Léon Géry, estela del teatre popular occitan tolosenc a la Bèla epòca
Le Cirdòc
En 1933, lo jornal l’Express du Midi consacra qualques linhas necrologicas a un cèrt Léon Géry, « qui, sous le nom de Garrélou, se fit autrefois une petite notoriété dans les faubourgs toulousains, où il jouait des farces de sa composition en dialecte populaire… Son nom et son œuvre n’étaient-ils plus qu’un lointain souvenir ». D’aquí comença una longa enquèsta menada pels bibliotecaris del CIRDÒC en cèrca d’aquel personatge mesconegut de l’istòria teatrala occitana, autor de mai de vint pèças e que coneguèt un succès popular incredible a la fin del sègle XIX.
L
éon Géry nasquèt en 1839 e passèt son enfança a l’ostalariá de l’Europe, plaça Lafayette a Tolosa, que son paire n’èra lo gerent. Obrièr litograf de formacion, comença una carrièra teatrala tre l’atge de quatorze ans coma dançaire pel Grand Teatre del Capitòli e los diferents teatres de Varietats que se multiplican dins lo Tolosa de la segonda mitat del sègle XIX. Mas un accident compromet sa carrièra d’actor e mai encara de dançaire : una casuda dins una trapa mal barrada pendent una representacion lo fa venir garrèl. A vint ans, se vira cap a la « comedia locala » en lenga occitana e inventa a l’entorn de 1861 lo personatge del « Garrélou » que coneisserà pendent quaranta ans un succès excepcional e popular. En quatre decennis, davant de milierats d’espectators, Léon Géry va crear mai d’un vintenat de pèças que ne demòra pas qu’una sceneta uèi, Lé Counscrit dé Montastruc, publicada anonimament en una brocadura de quatre paginas a l’entorn de 1874, trobada e identificada per azard dins de colleccions anonimas del CIRDÒC. Lo demai de la produccion, demorat sens dobte manuscrich, sembla aver desaparegut, probablament cremat pendent lo fuòc del Teatre de las Varietats de Tolosa en mai de 1907. Lo succès del teatre occitan del Garrélou es tant important qu’en 1898, Léon Gary fa part del panteon de « l’Escolo toulouseno » dins lo prefaci de l’Histoire de Toulouse de Louis Ariste e Louis Braud : « avec la France nous sommes fiers de tous les poètes d’entre Villon et Verlaine, mais avec Toulouse nous glorifions les chanteurs ensoleillés d’entre Goudouli, Mengaud, Visner, sans en excepter Gruvel et le Garrélou. »
Citant demest sas inspiracions Pèire Godolin (1580 1649) o lo poèta cordonièr Louis Vestrepain (18091865) que reconeis coma son « mèstre », Léon Gary daissa indiferents los intellectuals de la renaissença occitana, mai centrats sus una reconeissença literària nacionala e aisidament mespresants envèrs lo teatre de « galejadas » del Garrélou. Lo grop amassat a l’entorn de la revista Lé Gril, jornal umoristic d’expression occitana creat a Tolosa en 1891 per Gabriel Visner, es lo sol que s’interessa a el. En 1917 encara, L’Express du Midi escriu dins lo numèro del 19 d’agost que « l’on allait au Garrélou comme l’on allait au Capitole ». Auguste Fourès, lo grand poèta del Lauragués, felibre rotge, tanben farà omenatge al teatre del Garrélou que li reconeis una filiacion amb Godolin, lo poèta popular del sègle XVII, vengut classic. Lo sègle XX occitan farà pauc a pauc desaparéisser lo sovenir del Garrélou, levat per qualques uns coma Charles Mouly, tanben creator amb La Catinou d’un succès popular d’expression occitana fenomenal. Serà una de las raras personalitats que s’interessaràn a l’òbra de Géry. Per ne saber + sus Léon Géry, son òbra, o encara legir lo jornal Lé Gril en linha : www.occitanica.eu
Las doas primièras annadas de la revista Lé Gril disponiblas sus Occitanica
L
é Gril : gazetto dé la lengo patouèso pareis pel primièr còp en febrièr de 1891 a Tolosa jos la direccion de Gabriel Visner, pseudonim de Gaston Sirven (18461909). Lo jornal s’adreiça a un public popular e coneis lèu un grand succès : en junh de 1891 lo tiratge atend
10 000 exemplaris. En mai de las cronicas sus la vida tolosenca, lo teatre, la politica, s’i tròba de contes, de poèmas, un fulheton e d’istòrias umoristicas publicadas en occitan.
17