Agrarische Schouw 2020

Toonaangevende agrarische vakbeurs

Magazine voor de editie van 24-09-2020

'20

ALLE MELKVEEBEDRIJVEN GRONDGEBONDEN IN 2030 2020

1

De kuns tstof beugels zo voor een rgen goede sturing en ve flexibilit el eit

Het unieke concept voor maximaal koecomfort en veiligheid De nieuwe vrijligbox, de GEA DairyBarn B3130, combineert optimale bewegingsvrijheid, veiligheid en sturing. Hiermee wordt de levensduur van de veestapel verlengd.

Bekijk ook de mogelijkheden in je bestaande stal. Neem contact op met jouw GEA-dealer: Handelsonderneming Koopstra B.V. Wolvega 0561-612674

Kuperus Oudehorne B.V. Oudehorne 0513-541214 www.kuperus.frl

Tjitte de Wolff CV Tjerkgaast 0514-531574 www.tjittedewolff.nl

Handelsonderneming Kooistra Dokkum 0519-251301 www.handelsondernemingkooistra.nl

De Boer Melktechniek Jellum 058-2519488 www.henkdeboermelktechniek.nl

Mollema BV Ferwert 06-22848395

Bosch HIT BV Bolsward 0515-575509 www.hit-bosch.nl 2020 2

M&K Feanwalden Veenwouden 06-30697161 info@mkfeanwalden.nl

Inhoud

EEN ZEGEN, STAARTEN EN HECTARES TELLEN Wat de melkveesector onder leiding van LTO – lees ZLTO - en de zuivelindustrie in 2016 naliet, regelt landbouwminister Carola Schouten nu via een structuurmaatregel zelf: alle melkveebedrijven moeten over tien jaar grondgebonden zijn. Dit komt naar verwachting ergens uit tussen de 2 en 2,6 GVE per hectare koop- of gebruiksgrond in een straal van enkele tientallen kilometers rond het bedrijf.

Op Netwerk Grondig na schreeuwen alle belangenbehartigers moord en brand. Waarom? Dat Cumela tiert is logisch, een flink deel van hun intermediairs moet op zoek naar ander werk. Maar waarom ook de anderen? Bijna 70 procent van alle melkveebedrijven voldoet nu al aan een realistisch criterium van 2,3 GVE/ha en wordt in ruil voor een eenvoudig systeem van staarten en hectares tellen gevrijwaard van een enorme bak aan regels, administratieve lasten en adviseurs die voor € 100 per uur alles wel even willen invullen. Peperdure fosfaatrechten kunnen de prullenbak in.

Allerlei problemen die nu op het bordje liggen van de sector, zoals het verminderen van ammoniak, broeikasgassen en fijnstof, worden getackeld. De mest van kalveren, kippen, varkens en geiten gaat volledig naar mestverwerkers, de kans op fraude en gesjoemel wordt geminimaliseerd. Van de 15.000 melkveebedrijven in Nederland moeten er 4.500 hun veestapel inkrimpen of land aankopen. Deze ondernemers krijgen tien jaar de tijd om zich aan te passen en voor het gros van deze bedrijven is die aanpassing niet onoverkomelijk groot. Voor de melkveesector als geheel is de historische move van Schouten een zegen, mits ze alle regelgeving inclusief fosfaat – en stikstofrechten ook daadwerkelijk overboord kiepert en de boeren bevrijdt van administratieve lasten.

LTO is boos omdat de minister het uitgedokterde maatwerksysteem van de organisatie negeert. Maar de afgelopen jaren bewezen keer op keer bewezen dat de sector de verantwoordelijkheid voor dat maatwerk niet aankon. Daardoor zitten we nu opgescheept met fosfaatrechten. Je kunt Schouten veel verwijten, maar dit document is de stip op de horizon waar de sector zelf al zo lang om vraagt. Ga aan de slag melkveesector en je hebt straks een ijzersterk verhaal, eindelijk verlost van de eeuwige discussie dat er te veel mest wordt geproduceerd, dat je het milieu te zwaar belast. Die kaart kunnen de milieuorganisaties straks niet meer spelen. Op verjaardagsfeestjes kunnen melkveehouders in twee zinnen uitleggen hoe zij hun milieuprobleem hebben getackeld. Einde discussie.

Zeker, deze nieuwe realiteit vraagt om nieuw ondernemerschap. Hier en daar gaat het pijn doen en zullen melkveehouders moeten verhuizen richting voldoende grond. Die grond is er, ruim de helft van alle boeren heeft geen opvolging. Bovendien heeft de melkveesector in de afgelopen dertig jaar bewezen dat het inventief genoeg is om bedreigingen om te buigen in nieuwe kansen. Het chagrijn bij de landbouworganisaties is dan ook vooral gebaseerd op eigen belang, niet op dat van de sector als geheel.

4-5-7 Grondgebonden melkveehouderij: lastig maar logisch 9 ‘We zijn trots en gelukkig nu’ 11 ‘Geen koeien met kale hakken meer’ & ‘Ik hark nu soms 16 hectare per uur’ 13

Productnieuws

16-17-19 Vastzetten melkprijs levert 4 cent per liter op in 2020 21 ‘Alleen Nederland roemt onze boeren niet’ 25 Productnieuws 28-29-31 ‘Boer is grondeigenaar, niet per se melkveehouder’ 33 Productnieuws 35 ‘Zon of regen, altijd mooi weer’ 39 ‘Al tien jaar significante gasbesparing’ & ‘Samenwerken is een beetje trouwen’ 43 Productnieuws 46-47 ‘In Noord-Nederland komende jaren eerder meer dan minder melk’ 51 ‘Het is jammer, het steekt, maar we zijn er klaar voor’ 53 Stikstof prikkelt innovaties 54-55 Nazomerweer zet maaimachines aan het werk 57 Modulaire melkstal in week klaar & maximaal scoren op % vet en eiwit 58-59-60-61 ‘Hou op met je gezeik over natuur en klimaat’

Jelle Feenstra & Sjoerd Hofstee

62 Relativeren en vooruitkijken

Geen Schouw, wel magazine Geen Agrarische Schouw dit jaar, wel een magazine. Juist nu, in coronatijd. Om te laten zien dat de melkveesector springlevend is.

Daarom. Lees meer op pagina 62.

COLOFON

Uitgever: Persbureau Langs de Melkweg, Lorentzstraat 21-A, 8606 JP Sneek Telefoon: 0515 429876 E-mail: redactie@langsdemelkweg.nl

en Landpixel Vormgeving: Houssam Diab Druk: Senefelder Misset Doetinchem Verspreiding: Dit magazine wordt door PostNL verspreid onder melkveehouders en agribusiness in Drenthe, Groningen, Friesland, de Noordoostpolder, de kop van Noord-Holland en de kop van Overijssel.

Redactie: Jelle Feenstra en Sjoerd Hofstee Verder werkten mee: Bouke Poelsma, Berrie Klein Swormink, Martina Ketelaar, Marcel van Kammen, Niels de Vries, Lisa Vogelaar, John Oud

Wilt u dit magazine bij een volgende uitgave niet meer ontvangen dan kunt u dit aangeven bij de uitgever via redactie@langsdemelkweg.nl.

Dit magazine is een speciale uitgave rondom de Agrarische Schouw. Het magazine wordt in volledig beheer uitgegeven door Persbureau Langs de Melkweg.

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden nadrukkelijk voorbehouden. Deze rechten behoren bij Persbureau Langs de Melkweg c.q de betreffende fotograaf. Artikelen uit deze uitgave mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van Persbureau Langs de Melkweg.

2020

3

ANALYSE INTERVIEW

GRONDGEBONDEN MELKVEE

Het is niet nieuw: een plan om tot een 100% grondgebonden melkveehouderij te komen. Elke keer roept het weerstand op uit de sector zelf. Ook nu Schouten het oppert en er zelfs tien jaar tijd voor wil uittrekken. Hoe verstandig is die weerstand eigenlijk? De tijd lijkt rijp om voor maatschappelijke acceptatie te kiezen. Ook al komt de boodschap van de ‘vijand’.

• Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto’s: Langs de Melkweg

Een stip op de horizon. Dat is waar veel boeren de laatste jaren steeds vaker en meer om vragen. Medio september lag daar dan de al bijna vergeten aanzet van minister Schouten om tot een nieuw mestbeleid te komen. Wie alle begrijpelijke scepsis en cynisme even opzij schuift, leest toch echt een soort van stip op de horizon voor de melkveehouderij: tien jaar tijd om allemaal grondgebonden te worden, afspraken met buren of nabijgelegen akkerbouwers te maken en mee te praten over de regionale invulling van de mestplaatsingsmogelijkheden. Er zijn verschillende redenen om positief dan wel negatief gestemd te zijn over deze voorstellen. Over beide kanten zo meteen meer, eerst kort een stapje terug in de tijd.

De ‘intensieve’ lobby Het is 2008 als CLM (Centrum voor Landbouw en Milieu) het rapport ‘Twee sporenbeleid melkveehouderij' presenteert. Het voorstel behelst een splitsing in een grondgebonden melkveehouderij die binnen gestelde kaders de ruimte krijgt. Daarnaast wordt

In de voorstellen van Schouten valt, volgens verschillende melkveehouders die zich amper openlijk uitspreken, met een beetje goede wil ook een ‘stip op de horizon’ te lezen.

4

2020

in het plan ruimte geschetst voor een niet-grondgebonden melkveehouderij waarbij de ondernemers in deze categorie allerlei strenge milieuregels voor lief moeten nemen. Het plan verdwijnt vlot in een diepe lade, sectorvertegenwoordigers en politieke beleidsbepalers vinden het niets.

Ruim vijf jaar later, in december 2013, brengen LTO en NZO een toekomstvisie uit waarin grondgebondenheid centraal staat en een vereiste wordt genoemd.

Deze koers houdt geen stand omdat LTO-bestuurders vanaf dat moment bang zijn voor vooral zuidelijke intensieve melkveehouders die zich stevig roeren en verzetten.

Nog eens twee jaar later, in april 2015, neemt heel Europa afscheid van het melkquotum. Drie maanden later wordt in Nederland het begin van het fosfaatrechtenstelsel afgekondigd.

Net voor de geplande invoering, op 1 januari 2017, wordt door een collectief onder aanvoering van Jan Cees Vogelaar een uiterste poging gedaan het tijd te keren: het collectief presenteert het plan ‘Opties voor een grondgebonden melkveehouderij’; ook wel ‘Plan B’

genoemd. Plan B beschrijft hoe in vijf jaar de hele melkveehouderij grondgebonden wordt met een maximum van 2,3 GVE/ha. Met als deal dat er geen fosfaatrechten komen en de melkveehouderij gevrijwaard blijft van allerlei lastige en dure regelgeving stikstof, ammoniak, methaan of zelfs CO2-rechten. Milieu- en natuurorganisaties, zoals onder andere opnieuw CLM, zijn op dat moment bereid daarvoor te tekenen. Plan B wordt echter vooral door zuidelijke boerenbestuurders verkettert en krijgt geen kans van slagen. Zowel in 2008, 2013 en 2016 was ruim de helft van de melkveehouders al grondgebonden of kon dit met een kleine uitbreiding in grondareaal, via huur, pacht of koop, vlot realiseren.

Vandaag de dag is dat nog nadrukkelijker het geval. De indruk bestaat dat bijna alle melkveehouders inmiddels mest afvoeren, maar uit cijfers van het CBS blijkt dat in 2019 zelfs al 68,59% (zie tabel hiernaast) onder de eis van 2,3 GVE/ha zit. En maar liefst 82,16% zat vorig jaar onder de 2,6 GVE/ha. Die groep moet wellicht, afhankelijk van waar de norm op wordt vastgesteld, extra grond onder het bedrijf verkrijgen of samenwerkingsverbanden aangaan, maar in een mate die relatief overzichtelijk en haalbaar lijkt.

Opnieuw kritiek Nu is het 2020 en komt minister Schouten met haar voorstel

HOUDERIJ: LASTIG MAAR LOGISCH om het mestbeleid, met in het kielzog de stikstof-, klimaat, en biodiversiteitsdossiers, aan te pakken: 100% mestverwerken voor de intensieve sectoren en 100% grondgebonden voor de melk- en vleesveehouderij. Dat zeer intensieve melkveehouders en varkens-, of kalverhouders met eigen grond niet enthousiast worden van dit plan, is begrijpelijk. Maar voor de meeste melkveehouders ligt dat anders.

Tenminste dat zou je denken.

De brief van Schouten was echter amper verstuurd of LTO, NMV, DBB en FDF tuimelden over elkaar heen om te vertellen hoe waardeloos deze voorstellen wel niet zijn. Gevolgd door een storm aan kritiek door individuele boeren op allerhande websites en social mediakanalen.

Redenen voor bezwaar Voor die negativiteit zijn grofweg drie redenen aan te wijzen. Allereerst ‘vergeet’ Schouten in haar brief concrete toezeggingen te doen over vermindering van knellende regelgeving.

Bijvoorbeeld de afschaffing van

fosfaatrechten en stikstofrechten als de melkveehouderij daadwerkelijk 100% grondgebonden is. Ook vertelt zij niet wat we als grondgebonden gaan definiëren. 2,3 GVE/ha of 2,6 GVE/ha, dat maakt nogal wat verschil.

Net zoals de toegestane regionale samenwerkingsverbanden om de mest

GROOTSTE DEEL VAN MELKVEEHOUDERS IS AL GRONDGEBONDEN OF KAN DAT RELATIEF EENVOUDIG REALISEREN te plaatsen. Wordt die cirkel 20 of 60 kilometer? Ook dat maakt nogal wat verschil.

De tweede reden is dat boerenbestuurders, veel hooggeplaatste LTO’ers voorop, nog altijd heilig geloven in maatwerk en efficiëntie voor elk melkveebedrijf. De beter presterende boer verdient meer

Aantal melkveebedrijven per GVE-klasse, 2013 - 2019 tot 2 GVE/ha 2 tot 2,3 GVE/ha 2,3 tot 2,6 GVE/ha 2,6 GVE/ha of meer Geen cultuurgrond Totaal

2013 5973 3869 2848 4299 12 17001

2014 5571 3771 2779 4669 21 16811

2015 5304 3704 2863 4807 21 16699

2016 4544 3747 3063 5138 11 16503

2017 5324 4063 2770 4152 22 16331

2018 5876 4067 2393 3111 17 15464

2019 6597 3638 2025 2647 16 14923

Cumulatief % in 2019 44,21 68,59 82,16 99,9 100 100

In deze berekening zijn alle aanwezige koeien en vrouwelijke jongvee meegewogen. Niet andere diersoorten eventueel op melkveebedrijven aanwezig.

Bron: CBS

ruimte, zo luidt hun overtuiging. Ze bedoelen daarmee eigenlijk dat er ruimte moet blijven voor maximalisatie van productie binnen de geldende randvoorwaarden. Dat lijkt een terechte en nobele opstelling, maar het is vooral ook een opstelling waarmee je de overheid en milieuorganisaties op scherp zet. De praktijk bewijst in toenemende mate dat zo’n systeem zorgt voor maximalisatie aan controle vanuit de overheid.

De derde reden om negatief te reageren op de plannen van Schouten, is dat de plannen van Schouten komen. Niets kan deze minister meer goed doen bij het gros van de agrariërs. En dat is best begrijpelijk na alles wat er de laatste jaren over de sector is heen gestort.

Om samen plannen te maken, is er in ieder geval een minimale basis van wederzijds vertrouwen nodig. Die is onder deze minister, helaas, nagenoeg volledig verdwenen.

Vrij van veel ballast Al deze negativiteit is zo sterk dat anderen, ook melkveehouders die de voorstellen in de basis als positief zien, zich amper laten horen. Sommigen zelfs uit ‘angst’ om een bak bagger van collega’s over zich heen te krijgen.

Dat laatste is niet goed en onverstandig.

Er zit namelijk wel degelijk ook een andere kant aan dit voorstel. De kant van de geboden opening. Wat zou het immers een zegen zijn voor de melkveehouderij, de stoppers daargelaten, als

2020

5

“De kosten vielen ons alles mee!”

Bjinse en Yme Lawerman

Slim voeren loont met de Vector Voeren is op ons gezinsbedrijf een belangrijk focuspunt. Met de Vector voeren we onze koeien constanter en preciezer waardoor ze het voer beter benutten en makkelijker opstarten.

Hierdoor zijn onze voerkosten met 2 cent per liter gedaald. Als je echt met voeren bezig wilt zijn, dan is de Vector een meerwaarde.

Slim boeren is een keuze.

Lely Center Heerenveen info@hee.lelycenter.com www.lely.com/heerenveen Tel. 0513 - 63 16 77

20200722-LELY_Adv_Lawerman_188x132mm.indd 1

17-08-2020 09:40

Wij maken een financieringsscan op maat

Zijn uw plannen te realiseren?

Snel, onafhankelijk en zorgvuldig!

Dick Bijlsma 6

2020

STRATEGISCH ADVIES

BEDRIJFSOVERDRACHT

FINANCIERINGSVRAAGSTUKKEN

VERMOGENSPLANNING

FISCALE OPLOSSINGEN

SECOND OPINION

ADMINISTRATIE/BOEKHOUDING

COACHING

06 - 5363 1544 | Jan van der Linde

06 - 1001 9885

www.bvdl-agroadvies.nl

ANALYSE INTERVIEW

100% grondgebonden melkveehouderij is niet dé oplossing voor alle druk en uitdagingen in de toekomt. Het gevecht om de ruimte bijvoorbeeld blijft bestaan in Nederland en dus de druk op de grond en grondprijzen.

het dure fosfaatrechtenstelsel in het grofvuil kan, stikstof-, methaan- en CO2-rechten niet langer als een zwaard van Damocles boven de sector hangen, de ondoorgrondelijke en onwerkbare ‘65% eiwit van eigen grond norm’ van tafel gaat en een batterij bureaucratie om het zogenaamde heilige maatwerk op bedrijfsniveau te behouden, verleden tijd wordt.

Want Schouten en haar topambtenaren zeggen dan wel veel te weinig toe in de nu gepresenteerde voorstellen, ze zetten de deur wel degelijk open voor overleg.

En dat sectorvertegenwoordigers en velen uit de agribusiness negatief reageren, heeft natuurlijk ook gewoon te maken met eigen belang.

Adviseurs verdienen minder in een ‘simpele’ structuur waar iedere melkveehouder grondgebonden is en akkerbouworganisaties zien de aanvoer van rundveemest als verdienmodel wegvallen.

En dat de boodschap deze keer van Schouten komt? ‘Don’t shoot the messenger’ is een oud gezegde.

Wantrouwen logisch Natuurlijk is er alle reden tot wantrouwen richting het ministerie

en de politiek in het algemeen.

Alleen al het gedoe rond de recente voermaatregel en het voorstel niet mest te mogen uitrijden boven de 20 graden wekte logischerwijs recent nog veel ergernis. Daar komt bij dat een 100% grondgebonden melkveehouderij niet dé oplossing is voor alle druk en uitdagingen waar de melkveesector ook in de toekomt blijvend mee geconfronteerd wordt. Denk aan

EINDELIJK EINDE AAN DISCUSSIE OVER TE VEEL AAN MESTPRODUCTIE discussies over landschapspijn. Maar ook aan het gevecht om de ruimte in Nederland en dus de druk op de grond en grondprijzen. Welke structuur voor de sector je ook voorstaat, die druk zet onverminderd door in ons dichtbevolkte land waar industrie en vliegverkeer hun plek op blijven eisen en ieder mens ruimte claimt om te wonen, te recreëren en over goede wegen te kunnen rijden.

Feit is echter dat al lang voordat het melkquotum eraf ging, gewaarschuwd werd dat, als de melkveehouderij niet grondgebonden zou worden, deze sector de varkenshouderij qua industrieel imago achterna zou gaan.

Die waarschuwingen zijn bewaarheid geworden.

Acceptatieboost De belangrijkste pré om een 100% grondgebonden melkveehouder als melkveehouders te willen, is dan ook de grote boost in maatschappelijk acceptatie. Eindelijk komt er een einde aan de discussie dat de melkveehouderij te veel mest produceert en daar ook nog eens mee fraudeert.

Als ruim de helft van de melkveehouders al grondgebonden is en een groot deel met lichte aanpassingen dat relatief makkelijk kan worden, is het toch echt eens zaak om deze route niet opnieuw zomaar af te serveren.

In 2008 werd het voorstel amper tot niet besproken, maar in 2013 en 2016 wel degelijk. Het is daarmee de derde keer dat de optie grondgebonden melkveehouderij serieus op tafel komt.

Ook hier zegt het spreekwoord niet voor niets: driemaal is scheepsrecht.

2020

7

Jij de visie, wij de kennis

Consolideren

Stoppen

Alfa is jouw one-stop-shop voor strategisch maatwerk. Op welke route je ook zit met je bedrijf, met de kennis in ons team van bedrijfskundigen, financieringsspecialisten,

Ontwikkelen

juristen en fiscalisten vinden we altijd een manier om jouw visie te vertalen in de best passende oplossing voor jouw bedrijf.

Alfa Leeuwarden Lynbaan 25 8941 BR Leeuwarden 088 2532300 leeuwarden@alfa.nl

Claw Clean System

Op gezonde klauwen loopt alles beter

Snel, efficiënt, effectief en beter voor mens, dier en milieu. Dat kenmerkt het nieuwe Claw Clean System. Het nieuwe klauwverzorgingsconcept van Heemskerk® in combinatie met de kwaliteitsproducten van Intracare maakt het gebruik van voetbaden op veel melkveebedrijven overbodig.

Ga voor meer informatie naar heemskerk-dairy.nl of scan de QR-code.

W W W . H E E M S K E R K - D A I R Y . C O M Ingenieursbureau Heemskerk B.V. | T: 013 - 505 1658 | info@heemskerk-dairy.com

8

2020

HK_Agrarische Schouw_Adv_A5188x132.indd 1

24-08-2020 13:05

VERANDEREN

‘WE ZIJN TROTS EN GELUKKIG NU’

Naam: Renze Roorda (31), zijn vrouw Hettie (36) en Evert Jelger (6), Ale Rikus (4) en Jelkje Anna (2) Plaats: Veenklooster Bedrijf: Biologisch. 80 Jersey-koeien, 35 stuks jongvee, 64 hectare grasland • Tekst: Jelle Feenstra • Foto: Marcel van Kammen

‘Boer worden? Ik twijfelde. En dus verkochten mijn ouders in 2011 de volledige 3 ton aan melkquotum. Ik ging de wereld verkennen, beetje reizen, beetje melken, in Nieuw Zeeland. Eenmaal terug wilde ik toch boer worden, maar dan wel op mijn eigen wijze: dicht bij de natuur, maximaal weiden, minimaal krachtvoer en kunstmest. Najaar 2014 kochten mijn vader en ik melkquotum terug en gingen we weer melken voor FrieslandCampina. We startten met 20 koeien, met het plan om na 2015 door te groeien tot gemiddelde bedrijfsomvang.’

‘De komst van fosfaatrechten was een streep door de rekening. Op basis van 2 juli 2015 konden we net 75 koeien melken, maar dan moest alle jongvee eruit. In 2017 molken we 75 koeien, met een gemiddelde productie van 9.000 liter per koe. Alle koeien gingen onder een Belg, we voerden mest aan en konden ruwvoer verkopen.

Niet bepaald mijn droombedrijf. Al helemaal niet toen ons werd geadviseerd een grotere stal te bouwen voor meer koeien.

Het kon, maar dan zaten we jarenlang tot aan de nek toe gefinancierd. Niet doen, zei ons gevoel.’

‘We gebruikten toch al weinig kunstmest en gewasbeschermingsmiddel en besloten om te schakelen naar biologisch. Sinds 1 juli 2020 gaat de melk naar EkoHolland.

FrieslandCampina had geen ruimte voor nieuwe biologische melkveehouders. Nu beuren we 56 in plaats van 35 cent per liter, dat is best lekker. Maar het is vooral de manier waarop we nu boeren dat ons een goed gevoel geeft. Dicht bij de natuur, met een overwegend voorjaarsafkalvende veestapel die dag en nacht stripgrazen in kunstmestvrije en kruidenrijke grasklaver.

Ook zijn we omgeschakeld naar Jerseys, fijne koeien om mee te werken, maar vooral ook om meer vet en eiwit per kilo melk te kunnen leveren. Eén van de sleufsilo’s hebben we pas omgebouwd tot potstal. Dat geeft de koeien extra ruimte en de vaste mest is goed voor de bodem. Nog twintig Jerseys erbij en iets met boerderijtoerisme doen om ons verhaal te vertellen, staan nog op de planning.’

‘We zijn gelukkig nu. Deze ‘eigen wijze’ van boeren is zoveel relaxter: geen financiële druk, vrijheid, tijd om leuke dingen te doen met het gezin. En, bepaald niet onbelangrijk, waardering van je omgeving. Ik kan nu écht vanuit mijn hart uitdragen dat ik trots ben om boer te zijn. We hebben in melkproductie een flinke stap terug gedaan, op alle andere fronten zijn we alleen maar gegroeid.’

2020

9

WAT BRENGT DE TOEKOMST VOOR AGRARISCH NEDERLAND? Wilt u weten wat er speelt in het agrarisch recht en voor­ bereid zijn op de toekomst? Kom dit najaar naar onze lezingen in het Fries Landbouwmuseum!

Wanneer?

Maandag 19 oktober Maandag 2 november Maandag 16 november

Onderwerp: Stikstof Pacht Toekomst Testament

Programma: 19:30 uur Inloop 20:45 uur Vervolg en vragen 20:00 uur Opening 21:00 uur Afsluiting met mogelijkheid om 20:30 uur Pauze Fries Landbouwmuseum te bezichtigen Locatie: Felling 6, 8912 CG Leeuwarden (Goutum) Onze agrarisch specialisten:

NIEUW

DEUTZ-FAHR 8280 TTV

Siebe Swart Notaris

Fonny Krol­Postma Anne­Henk v.d. Wal Advocaat Advocaat

DIRECT AANMELDEN?

Ga naar: https://www.dehaanlaw.nl/event/agri

GAESTDIJK 60a 8522 MZ TJERKGAAST 0514-531574 www.tjittedewolff.nl

NOTARIS

UW AGRARISCH SPECIALISTEN

HAAN29520043_ADV_Agrarisch_88x132mm_FC_coated_Def.indd 1

Van Balen Boekhoudburo maakt het verschil

Een goede boekhouder kost u geen geld, maar levert u geld op! Dat is de filosofie van “Van Balen Boekhoudburo BV” te Jellum. Een full-service boekhoudkantoor, met een grote ervaring op het gebied van bedrijfsadministratie en belastingwetgeving.

Van Balen Boekhoudburo BV maakt het verschil omdat wij garant staan voor: • Korte lijnen; • Persoonlijke- en klantvriendelijke benadering; • Steeds dezelfde contactpersoon; • Kort telefonisch advies behoort tot onze service en kost daarom niets.

• Rapportbespreking behoort tot de standaard werkzaamheden en wordt niet extra in rekening gebracht.

Kortom uw belang = ons belang!

Onze diensten

2020

de asfaltspecialist gun uzelf een strak erf, sleufsilo of toegangsweg

• Jaarcijfers • Loonadministratie • Belastingaangifte • Fiscale- en juridische adviezen • Mestboekhouding • Ondernemersplan • Bedrijfsoverdrachten • Studiegroepen • Cursussen

ASFALT IS ZUURBESTENDIG! Van Balen Boekhoudburo BV Hegedyk 16 9026 BB Jellum Tel. +31(0)58 251 9296 info@vanbalenboekhoudburo.nl

www.vanbalenboekhoudburo.nl 10

27-08-20 13:14

EIGEN ASFALTPLOEG • MEER DAN 40 JAAR ERVARING vraag vrijblijvend een offerte aan bij onze asfaltspecialist Klaas Kooistra De Bolder 1 9206 AM Drachten

0512 - 33 40 70

www.jansma.biz info@jansma.biz

STALTECHNIEK

‘GEEN KOEIEN MET KALE HAKKEN MEER’ Melkveehoudster Miriam Dekker uit Schellinkhout koos in haar nieuwe stal voor flexibele ligboxen. Die bevallen haar opperbest.

• Tekst & foto: Bouke Poelsma

Miriam Dekker (37) en haar partner John Boonstra boeren op een prachtige locatie aan de boorden van het IJsselmeer. In juli 2019 namen de melkveehouders er een nieuwe 0+4+0-rijige ligboxenstal in gebruik.

De stal telt 108 ligboxen en is ingericht met twee GEA-melkrobots. ‘Voorheen molken we in een 2x4 open tandem’, aldus Dekker, die vertelt dat er in de oude stal sprake was van overbezetting.

‘In de nieuwe stal hebben alle koeien een lig- en een vreetplaats. Vooral vaarzen floreren er.’

Dekker koos voor flexibele ligboxen van GEA (type B3130). ‘Ik wilde niet een stal met alleen maar beton, roosters en ijzer. Aanvankelijk hebben we zelfs nog gedacht aan een vrijloopstal. Dat bleek

VOEDERWINNING

Terwijl de koeien buiten lopen, toont Miriam Dekker haar nieuwe stal.

al snel te duur en te bewerkelijk’, vertelt ze.

Geen spijt De ligboxen bevallen haar opperbest, zo zegt ze. ‘We hebben geen seconde spijt gehad van onze keuze. De koeien liggen graag in de boxen. Ze hebben alle ruimte en gaan gemakkelijk staan. De boxen zijn flexibel, maar doordat ze niet heel erg mee bewegen, sturen ze de koeien toch. De koeien hebben geen ijzerwerk voor hun hoofd en liggen niet vast. Zo nu en dan schiet er weleens een koe onderdoor.’

De boxen zijn bedekt met een watermatras. Daaronder ligt een 4

centimeter dikke onderlaag (foam), ‘De koeien komen daardoor nooit op het beton terecht’, zegt Dekker, die diepstrooiselboxen te bewerkelijk vindt. ‘De watermatrassen zijn arbeidsvriendelijk en de dieren gedijen er goed bij. Hopelijk kunnen we in de nieuwe stal en met deze ligboxen toewerken naar meer lactaties per koe’, vertelt de melkveehoudster, die in de nieuwe stal geen koeien met kale hakken meer ziet. ‘Maar we hebben natuurlijk ook geen overbezetting meer.'

Dekker had het afgelopen halfjaar slechts één koe met mastitis. Het celgetal schommelt standaard rond de 100.

‘IK HARK NU SOMS 16 HECTARE PER UUR’ Loonbedrijf Ronald Bos trekt tegenwoordig vaker bekijks tijdens het grasharken. Aanleiding is de zelfrijdende Ploeger-hark die het gras met transportbandjes voorop bij elkaar brengt.

heb ik deze machine aangeschaft’, vertelt Ronald Bos.

hectare per uur bij elkaar terwijl dat met een hark achter de trekker met 10 tot 12 hectare wel ophoudt.’

Schoner gewas De in het oog springende machine heeft Die voordelen zijn volgens hem divers. een werkbreedte van 11,5 meter en is ‘Met een gewone hark rijd je eerst over volgens Bos redelijk onderhoudsarm. het gras, nu niet meer. Dat werkt beter.

‘Ploeger en wij monitoren het • Tekst: Sjoerd Hofstee Ook wordt het gras meteen op de band natuurlijk goed en hebben goed naar • Foto: Landbouwpowers gegooid en zo niet over de grond bij de afstellingen gekeken.’ Voor gras dat Helemaal nieuw is het niet, grasharken elkaar gedraaid. Dat scheelt duidelijk in blijft kleven tussen de bandjes is Bos met transportbandjes. De laatste jaren de ruw as vorming in het gewas. Ook niet bang. ‘Dat valt in de praktijk mee. presenteerden enkele machinebouwers kan ik sneller rijden, tot wel 20 km/u.

Met suikerrijk gras harkt het soms iets harken met een bandje achter de Soms hark ik met deze machine wel 16 minder mooi, maar dat is met een hark trekker. Het loonbedrijf uit achter de trekker net zo.’

Hoornsterzwaag gebruikte De machine kostte Bos, in 2013 al eens een machine die jaarlijks in totaal bijna met transportbandjes voorop.

7.000 hectare gras harkt, in ‘Die kwam uit de VS en was aanschaf bijna € 300.000. gemaakt voor luzerne. Met Voor het harken met deze gras werkte dat niet goed machine rekent hij € 1 genoeg. Ploeger heeft een tijd tot 2 meer per hectare. gewerkt aan een optimalisatie ‘Toch vragen sommige voor onze omstandigheden melkveehouders mij en sinds dit jaar rijden er drie specifiek met deze machine in Nederland. Ik geloof in de te komen harken. Dat is voordelen en hou er wel van vooral omdat zij ook zien dat om wat anders dan anderen te de machine het gewas vlot én kunnen aanbieden. Daarom Ronald Bos in actie met de zelfrijdende hark met transportbanden voorop. vooral schoner oppakt.’

2020

11

Richard, hoe haal ik het beste uit mijn bedrijf?

Bij Countus willen we jou als melkveehouder graag ondersteunen bij het ondernemen. Op fiscaal en juridisch gebied, maar bijvoorbeeld ook als het gaat om subsidies en strategisch advies. Dus, heb je een sparringpartner nodig? Neem gerust contact op met onze adviseurs uit Joure of Leeuwarden.

Countus Joure

Countus Leeuwarden

0513 65 79 90 joure@countus.nl

058 21 001 01 leeuwarden@countus.nl

COUNTUS.NL

Tot in 2021 op de Schouw!

Helaas kunnen wij elkaar dit jaar niet ontmoeten op de Agrarische Schouw. Maar uiteraard zijn wij altijd bereikbaar voor uw vragen over bankzaken. Neem daarvoor gerust rechtstreeks contact op met uw adviseur of bel ons via telefoonnummer (0513) 52 15 55.

Agrarisch Team Fryslân

12

2020

PRODUCTNIEUWS BOLUS GEEFT VOEROPNAME EEN BOOST per dag in de eerste zeven dagen na afkalven dan de dieren die geen bolussen kregen. Op het andere bedrijf was dat zelfs 80 minuten. Op een totaal van circa 400 Stimulering van voeropname vreetminuten is dat na afkalven door het een aanzienlijk verschil.’ toedienen van CAL24 Doordat er palmolie omheen calcium-bolussen werkt echt. zit, slikt de koe de dubbele Dat stelt Arjen Zijlstra. De bolus eenvoudig door en stagair verrichtte dit voorjaar geeft het geen irritatie in de een praktijkonderzoek in slokdarm. ‘CAL24 bolussen opdracht van Alta Genetics. pretenderen 24 uren lang ‘Vanaf dit voorjaar brengen te werken na toediening in Alta en dealers zoals Tellus plaats van 12 uren van veel Tigra het hier op de markt’, concurrenten. Op basis van vertelt Zijlstra. ‘Voor mijn de praktijkproef lijkt mij dat projectstage testte ik op twee een terechte claim. De € 18 bedrijven tien koeien rond het per koe voor een dubbele afkalven. Op het ene bedrijf bolus kan snel uit als je er toonden de koeien die CAL24- melkziekte mee voorkomt bolussen kregen gemiddeld 58 en de koe vlot goed aan het minuten meer vreetactiviteit vreten krijgt na afkalven.’

VECTOR STUWT GEHALTEN IN DE MELK zette en zo zonder te mengen voerde.

‘Deze machine mengt het voer, maar brengt het ook in tien verschillende porties verdeeld over de dag voor de koeien.

Voorheen stonden de koeien 's middags soms al een uur te wachten, omdat ze wisten dat ik mais ging voeren. In zes weken steeg het vetgehalte Pieter en Jannie Cnossen dan ook 0,20% en het eiwit in Oudwoude namen deze 0,10% met dezelfde liters. zomer de 150ste Lely Vector Ook geven de herkauwmeters in de Benelux in gebruik. een duidelijke verhoging aan Een bewuste keuze van de bij de hele veestapel. Dat veehouder die ruim 200 koeien en 120 stuks jongvee stemt mij tevreden’, vertelt Cnossen. ‘Bij de opstart houdt, verdeeld over drie stallen. ‘Wij hadden behoefte kwamen de mensen van Lely aan arbeidsbesparing’, vertelt ook een paar keer met een schudbox het mengproces Cnossen. monitoren. Je wordt goed Een hele omslag op het begeleid. Het is natuurlijk bedrijf dat tot aan juni dit in ons en hun belang dat het jaar de blokken kuil en mais altijd voor het voerhek goed loopt.’

MEER LITERS, MINDER MELKZIEKTE Een hogere melkproductie, minder melkziekte en minder dieren die blijven staan met de nageboorte na afkalven.

Dat zijn de resultaten bij melkveehouder Jan Germ de Jong in Bantega nadat hij met droogstandsprogramma Dry2Fit van Agrifirm startte. De Jong houdt 190 melk- en kalfskoeien die driemaal daags worden gemolken. ‘Begin dit jaar produceerde de veestapel 31 liter gemiddeld. ‘Daarover was ik niet tevreden’, licht de melkveehouder toe.

‘Agrifirm kwam toen met dit nieuwe concept. De energie/eiwit-verhouding in het droogstandsrantsoen is beter uitgebalanceerd en we dienen nu anionische zouten in mineraalvorm toe aan de droge koeien.’

In het rantsoen voor

de melkkoeien zijn ook de puntjes op de i gezet.

Daarbij voert De Jong iets meer soja dan voorheen.

Goedkoper is de aanpak dan ook niet, beaamt de melkveehouder, maar netto kan het volgens hem goed uit.

‘De melkproductie steeg naar 37,5 liter gemiddeld per koe per dag, al hebben we na de hete weken in augustus wel 1,5 liter verloren. De gehalten daalden licht, maar per saldo springen we er positief uit.

Vooral ook omdat melkziekte al een half jaar niet meer voorkomt en de algemene opstart vlotter verloopt.’

ZWARTE CIJFERS MET BLAUWE DIESEL

Loonbedrijf Wilgenburg in Grootegast had voorheen ‘s winter meer dan eens problemen bij koud weer met verstopte filters. Ruim drie jaar terug vroegen ze daarom Wiersma Olie & Techniek BV in Oudehaske om Blauwe Diesel 20 te leveren.

‘Dat is een paar cent duurder dan gewone diesel, maar ik heb nog geen moment spijt’, vertelt Menno Wilgenburg van het loonbedrijf.

‘De motoren draaien er zuiniger op en je hoort ook echt letterlijk dat ze soepeler lopen. En trekkers die voorheen nogal wat rookten, tonen dat met deze

brandstof amper meer. Deze brandstof levert gemiddeld 8% besparing op in het verbruik, dat compenseert beslist de meerkosten’, zegt Wilgenburg.

Een bijkomend voordeel noemt hij de duidelijk lager CO2-uitstoot. ‘Steeds vaker vragen instanties als gemeenten en wegenbouwers daar om. Het is een pré dat je dan toont dat je met schonere diesel werkt.’

Op de hogere aanschafprijs na kan hij dan ook geen nadeel benoemen. ‘De logistieke uitdaging ligt bij Wiersma Olie & Techniek BV en daarin zijn ze naar ons toe nog nooit te kort geschoten.’

2020

13

KI Kampen zet opnieuw het mes in de spermaprijzen!

Op 1 november 1980 werd KI Kampen opgericht en dit jaar vieren we ons 40 jarige bestaan. Dit gaan we vorm geven met een bijzondere actie. Vanaf 1 september tot 1 november 2020 gaat het mes weer in de spermaprijzen.

Gedurende deze twee maanden zetten we de spermaprijzen op scherp.

Waarom? Gewoon, omdat het kan en wie jarig is trakteert!

JOTANI

DROPSHOT

BART

HACKER

Alle fokstieren op de kaart: €10,00 Alle genomic geteste toppers: €10,00 De maandelijks nieuwe actiestieren: €5,00 Alle gesekst: €30,00

Bewezen Belgisch witblauwe stieren Urbanus 3

Kijk op www.ki-kampen.nl voor het complete aanbod!

En hoe doen jullie het dan met die trouwe inseminatieklanten die al jaren door KI Kampen laten insemineren?

Heel simpel, onze inseminatieklanten hoeven helemaal niets te doen. In de maanden september en oktober factureren we gewoon de actieprijzen. KI Kampen is blij met haar trouwe klanten en weet dat ook te waarderen!

Dit soort acties kan alleen bij een organisatie die niet uit is op de hoogste winst voor de organisatie zelf maar een organisatie die er is voor haar leden en klanten.

Inderdaad, dat kan alleen bij KI Kampen!

14

2020

Geboortegemak 122

Berend

Geboortegemak 132

25 doses . . . . € 8,00 50 doses . . . . € 7,00 100 doses . . . € 6,00

K.I. Kampen | De Bese 1 | 7722 PD Dalfsen Tel.: 0529 – 431967 | info@ki-kampen.nl | www.ki-kampen.nl

WTC EEUXWPARDEON

LE

9 T/M 11 DEC. 2020

DEN R A W U E E L S R U E B ANDBOUW L E D R O O V IN U N SCHRIJF JE BEURS.NL W U O B D N A L E D IA V MEDIAPARTNER 2020:

W TC Expo Leeuwarden | Heliconweg 52 | Leeuwarden (ingang West - Slauerhoffweg) | Tel. 058 29 41 500 | info@wtcexpo.nl

TEGENVALLENDE MELKPRODUCTIE?

Diamond V is een beproefd product dat de ruwvoervertering van de koe op natuurlijke wijze stimuleert. Dit zorgt voor meer beschikbare energie, wat de melkproductie en de gehaltes in de melk verhoogd.

Economisch-wetenschappelijk onderzoek toont aan: Dit is de beste investering in vertering Hogere voerefficiëntie (met name ruwvoervertering) Gezondere koeien (met name pensgezondheid) Informeer bij uw voerleverancier naar de voordelen van Diamond V of bezoek onze website.

www.speerstra.com

0514 56 90 01

HEALTHY ANIMALS – HIGH PROFITS 2020

15

ECONOMIE

VASTZETTEN MELKPRIJS LEVERT

De melkprijs vastzetten op 38 cent bleek voor ruim 200 melkveehouders in Nederland en België in dit bizarre coronajaar een gouden zet. Ze ontvangen dit jaar per liter melknaar verwachting gemiddeld zo’n 4 cent per maand extra, dat is € 20.000 op een half miljoen kilo melk.

Logisch dus dat steeds meer boeren aankloppen bij DLV Advies: kunnen wij meedoen?

• Tekst: Jelle Feenstra • Foto's: Landpixel & eigen foto's

De Milk Trading Company (MTC) heet de coöperatie die namens melkveehouders melkprijsrisico’s afdekt op de termijnmarkt. Niet zonder succes.

De nu 220 deelnemende melkveehouders – 79 in Nederland en 141 in België – ontvingen sinds de oprichting in 2018 gemiddeld een extra melkopbrengst van 2,44 cent bovenop de prijs van hun melkfabriek. Over 2020 zit er zelfs een plus van gemiddeld 4 cent per kilo melk aan te komen. MTC sloot in januari, toen de verwachting was dat de melkprijzen zouden stijgen, tot december 2020 contracten af op maandprijzen van tussen de 37 en 38,5 cent per kilo melk, op jaarbasis gemiddeld zo’n 38 cent per maand. Vanaf het voorjaar gingen de melkprijzen als gevolg van de coronacrisis stevig onderuit. Over de eerste acht maanden van 2020 was de plus gemiddeld 2,8 cent per maand. De plus in de laatste drie maanden was 4 tot 6 cent per kilo melk.

Die lijn trekt gezien de

MTC zet de melkprijs steeds tussen de drie en vijftien maanden vooruit vast. De historie leert inmiddels dat de berekende melkprijs op basis van de noteringen van boter en melkpoeder voor 93 procent overeenkomt met de werkelijke melkprijs.

16

2020

melkprijsvoorspelling naar alle waarschijnlijkheid door, waarmee deelnemers op een plus van 4 cent in 2020 uitkomen. Voor een melkveebedrijf met 1 miljoen kilo melk, die de helft van zijn liters op prijs heeft vastgezet, is dat € 20.000 op de melkprijs van de fabriek.

Hoe werkt intreden Als melkveehouder met MTC de termijnmarkt op, hoe werkt dat nu precies? Melkveehouders die belangstelling hebben om vanaf 2021 mee te doen met MTC, kunnen zich aanmelden bij DLV Advies. Dit is de organisatie die het initiatief nam voor het opzetten van MTC en die nu de zaken organiseert en faciliteert. Deelnemers kunnen in het eerste jaar van deelname maximaal 30 procent van hun melkplas vastzetten op prijs. In het tweede jaar is dat 50 procent. Een deelnemer betaalt het eerste

jaar van deelname € 5 per duizend liter ingebrachte melk. Vanaf het tweede jaar is dat € 3. Een melkveehouder met een productie van 1 miljoen liter, die met 30 procent van zijn productie meedoet, betaalt dus het eerste jaar € 1.500 en vanaf het tweede jaar € 900. Van dit geld worden DLV en de brokers betaald. Een broker is een professional, die de tijd en kennis heeft om de markt voor de boer zo goed mogelijk in de gaten te houden en op het juiste moment contracten af te sluiten.

Daarmee is de melkveehouder er nog niet. Om te mogen handelen op de termijnmarkt is een inleg van € 8.000 per 100.000 kilo melk verplicht. Dit bedrag is de borg om eventuele verliezen op te kunnen vangen. Daarnaast moet een lid vijf certificaten à € 100 storten.

Beide bedragen blijven op naam staan van de melkveehouder en krijgt hij weer terug op het moment dat

4 CENT PER LITER OP IN 2020 hij stopt. Maar niet elke melkveehouder heeft dergelijk grote bedragen liggen.

Vervolgens gaan MTC en de brokers voor de melkveehouder aan de slag. Er wordt gehandeld op meerdere termijnmarkten. Hier worden contracten - in vaktermen futures - afgesloten voor boter en melkpoeder op een vooraf bepaald tijdstip in de toekomst.

Op boter en melkpoeder ‘Het principe is dat de noteringen van melkpoeder en boter via een formule worden omgerekend naar een melkprijs.

De historie leert inmiddels dat de berekende melkprijs op basis van de noteringen van deze twee producten voor 93 procent overeenkomt met de werkelijke melkprijs’,vertelt Ids van der Ploeg. Hij is adviseur financieel management bij DLV Advies in Drachten en begeleidt melkveehouders in NoordNederland die mee willen doen.

Via online hulpmiddelen beschikken kopers en verkopers continu over de koersstanden van de verschillende producten en de verschillende contractperioden.

Als gevolg van het sentiment in de markt wisselen de koersen dagelijks en vormen zich in de periode van

‘DAL VOORKOMEN BELANGRIJKER DAN PIEK PAKKEN’

Had hij de liquide middelen om de prijs voor de helft van zijn melkplas van 5,5 miljoen kilo melk vast te zetten, hij zou het direct doen. ‘Maar in mijn geval praat je dan over een inleg van € 200.000, dat geld moet je wel net even hebben liggen’, zegt melkveehouder Reijer den Hartog uit Kollum. Hij weet dat banken in België het belang van risicomanagement op melkveebedrijven onderkennen en inleggeld voor de melktermijnmarkt meefinancieren. ‘In Nederland zijn de banken helaas zo ver nog niet, anders zou ik dat meteen doen.’

Liever bijbetalen Den Hartog is enthousiast over het initiatief van DLV Advies. Hij ziet het bedrijf als een betrouwbare partij om de termijnmarkt mee op te gaan. Hij doet sinds januari 2019 mee met 4 ton melk en betreurt het dat hij dit jaar niet meer melk heeft vastgezet op prijs. In juni was de plus op de fysieke melkprijs van zijn melkverwerker A-ware 6 cent per kilo melk, in juli 4,1 cent en in augustus 4,5 cent. Ook de maanden ervoor leverden steevast een plus op. ‘Eigenlijk is het niet zo leuk dat die plus zo grootis. Ik zou veel meer verdienen als we maandelijks een beetje moesten bijbetalen. Dat betekent namelijk dat de fysieke melkprijs dicht bij de 40 cent ligt en die krijg je voor alle melk.’

Die situatie is niet zo en dus noemt Den Hartog de winst over dit Reijer den Hartog jaar mooi meegenomen. Toch gaat het hem in de eerste plaats om risicomanagement: rust in het hoofd door zekerheid te hebben over de opbrengstprijs, zodat je de kostprijs daarop kunt afstemmen. ‘We runnen hier een zwaar gefinancierd bedrijf. Eén melkprijsdal komt meteen keihard aan. Ik zeg altijd: 'Geen piek pakken is een beetje jammer, maar ook niet meer dan dat. Een dal voorkomen is van veel groter belang.’ Den Hartog verwacht dan ook dat het vastzetten van de melkprijs op de melktermijnmarkt de komende jaren op meer melkveebedrijven zijn intrede doet.

Geld verdienen ‘Ik kan er geld mee verdienen. En ik wil een verzekering voor het geval de melkprijs hard zakt.’ Voor melkveehouder Piet Terwisscha van Scheltinga uit Jirnsum waren dat de twee belangrijkste redenen om vorig jaar via MTC de melktermijnmarkt op te gaan. Het legde hem tot nu toe geen windeieren. De veehouder melkt rond de 100 koeien en doet mee met 250.000 kilo melk, zo’n 25 procent van zijn totale melkproductie. Met name dit jaar pakt dat goed uit. ‘Er zitten maanden bij dat we wel 6 cent boven de fysieke melkprijs uitkomen. Dat is natuurlijk uitzonderlijk, want niemand kon voorzien dat de melkprijs dit jaar enkele centen zou zakken door Piet Terwisscha van Scheltinga corona.'

Geen hocus pocus Melkveehouder Franke Hospers uit Jubbega doet sinds vorig jaar via DLV mee aan MTC. ‘De termijnmarkt is voor mij een beetje een moeilijk te doorgronden hocus pocus verhaal, alleen zou ik er nooit iets mee doen. Maar DLV benaderde me of ik interesse had. Je moet vertrouwen hebben dat de mensen die erbij betrokken zijn het goed voor je doen en tot nu toe doen ze dat’, zegt hij. Samen met zijn zoon melkt hij 1,6 miljoen kilo melk met 180 koeien, 300.000 kilo daarvan is op prijs vastgezet en stevent af op een plus van zo’n 4 cent. ‘De jaarlijkse voorspelling van de fabriek dat de melkprijs beter wordt, komt meestal niet uit. Dan is die plus van 4 cent mooi meegenomen.’

Hospers verwacht niet dat zo’n plus volgend jaar wordt gehaald.

Franke Hospers ‘Maar als deelname gemiddeld over de jaren zekerheid en een plusje van 1,5 tot 2 cent oplevert, ben ik dik tevreden.’

2020

17

ELECTRISCHE KLAUWBEKAPBOXEN

DUTCH DAIRY HOUSING & DESIGN

Zefiro HVLS

Vertigo HVLS - geruisloos - 85% energiebesparing - EIA-regeling van toepassing - eenvoudige montage T. (0522) 44 11 80 WWW.HO-OOSTRA.COM

18

2020

ECONOMIE een jaar prijspieken en prijsdalen.

‘De kunst van het handelen op termijnmarkten is om als kopende partij op een prijsdal een contract af te sluiten en als verkoper op een prijspiek’, gaat Van der Ploeg verder. Zoals gezegd, de brokers van MTC deden dat goed dit jaar. Ze legden in januari al een groot deel van de melkprijzen voor het hele jaar vast, toen de verwachting nog was dat de melkprijzen zouden stijgen.

Hoe werkt termijnmarkt Hoe gaat zoiets dan in zijn werk? De MTC is een apart en volledig zelfstandig opererend orgaan met een coöperatieve structuur en leden in zowel België als Nederland. Een afvaardiging van beide besturen – vijf melkveehouders uit Nederland en tien melkveehouders uit België - overleggen elke twee weken met brokers, zuivel- en voeranalisten, over de actuele marktsituatie. Beter gezegd: marktdeskundigen op gebied van zuivel en voer komen met een pasklaar advies en de afvaardiging van MTCmelkveehouders besluit op basis daarvan over vastzetten of niet. De prijzen worden steeds tussen zes en veertien maanden vooruit gefixeerd. In vakjargon heet dit hedgen.

Een voorbeeld. De brokers verkochten in januari 2020 een future voor boter en melkpoeder op een omgerekende melkprijs van 38 cent in november 2020 voor alle deelnemende melkveehouders.

Stel dat de daadwerkelijke melkprijs in november 2020 34 cent is, dan koopt MTC deze future in november 2020 terug voor 34 cent. De winst van 4 cent per kilo melk komt in de gezamenlijke pot en wordt naar rato van ingebrachte melk verdeeld onder de 220 deelnemende melkveehouders.

De winst- of verliesdeling wordt maandelijks bepaald, eens per kwartaal vindt verrekening met de melkveehouder plaats. Ondertussen blijft de deelnemende melkveehouder via zijn eigen melkfabriek zijn gewone melkgeld ontvangen. Al zijn melk blijft daar ook heen gaan, van fysieke levering van ook maar één liter melk op de termijnmarkt is nooit en te nimmer sprake.

Niet varen op toevalstreffer ‘Het is prachtig dat deelnemende melkveehouders niet alleen het coronaprijsdal goed doorkomen, maar ook nog een mooie winst pakken’, zegt Van der Ploeg. De DLV-adviseur wil

MELKPRIJS FIXEN: HOE WERKT HET? echter waken voor euforie over een toevalstreffer.

Ik wil het prijsrisico van de melkprijs beperken!

‘Zo’n dikke winst is een incident, niemand kon de corona-uitbraak voorzien.’ Liever JANUARI 2020 wijst hij op de IK VERKLEIN MIJN PRIJSRISICO DE MELKPRIJS VAN DE MELKFABRIEK prestaties in de twee jaren ervoor.

Wij zetten 30% van ‘Toen realiseerde de totaal te leveren melk vast voor € 0,38 MTC door goede contracten af te sluiten gemiddeld 100% een plus van netto MELK € 0,38 1,7 cent per kilo 1 kg = € 0,35 1 kg = melk. Er is sinds RESULTAAT MTC € 0,35 de oprichting + € 0,03 100% nog geen maand geweest dat er geen plus is uitgekeerd.’

Van der Ploeg wil er maar mee benadrukken NOVEMBER 2020 dat het afdekken Bron: DLV Advies van prijsrisico’s PRIJSRISICOMANAGEMENT het belangrijkste Op de termijnmarkt komen melkveehouders samen binnen de Milk Trading Company (MTC) om de doel is van de MTC. ‘Zorgen je voor bent de vanmelk.

MTC en wordt, samen met melkprijs vastdat te zetten een deel van hunpot te leveren De deelnemende melkveehouder blijft via de melkfabriek zijn gewone melkgeld ontvangen. Het verschil tussen de werkelijke en vastgezette prijs ingedekt tegen een melkprijsdaling de melkprijswinst, degericht rekening van wordt via de MTC aan devan veehouder uitbetaald of ingehouden. Het systeem op is vooral om de gevolgen van een prijsdal te beperken. Door contracten goed af te sluiten is een extra melkopbrengst een paar centen. Dat kan de melkveehouder overgemaakt.’ Het van €behoorlijk 1 tot € 2 boven de prijs van de zuivelafnemer te realiseren.

Niek Groot Wassink MTC 0413 33 68 00 06 13 37 91 07 n.grootwassink@dlvadvies.nl www.dlvadvies.nl helpen in de liquiditeitspositie. vastzetten van de melkprijs zorgt voor 80 gaat ervan uit dat boeren met het procent van het resultaat, het vastzetten van de voerprijs draagt 20 procent bij.’

Deelnemende melkveehouders blijven via een website op de hoogte van MTC GAAT UIT VAN MEERJARIGE PLUS VAN de vastgezette melkprijs, de actuele marktsituatie en toekomstverwachtingen.

1,5 TOT 2 CENT PER KILO ‘Alle kennis en informatie over termijnmarkten en prijsrisicoanalyses MELK met betrekking tot melk en voer wordt gedeeld via een dashboard door de vastzetten van prijzen op de termijnmarkt MTC. Hiermee worden de leden op over meerdere jaren gemiddeld een de hoogte gehouden met up to date nettoresultaat van 1,5 tot 2 cent per kilo marktinformatie’, verduidelijkt Van der melk halen.’

Ploeg. ‘Je bent zo als melkveehouder op twee fronten bezig: het verhogen Vastzetten voerprijs van de opbrengst en het verlagen van MTC ‘hedget’ op de termijnmarkt de kostprijs, kortom het vergroten van overigens niet alleen de melkprijs, je marge.’ Daarnaast benadrukt Van maar ook de voerprijs. Van der Ploeg der Ploeg een andere doelstelling van verduidelijkt dat dit precies omgekeerd MTC: meer kennis bij melkveehouders werkt dan het vastzetten van de over prijsvorming op de zuivel- en melkprijs. ‘Bij een zuivelcontract voermarkt. ‘Melkveehouders die zich verkoopt MTC eerst grondstoffen er echt in verdiepen, worden slimmer en koopt die later terug. Bij een en weerbaarder op de markt en kunnen voercontract kopen we eerst voer om de opgedane kennis weer gebruiken in het daarna weer te verkopen. Ook hier bijvoorbeeld de onderhandelingen met leverde dat tot nu toe ook meer winst hun voerleverancier.’ dan verlies op. Dit resultaat komt ook in

30%

2020

19

20

2020

NIET VERANDEREN INTERVIEW

‘ALLEEN NEDERLANDER ROEMT ONZE BOEREN NIET’

Naam: Tjeerd (61) en Gerben (20) Leistra Plaats: Middenmeer Bedrijf: 120 melkkoeien, 75 stuks jongvee, 56 hectare grond • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: John Oud

Gerben: ‘Op 1 oktober vorig jaar ben ik mee geweest op de trekker om te demonstreren. Dat gevoel van allemaal samen, ik krijg er nu weer kippenvel van. Daarna ben ik opnieuw mee geweest naar Den Haag, het provinciehuis, distributiecentra, het RIVM. Ik ben een beetje een activist geworden, haha. Zonder gekheid: ik ging echt niet elke keer mee omdat ik het altijd zo leuk vond of omdat ik niets anders heb te doen. Het gaat om onze toekomst. Door gezamenlijk te demonstreren, geven we een stevig signaal af. Als je één keer begint, moet je ook doorzetten, vind ik.’

Tjeerd: ‘Randstedelijke mensen lijken amper te weten dat wij voedselproducenten zijn. In de linkse media worden wij louter weggezet als milieuvervuilers en dierenmishandelaars. Niets lijken wij goed te kunnen doen in hun ogen. Er wordt gesproken over terugdringen van de export, maar over Schiphol of de haven van Rotterdam hoor je dan niemand.

Terwijl wij hier niets anders doen dan een vruchtbare delta goed benutten.

In de hele wereld wordt de Nederlandse boer geroemd om de kwaliteit van onze producten, onze efficiëntie en ondernemersgeest. Behalve bij een groot deel van de Nederlanders. Dat frustreert.’

Gerben: ‘Wij hebben geen minister voor Landbouw, maar voor woningbouw. Ze stapelt fout op fout; onlangs met de voermaatregel en eerder bijvoorbeeld met de vermeende kalverfraude. Een excuus richting ons boeren, zodat de hele bevolking het ook meekrijgt, hoeven we echter niet te verwachten van haar en haar ministerie.’

Tjeerd: ‘Er is geen echte visie waar wij met de landbouw naar toe moeten bewegen. Niet vanuit de politiek en niet vanuit de boerenleiders. LTO lult veel te veel mee met LNV. De organisatie is een verlengstuk van het ministerie. We hebben leiders nodig die met vuist op tafel slaan en zeggen: tot hier en niet verder. En dan met elkaar. Daarom waren wij ook zo blij met het Landbouw Collectief. Alles sectoren samen, dat dat nog kon, had ik niet durven dromen.’

Gerben: ‘Wij trekken ons eigen plan. Volgende maand komt er een derde melkrobot bij. De bestaande ruimte en arbeid benutten we komende jaren zo goed mogelijk. Over een paar jaar, als mijn vader minder kan en wil doen, vernieuwen we de gebouwen.’

Tjeerd: ‘Het is een wetmatigheid dat de schaalvergroting doorgaat. De consument blijft kiezen voor de goedkoopste zuivel en als landbouw zijn we onderdeel van een vrije wereldeconomie. Ingrijpen van de overheid hoef je daarom niet te verwachten, de handelsakkoorden staan dat niet toe. Maar dat de boer aan alle kanten wordt beschimpt en tegengewerkt, doet soms wel echt pijn. Wij zijn als boeren de pijlers onder de regionale economie. Dat moet je toch koesteren? Ik weet wel dat er meer sectoren uit Nederland zijn verdwenen, maar als de boer wegvalt, wordt het echt stil op het platteland. Daar word je raar van.’

2020

21

22

2020

BONO 361043 | Hoekland BONO |

aAa: 243 561

Fokker: W. Vogels, Erp

Bookem x Twist (B+ 84) x Stylist (AB 85) x Ronald (AB 88) x Sunny Boy (AB 86)

Alger Meekma

• Pinkenstier • A2/A2 beta-caseïne te grote, jeugdige • Niet vaarzen • Goede uiers en benen van melk, • Verhoging vet en eiwit familie van • UitK.I.deSamen stier: Hoekland Maik

REDSTAR 361145 | Big REDSTAR |

aAa: 354

Fokker: Fam. Knoef, Geesteren

Colorado x Malki (EX 91) x Fidelity (AB 88) x O - Man (AB 85) x Lucky Leo (EX 90) x Pinkpop (EX 90) x Blackstar (AB 89)

Alger Meekma

• Pinkenstier • Veel melk • Top exterieur • Kappa - caseïne BB • Superbevruchter

Foktechnisch adviseurs: Doeke Bokma (06 - 11 38 09 13) ki@ki-samen.com

•

•

Gerwin Voshart (06 - 11 38 09 42)

www.ki-samen.com

K.I. S A M E N De praktijk bewijst ‘t!

2020

23

Wilco de Boer: 06 - 50 66 02 44 René van der Meer: 06 - 25 05 41 44 Frits Biegel: 06 - 27 08 81 29

185401336_VdVK_Adv_Kritieke_melkprijs_210x297.indd 1

26-05-16 11:34

Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra c.s. is één van de grootste Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra éénde van de grootste Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra c.s. isc.s. éénisvan grootste beherende rentmeesterskantoren van Noord-Nederland.

Ons kantoor is Rentmeesterskantoor Van Eysingavan &van Oostra c.s. is één van grootste beherende rentmeesterskantoren Noord-Nederland.

Ons kantoor is beherende rentmeesterskantoren Noord-Nederland.

Onsde kantoor is gevestigd op het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum. beherendeop rentmeesterskantoren van Noord-Nederland.

Ons kantoor is gevestigd het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum.

gevestigd op het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum.

Rentmeesterskantoor Van Eysinga Oostra c.s.teisYsbrechtum. één van de grootste gevestigd op het fraaie landgoed&Epema State beherende rentmeesterskantoren van Noord-Nederland. Ons kantoor is gevestigd op het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum.

Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra c.s. is één van de grootste Wij zijn specialisten in: beherende rentmeesterskantoren van Noord-Nederland. Ons kantoor is Wij zijn zijnspecialisten specialisten in: Wij oponroerende het fraaiein:landgoed •gevestigd Beheer van goederen Epema State te Ysbrechtum.

•• Beheer Beheervan vanonroerende onroerende goederen goederen • Aanen verkopen Wij zijn specialisten in: • AanAan- en enverkopen verkopen procedures • Beheer• Bestuursrechtelijke van onroerende goederen procedures •• Bestuursrechtelijke Bestuursrechtelijke procedures • (Erf)pachtzaken • Aan- en verkopen • (Erf)pachtzaken •• Ruilverkavelingszaken (Erf)pachtzaken • Bestuursrechtelijke procedures • Ruilverkavelingszaken •• Taxaties Ruilverkavelingszaken www.vaneysinga-oostra.nl • (Erf)pachtzaken • Taxaties www.vaneysinga-oostra.nl • Beleggingen Taxaties Postadres: www.vaneysinga-oostra.nl • Beleggingen • Ruilverkavelingszaken Postbus 254 • 8600 AG Sneek Postadres: •• WOZ-procedures Beleggingen Postbus 254 • 8600 AG Sneek • WOZ-procedures Postadres: Bezoekadres: • Taxaties ordening Postbus 254 8600 AG Sneek Epemawei 8Bezoekadres: • 8633 KS •Ysbrechtum www.vaneysinga-oostra.nl ••• Ruimtelijke WOZ-procedures Ruimtelijke ordening Epemawei 8 • 8633 KS Ysbrechtum • Beleggingen • Planschade en Bezoekadres: Tel. 0515-238700 • Fax 0515-238701 Postadres: •• nadeelcompensatie Ruimtelijkeenordening Planschade E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl Epemawei • AG 8633 KS Ysbrechtum Tel. 0515-238700 •8Fax 0515-238701 Postbus 254 • 8600 Sneek • WOZ-procedures nadeelcompensatie E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl • Planschade en Tel.Bezoekadres: 0515-238700 • Fax 0515-238701 nadeelcompensatie • Ruimtelijke ordening info@vaneysinga-oostra.nl EpemaweiE-mail: 8 • 8633 KS Ysbrechtum

• Planschade en nadeelcompensatie

24

2020

Tel. 0515-238700 • Fax 0515-238701 E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl

PRODUCTNIEUWS 'ANGST VOOR KLAVERS ONTERECHT’ Veel melkveehouders zijn onterecht terughoudend met de inzet van klavers of andere vlinderbloemigen in hun graspercelen. Dat stellen Jaap van Zwieten en Meint Hofstee van onafhankelijk voeradviesbureau Dairyconsult.

‘Over klavers bestaan vooroordelen. Die zijn vooral ontstaan door onkunde.

Bijvoorbeeld door te veel kunstmest te strooien in gras-klaverpercelen. Soms hoor ik boeren zeggen dat ze bang zijn dat de klaver het gras overwoekert, maar dat is ongegronde angst’, zegt Hofstee. ‘Een flink aandeel klaver in de graskuil verhoogt

de drogestofopname van de kuil met circa 20%. Dat komt doordat klavervezels de opname minder remmen dan grasvezels. Daarmee verhoog je de eiwitbenutting en melkproductie uit ruwvoer.

Een ander voordeel is dat je geen of veel minder stikstofkunstmest hoeft te strooien.’

Van Zwieten vult hem aan: ‘Pure klavers zijn wel wat moeilijker in te kuilen dan gras, maar het helpt behoorlijk wanneer je werkt met een grasklavermengsel en wanneer je homofermentatieve melkzuurbacteriën inzet als inkuilmiddel. En rode klaver bevat polyphenoloxydases, dat zijn enzymen die eiwitafbraak in de kuil tegengaan. Dat maakt gras-klavermengsels extra interessant.’

KOEIENVOEREN.NL MENGT NU HORIZONTAAL Reitze de Jong van Koeienvoeren.nl en zijn medewerkers voeren dagelijks bij veertig adressen ruim 5.000 melkkoeien en 7.000 dieren in totaal. De Jong was tevreden over zijn twee Strautmann-mengers met verticale vijzels, maar zag het onderhoud wel steeds verder toenemen. Ook liep hij tegen een capaciteitsprobleem aan. Na lang zoeken en wikken en wegen kocht hij recent een Marmix-menger met horizontale vijzels. ‘Ik wil graag optimaliseren en vooruit. Dat betekent dat we mee moeten

gaan in de verdergaande schaalvergroting op veel bedrijven. Dat lukt met deze machine’, vertelt De Jong.

‘Het voeren met de nieuwe wagen moest wennen, maar inmiddels zien we dat het mengen vlotter verloopt; deze machine mengt altijd gelijkmatig door. De wagen maakt met minder vermogen hetzelfde mengsel. Ook hebben we minder water nodig om een goed compact rantsoen te mengen.’

De Jong benadrukt dat de mengwagens met verticale vijzels ook goed voldoen, maar dat dit een toekomstgerichte stap is. ‘Wij vragen te veel van die machines. Dit is een 3-asser, dat dat past beter bij de belasting die wij dagelijks vragen.’

BLONDE DAMES VORMEN TEAM FRIESBLOND Toeval of niet, maar het zijn allemaal dames met blonde haren die komende winter in een pak met de toepasselijke merknaam Friesblond rondschaatsen.

Irene Schouten, Marijke Groenewoud, Carien Kleibeuker, Kelly Schouten en Maaike Verweij vullen zo het plaatje letterlijk mooi in voor Friesblond als nieuwe sponsor in het marathonpeloton.

Alhoewel nieuw, dat klopt maar gedeeltelijk. Royal A-ware sponsort al zes jaar een mannen- en damesploeg in het marathonschaatsen en blijft dat doen. Met het vorig jaar geïntroduceerde kaasmerk Friesblond wordt nu een nieuwe stap gezet.

‘Onze CEO Jan Anker is echt een fan van deze sport’, vertelt Tamara Chaloulakos namens Royal A-ware.

‘Schaatsen, Heerenveen en onze melkveehouders matchen daarnaast gewoon goed. Dat maakt het voor ons leuk en passend om met Friesblond als sponsor in te stappen. En als de situatie rond Corona het toelaat, nodigen wij onze melkveehouders dit jaar ook weer uit om wedstrijden bij te wonen. Dat vinden wij en zij altijd erg leuk.

Net als de clinic die de schaatsters hopelijk gaan geven aan medewerkers van de zuivelonderneming en hun kinderen.’

LANDBOUWBEURS LEEUWARDEN GAAT DOOR Nu in de nazomer de coronarichtlijnen zijn versoepeld én verhelderd, pakt dit positief uit voor Landbouwbeurs Leeuwarden.

Deze grote tweejaarlijkse Landbouwbeurs staat gepland van woensdag 9 tot en met vrijdag 11 december 2020.

‘De overheid staat het organiseren van beurzen toe. Daarom hebben wij de seinen op groen gezet’, vertelt beursmanager Emmy Dijkstra. ‘Afgelopen maanden kon en mocht er heel weinig georganiseerd worden. Vanaf het moment dat de seinen op groen werden gezet, zijn we met veel enthousiasme begonnen met de voorbereidingen van de Landbouwbeurs. We vertrouwen erop dat we met de nodige aanpassingen een kwalitatief hoogwaardige en veilige Landbouwbeurs kunnen organiseren.

Exposanten en bezoekers

zien het belang van zo’n grote Noordelijke beurs voor deze regio. Er is ons veel aan gelegen om die op een goede wijze te kunnen laten doorgaan.’

Er wordt dan ook gewerkt aan een kwalitatief programma met interessante workshops voor bezoekers uit de segmenten veeteelt, akkerbouw, zakelijk, techniek en mechanisatie. ‘Daarmee is de Landbouwbeurs Leeuwarden in december hét evenement voor iedereen uit de agrarische sector om kennis en ideeën op te doen’, stelt Dijkstra.

2020

25

26

2020

GEEF UW KOEIEN DE BESTE START NA AFKALVEN met RumiLife® CAL24™ bolus VOOR VERMINDERING VAN HET RISICO OP MELKZIEKTE (KLINISCH-SUBKLINISCH)

ZORGT VOOR EEN SNELLE ÉN LANGDURIGE CALCIUM OPNAME s Calciumchloride werkt direct door onmiddellijke opname in de pens. s Calmin zorgt voor een langdurige calciumafgifte. s Vitamine D en magnesium spelen een vitale rol bij de calciumopname en -regulering in het bloed.

BESPAART TIJD EN ARBEID MET SLECHTS ÉÉN BEHANDELING s RumiLife® CAL24™ bestaat uit twee bolussen, die tegelijkertijd toegediend kunnen worden.

Dit betekent dat verse koeien niet nog een keer behandeld hoeven te worden. CAL24 is het enige bolusproduct dat met één behandeling volstaat.

RumiLife® CAL24™ voedingssupplement is een uniek samengesteld calciumproduct om een goed calciumgehalte bij melkvee te bevorderen.

Verkrijgbaar bij Tellus Tigra

t He

De door AgriMestMix gekweekte microorganismen in de mest, zorgen voor een beter bodemleven en gezonde plantengroei.

2

De plant neemt hierdoor makkelijk spoorelementen op, en beschikt over een beter benutbaar eiwit.

3

Beperkt ammoniakemissie in stal en op land.

Zorgt voor homogenere drijfmest.

w ieu

Scan de QR code en lees er alles over op www.rinagro.nl

n

smart farming

OPE EUR ES OCTROOI

A

gri

M e s t Mi

x®

r

o en

l!

a ma

1

K IA ON M AM + TIE ND AN UC LA HA RED L EN AU E STA NIV OP

ET

M

2020

27

INTERVIEW

‘BOER IS GRONDEIGENAAR,

De milieufederatie en landbouw, dat klinkt als water en vuur. Hans van der Werf, directeur van de Friese Milieu Federatie (FMF), beaamt dat het nog altijd soms zo wordt beleefd. ‘Maar wij zijn niet ergens tegen, we willen mét de landbouw vóór bepaalde routes en mogelijkheden zijn.’

• Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto’s: Marcel van Kammen

Zelf zal hij het zo niet betitelen, maar Hans van der Werf is een netwerker.

In binnen- en buitenland loopt hij op landbouwgerelateerde ‘borrels’ rond.

Wat opvalt: hij kent de leiders uit de sector én zij kennen hem. Opvallend voor een man die de dagelijkse leiding heeft over de Friese afdeling van de Milieufederatie. Een club die ruim veertig lokale natuur- en milieuclubs vertegenwoordigt. Een club die daarmee in de beeldvorming vaak tegenover de landbouw staat in plaats van ernaast.

Dat klopt toch. Veel boeren zien jullie vaak liever gaan dan komen?

‘Zo erg is het hopelijk niet, maar het klopt in de basis wel. Kom ik bij een boer en zeg ik dat ik van de milieufederatie ben, dan gaat dat vaak niet werken. Aan ons kleeft het imago dat wij ‘tegen’ de landbouw zijn. En eerlijk gezegd staat een deel van onze achterban er soms ook nog wel met zo’n houding in. Zelf kies ik echter heel bewust voor een koers

om ‘voor’ iets te zijn. En samen met andere partijen, onder andere vanuit de landbouw, daar dan aan te werken. Dat lukt de laatste jaren ook goed. Zelfs in dit jaar, dat bol staat van spanningen en hectiek met demonstraties en wat al niet meer, wordt er achter de schermen prima samengewerkt. Tuurlijk is er wel eens wat spanning tussen ons en de landbouw, maar we komen er altijd uit.’

Dan moet dat imago dat aan jullie kleeft helemaal frustrerend zijn voor u?

‘Dat ontken ik niet. Ik zou zelfs wel een andere naam willen voor onze federatie.

Omdat wij op één hoop worden gegooid met allerlei organisaties die bewust de rol van luis in de pels aannemen, denk bijvoorbeeld aan Greenpeace en MOB. Termen als ‘milieumaffia’ krijgen wij daarom ook weleens naar het hoofd geslingerd, terwijl wij juist veel samen met de landbouw optrekken. Een initiatief als Living Lab Friesland, om kennisoverdracht rond natuurinclusieve landbouw te

Hans van der Werf: ‘Ik kies bewust de route om ‘voor’ iets te zijn en dat dan samen met de landbouw op te pakken.'

28

2020

stimuleren, komt bijvoorbeeld mede uit onze koker.’

Ook bij de oprichting van een grondbank voor de Friese veenweide en een koolstofbank voor carboncredits zijn jullie nauw betrokken.

Waarom pakken jullie dat op?

‘We kennen inmiddels allemaal het verhaal van de decennialange doctrine van Mansholt die de landbouw in de greep hield en houdt. Het besef groeit dat we daaruit moeten, maar dat kan natuurlijk niet in één of twee jaar volledig gerealiseerd worden. In onze overtuiging zijn er drie pijlers waar aan gewerkt moet worden: 1) Kennisoverdracht; 2) Verdienmodellen ontwikkelen; iemand moet het betalen en de consument moet dus in actie komen;

NIET PER SE MELKVEEHOUDER’ 3) Grond mobiliseren. Om dat laatste punt eruit te lichten: grond raakt iedere boer. Hij of zij heeft het altijd nodig. Het is zelfs een middel om met elkaar in gesprek te komen.

Boeren spreken vaak over grond, weten er veel van. Snappen het belang voor de korte en lange termijn van dit productiemiddel. Om die reden ben ik ruim drie jaar geleden al, samen met landbouworganisaties en natuurbeheerders, met het plan naar de provincie gestapt om een plan voor een grootschalige Friese grondbank op te zetten. Als je bijvoorbeeld waterpeilen wilt verhogen of gebieden anders wilt inrichten voor natuur, wonen of verkeer, moet je boeren en de rest van de omgeving perspectief bieden. Dat kan en moet dan door grond te kunnen uitruilen of via slimme pachtconstructies.

De provincie was eerst huiverig.

Ook door eerdere slechte ervaringen

met grond aan- en verkoop door de overheid. Maar toen we gingen focussen op het veenweidegebied werd het concreet en wilde de provincie ook daadwerkelijk instappen. Nu is er geld beschikbaar: ruim € 60 miljoen alleen al voor het veenweidegebied. Veel geld, maar niet voldoende om maar raak te kopen. Bovendien handelt de overheid altijd langzamer dan de markt.’

Als de markt toch altijd sneller is, hoe kan en moet de overheid volgens u dan wel handelen als ze processen tot veranderend grondgebruik in gang wil zetten?

‘Kijk, eigenlijk hebben wij in Friesland met makelaars als Theo Wijntjes al een grondbank. Die biedt vaak stoppende boeren een prijs waar ze hun hele bedrijf in één klap voor kunnen verkopen. Die snelheid van handelen, kun je nooit verwachten van een overheid of organisatie die een grondbank beheert. Voorbeelden zoals de vrije verkoop van het ‘weidevogelparadijs’ van Hessel Agema zijn dan ook in de toekomst heus niet altijd te voorkomen. Wat je wel wilt, is boeren die hun grond willen verkopen of ruilen, bijvoorbeeld om natuurinclusieve landbouw op die grond te behouden of uit te breiden, een duidelijk perspectief te bieden.

Veel boeren die nu willen stoppen of extensiveren, staan daar heel erg voor open, maar krijgen geen duidelijkheid vanuit de provincie of andere instanties als ze daar aankloppen. Als je een grondinstrumentarium optuigt en werkbaar maakt, waarbij de overheid bijvoorbeeld de afwaardering van de veengrond voor haar rekening neemt, dan zijn er veel partijen zeker geïnteresseerd om daar in te stappen.

Als de verkopende boer ook goed weet onder welke afspraken en condities de ‘grondbank’ zijn grond overneemt, komt er veel meer beweging. Let wel, ik pleit er beslist niet voor dat de provincie eigenaar van grond moet worden. Ik pleit ervoor dat je met gerichte aankoop van grond vrijwillige ruilprocessen veel beter kunt reguleren. En zo boeren die transformeren naar een meer natuurinclusieve wijze van landbouw, ondersteunt met bruikbare grond.’

De Friese Milieufederatie stond ook aan de wieg van de koolstofbank. Een initiatief om boeren te vergoeden voor opslag van CO2 in de bodem. Bieden jullie vervuilende bedrijven zo niet de kans om een ‘aflaat’ kopen?

‘Een deel van mijn achterban ziet dat zo, ik zie dat anders. Wij leven namelijk in een liberaal land waarin de markt het moet doen. De vraag vanuit bedrijven om vrijwillig hun CO2-belasting te compenseren met aankoop van Carbon Credits is booming. CO2-vastlegging

‘DENK NIET ALLEEN VANUIT DE GEDACHTE DAT JE MELK MÓET LEVEREN’ op veengrond met hogere waterpeilen is daarvoor een prachtig instrument. Het kan niet overal. Je moet óf een soort afgesloten polder hebben óf meerdere boeren met grond in één gebied die hierin willen samenwerken. Maar blijkbaar is de vergoeding van € 400 tot € 800 per hectare voor de boer interessant want we zijn met zeker acht grondeigenaren serieus in gesprek om een vervolg te geven aan het onlangs gepresenteerde project van pionier op dit gebied Sjoerd Miedema.’

Vindt u dat hedendaagse boeren meer moeten gaan kijken naar dit soort kansen en zich hierop moeten richten?

‘Het simpele antwoord is: ja, dat vind ik. Laat ik het zo verduidelijken: boeren vragen vaak om een stip op de horizon en harde concrete criteria bij alles wat er bedacht en ontwikkeld wordt. Maar de realiteit is dat harde zekerheden niet altijd gegeven worden. In het verlengde daarvan denk ik dat boeren flexibiliteit in moeten bouwen in hoe ze met hun grond omgaan en hoe ze die benutten. Nu nog denken en handelen de meesten volledig vanuit de gedachte dat ze melkveehouder zijn, melk moeten leveren en dat de grond daar onderdeel van uitmaakt. Je kunt jezelf ook positioneren als grondeigenaar en ‘gebruiker van grond op het platteland’.

Kijk vanuit die positie dan eens naar 2020

29

Klaverblad maatwerkdienst voor een snelle en deskundige inspectie

Persoonlijke aandacht voor de klant en de assurantieadviseur 30

2020

Kunnen wij u helpen? Maak een afspraak via uw assurantieadviseur.

INTERVIEW

Hans van der Werf bij het bord dat het eerste gerealiseerde Valuta voor Veen-project symboliseert. Een project waarbij CO2-opslag in de bodem echt wordt beloond en waarvan FMF mede aan de wieg stond.

de kansen die er nu al zijn en op je afkomen. Ik weet ook wel dat voor een boer de korte en lange termijn hierin vaak met elkaar op gespannen voet staan. Zeker als het om grond gaat, een instrument waar je niet jaar op jaar wat anders mee kunt doen. Maar toch helpt het denk ik om anders te durven denken dan louter vanuit de gedachte dat je als boer een bepaalde hoeveelheid melk móet produceren.’

Doelt u dan op het inkomen halen uit neventakken als zorgaanbieder, huisverkoop of een boerderijcamping.

Dat is toch maar voor een kleine categorie weggelegd?

‘Klopt. Maar ik doel óók op natuurbeheer in verschillende facetten, energie opwekken en vergoedingen krijgen voor CO2-opslag door een hoger waterpeil toe te staan. Die kansen zijn er al en breiden zich momenteel, zeker ook door beleidsplannen van Den Haag en Brussel, steeds verder uit. Niet voor iedereen, maar voor een grotere groep dan die daar nu al op inspeelt.’

En de andere boeren. Wat mogen die voor meedenken en meewerken van FMF verwachten?

‘Wij werken mee aan het ‘Grutto aanvalsplan’. Het uitgangspunt hierbij is het creëren van meer

‘HET IS ACHTERHAALD OM MEER MELKSTROMEN ALS EEN PROBLEEM TE ZIEN’ verdienmodelkansen voor een grotere groep boeren. Hierbij staat het plan van Pieter Winsemius en Ferd Crone centraal om een dubbeltje meer per pak zuivel in de winkel te vragen ten faveure van natuurinclusieve landbouw.

Er is een wet in de maak die boeren toestaat om prijsafspraken in de keten te maken. Die wet is er nog niet door, maar we hebben goede hoop dat dat later dit jaar lukt. Als het zover

is, ligt de weg grotendeels open om groepen boeren, gebiedsgericht, extra te belonen voor extra inspanningen die zij doen en laten op hun grond en in hun bedrijfsvoering. Dat we daarmee wellicht nog een melkstroom erbij krijgen in het winkelschap? Ja, nou en?

Het is ouderwets en achterhaald dat dat een probleem zou zijn. Kijk naar het bierschap, dat tilt toch ook op van de speciaalbiertjes. Net als met ‘gewoon’ bier neemt ook de consumptie van melk in West-Europa eerder af dan toe. Je moet de consument daarom bieden wat die wel wil kopen. Nu nog resulteert dat in een wirwar van melkstromen in het winkelschap, maar dat kristalliseert zich de komende jaren wel uit. Deze fase moeten we even door. Maar liefst op een wijze dat je er doorheen komt met producten waarvoor de consument ook echt een plus betaalt voor de extra inzet die de boer pleegt. Die kansen worden steeds groter. En ik geloof dat het gros van de boeren en wij van de Milieufederatie elkaar perfect vinden in dat streven.’

2020

31

• • • •

• aan- en verkoop boerderijen • projectontwikkeling • onteigening • fosfaatrechten

Singel 16 8408 CA Lippenhuizen Mobiel 06-22562175 Tel. 0516-463488

I: www.groenoordbv.nl E: info@groenoordbv.nl

Kalverbungalow kalfvriendelijk klimaat eenvoudig uit te mesten tot 8 kalveren

taxaties landelijk vastgoed grondzaken pachtzaken

E-mail: info@martengroothof.nl www.martengroothof.nl

Asbest saneren?

www.kalverbungalow.nl 06-45044141

 Duidelijke

offerte ontzorging bij renovatie  U kunt gewoon doorwerken  Volledige

Bel: 0512-544 445

asbestspecialist.nl DEELNEMER

Uw onafhankelijke gesprekspartner bij:

• Bedrijfsovername • Echtscheiding

HayeBethlehem

• Samenwerken

DeMineraleWereld

€ 167,00

1 Big bag zeeschelpenkalk 1100 kg

€ 259,00

1 Big bag à 1.000 kg vruchtbaarheidsmineralen

€ 575,00

Grindweg 143 8471 EJ Wolvega 0561 61 76 69

www.hayebethlehem.nl 32

2020

Bearsterdyk 48 9025 BR Bears t. 058 2519724

prijzen excl btw

40 zak à 25 kg zouttabletten Bij 6 pallet afname (palletprijs)

FISCAAL | JURIDISCH | FINANCIEEL ADVIES

m. 06 15840317 e. trukezeinstra@planet.nl i. www.trukezeinstra.n

kijkt verder dan de cijfers

Wij verzorgen uw boekhouding voor een vast & scherp tarief Compleet pakket, aan te vullen met o.a.

• Kwartaalcijfers en verwachting • Tussentijdse cijfers na het 3e kwartaal • Vergelijking met de referentiegroep • Advies

www.woldendorp.net

050 301 28 19

PRODUCTNIEUWS ADVOCATE: ‘TREK TIJDIG AAN DE BEL’ Het is ook nodig, stelt Postma.

Zij verwacht naar aanleiding van het stikstofdossier namelijk nog wel een aantal aanscherpingen via overheidsbeleid de komende tijd. ‘Aanpassing van het mestbeleid kan zomaar tot meer mestboetes leiden.

Vergunningen voor nieuwe stallen zullen lastiger te verkrijgen zijn en als een DeHaan advocaten en boer al een vergunning krijgt, notarissen, met kantoren in zal de overheid proberen Leeuwarden, Groningen en Zwolle, fuseerde onlangs met daar strengere eisen aan te verbinden.’ het agrarische notariskantoor Minstens zo belangrijk is Van der Hem in Jorwert. Een bewuste keuze, licht advocate wellicht wel dat het Rijk van het kantoor Fonny Postma nabij Natura2000-gebieden toe. ‘Wij vinden het belangrijk bedrijven wil uitkopen en provincies kunnen overgaan om onze agrarische expertise op een onteigeningstraject. op peil te houden. Met deze ‘Of dat standhoudt in een fusie is onze collega Siebe procedure, is zeer de vraag.

Swart nu, naast een kantoor Wie in zo’n situatie terecht in Stiens, notaris in Jorwert. komt, doet er goed aan tijdig Zo versterken wij ons op dit bij ons aan de bel te trekken.’ gebied.’

DUO-SYSTEEM DEKT TWEE KUILEN AF

Op het bedrijf van Hendrik Kuiper in Oosterend (Fr.) is afgelopen jaar één van de sleufsilo’s verbreed naar 20 meter. Daarbij nam de melkveehouder een automatisch afdeksysteem van Agridek in gebruik.

Volgend jaar wil Kuiper nog een sleufsilo van dezelfde breedte realiseren en daarvoor niet nogmaals een complete installatie aanschaffen. ‘Ik heb dat voorgelegd aan Jan Bosch van Agridek. Hij heeft ons daarop een portaalsysteem geleverd met een hefinstallatie erop waar een tweede rol op komt te hangen. Door één kleed straks op een losse bok te plaatsen, kunnen wij deze

stabiel op de grond afzetten.

Het portaalsysteem kan naar de tweede silo rijden en een tweede doek oprollen.

Dat scheelt vanzelfsprekend enorm in de kosten’, licht de melkveehouder toe.

Kuiper zijn eerste ervaringen deze zomer zijn positief. ‘Met 20 meter breedte kunnen wij veel sneller inkuilen dan voorheen. De tijdsbesparing en arbeidsgemak is enorm.

Nu maken we de wagens schoon na het inkuilen en ik druk op de knop. Een halfuurtje later zit de hele kuil onder het kleed en kunnen we tegelijkertijd aan het bier. Wat wil je nogg meer', lacht de melkveehouder.

ALKABOOSTER: HET BESTE VAN 2 IN 1 Hoogland BV bracht circa vijf jaar geleden ontsloten tarwe op de markt onder de naam Wheatbooster. Daarop volgde ook het product Alkagrain; een bewerkte en verrijkte tarwe dat soja op veel melkveebedrijven deels of helemaal vervangt.

De dreigende voermaatregel van minister Schouten zette Hoogland BV ertoe aan deze producten te combineren. Het resultaat is ‘Alkabooster’. Twee producten combineren tot één gaat lang niet altijd goed, maar door hun hoge pH-waardes matchen deze producten prima. Alkabooster is een product met een hoge energiedichtheid en 164 ruw eiwit. De voermaatregel ging van tafel, maar Alkabooster krijgt een vervolg.

Theo Breitsma uit Hoornsterzwaag heeft er na enkele weken voeren een goed gevoel bij. ‘Ik gooi er 3 kilo product van bij in de mengwagen. De verhouding is 1 kilo Alkagrain en 2 kilo Wheatbooster. Nu de voermaatregel van tafel is, meng ik het weer zelf. Daalt het ureum dan voer ik het aandeel Alkagrain iets op.’ De resultaten stemmen Breitsma tevreden. ‘Het vetgehalte en de liters bleven gelijk, maar het eiwitgehalte in de melk steeg door dit product.’

EIWITBENUTTING BLIJFT ESSENTIEEL De voermaatregel van minister Schouten ging terecht van tafel, maar daarmee blijft een goede eiwitbenutting nog altijd essentieel. Vooral om goede resultaten met de eigen veestapel te kunnen behalen. Dat stelt Frens Hoeve, accountmanager bij Speerstra Feed Ingredients.

‘Als we minder eiwit mogen voeren, wordt het benutten van het eiwit belangrijker’, zegt Hoeve. ‘Uiteindelijk draait het allemaal om voldoende DVE-aanbod op darmniveau van de koe. Hoe krapper het eiwitaanbod, hoe belangrijker de aminozuursamenstelling op darmniveau is. De aminozuren methionine en lysine zijn in melkveerantsoenen het eerst limiterend.

Rantsoenoptimalisatie op aminozuren wordt daardoor belangrijker.

Met AminoShure XM en Aminoshure-L kunnen tekorten eenvoudig worden aangevuld.’

De voedingsspecialist vervolgt dat in het begin van de lactatie een koe een VEM/ DVE behoefte heeft van 10:8.

‘Na 250 dagen in lactatie is dit 12:5. Dat betekent dat de eiwitrijke producten zoveel mogelijk aan de oudmelkte groep gevoerd dienen te worden. Het maken van productiegroepen is om die reden in sommige situaties serieus te overwegen. Ook al zit je daar als boer vaak niet op te wachten.’

2020

33

Samen realiseren we al vier jaar op rij gemiddeld de hoogste vet- en eiwitgehalten in de melk*. Zo behaalde team Reinders uit Anevelde in 2019 maar liefst 3,2 kg vet en eiwit per koe per dag en een gemiddelde melkproductie van 12.620 kg per koe (4.44 % vet / 3,58% eiwit).

Als aanvoerders coachen we elkaar zo naar een hogere melkgeldopbrengst en een beter bedrijfsrendement. Een topprestatie door teamwork. Daar zijn we trots op!

Extra vet- en eiwitpercentage in de melk van ForFarmers klanten t.o.v. landelijk gemiddelde

Boeren, koeien en ForFarmers 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 0,00

* Landelijk gemiddelde CRV t.o.v. ForFarmers klanten.

Benieuwd hoe wij deze teamprestatie bereiken?

Ga naar www.forfarmers.nl/aanvoerder

Politiek Fourages • Lollum • T +31 (0)517 46 91 31 Weidse Blik • Joure • T +31 (0)513 41 61 62 Van der Wal Fourage • It Heidenskip • T +31 (0)514 52 13 35 De Jong Fourages • Parrega • T 0515 57 91 50 34

2020

Extra vet%

Extra eiwit%

VERBREDEN

‘ZON OF REGEN, ALTIJD MOOI WEER’ Naam: André Huitema (46) en Willemke Huitema (46) Plaats: Heeg Bedrijf: 140 melk- en kalfskoeien met 80 hectare grasland in gebruik, 60 campingplaatsen, bootverhuur en een jachthaven voor 40 boten Productie: Ruim 1,3 miljoen kilo melk en ’s zomers dagelijks ruim 200 toeristen

• Tekst: Jelle Feenstra • Foto: Martina Ketelaar

Willemke: ’25 koeien, 25 hectare, 25 campingplaatsen, 25 zeilbootjes voor de verhuur. Dat was in 1998 de situatie toen André en ik in het bedrijf van mijn ouders aan het Heegermeer stapten. We hebben ons die eerste jaren georiënteerd: volledig specialiseren in recreatie? Of de boel verkopen en op een nieuwe locatie vol voor een gespecialiseerd melkveebedrijf gaan?’

André: ‘Mijn vrouw heeft altijd schik gehad in de recreatieve tak. Ik wilde als boerenzoon toch het liefst koeien melken. Dan ga je denken: kunnen we beide takken niet laten groeien? Ook omdat we hier dagelijks zien dat de koeien een campingattractie zijn. ’s Zomers geven we toeristenrondleidingen, langs de koeien en de melkrobots. Een heleboel mensen komen hier voor de combinatie camping, water en koeien. En we zijn educatieboerderij, gedurende het jaar ontvangt Willemke schoolklassen, die ze uitlegt hoe een melkveebedrijf werkt.’

Willemke: ‘Omgekeerd hadden we de inkomsten van de recreatie in de beginjaren ook nodig om het melkveebedrijf sterker te maken.

We molken nog op een Hollandse stal. Het recreatiebedrijf is een stimulans geweest om een ligboxenstal voor 80 melkkoeien te kunnen bouwen. In 2012 kwam daar nog een tweede ligboxenstal bij en in 2015 twee melkrobots, zodat we ook meer tijd kunnen besteden aan de werkzaamheden op de camping en in de jachthaven. De jachthaven realiseerden we in 2009 en zorgt gedurende het hoogseizoen voor een volle camping.’

André: ‘2009, toen hadden we een slechte melkprijs zeg. Dan ben je blij dat je de recreatie erbij hebt.

Dat is het voordeel van verbreding, je hebt altijd wel één tak die goed draait. Dat is met het weer net zo: als het ’s zomers regent is dat minder voor de camping maar mooi voor de grasgroei. Is het droog en warm dan is dat minder voor de koeien, maar goed voor de recreatie. Zon of regen, voor ons is het altijd mooi weer. Overigens dreigde in maart een slecht jaar voor beide takken, toen de corona uitbrak. Uiteindelijk viel de melkprijsdaling mee en stonden camping en jachthaven een groot deel van het seizoen vol.'

André: ‘De toekomst? Zowel het melkveebedrijf als de camping optimaliseren, misschien wat chalets en privé-sanitair erbij. We bouwen nu een compleet nieuwe loods met receptie, kantine, verblijfsruimte, werktuigberging en jongveestal. Onze twee zoons Jetze van 17 en Sjoerd van 15 tonen beide interesse voor met name het melkveebedrijf. Als zij straks meer koeien willen melken, wordt dat niet hier. Daar leent deze locatie zich niet voor. Dan gaan we ons opnieuw oriënteren.’

2020

35

Wij zoeken chauffeurs!

Neem contact op voor een gesprek!

0513-610380 werken@werfftalent.nl facebook.com/werfftalent Haskeruitgang 101, Heerenveen

www.werfftalent.nl

Ervaar ook het gemak: Vochtig uierpapier in vouwdoekjes Dairy Towel Wet Ontlast de schouders Voorschuimen niet meer nodig Kant en klaar verpakt 190 vel per bundel www.agrimax.nl info@agrimax.nl - Lasers (tegen vogeloverlast) - TSL smeermiddelen Andries Wiersma 06-53782493 - Jacob de Vegt 06-25096000

Keuze uit 10, 15 OF 20 TON ASLAST Veilig aanrijden ZONDER RANDAFSTAND SNELLE LEVERING uit voorraad

0342 44 1050 | info@boschbeton.nl | www.mijnsleufsilo.nl

36

2020

BESTEL BÛSBOEKJE 2021 Yn dizze nuvere tiid fan COVID-19 kinne minsken minder de doar út as dat wy graach wolle soene. Mar it hat ek bliken dien dat der thús mear tiid wie foar elkoar. Der binne bygelyks spultsjes dy’t je dwaan kinne. Soks ferbynt en jout ferdivedaasje. Dêrom giet it Bûsboekje 2021 oer spultsjes. Hoe it no komt mei it firus, wit de redaksje fan it Bûsboekje fansels ek net. Mar mochten je de kommende tiid dochs noch in soad thús sitte moatte, dan ha je de spesjale ‘koarona-edysje’ fan Bûsboekje om de tiid troch te kommen. Sa kinne je

lêze oer it Frysk damjen. Der steane spultsjes en riedsels yn. En, om yn de sfear te bleauwen, je komme yn de kunde mei it spul ‘Pandemic’, út Amerika wei. Dêr moatte spilers gearwurkje om foar te kommen dat de wrâld fergiet troch it firus. Mei oare wurden: as koöperaasje. Dat idee hiene wy de lân- en túnbou al langere tiid!

It Bûsboekje 2021 leit yn boekwinkels en kiosken rûnom yn Fryslân. Mochten jo dêr net komme (it firus no), dan kinne jo ek e-maile nei bestelle@busboekje.frl.

Of sjoch op www.bûsboekje.frl

afdekinnovatie

Haal meer uit uw ruwvoer met de Agridek Lasagnekuilen NIEUWE SLEUFSILO BOUWEN?

Bel ons vandaag nog voor een adviesgesprek: 06 13 45 50 14

Wij hopen u volgend jaar bij onze stand terug te zien!

www.agridek.n

l

> Portaalsysteem > Snijvlakgordijn > Haspelsysteem > Afdekkleden > Afdekslangen 2020

37

DOC Kaas bestaat dit jaar 125 jaar Een periode waarin vrijwel alles veranderde.

De wereld werd mondialer.

De consument veeleisender.

En boeren gingen anders boeren.

Wat bleef was de voorliefde van ‘Hollanders’ voor échte Goudse Kaas.

Uniekaas het oudste kaasmerk van Nederland, wordt gemaakt Uniekaas, van de melk van onze melkveehouders. En dat proef je.

Alle kazen zijn met liefde gemaakt, zonder onnodige toevoegingen en E-nummers. Iets om trots op te zijn.

Van de overige melk worden overheerlijke toetjes gemaakt, of ijs, of babyvoeding.

En genuttigd all over the world. Want coöperatie DOC Kaas is mede-eigenaar van de Duitse zuivelonderneming DMK Group.

Postbus 11 - 7900 AA Hoogeveen - T +31 (0)528 280 440 - info@dockaas.nl www.dockaas.nl - www.uniekaas.nl - www.dmk.de/nl

Agriton, alles voor een natuurlijk evenwicht. Daar zijn wij voor onze klanten constant naar op zoek. Wij ontwikkelen en sourcen producten die helpen om de natuurlijke balans te behouden of zelfs te verbeteren in de kingloop tussen bodem, plant, dier. Voor de professionele gebruiker en voor de consument. Samen met jullie blijven we werken aan een steeds verdere verduurzaming van de agrarische sector en onze leefomgeving. Kennisoverdracht, onderzoek en ontwikkeling zijn de pilaren waar Agriton al jaren op bouwt.

www.agriton.nl

0561 - 433 115

Agriton, alles voor een natuurlijk evenwicht 38

2020

www.agriton.eu

STALTECHNIEK

‘AL TIEN JAAR SIGNIFICANTE GASBESPARING’

Het warme water waarmee Eddy de Jong zijn melkrobots, melkleidingen en melktank reinigt, is na tien jaar nog altijd afkomstig uit de eerste AgriHeat Boerderijboiler.

• Tekst & Foto: Bouke Poelsma

Melkveehouder Eddy de Jong in Doezum nam tien jaar geleden de allereerste duurzame AgriHeat Boerderijboiler® in gebruik. Van dit type boiler zijn er inmiddels circa 2.200 door heel Nederland geplaatst.

De AgriHeat boiler verbruikt volgens leverancier ReHeat veel minder gas dan een traditionele gasboiler en kan worden voorzien van een elektrisch element. ‘We realiseerden met dit type boiler destijds een significante gasbesparing van zeker 40%’, aldus Johannes Hut van ReHeat.

‘Sinds Eddy heatpipes op het dak heeft, is het gasverbruik nogmaals gehalveerd.’

En de kosten dan; die zullen wel een stuk hoger liggen? ‘Een AgriHeat boiler is €5.000 duurder dan een traditionele gasboiler. Deze meerprijs is binnen vier jaar terugverdiend’, zo vertelt Hut, die

BEDRIJFSECONOMIE

aangeeft dat dit ook sterk te maken heeft met het feit dat gebruik kan worden gemaakt van de investeringssubsidie duurzame energie (ISDE) en de energie investeringsaftrek (EIA).

Eddy de Jong is tevreden over de werking van zijn boiler. ‘Hij draait goed

‘Terwijl de gemiddelde levensduur van een gangbare gasboiler vijf tot zeven jaar bedraagt.’

Volgens Hut valt in de melkveehouderij nog een wereld te winnen als het gaat om duurzame energie. ‘Te vaak worden nog traditionele systemen

Bij melkveehouder Eddy de Jong (links) werd tien jaar geleden de allereerste AgriHeat boiler geplaatst door Johannes Hut.

en is betrouwbaar. We hebben er totaal geen omkijken naar’, zo zegt hij. ‘De RVS-boiler is onlangs schoongemaakt en voorzien van een nieuwe regelaar.

Daarmee gaat hij de twintig jaar levensduur halen’, verwacht Hut.

gebruikt, terwijl er veel duurzame alternatieven beschikbaar zijn. Kijk eens naar volledig elektrische boilers. Die renderen optimaal in combinatie met zonnepanelen en melkrobots’, besluit Hut.

SAMENWERKEN IS EEN BEETJE TROUWEN

Samenwerkingen, buiten de familiesfeer om, tussen een stakende en een voortzettende veehouder, komen steeds vaker voor. Het biedt beide partijen vaak substantiële financiële voordelen, lichtten Harmen Westra en Freek Keulen van Countus toe. ‘Maar het is een beetje als trouwen, het moet goed voelen en goed geregeld worden.’

• Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Landpixel

Veehouders of akkerbouwers die hun bedrijf vandaag de dag te koop zetten, merken vaak dat voor potentiële kopers aankoop in één geheel een brug te ver is. Voor de stakers geldt dat zij vaker, door belastingdruk en lage rentes, moeite hebben om rendement uit hun vermogen te halen.

Een alternatief voor een staker én een boer die door wil ontwikkelen, is een samenwerking. ‘In de melkveehouderij kun je bij een samenwerking sowieso de fosfaatrechten gefaseerd overdragen en omzeil je de 20% afroming’ zegt Harmen Westra van Countus. ‘Melkveehouders willen tegenwoordig bijna altijd alleen uitbreiden als het gepaard gaat met grond. Door een samenwerking met een stopper aan te gaan, is dat vaak

Samenwerken is vaak financieel en mentaal interessant.

veel beter te financieren dan dat je bij een bank aanklopt.’

Goede afspraken Freek Keulen onderstreept de woorden van zijn collega. ‘Je kunt natuurlijk op verschillende manieren een samenwerking invullen, maar het belangrijkste is altijd dat je elkaar goed past’, zegt Keulen. ‘Je moet goed bespreken wat je van elkaar verwacht.

Als dat duidelijk is en goed voelt, leg je alles op papier goed vast.’

Westra vult hem aan: ‘Bij vergaande type samenwerkingen ‘trouw’ je ook een beetje met elkaar. Je gaat immers een langdurige relatie aan.

Daarom moet het goed besproken worden, goed voelen en maken we een werkbaar bedrijfsplan voor de nieuwe situatie.’

Keulen: ‘Vergis je niet: een samenwerking kan financieel interessant zijn, maar mentaal vaak ook. Heel veel veehouders die wilden staken, vinden het prachtig om te zien hoe door hun samenwerking de voortzetter een extra boost krijgt.’

2020

39

FLEXIBEL DICHTBIJ BETROKKEN INNOVATIEF

ALKAGRAIN

De regionale eiwitbron ✓ Hoge energiedichtheid ✓ Betere penswerking ✓ VLOG-waardig ✓ Betere eiwitbenutting ✓ Regionaal geproduceerd ✓ Minder fosfaat

Duurzaam en gezond alternatief voor soja in melkveerantsoenen Maak nu een afspraak met een van onze adviseurs voor een advies op maat!

Hoogland BV Leeuwarden | Tel. : 0518411400 | www.hooglandbv.nl

Aquastar Ultimate

Combi waterbed met waterknierol

● ● ● ● ●

Doorlopende bevestiging op achterrand Géén schurend effect door toplaag Betere doorbloeding: méér comfort Gezondere en productieve melkkoeien Betere afvoer vloeistoffen

Aquastar Ultimate Combi waterbedden nemen op een natuurlijke wijze de vorm aan van de belasting en verminderen hierdoor de druk op

De specialist voor in en om uw rundveestal

gewrichten, ruggengraat en spieren van de koe. Bovendien verbeteren Aquastar Ultimate Combi waterbedden de doorbloeding en vergroten daarmee het comfort. Aquastar Ultimate Combi waterbedden dragen hiermee bij aan gezondere en productieve dieren.

Vraag nu inform atie aan!

T. 0519 228 100 ● www.dsd-stalinrichting.nl 40

2020

Betonbedrijf Deinum ’t Heechhout 5 | 8842 LL Wjelsryp info@comfortkoe.nl | www.comfortkoe.nl info@betonbedrijfdeinum.nl | www.betonbedrijfdeinum.nl Roland Andringa: 0683 - 20 11 21 Tjibbe Thom Deinum: 0610 - 52 13 22

2020

41

ROC Bandharken Als kwaliteit wat mag kosten

INFORMATIE EN ADVIES: LANDKRACHT IS UW SPECIALIST!

Grip op eiwit in ruwvoer

groeiend inzicht

Stikstofefficientie met gezonde koeien loont. Daarom voert u maximaal eiwit van eigen land. Eurofins Agro biedt inzicht in eiwitproductie. Analyseer bodem en ruwvoer: • Kuilonderzoek gras en mais • RantsoenCheck • Bemestingsonderzoek gras- en maisland Wil je meer weten ga dan naar www.eurofins-agro.com/veehouderij

Eurofins Agro | Binnenhaven 5 | 6709 PD Wageningen | Nederland | Tel +31 (0)88 876 10 10 | Mail klantenservice.agro@eurofins.com

42

2020

PRODUCTNIEUWS ‘LAGE BEDRIJFSWAARDERING RISKANT’

Misschien wel het belangrijkste bij bedrijfsoverdracht is hoe het bedrijf moet worden gewaardeerd. Juridisch medewerker Josien Kuiper van Alderse Baas Advocaten in Joure weet dat dit vragen op kan roepen. ‘Bij bedrijfsoverdracht in de agrarische wereld zijn we gewend uit te gaan van de agrarische waarde. Deze waarde, veelal lager dan de waarde in het economisch verkeer, maakt het mogelijk voor de opvolger het bedrijf lonend voort te zetten’, zegt Kuiper.

Zij vertelt dat, als de waarde

bij overname te laag is, dit ingrijpende consequenties kan hebben voor de voortzetter. Nietbedrijfsopvolgers (broers en zussen) kunnen, binnen vijf jaar na het overlijden van de ouder een beroep doen op de legitieme portie.

Dat is het deel van de nalatenschap waarop kinderen altijd recht hebben.

‘Vorig jaar heeft een rechter beslist dat een bedrijfsoverdracht tegen agrarische waarde de legitieme portie van andere erfgenamen kan schenden. Daarom moest de bedrijfsopvolger onverwacht veel geld betalen aan broers en zussen. Uit dit voorbeeld blijkt dat het erg aan te raden is om bij bedrijfsoverdracht deskundig en actueel advies te vragen; het gaat om grote belangen.’

DOCU ‘BODEMLOOS’ NU OPENBAAR ‘De huidige landbouwgrond is als een dood dier: er zit veel leven in, maar niet het juiste.’ Met die indringende metafoor opent Rinze Joustra van Rinagro de documentaire ‘Bodemloos’ van Docsfair die eerder dit jaar in première ging.

‘We gaan terug in het gebruik van antibiotica en gewasbeschermingsmiddelen, maar de omgeving, de bron waaruit ons voedsel komt, blijft ziek. Hiermee vergroten we de problemen en risico’s alleen maar. Onder andere op een volgende pandemie.’

In de 29 minuten durende documentaire vertelt Joustra ook dat de juiste bacteriesamenstelling die zijn product Agrimestmix bevat bij toeval is ontdekt. ‘Het

helpt het bodemleven aerobe, ofwel zuurstofrijk, te worden.

Als we met onze ontdekking aankloppen bij de overheid of wetenschappelijke instanties, gaat de deur echter steeds weer dicht’, vertelt Joustra.

‘In de ogen van de bestaande microbiologen kan hetgeen wat wij aantonen niet. En toch is het zo. De hoop is op het lef bij de beleidsmakers om dat in te zien; in het belang van een gezondere leefomgeving voor burger en boer.’

De docu Bodemloos is onder ander via Youtube te bekijken.

BOER KAN BIETEN RIJDEN ‘Bieten rijden in de bietencampagne, dat wil ik ook een keer doen.’ Meer dan eens hoorde Marije van der Werff boeren, jong of al wat ouder, dit zeggen. ‘Doe het dan nu, wij bieden je de kans’, zegt de eigenaresse van Werff Talent in Heerenveen, dat reeds tien jaar logistiek talent werft en opleidt.

Werff Talent zoekt jaarlijks minimaal vijftig chauffeurs voor de achttien weken durende bietencampagne.

‘Boeren zijn vaak flexibel en bereid ook ‘s avonds te werken. De hele campagne zie je de A7 vol met bietenwagens. Mensen met hart voor het chauffeursvak vinden dat mooi. Gelukkig maar, want wij komen graag met hen in contact.’

Natuurlijk is een grootrijbewijs nodig en ervaring

met het rijden met zwaar materieel is een pré voordat iemand als chauffeur aan de slag kan. ‘Dat hebben veel boeren al door hun ervaringen met trekkers’, zegt Van der Werff.

‘Daarnaast is de nodige kennis over bijvoorbeeld de weeginstallaties, het afdekken van de bieten bij slecht weer en communicatie met collega’s vereist, maar daarover worden geschikte kandidaten door ons vooraf vakkundig geïnstrueerd.’

VERGUNNING VAAK NIET GOED VASTGELEGD

Het is niet alleen voor PASmelders opletten geblazen wat hun vergunning aangaat, ook veel andere melkveehouders hebben dit onderdeel vaker dan eens onbewust niet op orde. Daarvoor waarschuwt Roelof van der Veen van Van Balen Boekhoudburo in Jellum.

‘Inmiddels weten we dat melkveehouders die een PAS-melding deden vóór 1 oktober 2020 een vergunningsaanvraag bij RVO kunnen indienen om deze te legaliseren’, vertelt Van der Veen. ‘Die kansen liggen er dus wel, maar wij merken dat veel boeren hun eigen bedrijfssituatie niet goed kennen. Het is wel van belang om te weten wat er geregeld is en wat ieders uitgangspositie is. Het is soms best complex om dit goed te regelen. Als kantoor werken wij hierin daarom

ook samen met Rombou.’

Dat is volgens Van der Veen echter niet alles. Hij noemt het begrijpelijk dat bij weinig veranderingen op het bedrijf de aandacht voor vergunningen wegzakt. ‘Maar als je niets op papier hebt en er volgt controle, dan val je terug in dieraantallen van 1994. Tegen onze klanten zeggen wij: wacht bij twijfel niet af, maar roep op tijd advies in.’

2020

43

MEER MELKGELD MET MILK TRADING COMPANY Informatiebijeenkomsten: Vrijdag 25 september 13:00 uur - 15:30 uur Eetcafé Hoving | Donderen Donderdag 29 oktober 10:30 uur - 12:30 uur RMV Hardenberg | Hardenberg

Meer locaties en data vindt u op onze website

GRIP OP DE OPBRENGSTPRIJS VAN DE MELK Wilt u niet langer afwachten wat de prijs wordt, maar zelf de melkprijs vastzetten? Dat kan met de Milk Trading Company, een coöperatie van 200 melkveehouders die actief is op de melktermijnmarkt.

Weten hoe? Kom naar een van de informatiebijeenkomsten. Meld u aan op dlvadvies.nl/meermelkgeld of lees alle informatie via de QR-code.

WWW.DLVADVIES.NL/MEERMELKGELD

WAAROM NIET BETER BUFFEREN? pHix-up is een innovatief, krachtig bufferproduct met een constante werking van minimaal 6 uur na opname. pHix-up bestaat uit meerder magnesiumbronnen met ieder hun eigen neutraliserende eigenschappen. Hierdoor werkt pHix-up snel én langdurig. Tot wel 3x langer dan natriumbicarbonaat!

www.speerstra.com

HEALTHY ANIMALS – HIGH PROFITS 44

2020

0514 56 90 01

Administratie- en belastingadviseurs

BENIEUWD WAT MORGEN BRENGT?

Douwe Faber

Net als de wereld om ons heen, staat ook het boerenbedrijf nooit stil. De toekomst is onvoorspelbaar en roept een hoop vragen op. Ga je verduurzamen, precisielandbouw toepassen of laat je een hoop werk over aan robots? Een goed beeld van jouw perspectief als agrariër is goud waard.

Want met een heldere kijk op morgen, lacht de toekomst je toe!

 Financiële administraties en belastingaangiften  Maandoverzichten en liquiditeitsprognoses

ceo Ekwadraat

Kijk voor meer info op onze website: www.bentacera.nl/agro

 Loonadministraties  Mestbeleid en gecombineerde opgave  Fiscale adviezen & Subsidieaanvragen  Advies bij bedrijfsoverdrachten en ontwikkelingen

CONTACT

 info@vanderwoudeadviesbureau.nl  0513 - 541 930

BENTACERA.NL

Adres: Schoterlandseweg 26, 8414 LW te Nieuwehorne

Betere kuilkwaliteit, met onze zelfrijdende bandhark!

Schoner voer Minder as Meer VEM / kg ds Meer melk!

2020

45

ECONOMIE

'IN NOORD-NEDERLAND KOMT

Doorgaan met schaalvergroting en melk produceren met een kostprijs die Europees kan concurreren. Of melken voor een plusconcept met een bovengemiddelde melkprijs. ‘Het zijn de twee stromingen waar langs de melkveehouderij in Noord-Nederland zich aan het ontwikkelen is’, constateren Jelmer Sietzema en Dirk-Yde Sjaarda van Alfa Accountants en Adviseurs in Leeuwarden.

• Tekst: Jelle Feenstra • Foto: Marcel van Kammen

‘Hoe politiek en maatschappij willen dat de melkveehouderij in NoordNederland zich ontwikkelt en wat er daadwerkelijk gebeurt? Dat zijn twee heel verschillende dingen’, zegt Jelmer Sietzema halverwege het gesprek. De bedrijfskundig adviseur van Alfa Accountants en Adviseurs in Leeuwarden doelt erop dat het in de media vaak gaat over een melkveehouderij die zich gaat ontwikkelen naar lokaal, kleinschalig, extensief en biologisch. Intussen ziet hij een categorie jonge, ambitieuze melkveehouders die doorstomen richting 300, 400 of 500 koeien. Ze werken op meerdere locaties en in BV-structuren, gaan samenwerkingen aan met

afbouwende melkveehouders en passen keurig een stukje natuurbeheer en biodiversiteit in hun bedrijfsvoering in. ‘Maar doorgroeien doen ze en hard ook.’

Sietzema kan zo een aantal jonge jongens aanwijzen die in een paar jaar tijd enorme groeispurten maakten en van uitvoerend met 100 koeien naar organiserend met 300 of 400 koeien gingen. ‘Die jongens zie je groeien, ook in persoonlijke ontwikkeling. Ze laten ondernemerschap zien, regelen dat de bedrijven lopen, dat er goed personeel is, dat het werk uitwisselbaar wordt

Jelmer Sietzema (links) en Dirk-Yde Sjaarda: ‘Het is leuk dat je omgeving je waardeert.

De ene ondernemer is daar gevoeliger voor dan de andere, maar het is wel degelijk een waarde die nadrukkelijker zijn stempel drukt op keuzes in de bedrijfskoers.'

46

2020

en dat ze met een scherpe kostprijs bij een gangbare melkprijs toch een prima inkomen halen.’ Wat is scherp?

‘Melkveehouders in Nederland hebben gemiddeld 37,5 cent nodig om aan alle verplichtingen te kunnen voldoen.

Europees is dat 32 cent. Wil je dat niveau halen, dan is het domweg delen van de vaste kosten door flink meer liters een weg die dat mogelijk maakt.’

Even is het stil en dan relativeert Sietzema zijn eigen woorden. ‘Maar misschien is mijn wereldbeeld enigszins gekleurd, omdat relatief veel van ons werk voortkomt uit groei op deze bedrijven.'

Gezinsbedrijf 100 koeien Hoe ziet de toekomst voor die melkveebedrijven eruit? Heb je met 100 koeien op een traditioneel gezinsbedrijf toekomst? ‘Zeker is dat mogelijk’, stelt relatiemanager Dirk-Yde Sjaarda van Alfa Friesland. ‘Bedrijven die technisch de zaakjes op orde hebben en niet al te zwaar zijn gefinancierd, kunnen met die omvang een prima boterham verdienen.

Op technisch vlak is de spreiding tussen

EERDER MEER DAN MINDER MELK' AFLOSSINGSSTOP REDDINGSBOEI IN MOEIZAAM MELKPRIJSJAAR De gemiddelde melkprijs over 2020 komt uit op 35 cent per kilo melk, verwacht Alfa. Dat is zo’n 2,5 cent lager dan in 2019. ‘Het wordt geen topjaar, de lopende rekeningen zijn op veel bedrijven redelijk leeg’, constateert bedrijfskundig adviseur Jelmer Sietzema.

Een melkprijs van 35 cent is te weinig, afgezet tegen de kritieke melkopbrengstprijs van 37,5 cent gemiddeld op melkveebedrijven in Noord-Nederland. ‘Toch komen de meeste bedrijven net zo’n beetje droog over de sloot’, verwacht Sietzema. ‘Dat is te danken aan de aflossingsstop van een half jaar die banken als gevolg van corona hebben ingesteld. Daarmee zakt de kritieke melkopbrengstprijs met 2 tot 3 cent.

Veel melkveebedrijven hebben daar gebruik van gemaakt.’ de kop en de staart zo’n 7 cent per kilo melk. En het verschil tussen geen financiering en gemiddeld gefinancierd is ongeveer 9 cent aan uitgaven per kilo melk. Als je scherp aan de wind zeilt, is er dus ook voor kleinere bedrijven zeker toekomstperspectief.'

Het is volgens Sjaarda zelfs maar de vraag of de winst altijd zit in meer koeien melken. ' Ik zie om mij heen een nieuwe, jonge en bewuste generatie boeren die vaker andere keuzes maakt.

Zich afvraagt: wil ik dat wel, nog meer koeien melken, zeven dagen per week 12 uren draaien? En dan gaan ze heel bewust een bedrijf neerzetten dat past bij hun persoonlijkheid, met een behapbare kostenstructuur en arbeidsplaatje. Vaak zie je zo’n keuze gepaard gaan met aansluiten bij een speciale melkstroom met een plus erop, omschakeling naar biologisch of het ontwikkelen van een neventak. Maar het is niet meer per definitie: bedrijf overnemen en hup, allemaal koeien erbij. De schaalvergroting die Jelmer in het begin van dit verhaal schetst, zie ik ook wel, maar ik vind hem niet representatief voor de hele sector.’

Waardering van omgeving Sietzema en Sjaarda geven aan dat

Uit de analyse van Alfa van 120 melkveebedrijven in Noord-Nederland met gemiddeld 1 miljoen kilo melk blijkt dat er ten opzichte van 2019 vier koeien meer rondlopen en er 5% meer melk wordt geproduceerd. Ook de productie per koe steeg waardoor koeien uitkomen in een hogere fosfaatklasse. Dat alles maakt dat er op een gemiddeld melkveebedrijf dit jaar nog voor 247 kilogram aan fosfaatrechten nodig is. ‘Dan praat je bij een prijs van € 140 bij koop toch al snel over € 30.000, bij leasen over zo’n € 8.000. De melk is er al, de productierechten eronder nog niet. Dat geld moet er de komende drie maanden dus nog wel even komen.’

Het hogere volume compenseert de prijsdaling, de omzet valt zo'n € 15.000 hoger uit. En er kan hier en daar wat worden geschoven met onderhoud

en vervangingsinvesteringen. Dat geld voor de fosfaatrechten zal er dus wel komen, verwacht Sietzema.

Maar hij constateert ook dat het op veel plaatsen niet overhoudt met liquiditeit. Dat heeft verschillende oorzaken. ‘Alle financiële ruimte die er is, wordt meteen weer vol gezet met financiële verplichtingen.

De aflossing per kilo melk is door het strengere aflossingsregiem van banken opgelopen van 5 naar 6 cent per kilo melk. De belastingdruk is toegenomen, door het wegvallen van de afschrijving op melkquotum en gebouwen. Maar ik moet ook constateren dat boeren slecht tegen geld op de spaarrekening kunnen aankijken. Er is op melkveebedrijven altijd wel een wensenlijst van een paar ton. Het zit niet in de aard van boeren om te bufferen.’

het ontstaan van deze stroming wordt aangezwengeld door de hedendaagse maatschappij waarin boeren zich bewegen. ‘Het is leuk dat je omgeving je waardeert. De ene ondernemer is daar gevoeliger voor dan de andere, maar het is wel degelijk een waarde die nadrukkelijker zijn stempel drukt op keuzes in het bedrijf', stelt Sietzema.

Kansen voor die weg liggen er absoluut, denken beide mannen.

bedrijven een stimulans zijn om voor deze route te kiezen.'

'TENEUR SOMBER? WIJ ZIEN JUIST VOLOP NIEUW ELAN' In melkprijsopbrengst nemen de verschillen tussen de 'basimelkprijsboer' en de 'bonusmelkprijsboer' toe, stellen ze. ‘En kijk eens naar de Regiodeal Noord-Nederland, waar miljoenen euro’s klaar liggen voor projecten op gebied van natuurinclusieve landbouw.

Kijk naar de plannen voor het belonen van koolstofopslag in grasland, het ombuigen van GLB-gelden naar boeren die zich bewegen naar maatschappelijke wensen. We zitten pas aan het begin van die ontwikkeling, maar dat wordt eerder meer dan minder. Dat kan voor meer

Twee stromingen Beide mannen concluderen dat de groei en schaalvergroting onverminderd doorgaat, met name in NoordNederland. ‘Stoppers worden opgepakt door groeiers.’ In Oost- en WestNederland gaat die ontwikkeling veel minder snel, waarschijnlijk omdat daar minder fysieke ruimte is voor groei, constateren ze. Daarnaast dient zich een nieuwe generatie ondernemers aan, die kiest voor andere routes.

Tussen die twee stromingen opereert een grote middengroep, die langzaam maar zeker toegroeit naar de ene of de andere kant. Zo zien Sietzema en Sjaarda een steeds kleurrijker wordende melkveesector in Noord-Nederland, met volop diversiteit in boeren. ‘Als je de kranten soms leest, lijkt het of de teneur in de melkveesector negatief en somber is. Maar wij zien volop nieuw elan, jonge ondernemers die zich niet laten tegenhouden door wat tegenwind en elk op hun eigen manier kansen pakken.

Zeker in Noord-Nederland komt er de komende jaren eerder meer dan minder melk'.

2020

47

Nieuwt!

Nu me r SoyChlo

onderdeel van

Gemakkelijk melken begint in de droogstand Je wilt probleemloos melken en geen gedoe met zieke koeien. Zodat je tijd hebt voor datgene waar je juist energie van krijgt. Op je bedrijf of met je gezin. Kies daarom voor Dry2Fit! Dry2Fit staat voor: > Bedrijfsspecifiek transitie-advies > Nauwkeurige monitoring > De juiste voeding* Bijvoorbeeld met SoyChlor, een smakelijk anionisch zout dat helpt om melkziekte te voorkomen.

Meer informatie Kijk op www.agrifirm.nl/dry2fit of bel

48

2020

Regio Noord en Oost

T 088 488 29 70,

Regio Zuid en West

T 088 488 29 72.

Rolfs melkrobot ontdekt tochtige en drachtige koeien Hoe maak je de beste melkrobot beter? Door het toevoegen van een automatische detectie van tochtige en drachtige koeien tijdens het melken.

We noemen de melkrobot DeLaval VMS V310 een robot die de markt verandert. Bespreek de mogelijkheden met uw dealer en bekijk hoe de VMS V310 uw melkrobot gaat worden.

NIEUW

DeLaval VMS V310 ™

Meer informatie op www.delaval.com of bij uw DeLaval dealers:

ASP Noard B.V. Sneek - 0515 417 615 www.aspnoard.com

Wynsma Mechanisatie B.V. Leeuwarden - 058 266 15 55 www.wynsmamechanisatie.nl 2020

49

Wurde jo útmolken troch de belestingtsjinst?

dairy

consult

Belje mei ús hoe’t it oars kin!

Albart: 06 - 42 40 29 23 albart@dairyconsult.nl Jaap: 06 - 26 42 64 83 jaap@dairyconsult.nl Meint: 06 - 10 05 29 95 meint@dairyconsult.nl

Onafhankelijk & nauwkeurig voeradvies? dairyconsult.nl

Deskundig, betrouwbaar en betrokken jaarrekeningen • scale adviezen • loonadministratie • belastingaangiften • bedrijfseconomische adviezen • bedrijfsoverdrachten samenwerkingsvormen • subsidies

Wi Wismastate 9 Postbus Pos bus 52 5 8900 AB Leeuwarden 89

T (0888) 18 18 18 F (0888) 18 18 00 E info@deelstrajansen.nl www.deelstrajansen.nl

#eiwitefficiëntie #stikstof #goedvoeren #melkvee #gras Dairyconsult | Ongehinderd helder

20200903 advertentie.indd 1

50

2020

03-09-2020 11:08 AM

VERTREKKEN

‘HET IS JAMMER, HET STEEKT, MAAR WE ZIJN ER KLAAR VOOR’ Naam: Niels Beukeboom (31, links op foto), maatschap met zijn broer Jan (35) en ouders Jan (67) en Dorien (60) Plaats: Finsterwolde Bedrijf: Biologisch. 100 melkkoeien, 20 pinken en 78 hectare grond • Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Langs de Melkweg

‘Mijn broer en ik willen samen boeren. Dat weten we al jaren. Onze ouders kwamen 27 jaar geleden uit Zuid-Holland en konden hier met 35 koeien starten.

Twintig jaar geleden zijn we biologisch geworden en in land en vee doorgegroeid naar ruim 120 melkkoeien. De fosfaatwetgeving liet ons fors krimpen en kostte opnieuw € 70.000 aan investeringen. Daaroverheen kwam de ‘dubbeltjesregeling’ van onze zuivelfabriek FrieslandCampina die groeien veel risicovoller maakt.

Wellicht wordt het instrument nooit gebruikt, maar je hebt er wel rekening mee te houden. Dat doet de bank ook. Daarmee was het voor ons echt duidelijk: wij moeten onze kansen elders zoeken.’

‘Europa verlaten is nooit een serieuze optie geweest. Wij zijn ook erg op de familie en vrienden gericht, vandaar. Denemarken spreekt ons aan.

De bedrijven zijn daar vrij modern en goed onderhouden. Ook op sociaal vlak doet het niet onder voor Nederland. Samen met onze vrouwen zijn mijn broer en ik begin dit jaar uitgebreid rond wezen kijken en ook zij werden enthousiast. Jan is er al langer klaar voor om de stap te maken. Ik ben zelf wat afwachtend, maar sta er inmiddels ook helemaal achter, net zoals onze vrouwen. Zoiets heeft tijd nodig. Kiezen voor emigratie is een heel proces.’

‘Dat ik er nu ook mentaal klaar voor ben, maakt niet dat ik het niet oprecht jammer vind. Wij voelen ons hier prima thuis in Oost-Groningen. Maar om een inkomen te behalen, is Jan noodgedwongen om buitenshuis te gaan werken, terwijl hij ook liever zijn werkzaamheden op het bedrijf uitvoert. Met drie gezinnen kunnen wij, ook al boeren we biologisch, op dit moment niet voldoende inkomen uit het bedrijf halen. Daarom moeten wij nu keuzes maken.’

‘Ons bedrijf staat te koop en er is al veel belangstelling. In Denemarken hebben we al wel twee bedrijven op het oog die ons aanspreken. Geen 1.000 koeien ofzo, maar 200 tot 300. Dat past bij ons. En we gaan terug naar gangbaar. Want daar een biologische afnemer vinden, zit er vooreerst niet in. Dat is ook jammer, maar het is zoals het is.’

‘Natuurlijk kent Denemarken ook veel wetten en regels.

Maar die zijn allemaal op de lange termijn gericht. In Nederland is het allemaal korte termijn. Als ik iemand iets verwijt dan is het de Nederlandse politiek.

Schouten en het hele ambtenarenapparaat daaromheen.

Zij zien ons boeren het liefst vertrekken, zo voelt dat heel sterk. En waarom? We hebben in Nederland de laagste milieudruk ter wereld en produceren prachtige producten. Maar het wordt boeren gewoonweg onmogelijk gemaakt. Dat steekt. Maar goed, nu is het klaar. Wij hebben onze keuze gemaakt. Einde discussie.

Onze ouders gingen ons voor. Nu is het onze tijd om verderop een toekomst op te bouwen.’

2020

51

Een betere penswerking bij weidende koeien

Zorgt voor een goed ĂŠn duurzaam rendement

Vers gras maximaal omzetten in melk: dat is het doel van beweiding en zomerstalvoeren.

Onze innovatie RECYCLE helpt u hierbij. De unieke mix van plantextracten in RECYCLE verbetert de penswerking en verhoogt de benutting van eiwit uit weidegras. Met als resultaat meer melk, een hoger melkeiwitgehalte, een lager melkureum en een efficiĂŤnte kringloop. Voor een goed en duurzaam rendement.

WWW.DE-HEUS.NL/RECYCLE

RECYCLE Voor een betere eiwitbenutting van eigen bodem 52

2020

WWW.DE-HEUS.NL/RECYCLE

MESTTECHNIEK

STIKSTOF STIMULEERT INNOVATIES De stikstofproblematiek stimuleert fabrikanten om technieken te ontwikkelen die stikstofverlies uit de stal verminderen. De jongste technieken staan nog niet op de RAV-lijst. Dat maakt melkveehouders terughoudend om er nu in te investeren.

voor de wat grotere intensievere melkveebedrijven kan ons systeem interessant zijn’, zegt marketing manager Daan de Beer van JOZ.

• Tekst: Berrie Klein Swormink • Foto: Marcel Rob

Stikstofstripper CCS Energie-Advies uit Deventer experimenteert met een systeem dat mestvergisting combineert met een stikstofstripper. Digestaat dat overblijft na mestvergisting wordt gescheiden in een dikke en een dunne fractie. Door het dunne digestaat te verwarmen met biogas verdampt de ammoniak. Dit wordt er met zwavelzuur uitgewassen, waardoor de kunstmeststof ammoniumsulfaat ontstaat.

Klaas de Boer in Opperdoes ontwikkelde samen met Bloemhof Bolsward een filterapparaat dat stikstofuitstoot uit de stal of mestopslag kan tegengaan. Het filter verwijdert ammoniak uit de lucht en legt dat in vloeibare vorm vast. Ook De Boer is nog terughoudend met een uitleg over de precieze werking van zijn apparaat. Wel geeft hij aan dat zijn aanpak robuuster en simpeler is dan diverse mestbewerkingstechnieken waarmee andere bedrijven op de markt komen. ‘Voor € 50.000 kan een veehouder met ons filter aan de slag.

Het meest effectief is het installeren van ons apparaat als luchtafzuiger van de mestopslag. Uit metingen die we gedaan hebben, blijkt dat lucht boven de mest relatief veel ammoniak bevat.’

Proefopstelling van het filterapparaat dat Klaas de Boer ontwikkelde. Het is één van de systemen die wacht op erkenning.

Het inzetten van technische hulpmiddelen om verliezen van stikstof uit stallen te voorkomen, is in de melkveehouderij al jaren gemeengoed.

Veel melkveehouders hebben bij verbouw, uitbreiding of nieuwbouw hun stal voorzien van een emissiearme vloer. Het doel is vermindering van ammoniakuitstoot.

De overheid stuurt aan op verdere vermindering van de stikstofverliezen uit de veehouderij om de belasting van natuurgebieden te verminderen. Een kleiner stikstofverlies past bovendien bij het overheidsbeleid om boeren te laten bewegen richting kringlooplandbouw.

JOZ, leverancier van staltechnieken, introduceerde in augustus een stikstofkraker. Na mestscheiding in een dunne en dikke fractie splitst deze machine de dunne fractie in mestwater en een mineralenoplossing met 19% stikstof. Dit gebeurt door het verdampen van de dunne fractie.

Daarbij vervluchtigt ammoniak. Dit wordt opgevangen door een bewerking

Stikstof kraken De noodzaak om minder stikstof te verliezen, prikkelt allerlei bedrijven om technische oplossingen te ontwikkelen.

Zo komt Lely dit jaar op de markt met een mestverwerkingssysteem dat volgens het bedrijf zowel de uitstoot van stikstof als die van broeikasgassen uit mest met 50% vermindert. Hoe de machine precies werkt, geeft Lely nog niet prijs.

met salpeterzuur. Zo ontstaat er kalkamonsalpeter in vloeibare vorm.

Het systeem maakt het ook mogelijk om methaan uit de dikke fractie op te vangen en af te fakkelen. Door het mestwater over de stalvloer te sproeien, is volgens JOZ de ammoniakuitstoot met 62% te verminderen. Deze reductie is vastgesteld door het Belgische onderzoeksinstituut ILVO. ‘Vooral

SYSTEMEN VOORAL GERICHT OP GROTERE INTENSIEVE BEDRIJVEN

Nog niet op RAV-lijst Voor alle nieuwe technieken die de laatste jaren ontwikkeld zijn of nog in ontwikkeling zijn, geldt dat ze nog geen plek hebben op de RAV-lijst. Met andere woorden: ze zijn nog niet door de overheid erkend als emissiearm stalsysteem. Om dit voor elkaar te krijgen, moeten er over langere tijd ammoniakmetingen verricht worden in vier proefstallen. Het duurt al gauw een paar jaar voor een nieuw systeem met een definitieve RAV-factor op de lijst staat. Dat maakt het voor de meeste melkveehouders minder interessant om nu in een bepaalde techniek te investeren.

Maar er kunnen andere factoren zijn die een investering rechtvaardigen. Denk aan de productie van meststoffen of het opwekken van energie. Aanbieders van nieuwe stalsystemen kunnen bovendien gebruik maken van een regeling om met een voorlopige emissiefactor te werken.

2020

53

NAZOMERWEER ZET MAAIMACHINES AAN HET WERK • Foto: Niels de Vries

Het prachtige nazomerweer in Noord-Nederland zette begin vorige week overal de maaimachines aan het werk. Zo ook bij Jelle Bouma in Scharnegoutum waar medewerkers van loonbedrijf Wierda uit Goënga bij het krieken van de ochtend losgingen. Met een duo en triple-maaicombinatie legden zij 95 hectare plat. De volgende dag ging het droge gras door de hakselaar over de 2e snede graskuil heen. ‘De 2e en 3e snede waren iets minder qua opbrengst en bevatten relatief weinig eiwit’, vertelt Bouma. ‘Voor deze 5e snede hebben we nog knap bemest, dus ik verwacht een eiwitrijk product. Dat past er mooi bij.’

In andere delen van het land en vooral op de zandgronden, speelde de droogte boeren ook dit jaar stevig parten. Bij Bouma ook, maar in mindere mate. Over het groeiseizoen 2020 is hij dan ook tevreden. ‘Later dit jaar nog een mooie 6e snede erbij, dan komen wij de winter wel door.’

54

2020

2020

55

Het beste voor motor en milieu FAME VRIJ EN590 genormeerd

FAME – biodiesel vrij

Winterbestendig

FFOSSIEL OSSIEL ARM reducerend

CO reducerend

Emissiearm

Fossielarm

ISCC-EU gecertificeerd

Deels circulair

Deels herwinbare grondstoffen

2020 56 ons +31(0)513 Bel - 870 027 • Mail ons info@wiersma-bv.com

MELKTECHNIEK

MODULAIRE MELKSTAL IN WEEK KLAAR

Jan Kraaij had tot vorig jaar nog nooit van een modulair gebouwde melkstal gehoord. Nu melkt hij sinds december 2019 als eerste in Nederland met een ModuStar-melkstal van Dairymaster, die binnen een week ter plekke kan worden geïnstalleerd.

• Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Dairymaster

Kraaij melkt in Landsmeer een koppel van bijna 150 koeien. In een zoektocht naar een nieuwe melkstal, kwam hij in contact met Arjen van Balen van ATW en dealer van Dairymaster. Samen keken ze naar de opties om een nieuwe melkstal inpasbaar te krijgen in de situatie bij Kraaij. Dat was nog niet zo eenvoudig. Emiel Swaving van Swaving Techniek bouwt meer melkstallen voor Dairymaster; hij werd erbij gehaald.

Swaving opperde om iets nieuws te proberen: een ModuStar. Dit is een type melkstal die voor bijna 90% compleet wordt gemonteerd bij Swaving. Dit gebeurt door alle melkapparatuur vooraf al in het frame te verwerken. Op het

MANAGEMENT

melkveebedrijf hoeft alleen nog de laatste afwerking plaats te vinden.

Dit maakt dat de opbouw op het melkveebedrijf erg vlot kan gaan; soms is het al binnen een week klaar.

Als een trein ‘Een 2x14 swingover type bleek Jan Kraaij melkt sinds december 2019 in en modulaire gebouwde melkstal. in mijn oude schuurtje te passen’, vertelt Kraaij. belangrijk argument voor Kraaij. Exacte ‘Ik had geen ervaring met swingbedragen noemt hij niet, maar volgens over en twijfelde eerst. Maar na wat de melkveehouder was hij door de proefmelken dacht ik al vlot: hier kan keuze voor modulaire bouw zeker 20% ik wel aan wennen. En zo is het ook. goedkoper uit. Volgens Swaving varieert Ik melk er nu driekwart jaar in en het het sterk, naargelang de wensen voor loopt als een trein. Bijkomend voordeel de uitvoering van de melkstal, hoeveel van zo’n modulaire bouw is dat ik de de kosten lager liggen. ‘Maar een 2x8 melkstal eventueel ook weer snel kan swing-over bieden wij, bij volledige verplaatsen als dat in de komende jaren installatie, al aan voor minder dan zo uitkomt.’ € 50.000. Dat is knap concurrerend qua Ook de lagere aanschafkosten waren een prijs.’

MAXIMAAL SCOREN OP % VET EN EIWIT

ForFarmers introduceert een nieuwe vet- eiwitscan om het potentieel van de veestapels in kaart te brengen.

Voervoorlichter Freddy Kingma deed dat ook voor Fokke de Jong in Grou, maar zijn veestapel lijkt al aan de max te zitten.

• Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Marcel van Kammen

De veestapel van Fokke en Klaske de Jong produceert een rollend jaargemiddelde van 9.200 kilo melk met

Fokke de Jong: 'Inkruisen acht ik niet nodig.'

4,78% vet en 3,74% eiwit. ‘Eerder lag het eiwit ook al wel eens langere tijd boven de 3,80%, dus er zit nog wel wat rek in’, stelt De Jong. Hij wordt daarin maar beperkt gestaafd door de vet-eiwit scan die zijn voerleverancier Freddy Kingma van ForFarmers onlangs bij hen uitvoerde. Met dit instrument worden voor alle factoren, los van voeding, berekend hoe een positieve invloed uit te oefenen op het verhogen van de kilo’s vet en eiwit. Bij De Jong komt naar voren dat hij de potentie aan vet en eiwit in de melk al maximaal benut.

‘Fokke en Klaske presteren met hun veestapel gewoon erg goed’, stelt Kingma. ‘Bij veel van zijn collega’s tonen we met behulp van deze nieuwe scan dat er nog wel rek in zit om, naast voeding, te sturen op een hoger percentage vet en eiwit. Je

moet dan bijvoorbeeld denken aan het afkalfpatroon verleggen naar de winter.

En soms is kruisen met andere rassen een interessante optie.’

Energieaanbod Kruisen doet De Jong niet. ‘Dat acht ik niet nodig. Consequent jarenlang goede gehaltenstieren gebruiken, levert solide Holstein-dieren op. Verder voer ik 's zomers erwtenvezels en 's winters aardappelvezels, beide drijven het eiwitgehalte in de melk op. Net als Protiboost. Dat soort producten helpen echt om hogere gehalten te realiseren.’

Ook Kingma ziet nog wel kansen om bij De Jong nog een extra stapje te zetten richting hogere gehalten met dezelfde liters. ‘Met een iets hoger zetmeelgehalte in het rantsoen kunnen we het eiwitgehalte waarschijnlijk nog wel iets opkrikken. Net als een iets hoger energieniveau rond afkalven. De scan bevestigt dat De Jong zijn externe factoren op orde heeft, nu is het zaak om dat goed te houden en de puntjes op de i te zetten via de voeding’, besluit Kingma.

2020

57

INTERVIEW

‘HOU OP MET JE GEZEIK

‘Boeren moeten weer trots zijn op LTO. Dat het hún organisatie is die ook echt voor hún belangen knokt.’ Dat is wat de twee ervaren boerenbestuurders Jan Cees Vogelaar en Jaap Haanstra willen bereiken, mochten ze voorzitter worden van de eens zo machtige landbouworganisatie.

• Tekst: Jelle Feenstra en Sjoerd Hofstee • Foto: Lisa Vogelaar

Iedereen in en rond de agrarische sector veerde even op: wat krijgen we nu dan toch? Jaap Haanstra en Jan Cees Vogelaar, die zich als duo kandidaat stellen voor het voorzitterschap van LTO. De timing lijkt perfect.

Melkveehouder Henk Schoonvelde

Jan Cees Vogelaar (links) en Jaap Haanstra: 'Boeren moeten weer trots zijn op LTO. Dat het h;un organisatie is die ook echt voor hn belangen knokt.'

58

2020

verwoordde het in zijn column voor Boerderij treffend. ‘Boeren snakken naar Trumpiaans-achtig no-nonsens leiderschap en zijn in deze tijd met verschralende marges en aanhoudende kritiek vanuit de groene organisaties wel even klaar met meebuigen en verbinden.

De roep om boerentrots is dermate groot, dat ieder ander geluid kansloos is.

Het eeuwig overleggende LTO zal met Jaap Haanstra en Jan Cees Vogelaar een heel andere uitstraling krijgen.’

Op het zonovergoten balkon van zijn manege in Lelystad wuift Jan Cees Vogelaar de vergelijking met Trump meteen weg. ‘Het gaat erom dat je in dit land met elkaar fatsoenlijke en realistische afwegingen maakt en dat is momenteel ver te zoeken.’

Hij vertelt hoe Haanstra hem deze zomer opbelde en voorstelde samen de klus te doen. Beide mannen kennen elkaar sinds de akkerbouwacties van

OVER NATUUR EN KLIMAAT’ beginjaren negentig, kwamen elkaar bestuurlijk vaak tegen en weten exact wat ze aan elkaar hebben. Zonder woorden. Samen sterk. Om LTO en de boerenbelangenbehartiging weer kleur te geven. Hoe ze denken? Zo. Over natuur Vogelaar: ‘Al die mensen en hun economische activiteit in Nederland, welke natuur past daar nog bij? In die volgorde moet je discussie voeren, nu gebeurt het andersom. Hou op met je gezeik over nog meer natuur en klimaat, nog meer zonnevelden in dit overvolle land, het is compleet waanzin. Hoe we

dat gaan tegenhouden? Het gesprek aan gaan met relevante partijen in de samenleving en heel duidelijk de vraag stellen wie en wat we willen in dit land. Wat als de uitkomst meer natuur en minder boeren is? Die keus mag en kan de maatschappij altijd maken, maar dan wel op basis van een eerlijk en fatsoenlijk traject en een fatsoenlijke financiële afwikkeling. Niet op basis van uitroken, zoals nu gebeurt.’

Haanstra: ‘Onze insteek is: meer natuur moet je in zo’n dichtbevolkt en druk gebied als Nederland niet willen. Te meer omdat er op deze wereld maar een paar regio’s zijn waar je zo goed pootaardappelen kunt telen, waar je zo goed zaden kunt vermeerderen en waar je zo goed zuivel kunt produceren. Komt bij dat we met Rotterdam een fantastisch logistieke hub hebben. Dan kun je de natuur beter op plekken doen die zich daar beter voor lenen. Ook vooraanstaande wetenschapsjournalisten als Hidde Boersma zeggen dat: meer doen op plekken waar de omstandigheden ideaal zijn, dan hou je op andere plekken meer ruimte over voor natuur.’

Over Europa Haanstra: ‘In heel Europa zie je meer nationalisme ontstaan. Ik snap dat, ondanks dat ik erg Europees gezind ben.

De vroegere EEG functioneerde perfect, als soort van handelsunie. Het ging fout toen we van de Europese Gemeenschap een Europese Unie maakten, toen ging Brussel zich ineens overal mee bemoeien, tot aan de zuigkracht van je stofzuiger toe. Dat irriteert mensen mateloos. Brussel is bezig om de saamhorigheid in Europa aan te tasten door zich overal mee te bemoeien. En vervolgens doen sommige nationale overheden er nog een paar flinke scheppen bovenop, waardoor in elk land de regels totaal anders uitpakken. Waar blijf je dan met je één Europa?’

Vogelaar: ‘Uit boerenbelang zou ik een Nexit serieus overwegen.

Het geld voor de Green-deal en de Europese coronasteun gaan ze uit de landbouwbegroting halen. De hectarepremie duikelt onder de € 200 per hectare en intussen krijgen boeren alleen maar meer regeltjes in de maag gerost. Flikker dan maar op

met die paar rotcenten. Ik ben het met Jaap eens dat de oude handelsunie prima functioneerde, daarin kun je je exportbelangen prima borgen. We zijn veel te ver doorgeschoten in taken die door Europa worden geregeld. En weet je wat het ergste is? Hier in Nederland en Noordwest-Europa betalen we het meest en knikken we netjes ja en amen.

Terwijl ze in rest van de EU alle regels aan hun laars lappen. Willen wij dat dan nog twintig jaar lang blijven financieren vanuit Nederland?’

Over polarisatie Vogelaar: ‘We hebben een Randstad waar ze denken dat ze vanuit de grachtengordel heel Nederland kunnen inrichten. Zeshonderd jaar geleden hadden we een feodale maatschappij, met kasteelheren en een intellectuele elite die kon lezen en schrijven. De boeren waren horigen, die dom waren en moesten luisteren. Als ik momenteel om me heen kijk, lijkt wel of we weer in

'UIT BOERENBELANG ZOU IK EEN NEXIT SERIEUS OVERWEGEN' zo’n systeem zitten. Of het nu gaat om klimaatplannen, immigratie of Zwarte Piet, de mening van het volk, de grote gemene deler daarin, wordt compleet genegeerd. Hetzelfde ongenoegen zie je ook onder boeren. Nou, wij zijn misschien niet intellectueel, helemaal dom zijn we ook niet. En dus roeren wij ons.’

Haanstra: ‘Ik ben, los van welke partij dan ook, de grootste liberalist die er is. Dat is een diep gevoel, een diepe overtuiging. Het betekent dat ik ben voor vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijheid van schrift, vrijheid van alles. Maar vrijheid houdt bij mij op daar waar ik een ander ga verplichten om mijn gedachtegoed uit te voeren. En dat is wat er in Nederland nu aan de hand is. Op het moment dat jij een andere mening verkondigt, ben je een fascist, een klimaatontkenner, een homohater, een racist, je wordt gelijk in een hoek geplaatst. Heel veel mensen durven 2020

59

INTERVIEW zich niet meer uit te spreken omdat ze meteen worden neergesabeld. Dat vind ik heel erg, want dan kom je aan het liberale wezen waarin ik geloof.’

Over burgers en NGO’s Haanstra: ‘Denk je dat de gemiddelde burger ons niet pruimt? Welnee, die is helemaal niet tegen de landbouw. Het zijn de ngo’s die doen alsof zij de stem van de samenleving zijn. Maar ik zeg je: er zit een groot verschil tussen het geluid van de ngo’s en wat de burger denkt. Ngo’s bestaan bij gratie dat ze het ergens niet mee eens zijn. Als wij dan een keer nee zeggen, omdat het geld kost, mag dat?

Vogelaar: ‘Burgers herkennen het ongenoegen onder boeren als hun eigen ongenoegen. Al die jongens aan de schop stonden bij de trekkeracties met de duimen omhoog, kranen stonden te zwaaien, mensen uit de zorg, de horeca. Heb je veel onvertogen geluiden gehoord van burgers? Gatverdikkeme, er zijn wat trekkeracties geweest hè?

En nog steeds zegt de samenleving, die boeren hebben gelijk. Het is het grote ongenoegen dat Den Haag stelselmatig lijkt te negeren. Over feodaal gesproken.’

Over gevecht om ruimte Vogelaar: ‘In Nederland wordt jaarlijks 15.000 tot 20.000 hectare grond omgezet in woningbouw of natuur. Elk jaar komen er 125.000 mensen bij, een stad zo groot als Leiden. Het betekent dat er in Nederland wordt gevochten om de ruimte, maar niemand roept dat hard op. Onder het mom van stikstof, natuur, klimaat, waterkwaliteit, noem het allemaal maar op, wordt er op slinkse wijze getrokken aan boerengrond.

Boeren worden weggepest, zit je naast een natuurgebied dan ben je door schaduwwerking zwaar de Sjaak. Dat getrek aan boerengrond moet stoppen.’

Haanstra: ‘Het grote gevaar van de huidige ontwikkeling is dat we te weinig landbouw overhouden en dat de infrastructuur in elkaar klapt.

Dat verwerkers verdwijnen, kennis wegvloeit en moderne landbouw verdwijnt uit Nederland. Los van de economische consequenties heeft het ook gevolgen voor je strategische positie in de wereld. Het Planbureau voor de Leefomgeving constateert zelfs als Nederland haar export stopt en iedereen vegetarisch gaat eten de 60

2020

Nederlandse landbouw de Nederlandse bevolking niet kan voeden. In totaal heeft Nederland 3,59 miljoen hectare voor de voedselconsumptie nodig, terwijl het landbouwareaal slechts 1,82 miljoen hectare bedraagt. Als je dat nog verder uitholt, moeten we nog veel meer

'ALS WIJ HET LTODUOVOORZITTERSCHAP KRIJGEN, WORDT ER OOK WEL EENS EEN OVERLEG AFGEBROKEN' gaan importeren. Het wordt tijd dat we in dit land de noodzaak erkennen dat er een landbouw van importantie blijft.’

Over markt Haanstra: ‘De supermarkt is nooit en te nimmer verantwoordelijk voor hoeveel geld ik verdien. Dat moet ik zelf doen.

Klagen over dat supermarkten te weinig betalen, ik heb er niks mee. Dan moet je beter onderhandelen of zorgen dat je zoiets bijzonders maakt dat het extra geld oplevert.’

Vogelaar: ‘Mensen kunnen van alles wel willen, maar als het niet betaald wordt, kan het niet. Begrijp ons goed, wij zijn niet tegen maatschappelijke

behoeften en ontwikkelingen. Maar als boerengrond wordt onteigend voor natuur en vijf jaar later zegt de natuurorganisatie over dezelfde grond: hier kan wel een mooi recreatiepark komen, betaal me even € 900.000 de hectare, begrijp je? Zo werkt het niet.

Ik vind nog steeds dat de landbouw moet zorgen voor maatschappelijke inbedding. Een prachtig voorbeeld van hoe je dat vorm geeft is de speciale melkstroom die A-ware voor Albert Heijn produceert. Levert boeren 5 cent meer melkgeld op. Zo hoort dat, voor wat hoort wat. Wij zijn als landbouwsector echt wel in staat mooie verbindingen te leggen tussen stad en platteland, tussen boer en burger, maar wel graag boter bij de vis.’

Over feiten Haanstra: ‘Beleid moet gemaakt worden op basis van feiten.

Gewasbeschermingsmiddelen worden verboden op basis van onderbuikgevoel, terwijl de wetenschap aantoont dat het zo veilig is als het maar kan. Als iets niet meer op wetenschappelijke feiten gaat, hoe moet ik dan nog ooit een bedrijf runnen? Dan doet het ene land het zo en het andere land het zus. Als ik LTO-voorzitter ben en in een discussie gelijk heb op basis van kennis en wetenschap en er komt toch een verbod op iets, dan zul je mij nooit horen zeggen: daar gaat LTO in mee.

TIEN-PUNTEN-PLAN HAANSTRA-VOGELAAR

1- Boeren bepalen de koers. ‘Er is geen plaats voor een regentencultuur, de aanpak wordt no-nonsens en bottum up.’

2- Overleggen waar het kan en de beuk erin als dat nodig is.

‘Belangenbehartiging is een combinatie van strategisch schaken en rugby.’

3- Transparante feiten als basis van regelgeving. ‘Er mag geen beleid worden gemaakt op aannames, veronderstellingen of rekenmodellen die niet zijn getoetst met metingen.’

4- Democratie: ‘Over belangrijke beslissingen wordt gestemd via een referendum, ook stemmen boeren over bestuurders op cruciale posities.’

5- Boerenbelang gaat voor publieke opinie. ‘Draagvlak in de samenleving is belangrijk, maar van publieke opinie alleen kunnen boeren niet eten.’

6- Trots op belangenbehartiger. ‘Boeren krijgen een organisatie die samen met hen knokt tegen onzinnige regelgeving en voor een sterke positie in markt en samenleving.’

7- Eén boerengeluid. ‘Boerenorganisaties en ketenpartijen rijden elkaar niet in de wielen, maar versterken elkaar, elk vanuit hun eigen rol.’

8- Rechtstreeks gekozen voorzitter. ‘Draagvlak bij boeren en tuinders is essentieel voor succesvolle belangenbehartiging.’

9- Platte en efficiënte organisatie. ‘Als we voorzitter worden, kunnen boeren ons rechtstreeks bellen.’

10- Boeren en tuinders dienen. ‘Knokken zullen we voor ze.’

Jan Cees Vogelaar tijdens één van de grote boerendemonstraties. 'Er zijn heel wat trekkeracties geweest en nog steeds geeft de samenleving de boeren gelijk.'

Die streep ga ik niet over, dan ben je aan het schuiven met je principes. Als wij het duovoorzitterschap krijgen, wordt er dus ook wel eens een overleg opgebroken.’

Vogelaar: ‘Stikstof is hét item. Maar is er echt een stikstofprobleem, ik betwijfel het. Daarom zijn we nu aan het meten, dan weten we straks hoe het echt zit. Pas dan kun je beleid maken en moet elke sector evenredig bijdragen.

Zelfs voor evenredigheid moeten we al vechten. Belangen en emotie regeren het beleid. Veehouders worden op kosten gejaagd met tonnen kostende emissiearme stalvloeren die helemaal niet werken. Wat voor waanzinnige lobby zit daar achter? En weet je waarom we een stikstofprobleem hebben? Omdat natuurorganisaties voorstellen hebben gedaan voor de doelen in een Natura 2000-gebied, waarna regionale overheden die hebben vastgesteld. Hoe strenger het doel, hoe hoger de vergoeding voor de natuurorganisatie. Begrijp je? Daardoor meent iedereen nu dat Nederland een stikstofprobleem heeft. Kom op, ga eens beleid maken op basis van feiten.’

Over belangenbehartiging Vogelaar: ‘Ik zie voor de toekomst twee hoofdstromingen in Nederland:

een grondgebonden veehouderij met 2,5 gve en maximaal 20.000 kilo melk per hectare. En een veehouderij die meer industrieel opereert. De grondgebonden veehouderij moet je niet lastig vallen met allerlei regels, hou regelgeving simpel en robuust voor die bedrijven en laat zaken als weidegang lekker aan de markt over. De meer industriële veebedrijven moeten accepteren dat ze aan allerlei eisen en regelgeving moeten voldoen en regelmatig controle krijgen.

Als voorzitter wil ik samen met de leden graag een sterke visie bouwen, over waar we heen willen als landen tuinbouw. Verder vind ik het erg belangrijk om de structuurverbetering voor de landbouw in Nederland op gang te krijgen.’

Haanstra: ‘Er komen steeds minder boeren, we kunnen het ons niet permitteren om verdeeld te zijn.

Ik zie LTO als regisseur van een Landbouwcollectief 3.0, waar je in wisselende coalities samen optrekt.

Verder krijgt het referendum bij ons een belangrijke rol in grote beslissingen.

Alle boeren zullen het nooit allemaal eens worden, maar boeren accepteren democratie echt wel.’’

Over LTO Haanstra: ‘Het was niet mijn plan om

voorzitter te worden. Maar het doet me pijn wat er gebeurt in de landbouw, met LTO. Dertig jaar ben ik actief geweest in de belangenbehartiging, daarin heb ik mijn gezin vaak te kort gedaan. Ik laat het niet gebeuren dat LTO naar de kloten gaat. En ik weet ook: als wij het niet worden, lacht heel Nederland ons uit. Peppi en Kokki zijn het niet geworden. Dan is dat zo. Maar dan hebben we wel een piketpaal geslagen.

Die 10 punten van ons (zie kader) hebben de leden ook gelezen en daar moet LTO iets mee.’

Vogelaar: ‘Dat is zo. Wij hebben inhoudelijke kritiek neergelegd. Over de structuur van de organisatie, over efficiency, over ledenbetrokkenheid, over cultuur, attitude. Dat is misschien bedreigend voor mensen in de organisatie en voor de organisatie zelf, zeker voor LTO Projecten. 80 procent van kennisvouchers die minister Schouten wil uitdelen, komt terecht bij LTO Projecten. Maar uiteindelijk maakt stevige verandering LTO wel gezonder.’

Haanstra: ‘Je loopt nooit voor je troepen weg, never, nooit! Bij LTO gebeurt het te vaak, dat bestuurders de kant kiezen van een gepikeerde minister en daarmee hun eigen boeren in de kou zetten. Ja, daar word ik boos om.’

2020

61

INTERVIEW

RELATIVEREN EN VOORUITKIJKEN

Harstikke jammer, maar logisch. Dat is de meest gehoorde reactie die bestuur en manager van de Agrarische Schouw krijgen op het niet doorgaan van de beurs dit jaar. Het is een domper, maar financieel valt de schade mee. Het vizier gaat weer op de toekomst.

• Tekst: Sjoerd Hofstee • Foto: Agrarische Schouw

‘Meteen na de persconferentie van Rutte in maart had ik al sterke twijfels over het kunnen doorgaan van de Schouw’, zegt beursmanager Ypke Bouwhuis. Hij is aangeschoven bij het gesprek met bestuursleden Anne Lieuwes en Klaas Kloosterman. ‘Alle reacties waren begripvol en in de trend van: 'jammer maar logisch'. Zo sta ik er zelf ook in.

Doorlaten gaan met deze richtlijnen past ook helemaal niet bij de sfeer van de Agrarische Schouw’, stelt Bouwhuis.

Voorzitter Lieuwes is het daar roerend mee eens. ‘De Schouw is vooral ook een boerenreünie. Je moet elkaar spreken, kunnen aanraken zelfs. Dat zou

nu wegvallen. Maar ook organisatorisch zag ik het niet zitten. Meer dan 5.000 bezoekers en 160 standhouders mogen wij niet aan dergelijke risico’s blootstellen.’

In juni hakten ze de knoop door. Geen Schouw dit jaar. Nuchter en zakelijk kunnen de mannen het goed relativeren, maar van binnen doet het heus pijn. ‘De Schouw hoort erbij voor ons als Kerst en Sinterklaas’, mijmert Kloosterman.

‘Het geeft een leeg gevoel. Anders zijn wij vanaf februari zeker wekelijks met de Schouw bezig’, vult Lieuwes hem aan. Hij verloor begin dit jaar ook zijn vrouw en beleefde zo de eerste maanden

van de coronaperiode als uitermate lastig. ‘De Schouw is dan helemaal iets om naar toe te leven. Het is jammer dat we dat dit jaar ook moeten missen.’

Buffer opgebouwd Een zakelijke pleister op de wond is dat de Agrarische Schouw een stichting is en de bestuurders pro deo hun werk uitvoeren. Ze hoeven uit het organiseren van de beurs dus geen inkomen te halen.

Er zijn enige algemene kosten, maar dat loopt niet in de papieren. ‘We hebben wel een buffer die we uit voorgaande jaren opbouwden’, licht Lieuwes toe.

‘Maar niet zoveel dat we dit enkele jaren op rij kunnen dragen. Daar gaan we vooreerst ook nog maar niet van uit.’

De verwijzing naar volgend jaar is

‘SCHOUW HOORT ERBIJ VOOR ONS ALS KERST EN SINTERKLAAS’ terecht want ook het doorgaan dan is natuurlijk nu nog niet zeker. ‘We hebben nog negen maanden de tijd om dat te bekijken’, zegt Bouwhuis.

Voorlopig werken ze vooral aan het nu. Het bestuur wil de binding met hun trouwe standhouders behouden en werkt dan ook aan een plan om hen wat extra aandacht te geven in dit vreemde jaar.

Het blijft dit jaar stil op de vierde donderdag van september in Park Heremastate.

62

2020

Afscheid Met het oog op de toekomst nam Klaas Kloosterman nog een besluit.

De man die jarenlang een succesvolle en drukbezochte openingsavond op touw wist te zetten, neemt na veertien jaar afscheid als bestuurder van de Agrarische Schouw. ‘Het is tijd voor nieuwe mensen met nieuwe ideeën’, zegt Kloosterman. ‘Ik stap er nu bewust uit. De ruimte is er om een opvolger te zoeken en te vinden. Wel ga ik deze club missen. Je vindt niet meer veel van dit soort volledig onafhankelijk opererende organisaties als de Agrarische Schouw. Ik heb het altijd mooi gevonden om in het programma voor de openingsavond een beetje het randje op te zoeken en ook te trachten om ons als boeren zelf een spiegel voor te houden. Als Schouw-bestuur kunnen wij die rol pakken. Als we dat vasthouden, werkt dat vast in positieve zin mee aan een florerende toekomst van de Agrarische Schouw in totaal.’

2020

63

n e t h c e r t a a f Fos ? n e s a e l f o n Kope Kijk op Fosfaatrecht.nu of bel: 085-4016809

vraagd Fosfaatrechten ge chten re e s a le n e p o o rk u Koop- hu

Kijk voor de scherpste prijs van vvo’s op www.mestverwerken.nu

64

2020

Tsjûkemarwei 6c, 8521 NA Sint Nicolaasga, 085-4016809, info@fosfaatrecht.nu