Nashyrningarnir - leikskrá

1

Leikskrá Ritstjórn: Melkorka Tekla Ólafsdóttir. Útlit: Jón Þorgeir Kristjánsson.

Ljósmyndir: Jorri, Claire McNamee o.fl.

Prentun: Prentmet, Oddi. Útgefandi: Þjóðleikhúsið.

Myndir í leikskránni eru teknar á æfingu og eru því ekki heimild um endanlegt útlit sýningarinnar.

Sýningin tekur um tvo og hálfan tíma. Eitt hlé.

Sýningarréttur: Nordiska ApS – Kaupmannahöfn.

Verkið heitir Rhinocéros á frummálinu. Þjóðleikhúsið 72. leikár, 2020–2021 Frumsýning á Stóra sviðinu 22. og 23. apríl 2021. Þjóðleikhússtjóri: Magnús Geir Þórðarson

2

Nashyrningarnir eftir Eugène Ionesco í þýðingu Guðrúnar Vilmundardóttur

Þjóðleikhúsið 2020 - 2021 3

Leikarar Rúrik Arnmundur Ernst Backman

Emilía Sigríður Eyrún Friðriksdóttir

Hljóðfæraleikari Flemming Viðar Valmundsson

Sviðsmaður, leikþula Siobhán Antoinette Henry

Lárus Guðjón Davíð Karlsson

Rökfræðingur og ritstjóri / nágranni Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir

Lögreglumaður o.fl.

Hákon Jóhannesson Helga Hildur Vala Baldursdóttir Róbert Hilmir Snær Guðnason Herdís Ilmur Kristjánsdóttir Baldvin / nágranni Pálmi Gestsson Mússi Rúfus

Bessi Örn Árnason Þátttakendur í sýningunni úr sviðsdeild, leikmunadeild og gestamóttöku Anna Kristín Vilhjálmsdóttir Elísa Sif Hermannsdóttir Harpa Líf Hallgrímsdóttir Herdís Jónsdóttir Herdís Hlíf Þorvaldsdóttir Högni Sigurþórsson Lena Birgisdóttir Siobhán Antoinette Henry Valdimar Róbert Fransson Valur Hreggviðsson Vigdís Hafliðadóttir

Listrænir stjórnendur

4

Leikstjórn Benedikt Erlingsson

Lýsing Björn Bergsteinn Guðmundsson

Leikmynd Börkur Jónsson

Tónlist Davíð Þór Jónsson

Búningar Filippía I. Elísdóttir

Hljóðhönnun Kristján Sigmundur Einarsson

Aðrir aðstandendur Sýningarstjórn María Dís Cilia Aðstoðarmaður leikstjóra Bjarni Snæbjörnsson Aðstoð við texta Baldur Trausti Hreinsson Starfsnemi Steinunn Arinbjarnardóttir Leikgervadeild Ingibjörg G. Huldarsdóttir - yfirumsjón Silfá Auðunsdóttir Þóra Guðbjörg Benediktsdóttir Valdís Karen Smáradóttir Leikmunadeild Högni Sigurþórsson - yfirumsjón, formlist Halldór Sturluson - grímugerð Mathilde Anne Morant - grímugerð Valur Hreggviðsson - grímugerð Búningadeild Berglind Einarsdóttir - yfirumsjón Ásdís Guðný Guðmundsdóttir Hjördís Sigurbjörnsdóttir Ingveldur E. Breiðfjörð Leila Arge

Leikmyndarframleiðsla Hildur Evlalía Unnarsdóttir - teymisstjóri Arturs Zorģis - smiður Haraldur Leví Jónsson - smiður Michael Bown - smiður Ásdís Þórhallsdóttir Lena Birgisdóttir Alex Hatfield Valdimar Róbert Fransson Lena Birgisdóttir Elísa Sif Hermannsdóttir Jasper Bock Helgi Þórsson Hrafnhildur Jóakimsdóttir Leikmyndarsmíði í framhúsi Hildur Evlalía Unnarsdóttir Rebecca Scott Lord Reynir Þorsteinsson Sviðsdeild Ásdís Þórhallsdóttir - sviðsstjóri Elísa Sif Hermannsdóttir - yfirumsjón sýningar Lena Birgisdóttir Siobhán Antoinette Henry Valdimar Róbert Fransson Valur Hreggviðsson Hera Katrín Aradóttir Athygli er vakin á því að í sýningunni er lifandi köttur.

5

6

7

„Maðurinn er mjög flókið og viðkvæmt dýr“

Melkorka Tekla Ólafsdóttir leiklistarráðunautur ræðir við Benedikt Erlingsson leikstjóra um sýninguna Benedikt vildi hefja viðtalið á því að slá ákveðinn varnagla.

Mig langar að byrja á því að lýsa frati á viðtöl við leikstjóra í leikskrá.

Slík viðtöl eru í raun yfirgangssöm aðferð til að útskýra sýningu og hvernig beri að skilja hana, í stað þess að áhorfandanum sé látið eftir að draga sínar eigin ályktanir. Ef leikstjóri tjáir sig um inntak og merkingu sýningar getur hann verið að þvinga ákveðnum skilningi upp á áhorfendur.

Engu að síður var ákveðið að setja ekki endapunktinn við viðtalið strax og ritstjóri spurði hvað það hefði verið við leikritið sem kveikti í leikstjóranum og hvers vegna hann hefði viljað setja það á svið nú. Það sem kveikti í mér löngun til að takast á við verkið eru ákveðnar áleitnar spurningar sem hafa verið ofarlega á baugi á undanförnum árum varðandi okkar dýrategund, manninn. Við mennirnir höfum staðið frammi fyrir því að endurskilgreina stöðu okkar í dýraríkinu og viðurkenna að við erum dýr. Við höfum líka þurft að takast á við spurningar um hvers konar dýr við erum. Það er ljóst að maðurinn er mjög flókið og viðkvæmt dýr. Við stjórnumst af tilfinningum, við erum stöðugt að leika „statusleiki“ sem snúast um stöðu okkar gagnvart öðrum og valdatafl okkar í milli, við erum brjálaðar kynverur, þótt við reynum oft að afneita því, - og svo erum við vitsmunaverur.

8

Vegna þess að við erum vitsmunaverur, eða hugrænar verur, geta hugmyndir gagntekið okkur og mótað okkur. Við getum talið okkur trú um að eitthvað sé svo mikilvægt að það sé réttlætanlegt að við snúumst gegn okkur sjálfum og öðrum, verðum mannfjandsamleg.

Mannkynssagan sýnir okkur hvernig við getum mótað og umbreytt samfélögum okkar með hugmyndafræði og hugmyndum, óháð því hvort það sé í raun til hagsbóta fyrir þegnana. Um leið eru hæfileikar okkar til að trúa á hugmyndir, vinna saman, hafa langtímahagsmuni að leiðarljósi og annast hvert annað þeir eiginleikar sem gera manninn að herra jarðarinnar. Þetta er nokkuð sem er mjög áhugavert að skoða í leikhúsi. Það má segja að leikhúsið sé tæki sem manneskjan getur notað til að öðlast nokkurs konar sjúkdómsinnsæi í sjálfa sig sem vitsmunaveru eða hugræna veru. Þegar við erum í leikhúsi getum við horft á fólk á sviðinu sem er á valdi ólíkra hugmynda og tekst á um þær. Þannig getum við speglað okkur og jafnvel áttað okkur á ákveðnum hlutum varðandi okkur sjálf. Þetta leikrit gerir okkur kleift að skoða hvernig hugmyndir geta breiðst út um samfélög eins og vírusar og umbreytt þeim. Í þessu verki er fjallað um vonda jaðarhugmynd sem verður útbreidd og viðtekin og umbreytir öllu.

Ionesco sagðist ekki hafa áhuga á því að flytja fólki boðskap í verkum sínum, en þó hefur mjög skýr boðskapur verið lesinn út úr Nashyrningunum, og verkið meðal annars verið skilið sem uppgjör við alræðisstefnur eins og nasisma og kommúnisma.

Hvernig blasir þetta við þér, og hefur tíminn sem hefur liðið frá frumflutningi verksins breytt sýn okkar á inntak þess? Þeir sex áratugir sem eru liðnir frá því að verkið var skrifað gera okkur kleift að skoða sumt í því í nýju ljósi. Eitt af því sem mér hefur þótt áhugavert að vinna með í sýningunni, þótt það hljómi kannski undarlega, er sú staðreynd að það eru til góðir „nashyrningar“. Ég á við að það eru til góðar hugmyndir sem byrja sem jaðarhugmyndir og verða síðan útbreiddar og viðteknar, samfélaginu til góðs. Við höfum séð hvernig slíkir nashyrningar hafa stundum tekið samfélög yfir og breytt þeim. Súffragetturnar, sem kröfðust kosningaréttar fyrir konur á sínum tíma, voru nashyrningar í augum margra, brjálaðar konur, en nú er hugmyndin um jafnrétti orðin útbreidd. Sama gildir um hugmyndina um samkynhneigð. Samkynhneigt fólk var álitið nokkurs konar nashyrningar í okkar samfélagi hér áður fyrr, en nú eru allir orðnir nashyrningar að þessu leyti. Nefna mætti hugmyndir um mannréttindi, loftslagsmál og fleira sem dæmi um hugmyndir sem hafa „smitast“ og við getum kallað „góðar“.

9

Leikritið sjálft er opið hvað þetta varðar. Hvenær er eitthvað gott og hvenær slæmt? Hvað er eðlilegt og hvað óeðlilegt? Ef þú ert orðin síðasta manneskjan í heiminum þá ert þú ekki „normal“ lengur, því normið ræðst af meirihlutanum. Hugmyndir okkar um réttlæti eru afstæðar og ráðast meðal annars af því í hvaða menningarsamfélagi við erum mótuð. Þær eru bundnar því samkomulagi sem meirihlutinn hefur mótað og trúir á. Þó viljum við mörg trúa því að sumar hugmyndir séu algildar, eins og til dæmis hugmyndin um mannréttindi.

Kjarnann í verkinu er að mínu mati að finna í löngu og gáfulegu samtali milli Rúriks og Lárusar, eða Dudars og Bérengers. Þetta samtal leiðir hugann að stöðunni í heimsmálunum um þessar mundir. Við sem í dag viljum standa fyrir húmanískt, fjölþjóðlegt og fjölmenningarlegt samfélag sem virðir mannréttindi, er umburðarlynt og miskunnsamt, og við getum kallað hina upplýstu Evrópu, horfum upp á það hvernig okkar heimur og okkar sýn stendur frammi fyrir árásum ólíkra „nashyrninga“, sem oft beita ofbeldi í baráttu sinni gegn þeim gildum sem við viljum verja. Og þá þurfum við að horfast í augu við hversu erfitt við eigum með að verja umburðarlyndi okkar af þeirri hörku sem ef til vill er nauðsynleg. Við stöndum frammi fyrir þeirri spurningu, eins og Dudard og Bérenger, hvernig við eigum að verja okkar umburðarlynda húmanisma. Við erum á ákveðinn hátt varnarlaus, einmitt vegna þess að við viljum skilja allt og umbera allt. Þarna virðist mér stóra spurningin sem höfundurinn ber fram í leikritinu liggja. Bérenger talar um að hann viti af innsæi sínu að nashyrningarnir hafi rangt fyrir sér, þó svo hann sé ekki hámenntaður eins og sumir þeirra, og fullyrðir að við verðum að treysta ákveðinni grunntilfinningu okkar, réttlætiskenndinni, til að meta hvað sé rétt og rangt. En hvernig getum við verið viss um að slík tilfinning eigi rétt á sér og vísi okkur réttan veg?

Í sýningunni erum við með afgerandi hætti minnt á að við erum stödd í leikhúsi. Leikhúsið sjálft og starfsfólk þess eru hluti af heimi sýningarinnar. Þessar hugmyndir tengjast „konsepti“ eða grunnhugmynd sýningarinnar um samkomulag. Í leikhúsinu þurfum við alltaf að gera samkomulag við áhorfendur, og það verður í raun til á fyrstu andartökum hverrar sýningar. En svo getum við endurnýjað samkomulagið á leiðinni og breytt því, ef við gerum það á réttan hátt.

Við getum afbyggt samkomulagið og byggt upp nýtt samkomulag.

10

Í rauninni er ég í þessari sýningu að leggja upp með eitthvað sem gæti virkað tilgerðarlegt og sjálfhverft, en ég reyni að botna þessa hugmynd í lok sýningarinnar.

Persónurnar í sýningunni bera nöfn leikara úr sýningu Þjóðleikhússins á Nashyrningunum frá 1961, í stað upphaflegu nafnanna í leikritinu, hvers vegna? Það væri æpandi skrýtið í samhenginu að nota framandleg, frönsk nöfn eins og Bérenger, Dudard og Daisy, þegar við getum alveg eins kallað persónurnar Jón og Gunnu. Í stað þess að nota einhver nöfn út í bláinn byrjuðum við á því að nota nöfn leikaranna sjálfra, en okkur þótti það kannski einum of og völdum því nöfn leikaranna í frumuppfærslu verksins á Íslandi. Það tengir okkur um leið þeim tíma sem verkið var skrifað á – því að merkilegt nokk var sýning Þjóðleikhússins sett upp strax næsta leikár eftir að verkið var frumflutt í Evrópu. Í verkinu fyrirfinnast ýmsar gamaldags hugmyndir og ég hef svolítið gaman af því að setja upp leikrit með gamaldags hugmyndum, því að það vekur okkur til umhugsunar, ekki síður en þegar verk tala til samtímans með augljósum hætti. Kynhyggjan, sú hugmyndafræði sem réttlætir kynbundinn mismun, er rosalega æpandi og augljós í þessu verki. Mér virðist það vera bæði ómeðvitað og meðvitað frá hendi höfundar. Hann dregur til dæmis upp mynd af stöðu konu í karllægu samfélagi, sem verður fyrir áreitni á vinnustað, og vekur þannig athygli á ójafnri stöðu kynjanna. En um leið virðast manni hugmyndir höfundar um konur vera gamaldags, sem sést bæði af leiklýsingum og þegar hlutverk kvennanna í verkinu eru skoðuð.

Við hefðum auðvitað getað farið þá leið í sýningunni að breyta karlhlutverkum í kvenhlutverk til að rétta af kynjahallann og valdajafnvægið á milli persóna, eins og oft er gert í dag, en mér fannst áhugavert að gera það ekki, nema að litlu leyti, og leyfa áhorfendum að lesa í aðstæðurnar og máta þær við okkar tíma.

11

12

13

Eugène Ionesco Fransk-rúmenska leikskáldið Eugène Ionesco (1909-1994) er meðal þekktustu og áhrifamestu leikritahöfunda tuttugustu aldarinnar. Með einþáttungi sínum Sköllóttu söngkonunni, sem var frumfluttur árið 1950, innleiddi hann nýja tegund leikritunar sem gjarnan er nefnd absúrdleikhúsið eða leikhús fáránleikans. Ásamt Sköllóttu söngkonununni eru þekktustu leikrit hans Stólarnir og Nashyrningarnir.

Ionesco samdi fjölda leikrita, bæði einþáttunga og leikrit í fullri lengd, en hann sendi einnig frá sér skáldsögu, nóvellur, sjálfsævisöguleg verk og ritgerðir af ýmsu tagi, meðal annars um listir og stjórnmál. Hann tók þátt í stjórnmálaumræðu samtímans og var meðal annars hatrammur andstæðingur kommúnistastjórnarinnar í heimalandi sínu, Rúmeníu.

Undir lok ævinnar sneri hann sér að myndlist.

Ionesco öðlaðist skjótt alþjóðlega frægð og verk hans nutu í senn vinsælda og viðurkenningar. Hann hlaut fjölda verðlauna fyrir ritstörf sín, jafnt í Frakklandi sem á alþjóðlegum vettvangi. Má þar nefna leiklistarverðlaun franska rithöfundasambandsins árið 1966, Evrópsku bókmenntaverðlaunin árið 1970, Jérusalem-verðlaunin fyrir höfundarverk sitt og Nashyrningana sérstaklega árið 1973, Max Reinhardt-verðlaunin á Salzborgarhátíðinni árið 1976 og T.S. Eliot-Ingersoll-verðlaunin í Chicago árið 1985. Hann var valinn í hina virtu Frönsku akademíu árið 1970 og sæmdur stórkrossi frönsku heiðursfylkingarinnar árið 1984.

14

Nafngiftin absúrdleikhúsið er upprunnin frá leikhúsfræðingnum Martin Esslin, sem sendi árið 1962 frá sér samnefnda bók og notaði heitið yfir verk eftir leikskáldin Ionesco, Samuel Beckett, Jean Genet og Arthur Adamov. Ionesco felldi sig ekki alls kostar við þessa nafngift og sagði að verk sín gætu fremur talist furðuleg eða einkennileg en absúrd eða fáránleg. Hann var sjálfur mjög hrifinn af dadaistunum og súrrealistunum og var vinur og aðdáandi súrrealistans André Breton.

Leikrit Ionescos eru öðrum þræði heimspekileg. Þau fjalla um hið harmræna merkingarleysi mannlegrar tilveru, hið vélræna eðli nútímamenningarinnar, einsemd og einangrun mannsins, og takmarkanir tungumálsins og mannlegra samskipta. Ionesco kallaði leikrit sín harmræna gamanleiki og mörg þeirra þykja ákaflega fyndin, þótt angist búi undir niðri. Ionesco dregur gjarnan upp myndir af hversdagslegum samskiptum venjulegs millistéttarfólks, en með því að hnika ýmsu til, stækka ákveðna þætti mannlegrar hegðunar og setja hlutina fram með ýktum hætti fer hið hversdaglega að virka furðulegt og aðstæður og gjörðir persónanna verða absúrd.

Ionesco sýnir fram á innihaldsleysi viðtekinna hugmynda og siðvenja og afjúpar klisjur og yfirborðsmennsku þannig að áhrifin verða kómísk og tragísk í senn.

Nýbreytnin í leikritum Ionescos varðar jafnt form sem innihald. Hann bregður á leik með tungumálið, endurtekningar og myndræna þætti.

Hann kallaði fyrstu verk sín „and-leikrit“ en í þeim voru hefðir hins raunsæislega leikhúss varðandi persónusköpun, sálfræðilegar forsendur persóna, rökleg samtöl, byggingu og söguþráð brotnar upp. Á höfundarferli Ionescos varð ákveðin þróun í leikritun hans og með hæfilegri einföldun má segja að í síðari verkum sínum hafi höfundur fært sig meira inn á svið undirmeðvitundarinnar og verkin orðið draumkenndari. Einnig má segja að í lengri leikritum sínum skapi höfundur raunsæislegri persónur en í einþáttungunum.

15

Ionesco 1909-1994 1909 Ionesco fæðist í Slatina í Rúmeníu, en nafn hans var upphaflega Eugen Ionescu. Faðir hans er rúmenskur og móðir hans af frönskum ættum.

1911 Fjölskyldan flytur til Parísar.

1916 Rúmenía hefur þátttöku í fyrri heimsstyrjöldinni og faðir Ionescos snýr

aftur til heimalandsins til að ganga í herinn. Ekkert spyrst til hans í fjögur ár og fjölskyldan telur að hann sé látinn.

1920 Ionesco kemst að því að faðir hans er á lífi en hefur skilið við móður hans, án hennar vitundar, fengið forræði yfir börnunum og er kvæntur annarri konu.

1922 Ionesco flytur til föður síns í Rúmeníu.

1926 Ionesco flytur á heimili móður sinnar í Rúmeníu eftir harkalegar deilur við föður sinn, en viðhorf þeirra feðga jafnt til þjóðmála sem fjölskyldulífs voru afar ólík.

1935 Ionesco skrifar reglulega bókmenntagagnrýni í rúmönsk blöð og tímarit.

1936 Ionesco kvænist Rodica Burileanu.

1938 Ionesco heldur til Frakklands til að ljúka doktorsritgerð um synd og dauða í franskri ljóðlist.

1939 Ionesco sest að í Rúmeníu ásamt eiginkonu sinni og verður vitni að því hvernig sumir landar hans og vinir taka að aðhyllast nasisma.

1945 Ionesco flytur til Parísar og er búsettur þar til æviloka. Í fyrstu starfar hann sem prófarkalesari hjá stóru útgáfufyrirtæki, líkt og aðalpersónan í Nashyrningunum.

1950 Fyrsta leikrit Ionescos, hinn framúrstefnulegi einþáttungur Sköllótta söngkonan (La Cantatrice chauve), er frumflutt í Frakklandi, en höfundur skrifaði verkið tveimur árum áður. Ionesco hafði ákveðið að læra ensku á fullorðinsárum og leikritið er innblásið af námsefninu, en hin formlegu, merkingarsnauðu og órökréttu samskipti persónanna um hversdags-

16

legustu hluti verða í senn framandleg og bráðfyndin. Verkið vakti mikla athygli meðal gagnrýnenda og bókmenntafólks, þótt það næði ekki strax hylli áhorfenda, en óhætt er að segja að það hafi markað þáttaskil í samtímaleikritun. Áhugi á verkum Ionescos vaknaði víða í kjölfarið, jafnt innan Frakklands sem utan.

1950 Ionesco hlýtur franskan ríkisborgararétt.

1951 Einþáttungur Ionescos Kennslustundin (La Leçon) er frumfluttur. Í því

verki heldur höfundur áfram að vinna á nýstárlegan hátt með tungumálið, og vald persónanna yfir orðræðunni er eitt meginviðfangsefnið.

1952 Einn af þekktustu einþáttungum Ionescos, Stólarnir (Les Chaises), er

frumfluttur. Hér gengur höfundur enn lengra í rannsókn sinni á takmörkum tungumálsins og vinnur meðal annars með hrynjandi, endurtekningar og áhrif rýmisins á persónurnar, en leikmynd og leikmunir gegna óvenjulegu hlutverki í þessu verki.

1957 Sköllótta söngkonan og Kennslustundin eru sett upp að nýju í Théâtre de la Huchette í París og hafa verkin verið sýnd þar allar götur síðan.

1959 Ionesco skrifar Nashyrningana (Rhinocéros). Í verkinu þróar höfundur áfram hugmynd sem hann hafði gert skil í samnefndri nóvellu. Verkið var frumflutt í þýskri þýðingu í nóvember í Schauspielhaus í Düsseldorf og var því afar vel tekið. Í janúar árið eftir var verkið leikið í París í Odéon-Théâtre og fékk einnig þar mjög góðar viðtökur. Strax í apríl sama ár var verkið frumsýnt í Royal Court leikhúsinu í London í leikstjórn Orson Welles með Laurence Olivier í aðalhlutverki. Kynslóðir sem höfðu upplifað ógnir nasismans og kommúnismans túlkuðu verkið sem beina ádeilu á slíkar alræðisstefnur. Ýmsir hafa lesið úr verkinu mun víðari merkingu, og skilið það sem atlögu gegn hvers kyns kreddufestu, ofstæki, öfgahyggju, múgsefjun og blindri fylgispekt við ríkjandi hugmyndir og valdhafa.

1962 Eitt af þekktustu verkum Ionescos, Konungurinn deyr (Le roi se meurt), er frumflutt.

1964 Nashyrningarnir eru sýndir í fyrsta sinn í Rúmeníu.

1970 Ionesco er valinn í Frönsku akademíuna.

1973 Skáldsaga Ionescos Le Solitaire kemur út.

1975 Ionesco skrifar sitt síðasta leikrit, L’Homme aux valises.

1994 Ionesco deyr og er grafinn í Montparnasse kirkjugarðinum í París.

17

18

19

Lárus Pálsson í hlutverki Bérengers í Nashyrningunum í Þjóðleikhúsinu árið 1961.

20

Ionesco á Íslandi Nashyrningarnir voru fyrst sýndir í Þjóðleikhúsinu árið 1961 í þýðingu Ernu Geirdal. Leikstjóri var Benedikt Árnason. Leikarar voru Lárus Pálsson (Bérenger), Róbert Arnfinnsson (Jón), Herdís Þorvaldsdóttir (Daisy), Rúrik Haraldsson (Dudard), Baldvin Halldórsson (rökfræðingurinn), Helga Löve (framreiðslustúlkan og frú herra Jóns), Emelía Jónasdóttir (frú Buff), Bessi Bjarnason (kaupmaðurinn), Guðbjörg Þorbjarnardóttir (kaupmannsfrúin), Haraldur Björnsson (Bosard), Inga Þórðardóttir (frúin), Jóhann Pálsson (herra Jón), Jón Aðils (gamli herrann), Sævar Helgason (slökkviliðsmaður), Valur Gíslason (Papillon) og Ævar R. Kvaran (kaffihúsaeigandinn). Ýmis áhugaleikfélög hafa einnig sýnt Nashyrningana, meðal annars Leikfélag MH árið 1989 í leikstjórn Andrésar Sigurvinssonar. Þá fór Benedikt Erlingsson sem leikstýrir sýningu Þjóðleikhússins nú með hlutverkið sem Guðjón Davíð Karlsson leikur.

Meðal sýninga á verkum Ionescos á Íslandi eru Stólarnir (2004) hjá Leikfélagi Akureyrar, Góð til að giftast (1990) og Sköllótta söngkonan (1965) í Þjóðleikhúsinu, Sköllótta söngkonan (1988) í Nemendaleikhúsi Leiklistarskóla Íslands, Jakob eða uppeldið (1967) hjá Grímu og Kennslustundin (1960) og Stólarnir (1960) hjá Leikfélagi Reykjavíkur. Einnig hafa leikrit eftir Ionesco verið flutt í Ríkisútvarpinu og sett upp af áhugaleikfélögum.

21

22

23

24

25

Benedikt Erlingsson útskrifaðist úr Leiklistarskóla Íslands árið 1994. Hann hefur leikið fjölda hlutverka á sviði, í sjónvarpi og kvikmyndum, leikstýrt leiksýningum og kvikmyndum og skrifað leikrit og kvikmyndahandrit. Meðal uppsetninga hans hér eru Súper, Húsið, Sólarferð og Íslandsklukkan. Af uppsetningum hans í Borgarleikhúsinu má nefna And Björk of course, Jesú litla og Jeppa á Fjalli. Hann hlaut Grímuverðlaunin fyrir leikstjórn sína á Draumleik, Ófögru veröld og Jesú litla, fyrir handrit og leik í Mr. Skallagrímsson og handrit Jesú litla. Kvikmyndir hans Hross í oss og Kona fer í stríð hafa unnið til fjölda verðlauna á kvikmyndahátíðum víða um heim.

Guðrún Vilmundardóttir lærði leikhúsfræði í París og Brussel. Hún var dramatúrg við Borgarleikhúsið 1999–2006, útgáfustjóri hjá Bjarti & Veröld 2006–2016 og hefur verið útgáfustjóri Benedikts bókaútgáfu frá 2016. Hún hefur þýtt fjölmörg skáldverk, þar á meðal bækur eftir Grégoire Delacourt, Philippe Claudel, Amélie Nothomb og Eric-Emmanuel Schmitt og leikrit eftir John Logan, Gabor Rassov og Söruh Kane.

Börkur Jónsson útskrifaðist úr skúlptúrdeild MHÍ og

hlaut MA-gráðu í myndlist frá Listaakademíunni í Helsinki.

Hann hefur haldið myndlistarsýningar og starfað við kvikmyndir, auglýsingagerð og leikhús, og unnið meðal annars fyrir Þjóðleikhúsið, Vesturport, Borgarleikhúsið, The English National Opera, Residenztheater München, Royal Shakespeare Company, Schauspiel Hannover og Globeleikhúsið.

Hann hlaut Grímuverðlaunin fyrir Fögnuð, Woyzeck, Hamskiptin og Fjölskylduna. Hann var tilnefndur til Evening Standard leiklistarverðlaunanna og hefur hlotið Reumert-verðlaunin, Dora Mava-, Elliot Norton- og Broadway World-verðlaunin.

Filippía I. Elísdóttir hefur starfað við á annað hundrað

sýningar sem búninga- og sviðsmyndahönnuður, listrænn ráðgjafi og höfundur gjörninga. Sem búninga- og sviðsmyndahönnuður hefur hún unnið við leiksýningar, óperur og kvikmyndir, jafnt á Íslandi sem erlendis, og hlotið fjölda viðurkenninga fyrir störf sín. Meðal nýlegra verkefna hennar hér eru Vertu úlfur, Súper og Húsið og í Borgarleikhúsinu Ríkharður III, Rocky Horror og Medea. Hún hlaut Grímuna fyrir Ríkharð III, Töfraflautuna, Ofviðrið, Sweeney Todd, Virkjunina, Woyzeck, Engla alheimsins og Dúkkuheimili. Hún hlaut Fálkaorðuna árið 2016.

26

Björn Bergsteinn Guðmundsson hefur lýst fjölda

sýninga hjá Þjóðleikhúsinu, Borgarleikhúsinu, Íslenska dansflokknum, Leikfélagi Akureyrar, Hafnarfjarðarleikhúsinu, Íslensku óperunni, Badisches Staatstheater og ýmsum leikhópum.

Hann hannaði lýsingu í mörgum sýningum þegar hann var fastráðinn í Þjóðleikhúsinu á árunum 1982-2005 og er nú yfirljósahönnuður Þjóðleikhússins. Meðal nýjustu verkefna hans eru Vertu úlfur í Þjóðleikhúsinu og Ríkharður III og Níu líf í Borgarleikhúsinu. Hann hefur hlotið fjölda viðurkenninga og margoft hlotið Grímuverðlaun fyrir lýsingu ársins.

Davíð Þór Jónsson píanóleikari og tónskáld hefur frá unga

aldri leikið með allflestum þekktari tónlistarmönnum landsins og komið fram á tónlistarhátíðum víða um heim. Hann hefur verið afkastamikill sem hljóðfæraleikari á margvísleg hljóðfæri, píanóleikari, tónskáld, útsetjari og upptökumaður fyrir fjölda tónlistarmanna.

Hann hefur unnið náið með sviðslistafólki og myndlistarmönnum, meðal annars með Ragnari Kjartanssyni og leikhópnum CommonNonsense. Hann hefur hlotið Íslensku tónlistarverðlaunin, Grímuverðlaunin og ýmis evrópsk verðlaun fyrir kvikmyndatónlist.

Kristján Sigmundur Einarsson lauk hljóðtækninámi frá SAE institute í London árið 2011. Hann hefur starfað sem hljóðmaður við Þjóðleikhúsið frá árinu 2013 og hannað hljóðmyndir fyrir fjölda sýninga. Hann hlaut Grímuverðlaun fyrir hljóðmynd ársins ásamt Eggerti Pálssyni fyrir Ofsa og hefur auk þess verið tilnefndur til Grímuverðlauna fyrir Segulsvið og Engilinn. Kristján hefur starfað við fjölda hljóðverkefna utan leikhússins og hefur leikið með ýmsum hljómsveitum.

27

Arnmundur Ernst Backman útskrifaðist úr leiklistardeild LHÍ 2013. Í Þjóðleikhúsinu hefur hann leikið í Kópavogskróniku, Atómstöðinni, Súper, Djöflaeyjunni, Óþelló, Húsinu, Ævintýrum í Latabæ, Karitas og Sjálfstæðu fólki. Hann lék í Guð blessi Ísland, Jeppa á Fjalli og Bláskjá í Borgarleikhúsinu og Útundan í Tjarnarbíói.

Hann hefur meðal annars leikið í kvikmyndunum Strákunum okkar og Veðramótum og í sjónvarpsþáttaröðunum Shetland, Ófærð 2, Venjulegu fólki og Hamrinum. Hann var tilnefndur til Grímunnar fyrir leik sinn í Súper og Djöflaeyjunni, og jafnframt fyrir söng í síðarnefndu sýningunni.

Flemming Viðar Valmundsson harmóníkuleikari

lærði hjá Guðmundi Samúelssyni í Tónlistarskólanum í Grafarvogi, lauk þremur prófum í hljóðfæraleik frá Tónlistarskóla FÍH og stundar nú meistaranám við Konunglega tónlistarháskólann í Kaupmannahöfn hjá Geir Draugsvoll og Andreas Borregaard. Hann hefur hlotið verðlaun í alþjóðlegum keppnum, leikið einleik með Sinfóníuhljómsveit Íslands og komið fram í fjölda leiksýninga. Hann hefur verið virkur í grasrótarhljómsveitarstarfi og unnið til ýmissa verðlauna á Músíktilraunum.

Guðjón Davíð Karlsson útskrifaðist úr leiklistardeild LHÍ

2005. Hann hefur leikið í fjölda verkefna í leikhúsi, sjónvarpi og kvikmyndum, samið leikrit og handrit sjónvarpsmynda og leikstýrt bæði í leikhúsi og sjónvarpi. Hann var fastráðinn við Leikfélag Akureyrar 2005, Borgarleikhúsið 2008 og Þjóðleikhúsið 2015.

Hann samdi fyrir Þjóðleikhúsið Fjarskaland og Slá í gegn, og leikstýrði síðarnefnda verkinu sem og Útsendingu. Hann samdi leikgerðirnar Gói og eldfærin og Gói og baunagrasið fyrir Borgarleikhúsið. Hann var tilnefndur til Grímunnar fyrir leik sinn í Loddaranum og Húsinu, og fyrir söng í Jónsmessunæturdraumi.

28

Hákon Jóhannesson útskrifaðist úr leiklistardeild LHÍ 2018. Hér í Þjóðleikhúsinu hefur hann leikið í Jónsmessunæturdraumi, Ronju ræningjadóttur, Shakespeare verður ástfanginn, Meistaranum og Margarítu, Einræðisherranum og Kardemommubænum. Hann fór með hlutverk skemmtanastjórans í söngleiknum Kabarett hjá Leikfélagi Akureyrar. Hann lék í sjónvarpsþáttunum Brot og hefur séð um innslög í þáttunum Vikan með Gísla Marteini. Undir nafninu HM Hákon starfaði hann sem sérfræðingur á RÚV í tengslum við heimsmeistaramótið í knattspyrnu sem fram fór í Rússlandi árið 2018.

Hildur Vala Baldursdóttir útskrifaðist úr leiklistardeild

LHÍ 2019. Eftir útskrift hóf hún störf í Þjóðleikhúsinu og tók við titilhlutverkinu í Ronju ræningjadóttur. Einnig lék hún í Ör (eða Maðurinn er eina dýrið sem grætur), Meistaranum og Margarítu, Atómstöðinni - endurliti og Útsendingu. Hún leikur nú í Kardemommubænum. Áður en hún hóf nám í LHÍ lék hún og söng í ýmsum söngleikjum í Borgarleikhúsinu. Hún lék í stuttmyndinni Skeljum og leikur í annarri og þriðju þáttaröðinni af Venjulegu fólki.

Hilmir Snær Guðnason lauk námi frá Leiklistarskóla

Íslands árið 1994 og hefur leikið í fjölmörgum leiksýningum og kvikmyndum, íslenskum sem erlendum, auk þess sem hann hefur leikstýrt fjölda sýninga. Meðal verka sem hann hefur leikið í má nefna Horft frá brúnni, Með fulla vasa af grjóti, Strýhærða Pétur og Listaverkið. Hilmir Snær hefur hlotið fjölmargar tilnefningar til Grímuverðlaunanna og hlaut verðlaunin fyrir leik sinn í Vanja frænda, Hver er hræddur við Virginiu Woolf?, Veislunni og Ég er mín eigin kona og fyrir leikstjórn á Fjölskyldunni. Hann hefur hlotið Menningarverðlaun DV í leiklist og Edduverðlaunin.

29

Ilmur Kristjánsdóttir útskrifaðist úr leiklistardeild LHÍ 2003.

Hún hefur leikið í fjölda leiksýninga, sjónvarpsþátta og kvikmynda og samið leikið efni fyrir sjónvarp og leikhús. Hún leikur nú í Kópavogskróniku í Þjóðleikhúsinu, og var annar af höfundum leikgerðarinnar.

Hún lék meðal annars í Gerplu, Heddu Gabler, Línu langsokk og Fólkinu í kjallaranum, kvikmyndinni Fúsa og sjónvarpsþáttunum Ófærð, Stelpunum og Ástríði. Hún hlaut Grímuna fyrir leik sinn í Ívanov og var tilnefnd fyrir Ausu Steinberg, Sölku Völku, Ófögru veröld og Íslandsklukkuna. Hún hlaut Edduverðlaunin fyrir leik sinn í Stelpunum.

Pálmi Gestsson lauk námi frá Leiklistarskóla Íslands 1982 og

hefur leikið fjölda hlutverka hjá Þjóðleikhúsinu, Leikfélagi Reykjavíkur, í kvikmyndum og sjónvarpi. Hann hefur verið fastráðinn við Þjóðleikhúsið frá árinu 1983 og farið hér með fjölda burðarhlutverka, en meðal nýlegra verkefna hans eru Útsending, Risaeðlurnar, Macbeth og Lér konungur. Ásamt félögum sínum í Spaugstofunni hefur Pálmi tekið þátt í gerð yfir 400 sjónvarpsþátta. Meðal nýlegra kvikmynda og sjónvarpsþátta eru Fyrir framan annað fólk og Ófærð.

Pálmi var tilnefndur til Grímunnar fyrir Ör, Jónsmessunæturdraum, Hænuungana og Fyrirheitna landið.

Rúfus Erasmus XIII er hreinræktaður köttur af persakyni og starfandi heimspekingur. Rúfus er kannski þekktastur fyrir svefnrannsóknir sínar en hann sefur að meðaltali 18-20 stundir á sólarhring.

Hann þreytir frumraun sína sem leikari í hlutverki kattarins Mússa í Nashyrningunum og lætur sér fátt um finnast. Sínar fáu vökustundir er Rúfus friðsæll, fámáll og sérlundaður og virðist sjá það sem öðrum er hulið. Rúfus hefur hlotið verðlaun fyrir snyrtilegt og fagurt útlit.

Sigríður Eyrún Friðriksdóttir (Sigga Eyrún) útskrifaðist úr söngleikjadeild Guildford School of Acting. Hún lærði söng í Söngskólanum í Reykjavík, FÍH og CVI. Hún leikur í Kardemommubænum í Þjóðleikhúsinu og lék hér áður í Vesalingunum. Meðal annarra sýninga sem hún hefur tekið þátt í eru Endurminningar Valkyrju í Tjarnarbíói, Mary Poppins, Sarínó Sirkúsinn, Grettir og Superstar í Borgarleikhúsinu, Hrekkjusvín í Gamla bíói og Uppnám (Viggó og Víóletta) í Leikhúskjallaranum. Hún hefur talsett fjölda teiknimynda, komið víða fram sem söngkona, meðal annars í Söngvakeppni RÚV, og gaf út sólóplötuna Vaki eða sef.

30

Siobhán Antoinette Henry lauk BA-prófi í leiklist í Bandaríkjunum og lék í ýmsum sýningum í Connecticut og New York.

Hún flutti til Íslands árið 2014 og vann ýmis störf við kvikmyndagerð og uppfærslur leiksýninga þar til hún hóf störf sem sviðsmaður í Þjóðleikhúsinu árið 2017. Í tengslum við störf sín sem sviðsmaður hefur hún komið fram í nokkrum sýningum í Þjóðleikhúsinu, meðal annars Samþykki, Loddaranum og Einræðisherranum.

Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir lauk leiklistarprófi frá Drama Centre í London 1990. Hún var um árabil fastráðin við Þjóðleikhúsið og lék hér fjölda burðarhlutverka, en tók sér hlé frá störfum í leikhúsi á árunum 2005-2017. Nýleg verkefni hennar hér eru Kardemommubærinn og Útsending. Hún hefur starfað við ýmis önnur leikhús, leikið í kvikmyndum og sjónvarpi, meðal annars í Mannasiðum og Ófærð. Hún hefur sent frá sér bækur, stýrt sjónvarpsþáttum og var útgefandi og ritstjóri Kvennablaðsins. Hún hlaut Grímuverðlaunin fyrir Ríkarð III og var tilnefnd fyrir Efa. Hún hlaut Edduverðlaunin fyrir Fanga og Rétt.

Örn Árnason lauk námi frá Leiklistarskóla Íslands árið 1982.

Hann var fastráðinn leikari við Þjóðleikhúsið í mörg ár en hefur undanfarið verið sjálfstætt starfandi sem leikari, framleiðandi, leikstjóri og höfundur. Meðal nýlegra verkefna hans hér eru Kardemommubærinn, Shakespeare verður ástfanginn, Útsending og Slá í gegn. Örn hefur talsett fjölda teiknimynda og unnið við sjónvarpsþáttagerð. Má þar nefna þættina um Afa, Imbakassann og Spaugstofuna. Hann var meðal höfunda og leikara í verkinu Harry og Heimir, sem byrjaði sem útvarpsþættir, varð leiksýning og loks kvikmynd.

31

32

33

Frumsýning haustið 2021

Frumsýning haustið 2021

35

YFIR 50 UPPSELDAR SÝNINGAR

36

Starfsfólk Þjóðleikhússins Magnús Geir Þórðarson, þjóðleikhússtjóri Steinunn Þórhallsdóttir, framkvæmdastjóri Hrafnhildur Hagalín, listrænn ráðunautur, staðgengill leikhússtjóra Melkorka Tekla Ólafsdóttir, leiklistarráðunautur Tinna Lind Gunnarsdóttir, forstöðumaður skipulags, framleiðslu og ferla Aðalheiður Arna Rafnsdóttir, fjármálastjóri Jón Þorgeir Kristjánsson, forstöðumaður samskipta, markaðsmála og upplifunar Sváfnir Sigurðarson, markaðsfulltrúi Kristín Ólafsdóttir, þjónustu- og upplifunarstjóri Björn Ingi Hilmarsson, verkefnastjóri nýrra leikhúsgesta Björn Bergsteinn Guðmundsson, yfirljósahönnuður Gréta Kristín Ómarsdóttir, listrænn stjórnandi Kjallarans og Loftsins Ilmur Stefánsdóttir, leikmynda- og búningahöfundur Ólafur Egill Egilsson, leikstjóri og höfundur Unnur Ösp Stefánsdóttir, leikstjóri og höfundur

Leikarar Arnmundur Ernst Backman Atli Rafn Sigurðarson Baldur Trausti Hreinsson Birgitta Birgisdóttir Bjarni Snæbjörnsson Björn Thors Ebba Katrín Finnsdóttir Edda Arnljótsdóttir Edda Björgvinsdóttir Eggert Þorleifsson Guðjón Davíð Karlsson Guðrún Snæfríður Gísladóttir Gunnar Smári Jóhannesson Hallgrímur Ólafsson Hákon Jóhannesson Hildur Vala Baldursdóttir Hilmar Guðjónsson Hilmir Snær Guðnason Ilmur Kristjánsdóttir Kristín Þóra Haraldsdóttir Nína Dögg Filippusdóttir Oddur Júlíusson Ólafía Hrönn Jónsdóttir Pálmi Gestsson Ragnheiður K. Steindórsdóttir Sigurbjartur Sturla Atlason Sigurður Sigurjónsson Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Unnur Ösp Stefánsdóttir Vigdís Hrefna Pálsdóttir Þröstur Leó Gunnarsson Örn Árnason Sýningarstjórn Elín Smáradóttir Kristín Hauksdóttir María Dís Cilia Leikgervi Ingibjörg G. Huldarsdóttir, deildarstjóri Silfá Auðunsdóttir Valdís Karen Smáradóttir Þóra Guðbjörg Benediktsdóttir

Búningar Berglind Einarsdóttir, deildarstjóri Ásdís Guðný Guðmundsdóttir Hjördís Sigurbjörnsdóttir Ingveldur E. Breiðfjörð Leila Arge Hljóð Kristinn Gauti Einarsson, deildarstjóri Aron Þór Arnarsson Elvar Geir Sævarsson Kristján Sigmundur Einarsson Ljós Halldór Örn Óskarsson, deildarstjóri Jóhann Bjarni Pálmason Jóhann Friðrik Ágústsson Ólafur Ágúst Stefánsson Leikmunir Trygve Jónas Eliassen, deildarstjóri Ásta Sigríður Jónsdóttir Halldór Sturluson Högni Sigurþórsson Mathilde Anne Morant Leikmyndarsmíði Hildur Evlalía Unnarsdóttir, teymisstjóri Michael John Bown, yfirsmiður Arturs Zorģis Haraldur Levi Jónsson Valdimar Róbertsson Svið Ásdís Þórhallsdóttir, sviðsstjóri Guðmundur Erlingsson, umsjón minni sviða Alexander John George Hatfield Gísli Bjarki Guðmundsson Gröndal Jón Stefán Sigurðsson Rebecca Scott Lord Jasper Bock

Upplifun, þjónusta, miðasala og móttaka Friðdóra Haukdal Magnúsdóttir, miðasölustjóri Erna María Rafnsdóttir Halla R. H. Kristínardóttir Júlíana Kristín Jóhannsdóttir Kolka Heimisdóttir Ragnheiður Ólafsdóttir Bókhald og laun Guðrún Ingólfsdóttir, bókhaldari Steinunn Þorsteinsdóttir, launafulltrúi Eldhús Óðinn S. Ágústsson, forstöðumaður Ina Selevska, aðstoðarmaður Umsjón fasteigna Eiríkur Böðvarsson, húsvörður Helga Einarsdóttir, ræsting Jurate Zofija Gliaudeliene, ræsting Margarita Albina, ræsting Davíð Gunnarsson, bakdyravörður Gautur A. Guðjónsson, bakdyravörður

Ofangreindir starfsmenn eru fastráðnir við Þjóðleikhúsið eða starfa þar samkvæmt árssamningi á yfirstandandi leikári, en auk þeirra vinna fjölmargir aðrir starfsmenn í leikhúsinu.

Þjóðleikhúsráð Halldór Guðmundsson, formaður Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir Kolbrún Halldórsdóttir Sjón - Sigurjón Birgir Sigurðsson Þórunn Sigríður Þorgrímsdóttir

Þjóðleikhúsið er sameign íslensku þjóðarinnar. Í sjötíu ár hefur leikhúsið skapað ógleymanlega leikhústöfra. Árlega setur leikhúsið upp fjölda nýrra sýninga, stendur fyrir fræðslustarfi, nýsköpun og tilraunastarfsemi, heldur í leikferðir um landið og sinnir höfundastarfi.

37

38

39

Miðasölusími: 551 1200 Netfang miðasölu: midasala@leikhusid.is www.leikhusid.is

40