Lenga
Lo Cause
« Le Cause », en occitan de Lomanha, es una comuna del canton de Bèumont de Lomanha situada dins lo Tarn e Garona, limitròfa de la comuna de Brenhamont [brenha mun] situada dins la Nauta Garona e se’n manca de 250 mètres que siá limitròfa de la comuna de Sarrant situada dins lo Gerç. Es una region gascona ont s’emplega « l’article tolosan » le. Se ditz : le pan, le vin e doncas Le Cause, ambe l’accent tonic sus la sillaba [kaw]. Malgrat la fòrma francesa oficiala Le Causé ai ausit mila còps, dins lo francés local (es a dire en « francitan ») [lø kòzé], ambe l’accent tonic sus la sillaba [kò]. Jamai de la vida *[lø kozé], ambe l’accent tonic sus la sillaba [zé]. Fa tot just qualques annadas, ausiguèri pel primièr còp [lø kozé] en cò d’una notària, a Bèumont. E trobèri qu’èra fòrça desplasent d’escarraunhar aital nòstra toponimia occitana. Mas, la femna fasiá coma podiá e diguèri pas res... La solucion es tota simpla : sufiriá que la fòrma francesa oficiala foguèsse Le Cause, sense cap d’accent. E aital, quitament las notàrias e los notaris dirián aquel nom de comuna en daissant l’accent tonic a la bona plaça. M’estimi mai que lo fonèma vocalic pòst-tonic /e/ se càmbie en /ø/, que non pas que l’accent tonic siá artificialament desplaçat. Es exactament lo meteis problèma d’adaptacion francesa que se pausa pel patronime Faure. Qualque
24
còp la fòrma francesa es Faure ; d’autres còps se ditz Fauré. Mestimi mai Faure. M’agaça quand disi que mon prenom occitan es Jacme e que los « analfabèts en occitan » escrívon *Jacmé. Lo nom local de la comuna lomanhòla es doncas Le Cause. En occitan estandard es, de segur, Lo Cause. Lo meteis problèma se pausa pel nom de la comuna de l’èst de Tolosa apelada en francés Montrabé. La fòrma occitana es [munrrabé], ambe l’accent tonic sus la sillaba ra. De segur, lo nom d’aquela comuna escrich aital, pòt pas mancar d’èsser prononciat, en francés local, ambe l’accent tonic sus la darrièra sillaba. Una grafia sense accent agut en francés seriá mila còps pus satisfasenta : Monrabe, coma Le Cause. Lo nom d’aquela comuna pausa un segond problèma : la grafia Montra- pòt pas mancar de far que la prononciacion siá [montra] (o [mõtra] pels que pronóncian las vocalas nasalas a la parisenca) e aquel « escarraunhament » es pièger que lo primièr. La solucion es tota simpla en francés : sufís d’escriure non pas Mont- mas Mon-, coma dins Monclar-deQuercy (82) : Monrabe. En occitan, la solucion a la catalana es perfièchament transpausabla. Coma s’escriu Mont-rodon, Mont-roig e qu’a la Val d’Aran i a lo vilatge de Mont-ròs, en occitan es una excellenta solucion d’escriure Mont-rabe. Ara, se los poders publics decidissián d’escriure en francés Mont-rabe puslèu que Monrabe, perqué pas ?
N°29 – Genièr Febrièr
Jacme Taupiac La Piboleta, dijòus 16 de julhet de 2015.