Lo Retrait
Cecila Chapduelh : « revisitar lo genre » Amb son recuèlh A chara o crotz (Lo chamin de sent Jaume, 2015 ; cf. p.9), Cecila Chapduelh fa una polida e remarcada dintrada dins la poesia d’expression occitana. Entre ironia e estoïcisme, sos poèmas evòcan de tèmas tals coma l’amor o l’egalitat entre los sèxes, totjorn amb umor e gràcia. L’avèm rencontrada per parlar de rimas, d’avenir e de musica !
Sètz vos que faguèretz aquela traduccion en francés ? C. C. : Òc, amai coma l’escritura ven primièr en occitan es pas aisit de revirar en francés quicòm de ja pro intime. En francés i a pas la meteissa sabor a mon sens, brica. Après, es important d’aver la traduccion en francés per los que parlan pas lemosin… C. C. : Òc, es important d’autant mai que la lenga poetica permet de libertats e sustot de jogar amb los mots que son pas tròp utilizats sens se sociar de çò que comprendrà o pas lo legidor.
© Christine Decognier
Es vòstre primièr libre de publicat ? En quant de temps l’avètz escrit ? C. C. : Es aquò òc, es ma primièra publicacion. Es un recuèlh poetic donc quand ai una tematica que me ten a còr e qu’ai enveja de dire quicòm dessús, la nòti e lo poèma ven pas forçadament sul pic. Pensi que per escriure un recuèlh poetic atal me calguèt quasiment dos ans ! I a lo sicut, aquò es pas un problèma, mas abans de trobar la forma del poèma, de cossí dire aquela causa… Perque sovent son de causas anecdoticas e pòdon èstre tanben de problematicas prigondas e de causas que me tenon a còr e mai de causas que tenon a còr, pensi, a plan de personas : l’amor, l’erotisme, de causas comunas en fait. I a pas res de revolucionari aquí dedins. Lo tot es de trobar lo ton e la forma.
Sètz jove, sètz una femna e escrivètz en occitan, aquò fa fòrça de minoritats per una sola persona ! O vivètz plan ? Cecila Chapduelh : Alara, una autra minoritat es qu’escrivi en lemosin e coma vivi en Miègjorn-Pirenèus, parlar d’un libre escrit en lemosin es encara mai minoritat que d’escriure en occitan. Doncas es qu’o vivi plan ? Francament ja, escriure de poesia es un genre literari qu’es minoritari donc E cossí faguèretz pel recampament dels poèmas ? tant qu’a far de cumular, aquò me va ! Aprèp uroC. C. : Es un amassadís sament qu’i a la traducde poèmas atal e puèi cion en francés. Es una traduccion mas es pas un « Non la minoritat es d’èstre s’apèla A chara o crotz que trabalh poetic, es un tra- occitan e d’escriure en lemosin vòl dire « Pile ou face ». Èri a un moment de caubalh de traduccion pura. sida, de questionaments, en Miègjorn-Pirenèus »
N°27 – Dintrada 2015
7
de causas atal, lo passatge de la trentena benlèu tanben. Segurament… Es complicat ? ! C. C. : E òc ! Alara, l’autre recuèlh serà al passatge de la quarantena o benlèu trenta cinc ! [rire] Aquò dit, disetz « èstre joves, èstre una femna », es pas una minoritat, soi pas d’acòrdi. Non la minoritat es d’èstre occitan e d’escriure en lemosin en Miègjorn-Pirenèus. Faguèri una presentacion de mon libre en Arièja e fasián los que comprenián, mas après me diguèron qu’avián besonh de legir lo francés per darrièr. A l’escrit, pensi que va plan, mas quand legissi a l’oral, es pas evident.
Non mas n’i a fòrça que son rimats… C. C. : Es a dire que per ieu del mai lo quadre es estreit, del mai es interessant de parlar d’una tematica universala. Perque cream los nòstres pròpis còdis de lengatge e coma son de tematicas que son estadas tractadas e retractadas es plan d’aver un quadre pro estreit e personal per far quicòm de personal justament.
Justament en parlant de rimas, vos, escrivètz amb de rimas, de pès e es quicòm que se fa un pauc mens en poesia. Perqué aquel retorn a aquela forma pro classica ? C. C. : La responsa es dins lo darrièr poèma del recuèlh qu’es una tenson entre l’editor, Jan dau Melhau, e ieu. Es el que pausèt la question justament e per resumir en gròs –enfin per resumir o desvelopar– legissi pas de poesia. Sustot en La literatura occitana francament es « Quand pensi a occitan. quicòm que me tomba sovent de las mans. un poèma i a l’aire Per contra çò que m’agrada es la cançon tradicionala. E la cançon tradicionala es plan tradicional que ven ritmada. Las rimas son pas vertadièrament de rimas ; son d’assonàncias mas, per ieu darrèr. » aquò es una font de trabalh. E, i a tanben l’afar de la musica. En fait sabi pas escriure de musica. M’agradariá mas soi pas prèsta. E òc perque la faiçon Quand pensi a un poèma i a l’aire tradicional que de dire los mots càm- ven darrèr. Lo primièr notadament, la « Borréia », bia, per exemple pel mot i a una cançon tradicionala que li fa responsa. « bòsc » qu’es dins un Donc avètz enveja de botar en musica vòstres poèma, disetz pas [bosc] poèmas ? non ? C. C. : Benlèu pas aqueles poèmas mas n’ai C. C. : Òc, disi [bô]. Es mai simple cresi per d’autres en cors qu’an mai una forma de cançon. far rimar. A la debuta, Ara qu’ai comprés los còdis de versificacion en occoneissiái pas plan las citan pensi qu’es mai aisit per ieu. Ara escrivi mai tecnicas de versificacion viste , n’ai que seràn a botar en cançon. Son escrits en occitan, coneissiái pas vertadièrament coma de cançons, çò qu’es pas lo cas los còdis. Donc fasiái a aquí [dins A chara o crotz]. l’aurelha e efectivament Tanplan, coma se passa l’escritura per vos ? a l’aurelha, las consonanC. C. : Es pas evident. I a pas de recèpta. Ai una tas se pronóncian pas, es mai aisit de faire rimar lista de tèmas qu’enregistri sus ma lista de causas a en lemosin. Aprèp, pauc a faire sus mon smartphone e quand me fau cagar – pauc, me soi avisada que dins una amassada del conselh per la lenga occitana seriá complicat per un le- per exemple ! [rire]– ai l’esperit que se’n va. O mai gidor lengadocian se me que mai, just abans de m’endormir, aquí i a las idèas caliá publicar. Se veson que van plan mai viste. Es atal que se passa. Aprèp, i los poèmas mai recents a pas una sola solucion per escriure. amb aquò, que son de riEn mai del tèxt i a de gravaduras de Jan-Marc mas un pauc mai trabalhadas per çò qu’es rimat. Siméonin tanben que son fòrça polidas e qu’ilTot es pas rimat aquí de- lustran de poèmas… C. C. : Jan-Marc Siméonin trabalha lo negre e dins, pr’aquò.
8
N°27 – Dintrada 2015
aquelas gravaduras son d’una expressivitat tròbi... Es el que a la lectura dels poèmas faguèt aquò. Ieu me toquèt francament de veire çò que ne podiá sortir. Aviái pas tròp d’idèas de çò qu’aquò podiá donar. Tostemps, pensi que quand escrivèm quicòm, sabèm pas cossí serà recebut dins lo cap de l’autre. Mas aquí quand vegèri notadament son illustracion que faguèt per « La maujauventa » [« La femme funeste »] me faguèt quicòm.
« sonque » podèm dire [ma] o [noun ma]. Del còp ajuda per la versificacion, pel nombre de pè. Pensi que l’edat mejana es un pauc aquel estil mas es practic de poder copar los mots ! L’idèa es de revisitar lo genre per li tòrcer un pauc lo còl. Per exemple m’agrada plan la « Tenson des bambou » de Massilia. Es Arnault Daniel cresi qu’a escrit una tenson sus una femna que li a demandat de li botar una flabuta dins lo cuol per jogar de flabuta amb lo cuol ! [rire] E el se pausa coma question dins la tenson se òc o non cal respondre a las exigéncias de la del mai lo dama.
Avètz de projèctes de collaboracion artistica per l’avenir ? C. C. : Aquí, las gravadu- « per ieu ras de J-M Siméonin se pòdon quadre es estreit, del veire a l’espaci occitan de l’IEO Entrevista : Pierre Molin. d’Arièja [Julhet 2015] perque i mai es interessant de ai fait una lectura. Donc çò que fau es que per caduna de parlar d’una tematica las gravaduras legissi lo poèuniversala. » ma que correspond e de còps una cançon tradicionala d’una tematica equivalenta. Aprèp serai a l’Estivada e pendent lo Festenal Occitània a l’Ostal d’Occitània. Es pas encara completament organizat mas deuriái far una lectura pel Festenal Occitània e un debat a l’Estivada. Las gravaduras seràn tanben expausadas tota la setmana a l’Estivada. Mas pas sonque las gravaduras de mon libre perque el es qualqu’un de fòrça, fòrça productiu e que trabalha quasi sistematicament amb l’edicion Lo chamin de sent Jaume. Es la rason per la quala causiguèri aquel editor. M’agrada fòrça aquel estil. Es plan expressiu, los traits son tostemps exagerits e d’un autre costat, l’espaci es completament manjat e emplenat. Aquò dona a l’encòp una deformacion amb un embolh e tot çò que volètz, mas d’un autre costat i a un espaci fijat. Se sarra un pauc de l’estil de l’escultura medievala tròbi. A fait un libre tanben, Sents ; a dessenhat de sents de sa composicion e a costat i a un tèxte sus de sents qu’existisson e d’autres sus de sents qu’a inventat e es tostemps plan expressiu. Sovent dona a la cara umana de bècs, de deformacions. E çò qu’es impressionant es que fa 40 ans que fa A chara o crotz, aquò e a Tolosa per exemple es pas conegut. Es de Cecila Chapduelh, Lemosin e puèi es de lenga occitana, çò qu’es pas 112 pajas, evident quitament per un artista grafic mentre 14 x 21,5 cm qu’es visual. 14 € ISBN : 978-2-913238-60-2 En parlant d’estil medieval per las gravaduras, Edicions Lo chamin de sent Jaume. vos agradan los trobadors non ? De còps tròbi que vòstra escritura sembla a aquela d’eles. C. C. : Aprèp es una question de versificacion tanben cresi. En lemosin avèm la possibilitat Pagina çai-contra : detalha de la covertura, de copar los mots per tirar una sillaba. Per dire gravadura de Jan-Marc Simeonin.
N°27 – Dintrada 2015
9