Magazine van het Leger des Heils Jaargang 127 nr. 9
Bert van Leeuwen:
EEN HAPJE ETEN IS NIET ALTIJD GENOEG JOACHIM DUYNDAM Vergeven is tijdreizen WAT ALS JE MISBRUIKT BENT? Stephan over vergeving WILLEM VAN LEEUWEN Als je vergeeft, bevrijd je jezelf
Magazine van het Leger des Heils Jaargang 127 nr. 9
VERGEEF ONS ONZE SCHULDEN
Bert van Leeuwen:
EEN HAPJE ETEN IS NIET ALTIJD GENOEG JOACHIM DUYNDAM Vergeven is tijdreizen WAT ALS JE MISBRUIKT BENT? Stephan over vergeving
Vergeving is iets waarmee ieder
WILLEM VAN LEEUWEN Als je vergeeft, bevrijd je jezelf
SK-9.indd 1
mens in zijn/haar leven weleens
13-08-14 10:46
worstelt. Het is niet alleen in de christelijke maar
redactie Hoofdredacteur
nr. 9
Majoor Robert Paul Fennema
Eindredacteur Menno de Boer
Redactie | redactie@legerdesheils.nl Jurjen Sietsema Willemijn de Jong Nathan Sudmeier Marko Mellema
Vormgeving
Nathan Sudmeier
Traffic
Arnoud van Roosmalen
wereld
ook
een
begrip,
daarbuiten
speelt
vergeving een belangrijke rol in het sociale verkeer. Vergeven is het niet meer toerekenen van kwade daden. Vergeven is het loslaten van en
boosheid, oordelen.
beschuldigingen Vergeving
vragen
en/of schenken is vaak een van de moeilijkste dingen om te doen voor een mens. Misschien wel het moeilijkste… In het bekendste gebed uit de Bijbel – het ‘Onze Vader’ – komt de zin voor: ‘vergeef ons onze schulden, zoals wij ook aan anderen Hierin
hun
schuld
wordt
vergeven’.
gevraagd
om
vergeving op basis van het feit dat
reageren & abonnementen
wij ook anderen vergeven. Maar
LEGER DES HEILS T.A.V. REDACTIE POSTBUS 3006, 1300 EH, ALMERE Redactie | redactie@legerdesheils.nl Abonnement | www.legerdesheils.nl
In
deze
we
verschillende
druk
je kunt vergeven.
Senefelder Misset BV Mercuriusstraat 35 7006 RK Doetinchem
strijdkreet Magazine van het leger des heils Stichter | William Booth Internationaal leider | Generaal André Cox Leider Nederland | Commissioner Hans van Vliet www.legerdesheils.nl | info@legerdesheils.nl © Leger des Heils 2014 Het Leger des Heils is een internationale beweging en behoort tot de universele christelijke kerk. Zijn boodschap is gebaseerd op de Bijbel. Zijn dienstverlening wordt gestimuleerd door de liefde tot God. Zijn opdracht is het Evangelie van Jezus Christus te prediken en in Zijn naam menselijke nood te lenigen zonder enige vorm van discriminatie.
doen we dat? En: hoe moeilijk is dat? Strijdkreet
belichten
aspecten
van
vergeving; hoe moeilijk het is om te vergeven en wat het met je doet als
INHOUD Een hapje eten is niet altijd genoeg
4
Vergeven is tijdreizen 8 Wat als je misbruikt, gepest en vernederd bent?
10
zeven maal zeventig maal 14 als je vergeeft, bevrijd je jezelf en de ander
18
Waarom is vergeven zo moeilijk?
22
strijdkreet | 3
Bert van Leeuwen: Een hapje eten is niet altijd genoeg Bert van Leeuwen probeert al meer dan elf jaar met het programma ‘Het Familiediner’ mensen bijeen te brengen die elkaar vanwege een familieruzie niet meer aankijken. “Familieleden die elkaar na jaren van verwijdering weer in de armen vallen, dat raakt me nog elke keer.”
4 | strijdkreet
strijdkreet | 5
Willemijn de jong
EO
muurvast zit, probeer ik mensen wat milder te stemmen, zodat ze het later misschien nog eens kunnen proberen.
Al elf jaar. Blijkbaar doet het ook iets met de kijkers…
Er zijn dus ook mensen die later, buiten het programma
“Ja. Je kunt met tv bereiken wat anders niet zo snel
om, nog eens proberen de relatie te herstellen.”
gebeurt. Ik vind het mooi dat je echt dingen kunt veranderen met zo’n programma. Natuurlijk, de ene keer
En als ze elkaar wél vergeven?
werkt de camera achter mijn schouder mee en de andere
“Het is vaak nog niet eens vergeven. Wat bij Het
keer juist tegen. Maar meestal zitten mensen vast in de
Familiediner gebeurt, is vaak alleen dat wat nodig is
situatie. Dan helpt het als een neutraal persoon met beide
om tot vergeving te komen. Ik probeer mensen te laten
partijen praat. Ik oordeel niet en die neutrale insteek
inzien dat deze situatie eigenlijk niet wenselijk is. En dan
helpt vaak wel. Het is prachtig om ruzies op te lossen die
geldt het cliché: waar een wil is, is een weg. Maar er zijn
soms al jaren voortduren.”
soms zoveel dingen gebeurd, dat samen een hapje eten niet genoeg is. We bieden na het programma dan ook
Wat leer je van het maken van zo’n programma?
mediation aan. Het gebeurt wel eens dat mensen na het
“Het leert mij veel over hoe mensen in elkaar steken.
diner zeggen ‘zand erover, we zijn heel dom geweest,
Een familieband is heel sterk. Ik loop het leven in van
maar we hoeven het niet meer uit te praten’. Meestal
mensen die vroeger een sterke band hadden, elkaar al
moet er echter nog wél worden gepraat. In veel gevallen
heel lang kennen en elkaar toch niet meer zien. Wat heel
zit er nog iets dwars. Het is goed om dan later een stap
pijnlijk is, want het blijft familie – ze komen elkaar nog
dieper te gaan, met een professionele mediator.”
steeds tegen op bruiloften of begrafenissen. Dat zo’n ruzie toch moeilijk is op te lossen, zegt wel iets over de kwetsbaarheid van mensen. Ze zijn teleurgesteld in het gedrag van familieleden van wie ze hielden. En je weet zelf ook wel hoe dat werkt: als je boos bent, gooi je er eens goed uit wat je allemaal niet zint aan de ander. Daarna kun je het weer goedmaken, maar veel
“Je moet eerst leren om
anders naar de situatie te kijken.”
mensen zetten dan juist ook de hakken in het zand. En dat kunnen mensen heel lang volhouden. Je vertelt aan je hele omgeving wat een loser de ander wel niet is. En
Vergeven kan toch ook gewoon een verstandelijke
iedereen geeft je groot gelijk, waardoor de situatie alleen
keuze zijn?
maar verslechtert. Wat me opvalt, is dat in al die pijnlijke
“Niet alleen. Er moet ook iets in je hoofd gebeuren. Ik
gevallen, de familieleden eigenlijk niet willen dat het zo
volgde eens voor een ander programma een cursus tegen
gaat. Ze willen elkaar niet haten. Eigenlijk willen ze niets
vliegangst. Daar leerde ik dat de eerste stap is: gewoon
liever dan het weer goedmaken. Maar mensen zijn, plat
anders in de vliegtuigstoel gaan zitten. Niet zo verkrampt.
gezegd, heel eigenwijs en koppig. En daaronder zit de
Dat betekent niet dat je ineens je angst kwijt bent, maar
angst om opnieuw teleurgesteld te worden. Als ik dan
het is een eerste stap die je gewoon kunt doen. Zo
op een haast frivole manier de nare situatie probeer te
nuchter kun je ook naar vergeving kijken: je moet eerst
doorbreken, kan dat heel bevrijdend zijn!”
leren om anders naar de situatie te kijken. Ik vind het belangrijk om te zeggen dat ik echt niet te gemakkelijk
6 | strijdkreet
En als een familielid niet ingaat op de uitnodiging om
denk over vergeven, want dat is iets heel groots. Maar
weer te gaan praten? Wat doet dat met degene die
het begint wel met het aanpassen van je perspectief.
het goed wilde maken?
Als je echt met elkaar in gesprek gaat, bijvoorbeeld met
“Dat is verschillend. Soms zijn mensen zo teleurgesteld
hulp van een mediator, kun je op een punt komen dat je
dat ze er dan ook helemaal klaar mee zijn. Zij komen
begrijpt waarom iemand iets heeft gedaan. Zo waren er
opnieuw in die oude boosheid terecht. Ik probeer het dan
eens twee broers waarvan er één zo ontzettend boos was
altijd wel op te nemen voor degene die niet komt, ook na
en tijdens een gesprek zei: ‘Ik begrijp niet dat je me zelfs
de opname nog. Weet je, ik banjer ook maar gewoon hun
links liet liggen toen ik in het ziekenhuis lag.’ De andere
leven binnen. Daarom doe ik alle moeite om problemen
broer antwoordde daarop dat hij toen zelf zo tot zijn nek
op te lossen, ook buiten het programma. Als de situatie
toe in de ellende zat, dat hij dat echt niet kon. Toen zag
ik dat ze zich begonnen te realiseren dat de ander het óók
weer zien. Dat zijn delicate dingen, het is niet aan mij om
niet gemakkelijk had gehad. Het kan gaan ontdooien als
zo’n jongen te pushen om zijn vader weer te zien. Ik ben
je elkaars situatie begint te begrijpen.”
door de jaren heen wel voorzichtiger geworden in zulke situaties.”
Wat doet vergeving met mensen? “Ik zie dat er een last van mensen afvalt. Soms zeggen
Je pusht mensen wel eens om toch over de drempel
mensen: ‘Ik kom wel naar Het Familiediner om het
te stappen?
goed te maken met mijn zus, maar ik doe dat voor mijn
“Ik sta er nu wat relaxter in dan jaren terug. Maar ik
dochter. Dat is degene die het heeft gearrangeerd.’ Dan
weet dat het mensen enorm kan helpen om het goed te
zeg ik: ‘Dat heeft niet zoveel zin, doe het gewoon voor
maken, dat ik daar ook wel mijn best voor doe. Het is
jezelf. Je wordt er zelf gelukkiger van.’ In ruzie leven kost
vaak een kwestie van mensen helpen om anders naar de
zoveel onnodige negatieve energie. Het helpt als mensen
situatie te kijken. Dan ga ik met hen mee naar vroeger,
zich realiseren dat de andere partij het vaak ook niet zo
toen het nog goed was. ‘Toen had je dit toch niet kunnen
gewild heeft. Ook als de ander hele nare dingen heeft
bedenken?’, zeg ik dan, ‘Nou, dan wil je het nu toch ook
gedaan of gezegd. Het kan zijn dat hij of zij nooit de
niet op deze manier?’ Ik laat het niet gemakkelijk los,
bedoeling heeft gehad zo’n ruzie te veroorzaken.”
maar zeg soms wel tegen mensen ‘het is mijn probleem niet’, om te laten zien dat het goed voor hén is om
Wat is er nodig om te kunnen vergeven?
het goed te maken. Maar het is echt beter om zulke
“Soms moeten mensen ook een beetje naar zichzelf leren
slepende familieruzies te voorkomen. Leren vergeven en
kijken. Dat is echt een voorwaarde voor vergeving. Het
verzoenen is in de praktijk gewoon leren communiceren
is niet altijd zo dat de schuld van een conflict ‘eerlijk
met elkaar, met een open opstelling. En discussie leidt
verdeeld’ is. Waar twee vechten, hebben vaak twee
nooit tot verzoening. Even goed tegen de ander vertellen
schuld – maar dat hoeft niet gelijk te liggen. Mensen zijn
hoe het zit, is nooit de insteek van een mediationgesprek.
ook vaak onhandig, of geven betekenis aan dingen die
De kunst van het goedmaken, is luisteren naar de ander.
helemaal niet zo bedoeld waren. Maar als je weet dat je
Wat dat betreft is er nog veel te leren.”
zelf ook een mens bent die fouten maakt, kun je milder zijn naar een ander.” Wat heb je zelf geleerd van al die familieruzies die je nu voorbij hebt zien komen? “Altijd als het lukt om iets op te lossen, doet me dat weer goed. Het heet niet voor niets goedmaken. Ik kijk zelf redelijk nuchter naar dingen, maar ik denk dat ik het nu wel meer zonde vind dat je jaren voorbij kunt laten gaan in onvrede. Dat is niet nodig! Ik ben nog meer dan eerst gefocust op het meteen oplossen en goedmaken van dingen die niet goed gaan. Blijf niet hangen in je koppigheid. Familie kies je niet, maar zorg dat het goed blijft.” Moeten mensen elkaar dan altijd vergeven? “Soms kom ik bij mensen, hoor ik hun verhaal aan en denk ik: Bert, dit is nu niet aan jou. Soms zijn mensen nog niet klaar om een situatie op te lossen. Het klinkt misschien raar, maar voor vergeving moet de tijd ook rijp zijn. Mensen zeggen dan tegen me: ‘Je bent een aardige jongen Bert, maar dat kan ik niet.’ En de wil dat het goed komt, moet ook van twee kanten komen. Soms wil een vader jaren na een moeilijk scheiding zijn zoon strijdkreet | 7
Vergeven is niet eenvoudig. Het is een lang proces en het kan mislukken. Wat is er nodig om iemand die je iets heeft aangedaan echt te vergeven en om die vergeving te laten slagen? Filosoof Joachim Duyndam ontwierp een stappenplan voor vergeving. “Vergeven kun je niet alleen, daar zijn twee partijen voor nodig.”
Filosoof Joachim Duyndam ontwierp een stappenplan voor vergeven:
Vergeven is tijdreizen
Jurjen sietsema
Waar gaat je stappenplan over?
dader moet het ook weten, zodat die ook verder kan
“Over de geschonden relatie tussen twee partijen
met zijn of haar leven. Ik denk dat het ritueel van het
die door vergeving misschien hersteld kan worden.
uitspreken van vergeving belangrijk is om het moment
Dat kunnen individuen zijn, maar bijvoorbeeld ook
te markeren, als resultaat van alle stappen die daarvoor
complete staten.”
zijn gezet. De uitspraak ‘ik vergeef het je’ verwijst niet naar de vergeving, maar ís de vergeving. Vergelijk het
Waarom heb je het ontworpen?
met een voorzitter die een vergadering opent en die
“Om een duidelijk verschil aan te brengen tussen de
met zijn hamer op de tafel slaat en zegt: “Ik verklaar
rol van de dader en het slachtoffer bij vergeving. We
deze vergadering voor geopend”. Dat verwijst niet naar
verwarren die twee rollen tegenwoordig nogal eens.
de opening, maar ís de opening.
Vergeving wordt vaak gezien als iets dat van jezelf is. Dat je jezelf zou kunnen vergeven. Daar neem ik met het stappenplan stelling tegen. Ik denk dat dat niet
Voelen de twee partijen het dan ook echt?
kan. Voor vergeving zijn twee partijen nodig.”
“Als het goed is wel. Dat wil zeggen: als de vergeving echt gelukt is. Maar dat weet je pas daarna. Is er
Waarom is vergeving eigenlijk zo belangrijk?
nog wrok over bepaalde dingen bij bijvoorbeeld het
“Omdat het relaties kan herstellen die anders
stappenplan is daarom ook geen garantie voor succes,
onherstelbaar beschadigd zouden kunnen raken. Het
ook al houden de partijen zich eraan. Vergeving is
is een manier om als mens verder te komen, vooruit te
groter dan de intenties van beide partijen.”
slachtoffer, dan is de vergeving dus niet gelukt. Het
gaan met je leven.”
Wat voor gevolg heeft vergeving? Een belangrijk onderdeel van het stappenplan is het uitspreken van de vergeving. Waarom?
“Als vergeving gelukt is, dan kan de relatie tussen
“De dader moet van het slachtoffer weten dat die
van hen vertelde mij over de moeilijke verhouding die
hem/haar vergeeft. Een slachtoffer kan voor zichzelf
ze had met haar vader. Ze maakten veel ruzie en op
zeggen ‘ik heb het vergeven’ en verdergaan met zijn
een gegeven moment escaleerde het. Ze woonde nog
leven, maar dat is wat mij betreft niet voldoende. De
thuis en ging naar haar kamer. Op de deur van haar
8 | strijdkreet
dader en slachtoffer dieper en intenser zijn dan daarvoor. Ik had het er eens met studenten over en één
kamer zat een haakje. Als dat haakje dicht was, dan
dan heeft vragen om vergeving geen zin. Als je al weet,
was dat een teken dat ze niet gestoord wilde worden.
als dader, dat je zo weer de fout in kunt gaan en je
Haar vader was zo boos en duwde zo hard tegen de
de vergeving, het vertrouwen, weer schendt, dan is
deur dat hij daarmee het haakje kapot maakte. Op dat
vragen om vergeving volgens mij zinloos.”
moment besefte hij dat hij te ver was gegaan en bood hij zijn excuses aan. Vanaf dat moment is die relatie
Hoe moeilijk is vergeving?
verbeterd en is het nooit meer zo geëscaleerd.”
“Voor de dader is het vragen om vergeving een hele stap. Hij/zij stelt zich daarmee heel kwetsbaar en afhankelijk
Kun je een voorbeeld noemen van hoe vergeving in een groter verband werkt?
op. Voor het slachtoffer is de bereidheid om te vergeven
“Denk aan Willy Brandt, de voormalige Duitse
lange weg met veel obstakels en valkuilen.”
heel moeilijk. Dat moet iemand wel echt willen. Je moet een vergevingsproces niet onderschatten. Het is een
bondskanselier, die in Polen letterlijk op zijn knieën ging en daarmee een eerste stap zette naar vergeving voor wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd. Zo’n gebaar heeft een enorme waarde. Het betekent
De hoofdpunten uit Joachims stappenplan
voor de slachtoffers heel veel. Dat iemand in zijn positie, als vertegenwoordiger van een groter geheel, in de openbaarheid schuld belijdt. Als dat altijd wordt ontkend en weggestopt, dan blijven de slachtoffers met de ellende zitten. Nu kunnen de slachtoffers het echt verwerken.”
Je zegt in een artikel dat vergeven tijdreizen is. Kun je dat uitleggen? “Een bekende uitspraak van de Zuid-Afrikaanse bisschop Desmond Tutu is: “Zonder vergeving is er geen toekomst”. Je kunt misstappen uit het verleden natuurlijk niet letterlijk ongedaan maken, maar door vergeving kun je wel samen de betekenis van die misstappen veranderen, waardoor er weer een toekomst mogelijk is.”
Heb je persoonlijk vergeving?
ervaring
met
“Wie niet, zou ik haast zeggen. Ik heb weleens te maken gehad met een verbroken relatie waaraan ik ook zelf schuld had en waarbij ik wist dat vergeving geen zin zou hebben omdat ik de belofte dat het niet weer zou gebeuren, niet kon doen.”
Vergeving heeft soms dus ook geen zin? “Een van de stappen tot vergeving is de belofte van de dader om zo’n misstap niet opnieuw te begaan. Als je weet dat je zo’n belofte niet waar kunt maken,
De dader:
• Vraagt het slachtoffer om vergeving. • Erkent zijn misstap als misstap, weet van zijn aandeel en neemt de verantwoordelijkheid voor de misstap op zich. • Geeft de misstap openlijk toe tegenover het slachtoffer en spreekt de bekentenis ervan uit. • Heeft wroeging en spijt van zijn misstap. • Belooft een dergelijke misstap in de toekomst niet meer te begaan.
Het slachtoffer:
• Spreekt de dader op zijn misstap aan. • Neemt de misstap serieus, realiseert zich de pijn, de krenking en de gekwetstheid die er het gevolg van zijn. • Toont openlijk de pijn, krenking en gekwetstheid aan de dader. • Wacht met het voltrekken (uitspreken) van de vergeving totdat de dader om vergeving vraagt. Het vergevingsproces vereist een juiste timing. De stappen moeten niet te vroeg, maar ook niet te laat worden gezet. Een te snel gevraagde vergeving is ongeloofwaardig en te snel gegeven vergeving heelt niet. Maar het kan ook te laat zijn voor vergeving: de vergiftigende werking van de misstap is te groot geworden, of de betrokkenen kunnen elkaar niet meer bereiken, bijvoorbeeld omdat zij uit elkaar gegroeid zijn of omdat een van beiden is overleden. Het slachtoffer voltrekt (spreekt uit) de vergeving in vrijheid; heeft dus de vrijheid de dader vergeving te weigeren. Morele of fysieke druk op het slachtoffer om te vergeven maakt deze waardeloos.
strijdkreet | 9
10 | strijdkreet
Wat als je misbruikt, gepest en vernederd bent? willemijn de jong
Je zal maar als kind seksueel misbruikt zijn. Er zal
een man die puberjongens heeft misbruikt. En hij praat
maar een pedofiel in je wijk komen wonen. Je zal
met andere slachtoffers van misbruik, die het niet
hem maar te spreken krijgen. Je zal het maar voor
kunnen verkroppen dat een vrijgekomen pedofiel in
hem willen opnemen tegenover een woedende
hun buurt is komen wonen. “Ik heb degenen die mijn
wijk. Dat overkwam Stephan. Hij heeft geleerd om
leven hebben verpest, kunnen vergeven. Daarom ben
te vergeven.
ik niet boos op daders. Ik kan weer naast ze staan.”
S
tephan is als tienerjongen seksueel misbruikt
“Ik kan me voorstellen dat er mensen zijn die dat bijna
door een man uit zijn stad. Hij was er naar eigen
‘goedkoop’ vinden klinken. Zoiets doe je ook niet van
zeggen vatbaar voor, omdat hij thuis werd
de een op de andere dag. Mijn verhaal is heel complex.
geterroriseerd door zijn vader en op school structureel
Het is een levensverhaal waar een proces in zit. Maar
werd gepest. Hij was al slachtoffer, een makkelijke
zo is het verhaal van iedereen. Van slachtoffers, maar
prooi voor een pedofiel. Nu is Stephan bevriend met
ook van daders. Door alle dingen die ik in mijn leven
strijdkreet | 11
heb meegemaakt, heb ik geleerd de mens van zijn daden te scheiden. Ik weet dat dat makkelijk klinkt, daarom zal ik iets meer van dat proces in mijn leven vertellen. Want door wat ik heb meegemaakt, ben ik mild geworden tegenover anderen. Ben ik het leven anders gaan zien.” Stephan had geen gemakkelijke jeugd. Zijn vader verloor zijn tweelingbroertje, die vlak naast hem werd overreden door een vrachtwagen. Zelf liep hij daarbij hersenletsel op, met manische depressiviteit en schizofrenie als gevolg. Stephan en zijn vier zussen waren bang voor hun agressieve vader en kregen weinig steun van hun moeder, die de boel enkel wat probeerde te sussen. Op school werd Stephan gepest. “Ik was ontzettend eenzaam. Ik moest constant alert zijn, altijd op mijn hoede. Elke avond als ik ging slapen, wist ik dat de volgende dag weer een gevecht zou zijn. Niemand die voor me op kwam. Toen ik wat ouder werd, probeerde ik mijn zussen te beschermen tegen mijn vader. Maar niemand die ooit voor mij was opgekomen. Op mijn zestiende vluchtte ik weg van huis en ging ik bij de marine op een onderzeeër werken. Daar ben ik jarenlang alleen maar bezig geweest met ‘de beste’ te zijn. Dat lukte prima tot ik op een gegeven moment werkloos raakte. Ik zat op de bank, keek toe hoe mijn vrouw voor de kinderen zorgde en ik voelde me waardeloos. Ik was niet meer de beste, voelde me nutteloos. Toen moest ik wel nadenken over wie ik was. En dan komt je jeugd en de pijn die daarbij hoort vanzelf terug.” “Als je zoveel onrecht in je leven meemaakt als ik, maar ook binnen je gezin – er zijn ook heel moeilijke dingen gebeurd in het leven van mijn kinderen – dan krijg je een ander perspectief. Maar dat gaat niet buiten mijn geloof om. Weetje, ik ging wel met mijn vrouw naar de kerk, maar daar voelde ik echt niks bij. Als er een God was, dan had Hij mij wel een hele slechte vader gegeven. En met zo’n God wilde ik niks te maken hebben. En waar was Hij toen ik werd getreiterd, toen de enige man die me aandacht gaf, me in zijn bed werkte? Toen ik jaren later een bevriende, oude man naar een business-meeting bracht, werd ik mee naar binnen gebracht. Het leek
12 | strijdkreet
me onbeleefd niet mee te gaan en het was de gewoonte
heb ik niet gesproken, maar ik ben er in mijn hart vrij
om jezelf kort voor te stellen en wat over je leven te
van. Mijn vader hoefde het niet te vragen, ik voelde dat
zeggen. Ik vertelde iets over mijn thuissituatie. Na de
ik hem moest vergeven. Ik had het zelf nodig om vrij te
bijeenkomst kwam er een christelijke man naar me toe,
worden. Ook de jongens die me vroeger pestten heb ik
legde zijn hand op mijn schouder en zei: “Geloof je in
verteld dat ik hen heb vergeven. Ik had het niet meer
God?” Ik knikte. Hij vroeg of ik het ‘Onze Vader’ wel
nodig om de beste te zijn. Door te vergeven, bevrijdde
eens bad. Ja, dat bad ik voor ik ging eten. “Ken je dat
ik mezelf.”
stukje ‘Vergeef me mijn schulden, zoals ik ook anderen vergeef’?” vroeg hij en vervolgde: “Heb je je vader al
‘Tijd heelt alle wonden’ luidt het gezegde. Welke rol
vergeven?” Ik vond het een nare vraag, schudde hem
speelt tijd bij vergeving? “Er is wel tijd voor nodig, maar
van me af en dacht er niet meer aan. Later moest ik
dat zorgt er niet voor dat je vergeeft. Ik moest God
de oude vriend nog eens naar zo’n business-meeting
vinden voor ik kon vergeven. Door God te leren kennen,
brengen. Ik wilde dat graag voor hem doen, maar
besefte ik dat elk mens fouten maakt. Maar ook dat
hoopte dat die irritante christelijke man er niet zou zijn.
God vergeeft. Jezus, Gods zoon, strafte Zichzelf om
Die was er wel. Hij lette tijdens de vergadering niet op
ons te kunnen vergeven. Dat klinkt ingewikkeld, maar
me, maar kwam na de meeting wel weer naar me toe
als je gaat begrijpen hoe dat zit, verandert alles. Ik zag
lopen. “Hoe gaat het met je? Heb je al met je vader
dat ik zelf ook geen lieverdje was geweest. Ik zag in dat
gepraat?” vroeg hij weer. “Ik zal er over nadenken,” zei
achter elke dader een verhaal zit, dat elke dader ook
ik tegen de man. Het liet me niet meer los, ik heb er
slachtoffer is. En dat alleen vergeving vrijmaakt. Zowel
diep over nagedacht. Heb in de Bijbel gezocht wat er
de dader als het slachtoffer. De dag nadat ik mijn
over vergeving stond. Ik las soms tot mijn ogen het niet
vader had vergeven, belde mijn moeder. Ze vertelde
meer deden, want er ging een wereld voor me open
dat mijn vader die nacht plotseling ernstig dement was
toen ik de Bijbel op deze manier ging lezen. Op een
geworden. Drie weken later overleed hij. Ik denk dat
dag zei ik tegen mijn vrouw: “Ik ga naar mijn ouders.”
ik met het uitspreken van mijn rust, hem ook rust heb
Dat deden we nooit, hooguit bij de feestdagen, want
gegeven. En ik zie om mij heen wat het niet vergeven
we waren niet zo dik met mijn ouders, zoals je kunt
van degene die je pijn heeft gedaan, met je kan doen.
begrijpen. Mijn vrouw vroeg niets, ze zei: “Dat moet je
De verbittering, de kou waar je jezelf in laat. Door te
doen.” Ik herinner het me nog goed. Mijn oude ouders
vergeven, doorbreek je de duisternis. Je zet jezelf los
zaten in de woonkamer, mijn moeder schonk thee in,
van de wrok. En als je vergeving ontvangt, zet je jezelf
alsof er niets aan de hand was. Ze vroeg niet waarom
los van de veroordeling. Je kunt weer verder.”
ik zo opeens kwam. Ik ging tegenover mijn vader zitten en keek hem aan. “Pa, ik ben vroeger geen enkele dag
Stephan besluit: “Vergeven is iets wat je alleen zelf kunt
gelukkig geweest. Er zijn dingen gebeurd die me erg
doen. Niemand kan tegen een ander zeggen: je moet
hebben beschadigd. Maar voor mij is het nu goed zo, ik
degene die je pijn heeft gedaan vergeven. We hebben
heb het je vergeven.” Mijn vader keek me aan en knikte
het recht niet om dat voor een ander te beslissen. Ik
alleen. Het was zes minuten rijden, terug naar mijn
geloof dat het iets tussen jou en God is. God is de
huis. Maar de zon scheen tien keer feller dan normaal,
enige die jou kan leren wat vergeving is. Omdat Hij
de bomen langs de weg waren diep-diepgroen en mijn
ons ook heeft vergeven. De ontrouw waarmee we
hoofd juichte. Ik was zo intens gelukkig! Ik was nog
Hem hebben gekwetst, is erger dan de dingen die we
nooit zó ontzettend gelukkig geweest. Die zes minuten
elkaar hebben aangedaan. God wil dat we elkaar ook
reed ik door het paradijs.” Stephan heeft tranen in zijn
vergeven. Omdat Hij weet dat het oplucht, dat er dan
ogen, een lach om zijn mond.
weer ruimte voor geluk is, dat je weer relaties kunt aangaan. Maar Hij weet ook dat we dat niet zomaar
“Mijn vader heeft me geen vergeving gevraagd. De
kunnen, dat het een proces is. En Hij vergeeft het zelfs,
man die me misbruikte heeft me nooit vergeving
als we een ander nooit zullen kunnen vergeven. Een
gevraagd. Maar ik heb hen wel vergeven. De pedofiel
betere Vader dan Hij is er niet. Echt niet.”
strijdkreet | 13
Menno de boer
Zeven maal zeventig maal Zenuwachtig liep de man heen en weer door de gang.
nu goed? Al zijn schulden, die al zolang als lood op
Aan alles kon je zien dat hij zich niet op zijn gemak
zijn schouders drukten, zomaar kwijtgescholden? Hij
voelde. Hij mompelde wat in zichzelf en keek geregeld
keek op naar ‘de baas’. Die zat hem glimlachend aan
naar de grote dubbele deur aan het eind van de gang.
te kijken. “Ik weet niet wat ik moet zeggen meneer.
Kleine zweetdruppeltjes parelden op zijn voorhoofd en
Ik kan het bijna niet geloven. Ben ik u dan niets meer
zo nu en dan stond hij even stil om met een zakdoek
schuldig? Dat is, dat is… ja dat is fantastisch nieuws!”
het zweet van zijn hoofd te wissen. Na ruim twintig minuten ging de deur open. “Meneer De Vries?!” klonk
Bijna huppelend verliet de man het pand. Op de
het een tikje bars. De man leek even te schrikken,
weg naar huis floot hij een vrolijk
herstelde zich en stapte een tikje aarzelend richting
deuntje. Totdat hij aan de overkant
deur. “Komt u verder…”
van de straat een bekende zag. Zijn gezicht betrok, het gefluit
De tafel leek wel een kilometer lang. Aan het eind
verstomde en met stevige, ietwat
zat ‘de baas’ met aan weerszijden zijn juridisch
geïrriteerde, pas snelde hij op de
adviseurs. “Zo De Vries, het wordt nu toch wel
man toe. “Ik krijg nog duizend euro
tijd dat we eens gaan afrekenen,” klonk het nors.
van je! En dat zou vorige maand
“Honderdtwintigduizend euro was het toch?”
allemaal al betaald zijn.” Geschrokken
“Dat geld heb ik niet meneer…” klonk het bedeesde
keek de ander hem aan. “Och meneer
antwoord. “Weet u, het gaat niet zo goed met de
De Vries, het gaat niet zo goed met de
zaken enneh…” “Nou, dat is dan niet zo mooi. Mijn
zaken. Ik heb het geld nu niet. Kunt u mij
geduld is eigenlijk wel op. We hebben je vaak genoeg
nog wat tijd geven? Ik beloof u dat ik het
de gelegenheid gegeven om je schulden terug te
zo snel mogelijk terugbetaal.” Maar De
betalen, maar nu ben ik er wel klaar mee. We zullen
Vries was niet te vermurwen en liet de man
een gerechtelijke procedure in gang zetten.” “Maar
oppakken en aanklagen.
dan raak ik alles kwijt. De zaak, mijn huis en alles wat erin staat. Dan komen we op straat te staan.
Vergeving is vaak niet zo eenvoudig. Stel
Hoe moet ik dan mijn gezin onderhouden?” klonk het
dat het niet om geld gaat, zoals hierboven,
wanhopig. “Als u mij nog wat meer tijd geeft, zorg ik
maar om verraad, bedrog, fysiek geweld of
ervoor dat de business weer gaat draaien. En dan zal
misschien nog erger… moord en doodslag.
ik u alles tot de laatste cent terugbetalen.”
Wat is het moeilijk om de ander te vergeven als hij of zij jou iets heel ergs heeft aangedaan.
Even was het stil. De man stond met gebogen hoofd
En: wat is het moeilijk om vergeving te vragen
het vonnis af te wachten. “De Vries, ik geloof niet
(en hopelijk te krijgen) als jij de ander iets
dat je dat gaat lukken. Maar weet je wat we doen?
heel ergs hebt aangedaan. In het eerste geval
Ik scheld je al je schulden kwijt, zodat je je helemaal
zijn we vaak bezig met de pijn die de ander ons
op je business en je gezin kunt richten. Wat zou je
heeft aangedaan. Pijn die zo erg is, dat het allerlei
daarvan zeggen?”
emoties oproept. Woede, teleurstelling, bitterheid, wraakgevoelens, enzovoort. Het is enorm lastig hier
De man wist niet wat hem overkwam. Hoorde hij het 14 | strijdkreet
goed mee om te gaan, omdat het vaak je hele leven
gaat beheersen. In het tweede geval durf je de ander bijna niet meer onder ogen te komen en is er vaak sprake van een enorme schuldenlast die je leven beheerst. In beide gevallen is vergeving de weg tot bevrijding. Alleen door de ander te vergeven (zonder dat je hoeft goed te keuren wat hij/zij je heeft aangedaan!) wordt het mogelijk om innerlijke belemmeringen zoals boosheid, wrok, bitterheid, te laten verdwijnen. En alleen door de ander vergeving te vragen kun je die vervelende schuldenlast van je schouders krijgen. Uiteindelijk zijn we op zoek naar genezing. En of iemand ons nu iets heeft aangedaan of dat wij de ander iets hebben aangedaan, de weg naar genezing begint via vergeving. Toch blijft het moeilijk. Hoe vergeef je iemand die jouw meermalen intens gekwetst of zelfs mishandeld heeft? Hoe vergeef je iemand die iets heel dierbaars van je heeft afgenomen? Hoe vergeef je iemand die jouw leven heeft geruïneerd? Dat lijkt soms een onmogelijke opgave. Dat kun je niet alleen. Het verhaal van meneer De Vries komt bijna letterlijk uit de Bijbel (Mattheüs 18: 21-30). Daarin zegt Jezus dat je iemand die jou iets heeft aangedaan ‘zeventig maal zeven maal’ moet vergeven. En daarmee wordt bedoeld dat als iemand die je om vergeving vraagt je daartoe altijd bereid moet zijn. Kun je dat alleen? Waarschijnlijk niet. Maar God is er altijd. Psalm 37 vers 5 zegt: “Vertrouw uw weg aan de Here toe en vertrouw op Hem: Hij zal het doen.” Hij is ‘de baas’ uit ons verhaal. Bereid om ons altijd te vergeven als wij daarom vragen. Bij Hem krijg je nooit een ‘nee’.
strijdkreet | 15
Hoe kan ik verder leven, hoe moet ik verder gaan. Kan ik ooit vergeven wat mij is aangedaan. De woorden in mijn ziel, de haat en bitterheid, lijken niet te helen niet door woorden, niet door tijd. Maar als er vergeving is, kan er genezing zijn van de pijn en het verdriet diep van binnen. Als er vergeving is, kan er genezing zijn en de weg van herstel kan beginnen.
16 | strijdkreet
Als er vergeving is, kan er genezing zijn
O God, ik heb U nodig ik kan het zelf niet. Ik lijk haast te verstikken in angst en in verdriet.
Want waar Uw vergeving is, zal genezing zijn van de pijn en het verdriet diep van binnen.
Hoe kan ik ooit vergeven zoals U mij vergeeft, dwars door alles heen, wat mij beschadigd heeft.
Waar Uw vergeving is, zal genezing zijn en de weg van herstel kan beginnen.
Geef mij de kracht van Uw liefde om verder te gaan,
 ook al zal er een litteken blijven bestaan. Want is Uw liefde niet sterker dan de dood en Uw vergeving niet dieper dan mijn nood?
Tekst: Marcel Zimmer
copyright 2004 Celmar Music
strijdkreet | 17
Als je vergeeft bevrijd je jezelf en de ander Willemijn de jong
18 | strijdkreet
Tessa Posthuma de boer
Willem van Leeuwen is interviewer en journalist. Toen een uitgever op een dag vroeg of hij nog een aardig idee had voor een boek, zei hij direct: “Ja, over vergeving”. Volgens Willem zijn begrippen als schuld, genoegdoening en gerechtigheid vandaag meer in trek dan vergeving. In ‘De andere wang, vergeven in tijden van vergelding’, spreekt hij met tal van mensen die gebeurtenissen meemaakten waardoor ze te maken kregen met begrippen als vergeving, verzoening, genoegdoening, wrok en berusting. Maar hij onderzocht ook zijn eigen -gebrekkige- vergevingsgezindheid.
geleden, tijdens een grote storm, viel me iets soortgelijks op. De volgende dag kwamen de landelijke dagbladen met vragen als: Hadden organisatoren
dit
niet
kunnen
voorkomen?
Wie was verantwoordelijk voor die tent? Vijf dagen later stond in een landelijk dagblad een ingezonden brief van een nabestaande met daarin: ‘terwijl wij hier in België bezig zijn
met
rouwen,
wordt
in
Nederland
de
schuldvraag gesteld’. Deze persoon vond dat een beetje onkies. En ik begreep dat gevoel. Het lijkt me voor slachtoffers en nabestaanden heel onprettig om direct na een vreselijke gebeurtenis te worden geconfronteerd met
“We leven in tijden van vergelding. Kijk maar
daders en schuld. Maar dat is wel wat onze
eens naar de televisieprogramma’s die we
maatschappij doet.”
tegenwoordig
hebben.
Radar,
Kassa,
De
Rijdende Rechter, Medische Missers – allemaal
“Zelf ben ik ook wel bezig met de schuldvraag.
programma’s
recht
Als kind had ik al een klein zwart boekje in
compensatie,
mijn hoofd met daarin de namen van mensen
genoegdoening, lik-op-stukbeleid, voor wat
die me iets hadden aangedaan of gekwetst
hun is aangedaan. In die programma’s speelt
en die ik nog wel eens terug zou pakken. Als
vergevingsgezindheid of empathie geen rol. Ik
een jongen me had geschopt, kwam hij in mijn
denk dat ze wel iets zeggen over het huidige
zwarte boekje. Dat boekje hield ik altijd bij, ook
sentiment
komen
halen.
in
waarin
mensen
Mensen
onze
willen
hun
2009
als volwassene. Eens in de zoveel jaar kwam er
stortte tijdens een festival in Utrecht een
maatschappij.
In
dan iemand bij. Maar ik moet zeggen dat het
trap in. Een ernstig ongeluk waarbij doden
op de duur een last was, het voedde namelijk
te betreuren vielen. Diezelfde avond werd op
mijn wrok, ik onthield op deze manier alle nare
de radio de schuldvraag al gesteld. Ook toen
dingen die me waren aangedaan.
het vliegtuig van Turkish Airlines neerstortte,
Daarbij komt ook nog dat ik nooit hele vreselijke
kwamen de kranten de volgende dag meteen
dingen heb meegemaakt in mijn leven. Geen
met de schuldvraag op de proppen. En bij het
vrouw die is verkracht of een familielid dat is
instorten van een tent bij Pukkelpop twee jaar
vermoord.
strijdkreet | 19
Ik dacht: als ik nu al zo wrokkig ben, wat
Rachid heeft wel zijn excuses aangeboden in
gebeurt er dan als er echt iets ergs gebeurd?
het ziekenhuis, maar maakte daarbij vrijwel
In mijn boek is mijn eigen zoektocht naar
geen contact met Niels. Misschien had het met
meer
zijn Marokkaanse achtergrond te maken, de
vergevingsgezindheid,
de
rode
draad
geworden.”
schaamtecultuur waarin hij is grootgebracht. Rachid hield zijn hoofd naar de grond en keek
“In ‘De andere wang’ sprak ik onder meer met
hem niet aan. Niels gaf aan dat hij die excuses
Tonnie en Max. Tonnie liet jaarlijks een uitstrijkje
wel heeft geaccepteerd, maar dat hij deze
maken. Na een van die routine onderzoeken
jongen nooit heeft vergeven. Daaruit bleek voor
vertelde
het
mij dat er voor vergeving wel iets nodig is. Er
helemaal mis was. Baarmoederhalskanker in
haar
gynaecoloog
moet contact zijn tussen dader en slachtoffer.
een ver gevorderd stadium. Ze liet zich direct
Empathie of iets van begrip. Met Niels gaat het
opnemen
wel weer prima, hij is ondernemer en ook weer
en
opereren.
plots
Daarna
dat
ontstonden
er complicaties. Ze lag nog tien weken in het
actief in de sportwereld.”
ziekenhuis met ontstekingen en moest daarna voor altijd een katheter gebruiken. Drie maanden
“Het verbaasde me wel dat Niels geen wrok
na haar ontslag, belde de directeur van het
meer koesterde. Hij had de feiten uitgegumd.
ziekenhuis met de vraag of ze langs wilde komen.
Hij dacht er niet meer over na. Ik vond dat wel
Wat bleek was dat de laborant twee uitslagen
in onze maatschappij passen. We nemen heel
had verwisseld; Tonnie had helemaal geen
snel afstand van nare dingen. Ik weet niet of het
kanker. Ze voelde zich machteloos en woedend.
zo is, maar voor mijn idee zoeken we in onze
Tonnie heeft uiteindelijk het ziekenhuis en de
individualistische samenleving heel gauw het
laborant wel vergeven, maar haar man Max kon
pad weer op. Nare dingen laten we gauw achter
dat niet. Hij was nog altijd woedend over de
en dan rennen we weer door.”
gevolgen van die operatie. Ik vroeg me af hoe Tonnie dit zo gemakkelijk had kunnen vergeven en ontdekte dat ze wel moest. Vergeven is vaak ook doorgaan met leven. Zonder vergeving blijf je verlamd achter. Vreemd was wel dat Tonnie na mijn gesprek met haar, bij de deur, zei: ‘Maar wat ik niet kan vergeven, is dat mijn schoonzoon mijn dochter in de steek laat’. Dat ‘kunnen vergeven’ is blijkbaar ook selectief. Misschien dacht ze dat ze aan de scheiding van haar kind nog iets kon doen. Of was de liefde voor haar kinderen intenser dan die voor haar eigen lichaam.”
Maar de boosheid bleef en ik bleef er ook op terug komen bij degene die me iets vervelends had aangedaan
“Niet vergeven betekent niet dat je dan ook
“Begrijpen wat je de ander hebt aangedaan
altijd wrokkig blijft, moet ik zeggen. Oud-
en
profvoetballer
Niels
ook
voor vergeving. Ik heb iemand geïnterviewd
geïnterviewd.
Zijn
Kokmeijer
hebben,
is
belangrijk
doormidden
die op een hele nare manier was bedrogen door haar vriend. Ze heeft foto’s van zijn
was
dader,
vreemdgaan achter de ruiten geplakt van haar
Rachid Bouaouzan, had de trap uit pure woede
vakantiehuisje, waar het bedrog plaatshad.
gegeven, het was absoluut niet nodig geweest.
Toen hij dat zag, snapte hij beter de pijn en
20 | strijdkreet
meteen
werd
ik
contact
getrapt door een tegenstander. Zijn carrière daarna
been
heb
daarover
afgelopen.
De
machteloosheid die zij moest voelen. Hij heeft
willen hebben in wat de ander heeft bewogen
daarna ook het contact gezocht en vergeving
om een vreselijke daad te plegen, terwijl je
gevraagd. Ze heeft hem vergeven, maar de
eigen pijn zo groot is. Dat is vaak onmogelijk.
relatie is wel gestopt. Ook als je niet met elkaar
Hank Heijn, de vrouw van Aholdtopman Gerrit
doorgaat, dan kun je elkaar na vergeving wel
Jan Heijn, die in de jaren tachtig werd ontvoerd
weer in de ogen kijken. Degene die vergeving
en vermoord heeft naar eigen zeggen de dader
vraagt, geeft erkenning voor de schade en de
uit wanhoop vergeven: ze moest vergeven om
pijn die hij/zij heeft berokkend en degene die
zelf door te kunnen. Ze heeft er vreselijk hard
vergeving schenkt, geeft erkenning voor het
aan gewerkt om te kunnen vergeven. Vergeving
feit dat mensen fouten kunnen maken. Je gaat
geeft bevrijding. Je kunt, ondanks iets heel
eigenlijk weer naast elkaar staan. Maar dat
verdrietigs, toch weer door met je leven. Jezelf
contact, begrip over en weer, dat lijkt essentieel
bevrijden van de last van wrok, dat is moeilijk,
te zijn. Hoewel ik met begrip niet bedoel dat je
maar uiteindelijk beter voor jezelf. Dat is wat ik
het echt hoeft te begrijpen. Je kunt nog steeds
zag bij de mensen die konden vergeven.”
zeggen: ‘Ik had het nooit zo gedaan.’ Maar je erkent wel dat de ander, in zijn/haar situatie, die fout heeft kunnen maken. Vergeving is niet per se relatieherstel, maar wel contactherstel.”
Inzicht willen hebben in wat
“Je moet er klaar voor zijn om iemand echt te
de ander heeft bewogen
kunnen vergeven. Ik geloof niet in het ‘zeggen dat je iemand vergeeft’ en dat de rust daarover daarna vanzelf komt. Ik heb het zelf eens geprobeerd. Ik dacht toen: ‘Ach kom, dat moet ik toch kunnen, zeg gewoon dat je het hebt vergeven.’ Maar de boosheid bleef en ik bleef er ook op terug komen bij degene die me iets
om een vreselijke daad te plegen, terwijl je eigen pijn zo groot is.
vervelends had aangedaan. Dat werkt dus niet. Vergeven is pas een opluchting als je er ook aan
“Als we in onze maatschappij elkaar meer
toe bent, als je merkt dat het jou zal bevrijden
zouden vergeven, dan zou er veel minder
van de wrok die je koestert.”
onzinnige strijd zijn tussen mensen! Zoveel onvrede ontstaat en bestaat vaak doordat we
“Ik kan het wel begrijpen als mensen niet
geen echt contact hebben met elkaar. Als Joden
vergeven. De ouders van Joes Kloppenburg,
en Arabieren meer van elkaar zouden weten en
een jongen die in 1996 door zinloos geweld om
meer met elkaar zouden praten, zouden ze zien
het leven is gekomen, hebben de dader niet
dat ze niet zo veel verschillen. Als we zien dat
vergeven. Ook zij hadden weinig contact met de
we allemaal uit dezelfde lap zijn gescheurd, zijn
dader gehad en het hielp ook niet dat hij na vijf
we milder voor elkaar. En kunnen we makkelijker
jaar alweer vrij rondliep en maar weinig oprecht
vergeven. Er zou veel minder ellende en strijd
berouw had getoond. Daarbij komt ook dat ze
zijn, als we dat meer deden.”
gelovige, Bijbelvaste mensen zijn. Dat maakt het niet kunnen vergeven extra zwaar en pijnlijk. Maar ik zag ook dat de mensen die niet vergaven de boosheid met zich mee bleven dragen. Om te vergeven, moet je afstand kunnen nemen van jezelf. Naar je gevoel kunnen kijken. Inzicht
strijdkreet | 21
Bitter of beter - waarom is vergeven zo moeilijk? Willemijn de jong
keantian
Vergeven is moeilijk. Het lijkt soms wel onmogelijk. Waarom is het zó moeilijk om te vergeven? Het zit in onze natuur om te willen ‘terugslaan’ als we gekwetst zijn door een ander. Onze trots of eigenwaarde is
gedeukt, onze dromen zijn in duigen of we verliezen iets heel kostbaars. Die schade moet worden vergoed. Het moet
•
erkenning van het feit dat je daad slecht was;
•
het voornemen om de daad nooit meer te doen.
•
het betreuren van die daad;
Als we iemand die oprecht berouw heeft, vergeven, kan het
proces van verzoening beginnen. Met verzoening wordt een relatie hersteld. Je staat weer naast elkaar en gaat weer met elkaar om als gelijken.
worden rechtgetrokken. Op zich een logische neiging, dat
Beschuldigen
willen rechtzetten – dat is een goede natuur. Maar vaak
samen met de gedachten die we over de dader hebben. We
we iets dat kapot is gegaan willen herstellen, dat we onrecht
Dat we het zo moeilijk vinden om te vergeven, hangt vaak
kan dat niet meer. Als datgene wat is vernield niet meer te
vertellen onszelf dat de ander de verantwoordelijkheid niet
herstellen is, blijft er alleen wraak over. Vergelden is niet herstellen, het is kwaad bestraffen met kwaad. Wraak maakt
je niet vrij, het lucht niet op; het maakt je ellende vaak alleen maar erger.
Begrijpen Blaise Pascal, een bekende filosoof zei eens: ‘to understand is
to forgive’ . Hij stelde dat vergeven begint bij begrijpen. Er is empathie nodig om een ander te kunnen vergeven. Je moet
kunnen begrijpen hoe de ander tot een daad is gekomen. Je
hoeft die daad zeker niet te rechtvaardigen, maar je kunt haar wel plaatsen. Ook voor degene die vergeving moet vragen of
ontvangt, is het nodig om te begrijpen. Echt vergeving vragen kan pas als je beseft wat je hebt aangericht, als je begrijpt waar je slachtoffer doorheen gaat.
Berouw Spijt die naar vergeving hunkert, noemen we ook wel berouw. Spijt zou je kunnen duiden als ‘dat had ik niet moeten doen, wat jammer nou’. Berouw gaat veel dieper. Je beseft wat je hebt gedaan en wilt het graag rechtzetten. Je wilt in het reine
komen met de ander. Oprecht berouw zou je kunnen toetsen aan de volgende drie elementen:
22 | strijdkreet
neemt voor zijn of haar daden. We vinden onszelf hypocriet
als we zouden vergeven, want we voelen de pijn nog steeds, of we vinden vergeving zwak. We hebben ook vaak de
neiging om daden van degene die ons pijn heeft gedaan in
het karakter van die persoon te leggen. Het is dan geen daad
die slecht is, maar de méns is slecht. Je echtgenoot ís een ontrouwe smeerlap, je schoonmoeder een secreet en je kind een onverantwoordelijk schepsel. Daarmee is ons oordeel over de persoon heel hard. Als we zelf fouten maken, zoeken we de oorzaak hiervoor vaak extern. ‘Ik heb al maanden geen
leuke klus gehad op mijn werk’, ‘de barman heeft me te vaak bijgeschonken’ of ‘mijn vrienden waren niet beschikbaar’. We
geven onszelf de mogelijkheid te mislukken, maar zijn niet zo mild voor een ander.
Dit is wat psychologen de Fundamental Attribution Error noemen. Anderen houden we helemaal verantwoordelijk voor hun gedrag, terwijl we ons eigen negatieve gedag aan situaties binden. Het is goed om dat patroon in te zien, omdat het
ons laat zien waarom we onszelf makkelijker vergeven dan anderen. Het is een leerproces om het goede in de ander te
zien en minder harde conclusies te trekken over het karakter of de intenties van de ander.
Bitter of beter Empathie kunnen we ontwikkelen door onze manier van denken te veranderen. Accepteer dat je nooit precies kunt
weten waarom een ander op een bepaalde manier heeft
gehandeld. Zie in dat je zelf de keuze hebt om bitter of beter te worden. Vergeving heeft een enorme impact op
onze eigen gezondheid en gevoelens. Het is vaak meer nog een kwestie van ons eigen hart dan dat van de ander. Laat
wereld zo lief had dat hij zijn enige Zoon gezonden heeft, zodat we vergeving konden ontvangen. God wil dat we
mensen zijn die kunnen vergeven. Dat leert Hij ons door
eerst ons te vergeven. Ons te bevrijden van onze schuld – van alle fouten die we hebben gemaakt. Als je beseft dat je zelf ook vergeven bent, wordt het minder moeilijk anderen te vergeven.
wrok je niet gevangen houden, het zal jou en je relaties
Vergeven en verzoenen is niet alleen belangrijk tussen
over het bevrijden van de gevangene… en dan ontdekken dat
bevolkingsgroepen, voor misdaden die ooit door een hele
vernietigen. Ethicus Lewis Smedes schreef: “Vergeven gaat
jij de gevangene was.” Loslaten van je eigen pijn, je wrok en misschien je uitzichtloosheid is meestal erg lastig. Dat komt
doordat we vaak zo vasthouden aan ons verdriet en onze pijn. Loslaten lukt soms even, maar al snel pakken we het hele pakket ellende weer terug. Dan is het heel bevrijdend als je
je pijn en ellende kunt geven aan iemand die precies begrijpt
wat je voelt en weet wat hij ermee moet doen. Loslaten kost tijd, net als vergeven. Maar als je je pijn en verdriet aan God geeft, zal Hij je ook helpen de ander te vergeven.
Bevrijding Het vermogen om anderen te vergeven, heeft zijn wortel in
het onszelf kunnen vergeven. In de Bijbel staat dat God de
twee mensen. Soms vragen leiders ook vergeving aan hele staat zijn gepleegd. Paus Johannes Paulus II zei eens: “Mensen zijn in essentie sociale wezens, die zich bewegen binnen een
patroon van relaties waarin zij zich zowel op goede als op slechte wijze uiten. Ook een samenleving heeft daarom
absoluut behoefte aan vergeving. Gezinnen, groeperingen, samenlevingen, landen en de internationale gemeenschap
zelf hebben vergeving nodig om banden die verbroken zijn, te herstellen, onvruchtbare situaties van wederzijdse
veroordeling te boven te komen en weerstand te bieden aan
de verleiding om anderen te discrimineren die zich daartegen niet kunnen verweren. Het vermogen om te vergeven, ligt aan
de basis van het idee van een toekomstige samenleving die wordt gekenmerkt door gerechtigheid en solidariteit.”
strijdkreet | 23
Wees goed voor elkaar en vol medeleven; vergeef elkaar zoals God jou ook in Christus vergeven heeft. Bijbelboek EfeziĂŤrs, hoofdstuk 4, vers 32.
www.legerdesheils.nl
doen wat we geloven