Agrarische Schouw 2019 by Persbureau Langs de Melkweg

Toonaangevende agrarische vakbeurs

Magazine voor de editie van 26-09-2019

'19

Hein Schumacher, RFC ‘Voor mij staat de boer op nummer 1’ Carin van Huët, Rabobank ‘Ik verwacht krimp van de melkveestapel’ Marten de Jong ‘Nieuwe melkstromen zijn een zegen’

WIE WINT DE STRIJD OM DE GROND?

PARK HEREMASTATE - JOURE www.agrarischeschouwjoure.nl

2019

Jij de visie, wij de kennis

Consolideren

Stoppen

Alfa is jouw one-stop-shop voor strategisch maatwerk. Op welke route je ook zit met je bedrijf, met de kennis in ons team van bedrijfskundigen, financieringsspecialisten,

Ontwikkelen

juristen en fiscalisten vinden we altijd een manier om jouw visie te vertalen in de best passende oplossing voor jouw bedrijf.

Alfa Leeuwarden Lynbaan 25 8941 BR Leeuwarden 088 2532300 leeuwarden@alfa.nl

2019

Inhoud

TRANSITIE IS AL IN VOLLE GANG Landbouwminister Carola Schouten presenteerde begin september haar plannen om de melkveehouderij te verduurzamen. Ze wil - in wat ook wel wordt geduid als de transitie van de landbouwsector – onder andere voorlopers experimenteerruimte geven om nieuwe verdienmodellen te ontwikkelen en banken vragen om rentekorting op duurzame investeringen te geven. Maar lees dit magazine en constateer met ons dat Carola’s plannen eigenlijk mosterd na de maaltijd zijn: de markt pakt het zelf al volop op. De melkveehouderij zit al middenin een grootschalige transitie. Zuivelfabrieken en hun melkveehouders experimenteren volop met nieuwe melkstromen – lees nieuwe verdienmodellen. Dat zorgt voor een heel nieuw elan op het boerenerf. De Rabobank geeft melkveehouders in Drenthe sinds dit voorjaar rentekorting op bestaande en nieuwe leningen en die korting wordt spoedig uitgerold over heel Nederland. Samen met een provinciale subsidie en zorgen dat je op duurzaamheid bij de top van je zuivelfabriek zit, pakt een boer dan al snel een aantal centen meer per kilo melk. Steeds meer melkveehouders bewegen in deze richting. Zij sorteren in hun bedrijfsstrategie voor op de veronderstelling dat Nederland zich in toenemende mate ontwikkelt richting één groot natuuren recreatiegebied. Boeren die echt geen bloemen of vlinders willen tellen, pakken hun biezen en emigreren naar het buitenland. Ook een keuze. Aanpassen, bewegen en vandaaruit weer verder doorontwikkelen; het is van alle tijden. Maar de veehouderijsectoren kregen niet eerder zoveel bullshit – lees ongefundeerde klimaatkretologie - en regelgeving over zich heen als de laatste jaren. Toch gaan ze er opnieuw in slagen zich met succes aan te passen aan de omstandigheden. Dat is ongelooflijk knap. Eigenlijk is het alleen de overheid zelf die achterblijft. Rapporten schrijven zonder daadkracht en de veehouderij maar blijven zien als veroorzaker in plaats van als oplossing van de klimaatproblematiek. Uit dat achterhaalde denken, valt bij herhaling het woord veestapelkrimp op het Binnenhof. Daarom is het een fijne steun in de rug dat zelfs de altijd zo gedistingeerde CEO Hein Schumacher van FrieslandCampina er nu namens de boeren een keer stevig tegen ingaat. In een exclusief interview in dit magazine – pagina 50 tot en met 54 - oordeelt hij hard over de verkeerde stellingname en calvinistische zuinigheid van de Nederlandse overheid. ‘Stop eens met de postzegeldiscussie van minder koeien in Nederland en zorg gewoon voor goede investeringsprogramma’s. Dan zorgen wij voor een circulaire en klimaatneutrale melkveehouderijsector die als voorbeeld dient voor de hele wereld.’ Wij wensen u veel leesplezier en een dynamische en transitierijke 67-ste Agrarische Schouw toe.

4-5-7 ‘Prijs landbouwgrond heeft piek wel zo’n beetje bereikt’ 9 ‘Je kunt niet begroten op deze melkstroom’ 11 ‘Topvloer’ voor topmelker 13

Productnieuws

14-15-17 ‘Er gaat de komende jaren echt wat veranderen’ 19 Cacaohullen geven melkprijs ‘boost’ & Kwart eeuw Agrarische Schouw voor De Puijsselaar 20-21 Grondbank als smeermiddel voor de veenweide 23 ‘Je pakt toch 4,25 cent meer’ 27 Pompen en verzuipen 28-29 Standhouderlijst, beursplattegrond Agrarische Schouw 2019 & sponsoren 33 ‘Nu zorgen dat melkstroom exclusief blijft’ 35 Productnieuws 36-37-39 Rein Landman vindt ruimte en vrijheid in de VS 41 Productnieuws 45 ‘Al die nieuwe melkstromen zijn een zegen’ 49 Productnieuws 50-51-52-53 ‘Voor mij staat de boer op nummer 1’ 54 ‘Als alles goed verloopt, geeft dat een kick’

Jelle Feenstra & Sjoerd Hofstee

COLOFON

Uitgever: Persbureau Langs de Melkweg, Lorentzstraat 21-A, 8606 JP Sneek Telefoon: 0515 429876 E-mail: redactie@langsdemelkweg.nl

Landpixel. Vormgeving: Houssam Diab Druk: Senefelder Misset Doetinchem Verspreiding: Dit magazine wordt door Sandd verspreid onder melkveehouders en agribusiness in Drenthe, Groningen, Friesland, de Noordoostpolder, de kop van Noord-Holland en de kop van Overijssel.

Redactie: Jelle Feenstra en Sjoerd Hofstee Verder werkten mee: Bouke Poelsma, Niels de Vries, Marcel van Kammen, Evalien Weterings,

Wilt u dit magazine bij een volgende uitgave niet meer ontvangen dan kunt u dit aangeven bij de uitgever via redactie@langsdemelkweg.nl.

Dit magazine is een speciale uitgave rondom de Agrarische Schouw. Het magazine wordt in volledig beheer uitgegeven door Persbureau Langs de Melkweg.

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden nadrukkelijk voorbehouden. Deze rechten behoren bij Persbureau Langs de Melkweg c.q de betreffende fotograaf. Artikelen uit deze uitgave mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van Persbureau Langs de Melkweg. 2019

ANALYSE INTERVIEW

‘PRIJS LANDBOUWGROND HEEFT De prijs van landbouwgrond in Nederland steeg sinds 1965 van omgerekend € 5.000 toen naar gemiddeld € 64.000 in 2019. In NoordNederland ging de hectareprijs sinds 2009 met bijna € 20.000 omhoog. Is grond in 2030 überhaupt nog te betalen? • Tekst: Jelle Feenstra • Foto's: Marcel van Kammen

Hoeveel is mijn grond in 2030 waard? En kan ik die waarde als jonge boer nog financieren? Het leek de organisatie van de Agrarische Schouw tijd om daar eens wat ‘grondiger’ naar te kijken. ‘Want de grondhonger in Nederland is enorm, steeds meer partijen melden zich op de grondmarkt en functies van grond veranderen. Wat betekent dat voor boeren en met name ook jonge boeren’, verklaart bestuurslid Klaas Kloosterman de keuze voor het thema. Feit is dat de grondprijzen maar blijven stijgen: van omgerekend € 5.000 per hectare in 1965 tot gemiddeld € 64.000 anno 2009, blijkt uit CBS-cijfers. De hoogste gemiddelde grondprijzen worden betaald in de Flevopolders en delen van Zeeland. In de Noordoostpolder wordt zonder met de ogen te knipperen regelmatig € 120.000 betaald voor een hectare. Friesland, Groningen en Drenthe noteren gemiddeld de laagste grondprijzen. Nergens in Europa zijn de grondprijzen zo hoog als in Nederland. Frankrijk heeft met gemiddeld € 7.000 per hectare de laagste grondprijs, mede omdat de overheid sturend optreedt. Bij verkoop van grond is de prijs gekoppeld aan de verdiencapaciteit van de grond:

een boer moet zijn boekhouding laten zien om te grondprijs vast te stellen. Over de top De meest verse cijfers uit de database Grondmarkt Agrarisch Gebied zijn mogelijk een voorteken dat de prijs voor landbouwgrond in Nederland over de top heen is. In het eerste half jaar van 2019 daalde de prijs voor landbouwgrond in Nederland met 3 procent ten opzichte van de tweede helft van 2018. Vooral bouwland werd het afgelopen half jaar goedkoper. De prijs voor grasland bleef redelijk stabiel rond de € 57.000 gemiddeld. Het verhandeld grondareaal lag in de eerste helft van 2019 ruim 16 procent lager dan in dezelfde periode vorig jaar. De cijfers onderstrepen de voorspelling van agrarisch econoom Harry Smit van Rabobank. Hij zei dit voorjaar op een voedselcongres in de Rode Hoed in Amsterdam dat de grondprijzen in Nederland hun piek met de € 64.000 wel zo’n beetje hebben bereikt. Smit wees toen op drie belangrijke factoren die de prijs bepalen. ‘Bij een lage rente stijgt de prijs, maar de rente is al laag en kan alleen nog maar stijgen.’ Daarnaast stelde Smit dat de opbrengstcapaciteit

HOE POLITIEK DE PRIJS BEÏNVLOEDT

Politieke besluiten kunnen een grote invloed hebben op het karakter en de grondprijs in de regio. In het Friese Gaasterland was het twintig jaar geleden lastig uitbreiden voor melkveehouders. De gemeenten voerden een terughoudend beleid om de landbouw zijn kleinschalige karakter te laten behouden. Het zorgde ervoor dat melkveehouders in toenemende mate wegtrokken uit de streek. De grond werd opgekocht of verhuurd aan akkerbouwers en bollentelers uit de Noordoostpolder die nu met groot materieel en spuitmachines Gaasterland betreden. Zo veranderde het karakter van de streek in een waarschijnlijk niet direct gewenste richting. In Drenthe lagen de prijzen voor landbouwgrond vijftien jaar geleden bijna de helft lager dan in het Zuid-Hollandse veenweidegebied. Nu zijn de prijzen voor landbouwgrond in beide gebieden vergelijkbaar. Omdat de politiek intensieve melkveehouderij in de veenweide minder gewenst vindt. En omdat om de gronden in Drenthe een prijsopdrijvende strijd is losgebarsten tussen melkveehouders, bollentelers en akkerbouwers. 4

2019

van de landbouw aan zijn top zit: een gewas en dus de grond kan niet nóg meer opleveren. Tenslotte verwacht hij dat de Europese hectaresubsidies voor boeren naar beneden gaan. Op basis van voorgaande elementen concludeerde hij dat de grondprijs de komende jaren stabiel tot licht dalend wordt. Groei van erfpachtgrond ‘Het zou zo maar kunnen, want melkveebedrijven die te koop komen, zijn wel eens sneller verkocht. Dat kan een voorbode zijn van een prijsdipje’, beaamt Rick Hoksbergen van Alfa Accountants. Hij is een van de sprekers op de openingsavond van de Schouw op woensdag 25 september in Joure. Hoksbergen dook in de cijfers van Alfa Accountants. Hij concludeert dat boeren in de loop van de jaren steeds meer eigen geld zijn gaan gebruiken om uitbreiding van het bedrijf te financieren. Het gevolg is dat bodem van de eigen middelen op steeds meer bedrijven in zicht komt. Dit betekent dat steeds minder boeren nog grotere oppervlaktes aan grond kunnen aankopen. Dan komt er een moment dat de wal het schip keert.’ Of dat moment is aangebroken, durft Hoksbergen niet te zeggen. ‘Feit is wel boeren steeds meer gronduitbreiding realiseren via erfpacht. Ook zie ik in de cijfers van onze boeren een toename van pachtgrond en een daling van het areaal in eigendom.’ Groei grond beleggers Beleggingsmaatschappijen hebben

PIEK WEL ZO’N BEETJE BEREIKT’ GEMIDDELDE AGRARISCHE GRONDPRIJS (EURO PER HA) IN DE 14 LANDBOUWGEBIEDEN, EERSTE KWARTAAL Kaart 1 Agrarische grondprijs (euro per ha) naar 142019. groepen landbouwgebieden, eerste kwartaal 2019

Bron: Kadaster/RVO.nl/Wageningen Economic Research Bron: Kadaster/RVO.nl/Wageningen Economic Research.

op dit moment ongeveer 5 procent van de grond in handen. Het areaal aan erfpacht nam in de laatste tien jaar toe met circa 8.000 hectare. Een partij als ASR Nederland koopt actief grond op om deze vervolgens in erfpacht uit te geven. Boeren kopen dan de grond niet zelf, maar betalen een jaarlijkse pachtprijs in de vorm

van een canon. Voor de pachtperiode wordt een termijn afgesproken van minimaal 26 jaar. De voordelen voor de boer zijn lange gebruikszekerheid en lage financieringslasten. Een nadeel is een maximale financiering van 70 procent van de marktwaarde. De grond wordt geen eigendom. De groei van erfpacht lijkt de komende jaren door te

zetten, zeker nu banken afstevenen op negatieve rentebetaling op spaargeld. Daarnaast ziet de Rabobank een ontwikkeling dat jonge boeren minder waarde hechten aan het kopen van grond. ‘Ze staan meer open voor alternatieve vormen zoals erfpacht, pacht, ruilen, deelbouw of deelteelt. Het langer aanhouden van grond door de oudere generatie, die langzaam uitboert, speelt hierbij ook een rol.’ Hoksbergen is op zich niet negatief over de groei van het areaal aan erfpachtgrond. Hij wijst er wel op dat beleggers in landbouwgrond de laatste tien jaar een jaarlijks rendement haalden van zo’n 11 procent: 3 procent direct jaarlijks rendement via de canon en de rest in de waardestijging van de grond. ‘De conclusie is dus wel dat de landen tuinbouw een jaarlijks rendement van 11 procent in toenemende mate aan het weggeven is aan grondinvesteerders.’ Collectief grondeigendom De meeste partijen op de grondmarkt voorzien voor de komende jaren een redelijk stabiele grondprijs met lichte schommelingen naar beneden of naar boven. Melkveehouder annex makelaar Albert van Burgsteden uit Een, de tweede spreker op de openingsavond van de Agrarische Schouw ziet daarin ook geen schokkende verandering komen. ‘Of het nu natuurorganisaties, overheden, projectontwikkelaars of zonnepark-exploitanten zijn, stuk voor stuk hebben ze grond nodig. Zelfs als D66-er Tjeerd de Groot zijn zin

De grondhonger in Nederland is enorm, steeds meer partijen melden zich op de grondmarkt en functies van grond veranderen. 2019

THEMA

OPENINGSAVOND

GRONDMARKTONTWIKKELING

AGRARISCHE SCHOUW De Agrarische Schouw is een toonaangevende landbouw vakbeurs in Noord-Nederland. Met een variatie aan standhouders bezoeken jaarlijks duizenden bezoekers de Agrarische Schouw.

DONDERDAG 26 SEPTEMBER 8:30 TOT 17:30 UUR PARK HEREMASTATE, JOURE

OPENINGSAVOND • • •

Woensdag 25 september 20.00 uur Partycentrum ’t Haske, Joure

Sprekers deze avond zijn: Rick Hoksbergen Albert van Burgsteden Zij gaan in op de volgende vragen: Hoeveel is mijn grond in 2030 waard? En kan de jonge boer dit nog financieren?

Hoofdsponsor:

kijk voor meer info op:

www.agrarischeschouw.nl

2019

ANALYSE INTERVIEW krijgt door de intensieve veehouderij het land uit te jagen, verwacht ik geen daling van de grondprijs. Want naast de al genoemde partijen hebben akkerbouwers en melkveehouders gewoon meer grond nodig de komende jaren. Voor schaalvergroting, voor grondgebondenheid, voor ruimere vruchtwisseling, maar ook voor verdere verduurzaming ’, concludeert Van Burgsteden. Van Burgsteden ziet om zich heen dat het aankopen van grond steeds lastiger wordt voor boeren. ‘Maar dat geldt evengoed voor andere partijen. Kijk naar provincies of natuurorganisaties. Het aankopen van grond lukt misschien nog wel, maar dan moet je het nog inrichten en onderhouden. Dat kost klauwen met geld.’ Hij voorspelt om die reden dat grond in toenemende mate collectief eigendom wordt. ‘Boeren, natuurorganisaties, waterschappen, overheden en andere belanghebbenden, burgers wellicht, stoppen samen geld en energie in grondcoöperatie. De coöperatie koopt de gronden aan en er worden afspraken gemaakt over hoe de grond wordt beheerd. Boeren gaan dat beheer vervolgens doen door middel van pacht. Ze zijn dus zelf een stukje verpachter en geheel pachter. De grond zal in de regel minder productief zijn door de natuurwaarden die op de grond gerealiseerd moeten worden. Maar het geeft boeren wel grond onder het bedrijf en ruimte voor bedrijfsontwikkeling. Terwijl ook de natuur in Nederland met deze aanpak vooruit gaat.’ Grondcoöperatie Gagelvenne Samen met agrarische natuurvereniging

Het verweven van landbouw en natuur kan het beste in streken waar het past, zoals de Friese Wouden of de veenweidegebieden, meent Hoksbergen.

De Gagelvenne in Oldeberkoop heeft Van Burgsteden inmiddels al zo’n groene grondcoöperatie opgericht. Doel: de ontwikkelingsmogelijkheden van boeren én het behalen van maatschappelijke doelen vergroten. Bij dit model zitten er alleen boeren in de coöperatie. Zij kopen gezamenlijk grond aan, vervolgens wordt de grond onderling verdeeld en de boeren verplichten zich op minstens 10

'GROND WORDT VAKER COLLECTIEF EIGENDOM' procent van die grond maatschappelijke doelen realiseren. In het project van Gagelvenne wordt ook geprobeerd om met grondruil de verkaveling voor de boeren te optimaliseren. Maar er zijn ook andere vormen denkbaar. In Noord-Brabant wilde de provincie 80 hectare landbouwgrond rond beek Langs de Kleine Beerze opkopen om

Figuur 7 AGRARISCHE Agrarische grondprijs (euro per ha) in hetHA) Noorden perNOORDEN kwartaal a,PER 2009-2019 (1e kwartaal) GRONDPRIJS (EURO PER IN HET KWARTAAL, 2009-2019.

Voortschrijdend gemiddelde over vier kwartalen.

Bron: Kadaster/DLG/RVO.nl/Wageningen Economic Research.

er natuur van te maken. De boeren bedachten een plan om de grond voor de landbouwsector te behouden. Ze richtten een landcoöperatie op, Dal van de Kleine Beerze. Burgers uit de omliggende dorpen kunnen voor 2.500 euro per stuk certificaten kopen in de landcoöperatie. Zelf leggen de boeren ook geld in. Met de totale som koopt de coöperatie grond van de provincie, om het vervolgens te verpachten aan de acht boeren. Burgers worden zo medeeigenaar van de landbouw en natuur in de streek waar ze wonen. Burgers en boeren bepalen in de landcoöperatie in onderling overleg hoe de gronden langs de beek op een agrarisch duurzame manier worden beheerd. Zo zijn er voorwaarden op gebied van bemesting, veebezetting, weidevogelbeheer en biodiversiteit. Het project stelt melkveehouders in staat om zonder hoge financiering hun bedrijf te vergroten. Natuer mei de mienskip In Friesland wordt momenteel gewerkt aan het project Natuer mei de mienskip. Negen natuuren landbouworganisaties werken hierin samen om op een betaalbare manier alle doelen en wensen in het gebied zo goed mogelijk gerealiseerd te krijgen. ‘Ik verwacht dat dit soort initiatieven er de komende jaren veel meer gaankomen’, stelt Van Burgsteden. Hoksbergen stelt dat het verweven van landbouw en natuur van landbouw en natuur kan het beste past in streken, zoals de Friese Wouden of de veenweidegebieden. ‘Maar ik pleit ervoor om daar per regio wel wat scheiding in te maken. In vruchtbare landbouwgebieden zou ik de focus wat meer op efficiënte landbouw leggen.’

Bron: Kadaster/RVO.nl/Wageningen Economic Research

2019

ELECTRISCHE KLAUWBEKAPBOXEN

Wilco de Boer: René van der Meer: Feite Roelevink: Frits Biegel:

06 - 50 66 02 44 06 - 25 05 41 44 06 - 11 88 84 88 06 - 27 08 81 29

BEZOEK ONS OP STANDNR. 316 VOOR DE SPECIALE AANBIEDING

Introduceert tijdens de agrarische schouw... HikVision

draaibare camera • • •

Full HD 25x Inzoomen Wereldwijd bedienen via mobiele telefoon

Als de dagelijkse bron van inkomen dreigt op te drogen wordt het tijd voor een duidelijk gesprek. Voor juridische problemen, advies van JuistJust! nemen!

Introductieprijs van €599 voor €549 Bezoek ons op standnummer 206 26 8

2018www.StalZicht.nl 2019

06 12 92 86 37 hamming@juistjust.nl Van Knobelsdorffplein 10 9203 DJ Drachten www.juistjust.nl (gebouw Marqant, 3e verdieping, alleen op afspraak)

MELKSTROOM PLANETPROOF

‘JE KUNT NIET BEGROTEN OP DEZE MELKSTROOM’ Naam: Bart van Dijk (53), bedrijf in maatschap met vrouw Colinda (49) Plaats: Beilen Bedrijf: 140 melkkoeien, 60 stuks jongvee, 80 ha grond Duurzame melkstroom: PlanetProof-deelnemer sinds april 2019 • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Langs de Melkweg

‘Toen PlanetProof opkwam, zat ik in de ledenraad van FrieslandCampina (RFC). Dan heb je absoluut geen voorrang, maar wel meer kennis. Ik stelde mijzelf toen de vraag of ik wilde deelnemen als ik de kans kreeg. Het antwoord was nee. Uit nieuwsgierigheid heb ik toch de online-test ingevuld en daaruit bleek dat we aan alle criteria voldeden. Omdat deelname in directe zin geen extra kosten voor ons meebrengt, zijn we ingestapt.’ ‘Provincie Drenthe beloont bovengemiddelde inzet op duurzaamheid met € 2.500 per jaar en dat drie jaar lang. De PPdeelname is strenger dan dit provinciale programma, dus die € 7.500 is mooi meegenomen.’ ‘Over het PP-concept ben ik in de basis positief. Je kunt het leuk vinden of niet, maar de Nederlandse retail vraagt hierom. RFC is net op tijd ingestapt en heeft hierdoor echt markten teruggewonnen. Ook de basisregelementen zijn goed toepasbaar. De 120 dagen weidegang hadden wij er bijvoorbeeld voor 1 september al opzitten waardoor we de koeien met de hitte in augustus zonder problemen binnen konden houden.’ 'Een nadeel is dat je niet op deze melkstroom kunt begroten. Als ik niet goed genoeg scoor of de PP-markt krimpt, lig ik er volgend jaar weer uit. Die kans is vrij groot want bijvoorbeeld voldoende eiwit van eigen land halen, valt deze droge zomer hier opnieuw vies tegen. Ik denk er daarom serieus over na of ik wel door kan en wil als deelnemer. Door de droogte heeft kweek veel ruimte ingenomen in ons grasland. Dat mag ik volgend jaar als PP-deelnemer niet met glyfosaat behandelen. De criteria trek ik daarmee niet in twijfel, maar het zet je wel aan het denken.’ ‘Dat er binnen de coöperatie veel discussie is dat niet alle leden de kans krijgen een plus op de melkprijs te verdienen, begrijp ik volledig. Ik geloof echter dat de differentiatie aan melkstromen binnen RFC alleen maar verder groeit. Gewoonweg omdat de markt, tenminste in Nederland, erom vraagt. De tijd dat de coöperatie ons als melkveehouders ontzorgde, is echt voorbij. Volgens mij moet iedereen uitgaan van eigen kracht in plaats van wijzen naar elkaar wie wel en niet PP- of VLOG-melk levert of welke melkstroom dan ook. En als RFC met de diverse melkstromen meer winst genereert, profiteert iedereen daarvan.’

2019

BENIEUWD WAT MORGEN BRENGT?

Douwe Faber

Net als de wereld om ons heen, staat ook het boerenbedrijf nooit stil. De toekomst is onvoorspelbaar en roept een hoop vragen op. Ga je verduurzamen, precisielandbouw toepassen of laat je een hoop werk over aan robots? Een goed beeld van jouw perspectief als agrariër is goud waard. Want met een heldere kijk op morgen, lacht de toekomst je toe!

ceo Ekwadraat

Kijk voor meer info op onze website: www.bentacera.nl/agro

BENTACERA.NL

dairy

consult

Samen werken aan de boerderij van de toekomst

Albart: 06 - 42 40 29 23 albart@dairyconsult.nl Jaap: 06 - 26 42 64 83 jaap@dairyconsult.nl Meint: 06 - 10 05 29 95 meint@dairyconsult.nl

Wilt u écht onafhankelijk voeradvies? Specialistisch werk in erfverharding

www.dairyconsult.nl

Sleufsilo’s nieuwbouw en reconstructie Unieke innovatie in mestbehandeling Verduurzamende maatregelen (bijv. zonnepanelen)

CONTACT: Tjeerd Sibma 06 - 29591558 of 0594 -280 123 tsibma@oosterhofholman.nl www.oosterhofholman.nl

Dairyconsult | Ongehinderd helder

10 20190821 advertentie.indd 1

2019 26-08-19 10:08

REPORTAGE

‘TOPVLOER’ VOOR TOPMELKER

In een stal uit 2012 alsnog een emissiearme MeadowFloor leggen. Zodat je vloer plus recente investeringen in twee melkrobots, een 18.000 liter melktank en diverse bouwwerkzaamheden in MIA en VAMIL kunt afschrijven. ‘Dat scheelt een hoop belastingcenten’, verzekert de Texelse melkveehouder Gerco Eelman (31). • Tekst: Jelle Feenstra • Foto's: Evalien Weterings

Van links naar rechts: Gerco, Robin, Astrid en Jaap in de ligboxenstal uit 2012 die door er dit jaar een MeadowFloor in te plaatsen nu alsnog onder de MIA-VAMIL-regeling valt.

Door bestaande stallen met gewone roosters te voorzien van een MeadowFloor kunnen veehouders hun stal alsnog het stempel Maatlat Duurzame Veehouderij (MDV) geven. Hierdoor kunnen ze niet alleen de investering in de vloer, maar ook andere investeringen fiscaal aantrekkelijk afschrijven via de MIA en de VAMIL. ‘In Noord-Nederland hebben we momenteel zeker acht voorbeelden van boeren die hierom investeren’, zegt rundveespecialist Wieger Feenstra van Proflex Betonproducten. Een extra reden om dit te doen is dat de vloer de uitstoot van ammoniak terugbrengt van 13 naar 6 kilogram per koe. ‘Dat geeft na het afschieten van de PAS mogelijkheden om toch vergund te blijven’, verduidelijkt Feenstra. Melkveehouder Gerco Eelman wilde met het oog op de toekomst de stalemissie sowieso al verlagen. ‘De MeadowFloor is een van de weinige opties om dat te realiseren zonder de roosters eruit te halen’, legt hij uit. Daarom is in de in 2012 gebouwde stal alsnog een MeadowFloor geplaatst. Ook in de oude ligboxenstal, die nu dienst doet als de stal voor droge koeien, kwam de vloer. ‘De laatste jaren molken we goed bij een vrij redelijke

FrieslandCampina-melkprijs. Dat betekent belasting betalen en dat doen we hier niet graag. Daarom besloten we te investeren in optimalisatie. Zo kwamen er naast de vloer twee melkrobots, een nieuwe melktank, een nieuw isolatiedak op de oude asbeststal en nog wat verbouwinkjes. Die kunnen we dankzij de vloer nu allemaal ook afschrijven via MIA en VAMIL’, vertelt Gerco. Een topvloer dus. ‘Of die in de praktijk ook top is en de klauwproblemen vermindert, moet nog blijken, we werken er nog maar net mee.’ Bijzonder bedrijf Het is een bijzonder melkveebedrijf, de maatschap van Jaap (63) en Astrid (59) Eelman en hun zonen Gerco (31)

De MeadowFloor kan gelegd worden zonder bestaande roosters eruit te halen.

en Robin (29) in Oosterend op Texel. Vader begon in 1983 met veertien koeien, nu melken ze er 120. Ze investeerden de afgelopen jaren zo gericht in fokkerij, voeding, grasland en huisvesting dat ze zich voor het derde jaar op rij de beste melkers van NoordHolland mogen noemen: 11.576 kilo melk, 4,8 procent vet en 3,63 procent eiwit. Daar halen ze volgens eigen zeggen zonder bijverdiensten voor drie huishoudens een prima inkomen uit. Gerco heeft een vrouw en kinderen, Robin woont op zichzelf in het dorp, hij stopte als monteur om boer te worden. Gerco is de koeienman, Jaap de nestor en Astrid de olie die alles gesmeerd laat lopen. Samen vormen ze een hecht team, dat met veel zelfwerkzaamheid en aandacht voor de koeien niet alleen qua melkproductie maar ook financieel goed lijkt te boeren. Er staat een hele reeks aan bedrijfsgebouwen op het erf. Alles bouwden ze grotendeels zelf. Over het erf pendelt tussen de voerkeuken en de stal een Lely Vector heen en weer. ‘Een bouwpakketje dat heel vlot in elkaar zat’, lacht Robin. In de ruime en hoge ligboxenstal melken twee Fullwoodrobots driemaal daags de weidende koeien. Het machinepark is minder luxe. ‘Als je geld wilt overhouden, moet je geen nieuwe trekkers en machines kopen’, verklaart vader Jaap. Met voornamelijk tweedehands spul bewerken ze 50 hectare grasland, 12 hectare maisland en 34 hectare natuurland. Een deel van het land verhuren ze aan aardappeltelers. De eveneens in 2012 gebouwde melkstal ligt gesloopt op het erf en gaan ze tweedehands verkopen. De melkstal is al na zeven jaar vervangen door twee melkrobots. Kapitaalsvernietiging? Gerco lacht: ‘Toen was ik nog vrijgezel, nu heb ik een vrouw en twee kinderen, dan verandert er sociaal het een en ander hè?’ Ze zijn tevreden met hun recente investeringen en kunnen voorlopig vooruit. ‘Veel groter groeien dan dit zien we het nut niet van in’, zegt Gerco. Liever focust hij op het verlengen van de levensduur bij afvoer, die met 6 jaar en 1 maand al hoog ligt. ‘Het maximale uit de koeien halen, daar willen we het op winnen.’ 2019

2019

PRODUCTNIEUWS MAKKELIJK TE LEGGEN DAKPLATEN

Jorrit de Groot uit Reduzum haalde een paar jaar geleden het oude asbestdak van de ligboxstal. Daarvoor in de plaats liggen er nu geïsoleerde FALK-dakplaten op het dak. ‘Het oude dak was op en van de asbest moeten we toch een keer af’, licht De Groot toe. Met de warme periodes blijven de koeien nu overdag binnen en weiden we ze gedurende de nacht. Dat kon eerder niet, maar met dit dak blijft het koel. Wij hebben de platen aangekocht en de lokale timmerman heeft de panelen er voor ons opgelegd. Door

het hele traject in eigen hand te nemen, scheelde het ons mooi wat kosten.’ Dat laatste wordt beaamd door Sjoerd de Boer. Hij levert de FALK-panelen vanuit Reduzum en vanaf eind 2019 onder de bedrijfsnaam Montage Markt vanuit Grou. ‘Wij leveren de platen exact op maat af en met de door ons meegeleverde vacuümklem op een voorlader of verreiker liggen ze er zo op. Voor boeren die minder budget hebben, verkopen wij gebruikte panelen die nog in prima conditie zijn.’

ZELFSLIJPENDE MENGWAGENMESSEN Messen slijpen van de mengwagen. Hoe vaak denkt de boer niet: oh ja, dat moet ik binnenkort ook eens een keertje doen? Vervolgens duurt het vaak te lang voordat het echt wordt gedaan. Met verschillende nadelige gevolgen. Stompe messen mengen namelijk minder goed. Dat zorgt voor een minder homogeen rantsoen. Scherpere messen besparen ook brandstof.

Stompe messen laten meer metaaldeeltjes los waardoor de kans op scherp-in bij de koeien groter wordt. Hoe scherper de messen, hoe beter dus, ook omdat stompe messen meer slijtage aan de mengkuip opleveren. Genoeg redenen voor Trioliet om messen te ontwikkelen met een unieke vorm die ze langer scherp houdt. De zogenoemde Trioform vijzelmessen zijn aan de bovenkant wel gehard, maar van onder niet. Hierdoor slijpen ze zichzelf door de wrijving bij elke mengbeurt. Bovendien staan de messen horizontaal zodat het voer met de minste weerstand wordt gesneden.

FRIESBLOND, KAAS ZONDER POESPAS Royal A-ware produceert kazen onder private labels voor retail in binnen- en buitenland. Nu komt het bedrijf echter met een eigen kaas op de markt: Friesblond. ‘Wij zijn een ondernemend bedrijf met passie voor kaasmaken. Daarom vonden we de tijd rijp voor een eigen kaas’, vertelt Klaas de Jong, COO van Aware. ‘De kaas is bereid zonder e-nummers en kleurstoffen, een kaas zonder poespas. Daarom is hij wat lichter van kleur; een blonde look dus. We maken deze kaas in Heerenveen. Vandaar de combinatie in de naam:

Friesblond.’ De nieuwe kaas ligt vanaf nu exclusief bij alle AH-filialen in voorgesneden plakken in het koelschap. Vanaf oktober is Friesblond ook te koop in speciaalzaken en op de markt. ‘Vers van het mes, zoals dat heet’, vervolgt De Jong. ‘We werken al twee jaar aan deze kaas en lieten hem onder ander veel boeren reeds proeven. De smaak is romig, vol en anders, wordt dan gezegd. Een natuurlijke smaak. De eerste internationale prijzen wonnen we er ook al mee. Het is dan ook echt een eerbetoon aan onze boeren en kaasmakers dit product nu te vermarkten.’

RECYCLE VERHOOGT BENUTTING VERS GRAS

Peter Honingh houdt in Zuiderwoude 100 melkkoeien op 60 hectare grond. Van voorjaar tot najaar weidt hij de koeien dag en nacht, zolang het lukt. Toen De Heus Voeders hem vorig najaar vroeg mee te doen aan een pilot met Recycle, hapte hij dan ook toe. Recycle is een product dat opgebouwd is uit plantenextracten en helpt om onbestendig eiwit beter te laten omzetten naar microbieel eiwit. ‘In de herfst lag het ureumgehalte bij ons meestal boven de 30’, vertelt Honingh. ‘Na een tijdje dit product te

gebruiken, bleef het vorig herfst stabiel op 18 tot 21. En de melkproductie bleef lange tijd op een voor ons mooi niveau van 30 tot 33 kilo per koe.’ Honingh zet het product ook dit jaar weer in. Hij voert 100 gram per koe per dag. Het product kan door de brok gemengd worden, maar Honing laat het door de maismeel mengen dat hij bijvoert. ‘Ik kan niet voorrekenen wat het mij exact oplevert, maar ik heb de hele zomer beter gemolken dan anders en het ureum is stabiel. Mijn gevoel is er dus erg positief over.’ 2019

INTERVIEW

‘ER GAAT DE KOMENDE JAREN

Rabobank Nederland heeft minder krediet uitstaan bij boeren in Nederland. In het buitenland is juist sprake van groei. Is het een voorbode van een langzaam uit het overvolle Nederland verdwijnende landbouw? We vragen het Carin van Huët, sinds anderhalf jaar directeur Food & Agri bij Rabobank Nederland. • Tekst: Jelle Feenstra • Foto's: Rabobank

Is het een voorbode? ‘In Nederland blijft er plek voor een landen tuinbouwsector, maar die zal er anders uitzien dan nu, met minder bedrijven en dieren. Als je ziet wat er aan weten regelgeving is en er nog aan komt, dan verwacht ik dat de omvang van de veestapel terug gaat lopen, ook in de melkveehouderijsector. Begrijp me goed, dit is voor de Rabobank geen doel op zich, maar het gevolg van de ontwikkelingen. Er gaat de komende jaren echt wat veranderen. In de hele keten - van boer tot bord - zijn stappen nodig voor een verantwoorde voeding met minder ecologische impact. Dit leidt onder meer tot nieuwe teelten, andere manieren van produceren, extra aandacht voor dier en biodiversiteit en andere voedingspatronen.’ Wat betekent dat concreet voor boeren en hun bedrijven? ‘Iedere boer die een positie wil behouden in Nederland moet stappen maken in duurzaamheid. Niets doen en zitten waar je zit, is geen optie meer. Niet voor niks wordt duurzaamheid een steeds belangrijker onderdeel van het kredietbeleid van Rabobank. We hebben een duurzaamheidsmatrix ontwikkeld. Dat is een checklist waarin de mate van duurzaamheid per sector wordt vastgesteld. Deze matrix speelt een steeds prominentere rol bij financieringsaanvragen. Zo willen we boeren stimuleren om in beweging te komen.’ Dus een boer die zwaar onvoldoende scoort op de duurzaamheidsmatrix, krijgt geen financiering meer. ‘We zeggen niet: u krijgt geen financiering. Maar we gaan wel nadrukkelijk het gesprek aan over de mate waarin een bedrijf aan de duurzaamheidsnormen voldoet. Toekomstvisie is dan ook een belangrijk onderwerp van gesprek: waar wilt u naar toe? Vervolgens stippelen we samen een 14

2019

pad uit om uiteindelijk te verbeteren op de verschillende duurzaamheidscriteria.’ Werkt Rabobank ook aan concrete producten om duurzaamheid op het boerenerf te stimuleren? ‘Ja, dat doen we. In Drenthe experimenteren we nu in een pilot met de Planet Impact Lening. Melkveehouders kunnen een rentekorting van 0,5 procent krijgen als ze investeren in een bedrijfsvoering die bijdraagt aan meer duurzaamheid en biodiversiteit. De eerste rentekortingen aan Drentse melkveehouders zijn verleend en er komen nog meer aan. Daarnaast willen we de pilot de komende maanden uitbreiden naar andere provincies. De voorwaarde is wel dat er minimaal twee partners zijn die ook een financiële prikkel geven. De Drentse melkveehouders konden aansluiten

'OOK IN MELKSECTOR VOORZIE IK DALING VEESTAPEL' bij de PlanetProof-melkstroom van FrieslandCampina en het verduurzamingsproject van Provincie Drenthe waarin melkveehouders in drie jaar tijd € 7500 kunnen verdienen door te verduurzamen. Net die stapeling maakt het voor ondernemers interessant om echt te gaan verduurzamen. We willen het product ook in de akkerbouwsector introduceren.’ Wat moeten boeren doen om in aanmerking te komen? ‘De lening is bedoeld voor melkveehouders die verbeteringen laten zien op grondgebondenheid, vermindering van uitstoot van broeikasgassen, ammoniakemissie, stikstofbodemoverschot en aandeel in natuur en landschap. Aan de hand van de biodiversiteitsmonitor wordt de score

bepaald. Zowel bestaande als nieuwe leningen komen in aanmerking.’ Duurzaamheidsmatrix, rentekorting, het dit voorjaar gestarte programma Food Forward om de landbouwtransitie aan te zwengelen. Rabobank kiest anders dan voorgaande jaren voor een actieve regierol. Waarom is dat? ‘Ik zie het niet als een koerswijziging, want we hebben dit wel vaker gedaan. Dat gebeurde toen echter meer op de achtergrond, nu doen we het prominenter, vooral omdat de ontwikkelingen rondom duurzaamheid, klimaat, internationalisering, bewustwording over voedsel in een stroomversnelling zitten. Wij vinden dat we als leidende financier verantwoordelijkheid moeten nemen om de discussie over de invulling aan te zwengelen en te stimuleren.’ Brengt Rabobank dit geluid ook in praktijk? Er zijn nog regelmatig boeren die wel iets willen doen met transitie, maar van Rabomedewerkers het advies krijgen om te kiezen voor schaalvergroting. Dat is het makkelijkst te financieren en terug te verdienen. ‘Deze vraag verrast mij, ik herken hem niet in elk geval. Schaalvergroting kan een advies zijn, maar nooit zonder dat het gepaard gaat met verduurzaming en dierwelzijn. Soms is wel schaalvergroting nodig om verduurzaming van het bedrijf rendabel te maken. De ondernemer moet de investering wel terug kunnen verdienen.’ Kunt u aangeven welke criteria op dit moment de hoogte van de financiering van een boer bepalen? ‘Rendement en cashflow zijn heel belangrijk, dat geeft namelijk ruimte om investeringen aan te gaan die nodig zijn voor de toekomst. Welke toekomstvisie heeft een boer, hoe onderneemt hij, hoe kijkt hij aan tegen innovatie, waar gaat de sector naar toe, hoe beweeg je daarin, al dat soort zaken nemen we mee in de afweging. Het beeld bestaat dat grond als onderpand nog steeds leidend is voor de hoogte van de financiering, maar dat is al jaren niet meer zo.’

ECHT WAT VERANDEREN’

Carin van Huët: 'Stilzitten qua duurzaamheid is voor geen enkele melkveehouder meer een optie.'

2019

HEALTHY ANIMALS – HIGH PROFITS •

Gefermenteerde gist, ter verhoging van de voerefficiëntie en diergezondheid

•

Pensbestendig gefractioneerd vet, voor verhoging van melkvet en melkproductie

•

Pensbestendige choline, voor een soepele transitieperiode en betere vruchtbaarheid

•

Langzaam vrijkomend ureum, voor een hogere productie microbieel eiwit

speerstra.com Postbus 160 | 8530 AD Lemmer | T +31 (0)514 569 001 | F +31 (0)514 569 002 | E mail@speerstra.com

“Zet jouw agrarisch bedrijf op de kaart!” Kan jouw bedrijf wel wat marketing met boerenverstand gebruiken? Met onze agrarische roots zijn we jouw partner op gebied van web & marketing. Met ons enthousiaste team van professionals nemen we alles op het gebied van web & marketing uit jouw handen. Van A tot Z.

www.wefabric.nl Iepenlaan 7, 8603 CE Sneek

2019

Wefabric-Advertentie-Agrarische-Schouw.indd 1

28-08-19 14:56

INTERVIEW Is de Rabobank ook minder soepel geworden met financieren? ‘We zijn bewuster gaan financieren op rendement en cashflow, dat klopt. Maar het is een misverstand dat we ook minder financieren. Dat we in Nederland 5 miljard minder aan krediet hebben uitstaan, komt mede doordat er de laatste jaren behoorlijk is afgelost en dat de looptijden voor financiering korter zijn geworden. Ook is er eerder al een inhaalslag geweest in vervangingsinvesteringen. Ondernemers maken nu wat vaker een pas op de plaats. En er komen minder bedrijven. Maar per bedrijf stijgt de financiering. Je ziet dat de sector aan het veranderen is qua grootte en kapitaalsintensiteit en dat zal niet stoppen.’ Een lening voor het kopen van fosfaatrechten moet in vijf jaar worden afgelost. Bestaat er een kans dat dit versoepeld wordt? ‘Nee, dat is niet de bedoeling. Als je van vijf tien jaar maakt, is de kans groot dat de fosfaatrechten alleen maar duurder worden. Dat gaat ten koste van andere noodzakelijke toekomstinvesteringen. Dit kunnen we goed uitleggen aan melkveehouders.’ Hoe staat Rabobank tegenover eerdere voorstellen om dieren fosfaatrechten tussen sectoren verhandelbaar te maken? ‘Daar hebben de sectoren duidelijk nee tegen gezegd, maar wat de Rabobank betreft was dit een zeer bespreekbare optie geweest. Al zou je het maar tijdelijk doen. Het biedt

€ 5 MILJARD MINDER KREDIET Nederlandse boeren en tuinders hebben in 2019 ruim € 25 miljard aan leningen uitstaan bij Rabobank Nederland. Veehouderijbedrijven zijn goed voor 60 procent van de portefeuille in Nederland, tuinbouw en akkerbouw voor respectievelijk 24 en 10 procent. In 2013 bedroeg het uitstaande krediet nog ruim € 30 miljard. In totaal leent Rabobank aan de Food en Agri-sector, dus inclusief de toeleveranciers en verwerkers van boeren, € 38 miljard uit. Wereldwijd heeft Rabobank in Food en Agri € 105,5 miljard aan krediet uitstaan. Het marktaandeel van de Rabobank aan uitstaande leningen in Nederland in de melkveehouderijsector is 83 procent. Voor de hele landen tuinbouw is dat 85 procent. melkveehouders meer ruimte tegen betaalbare prijzen, terwijl de opbrengst van dierrechten voor stoppende varkenshouders ook aantrekkelijker wordt. Zo kan er in die sector een warme sanering plaatsvinden.’ Landbouwminister Carola Schouten wil toe naar een kringlooplandbouw. Past daarbij een door Rabobank gefinancierde op export toegesneden landbouwsector? ‘Die beide hoeven niet met elkaar te

botsen, het is maar net hoe die kringloop wordt ingevuld. Ik ben van mening dat kringloop niet ophoudt bij de landsgrenzen. Voor elke koe die je uit Nederland weghaalt, heb je in de meeste andere landen twee nodig om hetzelfde te produceren. In Nederland lopen we qua duurzaamheid en dierwelzijn wereldwijd voorop. In het buitenland wordt vol bewondering en ook wel jaloers gekeken naar de prestaties op dit gebied. Er moet in Nederland dus plek blijven voor de productie van dierlijk en plantaardig eiwit.’ Hoe gaan bedrijven invulling geven aan deze ontwikkeling? ‘De bedrijven worden groter en specialistischer, al blijft er ook ruimte voor kleinere sterke familiebedrijven en bedrijven die in een niche opereren. Ook de bedrijfsvormen zijn aan het veranderen. Ondernemers vormen vaker maatschappen of andere ondernemingsvormen, om zo bedrijven te combineren of om gezamenlijk te kunnen investeren in verduurzaming. Zo zie je met name in de akker—en tuinbouw vaker ondernemingsvormen waarbij familiekapitaal en exploitatie worden gescheiden. Dit gebeurt niet alleen binnen de familie, maar ook in toenemende mate buiten de familie. De familie brengt dan tegen een vergoeding het bedrijf in de onderneming en blijft eigenaar. Ik verwacht dat dit ook meer gemeengoed gaat worden in de steeds kapitaalintensiever wordende melkveehouderij. Verder verwacht ik dat er meer ketensamenwerking komt, met betere onderlinge afspraken tussen partijen en een betere positie voor de boer in de keten.’

Het bestuurscentrum van de Rabobank in Utrecht, werkplek van Carin van Huët. 'Voor elke koe die je uit Nederland weghaalt, heb je in de meeste andere landen twee nodig om hetzelfde te produceren.'

2019



FISCAAL | JURIDISCH | FINANCIEEL ADVIES

Wij verzorgen uw boekhouding voor een vast & scherp tarief per jaar

Welke richting kiest u? Snel, onafhankelijk en zorgvuldig!

Schuift u bij ons aan? U vindt ons op stand 214

Dick Bijlsma

STRATEGISCH ADVIES

BEDRIJFSOVERDRACHT

FINANCIERINGSVRAAGSTUKKEN

VERMOGENSPLANNING

FISCALE OPLOSSINGEN

SECOND OPINION

ADMINISTRATIE/BOEKHOUDING

06 - 5363 1544 | Jan van der Linde

06 - 1001 9885

t Ontmoe e ons op d Schouw

COACHING

I: www.groenoordbv.nl E: info@groenoordbv.nl

Compleet pakket, aan te vullen met o.a. • Kwartaalcijfers en verwachting

• Tussentijdse cijfers na het 3e kwartaal • Advies

www.woldendorp.net

www.bvdl-agroadvies.nl

Tijdens de Agrarische Schouw bent u van harte welkom bij ons op de stand!

kijkt verder dan de cijfers

Loeigoeieacties?? stand 411 Grindweg 143 8471 EJ Wolvega

www.hayebethlehem.nl info@hayebethlehem.nl

Uw onafhankelijke gesprekspartner bij:

• Bedrijfsovername • Echtscheiding • Samenwerken It’s more than a stall... it’s a cowcoon. T.(0522) 44 11 80 IJhorst WWW.HO-OOSTRA.COM Flexibele box vermindert stress en biedt meer comfort

Pasture Mat Premium Pad 20, 30 of 40 mm

2019

Diervriendelijke knieboom

Expertise, Advies en Verkoop

Bearsterdyk 48 9025 BR Bears t. 058 2519724

m. 06 15840317 e. trukezeinstra@planet.nl i. www.trukezeinstra.n

VOEDING

CACAOHULLEN GEVEN MELKPRIJS 'BOOST' Hogere melkgehaltes krijgen met cacaohullen. Melkveehouder Ids Boersma in het Friese Wijtgaard zweert erbij. • Tekst & foto: Bouke Poelsma

‘Onze melkprijs bleef een halve cent onder het gemiddelde steken. Daar wilden we graag wat aan doen. We besloten in te zetten op het verhogen van de gehaltes.’ Zo komt het dat melkveehouder Ids Boersma zijn koeien nu al ruim een jaar cacaohullen voert. Dit is het belangrijkste ingrediënt van het product Protiboost. De krachtvoerachtige wordt als brok bijgevoerd in de melkstal. ‘Per koe voeren we ‘s ochtends een kilo en ‘s avonds een kilo’, vertelt Boersma, die 168 melken kalfkoeien en 80 stuks jongvee houdt op 87 hectare. De cacaohullen, die zijn aangevuld met andere eiwitverhogende grondstoffen, blijken te werken. Voor hij het product begon te voeren, lagen de gehaltes op 4,21 procent vet en 3,52 eiwit. Dit jaar bedraagt het vetpercentage 4,39 en het eiwitpercentage 3,75 met

JUBILEUM

Inzetten op melk met hogere gehalten is de koers van Ids Boersma en zijn vrouw Marijke.

een vergelijkbaar aantal liters. ‘Onze melkprijs ligt nu een halve cent boven het gemiddelde’, zegt de melkveehouder, die levert aan FrieslandCampina. Hij vertelt dat Protiboost 2,5 tot 3 cent per kilo duurder is dan gewone brok. Nieuw type 'boost' De melkveehouder verving onlangs het product Protiboost voor Fatboost, een vergelijkbaar product. Deze zorgt in combinatie met het voeren van gras voor een stabieler vetgehalte. ‘We blijven twee kilo per koe per dag voeren. Meer

kilo’s zorgen niet voor extra rendement’, aldus Boersma, die zijn koeien 6 tot 8 uur per dag weidt en daarnaast veel stalvoert. De melkveehouder nam in december 2016 een nieuwe stal voor 150 koeien in gebruik. Waar zijn blik voorheen vooral was gericht op de kostprijs, is hij na de uitbreiding meer en meer bezig om de prestaties te optimaliseren. De jaarproductie steeg na de ingebruikname van de nieuwbouw van 7.200 liter naar 8.700 liter per koe. ‘We werken toe naar 9.000 liter’, aldus Boersma.

KWART EEUW AGRARISCHE SCHOUW VOOR DE PUIJSSELAAR

De Agrarische Schouw heeft voor sommige bezoekers en standhouders een meer dan gewone betekenis. Zo ook voor Albert de Puijsselaar. Een bezoek aan de Schouw betekende 25 jaar geleden het startschot van zijn carrière. Sindsdien mistte hij geen editie als standhouder. • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Agriton

Op de Schouw van 1994 liep de toen net afgestudeerde De Puijsselaar langs bij de stand van Agriton. Hij raakte aan de praat met oprichter en toenmalig directeur Frits van der Ham. De twee spraken die dag lange tijd over het belang van duurzame methoden in de landbouw. De klik die beide voelden betekende niet veel later het startschot van Albert bij Agriton. Het bedrijf dat hij nu al jaren als directeur zelf runt, samen met Jan Feersma Hoekstra. Laatstgenoemde noemt Albert de Puijsselaar een zeer loyaal persoon en een principieel man als het aankomt op de principes van duurzame landbouwteelt en gedegen onderzoek. ‘Daarbij is Albert enorm

betrokken en kritisch. Hij staat echt voor goed onderzoek en wil dan ook altijd weten wat voor methoden gebruikt worden. Dat moet goed zijn.het dat, dan is hij ook altijd bereid te investeren in onderzoek. Een goede zaak, want zo kun je de sector verder helpen’, stelt Feersma Hoekstra. De Puijsselaar staat er om bekend altijd zaken van een andere kant te willen bekijken. Daarmee daagt hij zichzelf

en anderen graag uit in discussies. De Agrarische Schouw ziet hij daarvoor als een prachtig podium. Bij Agriton is hij verantwoordelijk voor de logistiek, productie en financiën en zit hij veel op kantoor. Maar op de Agrarische Schouw is hij al 25 jaar op rij aanwezig in de stand. Om op die wijze ook met agrariërs zoveel mogelijk over zijn geliefde onderwerp, de duurzame landbouwteelt, in gesprek te gaan.

Albert de Puijsselaar, kritisch en betrokken.

2019

ACHTERGROND INTERVIEW

GRONDBANK ALS SMEERMIDDEL

Om het veenweidegebied toekomstperspectief te bieden, is instellen van een grondbank een harde eis vanuit boerenhoek. Maar hoe moet zo’n grondbank eigenlijk opgezet worden en functioneren? Boerenbestuurder Alle de Vries licht toe hoe daartoe in het gebied Aldeboarn/De Deelen al vergaande stappen zijn gezet. • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto's: Niels de Vries & Langs de Melkweg

Alle de Vries is voorzitter van gebiedscoöperatie It Lege Midden. Vanuit die functie behartigt hij de boerenbelangen in de stuurgroep Veenweide. Hierin zijn uiteenlopende belangenorganisaties vertegenwoordigd om samen aan de toekomst van de veenweide te werken. Nadat een aantal jaren geleden de Veenweidevisie door het Friese waterschap en de provincie werd gepresenteerd om inklinking tegen te gaan, waren de boerenorganisaties snel helder: economisch perspectief voor de agrariërs moet het uitgangspunt zijn. Gelukkig vonden ze de provincie daarin snel aan hun zijde, vertelt De Vries. ‘In de veenweidegebieden is de agrarische activiteit vaak de enige echte economische activiteit die plaats kan

vinden. Dat ziet de provincie ook wel in. Natuurlijk is de laatste jaren de roep, om reden van het CO2-dossier, luider gaan klinken om de hele veenweide maar onder water te zetten en de boeren

‘WETENSCHAPPERS SPREKEN ELKAAR TEGEN IN HET CO2DOSSIER’ te laten vertrekken. Enerzijds is dat een vele malen duurdere optie. Boeren moeten dan uitgekocht worden en wie gaat het onderhoud later uitvoeren en betalen? Daar komt bij dat onteigenen natuurlijk niet zomaar kan. Als het Rijk echt met dergelijke voorstellen komt, zullen wij dat tot de hoogste

Europese rechters aanvechten.’ Zover is het niet en lijkt het ook niet te hoeven komen. Als gezegd geloven ook Provinsje Fryslân en het Wetterskip in een samenwerking met de boeren om het veenweidegebied toekomstbestendig te maken. Eerder zijn daarom al acht kansrijk regio's aangewezen. In deze regio's is de inzet om economisch boeren mogelijk te houden. Aldeboarn/ De Deelen is één van die regio's, met in totaal 5.000 hectare veenweide, verspreid over twee gebieden. ‘In deze gebieden zijn de boeren gezamenlijk al langer dan in andere regio’s actief om zelf de leidsels in handen te nemen. Bij hen leeft sterk de gedachte dat als ze niets doen er voor hen wordt bepaald’, vertelt De Vries. Waterberging Een grondbank is een middel om het doel van economisch perspectief behouden te bewerkstelligen, legt De Vries uit. ‘Als het waterpeil omhoog gaat, is er meer waterberging nodig. Dit

Alle de Vries: ‘Het is echt te eenvoudig gedacht dat louter een beetje extensiveren afdoende is.’

2019

VOOR DE VEENWEIDE betekent dat boeren meer grond nodig hebben. Nu kun je dat aan de markt overlaten, dan redt het zich ook. Maar zeer waarschijnlijk niet op een gewenste manier. Van een mooie en praktische verdeling zal dan geen sprake zijn.’ Het regelen en reguleren van meer waterberging werkt het beste door maatwerk te leveren. ‘Voor het waterschap is dat een uitdaging, maar ook voor de boeren. Meer hectares zijn sowieso onontbeerlijk. ‘Met een grondbank wordt grond aangekocht van bijvoorbeeld stoppers. Dit kan indien gewenst een tijdje vastgehouden worden. Vervolgens wordt er gepuzzeld, geschoven en worden die hectares onder blijvende boeren passend verdeeld. Dat lijkt sterk op een ruilverkaveling.’ In Aldeboarn/De Deelen wordt een gebiedscommissie ingesteld. Met behulp van deelcommissies brengt die in kaart waar grondaankoop en herverdeling nodig en mogelijk is. ‘De grondbank gaat de gebiedscommissie straks faciliteren. Zo houden de belanghebbende boeren de touwtjes zelf in handen’, vertelt De Vries. ‘Met veel boeren is het afgelopen jaar al een gesprek gevoerd. Zo ontstaat een vrij goed beeld over de ideeën en ambities van alle grondgebruikers in het gebied.’ Taaie discussie De Vries vervolgt dat het invoeren en goed laten functioneren van een grondbank bepaalt geen eenvoudige operatie is. Zo zijn er gesprekken gaande met het waterschap om peilgebieden op te knippen om zo meer maatwerk te kunnen leveren. Dat zorgt ervoor dat er minder hectares nodig zijn om water te bergen en schuiven met grond minder nodig is. ‘Het waterschap rekent daar nu aan, maar hun basisgedachte is altijd geweest: maatwerk is minder efficiënt en duurder. Dat klopt ook wel, maar toch moeten we daarheen. Dat maakt de discussie taai.’ Daar komt volgens hem bij dat simpelweg extensiveren echt te makkelijk gedacht is om boeren voldoende economisch perspectief te geven. ‘Een paar percelen met een hoger grondwaterpeil is waarschijnlijk niet zo’n bezwaar, maar een groter deel van het areaal wel. De waarde van alle

‘NIET BANG ZIJN VOOR HOGERE WATERPEILEN’ Douwe Hoogland is verantwoordelijk gedeputeerde in Friesland voor het veenweidegebied. Hij heeft zich eerder al uitgesproken voor een vlotte invoering van een grondbank en daarvoor wordt ook geld in het vooruitzicht gesteld. Hoeveel exact moet nog blijken. ‘Vanuit de provincie en het Wetterskip is € 35 miljoen beschikbaar gemaakt voor herstructurering van de hele veenweide tot 2030. Het Rijk stelt € 100 miljoen beschikbaar voor aankoop van grond voor hetzelfde doel. Ik zit momenteel geregeld in Den Haag met als doel om een substantieel deel van die Rijksbijdrage toegespeeld te krijgen.’ Om die gelden beschikbaar te krijgen voor herstructurering, zal Den Haag echter waarschijnlijk ook minder CO2-uitstoot bedingen. Als de wetenschap geen bewijzen levert dat waterpeilverhoging leidt tot minder CO2-uitstoot, wat heeft Hoogland hen dan te Douwe Hoogland bieden? ‘Voor mij staat het perspectief van de boer en burger in de veenweide voorop. Tegelijkertijd vind ik dat we niet te bang moeten zijn voor iets hogere waterpeilen. Naast inzet van een grondbank zien wij kansen om via GLB-geld en vergoedingen voor waterberging boeren te compenseren en zo ook met een hoger waterpeil toekomst te bieden. Daarbij komt dat de meeste CO2-winst aantoonbaar valt te halen door het minimaal beroeren van de veengrond. Niet ploegen dus. De teelt van mais moet je dus op veengrond bijvoorbeeld gewoonweg niet willen. Dan tackel je het CO2-probleem veel effectiever.’ Hoogland stelt daarbij dat hij zich hard maakt voor een meerjarenplanaanpak. ‘We moeten af van de politieke waan van de dag en plannen voor de komende 30 jaar maken. Dan weet de boer hoe hij of zij daar op in kan spelen.’ grond in het gebied zal daardoor dalen. En je bent als boer niet alleen meer hectares nodig om voldoende kwantiteit te behouden, maar de kwaliteit van het voer dat je oogst gaat ook achteruit. Als boer ben je dan echt niet voldoende geholpen met een paar hectare meer grond. Denk alleen maar eens aan de wetgeving van verplicht minimaal 65 procent eiwit van eigen grond winnen.’ CO2-uitstoot De toelichting van De Vries lijkt zich zo vooral te richten op het ondervangen van inklinking van veen. Het probleem waarvoor de hele veenweidevisie ook is opgesteld. Kan een grondbank ook de CO2-emissie nog helpen tegen te gaan? ‘Dat weten we niet’, zegt De Vries. ‘Dat komt doordat wetenschappers op dit dossier elkaar tegen spreken. Wageningen UR stelt dat een grondwaterpeil verhoging van -60 naar -30 helpt tegen CO2-uitstoot. Terwijl de Radbout Universiteit op basis van

onderzoek zegt dat dat helemaal niet helpt.’ De Vries vult aan dat iedereen, ook elke boer, vaak vlotte conclusies wil, maar dat dat in dit dossier op CO2-gebied gewoonweg niet kan. ‘We moeten langdurige studies de tijd gunnen. En zeker geen overhaaste besluiten hierin nemen. Voorop staat dat inklinking vertraagd kan worden door een hoger grondwaterpeil en meer waterbuffer in het gebied. Boeren kunnen en willen daaraan meewerken en dit met hulp van een grondbank realiseren. De druk op de provincie om in dit dossier vlot concrete stappen te zetten, is groot. Ik verwacht dan ook binnen een half jaar realisatie van de grondbank in Aldboarn/De Deelen. En let wel: als dat eenmaal loopt, volgen niet alleen de andere kansrijke veenweidegebieden, maar ook de zand- en kleigronden. Structuurverbetering van agrarische gronden wordt één van dé belangrijke thema’s de komende jaren.’ 2019

partner van:

Regeren is vooruit zien!

smart farming

OPE EUR ES OCTROOI

M e s t Mi

xÂŽ

gri

IA ON

M AM IE D + T AN AN UC N L HA RED L E AU A ST IVE N OP

Hoe? Dat leggen we bij standnr. 203 uit!

202

dat levert onder de streep meer op! 1

Beperkt ammoniakemissie in stal en op land. Zorgt voor homogenere drijfmest.

De door AgriMestMix gekweekte micro-organismen in de mest, zorgen voor een beter bodemleven en gezonde plantengroei. De plant neemt hierdoor makkelijk spoorelementen op, en beschikt over een beter benutbaar eiwit.

Zo werkt AgriMestMix mee aan een positieve uitkomst van de KringloopWijzer!

Een product van: 22

2019

Rinagro Smart Farming

Piaam - Telefoon: 0515-232724

Scan de QR code

en lees meer op www.rinagro.nl

MELKSTROOM A-WARE-ALBERT HEIJN

‘JE PAKT TOCH 4,25 CENT MEER’

Naam: Douwe (43) en Jetske Politiek (43) Plaats: Makkum Bedrijf: 260 melken kalfskoeien, 2,2 miljoen kilo melk, 150 hectare grond Keuze: van FrieslandCampina naar A-ware, sinds 1 maart 2019 deelnemer duurzame zuivellijn Albert Heijn • Tekst: Jelle Feenstra • Foto: Niels de Vries

Douwe: ‘Vorig jaar besloten we FrieslandCampina te verlaten om aan te kunnen sluiten bij de duurzame melkstroom die A-ware levert aan Albert Heijn. Die melkstroom past goed bij onze redelijke extensieve manier van boeren. We hebben 22 hectare aan Fryske Gea-land, 13 hectare land in verlate maaidatum en op 75 hectare gedogen we ganzen. We hoefden eigenlijk weinig te veranderen om mee te kunnen doen en konden de vertrekpremie van € 5 per 100 kilo melk goed gebruiken om stal en melkerij te moderniseren.’ Jetske: ‘Het goede gevoel hadden we al een tijd niet meer bij FrieslandCampina: te ver van de boer en te veel regeltjes. Het plan voor gebalanceerde gloei was de druppel. Stel dat zich een uitbreidingskans voordoet in de omgeving, op die manier ontwikkelden we de afgelopen twintig jaar ons bedrijf: onverwachte kansen die op je pad komen benutten, bijvoorbeeld doordat een collega ermee stopt. Bij FrieslandCampina is het nu zo dat je voor de melk van zo’n uitbreiding bedrijf wellicht een dubbeltje minder krijgt. Dat risico wilden we niet lopen.’ Douwe: ‘Dit jaar zijn we een fosfaatmaatschap aangegaan met mijn zwager Rintsje Elgersma, omdat hij wil afbouwen. Nu kunnen we 90 koeien meer melken. De plusmelkstroom van A-ware paste ons perfect: je pakt inclusief weidemelk toch 4,25 cent per liter meer ten opzichte van de kale melkprijs van A-ware. Die basisprijs was in 2018 redelijk vergelijkbaar met de melkprijs van FrieslandCampina, maar blijft nu toch 2 tot 3 cent achter. Dat is jammer want dat heeft ook invloed op onze melkprijs. Maar we hebben geen spijt, bij FrieslandCampina konden we niet aansluiten bij de PlanetProof-melkstroom. En het voordeel is dat we met de vertrekpremie het bedrijf konden inrichten op de toekomst. Je weet ook niet hoe lang die vertrekpremie er nog is.’ Jetske: ‘We hebben drie tweedehands robots vervangen door vier nieuwe A5-melkrobots, geïnvesteerd in een nieuwe, staande melktank, de stalrouting aangepast op weidegang en 60 nieuwe boxen geïnstalleerd zodat elke koe een ligplaats heeft. De nieuwmelkte koeien hielden we voorheen binnen, die weiden nu ook. Extra borstels en drinkbakken in de stal, een ruim strohok als afkalfstal én voor de aandachtskoeien. 360 stuks zonnepanelen op het dak hadden we eerder al geplaatst. Zo zijn we weer mooi up-to-date.’ Douwe: ‘Het lijkt er steeds meer op dat Nederland één groot natuuren recreatiegebied wordt. Onze bedrijfsstrategie schuift ook op in die richting. We streven geen 30-liter plus meer na, fokken met de driewegkruising Fleckvieh-Swiss Brown-Holstein op robuustere koeien te krijgen en doen steeds meer aan agrarisch natuurbeheer. Dat resulteert in een duidelijke toename van weidevogels. Deze melkstroom past ons dus in alles heel goed en geeft mogelijkheden om een bedrijf achter te laten dat ook voor onze opvolgers uitdaging biedt.’

2019

Trioliet Shifttronic Reductiekast Leverbaar op verschillende typen Trioliet mengwagens. Schakelt automatisch op. Bespaart brandstof en tijd. Voorkomt overbelasting in de aandrijflijn.

Willem Ludema: 0620569745

• aanen verkoop boerderijen • projectontwikkeling • onteigening • fosfaatrechten

Singel 16 8408 CA Lippenhuizen Mobiel 06-22562175 Tel. 0516-463488

• • • •

taxaties landelijk vastgoed grondzaken pachtzaken

E-mail: info@martengroothof.nl www.martengroothof.nl

HIEMSTRA

SILO- EN VIJZELMONTAGE

Aquastar Ultimate Combi waterbed met waterknierol ● ● ● ● ●

Doorlopende bevestiging op achterrand Géén schurend effect door toplaag Betere doorbloeding: méér comfort Betere afvoer vloeistoffen Gezondere en productieve melkkoeien

Het adres voor: • nieuwe en gebruikte kunstmest- en veevoersilo’s • reparatie van uw silo en vijzel • montage van vijzels d1 k stan • silo verplaatsen Bezoe De Krome Sâne 1, 8491 PE Akkrum Tel. 0566-651230 of 06-22454674 - fax 0566-652394 Hiemstra - AS Joure 2014.indd 1

8-9-2014 14:48:33

Handelsonderneming

Koehoorn Koehoorn -Agrarische kwaliteitsproducten op maat-

cow kwaliteitsproducten support extra bolus, -Agrarische op maatkuilplastic, LYTOPECT, KRYPT-O-STOP EN NOG VEEL MEER...

T. 0519 228 100 www.dsd-stalinrichting.nl

2019

Bel auke! (06) 504 403 78

Koop uw producten in onze webshop! www.handelsondernemingkoehoorn.nl

dealer van ahvproducten

De nieuwe KI Kampen fokstieren Sunny Dream en J&G Trawant leveren super efficiënte melkkoeien! k!

Gehaltenstier bij uitste

Het Meer Sunny Dream Sundance x A90 Atwood x AB87 Shottle • Prod.: 89% +266 +0.48 +0.21 222 NVI • Ext.: 88% 97 104 109 104 107 Totaal • Gezonde uiers, celgetal 108 • Blijvers, levensduur +756 dagen • Makkelijk produceren, conditiescore 105 • Gezonde klauwen, klauwgezondheid 104 • aAa 234 Sunny Dreamdochter Kooifarm Anita 4, AB86 Prod.: 2.02 305 7.705 4.03 3.41 lw100 vsp Eig.: Klein Baltink C.V. - Kring van Dorth

r De hoogste nieuwkome deze indexdraai!

Trawant Fageno x AB85 Observer x A90 Shottle • Prod.: 86% +644 +0.35 +0.12 250 NVI • Ext.: 80% 100 99 104 103 104 Totaal • Outcross en geschikt voor pinken, geboortegemak 103 • Goede dochtervruchtbaarheid 106 • Efficiënt en duurzaam, +530 dagen levensduur • Gezonde klauwen: klauwgezondheid 105 • aAa 432 Trawantdochter Julia 3, AB87 Prod.: 2.01 305 8354 5.15 3.81 lw112+ vsp Eig.: W.M. & M.J. Nooteboom-Geerling - Oene

K.I. Kampen | De Bese 1 | 7722 PD Dalfsen Tel.: 0529 – 431967 | info@ki-kampen.nl | www.ki-kampen.nl 2019 25

Hulp bij de overname van uw agrarisch bedrijf? Onder deskundige begeleiding doelgericht samenwerken aan de overname en toekomst van uw agrarisch bedrijf? Ontdekken waar uw ondernemerskracht ligt? Of u de overname kunt financieren? En welke strategie het beste bij uw bedrijf past? Doe dan mee aan Rabo Opvolgers Perspectief. Meer weten? Neem contact op met uw adviseur.

Rabo Opvolgers Perspectief

FOKKEN OP (VOER)EFFICIËNTIE LEVERT GELD OP! De stieren van CRV laten zien dat ze de basis leggen voor een gezonde en efficiënte veestapel. Koeien met een goede melkproductie met hoge percentages vet en eiwit, een goede voerefficiëntie en prima gezondheidskenmerken. Zo fokt u winstgevende koeien die makkelijk te managen zijn. Optimaal produceren met zo min mogelijk voer: BETTER COWS | BETTER LIFE.

Better Life Efficiëntie

+15%

DELTA JACUZZI-RED

DE LEENHORST E-PROFIT

• Super productie-aanleg • Gezonde kwaliteitsuiers • Hoge levensduur

• Unieke gehaltestier • Krachtig beenwerk • Pinkenstier

Livington rf x Incentive rf

BETTER COWS | BETTER LIFE

+22%

Magister x Danno

Wilt u sperma van Delta Jacuzzi-Red E-Profit of andere stieren bestellen, bezoek dan onze webshop op www.crv4all.nl/shop of neem contact op met CRV Klantenservice via tel. 088-00 24 440.

CRV4ALL.NL

2019

422-19 Ad Agrarische Schouw-AUG.indd 1

21-08-19 09:17

IN 'T VELD

POMPEN EN VERZUIPEN • Foto: Niels de Vries

Een trekker met pomp aan de rand van het perceel, water op het land en meeuwen er op en erboven. In grote delen van Noord-Nederland was het deze zomer een herkenbaar beeld. Met de meeuw heeft de gemiddelde boer vaak weinig op, maar met muizen nog minder. De kleine knagers waren of zijn er weer te talrijk en knaagden hele graszodes aan gort. Met hulp van veel water én meeuwen werden ze bestreden: pompen en verzuipen. Op speciaal georganiseerde bijeenkomsten, zoals op deze foto nabij Woudsend, spraken boeren elkaar zelfs bij over verschillende methodes en materiaal om in te zetten. Het waterpompen kost veel tijd, maar rendeert op veel plaatsen. Wie niets deed, lijkt meer schade te hebben dan degene die tijdig de pomp aanzette. Sommigen spreken zelfs van een nieuwe manier van boeren. Vooral op de veengronden zou het extra water op het grasland ook voor de groei een pré zijn. In een droge zomer als deze gaat dat vast op. Maar als boeren mochten kiezen, was de pomp bij de meesten ongetwijfeld in de schuur blijven staan.

2019

STANDHOUDERSLIJST

2019 STAND Naam LAAN 1 Hiemstra Silo- en vijzelmontage 2 Rabobank Sneek-ZuidwestFriesland 3 Royal A-ware 4 t Hasker Assurantiekantoor/ RegioBank 5 Duynie B.V. 6 ASP Noard (Voorheen DeLaval Noord) 7 Weidse Blik 8 Lely Center Heerenveen 9 Melkveetechniek de Jong en Bosch Hit bv 10 mechanisatie franeker vof 11 Abiant Uitzendgroep 12 Hoekstra Fourages 13 Deelstra Jansen administratie en advies 14 Henk de Boer Melktechniek 15 ABZ Diervoeding 16 Farm Service BV 17 Melktec BV 18 Dak en Gevelbeplating De IJzeren Man bv 19 Mezutec Waterzuiveringssystemen B.V. 20 Speerstra Feed Ingredients B.V. 21 Topteam Agrarische Verzekeringen 22 De Haan Advocaten en Notarissen 23 Piersma & Van der Ven Vloertechniek 24 UnivĂŠ Dichtbij 25 Atw Friens BV 26 Zonderland Machinehandel BV 27 Van Balen Boekhoudburo BV 28 Nordwin College 29 Flynth Adviseurs en Accountants 30 de Blaauw Heerenveen 31 AB Vakwerk 32 Semex Holland BV 33 Eurofins Agro 34 MBS Plaagdierbeheersing & Advies VOF 35 Servicebedrijf Jan Castelein 36 Van der Zee Joure 37 Poffertjeskramen r.p.klooster vof 38 Fosfaatrecht.nu 39 Handelsonderneming Oostra 40 Meinderts Wergea B.V. 41 LMB Gerlsma bv 42 martien visser mechanisatie bv 43 Veenema Olie 44 Agrivastgoed 45 ABN AMRO Bank N.V. 46 Alfa Accountants en Adviseurs 47 Accon avm adviseurs en accountants 48 Ceres Techniek 49 Hooglandbv 50 De Boer drachten 101 Broekveldt BV 102 Omrin Bedrijfsafval 103 Foeke Visser Bv 104 HL Eco Services 105 Landtech Noord 106 Agrifirm NWE 107 Bosch Beton 108 Eternit BV 109 Farm Supply 110 Xsires Crossbreeding B.V. 111 Regts Deurtechniek 112 Agrimax.nl 113 ComfortKoe/Betonbedrijf Deinum 114 Fa. van der Vegt 115 Loonbedrijf Thijssen 116 Ten Brinke bv 117 BOL | van Staveren B.V. 118 Ingenieursbureau Heemskerk B.V. 119 Wiersma Olie & Techniek B.V. 120 Man&Mach 121 CRV 201 Agridek B.V. 202 A3Impressies 203 handelsonderneming Joustra/RINAGRO B.V. 204 Bosma groene vakzaak 205 Fabiton BV 206 StalZicht 207 Handelonderneming Koehoorn

2019

Plaats Akkrum Sneek Heerenveen Oudehaske Alphen aan den Rijn Sneek Joure Heerenveen Gorredijk franeker Groningen De Blesse Leeuwarden Jellum Nijkerk Leeuwarden Leeuwarden Joure Zuidwolde Eesterga Wommels Leeuwarden Ouwster-Nijega Heerenveen Friens Joure Jellum Leeuwarden Joure Heerenveen Sneek Leeuwarden Wageningen Wolvega Scharnegotum Joure Sint Nicolaasga Sint Nicolaasga IJhorst Wergea Workum Joure Sneek Grou Leeuwarden Leeuwarden Sneek Dokkum Leeuwarden Drachten Tynaarlo Heerenveen Heeg Nijverdal Tijnje Apeldoorn Barneveld Goor Sintjohannesga Grou Heerenveen Folsgare Wjelsryp Scherpenzeel Nieuwehorne Creil Dronten Diessen Oudehaske Drachten Arnhem Wirdum Akmarijp Piaam St. Nicolaasga Leeuwarden Lutkewierum Katlijk

STAND Naam LAAN 208 Jan Hoogland Mechanisatie 209 Gezamelijke Case / Steyr dealers 210 KI Kampen 211 Jansma Drachten B.V. 212 DierenArtsen Skarsterlan 213 W.H. van der Heide 214 Bijlsma & Van der Linde Agro Advies 215 Hofstra-dakenwand BV 216 Mammut Nederland 217 W&H Smedes 218 Fa van der Wal Creil BV 219 FrieslandCampina Amersfoort 220 Van der Woude Adviesbureau 221 AquaXl 222 Bout advocaten 223 Melbo's Place 224 Reitsma's Handelsonderneming 301 Bos mechanisatie b.v. 302 Broekens Gorredijk BV 303 Hooghiemstra Hardegarijp Bv 304 ROSIERGREIDANUS BV 305 Opstal Agrarisch Huisvestingsadvies 306 Ki service Zuid-West Friesland 307 Melkcontrole Nijland 308 Reproplus 309 van Kammen Tenten & Catering 310 De Heus Voeders B.V. 311 Akkerman Mechanisatie 312 App.bouw & Constructiebedrijf Dedden bv 313 Dijkstra Mechanisatie & Qmac Machines - Sondel 314 Tjitte de Wolff 315 Kuperus Oudehorne 316 Vof Sietse Jorna 317 Gebrs. Fuite 318 Aeres Hogeschool 319 DE NIJBORG AGRI B.V. 320 RaptorPro 321 Agrivesta Turkstra 322 Van der Veen & Kromhout 323 Afmitech Friesland B.V. 324 Kalfsupport 325 Wolfederatie & Schapenadvies.nl 326 Ikwilasbestvrij.nl 327 Remon Waterbehandeling B.V. 328 Countus accountants + adviseurs 401 AgriPlaza / Farms4sale 402 TELLUS TIGRA 403 PAS Mestopslagsystemen 404 Woldendorp BV 405 Berg Fourage B.V. 406 Fieten Olie 407 LMB D. Kuipers BV 408 Veenstra Bakkeveen/Van der Bos Drachten 409 GroeNoord Ag & Turf BV 410 Autobedrijf Tolsma 411 haye bethlehem 412 Bio Enterprise 413 Ausma vorkheftrucks bv 414 Van de Belt Agri Service bv 415 Yntema Installatie techniek 416 Agrinutrition 417 DLV Advies 418 Joost Visser Infra 419 Timac Agro Nederland 420 Schipper Bemiddeling 421 Alderse Baas advocaten 422 Schrijver Stalinrichtingen B.V. 423 Agriland Assurantieadvies B.V. 424 Agricomfort 425 Valtra Dealers Fryslan 426 EM Agriton 427 MAYO Koematras 428 Bouwbedrijf Jelle Bruinsma 429 Proflex Beton 430 F.S.Andela 431 NNRD 432 S.Tjalma B.V.

Plaats Joure Joure Dalfsen Drachten St. Nicolaasga Surhuisterveen Haulerwijk Katlijk Tijnje Sumar Creil Bantega Nieuwehorne Oosterwolde Groningen Oudeschoot Joure Easterein Gorredijk Hurdegaryp Winsum Boelenslaan Mirns Nijland Stiens Oosternijkerk Ede Sintjohannesga Willemsoord Sondel Tjerkgaast Oudehorne Wurdum Genemuiden Dronten Renswoude Joure Drachten Gorredijk Joure Gramsbergen Nijland Scharsterbrug Marum Joure Tynaarlo Donkerbroek Drachten Bedum Nunspeet Hollandscheveld Greonterp Bakkeveen Groningen Exmorra Wolvega Vroomshoop Heerenveen Donkerbroek Wons Doetinchem Uden Heerenveen Rotterdam Medemblik Joure Broekland Leeuwarden Gorredijk Harlingen Noordwolde Kilder Harlingen Mill Wommels Drachten Oldekerk

GARAGE-& MECHANISATIEBEDRIJF

Deze schouw wordt mede mogelijk gem

DEZE SCHOUW WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR: GARAGE-& MECHANISATIEBEDRIJF

TENTENVERHUUR & CATERINGBEDRIJF

CRV SCHRALE SCHARNEGOUTUM

GARAGE-& MECHANISATIEBEDRIJF

Deze schouw wordt mede mogelijk gemaakt door:

TENTENVERHUUR & CATERINGBEDRIJF

CRV SCHRALE SCHARNEGOUTUM

Voor al uw: stalinrichting, waterleiding, ventilatie, verlichting, elektriciteit en betonwerk in uw rundveestal

Wjelsryp 06 - 10 52 13 22

Deze schouw wordt mede mogelijk

GARAGE-& MECHANISATIEBEDRIJF

Joure 06 - 83 20 11 21

Comfort Koe bord 50x100.indd 1

TENTENVERHUUR & CATERINGBEDRIJF

CRV SCHRALE SCHARNEGOUTUM

16-05-12 11:25

TENTENVERHUUR & CATERINGBEDRIJF

CRV SCHRALE SCHARNEGOUTUM

Deze schouw wordt mede m GARAGE-& MECHANISATIEBEDRIJF

Deze schouw wordt mede mogelijk gemaakt door: GARAGE-& MECHANISATIEBEDRIJF

TENTENVERHUUR & CATERINGB

CRV SCHRAL SCHARNEGOUT

GARAGE-& MECHANISATIEBEDRIJF

TENTENVERHUUR & CA

CRV SCHR SCHARNEG

GARAGE-& MECHANISATIEBEDRIJF TENTENVERHUUR & CATERINGBEDRIJF

CRV SCHRALE SCHARNEGOUTUM

GARAGE-& MECHANISATIEBEDRIJF TENTENVERHUUR & CATERINGBEDRIJF

CRV SCHRALE SCHARNEGOUTUM

De IJzeren Man DAK- & GEVELBEPLATING

TENTENVER

CRV SC SCHA

TENTENVERHUUR & CATERINGBEDRIJF

CRV SCHRALE SCHARNEGOUTUM

MAYO KOEMATRAS

Plattegrond Agrarische Schouw Joure, 27 september 2018 Logo guide

13 juni 2018

Hi ek e.n l

Aanvoerroute goederen Evenemententerrein en Haventerrein

Vrije uitrit

Plattegrond Agrarische Schouw

412

413

414

424

427

423

428

422

418

429

421

419

325

324

319

320

327

305

326

26 27

25 28

21 30

Vrije uitrit

T 18

322 311

315

222

314

313

312

202

219

203

218

221

Laan

Bergterrein10

5 47

3 48

2 49

1 50

309

310

Evenemententerrein

102

Hoofd Ingang

204

217

205

213 216

214

119

Podiumterrein

104

110 109

103

215 207

111 114

208

118

115

108

117

116

107

105

DE plein

112

120

212

206

Toilet en watertappunt

113

121 209

2018

101 220

210 211

Ingang TolhuisDE plein weg

EHBO

201

307

Agr.Shouw 18.indd 25

223

306

308

Hoofd Ingang

224 321

432

318

Haventerrein

304

301

302

317

431

328

407

Toilet 303

Podiumterrein

316

420

Evenemententerrein

417

402

430

416

426

404

408

403

409

415

425

405

410

Aanvoerroute goederen Evenemententerrein en Haventerrein

Laan

Haventerrein

411

EHBO

Joure, 26 september 2019 T

406

Ingang Tolhuisweg

12/09/18 2:00 PM

106

Bergterrein

2019

De rubber specialist voor rundvee & jongvee

KOEMATRASSEN KOEMATRASSEN

ECORASTER

JONGVEE JONGVEEMATRASSEN MATRASSEN

WATERBEDDEN WATERBEDDEN

KUILPLAATRUBBER KUILPLAATRUBBER

Streek 36 8464 NC Sint Johannesga Tel: 0513-551283

www.lmb-akkerman.nl info@lmb-akkerman.nl Mob: 06 - 21 881 418

Streek 36 8464 NC Sint Johannesga Tel: 0513-551283

www.lmb-akkerman.nl info@lmb-akkerman.nl Mob: 06 - 21 881 418

U bent van harte welkom op stand 3 2 Agrarische Schouw te Joure

U bent van harte welkom op stand 3 Agrarische Schouw te Joure

MELKSTALRUBBER

LOOPPADRUBBER LOOPPADRUBBER

SLIJTSTRIPS SLIJTSTRIPS

De specialist voor in en om uw rundveestal Betonbedrijf Deinum â&#x20AC;&#x2122;t Heechhout 5 | 8842 LL Wjelsryp info@comfortkoe.nl | www.comfortkoe.nl info@betonbedrijfdeinum.nl | www.betonbedrijfdeinum.nl Roland Andringa: 0683 - 20 11 21 Tjibbe Thom Deinum: 0610 - 52 13 22

2019

NIEUW!

DeLaval VMS V300

Bezoek on de Agra s op ri Schouw sche , Joure , stand n r. 6!

Vooraf vastgestelde servicekosten

Spray raakt

van de spenen

Hogere capaciteit

Tot wel

50% sneller aansluiten

Meer dan

99,8%

3500kg melk per dag

Aansluit-

resultaat DeLaval VMSTM V300 wordt standaard geleverd met de DelPro Companion app. Ontdek nu alvast wat deze app voor u kan betekenen. Scan de QR-code voor een demoversie uit de Google Play Store of de Apple App Store. Meer informatie over VMSTM V300 bij uw DeLaval dealer of bezoek ons op www.delaval.com Apple App Store

ASP Noard B.V. Sneek - 0515 417 615 www.aspnoard.com

Wynsma Mechanisatie B.V. Leeuwarden - 058 266 15 55 www.wynsmamechanisatie.nl

Google Play Store

2019

TMR

CONSTANT®

Haal meer rendement uit eigen ruwvoer TMR Constant is een voeraanpak waarmee u selectie in het gemengde rantsoen beperkt. Dit draagt bij aan een betere penswerking en dus een hogere melkproductie. U krijgt ook specifiek advies op het gebied van ruwvoerteelt. Twee vliegen in één klap dus waarmee u het eigen ruwvoer optimaal benut. Weten wat TMR Constant u op kan leveren? Vraag dan een vrijblijvende afspraak aan met één van de specialisten TMR van Agrifirm via www.agrifirm.nl/tmrconstant

2019

MELKSTROOM BETER LEVEN KEURMERK

'NU ZORGEN DAT MELKSTROOM EXCLUSIEF BLIJFT'

Naam: Jasper (45) en Wilma (45) Giesen Plaats: Ezinge Bedrijf: 170 koeien, 85 stuks jongvee, 103 ha grond in gebruik Duurzame melkstroom: Beter Leven Keurmerk 1 ster per april 2019 • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Langs de Melkweg

Wilma: ‘Sinds twee jaar leveren we aan Farmel. Dit nadat we de laatste twintig jaar, na onze komst uit de Betuwe, aan diverse afnemers hebben geleverd en zochten naar een passende en goed betalende afnemer. Dat heeft ons ook extra strijdlustig gemaakt. Farmel betaalt tegenwoordig een eigen standaard melkprijs die vergelijkbaar is qua niveau met de garantieprijs van RFC. In gesprekken met hen kwamen onze ambities om een plus te willen realiseren op de melkprijs naar voren en hun vraag naar melk voor het Beter Leven keurmerk (BLK). Zo passen we elkaar.’ Jasper: ‘Het concept kent vele criteria, maar daar voldeden we reeds aan of die waren voor ons relatief eenvoudig in te passen. Grootste reden daarvoor is de MDV-stal die we in 2011 bouwden. Die kent ruimere maatvoering dan standaard waardoor we op de punten voor dierenwelzijn meestal al goed uitkwamen. Wel hebben we nog € 15.000 extra geïnvesteerd. Onder andere aan meer lichtplaten op de jongveestal en ruimere eenlingboxen. Vooralsnog is de plus van 4,5 cent per kilo melk, die deelname oplevert, voldoende om de extra kosten af te dekken.’ Jasper: ‘Schone winst is het echter beslist niet. De extra kosten die je maakt aan grond met uitgestelde maaidatum, voor weidevogelbeheer, lopen best op. Bovendien staan die onrendabele hectares ook nog eens haaks op de wettelijk voorgestelde norm om per 2025 65 procent eiwit van eigen grond te halen. Dat soort regels strookt daarmee maar moeizaam met duurzame melkstroom concepten. Dat is één van de grote uitdagingen richting de toekomst. En de exclusiviteit, dat is het andere gevaar. Je moet ervoor waken dat een exclusieve melkstroom geen mainstream wordt.’ Wilma: ‘Natuurlijk is het ons bekend dat de Dierenbescherming, die eigenaar is van BLK, door veel melkveehouders met argusogen wordt gevolgd. Zelf hebben wij in het begin ook wel discussie gevoerd met de Dierenbescherming over sommige criteria. Bijvoorbeeld dat het niet in het voordeel van een half jaar oud kalf is om te liggen in een box die minstens even ruim is als die van een 1 jaar oude pink. Door tijd en energie in overleg te steken, werken we gezamenlijk met hen aan praktisch passende criteria voor kalf en veehouder.’ Jasper: ‘Of dit keurmerk een succes wordt en blijft? Wij hebben er goede hoop op, maar geen garanties. Deelname aan BLK is ook een soort erkenning. Het bewijst dat we voldoen aan een hoge standaard.’ 2019

â&#x20AC;&#x153;De kosten vielen ons alles mee!â&#x20AC;? Bjinse en Yme Lawerman

Slim voeren loont met de Lely Vector Voeren is op ons gezinsbedrijf een belangrijk focuspunt. Met de Vector voeren we onze koeien constanter en preciezer waardoor ze het voer beter benutten en makkelijker opstarten. Hierdoor zijn onze voerkosten met 2 cent per liter gedaald. Als je echt met voeren bezig wilt zijn, dan is de Vector een meerwaarde. Slim boeren is een keuze. Lely Center Heerenveen De Kuinder 3-4 8444 DC Heerenveen info@hee.lelycenter.com Melkweg_Agriton_Puzzel-advertentie_188x132_2019_.pdf 1 27-8-2019 13:50:07 LCH-advertentie Lawerman_188x132.indd 1

2019

21-8-2019 18:07:01

PRODUCTNIEUWS INTERACTIEF IN DE STAL KIJKEN rondte en daaruit wordt een impressie gemaakt. Die kun je via een link super eenvoudig met iedereen delen. De kijker waant zich vervolgens bijvoorbeeld in de stal voor de melkrobot en maakt daar een soort ‘tour’. Volgens Van Driel is de Met film schiet je bewegende toepassing erg geschikt voor educatieve doeleinden. Op beelden, maar kun je niet scholen, maar ook bij boeren in één oogopslag helemaal die bezoekers hun stal of een in de rondte zien wat er nieuwbouwproject goed en als gebeurt. Met 360°-fotografie reality willen tonen. ‘Ook in kan dat wel. Ook in een bijvoorbeeld een kaasmakerij melkveestal of bijvoorbeeld of veevoerfabriek is een 360°een kaasmakerij. tour een mooi instrument. Je Yvonne van Driel van toont alles waar het anders A3Impressies is specialist in foto, film en droneproducties soms lastig is om anderen een en voerde ook al verschillende kijkje te laten nemen.’ Voor circa € 750,- is een 360° opnames uit op volledige 360°-opname agrarische bedrijven. ‘Het al verkrijgbaar. Op de leuke van deze techniek is Agrarische Schouw toont dat het heel toegankelijk A3Impressies er voorbeelden is. De camera schiet foto’s van. van de hele omgeving in de

MINDER TOEREN, MINDER DIESELKOSTEN Cees Middelweerd houdt op zijn bedrijf in Mantgum 350 koeien en 220 stuks jongvee. De melkkoeien worden dagelijks met de 24-kuubs Trioliet mengwagen gevoerd, het jongvee eens in de drie dagen. Toen de vorige mengwagen aan vervanging toe was, keek Middelweerd samen met mechanisatiebedrijf RosierGreidanus uit Winsum naar een passende nieuwe optie. Daarbij was het dieselverbruik voor Middelweerd het zwaartepunt. ‘Het dieselverbruik staat over de jaren wel voor 80 procent van de kosten’, stelt de melkveehouder. ‘De mannen

van RosierGreidanus kwamen met het voorstel om een shifttronic reductiekast aan de mengwagen te koppelen. Daarvoor betaalden we € 6.000 meer, maar dat kan wel uit. Het dieselverbruik is van gemiddeld 13 naar 10 liter per uur gedaald. Ik heb berekend dat wij 1000 uren draaien en dat ik de kast zo binnen twee jaar terugverdien’, stelt Middelweerd. De shifttronic reguleert het toerental volgens een vooraf ingesteld programma. ‘Bij de melkkoeien begint hij eerst met veel toeren om daarna ver terug te zakken.’

‘JONGVEE LIGT HEERLIJK OP MATRASSEN’ Paul Jan de Graaf verzorgt in Schagerbrug de opfok van 110 stuks jongvee tussen de 3 en 25 maanden oud. In 2015 bouwde hij een nieuwe stal en schafte ringnop jongveematrassen aan van Bos Rubber. ‘Ik heb toen verschillende opties bekeken, maar deze matrassen leken mij solide en makkelijk te monteren. Dat bleek inderdaad het geval.’ De Graaf kreeg de matten op rol aangeleverd en met hulp van een paar anderen legde hij deze te plek. Daarna werd met behulp van strippen en RVS-pluggen de mat goed vastgezet. ‘Dat is even een handigheidje, maar

de leverancier had er goede instructies bijgeleverd. En je hebt dus wel even wat mankracht nodig.’ De jongveeopfokker is meer dan tevreden over zijn keuze. ‘Ik heb er geen omkijken naar. Oude matten krulden vroeger vaak op en er kwam vuil onder. Dat heb je met deze matrassen totaal niet. Ze zijn eenvoudig schoon te houden en de dieren liggen er graag en fijn op. Dat zie je zo. Moest ik opnieuw kiezen, dan kocht ik weer dit soort matrassen voor het jongvee.’

OPTIPARTUM C+ ZET ZETMEEL BETER OM

Het zetmeelgehalte in veel melkveerantsoenen neemt de laatste jaren toe. Niet zozeer door een hoge aandeel snijmais, maar vaak door nieuwe producten als sodagrain en andere bewerkte granen. Bij rantsoenen met een zetmeelaandeel van 18 procent of meer, komt de vertering van het beschikbare zetmeel in het gedrang. Speerstra Feed Ingredients brengt daarvoor het product Optipartum C+ op de markt. Door de werkzame stof E/ZYM wordt de omzetting van zetmeel naar bruikbaar propionzuur

en glucose versneld. ‘Het product is in Tsjechië ontwikkeld en intussen bij twee melkveehouders in de Benelux getest’, vertelt Jan Speerstra. ‘Bij één bedrijf steeg de melkproductie na drie weken duidelijk, bij het andere ook maar iets minder. Alle koeien krijgen 100 gram per dag. De kosten komen daarmee op 20 cent per koe per dag. ‘Wij geloven dat dit product bij hoge zetmeelrantsoenen makkelijk wordt terugverdiend’, zegt Speerstra. ‘Dit willen we graag testen op meer bedrijven. Melkveehouders met interesse kunnen zich daarom bij ons melden.’ 2019

REPORTAGE

REIN LANDMAN VINDT RUIMTE

Rein Landman wist het zeker: hij wilde niet naar de VS emigreren. Die opschepperigere mentaliteit van een paar gasten uit California die hij kende; daar wilde de Fries niet bij horen. Het liep anders. Sinds 2003 runt hij met zijn familie, met veel genoegen, een bedrijf in Zuid-Dakota waar ze 1.400 koeien melken. • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto's: Landpixel

Rein (62) en zijn vrouw Boukje molken tot 2003 in De Hoeve circa 100 koeien. Hun locatie aan de rivier de Linde maakte dat uitbreiden rond het jaar 2000 erg lastig werd. Hun beide jongens Germ (nu Gary en 34) en Sietse Douwe (nu Steve en 31) gaven al op jonge leeftijd aan boer te willen worden. De zoektocht in binnen- en buitenland werd geopend. In Alberta Canada deden ze eind 2000 een bod op een bedrijf. De MKZ gooide die plannen in duigen. In 2002 zette hun makelaar Freerk

Rein Landman toont voer dat de verschillende productiegroepen dagelijks gevoerd krijgen en een gemiddelde productie van circa 37 liter per koe per dag op realiseren.

2019

Attema hen op een reis naar ZuidDakota. Een voor hen onbekende Staat in de Noordelijke Mid-West van de Verenigde Staten (VS). Door zijn eerdere ervaringen met enige Amerikanen uit California, zag Rein het land helemaal niet zitten. Die opvatting veranderde echter vlot. In Zuid-Dakota troffen ze veel vriendelijke mensen, gedateerde kleine bedrijven en een zuivelindustrie, gesteund door de overheid, die schreeuwde om melkveehouders die de business nieuw

leven en elan in wilden blazen. Showbedrijf Rein en Boukje werden rondgeleid op een showbedrijf nabij het dorpje White. De familie Davis, die ook melkfabrieken runde onder de naam Davisco Foods, zette toentertijd dit bedrijf op als voorbeeldbedrijf. Dat stond nu te koop. ‘Veel te luxe en te duur voor ons’, vertelt Rein over hun eerste oordeel. Het bedrijf in Nederland stond echter te koop en dat liep vlotter dan verwacht. In april 2003 werd dat verkocht en die verkoop liep naar wens. Er werd toch weer contact gelegd met Davis en na wat onderhandelen werden ze de eigenaar van een drie maanden jong en modern melkveebedrijf. De naam werd omgedoopt naar Linde Dairy en met 800 koeien ging de familie Landman in

EN VRIJHEID IN DE VS juli 2003 los. ‘Uiteindelijk hebben we maar drie maanden zonder melkgeld gezeten. Dat is extreem kort voor zo’n proces’, zegt Rein. Jongvee uitbesteed Inmiddels melken ze 1.400 koeien. De jongste kalveren staan op deze locatie en ook de drachtige vaarzen drie maanden voor afkalven. Van acht weken tot een half jaar oud blijven de kalveren op een vlakbij gelegen locatie waar zoon Germ woont en ze verzorgd. Het oudere jongvee staat bij een opfokker in Minnesota. Voor een dagprijs van circa € 2 voert en verzorgt die ze. De kosten voor insemineren zijn voor Linde Dairy. ‘We halen ze met opzet redelijk lang voor afkalven terug’, vertelt Rein. ‘Ik heb niet zo’n vertrouwen in de aandacht van de opfokkers in de periode voor afkalven. Dat doen we liever zelf.’ Op de huidige locatie is ruimte voor uitbreiding. De hinderwetvergunning is aangevraagd en vergund. ‘De gemeente hier wilde een paar jaar niets, maar nu Bel Leerdammer hier vlakbij een babykaasjesfabriek op heeft gezet, zijn ze

DEEL VAN MELKPRIJS IN 2020 VASTGEZET VOOR € 33 PER 100 KILO MELK weer sterk melkvee-minded. Dat was onze kans voor een vergunning. Die moest wel deels geeffectueerd worden en daarvoor hebben we een schuur voor opslag en droge koeien gebouwd. Of we verder uitbreiden om meer koeien te melken, dat moeten mijn jongens maar bepalen. Mijn tijd daarin is wel geweest.

Linde Dairy is op een heuvel gebouwd.

WEL GREENCARD, GEEN STEMRECHT

Rein en Boukje hebben zich in 2003 in Zuid-Dakota gevestigd met drie van hun vier kinderen. Oudste dochter Anneke was toen reeds 21 en bleef in Nederland wonen. Germ en Sietse Douwe zitten met hun ouders in het bedrijf en jongste dochter Hiltine is onderwijzeres. Zij heeft als enige het staatsburgerschap van de VS nu verkregen. De ander vier familieleden leven er met een Greencard. Dat betekent dat ze er legaal verblijven en geen stemrecht hebben; maar wel een mening. Rein over Trump: ‘De man is een olifant in een porseleinkast. Dat spreekt mij totaal niet aan. Maar wel dat hij doet wat hij zegt. Echter kost ons dat als agrariërs wel geld. Vooral de handelsstrijd met Mexico, wat voor ons een belangrijke exportmarkt is, hakt er in. Trump zegt de Mexicanen aan te willen pakken om hun drugshandel, maar hij moet het gebruik van drugs in de VS aanpakken, dat helpt meer. Enfin, het grootste probleem hier is dat politiek en het grote geld extreem met elkaar verweven zijn. Het is echt een vieze zaak, op dat terrein is het in Nederland beslist beter geregeld. En wij hebben dan wel voordeel van de lage belastingdruk, maar voor het land als geheel is dat natuurlijk niet goed. De verschillen tussen rijk en arm zijn hier schrijnend.’ Ik vind het best en zij weten nog niet wat ze daarin willen. Het verschilt van dag tot dag. Ook niet zo vreemd, want er zijn hier veel mogelijkheden maar het gaat soms ook hard op en neer. Als het loopt, boer je hier makkelijk. Maar het klimaat is erg grillig. Zowel in letterlijke zin, met hete zomers en lange koude winters - als figuurlijk met de opbrengstprijzen.’ Tunnelventilatie Wat opvalt in de stallen van Linde Dairy zijn de doeken boven de koeien en de enorme trek aan lucht door de gebouwen. Het is onderdeel van het tunnelventilatiesysteem. Van een kant wordt de lucht met vele ventilatoren de stal ingezogen. De gordijnen boven de koeien zorgen ervoor dat de lucht dicht over de dieren heengaat. ‘Het werkt klimaatgestuurd en de lucht die je voelt komt door de ventilatoren in hoge snelheid naar binnen.’

De tunnelventilatie vergt tientallen ventilatoren.

De koeien worden in een maal 2x20 Rapid Exit melkstal van Boumatic drie keer daags door medewerkers uit Latijns-Amerika gemolken. De gemiddelde melkproductie ligt op bijna 37 kilo per koe met 3,85procent vet en 3,15procent eiwit. ‘De liters zijn goed, maar de gehalten lager dan in Nederland. Dat zie je door de hele VS. Hoe dat komt? Dat wil ik ook wel eens weten. We gebruiken dezelfde type stieren, tenminste uit dezelfde bloedlijnen. Het moet het klimaat en het voer zijn’, denkt Rein. Dat voer bestaat uit een rantsoen van een beetje gras, luzernekuil, snijmais en premix van katoenzaad, sojaschroot, vlas, raapschroot en maismeel. ‘De premix maken we elke avond klaar om fouten te voorkomen. Bij de snijmais proberen we echt bewust zo weinig mogelijk te verbouwen of aan te kopen wat GMO-geteeld is. Ervaring leert namelijk dat de stengel van GMO-mais

De mest wordt in lagunes zonder bodem- of afdekzeil opgevangen. 2019

Weissensee Waban x Vulcano (Fleckvieh)

BB / A2A2

Sleufsilo’s en erfverharding Land bewerking

Veel kilogrammen vet en eiwit

Oogsten

Bemesten

Uitmuntende fitnesscore Koefamilie met hoge gehalten

YOUR PARTNER IN CROSSBREEDING

Stationsweg 90, 9001 EJ Grou Tel: +31(0) 566 - 62 27 65 info@xsires.com

www.xsires.com

0513 636 178 / 06 5336 7727

www.gebrdevries.nl

Wiersma Olie & Techniek B.V. Bezoek onze stand! Nr. 119 Locatie: Bergterrein

26-09-2019 Agrarische Schouw Joure

2019

Blauwe Diesel voor Agrariërs

All-in Milieu service voor Agrariërs

185401336_VdVK_Adv_Kritieke_melkprijs_210x297.indd 1

26-05-16 11:34

REPORTAGE steeds harder wordt en daardoor minder goed te verteren is voor de melkkoeien.’ Melkprijs vastzetten In hun eerste VS-jaren kochten ze alle voer aan. Vanaf 2008 gingen de maisprijzen rap omhoog door de opkomst van ethanol. Inmiddels huren ze vijf percelen van 70 hectare, 350 in totaal dus, om een deel van het voer zelf te kunnen verbouwen. De prijs voor pacht ligt op ruim € 500 per hectare. Om grond te kopen betaal je rond Linde Dairy ruim € 15.000 per hectare. Het huren van grond voor eigen voerproductie is een lichte vorm van risicomanagement. Voor de melkgeldopbrengsten gaat het bedrijf een stapje verder. Linde Dairy is lid van de coöperatie Land O’Lakes en krijgt vanuit die fabriek melkgeld uitbetaald. Op de termijnmarkt zet Landman echter geregeld volumes vast. ‘Voor heel 2020 heb ik recent reeds 600.000 kilo melk kunnen vastzetten voor een opbrengstprijs van $ 16,90 per 100 Pounds. Dat is omgerekend € 33 per 100 kilo melk. Vastzetten van de melkprijs via de melkfabriek kan ook, maar dan staat de prijs echt vast. Als de marktprijs nu hoger is dan het niveau waarvoor ik het deze 600.000 kilo heb vastgezet, profiteren we toch van die meeropbrengst. De speculant op de Chicagomarket moet dat verschil dan bijbetalen. Wij lopen zo een erg laag risico, maar betalen voor deze wijze van vastzetten ook een hoge premie aan het hedgefonds. licht Rein toe. ‘Daarnaast kunnen we 500.000 pounds melk (225.000 kilo) in een overheidsprogramma kwijt wat de marge tussen de voerprijs en melkprijs

Drie mensen melken de koeien en één persoon zorgt voor aanvoer in de wachtruimte.

afdekt. Dat kun je zien als een soort verzekering.’ Die € 33 is voor de basismelkprijs. Aan bonussen krijgt het bedrijf gemiddeld een opslag tot wel 10 procent. ‘Vet bepaalt hier voor 65 procent de prijs, eiwit volgt met 35 procent en dan de bonussen op kwantum en kwaliteit waarbij voorbij het celgetal zwaar weegt. Bij ons ligt dat gemiddeld over

'GMO-MAIS CREËERT EEN TÉ HARDE STENGEL VOOR DE VERTERING VAN KOEIEN' het jaar op 150 waarmee we dus een serieus extra aandeel van ons melkgeld binnenhalen.’ De totale melkprijs ligt in juli 2019 voor Linde Dairy op ruim € 35. Dat niveau hoopt hij dus met het vastgezette volume ook in 2020 veilig te stellen. Voor het grootste deel van de ruim 18

De doeken in de stal geleiden de ingezogen lucht dicht over de koeien heen.

miljoen kilo melk die afgeleverd wordt is het afwachten wat de markt doet. ‘De laatste drie jaar lag de melkprijs vaker onder de $ 15 per 100 pounds (€ 29,30 per 100 kilo) dan erboven. Terwijl onze kostprijs wel boven de $ 15 ligt. We hebben wel wat overheidssteun gekregen, maar daarmee red je het niet. Het was dan ook knijpen en veel zaken uitstellen. Nieuwe banden om de bobcat nodig? Rijd als het kan toch nog maar een maandje door; dat soort zaken.’ Geen incometax Ontevreden over het boeren en leven in de VS is Rein Landman echter absoluut niet. ‘Sociaal kom je er makkelijk tussen. Met andere Nederlanders die hier in de regio boeren, en dat zijn er best heel wat, hebben we goed contact maar daar lopen we de deur niet plat. Je moet je tussen de lokale bevolking geven.’ En financieel redden ze zich, ook in de lastige laatste jaren, prima. ‘Het belastingsysteem is gunstig voor ons. Inkomstenbelasting kent Zuid-Dakota niet. Alleen uitgaven als ziektekosten liggen vele malen hoger. Boukje en ik betalen met z’n tweeën $ 10.000 per jaar.’ Leningen bij de bank afsluiten kan ook prima, maar tegenwoordig ligt de variabele rente wel op 6 procent. ‘Zij claimen dat ze 5,5 procent rente moeten betalen om hun geld weer te lenen. En je solvabiliteit moet hier toch wel op 50 procent liggen terwijl ik in Nederland gewend was dat je wel tot 75 procent vreemd vermogen kon gaan. Boetevrij aflossen is echter geen probleem. In betere tijden, die nu weer volop gloren, is dat mooi meegenomen.’ 2019

UW KOEIEN OF GEITEN VLOT DE MELKSTAL IN KRIJGEN?

Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra c.s. is één van de grootste Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra éénde van de grootste Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra c.s. isc.s. éénisvan grootste beherende rentmeesterskantoren van Noord-Nederland. Ons kantoor is Rentmeesterskantoor Van Eysingavan &van Oostra c.s. is één van grootste beherende rentmeesterskantoren Noord-Nederland. Ons kantoor is beherende rentmeesterskantoren Noord-Nederland. Onsde kantoor is gevestigd op het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum. beherendeop rentmeesterskantoren van Noord-Nederland. Ons kantoor is gevestigd het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum.

gevestigd op het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum. Rentmeesterskantoor Van Eysinga Oostra c.s.teisYsbrechtum. één van de grootste gevestigd op het fraaie landgoed&Epema State beherende rentmeesterskantoren van Noord-Nederland. Ons kantoor is gevestigd op het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum.

Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra c.s. is één van de grootste Wij zijn specialisten in: beherende rentmeesterskantoren van Noord-Nederland. Ons kantoor is Wij zijn zijnspecialisten specialisten in: Wij oponroerende het fraaiein:landgoed •gevestigd Beheer van goederen Epema State te Ysbrechtum. •• Beheer Beheervan vanonroerende onroerende goederen goederen • Aanen verkopen Wij zijn specialisten in: • AanAan- en enverkopen verkopen procedures • Beheer• Bestuursrechtelijke van onroerende goederen • Bestuursrechtelijke procedures • Bestuursrechtelijke procedures • (Erf)pachtzaken • Aan- en verkopen ••• (Erf)pachtzaken (Erf)pachtzaken Ruilverkavelingszaken • Bestuursrechtelijke procedures • Ruilverkavelingszaken •• Taxaties Ruilverkavelingszaken www.vaneysinga-oostra.nl • (Erf)pachtzaken • Taxaties www.vaneysinga-oostra.nl • Beleggingen Taxaties Postadres: www.vaneysinga-oostra.nl • Beleggingen • Ruilverkavelingszaken Postbus 254 • 8600 AG Sneek Postadres: •• WOZ-procedures Beleggingen Postbus 254 • 8600 AG Sneek • WOZ-procedures Postadres: Bezoekadres: • Taxaties ordening Postbus 254 8600 AG Sneek Epemawei 8Bezoekadres: • 8633 KS •Ysbrechtum www.vaneysinga-oostra.nl ••• Ruimtelijke WOZ-procedures Ruimtelijke ordening Epemawei 8 • 8633 KS Ysbrechtum • Beleggingen • Planschade en Tel. 0515-238700 •Bezoekadres: Fax 0515-238701 Postadres: •• nadeelcompensatie Ruimtelijkeenordening Planschade E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl Epemawei • AG 8633 KS Ysbrechtum Tel. 0515-238700 •8Fax 0515-238701 Postbus 254 • 8600 Sneek • WOZ-procedures nadeelcompensatie E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl • Planschade en Tel.Bezoekadres: 0515-238700 • Fax 0515-238701 nadeelcompensatie • Ruimtelijke ordening info@vaneysinga-oostra.nl EpemaweiE-mail: 8 • 8633 KS Ysbrechtum

ons op Bezoek 312 standnr.

Levering via uw melkmachinedealer

Willemsoord

2019

Tel. 0521 588 785

| www.deddenbv.nl

• Planschade en nadeelcompensatie

Tel. 0515-238700 • Fax 0515-238701 E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl

PRODUCTNIEUWS GORDIJN BESCHERMT SNIJVLAK KUIL

Bij veel gras- en maiskuilen ligt het snijvlak, zolang ervan gevoerd wordt, open en bloot (zie voorbeeld op foto). Voor Jan Sake Bosch van Agridek aanleiding het productarsenaal uit te breiden. De leverancier van ruwvoerafdeksystemen brengt een soort gordijn op de markt om het snijvlak mee af te dekken. Het gordijn met gegalvaniseerd frame houdt regen en wind tegen en vooral ook zon. ‘De zon heeft waarschijnlijk nog de meest negatieve invloed op gras- of maiskuil die open ligt’, stelt Bosch. Op de Agrarische Schouw toont Agridek deze innovatie. Het

ADVERTENTIES

product is ontworpen voor bestaande sleufsilo’s van 7 tot 12 meter breed. Er komt een dicht gordijn over de kuil die elke keer na openen en uitkuilen handmatig gesloten kan worden. De constructie wordt met een shovel of voorlader op de kuil gezet of opgeschoven. ‘We bieden ook een optie aan op wielen welke handmatig elke keer een meter opgeschoven kan worden. Een shovel of voorlader heb je dan de hele voerperiode niet nodig. Naast dit prototype is er ook een automatische versie met afstandsbediening en een versie met geïsoleerd dak.’

Altijd op zoek naar schonere brandstoffen, met betere prestaties

‘Het best verkochte Friese boek ooit’ Het nieuwe Fryske Bûsboekje ligt in de winkels, de jaarlijkse zakagenda in de Friese taal. Het thema van dit jaar is tijd, omdat 2020 mogelijk het laatste jaar is dat de klok in het voorjaar een uur vooruit gaat. De Europese discussie daarover loopt nog. Aan de uitgave van dit jaar is een Friese dichtwedstrijd verbonden. Deadline: 27 oktober om 03.00 uur, precies het tijdstip dat de klok een uur teruggaat naar wintertijd. De Friese zakagenda wordt dit jaar voor de 45-ste keer uitgegeven. De eerste editie verscheen in 1976. It Kristlik Frysk Selskip (KFS) was toen uitgever, tegenwoordig is dat de Ried fan ‘e Fryske Beweging. Sinds de start in 1976 zijn er naar schatting bijna 218.000 exemplaren verkocht. ‘Daarmee is het Fryske Bûsboekje het best verkochte Friese boek ooit’, lacht Klaas Johan Osinga. Hij karakteriseert de agenda als ‘een veilige plek in een tijd dat internet steeds onveiliger wordt’. Het Fryske Bûsboekje 2020 is te koop in verschillende boekwinkels, ook buiten Friesland en kan ook besteld worden op www.bûsboekje.frl.

Passie voor bouwen & innovatief ondernemen Nieuwbouw & Verbouw Restauratie & Renovatie Agrarische Bouw Utiliteitsbouw

Veenema Olie, Chemie en Energie Druk, druk, druk? Waar haal je toch de energie vandaan? Bij Veenema in Sneek natuurlijk. Als 100% familiebedrijf weten we wat erbij komt kijken om de zaak draaiende te houden. Als leverancier van Texaco brandstoffen, smeermiddelen, chemie en gassen doen we daarom net dat beetje meer. En als exploitant en bevoorrader van Texaco Tankstations lopen we daarom net dat stapje harder.

Non-stop Veenema

T (0515) 42 01 51 |

veenemaolie.nl

2019

Natuerlik de lekkerste uit Friesland

nu bij Albert Heijn in het koelschap

2019

Burg. H. Mulierstraat 2b - 8556 AG Sloten Tel. 0514-531782 - Mob. 06-22526843

• Elektra - Water - Gas - Zinkwerk • Centrale Verwarmingsinstallaties • Boerderij boilers - Elektrisch - Solar

. Standnr • Rondpompsystemen - Drinkbakken

• Ledverlichting

Uw totaal installateur

E.J. Bouwstra

Warns • tel. 0514 - 85 06 49 • mobiel 06 - 10 90 77 89

Professionals kiezen voor kwaliteit uw partner voor al uw particuliere en zakelijke asfalt toepassingen

wij leveren zuurbestendig asfalt: geschikt voor uw silovloer Bij ons kunt u terecht voor: - sleufsilo verhardingen - erf verhardingen - bedrijfsterrein verhardingen - toegangsweg verhardingen

De bolder 1 9206 AM Drachten

0512 - 33 40 70

www.jansma.biz info@jansma.biz 2019

Gebrs. Fuite b.v. Veevoeders

Uw specialisten bij: aanen verkoop - boerderijen - los land

taxaties - fiscaal - financiering (REV) - bedrijfsovername

overheidsingrijppen/onteigeningszaken pacht en erfpacht

Vloeibaar geleverde kalvermelk voor een maximale jeugdgroei • Arbeidsgemak en flexibele voertijden

Drees Visser

Pier Bakker

Reitze Sybesma

Sybren Zeldenrust

• Geen bezinksel in verdunde vorm • Onbeperkt koud verstrekken

erkend lid van

Allingawier 37, 9001 LP Grou | tel. (058) 284 91 71 info@agrivastgoed | www.agrivastgoed.nl

Wurde jo útmolken troch de belestingtsjinst? Belje mei ús hoe’t it oars kin!

Deskundig, betrouwbaar en betrokken jaarrekeningen • scale adviezen • loonadministratie • belastingaangiften • bedrijfseconomische adviezen • bedrijfsoverdrachten samenwerkingsvormen • subsidies

Wi Wismastate 9 Postbus Pos bus 52 5 8900 AB Leeuwarden 89

2019

T (0888) 18 18 18 F (0888) 18 18 00 E info@deelstrajansen.nl www.deelstrajansen.nl

fuite.nl

MELKSTROOM WEIDE WEELDE

‘AL DIE NIEUWE MELKSTROMEN ZIJN EEN ZEGEN’

Naam: Marten de Jong (51) Plaats: Baaium Bedrijf: 175 melken kalfskoeien, 1,5 miljoen kilo melk, 89 hectare gras, waarvan 30 hectare in agrarisch natuurbeheer Keuze: Sinds de start in 2016 deelnemer aan Weide Weelde van NoorderlandMelk, een melkstroom die bijdraagt aan meer weidevogels in het land • Tekst: Jelle Feenstra • Foto: Niels de Vries

‘Intensief boeren en bulkmelk leveren, dat was hier jarenlang de richting. Totdat ik zeven jaar geleden 9 hectare land kocht waar toevallig veel weidevogels zaten. We kregen daar plezier in, pakten het op, zetten de percelen in agrarisch natuurbeheer met uitgestelde maaidata en bouwden dat uit tot nu 30 hectare. Puur door verschraling, bemesten met ruige mest maar ook vernatting met plas-dras komen bloemen, kruiden, vergeten grassen en weidevogels terug. Het allermooiste vind ik nog dat vijf buurmelkveehouders enthousiast werden door wat hier gebeurde, zij begonnen ook met agrarisch natuurbeheer. Zo ligt hier nu een aaneengesloten weidevogelgebied van 140 hectare. En we halen hele goede telresultaten. Geweldig toch?’ ‘Ik ben lid van NoorderlandMelk. Deze zuivelcoöperatie introduceerde in 2016 als eerste een bijzondere melkstroom: Weide Weelde. Van elk verkocht pak zuivel gaat 2 cent in een fonds, dat boeren van NoorderlandMelk kunnen aanspreken voor projecten als natuurvriendelijke oevers, aanleg van plas/dras-gebieden en inzaai van kruidenrijk grasland. De Weide Weelde-melkstroom past perfect bij de omslag die we met ons melkveebedrijf hebben gemaakt. Twintig procent van het land in agrarisch natuurbeheer, 180 dagen weidegang en lid zijn van een natuurcoöperatie zijn enkele voorwaarden. Van de percelen rond de boerderij proberen we wel zoveel mogelijk eiwit te halen, dat combineert mooi met de structuurrijke balen.’ 'De productie van Weide Weelde vindt plaats bij zuivelverwerker Den Eelder in Well. De plus van een cent die de twaalf deelnemende melkveehouders aanvankelijk kregen, is gehalveerd om te investeren in marketing. Daarvoor is iemand aangesteld. Mijn zoon doet nu en dan promoties in supermarkten. Het is keihard knokken om in het schap te komen, maar ook inspirerend. Als je ziet dat Weide Weelde in alle Poiesz-filialen een prominent plekje heeft en ook bij Jumbo Bolsward, dan maakt je dat toch trots.’ ‘Mijn generatie is opgegroeid met bulkproductie, een ratrace om tegen zo laag mogelijke kosten te boeren. Dat heeft het landschap en de verbinding met de maatschappij geen goed gedaan. Ik zie nu door het kruidenrijke grasland dat mijn koeien gezonder zijn en nauwelijks nog penicilline nodig hebben. Door het hele jaar te weiden, kopen we bijna geen eiwit meer aan. Mais is volledig uit het bouwplan verdwenen en deze vorm van natuurinclusief boeren levert alles opgeteld – VLOG, Weide Weelde en vergoeding uit agrarische natuurbeheer - 2 tot 3 cent per liter melk extra op. Daarom zeg ik: al die nieuwe melkstromen zijn een zegen, ik vind het een prachtige ontwikkeling. Het geeft de melkveesector kleur, verhalen en draagvlak en de ondernemer meer keuzevrijheid. Maar deze melk moet wel een meerprijs houden, daar moeten we voor knokken. Supermarkten moeten onmiddellijk stoppen met slogans als ‘De hoogste kwaliteit voor de laagste prijs’. De hoogste kwaliteit heeft een prijs, dat moet de zuivel- en melkveehouderijsector vooral ook blijven afdwingen.’ 2019

Een betere penswerking bij weidende koeien

Zorgt voor een goed ĂŠn duurzaam rendement

Vers gras maximaal omzetten in melk: dat is het doel van beweiding en zomerstalvoeren. Onze innovatie RECYCLE helpt u hierbij. De unieke mix van plantextracten in RECYCLE verbetert de penswerking en verhoogt de benutting van eiwit uit weidegras. Met als resultaat meer melk, een hoger melkeiwitgehalte, een lager melkureum en een efficiĂŤnte kringloop. Voor een goed en duurzaam rendement. WWW.DE-HEUS.NL/RECYCLE

RECYCLE Voor een betere eiwitbenutting van eigen bodem 46

2019

WWW.DE-HEUS.NL/RECYCLE

afdekinnovatie

Haal meer uit uw ruwvoer met de Agridek Lasagnekuilen NIEUWE SLEUFSILO BOUWEN?

Bel ons vandaag nog voor een adviesgesprek: 06 13 45 50 14

Kom ons bezoeken op stand 201 en bekijk de innovaties 2019!

www.agridek.n

> Portaalsysteem > Shovelsysteem > Haspelsysteem > Afdekkleden > Afdekslangen

BEZOE K OP STA ONS ND 107

Grote Bosweg 1, 3771 LJ Barneveld

0342 44 10 50

www. boschbeton.nl

Bezoek ons op de Agrarische Schouw bij standnummer 315 De kofﬁe staat klaar

Schoterlandseweg 40 • Oudehorne • tel. 0513-541214 www.kuperus.frl • info@kuperus.frl

Gaestdijk 60a, 8522 MZ Tjerkgaast Tel.: 0514 531574 - Fax: 0514 531534 e-mail: info@tjittedewolff.nl - www.tjittedewolff.nl 2019

Ik kom graag langs... Om vrijblijvend uw risico’s en verzekeringen te bespreken

WANNEER JIJ JE PASSIE MET ONS DEELT...

Agrarische  verzekeringen

...ONTDEKKEN WIJ INSPIRERENDE MOGELIJKHEDEN

Zakelijke  verzekeringen

www.tjepkojansen.nl

Wij ontmoeten jou graag tijdens de Schouw bij stand 328

06 – 21 14 43 76 www.countus.nl

Countus Joure / T (0513) 65 79 90 / joure@countus.nl Countus Leeuwarden / T (058) 210 01 01 / leeuwarden@countus.nl

Uw persoonlijke adres voor KUNSTMEST, FOURAGE- en BETONPRODUCTEN.

2019

PRODUCTNIEUWS MEER LEVENSDUUR? MINDER SELECTIE!

‘In de praktijk is selectie aan het voerhek vaak een belangrijke oorzaak van een suboptimale gezondheid’, is de ervaring van Jonne Twerda van Agrifirm, die dagelijks bedrijven begeleidt in voermanagement. ‘Koeien die niet kunnen selecteren in het rantsoen gaan meer voer opnemen, zijn veel rustiger en staan minder. Dat is belangrijk voor een gezonde en weerbare koe. Bij selectie krijgen de dominantere koeien meer krachtvoer, die staan als er gevoerd wordt als eerste aan het voerhek. Deze groep krijgt een fluctuerende pens-

pH. PH-fluctuaties dragen bij aan het ontstaan van subacute pensverzuring. Dit kost geld. Alleen kreupelheid wordt al op een kostenpost van € 200 per koe gezet’, stelt Twerda. Hij vertelt dat koeien bij een goed gemengd rantsoen veel aan het herkauwen zijn. Daarnaast voorziet dat goed gemengde rantsoen maximaal in de energiebehoefte. ‘Met onze gestructureerde aanpak TMR Constant kunnen we laten zien wat het effect van een goed berekend en vooral goed gevoerd rantsoen heeft op de koe.’

KAVELRUIL PAST ALS DRAAIKUBUS

Twaalf melkveehouders rond Workum profiteren van een geslaagde kavelruil. Deze begon toen Siebren Sipkema zijn melkveebedrijf met 41 hectare land aan de Koaidyk It Heidenskip in de etalage zette. Het ontbrak hem aan uitbreidingsmogelijkheden. Sipkema peilde de belangstelling bij zijn buren, melkveehouders die matig verkaveld lagen. De boeren gingen om tafel, maakten schetsen van de gewenste indeling en

nodigden agrarisch makelaar Marten Groothof uit om het geheel te begeleiden. Bij de Heidenskipster miniruilverkaveling werden percelen verderop in de polder ook meegenomen. Ondertussen vond Sipkema een geschikt melkveebedrijf in Workum. Rondom dit bedrijf was de verkaveling ook niet ideaal, zodat deze landerijen meteen ook werden meegenomen. Als een Rubiks kubus – de bekende gekleurde draaikubus uit de jaren 80 – viel de verkaveling in elkaar. Twaalf boeren kregen grotere huiskavels of hun land dichter bij huis. ‘Een compleet bedrijf kopen is moeilijk te financieren. Ik merk in de praktijk dat boerderijen steeds meer verdeeld worden. Een goed moment om te zien of je meteen iets kunt doen met kleinschalig kavelruil’, adviseert Groothof.

ASP NOARD VERKORT DE LIJNTJES In Sneek zit sinds jaar en dag een DeLaval leverancier. Tot november vorig jaar was dat onder de naam DeLaval Manus Noord. Toen DeLaval vorig jaar aandrong op privatisering van de vestiging, vond ze de werknemers André Ydema, Sjoerd Koopmans en Pieter van der Meulen bereid de onderneming als zelfstandig bedrijf voort te zetten. Hun voorletters ASP vormen nu

de nieuwe naam, aangevuld met Noard. Om aan te duiden dat hun werkgebied Friesland is. De onderste helft van Friesland, beter gezegd tot aan de Noordoostpolder. ‘Voor DeLaval als groot bedrijf was het lastig om de directe lijntjes met de boeren goed te onderhouden. Wij kunnen dat als zelfstandige dealer wel’, vertelt Ydema. ‘Van boeren horen we al dat het veel directer werkt en dat is exact wat wij willen uitdragen. Verder verandert er eigenlijk niets. Van de nieuwe DeLaval melkrobot hebben we dit jaar 74 verkocht. Daarmee is ASP Noard een van de meest verkopende dealers in heel Europa.’

TOPCAMERA SCANT EROP LOS Melkveehouder Willy Peters in het Brabantse Sint Antonis monteerde een nieuw type camera op het dak van zijn huis. De HikVision 25x zoom Full HD draaibare camera geeft hem zicht op het erf en de twee stallen met silo waar hij de koeien melkt (zie foto). Ook de beregeningsinstallatie in het weiland is in beeld. De camera kan 105 graden kantelen en 360 graden draaien en biedt een zicht van enkele honderden meters. Zo kan hij rondom zijn bedrijf de koeien op

afstand in de gaten houden. ’s Nachts biedt de camera nog altijd een zicht van 100 meter, zodat Peters in alle vroegte kan controleren of zijn melkers er al zijn. Zoomen kan de camera ook goed. ‘Ik heb deze camera zelf in de stal hangen voor de tochtige koeien en kan met inzoomen de levensnummers lezen’, zegt melkveehouder Joram Hofman uit Lutkewierum. Zijn bedrijf Stalzicht - dat hij runt naast zijn melkveebedrijf - brengt de nieuwe camera op de markt. De officiële introductie vindt plaats op de Jouster Skou. De exclusieve camera kost € 599 maar krijgt een introductieprijs van € 549. De meer gangbare Stalzicht-camera’s zitten qua prijs tussen de € 175 en € 325. 2019

INTERVIEW

‘VOOR MIJ STAAT DE

FrieslandCampina kreeg vorig jaar veel kritiek van leden. Verschraalde nabetalingen, geen ‘feeling’ met de boer, bemoeizuchtig op de verkeerde manier en een onzichtbare CEO in de persoon van Hein Schumacher. Hoog tijd voor een interview. ‘Met China sloegen we homeruns. Die tijd is voorbij. Maar we maken wel weer honkslagen, daarmee kun je ook winnen.’ • Tekst: Jelle Feenstra • Foto's: FrieslandCampina

Hein Schumacher: 'Er komt een moment dat je aan de omzetkant weer progressie moet gaan maken.'

2019

BOER OP NUMMER 1’ De halfjaarcijfers over 2019 zien er iets beter uit dan vorig jaar. Heeft FrieslandCampina de weg omhoog weer gevonden? ‘Ik ben voorzichtig optimistisch. Er kwam 5 procent minder melk binnen, maar de omzet bleef op peil. We halen er dus meer uit. De groei in consumentenmerken was er sinds 2013 uit. Daar zien we nu met bijna 5 procent groei ‘across the board’ een duidelijke ommekeer. Ook de marges zijn beter. Neem Campina, zes jaar lang daalde de omzet van dit merk. Nu stijgt deze weer en dat is mede te danken aan het PlanetProof-label. Ik ben daar erg blij mee.’

erg tevreden over.’

Hoe gaat het met de kaasdivisie? ‘Ook beter. Het bedrijfsresultaat steeg met bijna 20 procent, vooral dankzij meer verkoop van kaasproducten met toegevoegde waarde. Kaas was bij FrieslandCampina jarenlang een lage kosten product. Maar ik zie kaas vooral als een belevingsproduct. Daar moet je waardes aan toevoegen waarvoor de consument wil betalen. Dat is een echte ‘trend change’, een breuk met het verleden. Skylger Kaas vind ik een fantastisch voorbeeld. We koppelen een groep Terschellinger boeren aan een kaas met een heel speciale zilte smaak en een authentieke verpakking. Zo geef je de consument een beleving: Terschelling, het Waddengevoel. Het gaat nog niet om grote hoeveelheden melk, maar je scoort er wel hoge marges op. Ook met Noord-Hollandse kaas uit Lutjewinkel hebben we goud in handen, daar is jarenlang te weinig mee gedaan. En we zijn bezig om kaas meer als snack in te zetten: aanbieden in kleinere stukjes, iets doen met de smaak en de verpakking, het product luxer maken. Ook VLOG-kaas, waarvan we de deelname gaan uitbreiden van 400 naar ruim 600 melkveebedrijven, kun je bestempelen als een product waar je waarde aan toevoegt. De melk komt van koeien die een gentechvrij rantsoen krijgen en worden geweid.’ ‘Samengevat: we zetten sterk in op het toevoegen van beleving en waarde aan kaas. Dat geeft extra kosten, maar het levert uiteindelijk ook meer marge op. Ondanks minder melk steeg de kaasomzet met 7 procent, daar ben ik

Toch kondigde FrieslandCampina in maart nog aan een nieuwe melkfabriek te willen bouwen. ‘We hebben nooit gezegd dat we een nieuwe fabriek gaan bouwen, maar dat we de mogelijkheden wilden

Hoe hou je de stijgende kosten van dit soort operaties met bovendien kleinere en dus duurdere melkstromen in de hand? ‘Dat zeg ik: de extra kosten moet je terugverdienen met verbeterde marges. Daarnaast zijn we in de verwerking flexibeler geworden. We schakelen sneller in melkverwerking in kaas waar veel vraag naar is. Prijspunten pakken noemen we dat. Dat lukt onder andere doordat we niet alle melk meer zelf verwerken. Zo hebben we de mozzarellafabriek in België gesloten en de productie uitbesteed aan DMK.’

'IK GELOOF IN HET COÖPERATIEVE MODEL, MAAR HET VRAAGT OFFERS; OOK VAN BOEREN' onderzoeken. De conclusie is dat productiecapaciteit verwerven door samenwerking met partners ons een betere weg lijkt dan zelf nieuw bouwen. Daar ga je de komende tijd nog meer over horen.’ De netto-omzet van FrieslandCampina stijgt al sinds 2013 niet meer en blijft stabiel rond de € 11,5 miljard. Als dat zo blijft, kunt u met stijgende vaste kosten de komende jaren toch onmogelijk veel betere winstcijfers gaan maken? ‘Een bedrijf zonder groei, daar geloof ik niet in, er moet altijd ergens groei zitten. Maar dat hoeft niet per se in omzet te zijn. Als we de groei in producten met toegevoegde waarde door weten te zetten - zowel in kilogrammen melk als in euro’s - ben ik een tevreden man. We hebben in Duitsland 80 miljoen euro aan private label eruit gesneden. Maar dat is geen omzet die we betreuren

omdat wij met die omzet het niveau van de garantieprijs niet haalden. Daarom focussen we in Duitsland liever op een merkproduct als Landliebe, dat het goed doet. Op luxe dessertproducten, op speciaalkazen, op producten waar we marge kunnen maken.’

Toch komt er een punt dat het optimum is bereikt en je als bedrijf ook in omzet weer moet groeien. ‘Eeuwig stabiel kan niet, dat ben ik met je eens. Er komt dus inderdaad een moment dat je aan de omzetkant weer progressie moet gaan maken.’ Gelooft u dat de melkveehouderijsector in Nederland - gezien alle discussies die gaande zijn en de inzet op kringlooplandbouw – de komende jaren überhaupt nog kan groeien? ‘In de gesprekken met het ministerie en aan de klimaattafel is mijn insteek altijd dat de landbouw een van de weinige sectoren is die sinds 2009 20 procent CO²-reductie heeft gerealiseerd. Nog voor dat er überhaupt over klimaat werd gesproken. We hebben ons ook gecommitteerd aan verdere reducties, door allerlei technische maatregelen te nemen zoals bodemopslag, zonnepanelen, windmolens en mestvergisters. Realiseren we dat, dan zijn er best nog mogelijkheden om klimaatneutraal te groeien. Wat recent is veranderd, is dat het kabinet heeft besloten een miljard euro extra uit te trekken voor versnelde CO²-reductie in de landbouw. Daarbij wordt nadrukkelijk gekeken naar de melkveehouderij in de veenweidegebieden. Als daar wordt geschakeld op een warme sanering, en daar lijkt het op, dan praat je over 8 tot 10 procent minder melkproductie in Nederland. Conclusie: ik zie netto nog mogelijkheden voor groei, maar die groei zal minder zijn dan we hadden verwacht. Dat wil niet zeggen dat we spijt hebben om in te steken op gebalanceerde melkgroei, dat is een ander thema.’ In de levendige klimaatdiscussie die woedt in Nederland wijst de beschuldigende vinger steeds vaker naar koe en zuivel. Begrijpt u dat? 2019

INTERVIEW ‘Nee. Ik vind dat helemaal niks, die beschuldigende vinger. Ik zie de melkveehouderij namelijk als de oplossing. We hebben de kennis en techniek om te komen tot een succesvolle circulaire melkveehouderijsector die gezonde voeding levert. Daarin kunnen we wereldwijd voorop lopen. De oplossing zit niet in krimp van de veestapel of met veel belastinggeld melkveegebieden uit productie halen. Investeer dat geld alsjeblieft in onderzoek, ontwikkeling en programma’s om versneld te komen tot een circulaire veehouderij. Die oproep wil ik doen aan de regering. Als ik kijk naar onze uitgaven op onderzoek en ontwikkeling in Nederland voor een sector als deze, die zó cruciaal is voor de Nederlandse economie, dan zitten we internationaal zwaar onder het gemiddelde. Ik vind dat een gemiste kans.’ Het maakt u echt kwaad hè? ‘Ja, ik kan er echt boos om worden. Want als ik kijk naar de milieu-impact per kilogram product, dan is die hier zo aantoonbaar veel minder dan in andere landen. Als wij nu hier in Nederland gaan zeggen: de boeren zijn de schuld en de veestapel moet kleiner en we gaan vervolgens meer produceren in inefficiënte gebieden, dan is dat ongelooflijk dom. Stop eens met die postzegeldiscussie, klimaat is een internationale kwestie die niet ophoudt bij de grens. Zaken moeten veel meer worden gewogen in de internationale context. Als wij Afrika niet meer voeden vanuit Europa, heeft dat ook allerlei geopolitieke gevolgen.’ Er zijn mensen die zeggen: waarom moet Nederland zo veel exporteren? ‘Dat is omdat we hier een uitermate geschikt klimaat, een grote historie op zuivelgebied, een dna en een wetenschap hebben om het klimaatneutraal te kunnen doen. En we zijn economisch ook nog relevant. Dan ben je toch gek om dat allemaal maar overboord te gooien? Dat punt moeten we veel harder maken. Canada stelt twee miljard euro ter beschikking aan de boeren, omdat ze het niet meer redden. Daar pleit ik niet voor. Ik pleit er voor om een gezonde sector gezond te houden. Niet door subsidies te geven, maar door erin te investeren.’ 52

2019

'KLIMAAT? STOP EENS MET DIE POSTZEGELDISCUSSIE' Terug naar FrieslandCampina. Ondanks dat uw bedrijf steevast bij de beste melkprijsbetalers zit, is het gevoel van trots op de coöperatie bij de boeren wat verdwenen. Met als voorlopig dieptepunt de uittocht van 200 melkveehouders met 300 miljoen kilo melk in 2018. Herkent u die vervreemding? ‘Ik spreek met veel melkveehouders. Individueel, in districtsverband, bij de formele organen, zoals de ledenraad. Dat intensieve gesprek met boeren is er zonder meer, dus nee, ik voel me niet vervreemd. Echter, ik sta wel voor een bepaalde richting en ik zie wel dat dat hier en daar weerstand oproept. Dan zeg ik: we kunnen niet meer aanbodgedreven werken. En de coöperatie is geen schuilplaats, zo van: ik lever zoveel mogelijk en de ander moet maar zorgen dat het verwerkt wordt en bij de consument komt. Die tijd is voorbij. De keten is transparanter dan ooit en de snelheid in alles is omhoog gegaan. In duurzaamheid, in verpakking, in melkstromen. De consument heeft legio alternatieven. Om een goede boterham te blijven verdienen, moeten we ‘de pulse van de markt’ voelen door de hele keten, tot op het boerenerf aan toe.’ Het gevolg is dat de onderneming zich bemoeit met hoeveel een boer mag melken, met hoe hij zijn bedrijf moet runnen en inrichten. Daar hebben boeren een hekel aan. ‘Maar het is de enige manier. Het limiteren van de melkaanvoer? A-ware doet het niet anders hoor. Vol is vol. De Aziaten kopen de melk in op de wereldmarkt. Dat zijn partijen waar wij mee moeten concurreren. Ik geloof heilig in het coöperatieve model, maar niet als er wordt gezegd: wij boeren leveren ‘what

ever we want’ en dat moet ook nog even de beste melkprijs opleveren. In de dilemma’s die je hebt, moet je samen iets bouwen waarmee je vooruit kunt. Dat vraagt offers, ook van boeren.’ De melkveehouders van FrieslandCampina snakken naar een charismatische leider die zegt: we hebben maar één taak: zoveel mogelijk geld verdienen voor de boeren. U bent tot nu toe nog niet al te zichtbaar geweest op dat front. ‘Tot nu toe heb ik er bewust voor gekozen om mij te focussen op de

onderneming. Daar was echt werk aan de winkel, dus ik heb me daar primair op gericht. Laat ik heel helder zijn: voor mij staat de boer op nummer 1. Maar de klanten staan in mijn dagelijkse werk op nummer 1. Als ik hier door de gangen alleen maar loop te roepen dat het inkomen van de boer op nummer 1 staat, thank you very much. Wie betaalt de facturen? Mijn taak is om melk zo goed mogelijk tot waarde te maken in de markt. Dat bepaalt in belangrijke mate of ik als leider gewaardeerd wordt.’ Een goede connectie met de leden is toch ook belangrijk? ‘Absoluut. En ik zie ook heus wel waar we beter in moeten worden. Om datgene waar je als bedrijf heen wilt beter te communiceren en heel transparant te maken voor de leden. Toch heb ik het gevoel dat het al een stuk beter gaat dan vorig jaar. Zo hebben we nu een hele serie goed bezochte klimaatbijeenkomsten achter de rug waarin we 3.000 melkveehouders hebben meegenomen in waar we naar toe willen. Persoonlijk voel ik onder de melkveehouders meer draagvlak voor onze richting dan vorig jaar. Ik denk dat dat voor ons en onze leden een omslagjaar was waarin veel dingen moesten landen.’ En nu? Gaat u samen met uw boeren de komende jaren de vruchten plukken van de ingezette weg? ‘We moeten niet denken dat de bomen ineens weer tot de hemel groeien. De zuivelconsumptie in Europa staat onder druk, het is keihard knokken op die markt. De groei van FrieslandCampina zat jarenlang in kindervoeding in China, maar de grote groei daar is geweest. Met China sloegen we homeruns. Die tijd is voorbij. Maar we maken op andere markten inmiddels wel weer honkslagen, kleine stapjes vooruit. Daarmee kun je ook winnen. Door te innoveren, door waardes toe te voegen door overal zijn waar de consument ook is, kortom door op

'Ik zie kaas vooral als een belevingsproduct, daar moet je waardes aan toevoegen.'

alle fronten proberen meer uit de melk te halen. En daar hebben we de hulp van melkveehouders die bereid zijn de lat telkens een stukje hoger te leggen, keihard nodig.’ Een melkveehouder die bereidheid toont maar net aan de verkeerde kant van de weg zit, kan niet aansluiten bij een melkstroom met een plus. Gaat u dat veranderen? ‘Nee, want zodra ik dat doe, verdwijnt het vraaggedreven karakter van deze melkstroom, wordt het een sectoraanpak à la weidemelk en haal ik de winst

'MELKPRIJS MEDE ZO STABIEL DANKZIJ ONZE REM OP GROEI' weg. We zijn gestart met melk voor het On the way PlanetProof-keurmerk rond enkele fabrieken en daar kan niet iedereen aan mee doen. Als de vraag toeneemt, bekijken we dat opnieuw. Dat doen we nu met VLOG. En als de vraag afneemt, bekijken we de situatie ook opnieuw. Ik kan dus niet elke melkveehouder à la minute bedienen. De vraag bepaalt dat. Een deel van de opbrengst van speciale melkstromen gebruiken we om de coöperatie over de hele linie verder te verduurzamen, met bijvoorbeeld projecten in zonne- en windenergie. En als PlanetProof meehelpt om de winst te vergroten, komt dat ten goede aan alle ledenmelkveehouders. Je moet het dus niet te eenzijdig zien.’ Denkt u dat u de meerprijs op Planet

Proof-melk in stand kunt houden? ‘Absoluut.’ Wat is uw taak in de komende jaren? ‘Ik moet zorgen voor een goede melkprijs. Maar ik moet ook zorgen dat hier een onderneming staat die er over een generatie nog is. FrieslandCampina moet een bedrijf zijn dat schokken kan opvangen en dat lenig is om ook in de toekomst succesvol te zijn. Waar anderen nog wel eens in de problemen komen in slechte tijden, hebben wij ons tot nu toe redelijk door de uitdagingen heen gevochten. We staan altijd in de top 3 van de melkprijslijstjes en daar willen we blijven staan. Het recept is dat je ‘de pulse van de markt’ door de hele keten blijft voelen.’ Graag uw reactie op een paar woorden. Beursgang? ‘Nee. FrieslandCampina gaat niet naar de beurs.’ Opstallers? ‘Eén van de melkstromen van FrieslandCampina met de potentie om afnemers te bedienen die vragen om CO²-arme melk.’ Melkprijs? ‘Stabiel en ik zie daar voorlopig weinig verandering in. Op de wereldmarkt zie je grote fluctuaties in vet- en eiwitprijzen, maar in Europa is de melkprijs sinds medio vorig jaar erg stabiel. Ik wil dit niet volledig toeschrijven aan de introductie van gebalanceerde melkgroei bij FrieslandCampina, maar ben ervan overtuigd dat het heeft geholpen.’ 2019

VOORBESCHOUWING

‘ALS ALLES GOED VERLOOPT, GEEFT DAT EEN KICK’

Rienk van Terwisga (53) is een van de dragende krachten achter de Agrarische Schouw. De geboren en getogen Jouster vertelt over zijn rol in de organisatie van de grootste eendaagse landbouwbeurs van Europa. • Tekst & foto: Bouke Poelsma

Rienk van Terwisga is sinds 2002 als bestuurslid van de Stichting Agrarische Schouw nauw betrokken bij de organisatie van de landbouwbeurs. De Jouster is penningmeester, manusje-vanalles en heeft bovendien met zijn eigen bedrijf ‘Rienk! Kantoor en Inrichting’ al sinds 1986 een stand op de beurs. ‘Voor mij is dit een thuiswedstrijd’, zo zegt hij. Als klein jongetje groeide Rienk van Terwisga in zijn woonplaats Joure op met de Agrarische Schouw. De beurs had en heeft iets magisch, zo vindt hij. ‘Toen ik klein was vond ik het al prachtig om die trekkers in Park Heremastate te zien.’ Van Terwisga kreeg het boerenleven met de paplepel ingegoten. Zijn vader was veekoopman. Samen met hem ging hij als klein jochie al bij de boeren langs. Na de middelbare school ging Van Terwisga studeren aan de landbouwschool. ‘Tijdens de Agrarische Schouw kom ik nog altijd klasgenoten van vroeger tegen. Net als voor veel andere bezoekers en standhouders is de beurs ook voor mij één grote reünie’, zo vertelt hij. Recordaantal standhouders De Agrarische Schouw wordt dit jaar

voor de 67ste keer georganiseerd. Er zijn 160 standhouders, een nieuw record. ‘Bovendien hebben we ook nog een wachtlijst met een kleine twintig bedrijven.’ Doorgroeien op een andere locatie is wat hem betreft niet aan de orde. ‘De locatie en de sfeer maken de Agrarische Schouw juist tot een unieke beurs.’ Tijdens de verbouwing van het gemeentehuis werd de beurs op een andere locatie georganiseerd. Dat moet ergens eind jaren negentig zijn geweest. ‘De beurslocatie achter de oude Mavo was sfeerloos. Het slechte weer hielp ook niet bepaald mee.’ Voor, tijdens en na de Agrarische Schouw fungeert Rienk van Terwisga als rechterhand van beursmanager Ypke Bouwhuis. ‘Ik sta namens ons zeskoppige bestuur in nauw contact met Bouwhuis’, zo vertelt hij. Van Terwisga – die met zijn bedrijf ook jarenlang actief was in de automatisering – is tijdens de traditionele openingsavond als technische man verantwoordelijk voor beeld en geluid. ‘Ik regel zaken als een beamer en een microfoon’, zo vertelt hij. Tijdens de beursweek staat voor Van Terwisga alles in het teken van de Agrarische Schouw. Hij plant dan

geen andere afspraken in. ‘Ik vind het leuk om nauw betrokken te zijn bij de opbouw. Dat is echt mijn ding’, aldus Van Terwisga. Hij helpt met het plaatsen van hekwerk, reclamemateriaal en de kassa’s. Oranjekoek Op de beursdag is Van Terwisga al om 7.00 uur van de partij, om samen met de beveiligers en de kassamedewerkers op te starten. Rond koffietijd gaat hij met oranjekoek langs alle standhouders, om zich daarna naar zijn eigen stand te begeven. Van Terwisga geniet van de geoliede machine die de beursorganisatie vormt met samenwerkende partijen als de gemeente Fryske Marren en de mensen van de haven en de camping. ‘Tijdens het afbreken van de beurs staan we in nauw contact met de politie en de verkeersregelaars, om de uittocht van alle machines zo goed mogelijk te laten verlopen. Wanneer alles goed verloopt en de standhouders tevreden zijn dan is de beurs voor mij geslaagd. Ja, dat geeft ieder jaar weer een kick.’

Rienk van Terwisga heet standhouders en bezoekers van harte welkom op de Agrarische Schouw in het Jouster Park Heremastate.

2019

Protiboost

VOOR VERHOGING VAN VET- EN EIWITGEHALTE IN DE MELK

Protiboost is een eenvoudig te voeren krachtvoer in meel- of brokvorm, die binnen 48 uur het vet- en eiwitgehalte in de melk verhoogt. Het vetgehalte stijgt met 0,15% en het eiwitgehalte stijgt met 0,10% bij gelijkblijvende of licht dalende melkproductie. Tijdens weidegang kan Fatboost worden ingezet voor nog hogere vetgehalten. Politiek Fourages • Lollum • T +31 (0)517 46 91 31 Weidse Blik • Joure • T +31 (0)513 41 61 62 Van der Wal Fourage • It Heidenskip • T +31 (0)514 52 13 35 2019

KOOP, VERKOOP OF LEASE SAMEN MET ONS UW FOSFAATRECHTEN Transparant uw fosfaatrechten aan- of verkopen? Ontdek nu zelf het gemak! Via Fosfaatrecht.nu komen vraag en aanbod samen waarbij koper en verkoper direct met elkaar kunnen handelen. Wordt een bod geaccepteerd, dan gaan wij voor beide partijen aan de slag. Daarnaast is ook het (ver)leasen van fosfaatrechten mogelijk. Via e-mail en sms houden wij u op de hoogte van de voortgang van het proces. Bij akkoord worden er contracten gestuurd en getekend. Betalingen lopen via een derdengeldenrekening. Wij helpen vervolgens bij de afhandeling via de RVO.

GEVRAAGD Koop-, huurkoop- en leaserechten

DE VOORDELEN OP EEN RIJ:

Rechtsteeks zakendoen met kopers en verkopers

Regel uw verwerkingsplicht met VVO’s

Alle afspraken in een helder contract

Altijd de scherpste prijs per kg fosfaat

Afhandeling via derdengeldrekening

Direct online geregeld, geen papierwerk

BIJPRATEN OVER FOSFAATRECHTEN? BEZOEK ONS OP DE AGRARISCHE SCHOUW NR.38 TEGENOVER HET GEMEENTEHUIS

Fosfaatrecht.nu en Mestverwerken.nu zijn handelsnamen van Landbouwstart B.V. 2019 Tsjûkemarwei 6C, 8521 NA Sint Nicolaasga, 085-4016809, info@landbouwstart.nl