FAUNA I FLORA
WOJNA CHEMICZNA
Jady, trucizny, drażniące wydzieliny, paralizatory, środki podtruwające sąsiadów… Wyliczanka jakby żywcem zaczerpnięta z podręcznika kryminalistyki. A to tylko codzienność w przyrodzie – często stosowana broń chemiczna. tekst i zdjęcia:
Grzegorz Okołów
W
wielu popularnych kreskówkach pojawia się postać skunksa. Rodzimym jego odpowiednikiem jest tchórz, który – zaatakowany i pozbawiony widoków na ucieczkę – wystrzeliwuje z gruczołów zapachowych cuchnącą ciecz. Podobny oręż mają w swym arsenale spokrewnione z nim łasica i norka amerykańska. Pisklęta dudka, zagrożone atakiem, wystrzeliwują w kierunku przeciwnika swoje odchody, których siłę rażenia zwiększa specjalna wydzielina z gruczołu kuprowego. Zasięg tej broni może wynosić nawet pół metra, więc są w stanie odgonić intruza od dziupli, zanim ten zechce się niebezpiecznie zbliżyć. Nasz najpospolitszy wąż – zaskroniec – w sytuacji podbramkowej też uwalnia silnie cuchnącą wydzielinę, której zapach utrzymuje się nadzwyczaj długo i osobie, która nieopatrznie zechce podnieść gada z ziemi nie pomoże nawet staranne umycie rąk. Substancje o nieprzyjemnym zapachu są też powszechne w świecie bezkręgowców. Wytwarzają je np. chrząszcze z rodziny biegaczowatych, łącznie z tymi największymi. Bo bycie na co dzień bezwzględnym drapieżnikiem niewiele daje, gdy ma się do czynienia z rywalem o wiele większym od siebie.
bez powodu wyposażona jest w brodawki, bo znajdują się tam gruczoły jadowe, a w nich toksyny uwalniane podczas mechanicznego drażnienia. Ugryzienie tego płaza wywołuje u napastnika nieprzyjemne pieczenie. Ale jad nie zawsze jest niezawodny, nie działa np. na zaskrońca, a i niektóre ssaki drapieżne radzą sobie z nim, po prostu obdzierając ropuchę ze skóry. Substancje drażniące, i to o wiele silniejsze, produkują również inne płazy. U kumaka nizinnego przybierają one postać bardzo nieprzyjemnego, lepkiego, pieniącego się śluzu. W odpowiednim stężeniu staje się on toksyczny także dla samego dysponenta owej broni, choć w warunkach naturalnych takiego zagrożenia raczej nie ma. Drażniąca wydzielina jest bronią defensywną salamandry plamistej – płaza równie pięknego, co niezdarnego. Jej barwy, które tak podziwiamy, to nic innego jak czytelne kolory ostrzegawcze – bo cóż z piekącego efektu, gdy jest się już w paszczy napastnika. Również wspomniane kumaki posiadają na spodniej stronie ciała ostrzegawczy wzór, eksponowany w razie zagrożenia. KROPELKA, KTÓRA MOŻE ZABIĆ
W produkcji broni chemicznej prym wiodą bezkręgowce. Żyjący m.in. w ściółce krocioNIE TYLKO ZAPACH nóg piaskowy, gatunek wija z gromady dwuDziałanie wielu substancji produkowanych parców, wytwarza kwas cyjanowodorowy. przez zwierzęta nie ogranicza się jedynie do Ta wyczuwalna przez człowieka substancja przykrego zapachu. Skóra ropuchy szarej nie o zapachu gorzkich migdałów jest pochodną
18
