Agrarische Schouw 2022

PARK HEREMASTATE - JOURE www.agrarischeschouwjoure.nl Magazine voor de editie van 22-09-2022Toonaangevende agrarische vakbeurs '22 INTERVIEW SYBREN ATTEMA RFC ZET FLINKE BONUS OP CO2-ARME MELK ACHTERGROND GAS UIT MEST GAAT JOUSTER KOFFIEFABRIEK VERWARMEN KOERSEN OP NIEUWE KANSEN

20222

Levensduur

Werkt u ook aan een gezonde en e ciënte veestapel? CRV helpt u daarbij! Bezoek nu onze website op CRV4all.nl

Oudere koeien produceren gemiddeld meer melk en hebben een lagere milieu-impact. Ze verlagen ook het vervangingspercentage in de veestapel, wat betekent dat er minder jongvee opgefokt hoeft te worden. Zo vormen gezonde en productieve koeien de basis van een lange levensduur en zorgen daarmee mede voor een goed bedrijfsinkomen.

Voor een gezonde en e ciënte veestapel

#TROTSOPDE BOER Wy winskje jim in protte wille op de AgrarischeSchouw!

2022 3 Onze naam is natuurlijkOnzeveranderd.serviceniet. Wiersma Olie & Techniek Futurewordt Fuels futurefuels.nl • info@futurefuels.nl • +31(0)85 - 48 90 221

Verder werkten mee: Sanne Postma, Bouke Poelsma, Niels van der Boom, Ida Hylkema, Niels de Vries, Ernie Buts, Pim Mul, Marcel van Kammen, Hans Banus, Landpixel en John Oud.

er dienen zich, met alle bedreigingen, ook volop nieuwe kansen aan. Kansen die verschillende boeren inmiddels ook volop aangrijpen. Een aantal van hen portretteren we in dit magazine.

Zij vertellen over de mogelijkheden die ze zien in een wereld die stevig aan het veranderen is. Is dat worstelen? Ja. Is dat twijfelen? Ja. Maar ondanks dat staan zij vooral model voor het aangaan van nieuwe kansen.

Mede daarom wappert de vlag voorop dit magazine bewust weer rood-witblauw. Als symbool van een sector die de toekomst hoopvol tegemoet treedt. Koersend op nieuw kansen.

KOERSEN OP KANSEN

Dit magazine is een speciale uitgave rondom de Agrarische Schouw. Het magazine wordt in volledig beheer uitgegeven door Persbureau Langs de Melkweg.

20224

Nooit geweten dat er zoveel Nederlandse vlaggen in omloop waren als we de afgelopen maanden zagen. De meeste boeren, en minstens zo veel burgers, leken er meerdere uit de kast te hebben gehaald. De omgekeerde vlag is in rap tempo uitgegroeid tot het symbool voor de onmacht en woede in Nederland. Het symbool straalt naast verbolgenheid ook kracht uit. En dat is nodig. Het kabinet lijkt immers al tijdenlang amper voor rede vatbaar. Het luid en duidelijke protest heeft er absoluut aan bijgedragen dat er toch iets van ruimte komt in het stikstofdossier.

Jelle Feenstra & Sjoerd Hofstee

Want hoezeer de lucht boven agrarisch Nederland de laatste jaren telkens weer lijkt te betrekken, ruimte voor passie en innovatieve boeren blijft er altijd. De veerkrachtige ondernemers in deze sector kunnen elkaar gelukkig na twee jaar weer ontmoeten op de Agrarische Schouw.

Vormgeving: Houssam Diab Druk: Senefelder Misset Doetinchem Verspreiding: Dit magazine wordt door PostNL verspreid onder melkveehouders en agribusiness in Drenthe, Friesland, Groningen, de Noordoostpolder, de kop van Noord-Holland en de kop van Overijssel.

Gelukkig maar, want naast een hoge melkprijs is er voor veel boeren de laatste tijd meer om zorgelijk dan blij van de worden. De realiteit is ook gewoon dat er de komende jaren nog verschillende grote uitdagingen op de agrarische sector afkomen. De sterk gestegen kostprijs hoort daarbij, net zoals natuurlijk de afbouw van de derogatie, die meteen ook een dikke streep zet door de kringloopambities van dit kabinet. Dat besef lijkt niet te landen. Het is onbegrijpelijk dat het niet lukt om Den Haag noch Brussel te overtuigen van het feit dat het milieu juist beter af is met derogatie in plaats van zonder. Het kan eigenlijk niet anders dan dat uitdagingen als het stikstofdossier en het verliezen van derogatie grote impact hebben op de hele sector. Nog veel meer individuele boeren zullen binnen nu en tien jaar stoppen. We moeten niet verbaasd zijn wanneer dat meer dan de helft is van de groep die nu nog actief melkt. Maar zij niet alleen, ook veel grote verwerkers en toeleveranciers zullen hun heil deels in het buitenland zoeken en een aantal overleeft het niet. De Nederlandse agrarische markt krimpt de komende jaren extra snel onder invloed van de politieke en maatschappelijk druk. Ook al is dit bij tijd en wijle geen fijn klimaat om in te ondernemen als agrariër, het is toch te hopen dat velen, vooral jongeren, de kop ervoor houden en door deze zure appels heen weten te bijten. Het kan namelijk bijna niet anders dan dat de vraag naar voedsel alleen maar groter wordt, net als de waardering voor het Nederlandse product. Bovendien zullen overheid en terreinbeherende instanties de komende jaren boeren wel meer moeten gaan vergoeden voor verschillende ecodiensten. Ook schreeuwt de wereld om nieuwe energie.Kortom:

COLOFON

Redactie: Jelle Feenstra en Sjoerd Hofstee

Uitgever: Persbureau Langs de Melkweg, Lorentzstraat 21-A, 8606 JP Sneek Telefoon: 0515 429876 E-mail: redactie@langsdemelkweg.nl

‘GOEDPRODUCTNIEUWSGEVOELOM

‘DEZE WIJZE VAN BOEREN PAST ONS’

Wilt u dit magazine bij een volgende uitgave niet meer ontvangen dan kunt u dit aangeven bij de uitgever via redactie@langsdemelkweg.nl.

EEN BETER VERDIENMODEL BEGINT BIJ JEZELF

‘RUIMTE EN TIJD HELPEN IN DENEMARKEN’

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden nadrukkelijk voorbehouden. Deze rechten behoren bij Persbureau Langs de Melkweg c.q de betreffende fotograaf. Artikelen uit deze uitgave mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van Persbureau Langs de Melkweg.

2022 5

‘VOEDVERWARMENJEDEWERELD OF JE GEZIN’ MECHANISATIEBEDRIJVEN NIET BANG VOOR DE ZWEMPRETPRODUCTNIEUWSTOEKOMSTOPHET

‘GROEI IN WAARDE, NIET IN OMVANG’ FRIESLANDCAMPINA ZET FLINKE BONUS OP CO₂-ARME MELK

MELKVEEBEDRIJF BLIJFT IN STAND DOOR UITZONDERLIJKE OVERNAME

‘LATENPRODUCTNIEUWSWEHETSAMEN EEN BEETJE FLEURIG MAKEN’

‘ZON GEEFT NU BESTE SALDO’ PLATTEGROND & STANDHOUDERSLIJST FLYNTH EN ACCON AVM VERDER ONDER ÉÉN VLAG & ZAAI NU OM IN 2023 GLB-GELD TE OOGSTEN

‘OORSPRONKELIJKE PLAN LOONT ALSNOG’ GAS UIT MEST GAAT JOUSTER KOFFIEFABRIEK

EIGEN TARWE TE VERBOUWEN’

PARK HEREMASTATE - JOURE www.agrarischeschouwjoure.nl Magazine voor de editie van 22-09-2022Toonaangevende agrarische vakbeurs '22 INTERVIEW SYBREN ATTEMA RFC ZET FLINKE BONUS OP CO2-ARME MELK ACHTERGROND GAS UIT MEST GAAT JOUSTER KOFFIEFABRIEK VERWARMEN KOERSEN OP NIEUWE KANSEN

62-63-64-6522-23-24-256-7-8-9111314-1518-192930-313334-35394344-454952-535556-5759

Inhoud

BOERENERF

VERDIENMODEL

De stikstofcrisis houdt de sector al ruim drie jaar in een stevige greep. Het maakt boeren terecht bezorgd en boos. Echter, stikstof is helaas niet het enige dat de komende jaren voor meer politieke en maatschappelijke druk zorgt. Om te kunnen blijven ondernemen, geldt dat nieuwe kansen niet meer louter gezocht moeten worden in het oude

20226 INTERVIEW

• Beeld: Marcel van Kammen, Ida Hylkema & Pim Mul

BESCHOUWING

De meeste melkveehouders krijgen deze maand een melkprijs van meer dan 60 cent per kilo melk uitbetaald. Dat is niet alleen een historisch record, maar ook een niveau dat nog geen jaar geleden onvoorstelbaar leek. Het is voor het eerst sinds jaren dat op een groot deel van de melkveebedrijven een fatsoenlijke winst wordt gedraaid.

• Tekst: Sjoerd Hofstee

EENmodel.BETER

De laatste jaren is door verschillende accountants reeds becijferd dat voor veel melkveebedrijven opbrengsten als deze ook broodnodig zijn. Zij hebben vaak de nodige achterstand in betalingen, onderhoud en herinvesteringen. Een aantal van hen houdt dat ook niet nog meerdere jaren vol. Een verdere terugloop van het aantal melkveebedrijven is, mede hierdoor, nog lang niet ten einde.

Dat pleidooi voor meer overheidsinvloed maken de opstellers inderdaad. Maar de auteurs van het rapport Toekomst zoekt Boer adresseren eerst een ander belangrijk punt: je kunt in de melkveehouderij niet meer

spreken van dé boer. De verschillen tussen bedrijven, soms buren, zijn de afgelopen jaren duidelijk toegenomen en nemen in rap tempo verder toe. In dit rapport wordt gesteld dat er op hoofdlijnen ontwikkelingsrichtingendriezijn in de melkveehouderij: 1) Zichzelf steeds verder verbeterende hoogproductieve landbouw, waar aan emissie- en andere eisen en ecologische grenzen vooral tegemoet wordt gekomen met techniek, schaalvergroting of high tech en het inkomen vooral wordt behaald door voedselproductie tegen concurrerende prijzen voor internationale afzetketens op basis

BEGINT BIJ JEZELF

Daarbij komst dat er naast stikstof ook urgente vraagstukken liggen rondom thema’s als klimaat, water, luchtkwaliteit en biodiversiteit. De landbouw ontkomt er niet aan om zelf verder vooruit te kijken en op de uitdagingen van de toekomst proberen voor te sorteren.

‘HET TWINTIGCONTRACTENVANVOORBEELDDEVSMETVOORJAARKUNNENWIJOVERNEMEN’

Een brede discussie over de ruimte die de agrarische sector houdt in Nederland is broodnodig.

komt binnenkort vast met de nodige aanbevelingen naar buiten, maar niets wijst erop dat daarmee dé oplossing voor dit dossier voor de komende jaren binnen handbereik ligt. Nog los van de vraag of dé oplossing bestaat.

van schaalvoordelen. 2) Extensievere en/of natuurinclusieve landbouw waar inkomsten uit voedselproductie wordt aangevuld met vergoedingen voor o.a. natuurbeheer, verminderde CO ₂-uitstoot, CO₂-vastlegging, biodiversiteit, waterberging, productie van duurzame energie, etc. Genoemde ecosysteemdiensten worden in de regel betaald vanuit overheidsbudgetten in de vorm van langjarige contracten. 3) Multifunctionele landbouwbedrijven die hun inkomsten uit voedselproductie aanvullen met verwerking en/of eigen verkoop (korte ketens) en/of met diensten als horeca, bed & breakfast, zorg, kinderopvang, loonwerk e.d. Tot categorie 1 behoren nog steeds de meeste Nederlandse melkveehouders. En voor een deel van hen blijft er ook vast toekomst. Er zijn meerdere regio’s waar voor deze manier van boeren vooreerst vast en zeker nog wel ruimte blijft. Logisch, want de hele Nederlandse zuivelsector is er op ingericht om op gericht te boeren met de focus op efficiëntie en Hethoogproductiviteit.iszijnechtervooral categorie 2 en 3 die groei vertonen. En dat is voor velen in de sector nog steeds

2022 7

Brede discussie nodig

Dé boer bestaat niet

De agrarische sector zou zelf niet de fout moeten maken te blijven hangen in de waan van de dag of vooral willen vasthouden aan het oude en bekende. Soms lijkt het daar wel op. Dat laatste uit zich onder andere wanneer er nieuwe plannen worden gepresenteerd vanuit vertegenwoordigers gelieerd aan de sector. Een voorbeeld hiervan is het recent gepresenteerde plan Toekomst zoek Boer. De auteurs zijn Cees Veerman, Alex Datema, Frans Keurentjes, Jan Willem Erisman, Jos Verstraten, Krijn Poppe en Willem Lageweg. Verschillende algemene media nodigden hen uit en bevroegen de heren, of een aantal van hen, inhoudelijk op hun voorstellen. Vanuit de eigen sector waren de reacties vooral mat van aard tot aan openlijke kritiek. Aard van die kritiek: het gaat om een groepje oude mannen die zich niet met de toekomst moeten bemoeien en het is belachelijk dat zij pleiten voor meer overheidsinvloed op de markt.

Noord-Nederland mogen denken dat de stikstofsoep niet zo heet wordt gegeten als die wordt opgediend, maar dat is te vroeg. Mediator Johan Remkes

Dat wetende maakt het extra belangrijk om in heel Nederland de discussie breed te voeren: hoe willen wij ons land inrichten en welke ruimte, in letterlijke en figuurlijke zin, blijven wij daarin geven aan de agrarische sector? Zo’n brede discussie is broodnodig, zeker voor er beleid in wetten wordt gegoten waar we later spijt van hebben.

Dat laat onverlet dat de huidige opbrengstprijzen de melkveehouder momenteel veel financiële lucht verschaffen. Extra wrang is het dan ook dat we op ditzelfde moment van een sector in crisis spreken. Eén van de oorzaken daarvan is natuurlijk het Verschillendestikstofdossier.melkveehouders in

Krijn Poppe is landbouweconoom en één van de opstellers van het rapport Toekomst zoekt Boer. Hij zegt natuurlijk heel goed te begrijpen dat boeren graag concrete cijfers willen horen. ‘Maar wij zijn bewust niet op de stoel van onderhandelaar gaan zitten. Het gaat erom dat we tot een systeem komen waarbij in plaats van focus op straffen en onteigenen, beloond wordt dat boeren diensten voor de maatschappij vervullen. Nederland ontwikkelt zich steeds verder richting een soort groene parkstaat. Dat kun je leuk vinden of niet, maar het gebeurt. Boeren kunnen en willen ecodiensten vervullen die ten bate van de maatschappij zijn. Daarvoor moet je ze belonen en wel op zo’n wijze dat de beloningen substantieel hoger liggen dan de huidige vergoedingen. Ik vind het ook kortzichtig om te stellen dat boeren daarmee te veel afhankelijk zouden worden van subsidies of te makkelijk als “subsidievreters” kunnen worden afgeschilderd. Als een aannemer

Ook kan de sector de ogen niet langer sluiten voor het feit de overheid linksom of rechtsom koerst op verkleining van de veestapel, mede om de emissiedruk te verlagen.

'HOEZO IS EEN BELONING ECODIENSTENVOOREENSUBSIDIE?'

verstaan onder langdurige contracten?

natuurinclusieve wijze van boeren. Een manier van boeren met een lage input en een substantieel deel van de inkomstenstromen uit andere diensten dan het leveren van melk. Voor deze groeiende groep boeren is de vraag dan vooral interessant: hoe hoog zouden die vergoedingen voor ecodiensten dan moeten zijn wil het lonen om het eigen bedrijf erop aan te passen en wat wordt

wennen. Bijvoorbeeld door de laatste zin van de beschrijving over de 2e categorie boeren waar we lezen: ‘het betalen van ecosysteemdiensten via overheidsbudgetten in de vorm van langdurige contracten’. Alleen al het idee dat niet de markt maar de overheid een grotere invloed krijgt op het verdienmodel van de boer, bezorgt veel boeren de rillingen.

De goede melkprijs zorgt voor veel financiële lucht. Dat maakt het extra wrang dat de sector door het stikstofdossier toch in een crisis verkeert.

20228

BESCHOUWINGINTERVIEW

Om vervolgens te kunnen vaststellen: hoe maak je afspraken met de overheid op een wijze die praktisch uitvoerbaar en betrouwbaar is?

Groene parkstaat Melkveehouders zijn natuurlijk niet blind en zien de ontwikkelingen om hen heen. Het zijn allemaal redenen waardoor steeds meer van hen ook echt wel willen opschuiven naar een meer

En hoewel een gegroeid wantrouwen, zeker ook gezien de huidige stikstofdiscussie, volkomen begrijpelijk is, is het toch de vraag of dat een terechte houding is. Heel veel boeren willen zelf namelijk al lang niet meer mee in groep 1 waarop het verdienmodel vooral gestoeld is op efficiëntie en hoge productie. Die route blijkt al jaren een ratrace waarbij velen niet tot een fatsoenlijk inkomen komen, gedemotiveerd raken en zelfs min of meer gedwongen afhaken als boer. Daarbij komt dat een intensievere bedrijfsvoering, tot nu toe vaak relatief lucratief, door wetgeving de komende jaren steeds verder wordt bemoeilijkt en dat schaalvergroting in veel regio’s, door lastige vergunningsprocedures en toenemende regelgeving, vaak ook geen optie meer is.

2022 9

een nieuwe weg aanlegt omdat politiek en maatschappij dat vooruitgang noemen, wordt die daar netjes voor betaald en heeft zijn bedrijf een dienst voldaan die de maatschappij van hem vroeg. Waarom kun je het zorgen voor extra waterberging, onderhoud van natuurelementen of bijvoorbeeld opslag van CO ₂ in de bodem niet net zo zien en betitelen? Een vergoeding daarvoor krijgen is geen subsidie, maar een vergoeding voor een dienst die jij als boer, als landeigenaar, verzorgt voor de Poppemaatschappij.’erkentde makke van het rapport, en zijn toelichting, dat daarmee nog steeds niets geconcretiseerd wordt over hoogtes en duur van vergoedingen. ‘Het is alleen niet aan ons om dat vast te stellen. De maatschappij wil minder emissies, meer biodiversiteit en een bepaalde landschappelijke inpassing? Prima, maar dat heeft een prijs. In de VS werken ze al jaren met Conservation Contracts voor vaak 20 jaar. Zo’n voorbeeld kunnen wij ook implementeren. Als jij als boer het waterpeil rond percelen drastisch verhoogt voor een jaarlijkse premie van € 500 per hectare, maar je weet niet of dat na vijf jaar weer ophoudt, doe je het vast niet. Krijg je een contract dat je zekerheid van vergoeding voor twintig jaar biedt, is het voor velen opeens wel interessant.’

DE SECTOR AF

Boeren bewegen al Het rapport Toekomst zoekt Boer is beslist niet heilig. Sterker nog: Poppe zelf moet toegeven dat het vele open einden bevat. Maar in plaats van het weg te schuiven en honend de leeftijd van enige opstellers te bespotten, is het raadzamer voor de agrarische sector de voorstellen serieus te nemen en breder te Vooralbespreken.omdat, en dat moeten we beslist niet uit het oog verliezen, veel melkveehouders de afgelopen jaren al volop in beweging zijn richting een manier van boeren die niet meer louter gestoeld is op meer melk en hogere producties. Voor hen is het echter meer dan eens nog worstelen hoe daar een stabiel verdienmodel aan te koppelen. Inzet op minder input en daardoor besparen op veel kosten helpt daar vaak bij. Andere voorbeelden zijn de toename van zelfzuivelen en huisverkoop. Ook energie opwekken op het boerenerf is sterk in opkomst. En al zeker meer dan duizend Nederlandse melkveehouders leveren aan één of ander duurzaamheidsconcept dat zuivelfabriek, meestal samen met een supermarktketen, uitrolde. Meer inkomsten, betaalt door de overheid, uit het verzorgen van ecodiensten kan voor hen best interessant zijn.

NAAST

VRAAGSTUKKENMEERKOMENSTIKSTOFERURGENTEOP

In het aantal boeren die aan een duurzaamheid zuivelconcept levert, zit waarschijnlijk nog wel wat rek, maar er zal binnen vijf jaar niet zomaar ruimte zijn voor het dubbele of zelfs driedubbele aantal melkveehouders. En zoveel melkveehouders zijn er wel minimaal die de komende jaren niet meer mee kunnen en willen in de manier van boeren waarbij het inkomen vooral wordt behaald door een inzet op schaalvergroting en hogere producties van melk en bodem. Er zal in Nederland, en zeker ook in Noord-Nederland, nog jaren ruimte blijven voor een categorie boeren voor wie dat wel past en welke hier ook prima aan kunnen voldoen. Maar voor de groeiende groep waar dat niet langer voor geldt, is het tijd daar aan toe te geven en de kansen op andere terreinen te zoeken en te vinden. Uiteindelijk geldt: een beter verdienmodel begint bij jezelf.

Duurzaamheid bijmengen Een ander voorstel uit het rapport betreft het bijmengen van duurzame productie in het supermarktschap. Kortom: supermarkten worden verplicht een minimum aantal duurzaam geproduceerde producten aan te bieden. Of slachterijen en zuivelondernemingen worden verplicht een bepaald percentage product van de duurzamer producerende boeren tegen een meerprijs bij te mengen. Naar voorbeeld van bio-brandstof aan

om te landbouw te transformeren, moet je echt denken in dit soort systemen waarbij de retail en consument ook écht meebetalen.’

En de handelsakkoorden en Europese afspraken dan? Die maken toch dat supermarkten vrij zijn te importeren wat ze willen? Poppe: ‘Dat zijn vooral politieke keuzes. Nogmaals: als je stelt dat de hele keten mee moet bewegen

de pomp. ‘Natuurlijk moet je zo iets in detail nader uitwerken, maar technisch is het best mogelijk en zo creëer je een markt voor die duurzamere prodcucten’, stelt Poppe. ‘Het gaat erom of je dat met elkaar, politiek en maatschappij, wilt en ervoor kiest.’

Krijn Poppe: 'Als een boer het waterpeil rond percelen drastisch verhoogt voor een jaarlijkse premie van € 500 per hectare en zeker weet dat dat voor twintig jaar geldt, is het voor velen opeens wel interessant.’

202210 WWW.AGRARISCHESCHOUWJOURE.NL OF VOLG ONS OP SOCIAL MEDIA! Ga voor meer informatie naar KOM NAAR AGRARISCHEDE SCHOUW op donderdag 22 september Openingsavond met thema ’Koersen op kansen!’ met Edze Westra, Jelmer Sietzema, Jan Dirk van Mourik en Trienke Elshof woensdagavond 21 september om 20:00 uur in ‘t Haske in Joure! Hoofdsponsor:

hebben we eerst ook wel even de rekenmachine erbij gepakt. Op basis van de recente historie reken ik met een 1 cent lagere melkprijs bij Farmel dan de garantieprijs van RFC. Ook maken we circa 1 cent meer kosten door de verplichting VLOG EU-28 voer te gebruiken. Daartegenover staat een meeropbrengst van 4,5 cent voor BLk en 2 cent voor de samenwerking met De Fryske. Alles wijst erop dat deze stap financieel ook een juiste is voor ons bedrijf. En met een 3-jarig leveringscontract bij Farmel is ook wat zekerheid ingebouwd.’

• Foto: Niels de

‘DEZEVries

WIJZE VAN BOEREN PAST ONS’

‘Het financiële plaatje is belangrijk, maar deze wijze van boeren past ons. De koers van natuurinclusief boeren waren we reeds ingeslagen en dat wordt nu echt vergoed, zo moet je het zien. Ook vinden we het fijn dat De Fryske een product in het schap presenteert dat op natuurlijke wijze wordt geproduceerd. Het past bij hoe wij denken en proberen te werken. Eind vorig jaar zijn we ook met zelfzuivelen gestart. Nu is dat nog 400 liter per week, maar de vraag is zo groot dat we de faciliteiten uitbreiden en opschalen naar 1.500 liter zelfzuivelen per week.’

• Tekst: Sjoerd Hofstee

‘Waarom niet biologisch? Die vraag krijgen we vaak en zelf denk ik daar natuurlijk ook wel eens over na. Gelukkig is deze manier van werken heel goed uit te leggen richting burgers. En voor mijzelf is het vooral de mogelijkheid om voldoende brok in de melkrobots te kunnen blijven voeren en daarmee de productie op peil houden. Worden we biologisch dan is die ruimte veel beperkter. Maar het kan best zijn dat dat de volgende stap is voor ons bedrijf. Wie blijft boeren, moet altijd meebewegen. Wat niet betekent dat iedere boer ons model moet kopiëren. Juist niet. Ik geloof in de kracht van de diversiteit in de sector. Daar is de ruimte voor in Nederland en zo kunnen we meer van elkaar leren dan wanneer iedereen precies probeerthetzelfdetedoen.’

‘Wij leverden tot dit voorjaar aan FrieslandCampina (RFC). Toen PlanetProof kwam, was ik daar ontevreden over. Eerst konden wij, dankzij onze extensieve bedrijfsvoering, niet aan de CO ₂-eisen voldoen. RFC had daarvoor een vrijstelling kunnen geven omdat wij veel natuurland benutten, maar wilde dat niet. Een jaar later voldeden we wel aan de eisen, maar zat het programma vol. Ik uitte mijn onvrede bij de buitendienstmedewerker van RFC. Hij zette mij op het spoor van De Fryske, een initiatief waarbij van natuurinclusief geproduceerde melk speciaalkazen worden gemaakt. Vanaf dit voorjaar konden wij, als één van de drie boeren, bij dit initiatief aanhaken. De eis was te voldoen aan minimaal 20% land met uitgestelde maaidatum tot 15 juni en aan de Beter-Leven-keurmerk-eisen (BLk).’

‘Van onze 80 hectare ligt zeker 20% in zwaar beheer. Aan die eis konden we dus prima voldoen. De BLk-eisen richten zich vooral op voorzieningen in de stal. Wij voldeden al aan de meeste eisen. De enige grote uitgave was het verbreden van de loopruimte achter het voerhek. Een forse ingreep omdat alle standpalen ook verzet moesten worden. Dat kostte denk ik totaal circa € 25.000, maar is eenmalig en kan voor die 4,5 cent extra melkgeld natuurlijk snel uit. Er zijn inmiddels 27 melkveehouders die BLk-melk leveren via Farmel. Jumbo neemt normaal die BLk-melk af, maar onze melk gaat grotendeels via een contract met De Fryske in speciaalkazen. Ik vind het wel mooi en stoer om je eigen naam direct gekoppeld te zien aan een product in de ‘Natuurlijkwinkel.’

2022 11 KOERSEN OP KANSEN: SPECIAAL CONCEPT

Naam: Jehannes Fopma (39) Plaats: Bedrijf:Britswerd130koeien, 80 hectare grond, neventak zelfzuivelen met boerderijwinkel

202212 E e n b l i k o p d e m a r k t p r i j z e n l e e r t d a t v o c h t r i j k e k r a c h t v o e r p r o d u c t e n p r i j s t e c h n i s c h i n t e r e s s a n t z i j n . V e e l v a n d e z e p r o d u c t e n z i t t e n r u i m o n d e r d e 1 0 0 % v a n d e v o e d e r w a a r d e p r i j s E e n g r o o t a a n t a l m e l k v e e b e d r i j v e n b r e i d t d a a r o m h u n o p s l a g c a p a c i t e i t u i t o m m a x i m a a l f l e x i b e l t e z i j n b i j h e t i n k o p e n e n v o e r e n v a n s m a k e l i j k e b i j p r o d u c t e n . Onze top rundveevoeders: Perspulp Bierborstel Corngold Tarwegistconcentraat Aardappelstoomschillen Verhoog de opname en benutting van uw ruwvoer www.duynie.nl info@duynie.nl 0172 460606 N e e m c o n t a c t m e t o n s o p z o d a t w i j u k u n n e n i n f o r m e r e n h o e h e t v o e r e n v a n b i j p r o d u c t e n i n c o m b i n a t i e m e t o n s s i l o a b o n n e m e n t u k a n h e l p e n o m h e t b e s t e r e n d e m e n t u i t u w k o e i e n t e h a l e n .

heel veel weiden en amper machines gebruiken, zijn we niet meer dan 3.000 liter diesel per jaar nodig. Dat prijsverschil neem ik daarom voor lief’, zegt de melkveehouder die vervolgt dat het goede gevoel hem meer waard is. ‘Om onafhankelijker te worden van bijvoorbeeld Rusland is dit een mooie wijze om een steentje bij te dragen. En dit type brandstof bevalt minstens zo goed. Ik gebruik het nu twee maanden en het verbruik is zeker niet hoger. De geur is beter en het walmt veel minder als ik de trekker of heftruck start.’

‘DUURZAMERE BRANDSTOF PAST ONS GOED’

Ook gezonde uiers verdienen onderhoud, is de stelregel van Lely. Meer dan eens worden ook gezonde uiers blootgesteld aan risico’s. Te denken valt aan koude periodes waardoor er makkelijker en sneller scheurtjes in de spenen optreden wat de kans op infecties vergroot. Ook tijdens de weideperiode vormen insecten een risico voor de uiergezondheid. Lely ontving van endewordeneenvoudiggebracht.QuaressOmuierpassendetesteedsmelkrobotgebruikershaarvakerdevraagmeedenkenoverdebestmiddelenomdeoptimaaltebeschermen.dieredenheeftLelyPergoopdemarktHetproductkanenveiliggebruiktincombinatiemetLelyAstronaut-melkrobotwerktopmelkzuurbasis.Een100.000literkoemetzeslactaties,datishetstrevenvanmelkveehouderGertLekkerkerker.InhetUtrechtseHarmelenheefthijmetvaderGerriteenmelkveebedrijfmet153koeienen75stuksjongvee.Gerichtefokkerijleidtbijhemtothogelevensproducties.‘Netalsvelenmetons,ishetonsdoelprobleemlozekoeientefokkenmeteenhogeproductieengoedegehaltes.Toenhetmelkquotumerafginghebbenwehogeregehaltesbereikt.Datkomtdeelsdoorvoeding,maarookdegenomics-stierenwaarwenumeewerken,versnelthetbereikenvangoedegehaltes.’Bijgenomics-stierenzijnfokwaardendeelsgebaseerdopDNA-onderzoek,waardoordecapaciteitenbekendzijn.‘Sinds2013doenwijmeemetFokkenopMaat,degeheleveestapelenhet

HOGE LEVENSPRODUCTIE DOOR GERICHTE FOKKERIJ

maargeweest,nugaat het slechts om 4 tot 6 centen. Door onze wijze van waarbijboeren,we

2022 13

ik wel investeren, maar een nieuwe sleufsilo aanleggen was niet nodig en bespaart dus knap wat Hetgeld.’railsysteem kan eventueel ook nog op een tweede sleufsilo, met een extra afdekzeil, worden benut. Dat is bij Noordmans niet van toepassing. Hij koos voor het automatisch afdekken omwille van arbeidsbesparing. ‘Op ons biologische melkveebedrijf kuilen we gedurende het voorjaar en de zomer bijna elke twee weken wel een keer kleine hoeveelheden in. Elke keer de kuil alleen openen en afdekken, kost mij te veel tijd. En hoewel je nog steeds zorgvuldig moet werken met afdekken, levert dit systeem ook een betere kwaliteit kuil op. De verliezen beperk je beter, zolang je zelf maar netjes blijft werken.’

Menno Bloemhoff runt in Surhuisterveen een melkveebedrijf met 75 melkkoeien. Hij boert niet biologisch, maar tracht het bedrijf op zo’n natuurinclusief mogelijke wijze te behartigen. Toen dorpsgenoot Johan Hoekstra van HOS Oil hem onlangs vertelde over HVO 100, een brandstof die 89% CO ₂-besparing bewerkstelligt en volledig uit resten uit wasHVOeenookisvoedingsmiddelenindustriedegewonnen,haptehijdansneltoe.‘HOSOilheeftblendgeleverdvan30%en70%diesel.Bij100%hetprijsverschiltegroot

‘GEZOND UIER VERDIENT ONDERHOUD’

PRODUCTNIEUWS

Pier Jan Noordmans in Edens schafte in 2018 een portaalsysteem van Agridek aan voor het automatische afdekken van zijn ruwvoer. Dat was inclusief een nieuwe sleufsilo, maar eerder had hij ook een andere sleufsilo in gebruik genomen. Aangezien het automatisch afdekken goed beviel, wilde hij dat hier ook op kunnen toepassen. ‘Ik heb Agridek gevraagd wat mogelijk was en vorig jaar hebben zij daarom een railsysteem op de bestaande sleufsilo geïnstalleerd. Hierin moest

Het product heeft zowel bacteriedodende als gistdodende eigenschappen. Daarbij werkt het effectief tegen besmettelijke, maar ook tegen omgevingsbacteriën, stelt MinstensLely.zo belangrijk, naast deze natuurlijkeondersteuningvanindezecrèmegoedeZoalsoppervlakteookeigenschappendesinfecterendebevatPergostoffendieaandeactiefzijn.glycerine,wateenvochtinbrengendeis.Lelyclaimtdatcombinatieresulteertdesinfectie,verzachtingdehuidenuiteindelijkvandeweerstand.vrouwelijkjongveewordendaarbijgenomicsgetest.Westurenoppersistentieinonze veestapel. Daarmee creëren we duurzaam rundvee met een langere productieve levensduur. Dat vraagt geduld, maar wat we bereiken geeft ook een Afgelopenkick.’jaar lag de levensproductie bij afvoer op 55.377 kilo. ‘We gebruiken de app CRV Dier om precies te zien welke koe extra aandacht nodig heeft. Het is belangrijk dat ze goed in hun vel zitten, dan geven ze ook goed melk.’

‘SYSTEEM SCHEELT ONS VEEL ARBEID’

Haye Schaap uit Tirns kocht begin dit jaar enkele percelen grond aan. Een perceel van 6 hectare was zes jaar voor maisteelt benut. Gras inzaaien in het voorjaar zag de melkveehouder niet zitten dus koos hij voor zomertarwe. Eind augustus kon het perceel reeds geoogst worden. Schaap schat de opbrengst op 6,5 ton per hectare. ‘Daar ben ik tevreden mee. De kostprijs voor deze teelt ligt voor mij nu op zo’n 20 cent per kilo. Dan reken ik de kosten voor het drogen, pletten en thuisbrengen, dat Hoogland BV in Leeuwarden voor ons verzorgt, het eigen werk en de loonwerker. Aankoop van tarwe kost momenteel ongeveer 35 cent of nog meer. Bijkomend voordeel is dat ik mijn grond zo beter benut omdat ik voldoende gras win van de andere hectares.’

VELD‘GOED GEVOEL OM EIGEN TARWE TE VERBOUWEN’

202214 IN HET

Hoewel de keuze van de melkveehouder om zomertarwe te telen gestoeld was op een tussenjaar door aankoop van grond, overweegt hij het weer te doen. ‘Niemand weet hoe de prijzen zich ontwikkelen, maar voorlopig verwacht ik alles duur blijft. Zomertarwe is een teelt die op ons relatief zware kleigrond goed uitpakt. Ik heb nu op een ander perceel voor het derde jaar mais staan. Ik denk dat we dat volgend jaar voor zomertarwe benutten. Als melkveehouders moeten we toch meer en meer zelfvoorzienend werken. Daar dwingen de regelgeving en maatschappij ons toe. Met een teelt als deze dragen wij daar aan bij. Ik voer mijn koeien straks mijn eigen geteelde tarwe. Dat geeft ook wel een goed gevoel.’

2022 15

Ben je op zoek naar een specialist? En wil je vrijblijvend kennismaken om de mogelijkheden voor jouw organisatie te bespreken? De specialisten van Countus zijn in de buurt en staan voor je klaar. Neem contact met ons op om een afspraak te maken. Je bent van harte welkom.

COUNTUS.NL

De specialistfinancierings-agrarisch Ynsigt is dé plek waar je als agrarisch ondernemer aanklopt voor advies en begeleiding bij een financieringsvraagstuk. Wij staan voor u klaar: www.ynsigt.nl 058 2030 020

Peter, hoe maak ik mijn bedrijf toekomstbestendig?

Misschien is je bedrijf nog in de opstartfase of ben je volop aan het groeien. Misschien ben je toe aan een bedrijfsopvolger of wil je alvast de mogelijkheden verkennen. 1 ding is zeker: je kunt altijd terugvallen op het advies en de ondersteuning van de agro- en duurzaamheidsspecialisten van Countus. Vanuit hun jarenlange ervaring in de sector helpen zij je bij ieder vraagstuk.

Als ondernemer in de agrarische sector kom je voor veel vraagstukken te staan. Veranderende wet- en regelgeving. Steeds strengere eisen. Een sterk veranderende markt. Hoe maak je de juiste keuzes die passen bij jou en je bedrijfsstrategie?

Maak een afspraak

0513 65 79 90 / joure@countus.nl

202216

Countus Leeuwarden

058 21 001 01 / leeuwarden@countus.nl

Countus Joure

2022 17

Wilt u besparen op de aankoop van eiwit? Of melk produceren met meer melkeiwit? Dat kan met het innovatieve PMR+, een natuurlijke toevoeging aan het rantsoen van uw melkvee.

PMR+

VERBETER DE EIWITBENUTTING IN DE PENS

PMR+ verbetert de microbiële eiwitefficiëntie in de pens. Met als resultaat lagere voerkosten bij dezelfde melkop brengst. Of bij nagenoeg dezelfde voer kosten een hoger melkeiwit. Kortom: een hoger voersaldo per koe per dag. www.de-heus.nl/pmr

‘Door alle watertjes zagen ze daar geen toekomst in de melkveehouderij.’ In 1984 stapte Geuje met de vader van Corrie in een maatschap. Vervolgens

Binding houden Begin 2019 vragen Geuje en Corrie zich af: wat willen we? Hoe willen we verder? ‘Van onze drie zoons was duidelijk dat geen van hen verder wilde of kon met het bedrijf. Dat gaf ons verschillende opties. Of we gaan nog even door op dezelfde voet. Of we verkopen alles. Of we geven een ander de kans melkveehouder te worden’. Met name Corrie wilde wel een stapje terug, voor Geuje was alles verkopen te definitief. ‘Ik wilde wel

• Tekst & foto: Sanne Postma

Corrie, Geuje, Arno en Esther: ‘We hebben er allemaal goed over nagedacht en besloten de uitdaging met elkaar aan te gaan.’

INTERVIEWREPORTAGEMELKVEEBEDRIJF BLIJFT IN STAND

Geuje en Corrie hebben een melkveebedrijf in Oldeholtpade. Rond 1931 kwamen de opa en oma van Corrie naar Oldeholtpade vanuit Giethoorn.

namen Geuje en Corrie het bedrijf in 1997 over. Nu, vele jaren later, is het melkveebedrijf verder ontwikkeld. ‘We hebben hier ruim 190 koeien en 100 stuks jongvee’ vertelt Geuje. ‘Met een gemiddelde melkproductie van 10.500 kilo melk per koe en 4,29% vet en 3,55% eiwit. Het bedrijf telt 107 hectare

Wat doe je als je een melkveehouderij hebt opgebouwd maar geen bedrijfsopvolger hebt? Geuje Ziel en Corrie Ziel-Gorte namen verschillende opties door. Ze besloten een traject in te gaan met Arno Kraak en Esther Kraak-Smit. Een manier om zelf ondernemend af te kunnen bouwen en iemand anders een kans te bieden.

202218

grond. 12 hectare is natuurland van It Fryske Gea. 17 hectare is maisland en de overige 78 hectare is grasland.

DOOR UITZONDERLIJKE OVERNAME

Anders dan familie-overname

Zo begonnen ook Geuje en Corrie, Arno en Esther, het traject. Voordat dit echt van start ging, was er al wat voorbereiding aan vooraf gegaan. Gesprekken voeren en elkaar leren kennen, de klik was goed. ‘Vervolgens hebben ook wij elkaars wensen en belangen besproken en is er samen met Harmen een plan voor meerdere jaren

Als eerste grote stap bouwden Geuje en Corrie een huis in Oldeholtpade. Hierdoor was er voor Arno en Esther ruimte om op het bedrijf te wonen. Corrie: ‘Je wilt niet dat zij met jonge kinderen tijdelijk ergens moeten bivakkeren. En voor Geuje was het fijn om 's avonds niet meer af te hoeven sluiten. Arno kreeg gelijk de ruimte en verantwoordelijkheid.’ Er staat een goede stal en er wordt al gemolken met drie robots. Arno: ‘Dan zet je ook makkelijker de stap. Het bedrijf is bij de tijd en er is ruimte voor ontwikkeling.’

‘Ik maak me wel zorgen over de stikstofproblematiek’ zegt Corrie. ‘Je neemt samen een hele stap. Dan wil je niet dat alles voor niets is.’ Arno geeft aan dat er bij aanvang van het traject inderdaad een ander vertrekpunt was. Echt zorgen maakt hij zich niet: ‘Ik sta er wel positief in. Er zijn vaker ingrijpende tijden geweest, welke kant het nu op gaat weten we niet maar er blijven altijd kansen. We hopen de komende jaren goed te draaien en het traject af te ronden. Over ongeveer vier jaar zal een eerste gedeelte van het bedrijf overgedragen worden. In de jaren daarna zal er nog steeds sprake zijn van een samenwerking en zal de rest van het bedrijf gefaseerd worden overgedragen.’

‘ALLES WAS BIJ DE TIJD, DAT MAAKT DE MAKKELIJKER’STAP

2022 19

Ook zijn zonnepanelen aangelegd, is er een nieuwe trekker bijgekomen en zijn er ventilatoren voor de stallen aangeschaft.

bezig blijven’. Daarom werd besloten om ondernemend af te bouwen. ‘Dan houd je binding met het bedrijf’. Corrie: ‘De gunfactor speelde ook een rol. Het is een mooi opgebouwd bedrijf, we gunden het iemand die melkveehouder wilde worden hiermee verder te gaan.’ Daarom is in 2020 het traject via Countus gestart om een opvolger te vinden. Al snel kwamen Geuje en Corrie zelf in contact met Arno. Arno: ‘Geuje belde mij met de vraag. Ik kende ze al, ik had eerder op dit bedrijf stage gelopen. Ik moest wel even nadenken. Het was niet zomaar een beslissing, maar een beslissing voor mijn toekomst en ook die van mijn vrouw en kinderen. We hebben daar goed over nagedacht en toen besloten de uitdaging aan te gaan’.

Loslaten en oppakken

Dat het bijzonder is beaamt ook Harmen Westra, ondernemersadviseur bij Countus. ‘Het is een uitzonderlijke situatie dat de overname buiten de familie gaat. Het is anders dan wanneer je je bedrijf laat overnemen door iemand binnen de familie. Dan ken

Er blijven altijd kansen

Ieder heeft nu een eigen taak op het bedrijf. Arno is verantwoordelijk voor het vee, de fokkerij en het voeren. Geuje houdt zich bezig met landwerk, samen met een van zijn zonen. Corrie en Esther zijn verantwoordelijk voor de kalfjes en regelen samen de boekhouding. Het meeste in de boekhouding wordt door hen zelf uitgevoerd. Countus kijkt mee en controleert de zaken.

De takenverdeling is eigenlijk heel natuurlijk gegaan, vertelt Harmen Westra. ‘Af en toe komen we samen en evalueren we hoe het gaat. Dat is fijn, maar ze doen het vooral echt zelf. Ik vind het een dappere stap van beide families, ze hebben het echt met elkaar gedaan. Wat ik hier heb gezien, en wat erg belangrijk is om een dergelijk traject te laten slagen, is dat je moet kunnen loslaten en weer op kan pakken. Dan vul je elkaar goed aan en ben je een goede match.’

je elkaar al heel lang. In deze situatie moet je eerst heel erg aftasten en je afvragen: past dit? Je gaat uit het niets een intensieve samenwerking aan. Het is daarom belangrijk om goede gesprekken te hebben en elkaar tijd en ruimte te geven. Waar zitten de wensen en belangen bij beide partijen? Daar moet je achter zien te komen en dan kan er een plan gemaakt worden.

Afspraken maken

opgesteld. Alles hebben we duidelijk op schrift gesteld. Het traject zal zo’n zeven jaar duren. Een van de afspraken die we maakten is dat beide partijen de eerste drie jaar de stekker er nog uit kunnen trekken.’

De samenwerking gaat goed. Geuje geeft Arno ruimte en vrijheid en biedt het jonge stel daarmee kansen. Arno neemt die plek in en wil zijn plek ook verdienen. Zijn er dan ook zorgen?

Om ook een goed verdienmodel te houden, was er wel schaalvergroting nodig. Er zijn zo’n 25 koeien bijgekomen wat het totaal op 190 stuks brengt.

Zelfstandig melkveehouder Arno is opgegroeid op een melkveebedrijf en later heeft hij bij verschillende boerenbedrijven ervaring opgedaan. ‘Tien jaar geleden zetten Esther en ik de stap om op avontuur te gaan en ervaring op te doen, ver van huis. We zijn een poos in Portugal geweest en daarna in Oost-Duitsland om te kijken hoe alles daar gaat. Vanuit Oost-Duitsland gingen we naar een melkveebedrijf in Noord-Holland. Daarna zijn we terechtgekomen in Vlagtwedde, waar we bedrijfsleider waren op een melkveebedrijf. Overal waar we geweest zijn, liepen we tegen hetzelfde aan. Je bent niet de eigenaar, je werkt voor iemand anders. Dat betekent dat je niet altijd zelf kan beslissen, niet altijd je eigen personeel kan kiezen. Het waren soms kleine dingen, maar voor ons zorgde dat voor irritatie en kostte het veel energie.’ Daarom was er na de jaren ervaring de wens om zelfstandig melkveehouder te worden. ‘Dat Geuje en Corrie ons die kans geven, is heel bijzonder’.

• Samen met ons streven naar continuïteit en een goede melkprijs op korte en lange termijn.

We informeren u graag over de mogelijkheden. Neem contact op met onze afdeling Melkzaken via melkveehouder@royal-aware.com of telefonisch via 088 738 1678.

202220

Groeit u met mee?ons

Scan de QR-code hiernaast om direct naar het contactformulier op mijnroyalaware.nl te gaan.

Meer informatie over het leveren van melk?

Bij Royal A-ware verwerken we melk tot de beste kaas, verse zuivel, room, melkpoeder en andere foodproducten voor klanten wereldwijd. Dankzij kansen in de markt, assortimentsontwikkelingen en recente overnames, hebben we groeimogelijkheden voor onze eigen melkveehouders en ruimte voor nieuwe melkveehouders.

Royal A-ware | www.mijnroyalaware.nl

We vinden het belangrijk om samen met onze melkveehouders te ondernemen en zijn op zoek naar melkveehouders die:

• Gericht zijn op ondernemerschap en stabiliteit

• De juiste balans nastreven tussen ondernemersvrijheid en zekerheid

• Net als wij een gezonde ambitie hebben om te groeien

2022 21 www.royaldeboer.com Uw partner voor Stalinrichtingen en Mestverwerking! Singel 16 8408 CA Lippenhuizen Mobiel 06-22562175 Tel. 0516-463488 E-mail: www.martengroothof.nlinfo@martengroothof.nl • aan- en boerderijenverkoop • projectontwikkeling • onteigening • fosfaatrechten • taxaties • landelijk vastgoed • grondzaken • pachtzaken Wij zijn aanwezig op de Agrarische Schouw Bezoek ons standnummer 314 en geniet van een lekkere bak koffie Schoterlandseweg 40 • Oudehorne• tel. 0513-541214 www.kuperus.frl • info@kuperus.frl Kuperus Oudehorne - AS Joure 2014.indd 1 8-9-2014 10:35:43 FISCAAL | JURIDISCH | FINANCIEEL ADVIES kijkt verder dan de cijfers www.woldendorp.net 050 301 28 19 Wij verzorgen uw boekhouding voor een vast & scherp tarief Compleet pakket, aan te vullen met o.a. • Kwartaalcijfers en verwachting • Tussentijdse cijfers na het 3e kwartaal • Vergelijking met de referentiegroep • Advies Bezoek ons op stand 215

•

REPORTAGE

‘RUIMTE EN TIJD HELPEN

202222

Het bedrijf van Bert en Aafje Groen. In het midden het woonhuis waar ze met hun jongste dochter wonen. De oudste twee dochters zijn uitgevlogen.

•

Bert Groen vertrok in 1995 naar Noord-Denemarken om een eigen melkveebedrijf op te starten. Inmiddels melkt hij een hoogproductieve 150-koppige veestapel in Nørager. ‘In Denemarken kampen we ook met toenemende regelgeving. De naderende CO₂-taks hangt ons als een molensteen om de nek. Het grote voordeel hier is echter meer ruimte én een overheid die nieuwe regelgeving vroegtijdig aankondigt.’ Tekst: Sjoerd Hofstee Foto’s: Landpixel

Het kan goed zijn dat de komende jaren de stal nogmaals een grote metamorfose moet doorgaan. In 2012 kondigde de Deense overheid al vergaande aanscherpingen op duurzaamheid aan voor melkveestallen. Een aantal zaken moet in 2027 klaar zijn, het meeste in 2034. Het gaat dan onder andere om boxbreedtes van 1,30 meter, overal 4 tot 5 meter minimaal aan breedte op de looppaden, veel meer ruimte rond de waterbakken, een grote afkalfbox per elke 25 koeien en een ziekenbox per 100 koeien.

‘Voor Nederlanders die nu naar Denemarken komen om iets te kopen, is dat een serieus issue. Kun je een bestaande stal daaraan aanpassen, of is een nieuwe stal met de nieuwe eisen erin verwerkt onontkoombaar. Dat kan veel uitmaken voor het

Zand in boxen loont Inmiddels runt Bert Groen een bedrijf met 150 koeien die met een gemiddelde productie van ruim 12.000 kilo op jaarbasis 1,7 miljoen kilo afleveren aan de fabriek. De gehalten liggen op 4,63% vet en 3,56% eiwit. Dat alles is duidelijk bovengemiddeld voor Deense begrippen. Vanzelf komt dat natuurlijk niet. In 2000 bouwden Bert en Aafje een ligboxstal om die in 2013 te verbouwen en uit te breiden. ‘We hebben toen diepstrooiselboxen gecreëerd met zand erin. De beste keuze ooit. Klauw- en beenproblemen komen bijna niet meer voor en het celgetal is eigenlijk altijd laag. Die verandering heeft echt voor een groot verschil gezorgd.’

IN DENEMARKEN’

In 1995 hadden Bert Groen en zijn vrouw Aafje 150.000 gulden aan eigen vermogen bij elkaar gespaard. Toch verkoos het jonge stel een eigen bedrijf te zoeken en niet in maatschap verder te boeren met broer Jan op Kampereiland. ‘Canada was te duur en Nieuw-Zeeland vond mijn vrouw te ver weg’, vertelt Groen. ‘Oost-Duitsland bood kansen, maar dat sprak mij niet aan. Het werd Denemarken omdat we 487.000 Deense kronen als starterslening van de overheid konden krijgen voor 10 jaar. De eerste 5 jaar 0% rente en daarna 7% rente. Daarnaast leenden we geld van de bank en kochten dit bedrijf met 58 koeien op een Hollandse stal met 36 hectare Veelgrond.’Nederlandse emigranten belandden in die periode op Jutland, maar Groen trok verder naar de noordelijke regio Himmerland. ‘Een makelaar toonde ons bij onze zoektocht eens een bedrijf nabij Ribe op Jutland. Hij vertelde erbij dat het gezellig werd, want er boerden aan diezelfde weg nog twaalf Nederlanders. Mijn vrouw zei toen direct: hier blijven we geen minuut langer. Natuurlijk niet omdat wij iets tegen andere Nederlanders hebben, maar je moet integreren en niet de competitie om grond meteen weer opzoeken. Bovendien was de structuur van de melkveehouderij in deze regio toen al beter ontwikkeld, de grond net zo goed en de grondprijzen duidelijk lager.’

2022 23

‘IK IMPLEMENTEREN,NIEUWEPROBEEREISENTEHETBEDRIJFMOETUPTODATEBLIJVEN’

Afgelopen voorjaar bouwde Groen een nieuwe opslagloods. ‘De paardenboxen die daarin komen, kan ik later mooi ook opvoeren voor ziekenbox als de eisen per 2034 aangescherpt worden.’

financiële plaatje’, zegt Bert Groen. Zelf verwacht hij in de bestaande gebouwen op zijn bedrijf ver te kunnen komen met implementatie van de nieuwe regels. Of hij dat zelf nog als boer gaat beleven, verwacht hij niet. ‘Wij hebben drie dochters en zoals het nu lijkt nemen die het bedrijf niet over. Dat laat onverlet dat ik het bedrijf steeds probeer up-todate te houden. Ook als ik over acht tot tien jaar stop, moet het bedrijf eventueel verkoopbaar zijn. Veel melkveehouders hoor ik hier zeggen: ‘Och, 2034 is nog zo ver weg’. Maar volgens mij is dat de verkeerde houding. Je moet daar nu al over nadenken en waar nodig op inspelen. En dat kan dus ook, omdat we de tijd krijgen van de overheid. Deze nieuwe regels gaan ver, maar het is niet zoals in Nederland, dat ze uit de lucht komen vallen. Denk aan de invoering van het fosfaatrechtenstelsel. Daar hebben wij hier gelukkig geen last van.’ Waar Groen zich meer zorgen over maakt, is de naderende CO₂ -taks die de Deense regering mogelijk ook voor de landbouw wil invoeren. Gesproken wordt over prijzen van €100 per ton CO₂ . Dat zou betekenen dat melkveehouders als Groen jaarlijks

honderdduizenden euro’s moeten afdragen. ‘Het is te hopen dat de soep niet zo heet gegeten wordt als ze wordt opgediend. Later dit jaar weten we meer, maar dit hele verhaal rond een heffing op CO₂ hangt ons wel als een molensteen om de nek.’

REPORTAGE

Twee melksters nemen de meeste avondmelkingen voor hun rekening in de eenvoudige maar doeltreffende melkstal.

De 110 hectare is onderverdeeld in 41 hectare snijmais, 10 hectare zomergerst dat voor de bierproductie weggaat en bijna 60 hectare gras/klaver. ‘Mais verbouwen lukt hier prima, maar je bent wel verplicht ultravroege rassen te kiezen. Gemiddeld halen we dan 40 ton product goede kwaliteit van het land. Gras/klaver maaien we vier snedes van. Op die manier winnen we voldoende Inruwvoer.’destal krijgen de koeien, die jaarrond binnen blijven, een rantsoen van gras/ klaver met mais aangevuld met 2,7 kilo CCM, maximaal 10 kilo krachtvoer aangevuld bij de nieuwmelkte koeien met 2,5 kilo eiwitbrok. ‘Krachtvoer koop ik altijd uit Nederland. De kwaliteit is aantoonbaar beter en zeker

De melk van Groen gaat sinds 2014 naar Mammen Cheese. Een kleine kaasfabriek in Noord-Denemarken.

202224

Premies op melkprijs

Bij het bedrijf hoort 110 hectare grond. 105 in eigendom en 5 hectare pacht. ‘Een aantal jaren geleden konden wij als melkveehouders in de buurt gezamenlijk 400 hectare aan de overheid goed verkopen die dat inricht als nieuwe natte natuur. Vlakbij kregen we beter grond daarvoor terug. Kijk ik naar de huidige ontwikkelingen in Nederland dan moet ik wellicht vrezen dat de overheid ons hier in de toekomst ook gaat dwarszitten, nu we natuur zo dichtbij hebben liggen. Maar daar denk ik maar niet te veel aan.’

‘Daarvoor leverden we aan Arla, maar ik vond dat we daar louter als een nummer behandeld werden. Mammen presteert goed, al hebben we erg veel last gehad van het wegvallen van Jemen als markt door de burgeroorlog daar. Dat leverde een deuk op in de melkprijs, maar inmiddels zitten we weer op het niveau dat Arla ook uitbetaalt.’

Bert Groen: ‘Als je in Denemarken om de banken heen kunt, moet je dat altijd doen.’

Groen wordt verplicht door zijn zuivelonderneming GMO-vrij te voeren. Daarvoor ontvangt hij wel een plus van 2 cent per kilo melk. ‘Daarnaast ontvang ik ruim 1 cent extra premie voor het vergroten van de opening van de tank zodat de melk sneller kan worden gelost en een tweede buffertank om de tankrijders meer flexibiliteit in ophaalmoment te bieden. Dat zijn eenvoudige investeringen voor ons en daarmee interessant om jaarlijks een leuk plusje mee te pakken. Makkelijk geld moet je niet laten liggen.’

Fokkerijfreak

2022 25

‘Meer koeien houden is voor ons geen doel. Wellicht dat we de dieren de

hulp van twee melksters die de meeste avondmelkingen voor hun rekening nemen. En van het voorjaar tot de zomer is er eigenlijk altijd wel een stagiair uit Nederland die ervaring op wil doen en meehelpt.

Dat werk in de stal zet Groen rond met

‘KRACHTVOER UIT

Derogatie bant vlinderbloemigen Denemarken heeft een derogatie van 2,3 GVE per hectare. Voor Groen betekent dat onder andere dat hij geen vlinderbloemigen, los van gras/ klaver, mag opnemen in het areaal. En dat hij 1.800 kuub mest op jaarbasis moet afvoeren. ‘Daarvoor dragen wij de kosten voor het transport en de loonwerker die het bij akkerbouwers in de buurt op het land brengt. Natuurlijk is dat niet gratis, maar het kan prima Groenuit.’ besteedt sowieso zo’n beetje al het landwerk uit aan de loonwerker. Op jaarbasis kost hem dat circa € 100.000. ‘Veel geld, maar het is een bewuste keuze. Ik vind al het werk boeiend, maar tijd en werknemers zijn te schaars om alles te kunnen oppakken. Wij focussen ons op het werk bij de koeien in de stal.’

Elk jaar duiken er weer verhalen op van melkveehouders in Denemarken die, ogenschijnlijk van de ene op de andere dag, failliet worden verklaard door hun bank. Het lijkt een schimmig spel dat lastig te doorgronden is. Bert Groen kent de Deense markt en het financieringssysteem inmiddels door en door. Hij licht toe waar het volgens hem aan schort: ‘Tot en met 2007 liepen de grondprijzen in Denemarken in rap tempo op. Nu betaal je hier voor grond € 27.000, maar toen wel € 45.000. In 2008 klapten de grondprijzen in één keer 50% naar beneden. Veel boeren zagen al hun eigen geld in het bedrijf wegvallen. We zijn nu veertien jaar verder, maar daarna kwam ook hier het drama met de SWAP-financieringen. Dat heeft ons ook zo’n € 70.000 gekost, maar ik ken meerdere collega’s waar het om honderdduizenden euro’s ging. In Denemarken is daar nooit, zoals in Nederland, enige compensatie voor uitgekeerd. De combinatie van deze zaken maken dat relatief veel Deense melkveehouders in bijzonder beheer beland zijn. Daar kom je bijna niet meer uit. Temeer omdat de Deense banken vaak slechte adviezen geven die je dan vaak verplicht bent op te volgen. Bijvoorbeeld dat je veel meer gerst moet zaaien omdat het jaar ervoor de prijzen voor dat gewas goed waren. Als veel meer boeren dat doen, klapt de prijs natuurlijk weer in. Ook proberen veel Deense banken jou als ondernemer vaak zo weinig mogelijk pensioengeld te laten sparen. Terwijl de hoogste belastingschijf hier 65%

Waar in Nederland melkveebedrijven vaak gefinancierd zijn met familie- en bankleningen, lenen Deense boeren vaak van een kredietvereniging, eigendom van een soort Deense LTO, en een klein percentage van de bank. ‘De bank leent echter onder een hoogrisicoprofiel geld en kan zomaar stellen dat een bedrijf niet goed genoeg presteert. Soms is dat ook echt zo, gezien de cijfers, maar meer dan eens is dat niet het geval. Het kan zijn dat de bankmedewerker het niet in jou ziet zitten of ze hebben liever dat de buurman of een ander het overneemt. Bij faillietverklaring kan de bank zaken afschrijven, dat is hun voordeel. Vandaar dat dit trucje helaas meer dan eens wordt uitgehaald’, stelt Groen. ‘Hoe het kan dat de Deense banken dit mogen doen? Vertel jij het mij maar, ik begrijp dat ook niet, maar het gebeurt wel echt. Tegen Nederlanders die naar Denemarken willen emigreren zeg ik daarom de laatste jaren ook altijd: probeer vreemd vermogen op een andere manier te verkrijgen dan via een bank. Als je om de Deense banken heen kunt, moet je het altijd doen.’

is en pensioensparen in goede jaren dus vaak een goede keuze is. Echter, alleen datgene wat je voor je pensioen spaart, kan een bank bij een eventueel faillissement niet aankomen. Dat is wettelijk zo bepaald.’

NEDERLAND IS BETER EN GOEDKOPER’

‘KUN JE ZONDER BANK, WERK DAN ZONDER BANK’

De hoogproductieve veestapel bestaat vooral uit zwartbonte Holstein-Frisians met een minderheid aan roodbonte Holsteiners.

stabieler dan Deens krachtvoer. En opmerkelijk genoeg ook goedkoper. Hoe dat kan? Ik begrijp het ook niet, maar ik ben bang dat de Denen gewoon veel te duur produceren.’

komende jaren wel gaan weiden, ik acht het reëel dat dat over enkele jaren verplicht wordt gesteld. En ik haal veel voldoening uit het fokken van mooie koeien. Die passie heb ik altijd al gehad en zal nooit weer weggaan. Niet dat je er hier in Denemarken iets mee kunt verdienen. Op het eenvoudig en goed kunnen verkopen van levend fokvee na. Maar dat geeft niet. De fokkerij geeft een fijne extra dynamiek aan het vak van melkveehouder. Dat vond ik in Nederland al en zo ervaar ik het hier in Denemarken net zo.’

IN BALANS Diamond V

van de pensbacteriën. Dit

in een betere vertering en meer energie voor melkproductie en Stimuleertconditiebehoud.dedrogestof-opname, gedurende de eerste 70 dagen van de lactatie. 1 Informeer bij uw voerleverancier naar de voordelen van Diamond V of bezoek onze website. www.speerstra.com 1 Unieke claim, goedgekeurd door FDA (Amerikaanse VWA). Voerend in balans = boerend in balans

ALLES bevordert op natuurlijke wijze een gezonde balans resulteert

202226 Agrifirm helpt jou beter, makkelijker of voordeliger te laten boeren. Onze specialist kijkt naar jouw unieke situatie en ambities en helpt je bij het realiseren van jouw doelen. Altijd samen met jou. Better Beloofd.Together. Maak een afspraak met één van onze accountmanagers: > Herman Aukes via: h.aukes@agrifirm.com of T 06 53 86 50 75 > Jacob van der Zijl via: j.vanderzijl@agrifirm.com of T 06 52 60 07 01 om het beste uit jouw bedrijf te halen. www.agrifirm.nl/melkvee één gezamenlijk doel. één brok kennis, één team. GRATISGRATISJONGVEESCANGRATISJONGVEESCANGRATISJONGVEESCANGRATISJONGVEESCANRUWVOERCHECK GRATIS ADVIES ÉN KANS OP EEN BULKWAGEN VOER Scan met de camera van je telefoon RV-A034-0822NL_1inMelk_188x132.indd 1 Voer Diamond V en krijg een sportshirt cadeau.  Kijk voor de actievoorwaarden op onze website.

Postbus 11 - 7900 AA Hoogeveen - T +31 (0)528 280 440 - info@dockaas.nl www.dockaas.nl - www.uniekaas.nl - www.dmk.de/nl

Van, voor en door de leden!

Smakelijke kazen, met liefde gemaakt, zonder onnodige toevoegingen. En dat proef je!

Want coöperatie DOC Kaas is mede-eigenaar van het Duitse zuivelconcern DMK Group

De toekomst van de melkveehouderij draait om het verkrijgen van kennis uw leven gemakkelijker, uw veestapel gezonder en uw bedrijf winstgevender te maken Lely Horizon vertaalt de data bruikbare inzichten, zodat u de juiste beslissingen kunt nemen weten? Neem contact op met Lely Center Heerenveen binnen handbereik

uit data om

Coöperatie DOC Kaas

Onze melkveehouders leveren eersteklas melk – en daar zijn we trots op. Melk waar kaas van wordt gemaakt, onder meer voor Uniekaas, het oudste kaasmerk van Nederland.

Slim boeren

Lid worden Wilt u ook uw kwaliteitsmelk leveren aan DOC Kaas en bent u benieuwd naar de voorwaarden voor lidmaatschap van coöperatie DOC Kaas?

2022 27

www lely com/heerenveen

Meer

Maar ook kalvermelkpoeder van hoge kwaliteit die – ook in Nederland – onder het merk NORMI wordt verkocht.

naar

Neem dan contact op via 0528 - 280 440 of stuur een mail info@dockaas.nlnaar

Digitaal boeren met Lely Horizon

Van de overige melk worden overheerlijke toetjes gemaakt, of ijs, of babyvoeding. En genuttigd all over the world

202228 Hans van der Werf: ‘Ik kies bewust de route om ‘voor’ iets te zijn en dat dan samen met de landbouw op te pakken.' VOOROP DIERGEZONDHEIDIN Wilt u sterke en gezonde klauwen? Check hoe het zit! Met Klauwgezondheid Tankmelk wordt uw tankmelk vier keer per jaar automatisch onderzocht op biotine, zink en mangaan, die een essentiële rol spelen bij het vormen van sterke klauwen. Daarnaast krijgt u inzicht in infectiedruk van Mortellaro en advies om Mortellaro op uw bedrijf gericht aan te pakken. Zo werkt u aan gezonde en sterke klauwen op uw bedrijf. Want het loopt lekkerder met sterke klauwen. Meer informatie vindt u www.gddiergezondheid.nlop: Ingenieursbureau Heemskerk B.V. | T: 013 - 505 1658 | info@heemskerk-dairy.com WWW.HEEMSKERK-DAIRY.COM • Afsluiting van speenkanaal voor 2 weken na droogzetten • Geen residuen in de biestmelk • Natuurlijk product, wordt geheel geresorbeerd in de uier • Antibioticavrij • Vermindert melk uitliggen na droogzetten • Verzorgende werking voor interne speenkanaal • Gemakkelijk toe te dienen. TEATsealer De natuurlijke manier van droogzetten Kom naar onze stand voor een DEMOPAKKETGRATIS! Standnr. 116 HK_Agrarische Schouw_Adv_A5188x132_2022.indd 5 22-08-2022 08:29

PRODUCTNIEUWS

Dijkstra voert 8 gram per koe per dag PMR+. Op jaarbasis betekent dat een extra kostenpost van € 3.212, berekende rundveespecialist Geertjan DaartegenoverFekken.staat echter een besparing van € 19.272 op soja-aankoop en minstens € 7.750 op mestafvoer door minder eiwitaankoop en een lager ureumgetal. Totaal betekent dat een minimaal saldovoordeel van € 23.810 per jaar. ‘PMR+ kost ons 4 cent per koe per dag en kan daarmee makkelijk uit’, concludeert Dijkstra.

ervaring op te doen’, stelt Meuleman. ‘De stoomschillen bevallen erg goed. Het is duidelijk een smakelijk product en de koeien presteren er ook goed op. Ook selecteren ze het niet. Daarom heb ik besloten hiermee door te gaan en via Duynie een vaste silo aan te schaffen.’ Die silo wordt in vijftien jaar afbetaald via een renteloze lening. ‘Op deze wijze voer ik heel goedkoop een smakelijk bijproduct. Wij mengen nu 10 kilo product per koe per dag stoomschillen door het rantsoen en van selectie is geen sprake meer’, besluit de tevreden melkveehouder.

De organisatoren wijzen er op dat ook voor deze editie een boeiend programma opgetuigd is met interessante workshops. Daarnaast tonen honderden toonaangevende bedrijven op het gebied van akkerbouw, voordecembervanLandbouwbeurssnufjes.ontwikkelingenbijzonderebouw&techniekmachines,melktechniek,stalinrichting,diervoeding,zakelijk,demeestprimeurs,delaatsteendenieuwste‘DaarmeeisDeLeeuwardenwoensdag7t/mvrijdag92022hétevenementiedereenuitdeagrarische sector om kennis en ideeën op te doen.’

VLOEIBAARBIJWARMTEPOMPTECHNIEKROYALA-WAREBIJPRODUCTUITHUURCONTAINERLOONT

echt dat exposanten graag naar deze beurs toe willen en er ook naar toeleven. Dat vertaalt zich vast en zeker ook richting de bezoekers’, vult haar collega Sjoerd de Jong aan.

NIEUWSTE

In de mozzarella- en roomfabriek van Royal A-ware in Heerenveen wordt gebruik gemaakt van worldclass warmtepomptechniek in plaats van de gebruikelijke stoomketel. ‘Onze producerenwarmtepompenheetwater uit de restwarmte die vrijkomt bij de koelinstallaties. Waar in de meeste gevallen stoom werd gebruikt voor het pasteuriseren van de melk en het reinigingen van de installaties, kunnen we nu dit hete water gebruiken’, vertelt Sjouke Feenstra, Technisch Projectmanager. ‘De restwarmte werd voorheen afgevoerd naar de buitenlucht , maar wij kunnen deze nuttig gebruiken bij de Feenstrakaasbereiding.’noemt het uniek dat

Bij melkveebedrijf De Telegraaf in Rottum zijn gemiddeld ruim 220 koeien aan de melk. Deze krijgen het jaarrond een gemengd rantsoen. In dat rantsoen zit ook soja en raapschroot, maar sinds een halfjaar 0,5 kilo minder dan voorheen. Daarvoor in de plaats wordt PMR+ gevoerd. Dit product van De Heus verbetert de eiwitefficiëntiemicrobiëleindepens.

2022 29 Koert Meuleman in Luddeweer voert zijn 130 melkkoeien met een mengwagen. De droge meelproducten die hij bijmengde, werden door de koeien naar zijn oordeel nog te veel uitgeselecteerd. Daarop switchte hij eerst naar steekvast aardappelzetmeel, maar dat product lag los op het erf en gaf daarmee te veel bewaarverliezen. Nu voert hij aardappelstoomschillen via Duynie vanuit een container die wordt bijgevuld zodra dit nodig is. Het huren van de container duurt maximaal drie maanden en kost € 150 per maand met € 500 borg. ‘Het is een mooie manier om

NIEUWE KANSEN VOOR LANDBOUWBEURS

TELEGRAAF STUWT SALDO MET PMR+

de mozzarella- en roomfabriek van Royal A-ware een installatie heeft die in totaal 5 MW aan warmte kan produceren. ‘We ontkomen er niet aan om een klein beetje stoom te gebruiken op die plaatsen waar 90 graden niet voldoende is, maar zo’n 95% van de energie die we nodig hebben halen we uit Derestwarmte.’besparing op jaarbasis staat gelijk aan het verbruik. van ongeveer 2.000 huishoudens.

Twee jaar op rij gooiden de coronaperikelen roet in het eten voor de Emmyworden’,bruisendweer‘DeLandbouwbeurs.voorbereidingenwordtMetgehoudendetotLeeuwarden.LandbouwbeursNulijktweinignietsdebeursnoginwegtestaanomweertekunnenworden.veelenthousiasmeergewerktaandevandezekomendeeditiebeloofteenveelzijdigenevenementtezegtbeursorganisatorDijkstra.‘Wemerken

Volgens Homme Dijkstra van De Telegraaf wijst alles erop dat dat op hun bedrijf ook bewaarheid wordt. ‘De melkproductie, die met circa 37 kilo op een hoog niveau ligt, en ook de gezondheid en vruchtbaarheid, is steeds goed gebleven. Dat terwijl we nu met een rantsoen van amper 15% ruw eiwit werken. Voorheen hadden we nooit geloofd dat dat kon.’

202230

IN HET VELD

‘LATEN WE HET SAMEN EEN BEETJE FLEURIG MAKEN’

• Foto: Ida Hylkema

De bloemenrijke slootkanten in It Heidenskip bloeien als nooit tevoren. ‘Dertien melkveehouders met in totaal zo’n 3 kilometer slootrand doen inmiddels mee en de vele fietsende toeristen in het gebied vinden het fantastisch’, vertelt loonwerker Jehannes Oenema uit het dorp. Hij begon vier jaar geleden zelf met een bloemenrijke slootkant en steekt met z’n enthousiasme steeds meer boeren en burgers aan. Elk voorjaar freest hij voor wie dat wil stroken van 100 tot 250 meter lang en 3 meter breed en daarin komt een zadenmengsel voor bloeiende bloemenweides. Het project wordt onder andere gefinancierd met de geldprijs van € 25.000 die It Heidenskip twee jaar geleden won met een ander biodiversiteitsproject. Dorpelingen en boeren werken hierin samen aan het verbinden van diverse weidevogelgebieden door een bloemrijk en open landschap, waar insecten en vogels zich thuis voelen. Oenema, wiens vrouw inmiddels ook met bijen in de bloemen experimenteert, hoopt dat het enthousiasme van It Heidenskip overslaat naar boeren en burgers in andere streken. Het nieuwe GLB biedt daar ook mogelijkheden voor. ‘Laten we het samen een beetje fleurig maken.’

2022 31

monomestvergistingservice

advies dat we je

Monomestvergisting heeft zich bewezen als een oplossing voor CO2-reductie mét een verdienmodel door de productie van hernieuwbare energie. Met de verhoogde subsidiebedragen kan een monomestvergister al lonend zijn vanaf 100 koeien. Benieuwd naar de mogelijkheden?

(Evenemententerrein, standnummer 319)

WWW.DLVADVIES.NL/MONOMESTVERGISTER Haalbaarheidsmodule enAdvies(ofAdviesrendementsberekeningenenaanvraagSDE++anderesubsidies)overaanschafinstallatie

202232 Volop veranderingen, hoe bereidt u zich voor? De kabinetsaanpak voor het stikstofprobleem heeft een grote impact op de toekomst van agrarische bedrijven. Daarnaast krijgt elke agro-ondernemer vanaf 1 januari 2023 te maken met het Nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Heeft u zicht op uw eigen situatie? Flynth kan met u meedenken over uw toekomstmogelijkheden. Accon avm wordt Flynth. Samen zorgen we voor het beste advies aan ondernemend Nederland. www.flynth.nl/agrodienstverlening

Ga naar onze website of bezoek onze stand op de Agrarische Schouw.

VERHOOGDE VERGOEDINGEN BIJ MONOMESTVERGISTING

MONOMESTVERGISTING ALS VERDIENMODEL

Flynth. Het beste kunnen geven.

All-in

• Tekst: Jelle Feenstra

Plaats: Odoorn (Drenthe)

Bedrijf: akkerbouwbedrijf met 130 hectare met zonnedak met energieopslag en 20 hectare zonnepark

‘ZONBanus

‘Zelf kreeg ik via de zonnepanelencontacten de kans om naast BorgerWest, bij de wijk Daalkampen, een zonne-akker van 20 hectare te realiseren. Dit doe ik ook samen met Groenleven. Na tien jaar voorbereiding en procedures was het zonnepark met 41.000 panelen in maart 2022 klaar en nu levert we zonnestroom aan Eneco. Er is uit de agrarische sector soms kritiek op zonneparken, maar gebeuren gaat het toch. Als je het zelf niet pakt, pakken de grote jongens het wel op.’

GEEFT NU HET BESTE SALDO’

KOERSEN OP KANSEN: ENERGIELEVERANCIER

‘Je zou kunnen zeggen dat zon op ons bedrijf inmiddels verreweg het beste saldo oplevert. Maar het is dankzij het akkerbouwbedrijf dat we dit allemaal kunnen doen. In een gewoon rijtjeshuis had ik die mogelijkheden niet gehad. Eigenlijk ben ik er ingerold en dan is het maar net of je de kansen die voorbij komen pakt.’

‘De afweging daarin wordt gemaakt door Petawatts, een bedrijf dat is gespecialiseerd in energiehandel. Zij bedienen via internet mijn computer, mijn accu's en de aardappelbewaring. Ik geef hun de opdracht om mijn inen verkoop van energie zo goed mogelijk te doen. En zij voeren het uit naar hun beste inschattingen. Daar hoef ik zelf dus niks voor te doen. De prijzen op deze zogeheten onbalansmarkt variëren tussen bijvoorbeeld min 60 cent tot meer dan 1 euro per kWh. Je moet het zien als een soort van daghandel in energie, maar dan per kwartier. Ik kan zo ook stroom inkopen als de stroomprijs negatief is op de onbalansmarkt en deze op een ‘duur’ moment weer terugleveren.’

Naam: Jan Reinier de Jong (47)

2022 33

‘In 2012 besloten we te investeren in zonnepanelen omdat de elektriciteitsprijzen hoog waren. Sindsdien is de exploitatie van zonne-energie steeds belangrijker geworden op ons bedrijf. Van 350 gingen we naar 1057 zonnepanelen op de bedrijfsgebouwen. Deze stroom gebruiken we om elektrisch te beregenen, voor de heftruck en de aardappelbewaring. Ook slaan we zonne-energie op in lithium-accu’s. Zo kunnen we kiezen of we de energie leveren aan de markt of dat we het gebruiken voor ons bedrijf.’

‘Dankzij de zonnepanelen kwamen er meer contacten en daarmee kansen voorbij. Samen met een groep boeren en GroenLeven BV hebben we een poule opgericht voor zonneakkers. In de poule worden kansrijke gronden voor zonneparken in kaart gebracht. Door dit in pouleverband te doen, kan de groep ondernemers makkelijker inspelen op de wens van de gemeente omdat ze door het hele gebied percelen hebben liggen. De grondeigenaar waar daadwerkelijk een zonnepark gebouwd wordt, krijgt een marktconforme vergoeding. De overige gronden binnen de poule, waar niks gebouwd wordt, zijn altijd verzekerd van een bijdrage voor hun deelname in de poule.’

‘De vrije energiemarkt is een minutenmarkt. We zitten in ruwweg 75% van de gevallen goed, maar heel rijk word je er niet van. Het levert ons ruwweg, kostprijsbesparing en energieleverantie bijelkaar opgeteld, € 10.000 tot € 20.000 per jaar op. Maar ik verwacht dat dit in de toekomst alleen maar lucratiever wordt.’

• Foto: Hans

Duynie B.V.

LMB D. Kuipers BV

Lely Center MelkveetechniekHeerenveendeJong B.V. en Bosch Hit B.V.B.V.

W.H. van der Hofstra-dakenwandHeide BV

Dijkstra Mechanisatie & Qmac Machines - Sondel Tjitte de Wolff Kuperus Oudehorne Vof Sietse Jorna Gebrs. Fuite Aeres Hogeschool Dronten Vreugdenhil Dairy Foofds DLV BMT vanFarmers4AllBVderVeen & Kromhout

AlphenOudehaskeHeerenveenHeerenveenaanden

Afmitech Friesland B.V. Kalfsupport Administratie-PASTellusAgriPlazaAgridekRemonTNWolfederatieBV&SchapenadviesSlopenenSanerenBVWaterbehandelingB.V.BVMakelaarsTigraMestopslagsystemenenadvieskantoor Woldendorp BV

ZonderlandAtwPiersmaDichtbijVloerenFriensbvMachinehandel BV

tRoyalRabobankA-wareHaskerAssurantiekantoor / Zelfst. adv. RegioBank

Deelstra Jansen administratie en advies De Boer Melktechniek BV

ASP Noard (voorheen DeLaval-Noord)

De IJzeren Man bv

Mezutec Waterzuiveringssystemen Topteam Agrarische Verzekeringen

HandelsondernemingStalZicht Koehoorn

Mammut Nederland W&H Smedes

Jan Hoogland Mechanisatie

GroeNoordWind Ag & Turf BV Autobedrijf Tolsma b.v haye AusmabethlehemVorkheftrucks B.V. Van de Belt Agri Service BV Yntema

bv

mechanisatie franeker

ABZ

poffertjeskramen r.p.klooster vof Handelsonderneming Oostra martien visser mechanisatie bv LMB Gerlsma bv Meinderts Wergea B.V. Veenema Energy Agri AlfaABNVastgoedAMROBANKAccountantsen Adviseurs

Advies B.V. bout App.bouwAkkermanDeVanMelkcontroleKiOpstalRosierhooghiemstraBroekensBosReitsma'sMelbo'sadvocatenPlace(snackwagen)HandelsondernemingmechanisatiehardegarijpBVGreidanusAgrarischHuisvestingsadviesServiceZuidWestFrieslandNijlandKammenHeusVoedersB.V.Mechanisatie&ConstructiebedrijfDedden

Univé

Agrifirm NWE BV de Blaauw Heerenveen BV AB-Vakwerk Agri Semex Holland BV Eurofins Agro Testing MBS Plaagdierbeheersing & Advies VOF Van der Zee Fosfaatrecht.nuJoure

Allflex Livestock Intelligence Bijlsma & Van der Linde Agro Advies MS FaComfortKoeAgrimax.nlSchippersB.V.vanderVegt B.V. Giant Noord KWS Benelux BV CCS RinagroA3ImpressiesCRVYnsigtWiersmaIngenieursbureauEnergie-adviesHeemskerkOlie&TechniekBVbeeldmakersb.v/Handelsonderneming

Fa. van der L.FrieslandCampinaWalvanderWoude

Rijn LeeuwardenSt.PIAAMAkmarijpArnhemHeerenveenOudehaskeDiessenDeventerEttenBakkeveenScherpenzeelWjelsrypFolsgareItBlokzijlBoxmeerHeerenveenTijnjeNijverdalHeegHEERENVEENTynaarlooLeeuwardenDokkumJoureLeeuwardenLeeuwardenHeerenveenSneekWergeaWorkumJoureIJhorstSintSintJoureWolvegaWageningenLeeuwardenSneekHeerenveenApeldoornLeeuwardenJellumJoureFriensJoureHeerenveenLEEUWARDENEestergaWOMMELSZuidwoldeJoureLeeuwardenLeeuwardenNijkerkJellumLeeuwardenDeJoureFranekerGorredijkHeerenveenJoureSneekBlesseNicolaasgaNicolaasgaheidenskipLeurNicolaasga

Van AeresBalenboekhoudburoMBO

R.Joustra VOF Bosma-AgriShop & VTM Machines Fabiton BV 426425424423422421420419418417416415414413412411410409408407406405404403402401327326325324323322321320319318317316315314313312311310309308307306305304303302301220219218217216215214213212211210209208207206205 STAND STANDNaam NaamPlaats Plaats LAAN

K.I. JansmaKampenDrachten BV

Weidse Blik

DakMELKTECFarmDiervoedingServiceBVBVenGevelbeplating

Gezamelijke Case en Steyr Dealers

202234 2042032022011191181171161151141131121111101091081071061051041031021014746454443424140393837363534333231302928272625242322212019181716151413121110987654321

EAZ

LAAN

MAYOEMAgritonVanRikmanspoelAgrilandLandlords-vastgoed-NederlandAlderseSchipperTimacMkdSchrijverInstallatietechniekStalinrichtingB.V.driehoekAgroBemiddelingenVeehouderijBaasAdvocatenAssurantieadviesB.V.Agro-ServicederLaanMechanisatieKoematras

Proflexbeton NNRDF.S.Andela DrachtenWommelsMillKilderNoordwoldeHarlingenAlbergenLeeuwardenHauleJoureMedemblikBredaGenemuidenRaalteWonsDonkerbroekHeerenveenWolvegaExmorraGroningenHoogezandGreonterpBedumDrachtenDONKERBROEKTynaarlooWirdumMarumScharsterbrugNijlandGramsbergenJoureGorredijkDedemsvaartUdenNijkerkDrontenGenemuidenWURDUMOudehorneTjerkgaastSondelWillemsoordSintjohannesgaEdeOosternijkerkNijlandMirnsBoelenslaanWinsumHardegarijpGorredijkEastereinJoureOudeschootGroningenNieuwehorne8582KRCreilSumarEastereinKatlijkSurhuisterveenDrachtenDalfsenJoureJoureKatlijkLutkewierum(FR) 2022 STANDHOUDERSLIJST

Countus accountants + adviseurs

Speerstra Feed Ingredients B.V. DeHaan Advocaten en Notarissen

Flynth Adviseurs & Accountants Ceres Techniek BV Hoogland BunderKampsHLFoekeOmrinBroekveldtBVJCBBedrijfsafvalVisserBVEcoServicesdeWildAdvocaten

Hoekstra Fourages

Beeldmakers

2022 35 DEZE SCHOUW WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR:

Laan DE plein Podiumterrein Bergterrein Evenemententerrein VrijeEHBOuitrit T T IngangHoofd T Toilet en watertappunt T Aanvoerroute goederen Evenemententerrein en Haventerrein 1

Voor al uw: stalinrichting, waterleiding, ventilatie, verlichting, elektriciteit en betonwerk in uw rundveestal Wjelsryp 06 10 52 13 22 Joure 06 83 20 11 21 G d 6 5 2 MZ T d 05 4 53 5 4 VASTGOEDANEDERLAND MAYO KOEMATRAS wegTolhuis-Ingang Haventerrein

Plattegrond Agrarische Schouw Joure, 22 september 2022

Wij zijn Trouw Nutrition en van onze voeding ga je groeien

We bieden totaaloplossingen, maar leveren ook alleen additieven, premixen of advies. Omdat we geloven dat alle dieren waar we mee samenleven de beste nutritie Onzeverdienen.producten zijn ecologisch en economisch onderscheidend. Onze kennis is toonaangevend. Omdat we weten dat goed voer met veel meer te maken heeft dan alleen goede grondstoffen. Dus zorgen we niet alleen voor het beste product, maar ook voor de juiste ondersteuning en innovaties. Elke dag, maar nooit alledaags. We zijn loyaal, zoals onze naam belooft. Zodat we samen meer kunnen doen met minder grondstoffen, minder inspanning en minder belasting voor het milieu. Duurzame nutritie, noemen we dat. Voor het dier én voor het bedrijf. Voor vandaag en voor morgen.

Voor meer informatie: www.trouwnutrition.nl

2022 37 De Bolder 1 9206 AM Drachten 0512 - 33 40 70 info@jansma.bizwww.jansma.biz gun uzelf een strak erf, sleufsilo of bedrijfsterrein • WIJ LEVEREN ZUURBESTENDIG ASFALT • UITVOERING MET EIGEN ASFALTPLOEG • ASFALT IS DUURZAAM de asfaltspecialist vraag vrijblijvend een offerte aan bij onze asfaltspecialist Klaas Kooistra via k.kooistra@jansma.biz of 06 - 51 52 64 10 Bezoek ons op de Agrarische Schouw op het Podiumterrein standnummer 210

Daarnaast zorgt de unieke samenstelling voor een goede vochtbalans in het kalf, waardoor de kans op diarree drastisch wordt verminderd.

202238

✓ Een hoog vetaandeel (23%) voor voldoende energie rondom het spenen met minder kans op terugval.

FITTER, GROTER, STERKER MET VITAMILK TITAN

PROEFZAKGRATIS10KG

✓ Een hoog eiwitaandeel (25%) voor optimale groei in de eerste levensweken.

Geef uw kalveren een topstart!

dealers

Het effect van VitaMilk Titan zelf ervaren? Vraag een gratis 10 kg proefzak aan op forfarmers.nl/titan

Politiek Fourages • Lollum • T +31 (0)517 46 91 31 Weidse Blik • Joure • T +31 (0)513 41 61 62 Van der Wal Fourage • It Heidenskip • T +31 (0)514 52 13 35 De Jong Fourages • Parrega • T 0515 57 91 50

Met VitaMilk Titan behaalt u op een veilige manier maximale groei bij uw kalveren. Het melkpoeder bevat:

‘Wij versterken elkaar, dat is nu al duidelijk.’

Op 1 juni werd de overname van Accon avm door Flynth een feit. Hoewel de aanleiding wrang was, zien Jolle Sietsma en Hendrik Hijma de samenwerking helemaal zitten.

• Tekst: Sjoerd Hofstee

Dezelfde soort kansen ziet Van der Bas voor het inzaaien van minimaal 50% klavers.

Jolle Sietsma (links) en Hendrik Hijma: ‘Voor de klanten is de impact amper te merken.’

ZAAI NU OM IN 2023 GLB-GELD TE OOGSTEN

FLYNTH EN ACCON AVM VERDER ONDER ÉÉN VLAG

Klavers en kruiden Inzet op bufferzones kan voor veel boeren interessant en redelijk eenvoudig zijn, stelt Ap van der Bas. ‘Binnen het 7e actieprogramma Nitraat wordt het verplicht dat je een teeltvrije zone langs waterhoudende zones aanhoudt. Hier mag je niet bemesten, maar wel beweiden. Als je die stroken nu nog met klavers en kruiden inzaait, scoor je veel punten in de categorie biodiversiteit. Dat maakt dat je sneller zilver of goud scoort en dus een relatief hoge hectarepremie krijgt uitgekeerd.’

De adviseur raad iedere agrariër aan zo spoedig mogelijk de simulatietool op RVO.nl in te vullen om inzicht in de eigen situatie te krijgen. En waar mogelijk nog dit najaar te handelen. ‘Nu kun en mag je nog wat doen op het land. Het is zonde als je volgend jaar serieuze premies misloopt door nu af te wachten. Al moet ik erbij zeggen: er kan in de GLB-regels nog het nodige veranderen.’

2022 39

‘Het bij elkaar komen is best even spannend, maar het gaat echt in een goede en fijne sfeer. Dat de klanten hun vaste contactpersonen houden, is daarbij van groot belang. En vergeet niet dat beide kantoren een dezelfde achtergrond hebben, beide komen voort uit landbouworganisaties: De avm komt uit de Friese Mij/CCLB, Accon uit de Gelderse maatschappij en Flynth uit de ABTB. Zo’n gedeelde achtergrond helpt; de bedrijfsculturen verschillen relatief niet veel.’

Wie nu nog klavers of kruiden op bufferzones rond sloten zaait en klaver/gras inzaait, kan volgend jaar relatief eenvoudig meer GLBgeld binnenhalen. Dat stelt Ap van der Bas van DLV Advies.

SAMENWERKINGBODEMBEHEER

• Foto: Niels de Vries

Zelfde achtergrond

Dat er nooit iets verandert voor de klanten en op termijn alle kantoren open blijven, kan Sietsma niet stellen. ‘Maar het is fijn voor ons en de klanten dat er echt de tijd wordt genomen om dit proces goed te laten verlopen. Wij bedienen nu veel agrarische klanten, daarvoor voelen we verantwoordelijkheideendie we graag goed nakomen. Op basis van de afgelopen maanden heerst er volop vertrouwen dat dat ook lukt.’

Wie bloemen, kruiden én klavers in de bufferzones inzaait, scoort hoog op biodiversiteit.

• Foto: Ida Hylkema

Toen Accon avm eind vorig jaar in zwaar weer kwam en begin dit jaar duidelijk werd dat Flynth het bedrijf over zou nemen, was dat wel even slikken voor de medewerkers. ‘Het idee van overgenomen worden, voelt eerst even vreemd’, geeft Hendrik Hijma toe. Hij werkt vanuit kantoor Sneek voor Accon avm. ‘Wij waren in Friesland al sterk vertegenwoordigd, maar Flynth brengt vanuit hun sterke landelijk positie veel extra expertise in. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan begeleiding van bouw- en vergunningstrajecten. Daarin

Komend jaar gaat het nieuwe GLB in. De basispremie gaat dan duidelijk omlaag, maar daar tegenover staat dat er hogere premies voor groene en blauwe diensten zijn te behalen. Dit gaat via een systeem waarbij je goud, zilver of brons kunt scoren, welke respectievelijk voor € 200, € 100 en € 60 premie per hectare gelden. Om hieraan te kunnen voldoen, moet een agrariër per hectare minimaal 5 punten scoren die te behalen zijn in vijf categorieën: klimaat, bodem en lucht, biodiversiteit, water en landschap. Om die punten te behalen, kunnen ondernemers kiezen uit 21 eco-activiteiten. Voorbeelden daarvan zijn langdurige grasland, verlengde weidegang en bufferzones.

zijn zij verder. Met het grote noordelijke netwerk dat wij inbrengen, creëren we synergie voor onze klanten. Natuurlijk vroegen klanten in het begin wel wat dit voor hen betekende, maar alle mensen blijven. De melkveehouders houden dus allemaal hun bekende contactpersoon en daarmee is de impact voor hen ook amper te merken.’

Zijn nieuwe collega Jolle Sietsma, die vanuit het Flynth kantoor Joure werkt, deelt die mening volledig.

• Tekst: Sjoerd Hofstee

202240 I WTC Expo Leeuwarden | Stadionplein | 8914 BX | info@wtcexpo.nl | 058 2941500 7 T/M 9 DEC. 2022 KIJK VOOR MEER INFORMATIE WWW.DELANDBOUWBEURS.NLOP LEEUWARDENEXPO Keuzes maken? Eerst maar naar De Landbouwbeurs Leeuwarden! Voor de agrarische sector is De Landbouwbeurs Leeuwarden van 7 t/m 9 december dé vakbeurs om kennis en ideeën op te doen, je te oriënteren en elkaar te ontmoeten. Sta jij wel eens voor een dilemma zoals de keuze tussen innoveren of tradities koesteren, verder automatiseren of personeel aannemen en ben je benieuwd hoe de toekomst van de agrarische sector eruitziet? De Landbouwbeurs Leeuwarden helpt bij het maken van de juiste keuzes. Exposanten tonen er hun primeurs, de laatste ontwikkelingen en de nieuwste snufjes. Wil jij ook duizenden agrariërs bereiken met je product of dienst? De beursvloer is bijna vol dus wees er snel bij! @WTCLandbouw @delandbouwbeurs WTC energie voor elk deel van je onderneming+31(0)512342418 www.hosoil.nl

SLIMMER EN EFFECTIEVER MELKEN MET DE MERLIN

Perspectiefjoz.nl/stikstofkraker op de toekomst met Circular Farming!

FULLWOODJOZ.BE

2022 41

Ontspannen koeien, hogere melkopbrengsten en slim bedrijfsmanagement? Ontdek melkrobots van Fullwood JOZ. De innovatieve robotoplossingen zijn speciaal ontworpen met het oog op koecomfort en een stressvrij en rustig melkproces.

Het stikstofprobleem in Nederland is groot. Wacht niet af en onderneem zelf actie om je bedrijf toekomstbestendig te maken. Stikstofkraker Gazoo van JOZ is een circulaire oplossing waarmee je mest kunt verwerken en tot wel 80% stikstof kunt reduceren.

FULLWOODJOZ.NL

de Wild is gevestigd in Tijnje, Valkenburg, Veghel en Zevenaar Dé dealer in de buurt voor service & kwaliteit Dick Bijlsma 06 - 5363 1544 | Jan van der Linde 06 - 1001 9885 www.bvdl-agroadvies.nl Eens sparren waar uw mogelijkheden liggen? STRATEGISCH ADVIES FISCALE OPLOSSINGEN FINANCIERINGSPLANNEN BEDRIJFSOVERDRACHT COACHING EN MEER Snel, onafhankelijk en zorgvuldig!

202242

Kamps

KOERSEN OP KANSEN: VERBREDING

• Foto: Niels de Vries'OORSPRONKELIJKE PLAN LOONT ALSNOG'

2022 43

‘Bij het kopen van deze boerderij in 2014 was ons doel een bedrijf op te zetten dat zo goedkoop en simpel mogelijk gras omzet in melk. Om die melk vervolgens zo duur mogelijk te verkopen. We creëerden ons eigen merk ‘Boer Bart’ en bouwden een kaasmerk op dat we samen met Rouveen in de markt zetten. We brachten yoghurt en eieren aan de man, supercool. Eerst is het kicken om 80 flessen met € 1 winst per stuk af te leveren bij EkoPlaza, maar als je rekent dat voor die € 80 meer dan drie uren werk worden verzet, was het een te mager uurloon. Het doel staat daarmee nog steeds, maar de eerste jaren was het vooral moddersjouwen en één grote zoektocht.’

‘Onze zeventig Jerseys produceren nu 4.900 kilo met 4,2% vet en 5,5% eiwit. We groeien door naar 100 melkkoeien en kruizen één keer met FH. Daarmee werken we aan een sterkere weidekoe en een productie van 5.600 liter met hoge gehalten. Ook laten we de veestapel niet meer in het voorjaar, maar vanaf oktober afkalven. In deze periode is de speelboerderij gesloten en hebben we alle aandacht voor de verse koeien. Daarbij ontlopen we ook de warme maanden juni tot augustus waarin de verse koeien moeilijk op voldoende melkproductie zijn te houden.’

‘Als je eigen verwachtingen en de financiën tegenvallen, word je onzeker. Hoewel het voor de buitenwereld vast anders leek, was ik dat vaak. Inmiddels nauwelijks meer. Dat komt door de speelboerderij en restaurant aan huis. We hebben er fors in geïnvesteerd en mijn vrouw Rianne gaf haar baan op om volledig haar aandacht hier aan te kunnen besteden. Die aandacht loont. Onze biologische melk, die sinds januari naar Henri Willig gaat, levert momenteel € 0,81 per kilo op. Een kilo melk voor de cappuccino levert omgerekend € 13,50 op. Dat verschil is gigantisch.’

Naam: Bartele Holtrop (35)

Plaats: Bedrijf:RostergaastRuim70koeien, 80 stuks jongvee, 65 hectare grond, restaurant in combinatie met speel- en beleefboerderij.

‘De andere reden dat het bedrijf beter loopt is dat wij, gedwongen door de drukte bij de speelboerderij, regelmatig sparren hoe het melkveebedrijf zo foutloos mogelijk te maken. Voor ons betekent dat we inzetten op simpele bedrijfsvoering gebaseerd op weidegang. Dag en nacht weiden in gras/klaver is voor ons perfect. De kwaliteit is regelmatig boven de 1000 VEM en 150 Ruw Eiwit. Zonder dat hier een trekker of mengwagen voor is gestart. Dit was altijd het doel en idee, maar doordat de melkproductie van onze Jerseys achterbleef, ging ik zoeken en kocht bijvoorbeeld een mengwagen aan. We gebruikten steeds meer input om te werken aan de productie. Daarmee maakte ik ons bedrijf ingewikkelder en de kostprijs hoger, waarmee er meer fouten ontstonden.’

‘Interessant is dat ons bedrijf nog nooit zo dichtbij het oorspronkelijke bedrijfsplan uit 2014 zat als nu. We hebben de afgelopen zeven jaar dit plan aan alle kanten in twijfel getrokken. Ik had eigenlijk direct een coach moeten nemen die steeds in herinnering riep: ‘Stick to the plan’. Had ik dat gedaan, dan had ik al eerder een bovengemiddeld inkomen uit de melkveehouderijtak gehaald. Maar ik was eigenwijs en probeerde steeds nieuwe dingen. Dat laatste is zowel mijn kracht als valkuil. Ik ben nu echter zeven jaar ouder en wijzer. Voorheen reageerde ik sneller op een tegenvaller, nu heb ik een buffer opgebouwd door opgedane ervaring. Je bouwt steeds meer inzicht op als melkveehouder en ondernemer. Ik wist niet dat het zo fijn kon zijn om zo ouder te worden.’

• Tekst: Sjoerd Hofstee

• Tekst en foto: Bouke

Provincie Fryslân en gemeente De Friese Meren legden daarvoor allebei € 17.500 in. ‘Richting de deelnemende boeren was dat een belangrijk signaal’, zegt Kloosterman, die wilde voorkomen dat melkveehouders al in een vroeg stadium en zonder toezeggingen op kosten werden gejaagd. De initiatiefnemer van het project merkte al snel dat de provincie en de gemeente door wilden met het project. ‘Dit initiatief wordt als blauwdruk gezien voor toekomstige projecten’, aldus Kloosterman, die merkt dat er door de toegenomen druk op de energiemarkt en verduurzaming meer interesse is voor Debiogasprojecten.deelnemende boeren hebben

al druk bezig om ook de gemeente, de provincie én Douwe Egberts mee te nemen in zijn plannen. ‘We hebben een aantal gesprekken gevoerd met DE. Ze reageerden enthousiast en ook het moederconcern JAB in Duitsland gaf groen licht. Dit project helpt DE aan de duurzaamheidsdoelstellingen te voldoen. Het past gewoon.’

Klaas Kloosterman is initiatiefnemer van het project. Hij runde tot 2010 een melkveebedrijf met 200 koeien in Broek. In 2011 richtte hij natuur- en waterlandgoed Trijntje Wiel op. In het najaar van 2021 vatte hij het plan op melkveehouders in de regio te verenigen om samen biogas op te wekken voor Douwe Egberts. ‘Ik kom oorspronkelijk uit Overijssel. Daar zijn al vergelijkbare initiatieven opgestart. Dat kan hier ook, dacht ik, toen ik rijdend over de A7 de stoom uit de koffiefabriek zag komen.’ Kloosterman wist al snel een groep van zeven melkveehouders enthousiast te maken voor zijn plannen. Inmiddels zijn er zestien melkveehouders aangesloten bij het project. Na een eerste informatiebijeenkomst volgde in maart dit jaar een excursie naar Overijssel. Kloosterman was intussen

In Joure en omstreken worden de voorbereidingen getroffen voor een ambitieus en prestigieus biogasproject, dat als blauwdruk moet dienen voor toekomstige initiatieven in Friesland. Een groep van zestien melkveehouders heeft vergevorderde plannen om gezamenlijk biogas op te wekken voor de Jouster productielocatie van Douwe Egberts (DE).

202244

zich verenigd en richtten samen een biogascoöperatie op. Deze coöperatie is aandeelhouder van de bv, die het biogas inkoopt en verkoopt. Als initiatiefnemer stak Klaas Kloosterman inmiddels heel wat van zijn vrije tijd in het Jouster biogasproject. ‘Er gaat veel tijd zitten in de juiste afstemming tussen de belanghebbenden. Dit project is een mooie kans voor melkveehouders in deze regio. Met die gedachte ben ik hieraan begonnen. Het is mijn drijfveer om het van de grond te krijgen’, zegt Kloosterman, die laat weten dat nog eens tien melkveehouders interesse hebben om aan te haken.

Sjoerd Minnema, Tinka Jongsma, Klaas Kloosterman en Herman Lenes (v.l.n.r) vertegenwoordigen een groep van zestien melkveehouders die biogas wil produceren voor Douwe Egberts in Joure.

Een groep van zestien melkveehouders in en om Joure wil via monomestvergisting 2,5 miljoen kuub biogas opwekken voor koffiefabriek Douwe Egberts. De voorbereidingen daartoe zijn in volle gang.

De deelnemende melkveehouders hebben de keuzemogelijkheid om individueel te investeren in monomestvergisting of dit via de bv te laten doen. Het is de bedoeling dat één leverancier de installaties gaat leveren. In veel gevallen is daar geen bouwvergunning voor nodig en volstaat een melding. ‘Mono-mestvergisting is niet zo spannend. De overgang van een conventionele melkstal naar robotmelken heeft op bedrijfsniveau veel meer impact’, stelt Kloosterman. Mono-mestvergisting rendeert optimaal bij gebruik van dagverse mest. Het hebben van een dichte vloer is daarom een must. De zestien deelnemende melkveehouders – variërend in grootte van 90 tot 300 melkkoeien – zetten straks in totaal 75.000 kuub dagverse mest om in 2,5 miljoen kuub biogas

GAS UIT MEST GAAT JOUSTER

Haalbaarheidsonderzoek gefinancierd Begin dit jaar werd haalbaarheidsonderzoekeen uitgevoerd.

ACHTERGRONDPoelsma

(1,5 miljoen kuub aardgas). Het biogas gaat via een 20 kilometer lange gasleiding rechtstreeks naar afnemer Douwe Egberts. De koffiemakers zetten het biogas om in stoom voor het productieproces. De vrijgekomen restwarmte wil men gaan gebruiken om huizen in Joure mee te verwarmen.

Het Jouster biogasproject dingt in september mee naar SDE-subsidie. In januari wordt duidelijk of die wordt toegekend. ‘Een cluster als het onze heeft voorrang op individuele projecten’, aldus Kloosterman. Het is de bedoeling dat Douwe Egberts gedurende de 12-jarige SDE-periode het biogas afneemt. De deelnemende melkveehouders worden betaald naar rato. ‘We moeten een en ander nog in contractvorm gieten, maar het ziet er gunstig uit met interessante terugverdientijden’, aldus Kloosterman.

De deelnemende melkveehouders zijn enthousiast over het Jouster biogasproject. ‘Wij hebben zonnepanelen en zijn met ons bedrijf van het gas af. In het verlengde daarvan zie ik de productie van biogas als een mooie volgende stap’, zegt Sjoerd Minnema uit Vegelingsoord. Zijn collega Tinka Jongsma deelt die opvatting: ‘Het is mooi om dit met elkaar te doen. Richting de toekomst voelt het als een goede stap voor het klimaat en voor ons eigen verdienmodel.’ Ook de broers Rudolf en Herman Lenes in Vegelingsoord behoren tot de groep van zestien melkveehouders die biogas wil produceren voor Douwe Egberts. Herman Lenes is positief over de voortgang van het project. ‘Het is belangrijk voor ons dat de provincie en de gemeente het haalbaarheidsonderzoek hebben gefinancierd. Anders komt zo’n project niet van de grond’, vertelt Lenes, die met zijn broer 190 melk- en kalfkoeien en 100 stuks jongvee houdt op 71 hectare Vangrasland.dezestien deelnemende melkveebedrijven zijn er drie bedrijven met een PAS-melding, waaronder het bedrijf van Lenes. Volgens het beruchte stikstofkaartje van minister Van der Wal moeten de broers 47% stikstofuitstoot reduceren. ‘Met het biogasproject kunnen we in onze regio voldoen aan de stikstofopgave. Met het vergisten van dagverse mest reduceren we stikstof- en methaanuitstoot. De provincie heeft aangegeven de stikstofkaart naast zich neer te leggen en lijkt bereid om de deelnemende PAS-melders in dit project te legaliseren. Dat biedt perspectief voor de toekomst’, stelt Lenes, die wel graag wil weten hoeveel koeien hij en zijn broer in de toekomst mogen houden. ‘Dat moeten we weten voordat we definitief kiezen voor mono-mestvergisting.’ De broers Lenes moeten hun stalvloer deels aanpassen om dagverse mest te kunnen vergisten. Dat vraagt een investering van € 200.000. Ze hopen daarbij gebruik te kunnen maken van een subsidieregeling. ‘Dit project geeft ons energie en zorgt dat we dichter bij de burger komen te staan. We produceren voedsel en zorgen met agrarisch natuurbeheer voor een stukje biodiversiteit. De productie van groene energie is een volgende license to produce.’

KOFFIEFABRIEK VERWARMEN

‘HET KAN TOCH NIET ZO ZIJN MOETENMELKVEEHOUDERSDATDEENERGIETRANSITIEZELFVOLLEDIGFACILITEREN’

2022 45

‘GOEDE STAP VOOR KLIMAAT ÉN EIGEN VERDIENMODEL’

De zestien deelnemende melkveebedrijven liggen in en om Joure. Het biogas gaat via een 20 kilometer lange gasleiding naar Douwe Egberts in Joure.

Aanleg gasleiding kost € 1,6 miljoen De kosten van de gasleiding bedragen € 1,6 miljoen (€ 80 per meter). Dat is een forse investering voor de bv, die het verdienmodel drukt. Kloosterman hoopt dat de politiek met een passende oplossing komt voor dit kostenplaatje. ‘Het kan toch niet zo zijn dat de melkveehouders de energietransitie zelf moeten faciliteren en voor hun duurzame gas meer moeten betalen dan het transporttarief van aardgas?’, vraagt hij zich luidop af.

In het gunstigste geval wordt Douwe Egberts in de tweede helft van 2023 van biogas voorzien door melkveebedrijven uit Joure en omstreken. ‘Ik heb er het volste vertrouwen in dat dit van de grond komt. Dit duurzame project biedt volop kansen en wordt door alle partijen gedragen’, aldus Kloosterman, die een zonnige toekomst ziet voor monomestvergisting. ‘Drie koeien kunnen al een huishouden van gas voorzien.’

202246 nnrd.nl Scan en doe de gratis afvalscan Ook voor landbouw-uwenwikkelfolie! van afval naar grondsto en en energie Laten we er samen iets van maken 231 Scan de QR code en lees er alles over De door AgriMestMix gekweekte microorganismen in de mest, zorgen voor een beter bodemleven en gezonde plantengroei. Beperkt ammoniakemissie in stal en op land. Zorgt voor homogenere drijfmest. op www.rinagro.nl De plant neemt hierdoor makkelijk spoorelementen op, en beschikt over een beter benutbaar eiwit. ng AOCTROOI®griMestMixUROPEES METHAANOPREDUCTIESTALENLANDNIVEAU+AMMONIAK Hetnieuwenormaal!

MONOPLUS.NL

2022 47 FOSFAATRECHTEN VERKOPEN? Bel: 085-4016809 ONTVANG DIRECT EEN GOED BOD!

Uw mest is geld waard! BenieuwdMONOMESTVERGISTINGnaardemogelijkheden: 085-4012980 Rendement vandemestvergistingdoormetfullservicedienstMono+MONOPLUS.NL BIJPRATEN OVER MESTVERGISTING? BEZOEK ONS OP DE AGRARISCHE SCHOUW

Het is niet de vraag óf uw mest in de toekomst wordt vergist, maar wanneer dit gaat gebeuren. Mest van koeien of varkens bevat waardevolle energie, die vrij komt wanneer het wordt vergist. Na de vergisting blijft een meststof over, deze digestaat kan worden gebruikt voor organische bemesting van het land. Een biogasinstallatie is dus een essentieel onderdeel van de circulaire landbouw. Zo’n installatie is vakwerk: het kost veel tijd, geld, inzet en risico. Mono+ biedt een fullservice dienst, volledige ontwikkeling, financiëring en exploitatie, de veehouder krijgt een jaarlijkse vergoeding per geleverde ton mest. Wel de lusten, niet de lasten.

Samen met Bentacera goed beeld

van jouw organisatie is daarom goud waard. Ben je benieuwd naar de voordelen? TOEKOMSTMIJNIKBENTACERA.NLMAAKEIGEN SAMEN MET BENTACERA dairy consult DairyconsultOnafhankelijkdairyconsult.nl&nauwkeurigvoeradvies?|OngehinderdhelderAlbart:06-4240 29 albart@dairyconsult.nl23Meint:06-10052995meint@dairyconsult.nl #eiwitefficiëntie #gras#melkvee#goedvoeren#stikstof Jaap: 06 - 26 42 64 jaap@dairyconsult.nl83 20200903 advertentie.indd 1 03-09-2020 11:08 AM

202248

de wereld om ons heen is continu in beweging. Een

De adviseur stelt dat het volstrekt logisch is dat veel melkveehouders vasthouden aan het oude model van veel melken. ‘Het adagium was altijd: veel melk maakt veel goed. Dat kan voor velen nog steeds zo zijn, maar de kansen lijken te keren op dat vlak. Nu al zijn er al meerdere ondernemers die netto meer verdienen als ze wat minder koeien melken. Dat vraagt wel een andere manier van denken.’ Volgens Sietzema zit de kwetsbaarheid vaak in de relatief hoge vaste kosten. Mede door dure grond en de fosfaatrechten zijn die eerder toegenomen dan afgenomen op veel melkveebedrijven. Dan melk je wel meer, maar maak je je bedrijf ook kwetsbaarder. Het is de kunst om als ondernemer in kansen te blijven denken. En voor veel ondernemers kan dat de komende jaren best wel eens niet meer uit groei in melkproductie bestaan.’

Wendbaar en weerbaar Volgens Sietzema zijn de ondernemers die langdurig bovengemiddelde resultaten behalen de boeren die hun bedrijf weerbaar en wendbaar hebben gemaakt. ‘Dat doen ze door autonomie te creëren. Zij zijn niet afhankelijk van anderen als ze keuzes moeten maken of kansen willen grijpen. “Anderen” zijn bijvoorbeeld de bank of de hoogte van de melkprijs.’

‘VOEDACHTERGROND JE DE WERELD OF JE GEZIN?’

Edze Westra is ook een van de sprekers op woensdag 21 september, de openingsavond van de Agrarische Schouw. Hij runt verschillende ondernemingen gerelateerd aan de agrarische sector en denkt naar eigen zeggen altijd in kansen. ‘Onlangs hoorde ik een boer tegen zijn zoon zeggen: ‘Als ik jou leeftijd had, vertrok ik naar het buitenland. De regels hier maken het boeren onmogelijk.’ Ik heb deze boer toen een zuurpruim genoemd. Nederland heeft altijd al met veel politieke druk en discussie richting de landbouw te maken gehad. Het enige verschil is dat je het de laatste tien jaar wat meer via social media meekrijgt. Er waren altijd kansen en die blijven er ook altijd. Bij die woorden zag ik de zoon weer opfleuren. Het denken in kansen is een boodschap die we elkaar wel wat meer en vaker mogen meegeven’, betoogt Westra.

‘ER BLIJVEN ALTIJD VOLOP KANSEN’

Als derde spreker komt Jan Dirk van Mourik aan het woord. Hij is projectleider van coöperatie Jumpstart, het initiatief van FrieslandCampina om mono-mestvergisting op boerenbedrijven een impuls te geven.

Heb je de plicht om de wereld of om je gezin te voeden? Die vraag zouden melkveehouders zichzelf best wel eens mogen stellen, vindt Jelmer Sietzema van Alfa Accountants&Adviseurs. Hij is één van de sprekers op de openingsavond van de 68ste Agrarische Schouw.

aan de wind. Je creëert ook een houvast voor jezelf. Melkveehouders die hiermee werken, zie ik echt de vruchten ervan plukken. Zij behalen stabielere en betere resultaten.’

• Foto: Marcel van Kammen

• Tekst: Sjoerd Hofstee

‘Persoonlijk maak ik mij ook grote zorgen over de wereldwijde voedselvoorziening. Het is alleen de vraag of jij als individuele Nederlandse boer dat moet willen oplossen’, stelt Sietzema. Hij denkt dat dat beeld wel leeft bij melkveehouders. Dat het systeem van elk jaar groeien en liefst een hogere productie behalen, heilig is. ‘Voor sommigen blijft dat een passende en goed werkende strategie, maar lang niet voor iedereen’, meent de bedrijfsadviseur. ‘Voor een groter deel verandert de wereld om ons heen dermate dat je jezelf moet afvragen of een andere bedrijfsstrategie niet beter past dan het model dat de meeste boeren de laatste decennia nastreefden.’

Sietzema raadt melkveehouders aan een SWOT-analyse te maken van hun eigen bedrijf. SWOT staat vrij vertaald ‘Insterkte-zwakte-kansen-bedreigingen.voordemelkveehouderijgebeurtdat

niet veel, maar het is heel behulpzaam. Hetzelfde geldt voor een missie en visie. Als je uitspreekt en opschrijft wat je met je bedrijf en als ondernemer echt wilt bereiken, koers je veel scherper

Jelmer Sietzema: ‘Ik raad melkveehouders aan eens een SWOT-analyse te maken. En hun missie en visie op papier te zetten.’

2022 49

202250 afdekinnovati e info@bunderadvocaten nl Burgemeester Falkenaweg 58 1 Heerenveen 0513 701 118 www bunderadvocaten nl VASTGOED- EN AGRARISCH RECHT CIVIEL RECHT EN BESTUURSRECHT mr Anne Henk van der Wal mr. Fonny Krol Postma ’t Heechhout 5 | 8842 LL Wjelsryp info@comfortkoe.nl | www.comfortkoe.nl info@betonbedrijfdeinum.nl | www.betonbedrijfdeinum.nl Roland Andringa: 0683 - 20 11 21 Tjibbe Thom Deinum: 0610 - 52 13 22 Derundveestalenvoorspecialistinomuw Betonbedrijf Deinum www.kromhout.com 0513Gorredijk@kromhout.com468468Bezoekons op: “de Dag van Melk van het Noorden” ACCOUNTANTS MET BOERENVERSTAND www.kromhout.com 0513Gorredijk@kromhout.com468468Bezoekons op: “de Dag van Melk van het Noorden” ACCOUNTANTS MET BOERENVERSTAND

K.I. Kampen | De Bese 1 | 7722 PD Dalfsen, NL Tel.: 0529 – 431967 | info@ki-kampen.nl | www.ki-kampen.nl Open Dagen K.I. Kampen Wanneer? 28 (13:00 tot 22:00) en 29 september 2022 (10:00 tot 16:00) Locatie? Van der Sluis Agri Genemuiden Er is een vakbeurs met diverse interessante standhouders: Van der Sluis Agri, ABN Amro, DSV zaden, Fuite veevoeders, UNIFORM-Agri, Deutz Fahr, Spinder, Zonna Beilen (Strautmann), Kuhn, Hanskamp, Agrilite, DeLaval, aAa Weeks, Bajo Bouw, Quotamel, Green Dutch, de FH vereniging. Meer informatie volgt. Houd de gebruikelijke kanalen van K.I. Kampen in de gaten! Andries Wester 06-29045665 Gert Jan Hoekstra 06-45641883 Siem de Haan 06-50668482 “Bent u ook benieuwd naar de dochters van Weinterper Solution? Kom dan naar de Open Dagen van K.I. Kampen.” “Het belooft weer een gezellige drukke beurs te worden. Mis de Open Dagen van K.I. Kampen niet.” Activiteiten: - Dochtergroepen van diverse stieren - Uitleg KIK stieradvies - Presentatie ruim 40 jaar K.I. Kampen - Prijsvraag met vele mooie prijzen Bezoek ons op de Schouw op stand 209

• Foto's: Niels van der Boom en John Oud

Crisissen overwinnen Eén van de mechanisatiebedrijvendeelnemendeis Martien Visser Mechanisatie. Al 25 jaar staat het bedrijf op de Schouw in Joure. ‘Eigenlijk staan alle seinen op groen voor een goed jaar’, zegt eigenaar Martien Visser. ‘De melkprijs is goed, het weer is goed geweest en ondanks de droogte hebben onze klanten voldoende kuilvoer van goede kwaliteit kunnen winnen. Het is vooral de onzekerheid door een gebrek aan toekomstperspectieven dat klanten dwarszit. In het verleden hebben we vaker met een crisis te maken gehad. Een melkprijs van 20 cent of de mond-en-klauwzeer uitbraak. Het is nog nooit zo donker geweest of het wordt weer licht. Het kan ook kansen bieden voor jonge boeren. Op een lage melkprijs kun je anticiperen met je bedrijfsvoering, maar de huidige situatie maakt ondernemen onmogelijk. Er is niets slechter voor een bedrijf dan onzekerheid.’

Dat zien ook Gerrit Broekens, van het gelijknamige Broekens Mechanisatie uit Gorredijk, en Ronald Sieperda van Tjitte de Wolff uit Tjerkgaast.

‘Qua verkoop mogen we dit jaar echt niet klagen.’ Broekens vult hem aan: ‘Melkveebedrijven hebben nu een stip op de horizon nodig om zich op te kunnen richten. Daarbij zie ik dat stoppende veehouders toch worden overgenomen door collega’s. De grond van de buurman komt maar één keer te koop. Grote melkveebedrijven kunnen geen stalcapaciteit bijbouwen, daar zie je wel stagnatie. Vandaar dat misschien wel iets meer in mechanisatie wordt geïnvesteerd. We hebben vertrouwen in de mechanisatiemarkt. Daarbij horen helaas lange(re) levertijden en onzekerheid. Dat is de nieuwe realiteit waar alle fabrikanten mee te maken hebben. Door zoveel mogelijk op tijd te bestellen proberen we dat te tackelen. Dit jaar heeft dat goed uitgepakt.’ ‘Levertijden van zes maanden tot een jaar zijn eerder regel dan uitzondering’, weet ook Marcel Sikkes van Dijkstra Mechanisatie.

De capaciteit bij onder andere het maaien neemt nog steeds verder toe. Grote melkveebedrijven nemen de ruwvoerwinning weer vaker in eigen hand.

Hoe de agrarische ondernemers – en daarmee ook de mechanisatiebedrijven – in de wedstrijd zitten is sterk afhankelijk van de vestigingsplaats. Melkveebedrijven die vlakbij natuurgebieden liggen gaan een onzekere toekomst tegemoet. ‘Of je in een gebied zit dat aangemerkt is voor 70% reductie of voor 12% maakt veel verschil’, zo vat een van de dealers van mechanisatie het samen. De zes bedrijven waar wij mee spraken, zijn allemaal positief over de toekomst. De soep wordt nooit zo heet gegeten als hij wordt opgediend, zo is het idee. ‘Als er ergens ruimte is voor melkveehouderij dan is het wel Noord-Nederland’, zegt Jan Franke Heida van Bos Mechanisatie overtuigd. Tijdens de Agrarische Schouw zal het onderwerp stikstof zeker genoemd worden, maar het bederft de stemming niet, zo denken de beursdeelnemers. Na twee coronajaren is zowel bezoeker als standhouder wel toe aan een fysieke ontmoeting.

Het zijn ook voor melkveebedrijven in Noord-Nederland onzekere tijden. Vooral voor ondernemers gevestigd nabij Natura 2000-gebieden. Zij kijken met argusogen naar de overheidskaartjes. Toch staat de rem niet volledig op de sector, zo leert een rondgang langs mechanisatiebedrijven.

‘We zitten positief in de wedstrijd en blijven nuchter’, stelt Sieperda.

• Tekst & Foto’s: Niels van der Boom

Op tijd bestellen

Voorraad verkoopt Bos Mechanisatie en Tjitte de Wolff plukken de vruchten van een ruime

ACHTERGRONDMECHANISATIEBEDRIJVEN NIET

202252

Of machines nog veel breder en zwaarder worden, durven de meeste dealers niet te zeggen. Sikkes: ‘De schaalgrootte zie je in onze regio stabiliseren. Misschien dat boeren veel meer moeten investeren in duurzame energie.’ Verschillende bedrijven noemen dat het in de werkplaats opvallend druk is. Hoogland: ‘Een deel van de klanten kiest ervoor om langer met oudere machines door te rijden. Dat betekent automatisch meer reparaties. In de werkplaats is het daarom merkbaar drukker.’ Zeker als het gaat om voertechniek verwachten boeren 24/7 service van hun dealer. Visser probeert daar naar eigen zeggen het verschil mee te maken met hun bedrijf, maar het is ook een uitdaging volgens Heida. ‘Personeel wordt ook bij ons steeds lastiger om te vinden terwijl de vraag naar een hoger serviceniveau wel toeneemt. Dat is voor de mechanisatiebedrijven een grote uitdaging.’

Trends bij machines zijn lastig te ontdekken. Stalvoeren neemt in Nederland behoorlijk toe, maar is in Noord-Nederland nooit echt weggeweest.

voorraad. ‘We hebben dit seizoen bijna alles op tijd af kunnen leveren. De levertijden zien we nu wel oplopen, net als de prijzen voor nieuwe machines’, aldus Heida. ‘Het scheelt dat ons bedrijf deel uitmaakt van een grote moedermaatschappij, Kamps de Wild. Zo kun je uit een grote voorraad putten en klanten helpen.’ Jan Hoogland, die een mechanisatiebedrijf in Joure runt, merkt op dat meer boeren buiten de regio bij het bedrijf aankloppen voor machines die op voorraad staan. ‘De laatste jaren zijn we ons meer toe gaan leggen op beregeningshaspels en pompen. Dat is ook dit jaar een hot item. Boeren kijken op internet en komen gerust van verder weg. Direct kunnen leveren is erg belangrijk. Zo merken we dat er toch geïnvesteerd wordt, vooral omdat de melkprijs goed is.’ Soms is dat een strategische keuze, zoals bij Martien Visser. ‘We hebben een werkgebied van 50 kilometer rond Joure. Sommige merken verkopen en onderhouden we in heel Friesland’, legt hij uit. ‘Door te specialiseren in enkele merken kun je een betere service leveren. Klanten waarderen dat en vinden het niet erg om verder te rijden. De tijd dat je alle machines bij één lokale smid kocht is voorbij.’

2022 53

Schaalgrootte blijft toenemen

Loonbedrijven zijn een stabiele factor voor mechanisatiebedrijven. Vooral het vinden van voldoende personeel is voor hun een uitdaging.

Over trends in de mechanisatie durven

Meer service vereist

zich nemen, maar de veehouder wil onafhankelijk kunnen zijn. Waar we in het verleden tien kleine cyclomaaiers verkochten op een jaar is dat nu één triplemaaier. Bij de bedrijven met zo’n 120 koeien zie je juist dat ingestoken wordt op efficiëntie. Daar doet de loonwerker bijna al het werk.’

ziet hij. ‘Melkveehouders kopen steeds vaker zelf een triplemaaier. Er moet in minder tijd meer worden gedaan.’ Visser: ‘Melkveehouders met meer dan driehonderd koeien trekken het werk toch meer naar zichzelf toe als het gaat om de voederwinning. Er zitten bedrijven tussen met meer dan 200 hectare land die al gewend zijn om met personeel te werken. Het is dan een relatief kleine stap om zelf te maaien en in te kuilen of te bemesten. Loonwerkers willen dat werk wel op

BANG VOOR DE TOEKOMST

‘LEVERTIJDEN VAN ZES MAANDEN TOT EEN JAAR ZIJN EERDER REGEL UITZONDERING’DAN

de bedrijven geen harde uitspraken te doen. Er is volgens hun niet één aanwijsbare machine die veel meer wordt verkocht. Stalvoeren is al enkele jaren in opkomst, maar in Noord-Nederland nooit helemaal weg geweest. Sieperda merkt op dat er meer geïnvesteerd is in techniek voor het toedienen van vloeibare kunstmest. Niet zo gek bij de torenhoge prijzen. Ook de capaciteitstoename zet door

202254 • Foto: Niels de Vries Administratie- en belastingadviseurs Financiële administraties en belastingaangiften Maandoverzichten en liquiditeitsprognoses Loonadministraties       Mestbeleid en gecombineerde opgave Fiscale adviezen & Subsidieaanvragen Advies bij bedrijfsoverdrachten en ontwikkelingen Adres: Schoterlandseweg 26, 8414 LW te info@vanderwoudeadviesbureau.nlNieuwehorneCONTACT  0513 - 541 930 www.vaneysinga-oostra.nl Postadres: Postbus 254 • 8600 AG Sneek HegedykBezoekadres:9•8601ZR Sneek Tel. 0515-238700 • Fax 0515-238701 E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl Wij zijn specialisten in: • Beheer van onroerende goederen • Aan- en verkopen • Bestuursrechtelijke procedures • (Er f)pachtzaken • Ruilverkavelingszaken • Taxaties • Beleggingen • WOZ-procedures • Ruimtelijke ordening • Planschade nadeelcompensatiene Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra c.s. is één van de grootste beherende rentmeesterskantoren van Noord Nederland. ontmoeten op de Agrarische Schouw. Tot dan! Agrarisch Team Fryslân 1

onteigend wordt, maar een simpele procedure is het niet’, stelt Krol-Postma. ‘Ook is een procedure gelukkig lang niet altijd nodig.’

In Oudkerk runt Bertus Zijlstra, samen met zijn vrouw Renny, een bedrijf met 110 melkkoeien. Om reden van ruwvoerkrapte probeerde hij een paar jaar geleden Balans Ruwmix van Agrifirm als ruwvoervervanger. Een product dat opgebouwd is uit niet grondstoffen.geperste‘Het zijn vooral hullen en vezels die relatief traag door de koeienpens heengaan. Dat vind ik meteen een belangrijk voordeel van dit product. Er raakt eigenlijk nooit een koe door van de mik’, vertelt Zijlstra. De melkveehouder voert 3 kilo product per koe in periodes dat hij iets krapper in het ruwvoer zit of komt te zitten. ‘Dat is meestal in het tweede deel van de winter of nu in de nazomer

Stikstof en de gevolgen ervan. Het is hét onderwerp dat de boer op dit moment Anne-Henkbezighoudt. van der Wal en Fonny Krol-Postma van Bunder Advocaten zijn specialisten op dit gebied en merken dat er veel ruis is over dit onderwerp. Er wordt veel gezegd over de mogelijkheden om van ‘de stikstofregels’ af te komen, maar in hoeverre zijn die er? En wat betekenen de plannen van de minister nou Eéneigenlijk?dingis wel zeker: echt niet alle boeren moeten worden onteigend. Maar wat als er wel tot onteigening wordt overgegaan, wat betekent dat dan? ‘In Nederland zijn we gezegend met een systeem waarbij veel rekening wordt gehouden met degene die

giene der 20.000 de oseaan oer om harren dream wier te meitsjen. Oarsaak: de grutte lânboukrisis dy’t yn 1878 begûn. Tusken 1945 en 1960 ferlieten nochris 18.000 Friezen it bêste lân fan d’ierde en stapten op de boat. Hylke Speerstra skriuw der boeken oer en Omrop Fryslân hat “operaasje Fryske flagge”. Mar oarsom binne der ek minsken út oare lannen dy’t hjir hinne komme op syk nei beskerming en frijheid. It Bûsboekje jout dêrom omtinken oan beide. Mei op ‘e foarside: it frijheidsbyld fan New York. Symboal fan frijheid, dy’t op ferskate plakken yn ‘e wrâld bedrige Bûsboekjeswurdt. binne rûnom yn Fryslân te keap yn boekhannels en kiosken, of sjoch oars http://busboekje.frl/.op:

vantegenReinigingsdienstNederlandse(NNRD)relatieflagekostenafhunlandbouwplastic

ADVERTENTIELANDBOUWPLASTICVOOR

Wie meer wil weten over de juridische kant van onteigening en de stikstofregels, doet er goed aan Anne-Henk of Fonny aan de mouw te trekken op de Schouw. In vogelvlucht word je dan meegenomen in de regelgeving. Zodat je zoveel mogelijk de zin van de onzin kunt scheiden in een volgende discussie.

Zijlstra tracht bedrijfsvoeringzijneenvoudig te houden en voert het product met een eigen gemaakte wagen. ‘Ik voer naast de Balans Ruwmix louter kuil en brok. Dit product dient bij mij ook echt als ruwvoervervanger. Ik kan ook gras of mais bij anderen aankopen, maar dat wisselt de kwaliteit denk ik meer. Nu weet ik wat ik voer en de koeien reageren er bij ons zowel qua gezondheid als productie prima op.’

‘RUWVOERVERVANGER PAST HIER GOED’ STIKSTOF EN ONTEIGENING: HOE ZIT HET ECHT?

Op it stasjon fan Ljouwert hinget it opskrift: “de minsken wolle ornaris wêze hwêr’t se net binne”. It motto fan it Bûsboekje 2023. In protte minsken binne op syk nei harren dreamlân: emigranten, flechtlingen, jongerein, tûristen. Friezen sochten al langer om in nij heitelân: tusken 1880 en 1910

2023 OP SYK NEI IT LÂN FAN DYN DREAMEN DUURZAME OPLOSSING

en wikkelfolie. De afvalverwerker komt met de autokraan het erf oprijden om het plastic en de folie mee te nemen. De NNRD brengt daarvoor € 85 per ton in rekening. Ter vergelijk: voor het op laten halen van restafval ben je al snel €180 tot €190 per ton kwijt. ‘Wij zijn de enige afvalverwerker die deze dienst in het noorden van het land aanbiedt’, stelt De HetBruin.plastic en de folie wordt gerecycled en verwerkt tot granulaat. Dit is een grondstof voor nieuwe producten, zoals vuilniszakken, zo geeft De Bruin aan. ‘Recyclen is een duurzame manier van afval verwerken. Als onderdeel van het reguliere restafval zou het landbouwplastic en de wikkelfolie anders worden verbrand.’

In 2020 zamelde de NNRD zo’n 2.000 ton landbouwplastic en wikkelfolie in bij ongeveer 1.000 boeren. ‘De agrarische sector is voor ons een belangrijke doelgroep. Boeren vormen een mooie aanvulling op ons klantenbestand. Wij voelen ons al jaren thuis op het boerenerf’, vertelt commercieel manager Siebolt De BoerenBruin.kunnen bij de Noord

2022 55 PRODUCTNIEUWS

BÛSBOEKJE

omdat het weidegras erg heeft ingeboet aan kwaliteit.’

IN HET VELD

• Foto: Nathalie Kloosterboer

Vol enthousiasme springen Mats (11), Finn (13) en Kay (9) Kloosterboer het water in van hun zelfgemaakte zwembad van kuilbalen. Het is een beeld dat in de zomermaanden op meer boerenerven was te zien. De zomer van 2022 kenmerkte zich door uitzonderlijk veel zon, uitzonderlijk droog weer en veel warme dagen. Daardoor zal dit jaar niet snel worden vergeten. Ook niet op het erf van het melkveebedrijf van de familie Kloosterboer in het gehucht Oxe, pal onder Deventer. ‘De jongens lagen bijna dagelijks in het zwembad, ook ’s avonds want het was vaak lang warm. Regelmatig namen ze ook vriendjes mee voor een duik’, vertelt Nathalie Kloosterboer. Twee lagen kuilplastic onder het zwembad in combinatie met vierkante balen zorgden voor een lekvrij zwembad. Mats, Finn en Kay hielden het zwembad met een netje dagelijks goed schoon, zodat slechts eenmaal algenvrij maken voldoende was om met schoon water de zomer door te komen. ‘Privé bekeken was het een heerlijke zomer, maar bedrijfsmatig zijn we er iets minder blij mee’, vertelt Nathalie. ‘We hebben het hele jaar tot nu toe maar 2,5 keer kunnen maaien, waardoor het krijgen van voldoende wintervoer nog een hele uitdaging wordt.’ Het groene gras op de achtergrond geeft een vertekend beeld, bevestigt ze. ‘Dat komt omdat we dat perceel regelmatig hebben beregend.’

202256

ZWEMPRET OP HET BOERENERF

2022 57

202258 Wismastate 9 Postbus 52 8900 AB Leeuwarden T (0888) 18 18 18 F (0888) 18 18 00 E info@deelstrajansen.nlwww.deelstrajansen.nl • jaarrekeningen • fiscale adviezen • loonadministraties • belastingaangiften • bedrijfseconomische adviezen • bedrijfsoverdrachten • samenwerkingsvormen • subsidies enbetrouwbaarDeskundig,betrokken Testing for Life Eurofins Agro | Binnenhaven 5 | 6709 PD Wageningen Tel +31 (0)88 876 10 10 | Mail klantenservice.agro@eurofins.com Sturen MetscherpstAgroMetresultaatopdedatavanEurofinsproduceerjeophetvandesnede.eenmooieopbrengst en goede kwaliteit als resultaat. Daar doe je ’t voor! btwexclprijzen Hay e Beth lehem De M ine r al eWe re ld Grindweg 143 8471 EJ Wolvega 0561 61 76 69 www.hayebethlehem.nl 40 zak à 25 kg zouttabletten Bij 6 pallet afname (palletprijs) € 250,00 1 Big bag zeeschelpenkalk 1100 kg € 280,00 € 645,00 1 Big bag à 1.000 kg vruchtbaarheidsmineralen GAESTDIJK 60a 8522 MZ TJERKGAAST 0514 531574 www.tjittedewolff.nl UW VICON DEALER IN DE REGIO

2022 59 KOERSEN OP KANSEN: MELK VERWERKEN OP EIGEN ERF

‘We zijn in oktober 2021 begonnen en aangesloten bij www.mijnmelk.nl. Deze organisatie helpt ons de melk te vermarkten. Bij Mijn Melk zijn nog drie melkveehouders aangesloten met een Lely Orbiter, zij leveren al langer melk. De contacten waren er dus al en zo kwamen we snel binnen bij de retail. Onze volle melk staat nu al bij tientallen Albert Heijn-filialen en onze halfvolle melk bij een paar honderd Jumbo-supermarkten. Van de 1,6 miljoen kilo melk op ons bedrijf gaat nu een deel de eigen verwerking in. Hoeveel? Dat is marktgevoelige informatie en kan ik niets over zeggen. Mijn ambitie is dat over tien jaar al onze melk rechtstreeks naar supermarkten en de ‘out-of-home-markt’ gaat.’

Naam: Reijer Rotgans (22)

De smaak van verse melk direct van de koe is écht anders, rijker. Dat hoor ik vaak terug van supermarktmanagers en horecamensen. En ik kan al naar gelang de vraag sturen, met vettere of juist eiwitrijkere melk, tot op koe-niveau aan toe. Als de koeien weer gaan weiden, is de melk iets geler. Zo breng je de seizoenen weer op tafel.’

IN WAARDE, NIET IN OMVANG’

Plaats: Hippolytushoef (Noord-Holland)

Buts‘GROEI

‘Ik geloof in innovatie als sleutel naar de toekomst. Groei zit tegenwoordig niet meer in uitbreiding, maar vooral in het toevoegen van waardes aan natuurlijke middelen die al aanwezig zijn op je bedrijf. Als je daarin een beetje ondernemend bent, liggen er mooie kansen.’

‘Voor mij is dit de sleutel naar een toekomstbestendig melkveebedrijf. We zochten na de melkprijsdip van 2016 naar een manier om meer uit onze melk te halen. De komst van de Lely Orbiter in 2018 volgde ik als student aan het Van Hall in Leeuwarden daarom met bovengemiddelde interesse. Dit is een minimelkfabriek achter je melkrobots, waarbij de melk binnen 24 uur in de fles gaat en klaar is voor verkoop aan geïnteresseerde afnemers. Vervolgens analyseerde ik voor mijn afstudeerscriptie de economische haalbaarheid. De conclusie was dat het concept erg lucratief kan zijn. Voor ons reden om het op te pakken op onze familieboerderij, waar we al met drie melkrobots en een automatisch voersysteem werkten.’

‘De Orbiter is een partnership tussen Lely en ons melkveebedrijf. Natuurlijk moet de verkoop van mijn melk rechtstreeks aan de supermarkt mij een goede plus op de melkprijs opleveren, anders was ik er niet aan begonnen. Je moet er uiteindelijk ook twee keer zo hard voor werken. Ik ben boer, verwerker én verkoper tegelijk. Dat is hectisch, maar ook erg leuk. Dan sta ik in de vroege ochtend de boxen nog in te strooien en een paar uur laten op de stoep bij een horecabedrijf met een fles verse volle melk van die ochtend. Of ik zie in de supermarkt mensen die mijn melk kopen. Dat is toch wel gaaf hoor!’

Bedrijf: in maatschap met vader en oom, 160 melk- en kalfskoeien, 105 hectare land

• Foto: Ernie

• Tekst: Jelle Feenstra

202260 Specialist in dak- en gevelsystemen Advies bij uw duurzaamheidsproject? Van uw asbest af of start u een nieuwbouwproject? Middendorp Montage adviseert u graag en neemt het traject van A tot Z voor u uit handen. Renovatie Nieuwbouw Sandwichpanelen Golfplaten Asbestsanering Zonnepanelen www.middendorpmontage.nl/offerte Bel ons voor een vrijblijvende offerte op 0342 - 44 20 08. Of kijk op de website: Aquastar Ultimate Combi waterbedden nemen op een natuurlijke wijze de vorm aan van de belasting en verminderen hierdoor de druk op gewrichten, ruggengraat en spieren van de koe. Bovendien verbeteren Aquastar Ultimate Combi waterbedden de doorbloeding en vergroten daarmee het comfort. Aquastar Ultimate Combi waterbedden dragen hiermee bij aan gezondere en productieve dieren. T. 0519 228 100 ● www.dsd-stalinrichting.nl Aquastar Ultimate Combi waterbed met waterknierol ● Doorlopende bevestiging op achterrand ● Géén schurend effect door toplaag ● Betere doorbloeding: méér comfort ● Gezondere en productieve melkkoeien ● Betere afvoer vloeistoffen Vraag informatienuaan!

2022 61Sneek, 0515 417 www.aspnoard.nl615 WYNSMA MECHANISATIE Leeuwarden, 058 266 15 www.wynsmamechanisatie.nl55 Uw DeLaval dealer, altijd dichtbij • DeLaval voeraanschuifrobot OptiDuoTM • DeLaval melkrobot VMSTM V300/V310 • DeLaval mestrobotserie Ontmoet uw nieuwe teamleden MAAK COMPLEETTEAMUW

202262

• Foto’s: FrieslandCampina

FrieslandCampina wil melkveehouders vanaf 2023 een premie betalen voor CO ₂-arme melk. De bonus, zo is nu de kijkrichting, kan oplopen tot 1 of zelfs 1,5 cent per kilo melk. De weidepremie gaat iets omlaag. 'Overheid en markt vragen concreet om te versnellen op duurzaamheid. Dat gaan we vanaf 1 januari 2023 doen’, zegt voorzitter Sybren Attema van FrieslandCampina.

Voorzitter Sybren Attema van FrieslandCampina: 'Mijn opdracht is duidelijk: zorg voor rust in de coöperatie en breng het vertrouwen terug bij de leden.'

INTERVIEWFRIESLANDCAMPINA ZET FLINKE

• Tekst: Jelle Feenstra

‘Ja. Daarvoor zijn we de systematiek van Foqus planet aan het vernieuwen. De thema's en indicatoren waarop we belonen blijven helemaal gelijk, alleen de systematiek erachter verandert. Het komt erop neer dat we een prioriteitenlijst maken van de belangrijke duurzaamheidsdoelen. Nieuw voor melkveehouders wordt dat vooraf al bekend is hoeveel euro per kilogram melk een bepaald duurzaamheidsresultaat waard is. De beloning per indicator staat vast voor een bepaalde periode, die periode kan

BONUS OP CO2-ARME MELK

interessante premie?

Hoe gaan jullie die vraag vertalen en vooral, hoe krijgen jullie de leden mee? Zij zijn niet altijd overtuigd van de noodzaak.

In april maakte FrieslandCampina bekend de komende acht jaar €1,5 miljard in CO₂ -reductie te investeren. Plan is om de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sterk te beperken en in 2050 klimaatneutraal te zijn. Dat moet gebeuren via onder andere elektrificatie van productieprocessen, het duurzamer inkopen van melk, maar vooral ook via het verder verduurzamen van de melkproductie bij de leden. ‘We stellen vanaf 2023 flink meer geld beschikbaar om onze leden te stimuleren nóg duurzamer melk te produceren’, zegt FrieslandCampina-voorzitter Sybren Attema.

variëren van één tot drie jaar. De doelen waarop we het meest willen versnellen, worden het beste betaald. Alle beloningen van de doelen worden bij elkaar opgeteld en het eindbedrag onder aan het rekenbriefje is de bonus op de garantieprijs die elke melkveehouder kan verdienen.’

En dat gaan jullie nu doen?

‘Een belangrijke pijler onder onze strategie is dat we de diversiteit van onze leden maximaal willen benutten. Elk lid kan uitblinken op iets dat bij zijn of haar bedrijf past. Ook het maken van kleine stappen wordt dus beloond. Een boer die door de inrichting van zijn bedrijfsvoering minder goed scoort op CO ₂-uitstoot, kan op biodiversiteit wel heel goed scoren. Er komt voor elk wat wils, maar wel met duidelijk focus op zaken waarmee we het meeste uit de markt kunnen halen.’

Wat vragen zij?

Nóg meer duurzaamheid op het boerenerf. Is dat nodig? ‘Ja. Er is versnelling nodig. Omdat het Klimaatakkoord van Parijs dat van ons vraagt. Maar ook omdat onze klanten, zoals Danone of Nestlé, er nadrukkelijk om vragen.’

‘Het streven is om de premies zoveel mogelijk terug te verdienen in de markt. Maar de coöperatieve inhouding blijft. Als we die afschaffen, wordt de stimulans om de inleg terug te verdienen met duurzaamheid ook kleiner. Daarnaast betaalt de onderneming mee. Er zijn nu eenmaal een aantal doelstellingen die niet of nog niet volledig vanuit de markt betaald worden, maar die wel erg belangrijk

‘CO ₂ -arme melk is momenteel een heel belangrijke. Maar ook dierwelzijn en biodiversiteit worden gewaardeerd. Het mooie is dat steeds meer afnemers ook oog hebben voor duurzaamheid in voedselproductie. Zij zeggen: het geld dat wij betalen mag niet in de algemene verdiensten komen, maar moet rechtstreeks terugvloeien naar het boerenerf.’

‘Als je het uitlegt, begrijpen de meesten het echt wel. Het gaat er ook om hoe je het invult. Dit voorjaar zijn we met een blanco blaadje naar de ledenvergaderingen gegaan. Daar hebben we onze melkveehouders gevraagd: hoe moet een goed systeem voor het beter belonen van duurzaamheid eruit zien? Daar rolden drie dingen uit. Melkveehouders willen beter beloond worden voor hun resultaten op gebied van duurzaamheid. Daarnaast willen ze vooraf weten wat ze krijgen bij een bepaalde prestatie, en niet achteraf. En als derde: stel prioriteiten. In de huidige ontwikkeltabel in ons duurzaamheidsprogramma Foqus planet

‘SNEL OP- MAAR OOK MELKSTROOMAFSCHALENHOORTBIJMARKTGERICHTPRODUCEREN’

Begrijp ik het goed dat de bonus op een duurzaamheidsdoel per jaar kan worden verlaagd of verhoogd? 'Ja. Iedere drie jaar vindt een evaluatie plaats op onderwerpen en ieder jaar toetsen we op de hoogte van de vergoeding. Zo hebben zowel de onderneming als de coöperatie een middel in handen om bij te sturen op thema’s, afhankelijk van onder andere de wensen vanuit de markt. Zo kunnen onderneming en coöperatie elkaar versterken en dezelfde kant op werken. Boeren weten wat ze voor minimaal een jaar en het liefst voor een langere periode aan bonus kunnen verdienen bij een duurzaamheidsinspanning.’bepaalde

‘Het zal geen verrassing zijn dat broeikasgassen, dus CO₂, een speerpunt wordt. De premie die we voor weidegang betalen, bewijst dat voldoende financiële prikkel ook echt wel wat teweeg brengt.’

wegen alle thema's even zwaar. De leden zeggen: doe niet van alles een beetje maar focus op een paar duidelijke doelen en beloon die extra.’

Op de ledenwebsite van FrieslandCampina zegt het bestuur dat de premie op CO₂ -arme melk kan oplopen naar 1 tot 1,5 cent, terwijl de premie voor weidegang dan iets omlaag gaat van 1,5 naar 1,3 cent per kilo melk en voor deeltijdweidegang van 0,46 naar 0,40 cent. Kunt u dat bevestigen?

Ik ken melkveehouders die met hun ’vogeltjesland’ een visitekaartje zijn voor de Nederlandse melkveesector, maar door hun extra zorg voor weidevogels matig scoren op broeikasgasuitstoot. Dat voelt niet goed.

Op welke doelen komt een

2022 63

‘Dat is een kijkrichting die nog niet vaststaat. Over de premiebedragen kan ik nog geen uitspraken doen, de discussie daarover loopt nog. Op de ledenbijeenkomsten in oktober komen we met concrete voorstellen naar de melkveehouders.’

Uit welke middelen betaalt FrieslandCampina extra inspanningen op duurzaamheid?

‘Voor wat betreft het vertrouwen

‘As er een specifieke vraag is in de markt en het past goed in onze logistiek en verwerking dan gaan we met zo’n nieuwe melkstroom aan de slag. We hebben de flexibiliteit om snel te kunnen opschalen, maar we behouden ons ook het recht voor om snel weer te kunnen afschalen. Dat past bij onze strategie: marktgericht melk produceren.’

grotendeels op gericht, maar dan wel intern. Dus binnen de coöperatie ben ik erg zichtbaar geweest.’

‘Doen wat je zegt en zeg wat je doet. Als je zegt dat gaan we doen, doe het dan ook. En als het anders moet door omstandigheden, vertel dat. Of je nu bij een kleine dorpsvereniging of een wereldwijd opererende coöperatie zit: als je elkaar daarin goed vasthoudt en elkaar daar ook op aanspreekt dan komt het goed. Daar ben ik van overtuigd.’ ‘Om de ledenbetrokkenheid te vergroten, hebben we de organisatie zo veranderd en ingericht dat onze melkveehouders in een veel eerder stadium meepraten over de koers en andere zaken die spelen in het bedrijf. We werken nu veel meer bottum-up in plaats van top-down en dat komt de ledenbetrokkenheid echt ten goede. Daardoor is bijvoorbeeld het hele proces van het nieuwe ledenaannamebeleid heel snel en soepel verlopen. Verder plaatsen we op melkweb regelmatig video’s waar bestuurders uitleg geven, zijn er online vragenuurtjes met bestuurders en investeren we met leuke, ongedwongen activiteiten in het wijgevoel.’

Hoe duurzamer de productie, hoe hoger de premie per kilo melk.

‘Het is positief dat we ondanks een fors hogere garantieprijs in het eerste half jaar ook meer winst hebben gemaakt. Dat is goed en wordt zo ook door de leden ervaren. Of we dat kunnen doorzetten, is afwachten. De markt kenmerkt zich door ongekend grote onzekerheden, met stijgende kosten, extreem hoge inflatie en een oorlog die nog lang niet ten einde lijkt. Het is ook afwachten hoe de consument gaat reageren op de hogere zuivelprijzen, vraaguitval ligt op de loer.’

Hoe breng je rust en vertrouwen terug in de coöperatie?

202264

FrieslandCampina ervoor staat?

Er was en is onder leden veel kritiek op de KringloopWijzer, jullie borgingsinstrumentbelangrijkste onder duurzaamheidsdoelstellingen.de

van ledenmelkveehouders in FrieslandCampina, dat heeft echt wel een tikje gehad. Er zijn de afgelopen jaren dingen gebeurd die het vertrouwen hebben geschaad. De resultaten vielen tegen, bestuurlijk was er onrust, dat zijn niet zaken waar je trots op bent en geeft bij de leden toch een gevoel van: wat gebeurt er allemaal binnen de coöperatie.’

Juist daarom had ik u als boegbeeld, de voorzitter van de coöperatie, al wat meer op de voorgrond verwacht. We hebben we u tot nu toe nog maar weinig gezien of gehoord.

Het oogt inderdaad vrij rustig binnen de coöperatie.

‘De stroom aan PlanetProof-melk groeit door. Op dit moment zijn er ruim 700 melkveehouders. Daar zitten sinds kort 40 melkveehouders uit Noord-Holland bij, die PlanetProof-melk gaan leveren voor Noord-Hollandse kaas.’

U heeft het eerste half jaar erop zitten. Hoe vindt u dat

‘De melkprijs en resultaatontwikkeling over het eerste half jaar helpen daar ook in mee, zo eerlijk moet je zijn. Maar we hebben ook echt geïnvesteerd in ledenvertrouwen. Ik heb diverse keukentafelgesprekken gevoerd met groepen melkveehouders. Dat was ook nodig. Er stroomt nog steeds melk

INTERVIEW

GAANMELKVEEHOUDERS‘WENDBAREEENFLORISSANTETOEKOMSTTEGEMOET’

‘Als er meer geld en meer focus op duurzaamheid komt, dan is het des te belangrijker dat de feitenbasis degelijk is. Er wordt daarom gewerkt aan het versterken en nog beter borgen middels de KringloopWijzer. Ook de gebruiksvriendelijkheid moet omhoog. We hebben een groep melkveehouders gevraagd er kritisch naar te kijken, daar zal straks een serie verbeterpunten uitrollen.’

‘Toen ik vorig jaar ben gevraagd, heb ik een duidelijke opdracht meegekregen: zorg voor rust in de coöperatie en breng vertrouwen terug bij de leden. Daar heb ik mij, samen met het bestuur, tot nu toe

zijn voor ons imago.’

Hoe gaat het met PlanetProof?

Stel: die CO ₂-arme melk loopt als een trein, komt er dan ook een aparte melkstroom, vergelijkbaar met weidegang of PlanetProof?

U zegt: het doet me pijn als een lid vertrekt of overweegt te vertrekken. U heeft ongetwijfeld ook de analyse gemaakt waarom er de laatste jaren zoveel melkveehouders zijn vertrokken.

‘We zijn niet weg uit Duitsland hè? De Duitse leden zijn gewoon gebleven en meer dan 50% van de business daar hebben we nog. We hebben wel afscheid genomen van een deel van onze Duitse consumentenactiviteiten en gaan ons focussen op de succesvolle internationale merken daar, zoals Chocomel, Valess en Frico.'

Maakt u zich zorgen over de toekomst van de melkveehouderij in Nederland?

Wat is dan uw antwoord?

Het lukt zuivelondernemingen als Arla en A-ware wel om onder boeren een gevoel op te roepen dat ze dicht bij de boer staan. FrieslandCampina slaagde daar de afgelopen jaren minder goed in. Herkent u dat?

we Koers op 2030. Onderdeel daarvan is dat we een coöperatie willen zijn met een toonaangevende melkprijs en onze omvang behouden. Daarom bieden we nu weer ruimte voor groei van onze ledenbedrijven én stellen we de coöperatie open voor nieuwe leden. Zowel bestaande als nieuwe leden zorgen voor de melk en de financiering. Er is belangstelling, maar over de aantallen kan ik nog niks zeggen, we zijn pas net open voor nieuwe leden.’

En dus voelen boeren druk bij FrieslandCampina.

‘Twee dingen die duidelijk naar voren komen: boeren voelen meer druk en zich steeds minder gewaardeerd door de maatschappij. Er wordt te weinig benadrukt wat ze allemaal al doen op gebied van bedrijfshygiëne, op gebied van dierwelzijn, in de kwaliteit, zorg voor de koeien, zorg voor het land. Boeren hebben sterk het gevoel: we worden niet meer gezien. Wat ze ook doen, het is nooit genoeg en het moet altijd meer en beter. Ook vanuit FrieslandCampina voelen ze die druk.’

duurzaamheid. Daar proberen wij nu een praktische invulling aan te geven.’

‘Onvrede over het beleid, de onrust in de organisatie en tegenvallende resultaten hebben hierin zeker een rol gespeeld. Soms zijn het ook financiële redenen. De vertrekpremie van 5 cent per kilo melk moeten wij nog steeds betalen daarwijvoldoendeomledenmeespeelt,Campina.uitmededingingsafsprakenvanwegevoortvloeienddefusietussenFrieslandFoodsenMaarwatmomenteelookisdatanderenaanonzetrekken.Eriseengevechtgaandemelk,elkezuivelverwerkerprobeertmelkaanzichtebinden.Ookwillengraagonsvolumebehouden,isdehelebusinessopgebouwd.’

Het afstoten van de consumentenactiviteitenDuitsekan ik

'Onze coöperatieve strategie noemen

‘Het gros van de leden begrijpt heel goed dat ze moeten bewegen op

Sybren Attema (1960) is geboren in het Friese Uitwellingerga. Hij gaat naar de hogere landbouw school en volgt onder meer een cursus Leadership aan Nyenrode. De melkveehouder sluit zich op zijn 23ste aan bij zuivelcoöperatie De Goede Verwachting. Tien jaar later zit hij in het bestuur. Meesurfend op de fusiegolf in de zuivel wordt Attema in 2000 vicevoorzitter bij Friesland Foods en in december 2003 voorzitter. Na de fusie tussen Friesland Foods en Campina, waarbij hij een belangrijke rol speelde, is hij twee jaar lang vicevoorzitter van FrieslandCampina. In 2011 verkoopt hij zijn melkveebedrijf in het Friese Abbega en leidt hij vanuit Ho Chi Minh Stad het Dairy Development Programma Zuidoost-Azië van FrieslandCampina. Dat richt zich op ontwikkeling van de melkveehouderij in Vietnam, Thailand, Indonesië, Maleisië en Nigeria. In juli 2019 stapt hij over naar ontwikkelingsorganisatie ICCO en later naar Cordaid. Hij richt augustus 2021 adviesbureau Attema Consultancy op. Twee maanden later wordt hij voorgedragen als voorzitter van FrieslandCampina. Hij is per 12 november 2021 voor vier jaar benoemd.

Wat voor antwoorden kreeg u?

‘Ik kijk niet naar de afgelopen periode, want daar was ik geen onderdeel van. Maar uit wat ik terugkrijg van de leden herken ik dat wel. Aan de andere kant: saamhorigheid en thuisvoelen is niet alleen maar zeggen wat die leden graag willen horen. Dat kun je ook doen, leden naar de mond praten. Dat doen wij niet, wij vertellen eerlijk wat er speelt en wat er moet gebeuren. Leden mogen ons aanspreken ons doen en laten, maar wij de leden ook. Als je die wederkerigheid goed op streek hebt, kun je veel bereiken met elkaar.’

niet goed plaatsen in het licht van dreigende krimp van de Nederlandse melkveestapel. Dan zou je toch juist verwachten dat je meer gaat investeren in Duitsland?

Sybren Attema: 'Doen wat je zegt.'

door m’n aderen, maar ik ben geen boer meer en er wel twaalf jaar uit geweest. Daarom wil ik horen wat er leeft onder de leden, waar ze met hun bedrijf tegenaan lopen, wat ze vinden van FrieslandCampina, hoe ze naar de toekomst kijken.’

‘Nee, we houden een gezonde melkveesector. Maar we moeten wel wendbaar zijn, dus bereid zijn om de bedrijfsvoering aan te passen aan hoe maatschappij en markt zich bewegen. Melkveehouders die dat kunnen, gaan een heel florissante toekomst tegemoet.’

Wat is de richting?

‘Ik vind ook dat we moeten blijven benadrukken wat we allemaal al hebben gedaan, dat is echt niet niks. Boeren worden wel eens weggezet dat ze niet weten wat er speelt in de wereld. Daar kan ik me echt aan ergeren. Ze weten het namelijk heel goed. Als boeren niet goed voor hun land of dieren zorgen, hun stal niet in orde hebben of falen op gezondheid en hygiëne, dan verdienen ze geen cent. Boeren begrijpen dus donders goed wat er moet gebeuren. De opdracht van FrieslandCampina is om zoveel mogelijk van die inspanningen terug te verdienen in de markt.’

DE CARRIÈRE VAN SYBREN ATTEMA

2022 65

Tel.

202266 Balthasar Bekkerwei 72c, Leeuwarden • 058 20 10 151 Wij gaan nooit op uw stoel zitten ..maar komen graag bij u aan tafel. fuite.nl Met Fuite, voor topresultaat! Genemuiden | Tel: 038 385 41 77 | info@fuite.nl Gebrs. Fuite b.v. Veevoeders Maisvlokken verhogen melkeiwit productie • Betere benutting eiwit uit eigen ruwvoer • Smakelijke maisvlokken leverbaarOokVLOGals

• Kort telefonisch advies behoort tot onze service en kost daarom niets.

• Persoonlijke- en klantvriendelijke benadering;

• Rapportbespreking behoort tot de standaard werkzaamheden en wordt niet extra in rekening gebracht.

• Steeds dezelfde contactpersoon;

Van Balen Boekhoudburo BV maakt het verschil omdat wij garant staan voor:

Van Balen Boekhoudburo BV Hegedyk 16 9026 Jellum +31(0)58 251

info@vanbalenboekhoudburo.nl9296 Onze diensten • Jaarcijfers • Loonadministratie • Belastingaangifte • Fiscale- en juridische adviezen • Mestboekhouding • Ondernemersplan • Bedrijfsoverdrachten • Studiegroepen • Cursussen www.vanbalenboekhoudburo.nl Van Balen Boekhoudburo maakt het verschil Van Balen Boekhoudburo maakt het verschil

Kortom uw belang = ons belang!

BB

Een goede boekhouder kost u geen geld, maar levert u geld op! Dat is de filosofie van “Van Balen Boekhoudburo BV” te Jellum. Een full-service boekhoudkantoor, met een grote ervaring op het gebied van bedrijfsadministratie en belastingwetgeving.

• Korte lijnen;

Alfa

And in those little things, we are very big. 31-05-21 09:21

2022 67

Ried

Buitenpost 088

Alfa Accountants gaat graag met je in gesprek tijdens de Agrarische Schouw Bezoek ons op stand nummer 44.

Alfa Sneek Oosterom 11 8602 DE Sneek 088 sneek@alfa.nl2533350

ALH_2021_05_Embryosale_advertentie_UK.indd 1

“Het zijn de kleine dingen die grote dingen mogelijk maken”

YOUR 24/7 GLOBAL EMBRYOSALE

Dan is het prettig dat er iemand naast je staat en je doelgericht adviseert over je bedrijfsvoering en strategie.

Top kwaliteit zit in kleine dingen.

088

Alfa Leeuwarden BR Leeuwarden leeuwarden@alfa.nl2532300 Buitenpost 928510KK buitenpost@alfa.nl2532400

Als melkveehouder komt er veel op je af. Je bent druk met de dagelijkse werkzaamheden op je melkveebedrijf, maar daarnaast wil je ook financieel alles op orde hebben en wil je vooruit kijken naar een (duurzame) toekomst.

Lynbaan 25 8941

‘Foar boer en brea’

Vanaf 1 perdagweek WERKENTRANSPORTIN Wanneer het jou uitkomt www.werfftalent.nl BANEN IN TRANSPORT & LOGISTIEK: VRACHTWAGENCHAUFFEUR | HEFTRUCKCHAUFFEUR | PLANNER | TEAMLEIDER | LOGISTIEK MEDEWERKER | WAREHOUSEMANAGER | SUPPLY CHAIN | CUSTOMER SERVICE | COÖRDINATOR | EXPEDITIEMEDEWERKER