Magazine van het Leger des Heils
Jaargang 128 nr. 1
STEFAN GROOTHUIS
Vallen, opstaan en naar goud schaatsen
redactie
nr. 1
Hoofdredacteur
Majoor Robert Paul Fennema
Eindredacteur Menno de Boer
4
Stefan Groothuis: vallen, opstaan en naar goud schaatsen.’
Redactie | redactie@legerdesheils.nl Jurjen Sietsema Willemijn de Jong Nathan Sudmeier Marko Mellema
Vormgeving
Nathan Sudmeier
Traffic
Arnoud van Roosmalen
Cover
Nathan Sudmeier
reageren & abonnementen LEGER DES HEILS T.A.V. REDACTIE POSTBUS 3006, 1300 EH, ALMERE Redactie | redactie@legerdesheils.nl Abonnement | www.legerdesheils.nl
druk Senefelder Misset BV Mercuriusstraat 35 7006 RK Doetinchem
strijdkreet MAGAZINE VAN HET LEGER DES HEILS Stichter | William Booth Internationaal leider | Generaal André Cox Leider Nederland | Commissioner Hans van Vliet www.legerdesheils.nl | info@legerdesheils.nl © Leger des Heils 2014 Het Leger des Heils is een internationale beweging en behoort tot de universele christelijke kerk. Zijn boodschap is gebaseerd op de Bijbel. Zijn dienstverlening wordt gestimuleerd door de liefde tot God. Zijn opdracht is het Evangelie van Jezus Christus te prediken en in Zijn naam menselijke nood te lenigen zonder enige vorm van discriminatie.
8
Heeelp, het wordt me teveel!
10
Gebrek aan ontspanning is het probleem
13
De Bijbel: een uitstekend boek voor stressmanagement!
16
Rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en...
18
Charles Groenhuijsen: ‘een kwestie van laatjes dichtdoen’
22
David de Vos: ‘ik heb mijn ziel tot rust gebracht.’
strijdkreet | 3
STEFAN GROOTHUIS
Vallen, opstaan en naar goud schaatsen Weet je het nog? Vorig jaar februari? Met z’n allen lekker relaxt op de bank schaatsen kijken! En onze jongens en meisjes deden het fantastisch tijdens de Olympische Spelen in Sochi! De ene medaille na de andere. Eén van de mooiste was de gouden plak van Stefan Groothuis, die op 32-jarige leeftijd de 1000 meter won. Hij was allesbehalve relaxt op die woensdag de 12e februari. Hoe ga je op zo’n moment, waar je maar één kans krijgt, om met wedstrijdstress? TEKST WILLEMIJN DE JONG BEELD LEO VOGELZANG
4 | strijdkreet
strijdkreet | 5
J
e zit aan de zijkant
En als je verliest?
Je bent erg gefocust op
van de baan, nadat je
“Dat ben je veel meer bezig
presteren, je wilt het helemaal
je rit hebt gereden. Zo
met jezelf. Die pijn is dan ook
goed doen. Het rare is, als
hard naar dit moment
veel meer aanwezig. Dat is
ik sprak over het verliezen
toegewerkt en nu moet je
echt veel vervelender.”
van een wedstrijd, kon ik het prima relativeren. Je zegt dan
nog anderen zien rijden
voor je weet of je goud hebt. Dat lijkt
Het is bekend dat je enkele jaren
dingen als: ‘Het is natuurlijk
me zo spannend…
terug in een depressie zat. Had
erg jammer, ik had dit gewoon
“Ja, dat is inderdaad vreselijk!
dat iets te maken met wedstrijden
kunnen winnen, maar zo kan
Bijna onwerkelijk, eigenlijk. Ik
verliezen?
het nu eenmaal gaan. Je weet
had me daar ook helemaal niet
“Nee. Ik zat wel echt minder
dat je kunt verliezen. Volgende
op ingesteld. Je bent natuurlijk
goed in mijn vel doordat ik
keer beter.’ Maar emotioneel
enorm bezig met je eigen rit;
belangrijke wedstrijden niet
krijg je nog steeds een hele
daarop gefocust. En toen ik die
won. Terwijl ik wist dat ik dat
harde klap. Als sporter werk
eenmaal had gereden, bedacht
kon. Maar de druppel was
je een heel jaar toe naar één
ik me pas dat het nog wel even
niet de sport, maar financiële
of twee wedstrijden. Als ik die
ging duren voor ik wist wat ’t
zorgen. Er was iets mis gegaan
dan net niet goed rijd, dan
waard was. Maar de spanning
met de aankoop van ons huis
doet dat persoonlijk heel veel
die je dan voelt, is wel anders dan de stress voor je eigen rit. Op dat moment kun je niets meer veranderen aan je prestatie. Je hebt er geen controle meer over, dus het is beter om te verdragen. En geweldig als je dan uiteindelijk ziet dat je goud hebt, natuurlijk!”
‘Dat ik bleef schaatsen, is ook wel een deel van mijn redding geweest.’
met me.” Wat deed die depressie met je? “Het had veel invloed op mij en mijn schaatsen. Dat is eigenlijk nog een understatement. De depressie heeft zo’n impact, dat je daardoor het sporten ook relativeert. Je moet inzien dat er dingen zijn die veel belangrijker zijn dan het sporten. In de sportpers reageren ze dan algauw met de veronderstelling dat je niet
Ze zeggen dat je geen fysieke pijn meer voelt op het moment dat je
en ik kon niet stoppen met
meer kunt presteren als je je
wint, klopt dat?
malen daarover. Ik sliep niet
sport relativeert. Ik denk dat
“Haha, dat klopt niet hoor! Je
meer, omdat ik me zo’n zorgen
dat wel kan. Dat heb ik ook
voelt nog steeds de pijn, je
maakte. En ja, als je niet
wel laten zien. Na die moeilijke
bent zo kort na je rit nog aan
meer slaapt, gaat het vanzelf
periode schaatste ik beter
het herstellen. Maar je beleeft
bergafwaarts.”
dan ooit. Ik wist goed dat
die pijn heel anders. Je moet
6 | strijdkreet
het mis kon gaan, tijdens een
de pers te woord staan, dus je
Het is dan misschien niet de sport
wedstrijd. Voorheen was ik veel
bent met je aandacht ergens
zelf, maar is dat piekeren niet juist
radicaler in mijn sportbeleving,
anders. Dat scheelt. En je hebt
iets voor een topsporter?
nu wist ik dat het niet het
gewonnen, dus het maakt niet
“Hmm ja. Als topsporter ben
einde van de wereld was als ik
zoveel uit.”
je vaak wel een perfectionist.
niet won. Het relativeren hielp
me om met de druk om te
Die prestatiedruk, komt
gaan.”
dat uit jezelf? Of voel je ook verantwoording naar anderen?
‘Als jonge schaatser schaats je nog wel eens voor een ander.’
Trainde je wel toen je je zo slecht
Het ‘Nederlandse volk, ofzo?
voelde?
“Haha, nee hoor! Sorry
“Ik kon nog wel trainen, maar
Nederlands volk, maar daar
was wel veel minder goed.
schaats ik niet voor. Als
Dat ik bleef schaatsen, is ook
jonge schaatser schaats
wel een deel van mijn redding
je nog wel eens voor een
geweest. Ik zat in het team,
ander. Voor je ouders. Of
ik had de verplichting om
om je trainer niet teleur te
te komen. Fysiek stond ik er
stellen. Maar daar groei je
extreem slecht voor, was heel
wel overheen gedurende je
veel afgevallen, sliep bijna
carrière. Op een gegeven
niet. Maar doordat ik toch op
moment doe je het echt voor
belangrijk meer. Er kwam geen
kwam dagen, ben ik er sneller
jezelf. Je stelt voor jezelf een
WK achteraan, dus dan is het
bovenop gekomen, denk ik.”
doel en legt jezelf de druk op.
belangrijkste gewoon geweest.
Dat werkt ook het beste, denk
Ik had het hoogste gehaald.
ik.”
Dat geeft toch een soort rust.”
“Daar zit veel verschil in.
Als je eenmaal goud hebt, is het dan
Wat doe je nu naast schaatsen?
Als ik moet reizen, een druk
gedaan met de prestatiedrang?
“In de zomer heb ik twee halve
schema heb en snel moet
“Toen ging ik even helemaal
dagen per week voor een
inpakken bijvoorbeeld – kan
los, ja. Bij de Spelen had ik dat
bedrijf in Apeldoorn gewerkt.
ik heel slecht met die stress
echt extreem. Ik ontspande
En ik ben meer tijd gaan steken
omgaan. Terwijl wedstrijdstress
ook totaal. Voor een sporter
in een fitnessproduct waar ik
juist heel motiverend werkt.
is dat heel lastig. Je bent
met vrienden aan werk. Nu in
Dat soort stress heb ik juist
na een wedstrijd meestal
de winter staat dat werk wel
nodig om te presteren. Er
weer bezig met de volgende
weer op een laag pitje, maar
zit zo’n verschil tussen die
wedstrijd. Na de 1000 meter
het is goed om ook andere
verschillende soorten stress; ik
probeerde ik het nog wel vast
dingen te beginnen, naast mijn
ben er ook nog niet helemaal
te houden tot de 1500 meter
schaatscarrière.
uit waar dat aan ligt. Misschien
die ik drie dagen later moest
is het omdat sport één groot
schaatsen. Maar dat lukte me
Merk je nu dan het verschil tussen
ding is waar je langere tijd aan
niet helemaal. Je moet dan in
werkdruk en wedstrijddruk?
werkt. Andere stress is vaak
een soort cocon blijven. Het
“Van die halve dagen werken,
op korte termijn en je hebt er
was fijn om dat los te laten en
merk ik niet zo veel stress.
een ander soort controle voor
er helemaal van te genieten.
Bij een wedstrijd is alles op
nodig.”
Als topsporter vier je vaak
één moment gericht, bij een
niet echt je overwinning,
opdracht van mijn werk is dat
maar het is belangrijk dat wel
wel anders. Wat dat laatste
te doen. Na Sochi kwam er
betreft is het een kwestie van
nog een NK Sprint aan, maar
goed plannen. Het is leuk om
dat was voor mij niet zo heel
daarmee bezig te zijn.”
Is stress voor jou iets motiverends of werkt het juist verlammend?
‘Relativeren hielp.’
strijdkreet | 7
Heeeelp, het wordt me te veel! TEKST WILLEMIJN DE JONG BEELD ALPHA SPIRIT
Stress. Dat hebben we allemaal wel eens. Je moet te veel dingen doen in te weinig tijd. Morgen is de grote dag. Je bent bang dat je je bus niet haalt. Te veel mensen die iets van je verwachten. Je verwacht te veel van jezelf.
bewijzen, kan dus geen kwaad! Negatieve stress, de stress die bijvoorbeeld vrijkomt als je te veel (werk)druk ervaart, je partner verliest of wordt ontslagen, heeft vaak een grote impact op je geluk en je gezondheid. Klachten die je kunt krijgen, zijn onder andere: jachtige gevoelens, hoofdpijn,
Maar hoe komt ’t eigenlijk dat we dan in de stress
spierpijn en slaapproblemen. Uiteindelijk kun je er
schieten? Is het gezond of ongezond? En hoe ga je
zelfs depressief van worden of er paniekaanvallen of
goed om met stress?
een burn-out van krijgen.
Hoe je stress krijgt
Hoe je minder stress krijgt
Het onrustige stressgevoel in je buik, piept
Hoe kun je ervoor zorgen dat je wel wordt geactiveerd
tevoorschijn als er iets spannends staat te gebeuren.
door een beetje gezonde spanning, maar niet
Bijvoorbeeld vlak voor je trouwdag of de vakantie. Het
depressief wordt door langdurige druk? Simpelweg
kan vervelend worden als je over een situatie geen
regelmatig ontspannen, kan daarbij helpen. Waar krijg
controle hebt en ook dat onrustige gevoel krijgt.
jij energie van? Een wandeling door de natuur? Een goed boek? Stress wordt verminderd als je regelmatig
Het stofje dat je hersenen afgeven bij controleverlies
beweegt, minstens een half uur aaneensluitend per
heet cortisol. Een beetje van deze stof is niet
dag. Ook nachtrust is heel essentieel. Acht uur slaap
schadelijk. Het zorgt er namelijk voor dat je
per nacht. Maar zeker zo belangrijk: genoeg lachen!
immuunsysteem net iets harder werkt en je geheugen en concentratie beter zijn. Maar als stress langer
Als je stress wordt veroorzaakt doordat je geen
duurt, worden die drie dingen juist slechter. Je
overzicht meer hebt, neem dan tijd om alles op
immuunsysteem gaat slechter functioneren, je
een rijtje te zetten. Opschrijven helpt. Ook om al
geheugen wordt slechter en je kunt je minder goed
die dingen in je hoofd op te ruimen. Zijn er te veel
concentreren.
bezigheden op je lijstje? Bedenk dan wat je af kunt zeggen en doe dat ook! Als je bezig gaat met je to-do
Het onrustige gevoel en je verhoogde hartslag, komen
list, concentreer je dan op één bezigheid tegelijk. Als
door de stofjes adrenaline en noradrenaline. Ze geven
het ordenen, rust nemen of concentreren niet lukt in je
je energie en maken je alerter. Ook deze stofjes zijn op
eentje… Bedenk dan dat het absoluut geen schande
de korte termijn stimulerend, maar op de lange termijn
is om hulp te vragen aan iemand die je vertrouwt.
uitputtend.
Meteen hulp vragen, is minder heftig dan op een later
Wat je van stress krijgt
8 | strijdkreet
moment; als je overspannen bent. En misschien is de beste tip voor rust in je lijf wel deze: praat eens rustig
Van positieve stress ga je vaak beter presteren. Af
met de God die belooft dat Hij rust zal geven als je al
en toe een beetje spanning voordat je jezelf moet
je zorgen aan Hem geeft.
strijdkreet | 9
Gebrek aan ontspanning is het probleem
‘Stresscoach’ Suzan Kuijsten TEKST JURJEN SIETSEMA BEELD WENDY BOS
10 | strijdkreet
Rust en ruimte in je hoofd. Dat wil iedereen. Helaas lukt dat maar weinig mensen. Suzan Kuijsten schreef een boek over hoe je met stress om kunt gaan. De boodschap: de enige die iets aan je stress kan doen ben je zelf.
gas terugnemen lukte niet, dus
Rust, beweging en voeding.
sleepte ik me voort langs alle
Gevolgd door zaken als
to-do-lijstjes. ‘Het gaat wel
een negatief zelfbeeld,
weer over’, maakte ik mijzelf
perfectionisme (super
wijs. Ik had geen idee dat ik
veeleisend zijn) en een
roofbouw pleegde. Zelfs toen
zogenoemde ‘fixed mindset’
ik instortte, dacht ik dat het
(denken in beperkingen). “Als
allemaal wel meeviel. En het
je gericht met stress aan de
Als iemand weet wat stress
erge was dat iedereen het
slag gaat, leer je zien dat al
is, dan is het Suzan zelf. Het
had zien aankomen, behalve
die factoren in elkaar grijpen.
bezorgde haar twee burn–
ikzelf. Inmiddels heb ik de
Ze zijn allemaal met elkaar
outs. En ze is nog steeds niet
regie weer in handen en doe
verbonden. Een huis met een
stressvrij . “En dat is maar goed
ik een hoop dingen anders
gat in het dak gaat lekken.
ook,” zegt ze. “Want stress
dan voorheen. Mijn leven is
Op allerlei plekken ontstaat
is fantastisch! Het geeft me
daardoor weliswaar minder
vochtschade. Gaandeweg raken
de kracht en energie die ik
flamboyant, maar er heerst wel
hout en andere materialen
nodig heb om topprestaties
een bepaalde rust waardoor ik
aangetast. Je krijgt schimmels,
te leveren. Ik heb er alleen
veel zorgelozer door het leven
die de atmosfeer verzieken,
geen last meer van omdat ik
ga.”
houtrot, beestjes enzovoort.
voldoende ontspan. En dat is weleens anders geweest.”
Het wordt stukje bij beetje
Tot je erbij neervalt…
onbewoonbaar. Krakend
Stress op zich is niet het
en piepend gaat het steeds
Roofbouw
probleem meent Suzan. “Het
sneller gebukt onder nieuwe
“Toen ik zelf eenmaal ‘goed
is het gebrek aan ontspanning.
regenbuien en stormen. Op
draaide’ als zelfstandig
Ongezonde stress wordt
termijn zakt het scheef en stort
professional vond ik het leven
slecht herkend. Veel mensen
het in. Had je het dak op tijd
één groot feest. De leuke
werken tot ze er letterlijk bij
gedicht, dan was dat allemaal
opdrachten stroomden binnen
neervallen.” Mensen die met
niet gebeurd. Met je lijf is het
en mijn agenda barstte uit
extreem veel stress te maken
niet anders. Kleine schades
elkaar. Ik kon alles, mocht alles,
hebben, trappen het gas het
moet je repareren. Grote
deed alles en genoot overal
liefst nog wat verder in. Een
natuurlijk ook. Je moet je huis
van. Op den duur hielden mijn
tijdje geleden stond er in de
onderhouden. Anders krijg je
lijf en mijn hoofd de grote
krant dat voetbaltrainer Marco
het onnodig zwaar.”
hoeveelheid activiteiten echter
van Basten een stapje terug
niet meer bij en kreeg ik last
heeft gedaan als hoofdtrainer
Zelf de regie nemen
van allerlei vage klachten.
van AZ. Dat is voor veel
“Vaak hebben we het gevoel
Wat begon met af en toe
mensen ondenkbaar. Die gaan
dat we door moeten hollen en
wat draaierigheid en lichte
door tot ze uitgeput thuis
dat we daar geen invloed op
hoofdpijn, mondde uit in een
zitten.
hebben. Stress is bovendien
klachtenlijst die nauwelijks
nog steeds taboe in Nederland.
op een behangrol paste. Ik
Veel oorzaken
Veel mensen denken dat het
kreeg steeds minder zin in de
In haar boek onderscheidt
aan de foute baas ligt, die
dingen. De dag leek alsmaar
Suzan 14 stressfactoren.
irritante collega, onmogelijke
vroeger te beginnen met een
‘Hofleveranciers van stress’
schooltijden enzovoort. Maar
hoop gepieker over alles wat
noemt ze ze. Met stip op
de meeste stress veroorzaken
er nog moest gebeuren. Maar
nummer 1: slecht onderhoud.
ze zelf door de manier waarop
strijdkreet | 11
Wij moeten zelf de regie over ons leven in handen nemen en leren onze grenzen aan te geven.
ze met die baas, collega of de schooltijden
afkomen, levert alleen maar meer stress op. Ik
omgaan. Als ze aangeven dat ze het allemaal
heb geprobeerd een boek te schrijven dat alle
niet meer trekken, voelen de meeste mensen
factoren die van invloed zijn bij stress, op een
zich zwak of ze denken dat iemand anders dat
laagdrempelige en leuke manier te verzamelen
wel van ze zal vinden. De reactie is dat ze er nog
en te verbinden. Ik tref in mijn werk namelijk veel
een schepje bovenop doen om koste wat kost
mensen die vreselijk tobben met stress. En dat
hun taken af te krijgen. Begrijpelijk misschien,
is volgens mij niet nodig. Zelf heb ik ontdekt dat
maar zo houd je met zijn allen wel iets in stand.
het kan, stress een plek in je leven geven zolang
Wij moeten zelf de regie over ons leven in
er maar voldoende ontspanning tegenover staat.
handen nemen en leren onze grenzen aan te
We hebben het tenslotte ook gewoon nodig.
geven. Die verantwoordelijkheid kun je niet bij
Leven zonder stress is onmogelijk. Het is een
iemand anders neerleggen.”
overlevingsmechanisme. Maar we kunnen het wel leren hanteren. En daarmee beziggaan, is
Stress een plek geven
ontzettend leuk en geeft je de rust waar je naar
‘Hollend voor je stress uit. Wegwijzer voor rust
op zoek bent. Je zult zien dat je er gelukkiger
en ruimte in je hoofd.’ Zo heet het boek van
van wordt.”
Suzan. Ze begeeft zich ermee op een overvolle markt van ‘stress goeroes’. Zelf vindt ze dat ze dat niet is en het ook niet wil zijn. “De meeste boeken over stress focussen maar op één of twee dingen. Ze zijn saai om te lezen en je wordt er niet blij van. Op die manier van je stress
12 | strijdkreet
Suzan Kuijsten: Hollend voor je stress uit. Wegwijzer voor rust en ruimte in je hoofd. Uitgeverij: Gibbon. ISBN 9789 4913 6335 1 vekrijgbaar via bol.com
Pastoraal counselor Dirk Lemmens:
‘De Bijbel is een uitstekend boek voor stressmanagement’ Kan de Bijbel een rol spelen bij
leven zonder stress werkt niet.
wordt, gaat het vaak fout. Te veel
het leren omgaan met stress?
Sommige mensen hebben meer
negatieve stress kan funest zijn voor
Interkerkelijk pastoraal
stress nodig dan anderen. Je hebt
een mens. Ook voor een christen.”
counselor Dirk Lemmens vindt
mensen die dingen altijd tot het
van wel. “Sterker nog, de Bijbel is
allerlaatste moment uitstellen
Profeet Elia had stress
dé basis voor minder stress.”
omdat ze die druk nodig hebben om
“In de Bijbel staat een aantal prima
het goed te kunnen doen. Anderen
voorbeelden van stressmanagement.
“Stress is niet verkeerd,” zegt Dirk.
raken al gestrest bij de gedachte
Waarmee je ervoor kunt zorgen
“We hebben stress zelfs nodig om
dat ze niet genoeg tijd hebben om
dat je de stressreactie niet langer
goed te kunnen functioneren. Een
iets te doen. Pas als stress te zwaar
negatief, maar positief ervaart.
strijdkreet | 13
Vaak kun je de externe stressfactor
klachten en wilde zelfs een eind
prioriteiten. Omgaan met stress
niet beïnvloeden, maar de interne
aan zijn leven maken.”
heeft te maken met het stellen van
(hoe jij ertegenaan kijkt) wel.
prioriteiten op basis van de vraag
Zo’n voorbeeld uit de Bijbel
Gevangen in de situatie
‘Wat wil God dat ik doe met mijn
is de profeet Elia. Je kunt zijn
“De meest opvallende verandering
leven?’ Wat mag ik laten liggen,
verhaal lezen in het Bijbelboek
in het leven van Elia ligt echter
wat hoef ik niet te doen? Ik geloof
1 Koningen. Hij leefde in een
in zijn relatie met God. Lange
dat de relatie die christenen met
stressvolle tijd voor profeten
tijd vertrouwt hij erop dat God
God hebben wezenlijk is om te
(boodschappers van God uit de
door hem het onmogelijke kan
beslissen wat we wel en niet doen
Bijbel). De koning die toen op de
doen en is hij in staat om voor
en hoe we daar mee omgaan. Heel
troon zat, heette Achab. Hij was
zijn Heer bovenmenselijke
veel stress wordt ook veroorzaakt
getrouwd met Izebel. Een vrouw
inspanningen te leveren. Maar
door allerlei verwachtingen van
uit een andere cultuur, met een
zelfs de gedachte dat God door
mensen, maatstaven, eisen die
andere godsdienst. Ze had zelf 450
hem heen kan werken, wordt hem
aan ons worden gesteld en die
profeten in dienst en een gloeiende
op een gegeven moment te veel.
mensen aan zichzelf stellen. God
hekel aan profeten van andere
Hij verliest daarbij de grote dingen
gebruikt andere maatstaven. God
goden. Ze deed er alles aan om
die hij van God gezien heeft, en
zegt: ‘Je kunt wel veel presteren,
ze uit te roeien. Daarom liep het
zelfs God zelf, uit het oog. De
maar daardoor word je niet beter.
leven van Elia constant gevaar. En
dreiging van de situatie blokkeert
Je waarde ligt in het gegeven dat
laat God (de God van Elia) hem nu
de relatie met God. Elia raakt
Jezus voor je gestorven is. En dat
ook nog eens de opdracht geven
gevangen in de situatie: jarenlang
neemt heel veel prestatiedruk
om aan koning Achab te vertellen
heeft hij bij het vervullen van
weg. Hoe zie ik eruit? Hoe grappig
dat God een droogteperiode van
Gods opdracht onder een
ben ik? Hoe rijk ben ik? Hoeveel
drie en een half jaar voor het land
stressniveau gefunctioneerd dat
presteer ik? Hoeveel geld heb
in petto heeft.”
het uiterste van zijn krachten
ik?’ Al die dingen die de wereld
vergde. Daarna wordt hij echter
belangrijk vindt, daar kijkt God
Burn-out
met een crisis geconfronteerd, die
anders tegenaan.”
“Je kunt je voorstellen dat deze
het stressniveau voor een kortere
boodschap Elia niet populair
periode nog opvoert. Zo lang
Zoek God in je stress
maakte bij de koning. Hij moest
de crisis aanhoudt, weet hij nog
“Daarom is het belangrijk om
onderduiken. Na verloop van tijd
de kracht te vinden om goed te
op zoek te gaan naar een relatie
stuurt God hem opnieuw naar de
functioneren, maar wanneer ze
met God, zodat je leert zien dat
koning en komt het uiteindelijk
tot een oplossing komt, klapt hij
stress geen negatief effect op je
tot een confrontatie met de 450
totaal in.”
leven hoeft te hebben. Ook al heb
profeten van de koningin. Hoe
je het gevoel dat alles je boven je
die afloopt? (Lees de Bijbel erop
God geeft nieuwe prioriteiten
hoofd groeit, God geeft je nieuwe
na in het boek 1 Koningen, de
“Maar God laat Elia niet vallen.
prioriteiten. Dat verandert de
hoofdstukken 18 en 19). Het is
Hij pakt het probleem meteen
situatie misschien niet, maar wel
een spannend verhaal, waarin je
aan en vraagt Elia om Hem te
hoe je zelf in die situatie staat
kunt lezen dat Elia bijna onder
ontmoeten. Elia interpreteert dit
en hoe je vervolgens met stress
de stress bezweek. Hij vertoonde
als een verwijt maar God gaat niet
omgaat. Wat dat betreft, is de
symptomen van een burn-out. Hij
in discussie met Elia. Hij geeft
Bijbel een uitstekend boek voor
voelde zich hulpeloos en bedreigd
hem precies wat hij nodig heeft
stressmanagement. Vol verhalen
en maakte dat hij wegkwam om
om het probleem van zijn burn-
van mensen die onder grote druk
zijn leven te redden, hij meed
out fundamenteel op te lossen: een
hun vertrouwen op God stellen en
sociaal contact, had depressieve
ontmoeting met God en nieuwe
niet bedrogen uitkomen.”
14 | strijdkreet
Je kunt wel veel presteren, maar daardoor word je niet beter.
Het verhaal van de burn-out van Elia en hoe God die aanpakt, is uitgebreid uitgewerkt in het boek ‘Omzien naar elkaar’ dat Dirk Lemmens samen met Jef de Vriese schreef in 2007. Het is verkrijgbaar via het CPC (Centrum voor Pastorale Counseling). www.pastoralecounseling.org
strijdkreet | 15
We moeten
rennenspringenvliegen duikenvallenopstaan en... TEKST MENNO DE BOER BEELD RAWPIXEL
...weer doorgaan. We kunnen nu niet blijven, we kunnen nu niet langer blijven staan. Een
H
andere keer misschien. erman van Veen zong het al in 1979.
En na 35 jaar hoor je deze liedregels nog altijd via de radio of uit de mond van een haastige collega die weinig tijd voor je heeft. Je wordt al moe als je het liedje hoort. Ben
om de gunst van de vermoeide
jij ook weleens moe en gestrest? En dan bedoel
medemens: Kom bij ons, dan kom je zo
ik niet die vermoeidheid na drie verdiepingen
lekker tot rust! Een paar voorbeelden:
traplopen omdat de lift kapot is, of na een sportwedstrijd, of na het rennen naar de winkel
De rust die het koloniale herenhuis van het XYZ Resort
en het uitpakken van de boodschappen. Nee ik
uitstraalt, zorgt ervoor dat uw vakantie in Verweggistan
bedoel die moeheid in je hoofd, die er al kan zijn
al in het hotel begint…
als je ’s morgens opstaat. ‘Nee hè, ben ik weer zo moe. En ik dacht dat ik goed geslapen had. Ik
‘Breathe ABC. Come visit our Island and get a taste of the
word zooo moe van dat moe zijn…’
best place to celebrate a relaxed live’...
Vaak hoor ik om me heen: ‘Jaaa, ff weekendje Parijs; helemaal tot rust komen’. Of: ‘Even m’n
Als u op vakantie gaat, doet u dat natuurlijk om te
kop leegmaken in het weekend; lekker uitwaaien
ontspannen. Niets moet en alles mag. Alle zorgen laat u
op het strand’. En: ‘Ik ga met vriendinnen
achter zich wanneer u van huis vertrekt…
een wellness arrangementje pakken; ben zo
16 | strijdkreet
afgepeigerd’. Het lijkt soms wel alsof iedereen
Vroeger kroop je thuis met een kop koffie en
moe is. Moe van het werk, moe van je kinderen,
een goed boek op de bank. Ik kon me dan
moe van je partner, moe van je familie, je
ook helemaal afsluiten van de wereld om me
collega’s, het gezeur op de sportvereniging… en
heen. Alleen ik, mijn boek en mijn koffie. Dat
wat doen we dan? We rennen naar Parijs, het
lukt me niet meer zo vaak. Er is altijd wel wat.
bos, het strand, de beautysalons, het voetbalveld.
Kids helpen met huiswerk, de was, het eten,
Tegenwoordig schreeuwt iedereen het hardst
de tuin, collecte lopen, vergaderingetje hier,
afstemmingsdingetje daar. En wanneer is er dan rust? Als de kids op bed liggen. Zo rond tien uur, half elf komt er rust in huize De Boer.
vermoeid en belast bent en Ik zal je rust geven’. Je vindt dat in het boek Mattheüs, hoofdstuk 11, vers 28.
En eigenlijk zou je dan je nest in moeten kruipen, maar nee: nog ff de samenvattingen van de
Okee, ik wil rust, maar hoe kom ik dan bij Hem?
champions league zien, het laatste nieuws, het
Iemand gaf mij laatst een waardevolle tip: “Je
einde van die film (die ik al vier keer gezien
moet je ogen sluiten, die tekst een paar keer in
heb) toch nog maar ff bekijken. Te laat naar bed
gedachten opzeggen en je dan concentreren op
uiteindelijk en ’s ochtends weer moe. Vooral
wat God tegen jou zegt.” Ik heb dat gedaan en
de combinatie met zaken waar je je zorgen om
niet dat het meteen al mijn problemen oploste,
maakt, maken me moe. Dingen die in je kop
maar ik werd er wel rustiger van. En hoe meer
gaan zitten. Gedachten over je werk, problemen
ruimte ik aan God geef, hoe meer rust er komt.
met andere mensen, zorgen over financiën, de
En tegelijk groeit het vertrouwen dat God mij
opvoeding van de kinderen, de omgang met
helpt, rust geeft en uitkomst biedt als het moeilijk
collega’s, wat je moet vinden, wat je moet doen,
is. Misschien ook iets voor jou? In de Bijbel staat
wat je niet moet doen… En dan word je moe.
de volgende tekst: “Werp je bekommernis op
En dan blijf je moe. Rennen, springen, vliegen,
Hem, Hij zal voor je zorgen.” (Psalm 55 vers 23 en
duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan… Je
1 Petrus 5 vers 7).
hoofd zit vol, je agenda ook. Waar vind je rust?
Je mag je zorgen dus bij Hem laten. Hij zorgt
In de Bijbel zegt Jezus ‘Kom bij Mij, als je
voor je. Wat een rust!
strijdkreet | 17
Charles Groenhuijsen
Een kwestie van laatjes dicht doen TEKST WILLEMIJN DE JONG BEELD FRANK RUITER/ ROGIER VELDMAN
18 | strijdkreet
“Noem eens een bekende journalist?” Grote kans dat je die vraag met de naam van Charles Groenhuijsen beantwoordt. Charles werkte jarenlang als correspondent in Amerika. Hij was te zien op tv en schreef voor grote kranten en tijdschriften, heeft zeven boektitels op zijn naam en presenteert momenteel WNL op Zondag. Op elk artikel, elke column en ieder boek dat hij schreef, zat een deadline. Voor televisie werken, levert ook de nodige tijdsdruk op. Hoe gaat Charles om met deadlinestress?
ervaring; ik maak natuurlijk al
Voorbereiding en ervaring
dertig jaar televisie.” Geen greintje
Wat is er precies anders aan een
spanning als het rode lampje gaat
deadline van een nieuwsbericht
branden van de camera? “Ik ben
dan aan het rode lampje van
er vrij zeker van dat mijn hartslag
de camera? “Bij live televisie
niet omhoog gaat. Ik merk dus
is de deadline het rode lampje
lichamelijk geen spanning. Ik loop
van de camera. Zoveel verschil
vijf minuten voor het rode lampje
is er verder niet. Uiteindelijk
brandt wel een rondje om mijn
is voorbereiding altijd het
hoofd leeg te maken. Ik moet niet
belangrijkste. Vooraf aan de
meer denken aan de vuilnis die
talkshow moet ik genoeg
ik morgen buiten moet zetten. Ik
weten over mijn gasten en
maak mijn hoofd dan leeg, zodat
het onderwerp. Als je een
ik volledig geconcentreerd de
artikel schrijft, moet je ook
uitzending in kan gaan.”
genoeg informatie hebben.
Niesbui voor de camera
achtergrondverhaal is net als
“Televisie veroorzaakt de
“Je kunt tijdens opnames zo
leren voor een tentamen. Heel
meeste werkdruk. Omdat tv het
geconcentreerd zijn, dat je zelfs
veel lezen en leren over het
ingewikkeldste is. Het is live, dus
je lichamelijke ongemakken
onderwerp. Aanstaande zondag
alles móet op dat moment goed
niet meer voelt. Als je last van
maak ik twee uur live televisie.
gaan. En als je iets verkeerd doet,
je darmen hebt vlak voor de
Twee keer vier gasten; dat is best
kun je niet terug. Het is anders
uitzending, ben je natuurlijk
een hoop voorbereidingswerk.
dan bijvoorbeeld op de radio of
bang dat je tijdens de uitzending
Maar als je het goed voorbereidt,
bij het schrijven van een boek. Op
opeens naar het toilet moet. Toch
kan er niet zoveel gebeuren.
de radio maakt het niet uit hoe ik
gebeurt dat niet. Ik heb zelfs
Dan hoef je dus ook niet
eruit zie. En als ik een boek schrijf,
een heel specifiek lichamelijk
zenuwachtig te zijn. En doordat
kan ik best tussendoor even een
ongemak: ik heb al mijn hele
ik zoveel ervaring heb, weet
interview geven. Bij televisie
leven één of twee keer per dag
ik wel dat ik niet zal stilvallen
moet je alles tegelijk goed doen.
een niesbui. Ik was altijd bang
of een black-out krijg. Mensen
Je kunt op elk moment in beeld
dat ik die bui precies tijdens een
krijgen op tv een black-out als
komen tijdens de opname. Nu
uitzending zou krijgen. Maar
ze overgeconcentreerd zijn. Of
ik WNL op Zondag presenteer,
dat is nooit gebeurd. Terwijl dat
als je je tekst uit je hoofd leert.
moet ik opletten dat ik alle gasten
statistisch gezien echt wel een
Dan ben je alleen maar bezig met
aan het woord laat, het gesprek
keer live had moeten gebeuren.
‘wat moest ik hierna ook alweer
leid en ondertussen luister naar
Dat ik geen niesbui krijg, niet naar
zeggen’.”
de stem in m’n oortje die zegt:
het toilet hoef en geen storende
‘nog twee minuten’.”
gedachten in mijn hoofd heb
Scenario-denken
tijdens een opname, komt door
“Bij goed voorbereiden, hoort
Niet denken aan de vuilnis
een soort hyperfocus. Op dat
ook een goede organisatie. Als
Charles vindt televisie ook het
moment ben je alleen bezig met
je ziek bent, dondert je schema
leukste om te doen. “Het is leuk
tv maken. Het is alsof je lichaam
natuurlijk in elkaar. Maar verder
omdat het moeilijk is. Ik ben ook
dat aanvoelt. Het is niet per se
gaat het bij mij niet zomaar mis.
niet zenuwachtig vlak voor de
spanning of stress, maar wel een
Ik heb in mijn hoofd een to-do-
uitzending. Maar dat is misschien
bepaalde staat van alertheid.”
list. Zo weet ik dat mijn boek in
Research doen voor een
strijdkreet | 19
20 | strijdkreet
‘Als er iets met je kind gebeurt, bijvoorbeeld. Ik heb een trage polsslag, maar dan bonkt ook mijn hart in mijn keel.’ het voorjaar uit moet komen.
klopte. Dat trek je dan later weer
laatje, dus daar ben ik nu niet
Dan moet ik half maart klaar
recht – dat is een beetje inherent
mee bezig in mijn hoofd.”
zijn. Op basis daarvan kan ik wel
aan nieuws brengen. Maar als je
Laatjes dichtdoen is niet de
inschatten of ik ver genoeg ben.
een dag hebt om een artikel te
enige eigenschap die handig
Bij het nieuws heb je vaak
schrijven, kun je het niet maken
is voor een journalist. Toen
onverwachte deadlines. Maar
om een fout te maken.”
Charles correspondent was in
als je als journalist genoeg
Amerika, had hij altijd een groot
op de hoogte blijft van alle
Laatjes
tijdsverschil met Nederland. “Ik
ontwikkelingen, dan weet je altijd
Natuurlijk ervaart Charles weleens
trok dat door veel dutjes te doen.
wel wat je moet zeggen.”
stress. Maar dat gebeurt pas bij
Ik werkte vaak op rare tijden.
dingen waar hij geen controle
Het achtuurjournaal was bij mij
“Stel dat je maar tien minuten
over heeft. “Ongeprogrammeerde
om twee uur ‘s middags. Het
hebt om een nieuwsbericht te
dingen. Als er iets met je kind
ochtendjournaal om één uur ‘s
schrijven, dan helpt het ook om
gebeurt, bijvoorbeeld. Ik heb
nachts. Ik had hele rare gebroken
te ‘scenario-denken’. Dat is een
een trage polsslag, maar dan
dagen. Dus deed ik regelmatig
vorm van organiseren in je hoofd.
bonkt ook mijn hart in mijn
korte dutjes tussendoor. En
Als je maar tien minuten hebt, kun
keel, hoor. Televisie is juist erg
dat kan ik nu nog steeds. Stoel
je je niet grondig voorbereiden.
geprogrammeerd. Zolang je
achterover, oogmasker op en
Dat betekent dat je de hoofdlijn
dan al het andere in je hoofd
laatjes in mijn hoofd dicht. Soms
moet weten en daarbij een leuk
uit kunt zetten, gaat het wel
vraag ik aan een assistent of
citaat of speciale anekdote moet
goed. Ze noemen dat ook wel
stagiaire om me na vijf minuten
zoeken. Je vraagt jezelf: wat moet
compartimentalisatie. Ik zie het
weer wakker te maken. En als ik
ik in ieder geval weten? Zolang je
zo: ik heb allerlei laatjes in mijn
ergens een kwartier te vroeg ben,
niet in paniek raakt, is het prima
hoofd. Als het televisie-laatje
doe ik ook nog gauw een dutje.
te doen.”
open gaat, gaan de andere laatjes
Voor mij is slaap geen heftige
dicht. Alles heeft zijn eigen laatje.
onderbreking. Als ik iets moet
“En je doet het met de informatie
En je moet maar een of twee
schrijven, maak ik ’s avonds de
die je op dat moment hebt.
laatjes tegelijk open doen. Nu ik
conceptversie. Als ik de volgende
Rondom 9/11 heb ik ook wel
met jou praat, weet ik wel dat ik
ochtend wakker word en de
wat dingen op televisie gezegd
vandaag nog meer dingen moet
laptop openklap, is het alsof ik
waarvan later bleek dat het niet
doen. Maar die zitten in een ander
niet weg ben geweest.”
strijdkreet | 21
David de Vos:
‘Ik heb mijn ziel tot rust gebracht’ TEKST JURJEN SIETSEMA BEELD RED MATTERS
Evangelist David de Vos (31) wil zijn hele leven al één
bed en brak ik. Ik kreeg een enorme jankbui en zei: ‘ik
ding: zoveel mogelijk mensen vertellen over Jezus.
kan het niet meer’.” Na deze gebeurtenis neemt David
Dat je daarbij flink over je grenzen kunt gaan, leert
twee weken rust. “Ik dacht dat het daarna wel weer
hij als hij een burn-out krijgt. Hij schrijft er een
over zou zijn. Maar dat bleek een veel te optimistische
openhartig boek over waarin hij de lezer uitdaagt
inschatting. Toen ging het pas echt bergafwaarts. Ik
om, net als hij, Jezus steeds meer in zijn karakter te
kreeg allerlei geestelijke en lichamelijke klachten en
laten groeien.
wist: dit is mis. Vanaf dat moment gingen ook bij anderen de alarmbellen rinkelen. Spreekbeurten en
Hij voelt zich een grote loser als hij, door zijn burn-out,
afspraken werden afgezegd en het stichtingsbestuur
spreekbeurten en afspraken moet afzeggen en moet
is op zoek gegaan naar mensen die mijn taken konden
erkennen dat hij niet meer verder kan. In de periode
overnemen. Ik werkte voor drie of vier man tegelijk en
daarvoor loopt hij zich het vuur uit de sloffen om alles
dat ging gewoon niet.”
wat hij moet doen, gedaan te krijgen. “Ik dacht, dit is mijn roeping en ik moet het zelf allemaal voor elkaar
Diep gaan
boksen. Als ik in een weekend vijf keer moest spreken,
Het gevoel gefaald te hebben, een loser te zijn, gaat
dan deed ik dat met veel passie en liefde. Ik vond dat
David niet in de koude kleren zitten. “Ik dacht, kijk
geen probleem.”
mij nou eens. Alles gegeven in dienst van God en hier zit ik, muurvast.” De periode die volgt, is een zware.
Alles zelf doen
“Ik ben echt diep gegaan en heb professionele hulp
David erkent dat er in zijn karakter elementen zitten
gezocht om er weer bovenop te komen. Het haalde
die zijn grenzeloosheid hebben veroorzaakt. “Ik wilde
mij uit mijn isolement. Dat betekende wel dat ik mijn
graag alles zelf doen en vroeg eigenlijk nooit om hulp.
‘huiswerk’ moest maken. Niet meer alles zelf willen
We vormden een kleine stichting. Mijn vrouw deed de
doen, betekent dat je keuzes moet maken en je koers
administratie, er was nog een medewerker en ik zo’n
moet bepalen. Gelukkig had ik de juiste mensen om
beetje alles daaromheen. Toen we een nieuw gebouw
mij heen. Zij hielpen mij om verder te kijken dan de
kochten en er verbouwd moest worden, wilde ik zelf de
hopeloosheid.”
financiering regelen en stond ik zelf bij de bouwmarkt om alles wat er nodig was, te kopen.”
Wie bepaalt jouw waarde? “Tegelijkertijd ging ik ging zoeken naar wie God en
22 | strijdkreet
‘Ik kreeg een enorme jankbui’
Jezus in mij waren. De maatschappij bepaalt onze
In die periode verandert er iets in Davids leven. “Ik
‘waarde’ aan de hand van wat anderen over ons zeggen,
merkte dat ik mijn plezier verloor in de dingen die
van wat we doen of wat we hebben. De maatschappij
ik altijd zo leuk vond. Ik ging met tegenzin naar
bepaalt hoe populair je bent en die maatstaf drukt een
spreekbeurten en begon tegen de eenvoudigste dingen
stempel op je. Maar, wordt onze waarde echt bepaald
op te zien. Zo kende ik mijzelf niet.” Maar daar blijft
door wat anderen van ons vinden? Of laten we het
het niet bij. “Op een avond lag ik bij mijn vrouw in
misschien zelf zover komen? Ik ontdekte dat echte
waarde niet zit in populariteit, maar in kwaliteit en identiteit. Wanneer je jezelf constant vergelijkt met anderen, dan word je daar vroeg of laat op afgerekend. Wanneer je waarde ligt in jouw unieke vingerafdruk en je intieme relatie met God, dan kun je in alle rust zoveel vrienden of volgers hebben als je zelf wilt. Het gaat dus om ‘Jezus in jou’. Vanaf mijn burn-out ben ik hier steeds meer over gaan nadenken en het heeft ervoor gezorgd dat mijn ‘ik’ steeds verder naar de achtergrond verdwijnt en Jezus steeds duidelijker zichtbaar wordt in mij. Hoef ik dan zelf niets meer te doen? Integendeel! De dingen die ik doe en waarover ik spreek, worden steeds meer gekleurd door Jezus’ karakter in mij. Ik verander steeds meer en ben in staat om Jezus’ voorbeeld gestalte te geven in hoe ik zelf ben.” Mijn ziel tot rust gebracht “Hoe meer ruimte ik voor Jezus maak in mijn leven, hoe meer anderen Hem in mij kunnen zien en hoe meer ik zelf van Hem ga ervaren. Soms hoor ik christenen klagen dat ze nooit iets met God of Jezus beleven. Dan vraag ik, hoeveel ruimte geef je Hem dan? Hoe vaak ben je bezig met dingen van God? Ik heb mijn boek geschreven voor mensen die het moeilijk hebben, die door bange of benauwde tijden heen gaan, maar ook voor mensen die ziek zijn. Hoe ellendig zij zich ook voelen of hoe ziek ze ook zijn, Jezus woont in hun lichaam. Je kunt twee dingen doen: je focussen op je ellende en bij de pakken neer gaan zitten of je richten op Hem en zeggen: ‘Heer, hoe moeilijk ik het ook vind, ik zal hier samen met U doorheen komen’. Dat heb ik ook zelf moeten ontdekken en nu kan ik zeggen: ik ben stil geworden, ik heb mijn ziel tot rust gebracht. Als een kind op de arm van zijn moeder, als een kind is mijn ziel in mij. En dat gun ik iedereen.”
strijdkreet | 23
Kom tot Mij als je vermoeid en belast bent. Ik zal je rust geven. Uit de Bijbel, Matteus hoofdstuk 11 vers 28
doen wat we geloven