Nr 16 januari/februari 2011 e 5,50
HET GEHEIM VAN EEN GOED SEKSLEVEN:
Samen huishouden!
voor werkende moeders OPRUIMEN: HOE KRIJG JE JE KIND ZOVER?
TOPVAKANTIES MET JE KIND Oók ontspannend voor jou
Susan Smit in Bangladesh
2011
cial’s: pe S de n i pagina 11 rken che we ediseld m wer
En, dokter,
www.lofonline.nl
HOE IS HET MET DE CARRIÈRE?
de 10 meest inspirerende vrouwen van 2010 AP
Lof nummer 16 januari/februari
‘Deze reis maakte moedergevoelens in mij los”
Stem mee en steun jouw favoriete Goede Doelen Moeder 1 Lof
MODE: VERWEN WERKEN IN JEZELF VOOR HET DE MEDISCHE GOEDE DOEL WERELD Lekker shoppen voor jezelf en de kids en nog een goed doel steunen ook. Met de mode in deze Lof doe je dat.
Breng je
92
Hoe zijn de carrièrekansen van werkende moeders in de medische wereld en hoe combineer je werk en privé? Vrouwelijke specialisten, een verpleegkundige én een mannelijke arts vertellen opmerkelijke feiten.
STuEit!M
MOEDER
73 55
working dad
DE ASTRONAUT EN DE LINGERIE KONINGIN Dubbelinterview met een opmerkelijk duo: Wubbo Ockels en Marlies Dekkers zetten zich samen in voor Ladies First, voor een betere en schonere wereld.
4 Lof
2010
GOEDE DOELEN
Joris van Dam, manager bij Essent: ‘De laptop komt niet op tafel tijdens het eten’
46
110
Inhoud INTERVIEWS & REPORTAGES 10 Zo doen zij dat 46 Interview: Marlies Dekkers en Wubbo Ockels 65 Lijstjes in je hoofd 73 10 Goede Doelen Moeders stellen zich voor 110 Working Dad 102 Susan Smit voor Plan Nederland naar Bangladesh
WERKEN 17 Special, 11 pagina’s: werken in de medische wereld
17
TOPVAKANTIE: op AVONTUUR OF RUST?
42 Mindfulness multitasken: bewaak je grens tussen werk en privé
RELATIE & KIDS 66 Het geheim van een goed seksleven: samen huishouden 98 Opruimen, hoe krijg je je kind zover? 52 Kant-en-klaar eten zonder schuldgevoel
TIJD VOOR JEZELF 86 En nu echt! Beter in balans 57 Lof-selectie: topvakanties met je kind
MODE & SHOPPING Kriebelt de avonturier in je of wil je juist vooral niets doen? Lof selecteerde avontuurlijke reizen die je ook met kinderen kunt doen én heerlijke relax-vakanties.
34 Ilofeasy 33 Ilofkids 37 lofbeauty 30 Ilofcooking 39 lofcars 92 Mode: verwen jezelf voor het goede doel
COLUMNS & RUBRIEKEN 9 Hoofdredacteur Jolanda Holwerda 12 Lofzaken (nieuws, mails & agenda) 41 Marcel over mededogen in de liefde xx Evelien over de ma-di-do-vrouw 70 Ilofbooks 55 Jan wantrouwt charity mums 91 Luitenant-kolonel Christianne Vermüe in Bosnië
EN OOK NOG 6 Colofon 54 Nu met korting, word abonnee van Lof 108 Rituals Eau de Parfum cadeau bij een abonnement 113 Volgende keer
Lof 5
colofon Wie werkten mee aan deze Lof? Hein van Dam is redacteur van de nieuwe Lofrubriek ‘I Lof Cars’ en vader van Tijn (10) en dochters Loeloe (14) en Jip (18). Hein: ‘Auto’s lijkt meer een onderwerp voor een mannenblad, maar niets is minder waar. Kijk wat er gaande is op de weg. Ik zie daar heel veel vrouwen. Hoe succesvoller hun carrière, hoe mooier en groter hun voertuigen. Ik ben een voorstander van het creëren van meer carrièreperspectieven voor vrouwen, daarin vind ik Lof echt uniek. Bij ons thuis zijn de taken eerlijk verdeeld en dat vind ik niet meer dan normaal. Mannen kunnen prima zorgen en vrouwen…die bumperkleven net zo goed.’ Sarah Whitlau, moeder van Lefman (9), Duijfje (4) en Salman (1), is freelance tekstschrijver. ’Na jaren in de culturele sector wilde ik wat anders. Ik besloot mee te nemen wat ik leuk vond aan mijn werk en de rest achter me te laten. Ik vind het belangrijk dat vrouwen zich ontplooien en dat zij hun specifiek vrouwelijke bijdrage leveren aan de maatschappij. Maar om werk met kinderen te combineren, is best ingewikkeld. Ik wil me graag inzetten om daar iets aan te doen. Toen ik Lof voor het eerst in de winkel zag liggen, was ik opgetogen. Al snel stond er op mijn ‘to do’ lijstje: werken voor Lof!’ Nathalie Vreeburg, moeder van Florian (5) en Féline (2) werkt bij Lof als freelancer. ‘Het freelancen geeft mij de mogelijkheid om mijn werk flexibel in te delen. Ik zie dat het Nieuwe Werken veel als buzzwoord gebruikt wordt binnen organisaties, maar dat er aan de praktische kant vaak nog haken en ogen zitten. Gelukkig kan ik heel veel van mijn werk online uitvoeren. Naast mijn werk als online marketing adviseur, geef ik ook creatieve workshops. Het combineren van werk en gezin blijft natuurlijk goochelen. Als ik thuis werk, ben ik ook het meest productief tussen 20.00 en 23.30 uur.’
Lof Lezersservice Abonnementen Je kunt lid worden van Lof via www.lofonline.nl/wordlid, telefonisch 036-5307103 of per e-mail lof@emdnl.nl. Abonnementen zijn geldig tot weder opzegging. Opzeggen dient minimaal 2 maanden voor afloop van het abonnement schriftelijk te gebeuren via brief, e-mail of fax. Adres: Lof abonnementen-service, postbus 30157, 1303 AC Almere. E-mail: lof@emdnl.nl. Fax: 036-5407252. Het cadeau-abonnement stopt automatisch. Adreswijzigingen graag 4 weken van tevoren schriftelijk doorgeven. Abonnementsprijs Een jaarlidmaatschap van Lof (5 nummers) kost E 30. Hiervan draagt Lof E 5 af aan micro-kre-
6 Lof
f
dietprojecten voor moeders. Je verleent toestemming om jaarlijks het abonnementsgeld automatisch af te schrijven. Prijswijzigingen voorbehouden. Indien de jaarlijkse verschijningsfrequentie van Lof verhoogd wordt, zal de jaarbijdrage ook aangepast worden. Losse nummers kosten E 5,50 per stuk. Als je niet per automatische incasso betaalt, wordt E 2,50 in rekening gebracht. Voor abonne-menten in het buitenland worden de prijzen en condities op aanvraag verstrekt door de abonnementenservice. Bedrijfsabonnement Bedrijven kunnen hun medewerkers lid maken van Lof door het afsluiten van een bedrijfsabonnement. Vanaf 10 exemplaren kost dit E 25, vanaf 100 exemplaren E 22,50 en vanaf 500
exemplaren E 20 per lidmaatschap per jaar. abonnementenservice@ lofmagazine.nl.
Lo el voordoer vo en! bedrijv
Nabestellen Je kunt nummers van Lof na-bestellen tot maximaal een jaar na verschijning. Stuur een mail naar abonnementenservice@lofmagazine.nl. Persoonsgegevens Wij maken je erop attent dat verstrekte gegevens worden opgenomen in het abonnementenbestand. Dit bestand kan worden gebruikt om informatie te verstrekken over abonnementen en voordeelaanbiedingen. Als je hier bezwaar tegen hebt, kun je dit kenbaar maken door een e-mail te sturen naar: abonnementen@lofmagazine.nl.
Lof voor werkende moeders Verschijnt 5 keer per jaar inclusief de speciale editie Lof voor vaders met ambitie.
Hoofdredactie
Jolanda Holwerda, Margot Veerman
Uitgever
Willeke de Groot
Art director
Caroline Meijers
Redactie
Caroline Freriks, Monique Heijst, Nienke Schild, Iris Spierenburg, Renate Tromp, Ella Mae Wester
Productie
Wilma Baltus
Vormgeving
MrsPeacock – Annet Pouw
Medewerkers
Hein van Dam, Morene Dekker, Jan Heemskerk, Monique de Mijttenaere, Leonie Mooren, Matty Muts, Marcel Rözer, Evelien van Veen, Sabine Wisman
Beeld
Ruth Catsburg ,Frank van Delft, Denise van Leeuwen, Femke Reijerman, Cees Rutten, Mireille Schaap
Cover
Fotografie: Cees Rutten
Contact redactie Lof
redactie@lofmagazine.nl, 023-5749531
Marketing
Wilma Baltus, Esther Rutten
Advertenties en sales
Wilma Baltus, w.baltus@lofmagazine.nl, 06-30656605 Patrick Bröcker, p.brocker@lofmagazine.nl, 06-42556387
Arbeidsmarktcommunicatie & diversiteitspartnerships Margreet Woessner
Onderzoek Beste Werkgevers voor Werkende Ouders
Margreet Woessner, m.woessner@lofmagazine.nl, 06-45108449
Uitgever
Lof Media, Zijlstraat 44, 2011 TN Haarlem
Drukkerij
Habo DaCosta
Prepress
MrsPeacock – Annet Pouw
Distributie
Aldipress
Abonnementenservice
EMD Nederland abonnementenservice@lofmagazine.nl 036 - 5307103
Copyright Lof is een uitgave van Lof Media bv. Niets uit deze uitgave mag, op welke wijze dan ook, worden verveelvoudigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Lof is niet wettelijk aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave. Lof is niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave. Lof behoudt zich het recht voor ingezonden materiaal zonder kennisgeving vooraf geheel of gedeeltelijk te publiceren. Over uitslagen van speciale acties kan niet worden gecorrespondeerd.
Ik heb grote bewondering voor deze vrouwen Als kind wilde ik dierenarts worden. Ik was erg begaan met het lot van zielige honden, katten en paarden en het idee dat ik deze dieren zou kunnen redden was een waar ideaal. Totdat bleek dat bètavakken niet mijn sterkste kant zijn en ik koos voor een talenpakket. Daarna was het lastig kiezen. Ik wilde zoveel... Maar het beeld van een journalist die de wereld rondreist om verslag te doen van menselijk onrecht, sprak zeer tot mijn verbeelding. Tot ik als uitwisselingstudent in Guatemala een nacht lang heb liggen trillen in mijn bed toen er rondom ons hotel geschoten werd. Achteraf bleek het meer te maken te hebben met het vuurwerk rond oud en nieuw, maar ondertussen hadden we genoeg politiek leed gezien om zo snel mogelijk het land te willen verlaten. Weg illusie dat ik als journalist oorlogsreportages zou maken. Maar mijn betrokkenheid en ideaal om zelf iets bij te willen dragen aan een betere wereld is altijd gebleven. Ik voel me elke
Naast het verhaal van Susan zijn er in dit nummer de bijzon-
dag bevoorrecht dat we in dit werelddeel geboren zijn, terwijl
dere verhalen van onze 10 meeste inspirerende moeders van
elders moeders en hun kinderen in extreme armoede leven. Dat
2010. Vrouwen die, vaak gedreven door persoonlijke omstan-
klinkt heel abstract, maar vertaald naar de dagelijkse realiteit
digheden, zich inzetten om de levens van hun eigen of andere
betekent dat dat deze moeders keuzes moeten maken welk
kinderen te verbeteren. Zij hebben hun gevoelens van onvre-
kind ze naar school laten gaan, wie wel medische behandeling
de met de bestaande situatie omgezet in actie en ik heb alle
krijgt en wie niet en dat ze toe moeten kijken hoe hun kinderen
bewondering voor hun daadkracht. Net zoals ik bewondering
honger hebben. Keer op keer blijkt in ontwikkelingslanden dat
heb voor vrouwen en mannen, elders in dit nummer, die wer-
meisjes het onderspit delven. Terwijl ook is gebleken dat van
ken in de medische sector en elke dag bezig zijn met het red-
een investering in een meisje of vrouw de hele gemeenschap
den van levens van mensen, in plaats van - oké, even kort
mee profiteert. Een van de redenen waarom Plan Nederland
door de bocht - het zetten van de juiste punten en komma’s.
al jarenlang de ‘Because I am a girl’ campagne voert. Van-
Choose your battles is een wijs advies van mijn man, als ik
daar dat ik zo opgewonden was toen ik van Plan Nederland
weer eens te veel wil. Ik heb mijn battle gevonden door Lof op
het aanbod kreeg om voor dit Goede Doelen-nummer van Lof
te richten en me in te zetten voor een betere wereld voor wer-
een reportage te maken over meisjes in Thailand die slachtof-
kende moeders, mede vanuit de gedachte dat als alle vrouwen
fer zijn geweest van mensenhandel. Dit was een oude droom:
hun ambitie volop in kunnen zetten, de wereld een beetje beter
als journalist op pad om vanuit mijn betrokkenheid te mogen
wordt. Laten we daaraaan werken in 2011 en vergeet vooral
schrijven en daarmee andere mensen te inspireren tot actie.
niet te stemmen op de vrouwen die je lof zo hard verdienen.
Het liep anders. De reis was gepland in een heel hectische periode en opeens knapte er iets bij me. Misschien ook wel,
Jolanda Holwerda
omdat ik de confrontatie met een zo heftig onderwerp in vier
Oprichter en hoofdredacteur Lof
dagen op en neer naar Thailand niet zag zitten. Ik merkte dat mijn flexibiliteit me in de steek liet. Gelukkig hebben we samen
P.S. Een boek over the Making of Lof is in de maak. In het
met Plan een andere ambassadeur gevonden in de vorm van
komende maartnummer lees je er alles over en je kunt het
Susan Smit die net een reis naar Bangladesh had gemaakt.
verslag volgen op www.twitter.com/jolandaholwerda Lof 9
Zo doen zij dat ZIJ: Bea Mienis (41), directeur van retailreclamebureau Li Moon, werkt 40 uur per week, drie dagen vanuit huis en twee dagen op kantoor. HIJ: Alexander Nijeboer (38), directeur van Domaine de Fleur, producent van alcoholvrije wijnen, werkt 32 uur per week vanuit huis. Kinderen: Roos (10) en Mila (8) uit Bea’s eerste huwelijk en samen hebben zij tweeling Vita en Nova (1).
Hoe is de opvang geregeld?
Ruzies?
Alexander: “Vita en Nova gaan een dag naar de crèche, maar
Bea: “We hebben nooit ruzie.”
eigenlijk meer om aan andere kinderen te wennen dan dat
Alexander: “Bea is ondanks haar drukke baan de smeerolie van
het noodzakelijk is. Wij leiden onze bedrijven zoveel mogelijk
ons gezin. Zij is degene die zegt dat we ‘ff’ de privé-administratie
vanuit huis. Zo kunnen we om de kinderen heen werken. In ons
moeten doen. Op zo’n moment heb ik dan echt de smoor in. Echte
huishouden geldt: eerst de kinderen, dan het werk.”
knalruzies hebben we niet.”
Bea: “Roos en Mila zijn gedeeltelijk bij hun vader, met wie ik
Wat voor opvoeders zijn jullie?
co-ouderschap heb. Zo’n twee dagen per week werk ik vanuit
Alexander: “Bea is een leuke en chaotische moeder. Ons gezin is
Haarlem, waar Li Moon is gevestigd en dan wil ik thuis zijn als de
een vrolijke chaos.”
kinderen uit school komen.
Bea: “Alexander is van regels en regelmaat, maar van een strak
Opa’s en oma’s helpen een handje op vaste dagen met Vita en
regime is bij ons geen sprake. Wij vinden het belangrijk dat
Nova, zodat wij tijdens schooltijden efficiënt met onze werkuren
kinderen eerlijk zijn, lief voor anderen en veel plezier hebben.”
kunnen omgaan en werkafspraken kunnen plannen.”
Alexander: “We werken aan een goede praat-relatie met de
Hoe is het huishouden verdeeld?
kinderen. Als er problemen zijn, dan moeten die bespreekbaar
Alexander: “We hebben allebei een hekel aan huishoudelijk werk
zijn. Ons huis moet voor alle kinderen een veilige haven zijn en
en hebben iedere week een hulp in de huishouding. Bea ontfermt
problemen kun je alleen samen oplossen als je met elkaar praat.
zich over de was. Ik kook en de zorg voor de tweeling ligt vooral
Dat proberen we ze mee te geven.”
bij mij.”
Heb je nog tijd voor jezelf?
Loopt thuis en werken erg door elkaar?
Alexander: “Doordat we thuis werken, brengen we veel tijd met
Alexander: “Ons kantoor aan huis zit in een bijgebouwtje. Privé en
de kinderen door. Dat vind ik een groot voorrecht, zeker nu de
zakelijk zijn daardoor gescheiden werelden.”
kinderen nog jong zijn. Ik moet er niet aan denken om ze alleen ’s
Bea: “Wat een voordelen: geen files, geen afleiding, geen
avonds nog een uurtje mee te maken. Geluk zit in kleine dingen:
personeel… Ik leid Li Moon samen met twee partners. We vullen
de verhalen waarmee Roos en Mila thuiskomen, ’s avonds samen
elkaar zo goed aan dat ik drie dagen thuis kan werken.”
lezen of de dag doorpraten met de oudsten. Of genieten van de
Wie beheert de sociale agenda?
kleintjes die weer een kunstje hebben geleerd. Daar kan geen
Bea: “Die beheer ik. Als ik afspraken niet opschrijf of Alexander
hobby tegenop.”
eraan herinner, dan zouden we niemand meer zien!”
Bea: “Ik ga eens in de zoveel tijd met vriendinnen naar de sauna,
Tijd voor elkaar?
heerlijk. Alexander gaat nooit mee, die heeft daar de rust niet voor,
Bea: “’s Avonds als alle kinderen op bed liggen, dan kijken we
maar ik knap er helemaal van op. Bovendien is zo’n verwendagje
vaak een Engelse detective om te ontspannen.”
een mooie gelegenheid om bij te praten.”
Alexander: “We hebben een klushuis met een enorme tuin.”
Alexander: “Eigenlijk is ons sociale leven best een drama.
Bea: “We gaan regelmatig een weekendje weg. Als Roos en Mila
Vrienden willen we wel vaker zien, maar dat blijkt in de
bij hun vader zijn, gaan Vita en Nova soms naar opa en oma zodat
praktijk heel lastig. Onze dagen zijn goed gevuld en bij vrienden is
wij een weekendje samen kunnen zijn.”
het niet anders.”
10 Lof
tekst MORENE DEKKER Fotografie femke randeraad
‘Eerst de kinderen, dan het werk’
Lof 11
Lofzaken
25 januari is het weer zover. Het Match & Mentor-congres Vooruit! staat dit keer in het teken van groei, ondernemersambitie, talentontwikkeling en vernieuwing. Tijdens presentaties en workshops delen succesvolle vrouwelijke ondernemers hun kennis en ervaringen met ieder die daar haar voordeel mee wil doen.
Lof in New York
Meld je aan via www.vrouwelijkondernemen.nl.
Het Lof team heeft een bezoek gebracht aan het Work Life congres
Zet je ambities “m/v” in de
van Working Mother in New York.
spotlight
Wat een inspiratie, een Top 100 van bedrijven die zich al 25 jaar inzetten voor work-life en hun best practices
De Lof Next Role Model verkiezing van
met elkaar delen.
2011 staat in het teken van vrouwen en mannen die manieren zoeken om
De key insights?
hun ambities in werk en prive waar te
• Vrouwen met loopbaanambities zijn
maken. Voortbordurend op het succes
voor wie hun baan gewoon een baantje is.
LOSER!
van vorig jaar dagen we organisaties uit om ook dit jaar weer hun rolmodellen (m/v) in the spotlight te zetten door
• Vaders ervaren meer stress (59%)
Heb je geen indrukwekkend cv
een verkiezing gevolgd door een spec-
bij zorg/werk combinatie dan vrouwen
op Linkedin? Geen vijfhonderd
taculair evenement waar de finalisten
(45%).
vrienden op facebook? Dan ben
het tegen elkaar gaan opnemen. Met in
• HR managers zijn van mening dat
je tegenwoordig al snel een loser.
de jury o.a. Jeroen Smit, Pauline van de
flexibele werkregelingen voor 50%
Onlangs verscheen als tegenhanger
Meer Mohr en Esther Kwaks.
verantwoordelijk zijn voor doorstroom
van dit fenomeen het ‘mooie plaatjes’
van vrouwen naar de top.
boek LOSER. LOSER tackelt de
• Maar het meest raakte ons de
zogenaamde succesmaatschappij
Top 10 Working Mother van Abott
door te laten zien dat tegenslagen
die vertelde dat ze zo gelukkig was
een onverwachte bron van inspiratie
met haar baan en het feit dat ze een
kunnen zijn. Het boek bevat beelden,
medical insurance voor haar gezin
ontwerpen en kunstwerken van meer
kan betalen.
dan zestig creatieven, onder wie Erwin Olaf, die hun mislukkingen pre-
Volgend jaar gaat Lof in samen-
senteren ter vermaak, ter inspiratie,
werking met Direction opnieuw een
ter herkenning of ter
studiereis naar New York organiseren
verwerking. Shocking,
met als hoogtepunt het congres van
maar mooi.
Working Mother. Dit vindt plaats van
LOSER –
18 tot 20 oktober 2011. Mis deze
over het kleine
unieke kans om dit bijzondere evene-
leed dat falen heet
ment bij te wonen niet. Meer info volgt
(d’Jonge Hond, €14,95).
via onze nieuwsbrief. 12 Lof
ft Lof geelaren p 3 exemGa naar weg! nline.nl fo www.lo dingen. ie b n /aa
ONDER REDACTIE VAN IRIS SPIERENBURG en nienke schild
gelukkiger in hun leven dan vrouwen
Lofonline.nl Lof, méér dan het tijdschrift Lof is meer dan een blad. Lof is het crossmediale platform voor een nieuwe generatie werkende ouders die carrière & gezin wil combineren. In samenwerking met werkgevers, overheid en politiek streeft Lof ernaar deze combinatie vanzelfsprekend te maken.
Echte vaders werken slim De Slimme Tijden campagne van Lof
In gesprek met Mary Cantando
is in volle gang. Met deze campagne
‘Vrouwen is van jongsaf aan verteld dat ze bescheiden moeten zijn. Daar
gesproken over de combinatie werk
moeten we vanaf‘, vindt Mary Cantando. ‘Ik verbied de vrouwen die ik
en gezin, maar de mannen! Want
adviseer het woord ‘klein’ in de mond te nemen. Mannen die net een dag
echte vaders werken slim. Spoor de
een bedrijf gestart zijn vanaf hun zolder gaan naar een bank en vragen een
mannen in je netwerk aan om naar
lening, met een attitude van ‘je mag blij zijn dat ik jou als bank heb uitgeko-
Slimmetijden.nl te gaan om de test
zen’. Terwijl vrouwen met een succesvol bedrijf bij de bank vragen om een
te doen. Hij maakt kans op een iPad.
lening alsof het een gunst betreft.’
En (nog) slimmer werken? In de gratis
worden nu eens niet de vrouwen aan-
Jolanda Holwerda (hoofdredacteur Lof) ontmoette de alom geprezen
seminars voor werkende vaders laat
adviseur en spreker Mary Cantando op een beurs waar ze op verzoek van de
managementgoeroe Remco Klaassen
stichting Yente sprak over de kracht van het vrouwelijke ondernemerschap
zien dat leiding geven en op tijd thuis
en vrouwelijke solidariteit wereldwijd. In haar boek ’Leading with care’ kun je
zijn hand in hand kunnen gaan. De
hier meer over lezen. Check ook www.yente.org voor meer info.
eerstvolgende seminars gericht op de medische sector vinden plaats op 11 februari en 26 maart. Meer informatie: http://www.slimmetijden.nl
Inspirerende flexwerkplekken Flexibel werken heeft veel voordelen. Niets zo lekker als zelf je tijd in te delen en af en toe ongestoord op je rustige thuiswerkplek te vertoeven. Maar ja, stil is het wel en de arbeidsethos iedere keer uit je eigen grote teen halen is ook niet altijd alles. Voor de flexwerker die toch behoefte heeft aan een beetje reuring om zich heen, sociale contacten en wat externe werkstimulans zijn er gelukkig tal van inspirerende flexwerkplekken om koffie met Wifi te combineren. Lof zette de 10 leukste voor je op een rij. Nieuwsgierig? Check www.lofonline.nl/flexwerkplekken. Lof Lof 13
weLofmail Lof voor jezelf! Druk, druk, druk; alles in dienst van werk, gezin en partner. Maar wat doe jij om jezelf te voeden, op te laden en te inspireren? Dit was onlangs een topic op het online LOFLinkedIn forum. Een greep uit de reacties op de online discussie :
Opladen met een opleiding Ik begin over twee weken aan een opleiding psychosynthese! Dat vind ik wel opladen: 1x per maand een weekend weg zijn van man en gezin en alleen maar voor mijn eigen lol studeren en mezelf zo centraal mogen stellen. Marjolein van der Linden
Ook wat te vertellen, te jubelen of te klagen? Mail naar redactie@lofmagazine.nl o.v.v. weLofmail. De redactie kan mails inkorten.
De stap wagen
Geïnspireerd door de verhalen in jullie tijdschrift heb ik me steeds vaker afgevraagd: waar word je gelukkig van en
Uitwaaien en afstand nemen
waarom waag je niet gewoon de stap? Toen mijn werk mij ook nog eens steeds
Wat ik doe om te ontspannen? Met de honden wandelen. Wellicht is dit ‘in
meer ging tegenstaan, heb ik de stap
dienst van de honden’, maar zo voelt het niet. Het is heerlijk om even uit te
naar het zelfstandig ondernemerschap
waaien en in de natuur te zijn, afstand te kunnen nemen. Mare de Groot
genomen. We zijn nog maar net begonnen, maar wat is het een goed besluit geweest. Bedankt voor al jullie inspire-
Mindfulness
Lekker alleen weg
Ik begin volgende week met een cur-
Ik ga ieder jaar een week
het land is het goed doorgedrongen!
sus Mindfulness waar ik erg veel van
alleen op vakantie. Niets
Marjolein van der Woude
verwacht. Ik moet wel eerlijk zeggen
moeten en alleen voor jezelf
dat ik het bezwaarlijk vind om een aan-
zorgen. En voor het dagelijks
zienlijk bedrag van de gezinsinkom-
onderhoud: wat kleinvee in
Inspiratie
sten alleen aan mezelf te spenderen.
de wei zorgt voor afvloeiing
Jullie event (Loflist 2010) heeft mij tot
En een heel weekend alleen weg? Door
van spanning in de modder.
nieuwe inzichten gebracht. Ik wil graag
het werk ben ik al zoveel van huis...
Inge Woudstra-
werken bij een bedrijf waar het mogelijk
Jolanda Zeggelaar
Van Grondelle
is om werk & leven te integreren. Ik weet
rende verhalen, ook in het Noorden van
zeker dat ik, als ik een uitdaging vind
Timemanagement cursus
waarbij dit mogelijk is, een (nog) leukere moeder kan zijn en me tegelijkertijd vol
Ik geef mezelf workshops, trainingen, rustdagen, goede boeken, een goede
overgave kan storten op mijn nieuwe
oppas en ondersteuning in het huis cadeau. Ook ben ik nog steeds dank-
job. Bedankt Lof, voor mij was dit event
baar voor een leuke timemanagement cursus die ik ooit deed. Aan de hand
een zeer nuttig en waardevol uitje om
van wat ik écht belangrijk vind, heb ik glasheldere keuzes kunnen maken in
even uit de dagelijkse ‘sleur’ van het
mijn leven, werk en gezin. Hierdoor heb ik minder stress en kom ik juist aan
moederschap te zijn en mijn zintuigen
mezelf toe. Het is even investeren, maar dan heb je ook wat! Wijk ik af van
en hersenen te prikkelen. En positieve
mijn principes, dan voel ik mezelf glijden. Een vakantie alleen staat ook nog
energie op te snuiven.
op mijn verlanglijstje. Mogelijk komende zomervakantie… Astrid Kies
Caroline van Rij
Wil je mee discussiëren? In de LOFLinkedin groep discussiëren werkende ouders over allerlei onderwerpen. Meld je dus snel aan via www.lofonline.nl 14 Lof
Lofonline.nl Jouw beste werkgever Elke werkende ouder heeft zijn eigen wensen om werk en gezin op zijn of haar manier te kunnen combineren. En gelukkig hebben de 100 beste werkgevers voor werkende ouders ieder hun eigen kwaliteiten. Welke werkgevers scoren hoog op flexibiliteit en welke werkgever investeert veel in kinderopvang? Lees het allemaal op www.lofonline.nl/bestewerkgevers w
Carrière maakt gelukkiger dan werk A merikaans onderzoek van de organisatie Working Mother Media wijst
uit: hoe je over je werk denkt heeft invloed op alle aspecten van je leven. Werkende moeders die hun werk als een carrière beschouwen zijn
gelukkiger in bijna alle aspecten van hun leven dan moeders die alleen voor het geld werken. Dat geldt voor kinderen, huwelijk, vriendschap, echtgenoten en de keuze om te werken. Bovendien vinden ze dat ze meer verdienen, meer respect krijgen van anderen en meer zelfvertrouwen hebben. Maar wat is dat dan, een carrière? Dat blijkt niet eenduidig te zijn. Als vrouwen hun werk als een carrière beschouwen, maakt het daarvoor niet uit wat voor werk ze doen. Carol Evans, president van Working Mother Media: ‘Het gaat om de lange termijn relatie die vrouwen in hun werk aangaan. Als vrouwen dat doen zijn ze meer tevreden, gelukkiger in hun relaties en ze krijgen meer respect. ’Een carrière suggereert namelijk mogelijkheden en het nemen van een volgende stap. Want je kunt wel zeggen: ‘Het is maar werk’ maar je hoort nooit: ‘Het is maar een carrière.’
35 is het magische
LinkedIn getal. Dit is het aantal connecties dat je nodig hebt om je carrièrekansen te vergroten. Meer LinkedIn tips? Check www.lofonline.nl/linkedin Lof Lof 15
Special
11 pagina’s: werken in de medische wereld
TEKST renate tromp
‘Ik moest twee keer zo hard laten zien dat ik het waard ben’ Al geruime tijd vroegen we ons af: hoe vergaat het werkende moeders in de medische sector? Lof dook in de wereld van de witte jassen en haalde de belangrijkste feiten boven tafel door drie in het oog springende vrouwelijke specialisten te bevragen. En: een verpleegkundige en twee artsen (óók een man) over de combi werk/privé.
18 Lof
Special: werken in de medische wereld
‘De combinatie arts/hoogleraar geeft me veel energie’ Jolien Roos -Hesselink (49), woont in Rotterdam, werkt bij
in mijn omgeving. En inderdaad, als vrouw moet je extra goed
Erasmus MC, cardioloog, moeder van 4 kinderen (Leontien 17,
zijn, want je wordt in hoge mate bekeken, zo heb ik dat zeker
Michiel 15, Evianne 11, Sietske 8), man Frank is notaris (53).
ervaren. Maar ik zie ook dat vrouwen zelf, en daar heb ik ook last van, de neiging hebben om zich onder te dompelen. Goed
Cardioloog Jolien Roos koos een mannenvak en kreeg toch
werk verrichten, maar dat niet zichtbaar maken. Het was mijn
vier kinderen. Desondanks oogt ze super jong en fris. Haar
man die na jaren in loondienst tegen mij zei: moet jij niet ‘ns in die
specialisatie is jong volwassenen met een (aangeboren)
maatschap worden opgenomen? Om het voor andere vrouwen
hartafwijking. Toen ze net gekozen had om cardioloog te worden,
makkelijker te maken, maak ik me sterk voor noodzakelijke
probeerde haar professor haar nog op andere gedachten te
veranderingen, zoals parttime opleidingsmogelijkheden. En als
brengen en zei: ‘Als vrouw moet je dit niet gaan doen, dat is te
de oude garde dan tegensputtert, begin ik meestal over hun
zwaar.’ Maar Jolien is naar eigen zeggen een doorbijter. ‘Juist
dochters. Hoe zou jij het vinden als zij haar ambities niet waar
als ik tegenwerking krijg, word ik nog sterker. En na zes weken,
kan maken, zeg ik dan. Werkt altijd.’
begreep ook deze professor dat ik perfect op mijn plek was bij cardiologie.’
Wenkbrauwen omhoog
TEKST renate tromp FOTOGRAFIE Cees Rutten
Voor Jolien was volop werken een vanzelfsprekendheid. Emotionele wissel
Daarnaast vier kinderen krijgen was dat in eerste instantie
Als cardioloog en hoogleraar bij een academisch ziekenhuis
niet. ‘Na de eerste twee had ik het idee dat we het daarbij
werk je niet alleen als arts, maar ook als onderwijzer en
zouden laten. Mijn man wilde drie jaar later graag een derde en
onderzoeker. Jolien: ‘Ik werk 40 uur in het ziekenhuis en 15
aangezien hij de zorg met mij deelde, kwam die er ook. Die derde
uur thuis, lezend, onderzoeken analyserend. De werkdruk is
was zo geweldig, zo veel relaxter, dat er uiteindelijk ook nog een
hoog. Naast het hoge tempo is er de emotionele wissel die
vierde kwam. Qua organisatie maakte een derde en vierde geen
het natuurlijk trekt als je werkt met jong volwassenen met
verschil. Op mijn werk gingen er echter wel wat wenkbrauwen
hartproblemen. Maar ik ervaar mijn werk niet als zwaar. De
omhoog. Bij de vierde deed ik promotie-onderzoek en mijn
combinatie arts/hoogleraar geeft me veel energie, omdat ik
promotor zag dat helemaal mis gaan.
dingen voor elkaar krijg. Bijvoorbeeld de benodigde middelen binnenhalen om daarmee zinnig onderzoek te doen, waardoor
Gelukkig kon ik hem verbazen en is alles op tijd afgekomen.
mensen een betere toekomst krijgen.’ Voor de hand liggend is
Natuurlijk was ik als jonge moeder chronisch moe. Maar ik
het zoals gezegd niet als vrouw, moeder van vier, om cardioloog
geloof echt dat je dat ook bent als je niet of minder werkt. En ik
te zijn. De aantallen spreken wat dat betreft voor zich. Van
ervaar werken juist ook als tijd voor mezelf. Naast mijn man en
alle cardiologen in Nederland is maar 16% vrouw. Dat schrikt
ik zorgt al 17 jaar een lieve vrouw vier dagen per week voor onze
vrouwen af. Bovendien, Jolien ervaart haar vak niet als zwaar,
kinderen als ze uit school komen. Als we met vakantie zijn, mist
maar pittig is het zeker, mede vanwege de acute problemen:
ze ons, zo is ze met ons gezin verbonden. Daar hebben we echt
reanimatie, hartinfarct, acute dotterbehandelingen. Jolien:
ontzettend mee geboft. Je moet je huishouden overstaffen als je
‘Waarom word je geen kinderarts, hoorde ik net iets te vaak
wilt blijven werken.’ Lof 19
Special: werken in de medische wereld
‘Ik heb de regeling kunnen treffen om één dag per week thuis te kunnen zijn’ Bernard Elsman (50), vaat- en longchirurg in het Deventer
werd al als een vreemde eend beschouwd. Dus ondanks dat er
Ziekenhuis, betrokken vader van drie (Daan 14, Lotte 13,
vooralsnog geen vrouwelijke chirurgen binnen onze maatschap
Anne 11), vrouw Joanita werkt bij een bank.
werken, is er al veel veranderd. En dat zal alleen maar toenemen. Inmiddels zijn er van de tien co-aasistenten nog maar twee
“Het mooie van chirurgie is: jij komt erbij als er een duidelijk
man.”
omschreven probleem is en er ingegrepen moet worden. Het zijn wat dat betreft kortdurende contacten die in veel gevallen
Zelf koken
resultaat hebben. Ik heb me kunnen specialiseren op twee
Vanwege het woon-werk verkeer van zijn vrouw kookt Bernard
vlakken: vaat- en longchirurgie. Dat is best bijzonder. Ik ervaar
in de meerderheid van de gevallen. Snel verbetert hij zichzelf
mijn werk niet als zwaar, hoewel je veel moet staan en je
en zegt: “Nou ja, laten we zeggen regelmatig. Twee dagen per
regelmatig te maken hebt met de grens tussen leven en dood.
week hebben we hulp aan huis. Dat werkt voor ons beter dan
Als vaatchirurg opereer ik bijvoorbeeld acute patiënten met een
naschoolse opvang aangezien de kinderen nu gewoon naar
gescheurde buikslagader. Slechts de helft van de patiënten
tennis en hockey kunnen. Wat dat betreft is het heerlijk leven
overleeft die operatie. Dat klinkt heel heftig en zeker als je een
in zo’n dorp: de school is aan de overkant en de tennisclub is
band hebt met die patiënt, is dat ook zo. Maar aan de andere
naast ons huis. Wel hebben we er bewust voor gekozen altijd
kant: als we niks doen, overleeft de patiënt het sowieso niet.
zelf te koken en met de kinderen te eten. Anders blijf je maar
Maar inderdaad, als er iets mis gaat, komt altijd die vraag: had
zitten. Opvoeden is iets heel gevoelsmatigs en ik herleef mijn
ik het kunnen voorkomen? Binnen onze maatschap hebben
eigen jeugd weer. Ik geniet echt van de combinatie werk en
we mede om die reden besloten dat alle chirurgen bij elkaar
kinderen en heb het nooit ingewikkeld of zwaar gevonden. Met
op de kamer zitten. Zodat in voorkomende gevallen we de
z’n drieën zo kort op elkaar ontwikkelden ze zich deels vanzelf,
ervaring kunnen delen en van elkaar leren. Dat is redelijk uniek
als groepje. Natuurlijk zou ik best af en toe willen golfen ofzo,
in Nederland.”
maar dat doe ik bewust niet. En mijn passie voor reizen vullen we in met het gezin. In ieder geval gaan we één keer per jaar
Veel veranderd
naar een echte stad, zodat de kinderen weten dat er meer is dan
Als Randstedelingen kozen Bernard en zijn vrouw Joanita jaren
Bathmen achter de IJssel.”
geleden voor het dorpse leven in Bathmen vlakbij Deventer, waar Bernard werkt. “Mijn vrouw, zij werkt vier dagen bij ANB AMRO in Amsterdam, en ik hebben het altijd samen gedaan. Binnen onze maatschap heb ik de regeling kunnen treffen om één dag per week thuis te kunnen zijn. Toen ik begon met de opleiding werkten chirurgen alle dagen, ook zaterdag en zondag. De enkeling die destijds koos voor zondagse rust, 20 Lof
Special: werken in de medische wereld
‘We hebben altijd onze roosters op elkaar kunnen afstemmen’ Ellen Oosterloo (39) CCU-verpleegkundige op de afdeling
vind het heel goed te doen. Ik werk 28 uur en mijn man, ook
hartbewaking van de Isalaklinieken, moeder van twee dochters
verpleegkundige, 32 uur. We hebben altijd onze roosters zelf
(Berber 10, Elbrich 8), man Feddo is ook verpleegkundige.
kunnen maken en op elkaar kunnen afstemmen. Toen Berber net geboren was, wilden we haar niet te lang naar een oppas brengen.
“Als een patiënt op de hartbewaking wordt gebracht,
Dat vonden we zielig. We roosterden om en om, maar kwamen
dan is er sprake van een acute situatie. Iemand heeft
daardoor niet aan onszelf en elkaar toe. Dat hebben we bij de
bijvoorbeeld een hartinfarct gehad of heeft levensbedreigende
tweede wel anders gedaan en meer hulp ingeschakeld.”
hartritmestoornissen. Het is mijn taak om in samenwerking met
Inmiddels heeft haar man een meer reguliere baan in het
het team de patiënt stabiel te houden in ademhaling, hartslag
ziekenhuis, zonder nacht- en weekenddiensten die de boel even
en bloeddruk. Maar net zo belangrijk is het de patiënt en familie
op z’n kop zetten. Zelf vindt ze die nachtdiensten ook geen feest.
psychisch bij te staan. Als mensen bij ons komen, is dat acuut en
“Ik heb nooit zin om voor te slapen aan het eind van de middag
vaak levensbedreigend, voor de patiënt en de familie is dat wel
of overdag te slapen. Laatst werd ik ’s ochtends wakker na een
even schrikken.”
nachtdienst, volledig gedesoriënteerd. Ik raakte in paniek, dacht:
Hoewel Ellen in haar werk dagelijks met de grens tussen leven
oh nee, de kinderen moeten naar school. Eenmaal beneden zag ik
en dood te maken heeft, ervaart ze haar werk niet als zwaar.
dat de jassen en tassen natuurlijk al lang weg waren en realiseerde
“Ik ben zeer ervaren en ik kan in de meeste gevallen voldoende
ik me: ik moet weer naar bed.”
afstand bewaren. Het gevoel ‘had ik meer kunnen doen’, heb ik gelukkig niet vaak. Ik heb wel geleerd dat je het ‘niet pluis’-gevoel
Niet piepen
heel serieus moet nemen. En als ik dat heb, weet ik dat ook wel
Ben je als verpleegkundige extra verzorgend of bezorgd? “Ik heb
over te dragen op de dienstdoende arts assistent of cardioloog.
het er wel ‘ns met collega’s over dat wij door ons werk juist heel
Ik laat me niet met een kluitje in het riet sturen. Daar staan
nuchter zijn en praktisch. Onze kinderen moeten niet piepen. Als
wij gespecialiseerde verpleegkundigen ook wel om bekend:
het niet zichtbaar is, nou ja, dan kijken we het even aan. (lachend)
(lachend) we zijn, zeg maar, de haaibaaien van het ziekenhuis.”
Als ze nog ademhalen en geen hartfalen hebben, dan kunnen ze
Het is bekend, verpleegkundigen voelen zich verantwoordelijk
best naar school.”
voor hun patiënt, strijden voor zijn of haar belang. “Een patiënt
Het is duidelijk: Ellen is nuchter en opgewekt. Misschien wel
ligt bij ons in een zeer kwetsbare situatie. Het is belangrijk dat je
precies wat je van een stoere verpleegkundige zou verwachten.
als verpleegkundige de regie rond de zorg van de patiënt houdt.
Zijn er nog wensen voor de toekomst? “Ik zou best wel meer
Dat dát heel belangrijk is, heb ik zelf eigenlijk pas goed ervaren
willen werken, maar realiseer me ook dat je niet alles kunt
toen ik beviel van mijn eerste. De rol van de verloskundige vond
hebben. Ik geniet van de ontspannen sfeer thuis en de tijd die we
ik zo geweldig. Dan merk je hoe blij je kunt zijn met professionele
beiden hebben met de meiden. Ik merk nu al dat het makkelijker
hulp.”
wordt, aangezien ze zelf naar school kunnen fietsen. De ruimte voor mezelf zal de komende jaren alleen maar toenemen.
Goed te doen
En die pak ik graag, want ik geniet er ook erg van om dingen voor
Over de combinatie werk en privé doet Ellen niet moeilijk. “Ik
mezelf te doen.” Lof 23
‘Ik stond met drie loodschorten voor hoogzwanger te catheteriseren’ Wat zijn de kansen voor vrouwen in de medische sector? Over de laatste ontwikkelingen spreken cardioloog Angela Maas, voorzitter van de VNVA (Vereniging Voor Vrouwelijke Artsen), Patricia Assmann en hoogleraar Verloskunde & Gynaecologie in het UMC St Radboud, Didi Braat. Conclusie: it’s a man’s world.
Sinds Aletta Jacobs in 1871 als eerste student geneeskunde
de maatschappen en in hoogleraarsfuncties toeneemt. En last
aantrad is er, ook in de medische sector, veel veranderd.
but not least, ook vakinhoudelijk zijn vrouwelijke specialisten
Vrouwelijke artsen zijn de regel, mannelijke studenten
onontbeerlijk om meer aandacht voor de vrouwelijke
geneeskunde de uitzondering die de regel in toenemende
patiënt te creëren. Want nog steeds worden veel ziektes en
mate bevestigen. Het kan verkeren. Desondanks bevestigen
aandoeningen vanuit een mannelijk perspectief bekeken.
drie topvrouwen uit de zorg dat echte gelijkheid in de toekomst ligt. Vrouwen zijn schaars in de top en kiezen
Tranen op de werkvloer
vooralsnog bovengemiddeld voor specialismen die
Hoe ervaren de drie topvrouwen de wereld waarin zij werken?
makkelijker te combineren zijn met een gezin, zoals huisarts.
Patricia Assmann: “Toen ik begon als cardioloog zag ik wat
Of voor specialismen waar al veel vrouwen in werken, zoals
er op organisatorisch vlak niet goed gaat binnen de zorg. Als
gynaecologie of klinische genetica. Daar is men meer gewend
vrouwelijke arts kon ik daar geen verbetering in brengen, want
aan parttime werken en zwangerschappen op de werkvloer. Ben
ik diende te gehoorzamen. Ik moest een ander pad kiezen om
je eigenwijs of verliefd geworden op een zogenaamd mannelijk
mijn doel te bereiken, dus ben ik bedrijfskunde gaan doen.
specialisme? Dan zal je overtuigend goed moeten zijn en toch
Vanaf het begin zag ik dat vrouwen, mijzelf incluis, het extra
niet te hoog van de toren moeten blazen om geaccepteerd
zwaar hadden. Toch was dat lange tijd niet mijn aandachtspunt.
te worden. Maar, zeggen de drie vrouwen unaniem, het is het
Ik heb diverse bestuursfuncties bekleed en ben politiek actief,
meer dan waard. Veranderingen in de bedrijfscultuur binnen
omdat ik vind dat de zorg in z’n geheel anders georganiseerd
veel specialismen zijn onontbeerlijk om de balans te herstellen
moet worden. Toen mijn dochter geneeskunde ging studeren,
tussen werk en privé alsmede de machtsfactor in te perken. En
dacht ik: nu moet ik iets doen voor vrouwen.” Angela Maas:
dat gebeurt alleen als het aantal vrouwen op de werkvloer, in
“Er zijn relatief weinig vrouwelijke cardiologen en we weten bar
24 Lof
Special: werken in de medische wereld
weinig over hun wensen en carrière perspectieven. Wat zie je
hij niet zwanger kan raken. En in de medische wereld zijn ze
als beginnende vrouwelijke cardioloog? Heel lange werkdagen,
van dit feit ook aardig op de hoogte. Hoe groot is de druk
een macho uitstraling en nog veel maatschappen die geen
op vrouwen om zwangerschappen uit te stellen? Patricia
vrouwen erbij willen, want die willen op tijd naar huis. Met enige
Assmann: “In mijn tijd was het zeer ongewoon om zwanger
regelmaat komen huilende vrouwelijke assistenten naar me
te raken en door te werken. Voor vrouwen gold: of je kreeg
toe die zeggen: ik weet niet of ik dit wel volhoud. Vooralsnog
geen kinderen, of je stopte met werken. Ik was de eerste onder
ben ik nog altijd de enige vrouw binnen de maatschap. Ik mis
mijn collega’s die zwanger werd en door bleef werken. Maar
ze echt. Gelukkig heb ik zelf wel mijn kansen kunnen pakken.
de complicaties tijdens mijn zwangerschappen kwamen voor
Mede door de steun van mijn man, overigens ook cardioloog.
mijn eigen rekening; ik wilde tenslotte zelf zwanger worden.
Maar ik stond wel met drie loodschorten voor hoogzwanger te
Heel veel veranderd is er in feite niet. We weten inmiddels
catheteriseren . Ik moest twee keer zo hard laten zien dat ik het
dat zwangerschappen bij het leven horen en dat uitstellen
waard ben. Nu ik meer in de publiciteit kom met kritiek op onze
niet verstandig is. Wat een ontdekking. Maar zwangere
beroepsgroep waar het gaat om de participatie van vrouwen,
artsen worden door slechte afspraken tussen overheid en
ervaar ik dat niet iedereen dat waardeert.”
de medische sector niet vergoed en dus niet vervangen.
Didi Braat: “Sinds mijn opleiding tot gynaecoloog ben ik
Hoe meer vrouwen, des te meer zwangerschappen des te
gefascineerd door hormonen. Welke invloed hebben ze
hoger de werkdruk. En die is al behoorlijk. Twintig procent
op vrouwen, op zwangerschappen? Een belangrijk inzicht
van de artsen in opleiding hebben tekenen van burn-out. Ik
in de jaren tachtig was dat het geven van extra hormonen
krijg signalen dat vrouwen een brief krijgen voorgelegd om
aan vrouwen die niet spontaan zwanger raakten, de kans
te ondertekenen, waarin ze verklaren niet zwanger te raken
op meerlingen vergrootte. Als je dolgraag kinderen wilt,
tijdens hun opleiding.”
lijkt een meerling misschien juist leuk. Maar meerlingen
Didi Braat: “Ik zie het als mijn maatschappelijke
vergroten de kans op complicaties in de zwangerschap en op
verantwoordelijkheid om helder te zijn over de risico’s van
vroeggeboorte met alle risico’s voor de baby’s en hun moeder.
uitstellen. Maar ik begrijp heel goed waarom toekomstige
Van daaruit ben ik geïnteresseerd geraakt in hoe we kunnen
ouders, ook artsen in opleiding, dat soms doen. Zelf heb ik
voorkomen dat vrouwen niet spontaan zwanger raken. Een
ook pas op latere leeftijd kinderen gekregen. Mijn boodschap
belangrijke factor daarin is leeftijd. Dus zet ik me er mede
is niet: je moet op jonge leeftijd kinderen krijgen. Maar wel:
als vicevoorzitter van de Raad voor de Volksgezondheid en
als je graag kinderen wilt, stel het
Zorg (RvZ) publiekelijk voor in dat vrouwen de risico’s kennen
lang uit, en denk niet te makkelijk
van het uitstellen van zwangerschappen. Ook als opleider
behandelingen zoals IVF. IVF is
dan niet te o v e r
van dertig gynaecologen in opleiding in Nijmegen maak ik daarvan geen geheim. Hoewel het me als manager soms helemaal niet uitkomt. Als er een
Angela Maas (54) is getrouwd
aantal dokters tegelijk zwanger is, is
en heeft twee zonen (21 en 20).
dat lastig, zowel voor de medewerkers
Ze is cardioloog bij de Isala klinieken
omdat de werkdruk sowieso al hoog is,
in Zwolle en zette in 2003 een hart-
als voor de patiënten, omdat we onze
en vaatspreekuur op speciaal voor
patiënten graag continue zorg bieden.”
vrouwen. Ze kreeg in 2010 de Corrie Hermanprijs van de VNVA en onlangs
Van uitstel komt afstel
het Gouden Hart van de Libelle, een
Uit diverse internationale onderzoeken
prijs voor de vrouw die zich inzet voor
blijkt dat managers in alle sectoren
de vrouwelijke patiënt.
liever voor een man kiezen, omdat Lof 25
‘Mannelijke assistenten zijn dermate schaars dat hun wil wet is’
hun ziektebeeld door de overgang wordt beïnvloed en zij hun klachten anders duiden, worden vrouwelijke patiënten onvoldoende serieus genomen. Veel mannelijke cardiologen sturen hun vrouwelijke patiënten naar mij als ze niet direct iets kunnen vinden. Ik heb me hierin gespecialiseerd en heb leren kijken naar hoe het ziektebeeld bij vrouwen verloopt. Een belangrijk verschil is dat klachten bij vrouwen langer kunnen sluimeren en minder volgens het boekje verlopen. Ik ben ervan overtuigd dat er vanwege communicatieverschillen tussen mannen en vrouwen klachten van vrouwen over het hoofd worden gezien. Mijn mannelijke collega’s kunnen vaak minder uit de weg met klachten bij vrouwen. Ze denken eerder dat vrouwen zeuren. Terwijl ik vaak al bij de deur kan inschatten wat een vrouw mankeert. En dat is te leren. Overigens ook aan mannen.” Talent naar de top Tachtig procent van de werknemers in de zorg is vrouw en tien procent van de top is vrouw. Al jaren. Houdt het dan nooit op, zou Carice van Houten zeggen? Zeker, zeggen alle drie de
een intensieve behandeling en in de helft van de gevallen lukt
geïnterviewden desgevraagd. Mits de gelijkwaardigheid binnen
het ook met IVF niet een kinderwens in vervulling te laten gaan.”
de sector toeneemt. Meer vrouwen op de werkvloer, juist ook binnen de mannelijke specialismen, komt de sfeer ten goede
Vrouwen zeuren
en zorgt voor betere regelingen voor vrouwen. Meer vrouwen
Zoals eerder aangegeven zijn vrouwelijke specialisten ook
met beslissingsbevoegdheid zal ervoor zorgen dat parttime
nodig om expliciet de vrouwelijke kant van bepaalde ziektes
werken en flexibel werken mogelijk worden. Een belangrijk
en aandoeningen onder de loep te nemen. Angela Maas:
bij-effect: vrouwen zullen meer aandacht besteden aan de
‘Doodsoorzaak nummer 1 bij vrouwen zijn
vrouwelijke patiënt. Maar om dit te bereiken zijn structurele
nog altijd hart- en vaatziekten. Maar omdat
veranderingen nodig. Patricia Assmann: “Doordat vrouwen ontbreken in de formele en informele netwerken worden zij nu over het
Didi Braat (56) is getrouwd en heeft een zoon en dochter (19
hoofd gezien voor beslissende functies. Daarom hebben we er vanuit de VNVA de laatste
en 16). Ze is professor Verloskunde
tijd hard aan getrokken
& Gynaecologie in het UMC
om zoveel mogelijk ziekenhuizen de charter
St Radboud. Daarnaast is ze vicevoorzitter van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RvZ) en zet ze zich in om de risico’s van het
‘Talent naar de top’ te laten ondertekenen. Alle academische ziekenhuizen
uitstellen van zwangerschap onder de
hebben dat inmiddels gedaan. Er
aandacht te krijgen. Ze kreeg in 2007
moeten hardere afspraken worden
de Corrie Hermannprijs van de VNVA.
gemaakt, anders zijn we er over zestig jaar nog niet.” Blijft de vraag of voorzichtige quota
26 Lof
Special: werken in de medische wereld
voldoende zijn om vrouwen
goedkoper onderzoek vaak
naar de top te krijgen. In
met meer succes aan.
de gemiddelde topfunctie
Door de vergrijzing loopt
moet je minstens zestig uur
de druk op de zorg op
investeren om de diverse rollen
en gaan veel artsen met
- arts, hoogleraar, onderzoeker,
pensioen. Al die vrouwelijke
manager – te kunnen invullen. Dat is
artsen in opleiding lijken
voor vrouwen die hun werk combineren
hard nodig om de boel
met een gezin vaak te veel. Patricia
draaiende
Assmann: “Sterker nog, dat is voor
Angela Maas: “We zien een
veel jonge mannen die hun werk
ontwikkeling vergelijkbaar
combineren met een gezin ook te veel.
met de advocatuur waarbij
te
houden.
Die rollen kun je prima opknippen.”
maatschappen artsen in
Didi Braat: “Vanuit het bedrijfsleven
loondienst nemen. Vrouwen zullen
kunnen we leren dat diversiteit veel
Patricia Assmann (53)
oplevert. Dat betekent dat we de mix
is getrouwd en heeft een zoon
mee te nemen. Het is zaak dat we de
in de zorg goed in de gaten moeten
en dochter (19 en 22). Ze is
aandacht op dit punt vasthouden, zodat
houden. Op dit moment kiezen weinig
cardioloog en bedrijfskundige
vrouwen blijven meedingen naar een
mannen voor de opleiding geneeskunde,
en is momenteel voorzitter van
plek in de maatschap.” Didi Braat: “Ik
wellicht omdat het bedrijfsleven meer
de Vereniging van Nederlandse
zie de toekomst van de zorg niet altijd
status kent. Andersom geldt hetzelfde
Vrouwelijke Artsen (VNVA).
positief in. Als je weet dat één op de
voor de top. Daar is vooralsnog een
Daarnaast is ze voor het CDA
vijf meisjes van vijftien rookt, denk ik
ondervertegenwoordiging van vrouwen.
politiek actief om naar eigen
wel eens: overheid, stel jezelf heldere
Ik denk overigens niet dat door de
zeggen ‘artsen een stem in de
doelen, doe daar wat aan. En ook
toename van vrouwelijke studenten het
politiek te geven.’
met de aankomende bezuinigingen
eerder geneigd zijn om daar genoegen
vanzelf verandert. Mannen zien vrouwen
zal het lastiger gaan worden om aan
sneller over het hoofd en vrouwen
de toenemende en veranderende zorgvraag te kunnen blijven voldoen. We
zitten vaak vast aan de zogenaamde plakkende vloer. Ze zien me vanzelf wel, denken ze, want ik
gaan veel meer terug naar eigen verantwoordelijkheid, eigen
werk zo hard. Nee, je moet jezelf zichtbaar maken. Om hen te
risico in de zorg. In het nieuwe regeerakkoord staat dat stellen
helpen hebben we vanuit het vrouwennetwerk van het UMC
nog maar één IVF-behandeling vergoed krijgen. Om risico’s
St Radboud het initiatief genomen om in onze organisatie
van meerlingen te verkleinen, pleit ik er met succes al lang
talentvolle vrouwen te spotten en hen te ondersteunen in hun
voor één embryo per IVF-behandeling terug te plaatsen, met
carrière, onder andere met behulp van trainingen zoals het
name bij jonge vrouwen. Als slechts één IVF-behandeling zal
‘Female Career Development’ programma en ‘Stratego voor
worden vergoed, zal de druk op ons gynaecologen weer hoger
vrouwen’. Onze Raad van Bestuur staat hier helemaal achter
worden om in ieder geval twee embryo’s terug te plaatsen.”
en heeft ook de charter getekend.”
Patricia Assmann: “Gelukkig hoor ik dat ook steeds meer jonge mannelijke artsen vragen om meer flexibiliteit en
Nu of nooit
parttime opleidingsplekken. Omdat ook zij er voor hun gezin
Misschien wel bij uitstek in de zorg is de sense of urgency voor
willen zijn. Dat moeten we hebben. Want hoe cynisch het ook
verandering het grootst. Ook de nieuwe regering wil artsen
is, deze mannen kunnen vragen wat ze willen. Zoals gezegd,
korten om zo de oplopende kosten in de hand te houden.
mannelijke assistenten zijn dermate schaars dat hun wil wet
Patricia Assmann: “Vrouwen kunnen hierin een belangrijke
is. Vroeger hadden de mannen de macht in handen, omdat ze
rol spelen. Zij zijn in de regel betere communicatoren en
in de meerderheid waren. Nu hebben ze dat, omdat ze in de
gaan het gesprek met de patiënt voor gerichter en dus
minderheid zijn.” Lof 27
Meer over Energiek Energiek is de eerste zorgverzekering in ons land die zich speciaal richt op vrouwen. Vrouwen die ambitieus zijn, weten wat ze willen en actief aan hun gezondheid werken. Energiek biedt ze een zorgverzekering met speciale vergoedingen, persoonlijk advies en bemiddelt vrouwvriendelijke zorg. Energiek maakt zich hard voor de gezondheid van alle vrouwen. Vrouwen die zich aanmelden bij Energiek zorgen automatisch voor een betaalbare zorgverzekering voor een ondernemende marktvrouw in Lagos, Nigeria. Energiek is een initiatief van Eno, de nieuwe naam voor coรถperatie Salland, opgericht in 1860. De merken Salland verzekeringen, HollandZorg en Verzuimstopt zijn ook onderdeel van Eno. Meer informatie: www.energiek.nl of bel de klantenservice: 0570 - 687 077
De eerste zorgverzekering voor vrouwen
‘Bij Energiek heb je ook iets aan je zorgverzekering als je niet ziek bent’ Als het om gezondheid gaat, zijn vrouwen anders dan
Energiek; we kijken wat we kunnen doen voor de gezondheid
mannen. Logisch. Vrouwen willen in sommige gevallen
van ambitieuze vrouwen die alles uit het leven willen halen. Dit
liever door een vrouwelijke arts worden behandeld. Ook de
doen wij samen met vrouwen uit de doelgroep en partners die
eisen aan een zorgverzekering zijn anders. Vrouwen willen
invulling kunnen geven aan datgene wat vrouwen belangrijk
bijvoorbeeld graag vergoedingen voor anticonceptie, extra
vinden op het gebied van gezondheid.’
kraamzorg en persoonlijke ontwikkeling. Gelukkig kan dat nu allemaal met de zorgverzekering van Energiek speciaal
Cursussen
voor vrouwen.
Energiek is dan ook meer dan alleen een zorgverzekering. Want
TEKST MARIT ROELFSEMA FOTOGRAFIE Merlijn Doomernik
zelfs wanneer je gezond bent, heb je de behoefte om gezond ‘Uit onderzoek onder vrouwen blijkt dat de bestaande
te blijven. Daar zijn ook vergoedingen voor opgenomen. Je
zorgverzekeringen te standaard zijn. Het past allemaal net
kunt een training volgen om de balans tussen werk en privé te
niet. Als je zwanger bent bijvoorbeeld en je wilt graag extra
optimaliseren of om je te verdiepen in je loopbaan. Bijvoorbeeld
kraamhulp regelen. Volgens ons moet dat anders’, vertelt
bij HRD-adviesbureau GITP, partner van Energiek.
Marije Bruning, marketeer bij Eno. Daarom kun je bij Energiek,
Qua premie kan de zorgverzekering van Energiek de strijd aan
onderdeel van Eno, een paar dagen extra kraamzorg vergoed
met menig andere aanbieder. Marije: ‘Het is heel herkenbaar;
krijgen, gewoon omdat jij het prettig vindt een paar dagen
je bent gezond en het afgelopen jaar ben je eigenlijk alleen
langer kraamhulp te hebben.
maar een keertje naar de tandarts geweest. Toch ben je zo’n
Vrouwen hebben soms de voorkeur door een vrouwelijke arts
twaalfhonderd euro per jaar kwijt aan je zorgverzekering. Bij
te worden behandeld. ‘Juist bij vrouwspecifieke klachten kan
Energiek heb je ook iets aan je zorgverzekering als je niet ziek
dat wenselijk zijn. Wij kijken dan voor de verzekerde waar zij
bent. Wij zorgen actief dat je gezond blijft.’
bijvoorbeeld bij een vrouwelijke gynaecoloog terecht kan en waar echt rekening met haar wordt gehouden’, zegt Marije.
Jij een zorgverzekering, zij een zorgverzekering
‘Wij vinden het belangrijk dat de zorg die je krijgt bij jou past.
Energiek zet zich actief in voor de gezondheid van vrouwen en
Daarom vergoeden wij bij borstkanker de MammaPrint.’ De
heeft zich aangesloten bij een project van het Health Insurance
MammaPrint is een diagnostische test die uitsluitsel kan geven
Fund. Iedereen die een zorgverzekering bij Energiek afsluit,
over hoe agressief een borsttumor is. Met deze test kan de arts
zorgt automatisch voor een betaalbare zorgverzekering van een
nog beter bepalen of chemotherapie, na het verwijderen van
Nigeriaanse marktvrouw. Shira: ‘Nederlandse vrouwen voelen
een tumor, wel echt nodig en zinvol is.
zich solidair met andere vrouwen. Ook als Energiek vinden we
Alle zorgverzekeraars kennen pakketten die zijn gekoppeld
goede gezondheidszorg en de toegang daartoe belangrijk.
aan bepaalde levensfases, maar een zorgverzekering die
Marktvrouwen in Nigeria zijn daar de kostwinners, het is van
zich specifiek richt op de doelgroep vrouwen en kijkt naar
belang dat zij gezond blijven. Dé reden dat Energiek samen met
hun specifieke behoeften bestond niet. Shira van Lohuizen,
haar verzekerden deel wil nemen aan dit project. Samen maken
communicatieadviseur: ‘Eno, de organisatie achter Energiek,
wij het mogelijk dat deze marktvrouwen kunnen investeren in
heeft als motto ‘Van lijf tot leven’. Dit motto zie je ook terug bij
een goede gezondheid en economisch actief blijven.’ Lof 29
iLofcooking Top thee
Misschien ken je Betjeman & Barton al, want deze theemakers maken al thee sinds 1919. Dit jaar zijn er drie nieuwe smaken ontwikkeld en die zijn echt heerlijk. En ook nog in charmante blikjes gestopt. Betjeman & Barton thee (in blik 125 gram) vanaf € 7,50 www.betjemanandbarton.nl
Boomerang wok
Roerbakken is ideaal om binnen no time een gezonde maaltijd op tafel te hebben. Met deze pan ook nog eens zonder knoeien, want door de komvormige rand van de pan gebeurt dat veel minder. Boomerang wok (een ontwerp van Nicolai Carels voor Royal VKB. Afmeting: ø 32 cm) € 79,95, www.bijzondermooi.nl
Tipvan
Petra van der Salm, www.cakeworks.nl: “Mijn kinderen zijn gek op chocolade. Voor snelle chocolade cupcakes gebruik je gewoon boerencakemeel (en de rest van de ingredienten die op het pak staan). Hieraan voeg je per 300 gram meel 25 gram cacao en 40 gram poedersuiker en wat gehakte pure chocolade toe. Meng alles door elkaar. Schenk het beslag in cupcake caisses (gebruik een muffinvorm, zodat de bakjes mooi blijven) en bak ca. 19 minuten op 175 graden. Heerlijk en zo klaar!
Homemade Wat een leuk boek, de stap
voor stap foto’s, de eenvoud
Koken met Karin Top site voor snelle recepten! Karin houdt er niet van om moeilijk te doen met eten, dus zijn haar recepten simpel, maar met groots effect. www.kokenmetkarin.nl
aanpassingen die je hoeft te doen om een gerecht totaal anders te laten smaken. Probeer vooral de granola eens. Het boek bevat ruim 200 originele recepten en ideeën voor ‘home made’ gerechten. Home Made, Yvette van Boven, € 34,95. Lof 30
productie LEONIE MOOREN
van de recepten en de kleine
iLofkids
Twee kanten
Deze flip doll (omdraaipop) heeft twee verschillende kanten met elk een afbeelding/karakter erop. Zo heb je superheld Superspencer aan de ene kant en Spencer
Twiet, twiet
de nerd aan de andere kant. Of wat dacht je van Zuster Olga met patiënt Emma? De pop is 30 cm lang en is van 100% katoen aan de buitenkant en gevuld met polyester. Flip Doll, € 12,95, www.altijdleuk.nl
Lief vogeltje op leuke rugzak. Lunchbag, € 19,50 www.maus-en-co.nl
Operatie Opvoeden
Koud hè!
Een boek geschreven vanuit de gedachte dat opvoeden leuk is. Het boek is verdeeld in zestien operaties,
Met deze sjaal en muts kun je er wel tegen. Meisje:
beginnend met Operatie Opstaan
muts Izzy Beanie € 19,99, sjaal Bobby Scarf € 22,99
en eindigend met Operatie Naar
www.barts.eu. Jongen: Max beanie Boys € 16,99,
Bed Gaan. Tussendoor komen ook
sjaal Rainbow Scarf € 16,99 www.barts.eu.
operaties als Ophouden met Zeuren en Ophouden met Ruzie Maken aan bod. Erg leuk en grappig. Operatie Opvoeden, € 14,95 (Gerard Janssen)
Tipvan
Liza Hollingsworth, moeder van Angie en Fay en eigenaresse van de site www.mumsmarket.nl: “Glow in the dark shirts ontworpen door Supa-Dupa. De print op de shirts geeft licht in het donker. Mijn dochters hebben zo’n lol met die shirts, ik hoor ze gieren van het lachen vanuit een donker toilet! SupaDupa heeft ontwerpen gemaakt die te maken hebben met het doel van mijn bedrijf, kinderwelzijn. Bij aankoop steun je met 60% van de opbrengst een goed (kinder)doel naar keuze. De shirts zijn te koop voor jongens en meisjes van 2 t/m 9 jaar. De prijs is € 18,50 inclusief verzendkosten.
productie LEONIE MOOREN
Uitvinding! De Happy wrapper is een opvouwbaar broodtrommeltje en placemat in één. Een wikkel placemat die je brood vers houdt, opvouwbaar en licht is en afwasbaar. Happy wrapper, €12.95 www.ozowiezo.nl 33 Lof
Lof 33
iLofeasy HANDIG Weekplanner voor aan de
Het ‘managen’ van je gezin is een pittige klus. Deze producten helpen een handje. Je vindt ze op www.lofonline.nl/webshop.
muur of op tafel, met een overzicht van de week op 1 pagina en invullijstjes voor de boodschappen en klusjes.€ 12,95
Aanbieding Een jaartje rond is een ophangbord van katoen (63 x 50 cm) waarop je
Tipvan
kunt aangeven welke dag het is, de
Rianne van Essen, mede eigenaar van
Leuk en leerzaam voor de kleintjes.
Gezinnig. “Onze shop staat vol dingen waar
Speciaal voor Lof lezers van € 47,50
we dol op zijn, maar dit is echt heel erg leuk. In
voor € 37,50. Bij bestelling actiecode
dit rapportje is je kind over jou aan het woord.
invullen: lofjaartjerond
Doen jullie leuke dingen samen? Kun je lekker
(geldig tot februari 2011).
datum, de maand, welk seizoen, wat voor weer het is en wat je humeur is.
koken? Ben je goed in knuffelen? Hoe wordt de belangrijkste baan van je leven beoordeeld? De bloedeerlijke antwoorden van mijn dochter
OP STAP
zijn soms confronterend, maar ook om van te smelten. Er is ook een versie voor papa, oma en opa.” € 8,95
Lekker naar buiten met het hele gezin. Maar hoe krijg je de kinderen mee? In deze gids vind je naast
Blablabla
25 heerlijke wandelingen ook zoekkaarten om paddenstoelen, schelpen
Met z’n allen rond de tafel en
en dierensporen te
verhalen verzinnen waar de
determineren. Zo wordt
plaatjes van de kaarten in voor
een frisse neus halen een
komen. De fantasie gaat loos,
heus avontuur. € 14,95
het stimuleert communicatieve vaardigheden en kinderen vinden het enig om te doen (7+). € 14,95
100 tips Deze praktische agenda
Het is tijd om naar huis te gaan. Het is
combineert een zakelijke weekindeling met planners en lijstjes voor thuis voor het
tijd om achter de computer vandaan te
huishouden, koken en klusjes.
komen. De zandloper op dit horloge
Met stickers voor terugkerende
vertelt je kind ‘hoe laat het is’. Ook bruikbaar als gewoon horloge om te leren klokkijken. Verkrijgbaar in roze en lichtblauw. € 29,95
afspraken, jaarplanners en meer dan 100 tips van professionele organizers. € 14,95
productie GEZINNIG.NL
Horloge met zandloper
iLofbeauty Love black
Een mysterieuze bloemige geur van Creed. Heel verleidelijk, met topnoten van iris en
een basis van zwarte viooltjes. Creed Parfums www.skins.nl € 110,-
Beautybox
Doosje
Mooi om al je beautyspullen in op te bergen.
Mooi doosje voor een mooi
Beauty opbergbox,
product, een lipbalm voor
€ 8,95 Wanted, www.
zachte verzorgde lippen.
wanted-products.eu
Crème de Rose, € 25,50 Christian Dior www.dior.com
Pretty in Pink Altijd mooi, verzorgde nagels met een lakje. Van huidskleur tot fluorescerend roze of van mat tot hoogglans. Nagellak, € 13,Essie www.beautymusthaves.nl
Tipvan
Susan Duijn-van der Meer, eigenaresse van www.brushbeauty.nl. “Als je als moeder weinig tijd hebt om je op te maken, gebruik dan een multifunctioneel product zoals de Shimmering Face Pearls van TINte. Gebruik deze op je ogen, wangen en meng ze met je favoriete lipgloss of lipstick voor steeds een ander effect. Ze kunnen ook gemengd worden met blanke nagellak!”
Hebberig
Om hebberig van te worden, dit prachtige doosje
productie LEONIE MOOREN
met vier bronzen tinten oogschaduw van Chanel. Voor een wat heftiger effect kun je de oogschaduw een beetje bevochtigen. Breng de tinten zodanig aan dat je ogen een amandelvorm krijgen. Les 4 ombres cuivre, € 46,50. www.chanel.com
Lof 37
iLofcars Mannen kunnen er eindeloos over praten, maar wie beslist er in de meeste gezinnen welke auto er wordt gekocht? Precies! Daarom: Ilofcars.
Vakantie-auto De Ford Grand C–MAX is een ideale vakantie- en wintersportauto. Je kunt er veel bagage en passagiers in kwijt (maximaal 7). En is de parkeerplaats bij de skilift krap? Dan zijn de schuifdeuren ideaal. Al is het alleen maar om op de achterbank toch je skischoenen aan te trekken. Vanaf 24.130 euro
Tussenstop applicatie Tussenstop op wintersport? Toch zin in een avondje uit? Dan is de Mazda6 iPhone applicatie reuze handig. Want deze zit vol met uitjes in Europa op het gebied van cultuur, avontuur, eten en kunst. Bovendien kun je meteen de nieuwe Mazda5 in 360o bekijken. www.mazda.nl/showroom/mazda6/iphone
Designslee
Tipvan
Leonie van der Hulst, viltvormgeefster, (www. woolz.nl) en moeder van Tanee (15). “Vorig jaar zag ik
Deze Volvo-slee is niet alleen
mijn buren met hun auto glibberen, terwijl ik zó weg reed
mooi vanwege het minimale art
op mijn winterbanden. We kochten ze bij onze dealer, die
design, maar ook inklapbaar en
ze ’s zomers in zijn ‘bandenhotel’ stalt. Nu heeft hij ze weer
gegarandeerd supersnel dankzij
omgewisseld. Bij winterbanden is het profiel grover, waardoor
de aparte ski’s eronder. € 296,50
dit zich beter vastbijt. Bovendien rem je beter onder de zeven
Verkrijgbaar via de Volvo-dealer.
graden. Ik vind het een veilig gevoel als ik samen met Tanee in de auto zit.” Meer info: www.mijnwinterband.nl
Mega Micra
Volhoudertje hoor, die Nissan Micra. Sinds de jaren
productie HEIN VAN DAM
tachtig zijn er miljoenen van verkocht. Al voor de nieuwe Mini tot hip ‘urban’ icoon was gekroond, verdiende de Micra dit predicaat al. Tijd voor de vierde generatie met binnen en buiten een strak design. Ook vermeldenswaardig: deze Micra heeft een ‘parking space measurement-systeem’, dat meet of de auto in de parkeerplaats past. Meer info: www.nissan.nl Lof 39
marcel Marcel Rözer (50) is sportjournalist en schrijver. Ook maakt hij sportdocumentaires en geeft hij lezingen over sport (zie www.puntjes-op-de-o.nl). Marcel woont samen met Els, zoon Teun (10) en dochter Koosje (7).
In mijn omgeving waart een virus, het veroorzaakt dat mensen uit elkaar gaan. ‘Ik weet zeker dat hij de liefde van mijn leven is’, zei een vriendin een paar jaar geleden over haar man. Nu Jan met zijn vrouw Corinne en hun zoon Willem.
2011 aan de horizon verschijnt, is haar perspectief grondig veranderd. Ze heeft een nieuwe liefde van haar leven en ik zal de laatste zijn die haar aanspreekt over de vorige. Zo gaan die dingen nu eenmaal. Vaak snap ik het wel, dat mensen uit elkaar gaan. Zeker als ik er veel van weet en het verhaal van beide kanten heb gehoord. Maar ook al is er begrip, er fluistert ook altijd een klein stemmetje. Het zal een stemmetje van vroeger zijn, van mijn moeder die het vreselijk vond voor al die kinderen en die nog heel ouderwets geloofde in ‘in voor- en tegenspoed’. Die naïviteit zijn we kwijt geraakt, dat is goed en terecht, maar dat is ook jammer. Want met het naïeve geloof in de liefde voor altijd, verloren we ook het mededogen. Mededogen, het is een van de mooiste woorden die ik ken. Natuurlijk, mededogen is moeilijk, onmogelijk soms. Verlaten worden, een huis moeten verkopen, de kinderen die verdriet hebben, het zal je maar gebeuren. Vorige week lag er een boodschappenbriefje op de keukentafel,
Mededogen, het is een van de mooiste woorden die ik ken
samengesteld door mijn meisje. Ik moest naar Albert Heijn.
Fotografie frank van delft
‘Géén yoghurt of biogarde!’, stond er tussen de dingen die ik moest kopen. Ik opende de koelkast – doe ik anders nooit –
Waar ging het bij die andere koppels mis en bij ons niet? Dat
en zag inderdaad drie biogardes en twee yoghurts in slagorde
houdt me bezig. Is onze liefde groter? Of gewoon anders? Zijn
in de rekken. Ik speurde het briefje verder af, zouden er nog
we banger dan die anderen die de moed hebben voor een
meer zaken op staan die ik per se niet mocht kopen? ‘Eten
nieuw leven? Of zijn we moediger omdat we het aangaan met
woensdag’, had ze ergens onderaan het briefje gekrabbeld.
elkaar? Feit is dat ik niet het gevoel heb dat ik verschil van die
Wat er woensdag op tafel kwam, dat mocht ik dan lekker zelf
anderen. Ook ons kan het overkomen. Is dat ook mededogen?
weten. Zij was er die avond niet bij.
Waar zijn we het mededogen kwijt geraakt, waar is het
Zestien jaar samen, dan krijg je dat. Er valt inmiddels een
gebleven? Heeft het liefde nodig? En zo ja, hoeveel dan? ‘Ons
prachtig lijstje te maken van ons wederzijds mededogen. Als
resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste
ik ’s avonds een keer laat thuis kom, kan het voorkomen dat
daarvan is de liefde’, staat er in de Bijbel en dat vind ik mooie
het huis binnen baadt in fel licht. Boven slaapt alles wat me
zinnen. Ik moet in deze donkere tijden veel denken aan die
lief is, beneden branden de lampen voor niemand. Was er
mensen die het niet met elkaar uithouden. In het klein, maar
voorheen irritatie om zoveel verspilling, tegenwoordig is er een
zeker ook in het groot.
berustende glimlach. Sommige dingen kun je niet veranderen
Tegen beter weten in, laat 2011 een jaar van mededogen
en zo langzamerhand ben ik op het punt dat ik dat ook niet
zijn. Wij en zij bestaan niet. Niet als we scheiden, niet als we
meer wil. ‘Je vergat de lichten uit te doen’, mompel ik soms
geloven, niet in dit leven. Wij zijn zij en misschien moeten we
nog. Maar het heeft niet meer de lading die voorheen tot
in 2011 wel bereid zijn om onze huizen uit te komen om dat te
zinloze ruzies leidde.
laten zien. Lof 41
Bewaak je grens tussen werk en privé!
LEER
Mindfulness
multitasken Met je kinderen naar zwemles en ondertussen nog wat zakelijke telefoontjes doen, vanuit huis vergaderen via office communicator… lekker flexibel, maar niet zonder stress. Door het Nieuwe Werken is de grens tussen werk en privé vervaagd. En doordat we van alles tegelijk doen, doen we veel dingen maar half. Tijd voor ‘mindfulness multitasken’.
42 Lof
Z
elf verantwoordelijkheid nemen, je eigen tijd indelen, werken waar en wanneer het jou
‘Heb je éven voor mij?’
uitkomt dankzij de nieuwste technologie.
Remco Claassen traint leidinggevenden om hun werk af
De verworvenheden van het Nieuwe Werken
te krijgen en toch op tijd naar huis te kunnen. ‘We worden
tekenen zich steeds duidelijker af. Maar
geplaagd door het Frans Bauer-syndroom.’
TEKST Pam van der Veen, Connie Lohuis, Liesbeth Vijfvinkel
diezelfde technologie brengt ons ook in de problemen. We checken onze inbox terwijl we op de ouderavond zijn, sturen
‘Als je kantoordag begint, maak je als manager een plan
een tweet vanuit de bioscoop en doen in bed nog even
voor de dag. Je zet op een lijstje wat je wilt doen. Maar
snel een sms’je de deur uit. We verwarren ‘bereikbaar’ met
dan begint de ellende. De ene na de andere collega komt
‘beschikbaar’ en worden daar zelf het slachtoffer van.
aan je bureau met de vraag: “Heb je éven voor mij?’ Frans
Het moderne huishouden is 24/7 online en daardoor is het
Bauer is er niks bij. En we gaan maar al te graag in op die
onduidelijk wanneer er wel en niet wordt gewerkt. Sommige
vraag. Want wat is er nu leuker dan mensen te helpen en
stellen maken er afspraken over: na acht uur ’s avonds de
een positieve bevestiging te krijgen? De ellende volgt aan
laptop van tafel, tijdens het eten de smartphone op stil of –
het eind van de dag, wanneer je nog eens naar je to-do-
echt gehoord – een blauw colbert aan doen ten teken dat
lijst kijkt. Het meeste wat daarop staat is nog niet gebeurd.
je thuis aan het werk bent. Dat laatste gaat misschien ver,
En dan komen de frustraties. Je gaat te laat naar huis,
maar het brengt wel weer enige scheiding aan tussen ons
moet ’s avonds thuis nog even achter de computer. En ja
persoonlijke en ons werkende leven.
hoor, je mail zit vol, er is flink getwitterd, op FaceBook en
Die scheiding is tot op zekere hoogte echt nodig, vindt Rob
LinkedIn staan ook nog wat berichten. Wanneer je je eigen
Vincken van SeeTrue. Als mindfulness-trainer ontmoet
plan niet trekt, word je een prooi voor anderen.
hij dagelijks mensen die zijn vastgelopen in hun drukke
Zo’n leven houdt niemand vol. Naast werknemer ben
bestaan. Opgejaagd door de targets die ze moeten halen en
je vaak ook nog ouder, echtgenoot, zoon of dochter en
de hoge verwachtingen van baas of klant. Door de veelheid
vriend(in). Hoe verdeel je je tijd? Je krijgt het advies om aan
aan communicatiekanalen kunnen ze daar nog maar zelden
‘time management’ te doen. Maar tijd is een vast gegeven,
even vrij van nemen. ‘Doordat we overal op willen reageren,
dat we niet kunnen vertragen of versnellen. Het enige wat
ons richten op tien dingen tegelijk, raakt onze aandacht
je kunt managen is jezelf én je agenda. Mijn advies is dus
versnipperd’, zegt Vincken.’Dat leidt tot een verlaagd
om op zondagavond even een kwartiertje voor jezelf te
bewustzijn, want je kunt maar een beperkt aantal prikkels
nemen. Pak pen en papier, schrijf je verschillende rollen
verwerken. En daardoor doe je alles maar half. De mens is nu
in de komende week op en zet erachter hoeveel tijd je
eenmaal niet goed toegerust voor multitasking.’
eraan wilt besteden. Begin op maandagochtend met je
Ai. Een tegenvaller voor de ‘nieuwe werker’ die dacht dat hij
eigen werk en laat je niet afleiden door collega’s die aan
juist uitblonk in het doen van meerdere taken tegelijk. En dan
je bureau staan. Zoek uit waar je energie van krijgt en kén
is verlaagd bewustzijn nog een vriendelijke term. Een aantal
jezelf. Mijn vrouw houdt van wandelen, maar kwam daar
wetenschappelijke onderzoeken concludeert dat multitasken
door werk, gezin en alle andere rollen niet aan toe. We
niet alleen a-productief, maar ook nog gewoon dom maakt.
hebben toen een hond gekocht. Nu moet ze wel! En het is
Zo neemt de IQ-score van kenniswerkers die worden afgeleid
goed voor haar. Ik bedoel maar.’ leadership.nl
door mails en telefoontjes met tien punten af ten opzichte Lof 43
van hun normale IQ, aldus een studie van de Universiteit van Londen. Dat is twee keer zo veel als de IQ-afname na het roken van weed. Online-verslaving Het altijd maar online zijn is niet eens zozeer een eis van de buitenwereld, als wel een status die wij onszelf hebben
‘Je ziet steeds vaker dat het sexy is om onbereikbaar te zijn’
opgelegd, zegt Vincken. ‘We zijn onze grenzen daarin verloren. Het is als een verslaving: makkelijker om er wél dan om er níet aan toe te geven.’ Het is juist dat automatisme waar je met mindfulness iets aan kunt doen. Vincken: ‘Onze aandacht gaat van hot naar her,
mensen die verslaafd zijn aan hun Blackberry – Crackberry,
maar door training kun je leren hem te richten, steeds langer
noemen ze dat ding ook wel – voor wie het een verlengstuk
op één plek te houden en opener te maken. Als je dat kunt, is
is van hun identiteit. Maar als je een smartphone gebruikt
het mogelijk om uit je vaste patronen te stappen en de dingen
als hulpmiddel, bijvoorbeeld om bereikbaar te zijn en toch je
echt te zien. Zo kun je de verantwoordelijkheid over je eigen
zieke moeder te kunnen verzorgen, dan draagt het juist bij aan
leven terugnemen. Mindfulness helpt je om even stil te staan,
de kwaliteit van leven.’ Het is zoals met alle nieuwe speeltjes:
niet alsmaar dóór te gaan, maar te reflecteren op waar je mee
in het begin sla je door en dan leer je ermee omgaan, meent
bezig bent. Hoeveel uren wil je eigenlijk werken? Hoe vaak
Bakas. Wel is hij benieuwd hoe het de generatie zal vergaan
wil je bereikbaar zijn? Wat vind je echt belangrijk? Waar word
die nu met de nieuwste technologie opgroeit. ‘Wat doet dat
je gelukkig van? Waarschijnlijk niet van constant je aandacht
met hun concentratievermogen? Hoe ontwikkelt hun brein
verdelen tussen je gezin en je laptop.’
zich? Hoe gaan zij de balans vinden?’ Over een toenemende
De online-cultuur is waarschijnlijk onomkeerbaar, maar daar
aandachtversnippering en oppervlakkigheid maakt hij zich
binnen hebben we een keuze, wil Vincken maar zeggen. ‘Dat
vooralsnog geen zorgen. ‘Mensen vinden de generatie ná hen
we al die middelen hebben, betekent nog niet dat we ze ook de
altijd oppervlakkig. Dat is iets van alle tijden.’ bakas.nl
hele dag moeten gebruiken. Bij sommige bedrijven is dat besef al doorgedrongen. Die adviseren hun werknemers om één keer per dag de mail te beantwoorden, want dat is efficiënter dan de hele dag je inbox checken. Zo kun je er ook voor kiezen om op bepaalde uren je telefoon aan of uit te zetten. We moeten
Meer over mobiel werken
al die communicatiekanalen leren managen, er slimmer en
Werk en privé worden vaak nog strikt gescheiden
bewuster mee omgaan. Zodat wij de middelen gebruiken in
behandeld, maar lopen in de praktijk compleet in elkaar
plaats van zij ons.’
over. Werknemer, manager of ondernemer, je wilt zelf je tijd kunnen bepalen. En je plaats. Om te werken en om
Crackberry
te leven. Vodafone kan je helpen om je eigen leefritme te
Volgens trendwatcher Adjiedj Bakas is de tegenbeweging al
realiseren. Welkom bij Vodafone Smart Business.
op gang. ‘Je ziet steeds vaker dat het sexy is om onbereikbaar te zijn. Neem Paul de Leeuw, die z’n Hyves- en Twitteraccount
Ga voor meer inspiratie en informatie naar
heeft afgesloten. Je moet jezelf ook een beetje schaars
www.startsmartbusiness.nl.
maken.’ Het doemscenario van een samenleving die wordt geregeerd door communicatiemiddelen is wat Bakas betreft overtrokken. ‘Technologie maakt ons bestaan er leuker op, je moet er alleen een balans in vinden. Natuurlijk zijn er 44 Lof
Vodafone Smart Business
De astronaut 46 Lof
en
Een groter verschil is bijna niet denkbaar: hij is astronaut, zij ontwerpt lingerie. Op een dag kwamen ze elkaar tegen en er was meteen een klik. Wubbo Ockels vroeg Marlies Dekkers als ambassadeur voor zijn milieubeweging Ladies First. Nu praten zij in dit dubbelinterview over een duurzame toekomst, over hun kinderen en over de combinatie werk en vader/moeder zijn. TEKST ELLA MAE WESTER Beeld Wubbo Marcel Krijger Beeld marlies Carin Verbruggen
lingeriekoningin Lof 47
‘M
Wubbo Ockels:
arlies, jij zat toch in de lingerie? Heb je een switch gemaakt naar het milieu?’ Marlies: ‘Ik hoorde Wubbo vorig jaar spreken op een event in Hongkong. Hij hield daar een flamboyant, e n e rg i e k ,
inspirerend
betoog over hoe hij vond dat het anders moest in de
wereld. Dat hij als astronaut de aarde vanuit de ruimte had gezien en daar, in zijn space shuttle, een brainwave had: dat de mensheid verantwoordelijk is voor het welbevinden van de aarde. Maar hij betoogde ook dat mánnen in de afgelopen zeventig jaar alle beslissingen hebben genomen die hebben geleid tot de milieuvervuiling van nu. En dat vrouwen zo weinig zichtbaar zijn, terwijl zij juist wél verantwoordelijkheid nemen voor de lange termijn. Het sprak me enorm aan. Dus toen hij me vroeg om ambassadeur te worden voor zijn Ladies Firstmilieubeweging, zei ik meteen ja. Ik denk dat iedereen er wel
’Toen wij kinderen kregen, studeerden we nog. Dat kan ik iedereen aanraden’
van overtuigd is dat we iets aan het milieu moeten doen. Maar wát we moeten doen, weten veel mensen niet. Zelf worstel ik daar als ondernemer ook mee. Ik ben bijvoorbeeld met mijn bedrijf verhuisd naar een pand dat op een milieuvriendelijke manier is gebouwd. Maar of ik het daarmee goed doe – geen idee. Misschien zegt een expert wel dat het een druppel op
ik denk dat goed is, ik volg de wetgeving en probeer er veel
de gloeiende plaat is en dat ik beter voor een ander pand had
over na te denken. En dan maar hopen dat je het goed doet.’
kunnen kiezen. Ik heb ook al het vliegvervoer in kaart gebracht
Wubbo: ‘Van jou als ondernemer kun je ook niet verwachten
dat nodig is om mijn producten te vervoeren. Dat vervoer bleek
dat je precies op de hoogte bent van wat goed is voor het
redelijk gemakkelijk te vervangen te zijn door de boot. Veel
milieu. Van burgers trouwens ook niet. Het is een taak van
milieuvriendelijker. Ook nog eens goedkoper, trouwens. Maar
de overheid om dat uit te zoeken en mensen daarover te
ook dan vraag ik me af of ik de goede beslissingen neem. Dat
vertellen. Als burger heb je récht op een duurzame toekomst.
de wetenschap nogal eens van inzicht verandert, helpt ook niet
Een duurzame maatschappij behoort al tot de mogelijkheden,
mee. Eerst moesten we ons afval scheiden. En nu blijkt dat
met zonne-energie bijvoorbeeld. Dat kost niets, want de
opeens tóch niet zo slim te zijn geweest.’
zon is van iedereen. Maar de overheid hoort de stem van de individuele burger nauwelijks. Omdat Marlies en ik bekend
‘Is jouw lingerie bijvoorbeeld duurzaam?’
zijn, kunnen wij daar zichtbaarder in zijn. Iedereen die een
Marlies: ‘Dat durf ik niet te zeggen. Ik doe op de tast waarvan
duurzame toekomst wil, kan dat nu laten zien door op www. ladiesfirst.nu haar of zijn naam achter te laten.’ ‘Maar toch. Marlies Dekkers en Wubbo Ockels, een
Over Wubbo Ockels
combinatie die niet echt voor de hand ligt. Wat is jullie
In 1985 maakte de eerste Nederlandse astronaut een
gemeenschappelijke deler?’
ruimtereis met de Space Shuttle Challenger. Dat was
Wubbo: ‘Vind je? Dat valt wel mee, hoor. We hebben zelfs een
Wubbo Ockels, nu 64. Momenteel is Ockels deeltijd
relatie, wist je dat niet? Even zonder dollen: volgens mij zijn
hoogleraar Lucht- en Ruimtevaarttechnologie aan de
we allebei gezegend met flink wat ambitie. Iets anders wat
Technische Universiteit in Delft, de universiteit waar ook
ik in Marlies herken, is haar zelfvertrouwen, gedrevenheid en
de Nuna is ontwikkeld, een auto die op zonne-energie rijdt.
een hoog adrenalineniveau. En we hebben de visie dat een
Wubbo Ockels is de iniatiefnemer van Ladies First. Hij is
duurzame toekomst kán. Dat klinkt misschien optimistisch.
getrouwd, heeft twee kinderen en twee kleinkinderen.
Maar het is zo. En daarbij: pessimisme is veel gemakkelijker dan optimisme.’
48 Lof
Lof 49
Over Marlies Dekkers Marlies
Dekkers
(44)
is
een
inter nationale
lingerieontwerpster. Ze trok als student aan de kunstacademie met haar eindexamenontwerp, een blotebillenjurk, al de aandacht van de pers. Dat is eigenlijk altijd zo gebleven. In 1993 lanceerde zij met een overheidssubsidie haar eigen lingeriecollectie Undressed. Vandaag de dag is Marlies Dekkers uitgegroeid tot een gevestigd merk met wereldwijd ongeveer duizend verkooppunten en eigen stores in steden als Amsterdam, Rotterdam, Antwerpen, Parijs, Bangkok en Keulen. De lingerie van Marlies Dekkers wordt internationaal gezien als baanbrekend, trendsettend en innovatief en is geliefd bij internationale beroemdheden als Rihanna, Fergie, Katy Perry, Britney Spears en Lady Gaga. Onlangs mocht ze zelfs exclusief haar ontwerpen presenteren in Los Angeles tijdens de Grammy Style Studios, voorafgaand aan de gelijknamige Awards. Ze ontwerpt vanuit haar eigen levensvisie en streeft ernaar om het zelfvertrouwen van vrouwen te vieren en te accentueren. Haar motto is dan ook ‘Dare to be’. Marlies Dekkers heeft een dochter; Zilver (12). Kijk voor meer informatie over het merk of de collecties op www.marliesdekkers.com
Marlies: ‘Wubbo is net als ik niet bang voor tegenslagen. Dat
Wubbo: ‘Een kind heeft veiligheid en liefde nodig. Dat is
moet je gewoon zien als een minor thing. Van nature gaat
natuurlijk een randvoorwaarde. Maar voor de rest? Ik heb ooit
iedereen tegenslag uit de weg, maar het vormt je óók. Geloof
een maand met mijn zoon op de motor door Amerika gereisd,
me, ik heb heel wat pech gehad. Als dat allemaal blauwe
wat een onvergetelijke ervaring was. Ook nam ik mijn dochter,
plekken waren geworden, zag ik er nu uit alsof ik een zwaar
die nu al volwassen is, sinds haar twaalfde jaar een paar keer
auto-ongeluk had gehad. Als ik eenmaal ergens aan ben
per jaar mee uit eten.
begonnen, is er voor mij geen weg meer terug. Ook bij mij
Dan waren we meneer en mevrouw Ockels en dan mocht ze
loopt het echt niet altijd op rolletjes. Voor de uitreiking van de
het duurste van de kaart kiezen, wat ze overigens ook altijd
Grammy Style Awards logeerde ik bijvoorbeeld twee weken in
deed.’
een chic hotel in Los Angeles. Dat is natuurlijk hartstikke leuk,
Marlies: ‘Wat dan meestal gebeurt, is dat een kind zich die
dat ik daar mag slapen. Maar zelfs in zo’n chic hotel kan het
uitjes beter herinnert dan al die kopjes thee die haar moeder
toilet verstoppen en dat is precies wat er gebeurde. Ik stond
voor haar heeft gezet.’
tot mijn enkels in het rioolwater. Dan is het nét even wat minder
Wubbo: ‘Daar bewaren ze inderdaad goede herinneringen aan.
leuk dat Britney Spears op je staat te wachten.’
Maar ze hadden wél moeite met mijn bekendheid. Ik weet nog dat mijn dochter haar achternaam vaak mompelend uitsprak.
‘Dat is wel wat meer glamorous dan de gemiddelde
Ze heeft ook met nadruk een heel andere richting gekozen. Ze
werkende moeder meemaakt.’
had het gevoel dat ze niet van mij kon winnen. Nu pas, nu ze
Marlies: ‘Inderdaad. Maar de gemiddelde werkende moeder
33 is, is ze geïnteresseerd in wat ik doe. Ze heeft nu zelfs een
houdt het vijf jaar uit in het bedrijfsleven, blijkt uit onderzoek.
boek over mij geschreven!’
Daarna stopt ze ermee, vaak om werk en privé beter te kunnen combineren. Mannen gaan heel anders met hun werk om. Als
‘Hoe ging dat bij jullie thuis toen je kinderen klein waren?’
ze vader worden, beseffen ze dat ze hun kinderen misschien
Wubbo: ‘Voor mij stond op mijn dertiende al vast wie mijn
niet altijd zullen zien. En dat is écht niet slecht voor een kind.’
vrouw zou worden. We waren 23 toen we gingen trouwen. Toen
50 Lof
Marlies Dekkers:
we kinderen kregen, studeerden we nog. Dat kan ik iedereen aanraden. Je bent namelijk veel flexibeler als je studeert. En tegen de tijd dat je carrière maakt, zijn je kinderen een stuk zelfstandiger. Mijn moeder werkte vroeger ook, dus het was niet raar dat mijn vrouw ging werken. Zelf studeerde ik nog toen zij al aan het werk was. Ik nam mijn dochter dan mee naar het lab. Dat kon toen nog gewoon.’ Marlies: ‘Ik wilde het in mijn bedrijf ook zo doen dat iedereen alle kinderen gezellig mee naar het werk nam. Jammer genoeg mocht dat wettelijk gezien niet. Maar ik had als alleenstaande moeder een nanny thuis voor mijn dochter Zilver, die op een gegeven moment op twintig kinderen van mijn medewerkers paste. Het was té gezellig gewoon. En ook leuk voor Zilver, die enig kind is en op die manier leerde delen met andere kinderen. Zilver is nu twaalf. Ze heeft een sterk karakter, net als ik. Dat botst niet, ik vind het juist leuk dat ik haar daarin kan begeleiden. Zelf voelde ik me als kind wel eens alleen staan met mijn eigenzinnige karakter. Wat Zilver en ik ook gemeen hebben, is dat ze zich zorgen maakt om de toekomst. Zij heeft er last van dat de generaties vóór haar de aarde verpesten en daar maakt ze zich zorgen om. Dan probeer ik haar mee te geven dat ze zélf kan bijdragen aan de oplossing. Door het licht in haar kamer uit te doen als ze weggaat, bijvoorbeeld. Ik geloof dat Zilver wel tevreden is met mij als moeder. Ik krijg tenminste geen klachten en krijg wel eens briefjes waarin ze
’Zilver heeft een sterk karakter, net als ik. Dat botst niet, ik vind het leuk dat ik haar daarin kan begeleiden’
schrijft dat ik de liefste moeder van de wereld ben.’ ‘Wat zou je ervan vinden als ze later jouw lingerie gaat dragen?’ ‘Dat doet ze al. Ze is nu twaalf en ze past in het kleinste
ingeslagen. Weet je, ik geloof in de kracht van vrouwen, van
maatje.’
moeders. Ook als je het over het milieu hebt. We zeggen niet
‘Vindt ze jouw carrière als lingerie-ontwerpster niet gênant?’
voor niets dat moeders wil wet is. Moeders zijn streng, maar
Marlies: ‘Nee, ze is wel trots op me, zegt ze. Al herken ik wel
rechtvaardig. We hebben gewoon een sterke moeder nodig
wat Wubbo zegt over die bekendheid. Zilver vindt het ook
die ons weer terugleidt naar het juiste pad.’
nooit fijn als mensen naar me kijken. Verder vindt ze mijn
Wubbo: ‘En het gaat hier om móeder aarde. Gelukkig is het
werk leuk. Of ze later mijn bedrijf gaat overnemen, weet ik
voor mannen ook een voordeel als ze hun naam op de website
niet zo zeker. Daar is ze nog te jong voor. Maar ze gaat vaak
Ladies First achterlaten. Ik merk namelijk dat vrouwen hen dan
mee naar beurzen en ze werkt hier ook wel eens. Over het
opeens véél aardiger vinden.’
algemeen ben ik er wel voorstander van om mensen snel veel verantwoordelijkheden te geven als ze getalenteerd zijn, ook al zijn ze jong. Er wordt wel eens geklaagd over de jeugd van tegenwoordig, maar ik klaag zeker niet. Ik vind ze léuk. Laatst heb ik iemand hoofd communicatie gemaakt omdat ik
Wat is Ladies First?
haar goed vond. Sommige andere medewerkers reageerden
Vrouwen moeten het voortouw nemen om een honderd
daar een beetje raar op. Wat bleek? Ze studeerde nog. Maar
procent schoon en duurzaam Nederland op te eisen, vindt
heel veel verantwoordelijkheid geeft zelfvertrouwen – en dat
de Ladies First-beweging. Vrouwen nemen namelijk van
maakt mensen vele malen knapper. Er werken veel vrouwen in
nature meer verantwoordelijkheid voor de lange termijn.
mijn bedrijf, wel negentig procent. En die andere tien procent
Op de site van Ladies First, www.ladiesfirst.nu, vind je
is geen hele man. Als ik vraag naar de heteromannen in mijn
meer informatie én kun je de petitie ondertekenen. Vraag
bedrijf, steken er weinig hun vinger op. En toch is het geen
dan ook meteen je man of hij ‘m ook wil ondertekenen,
kippenhok bij mij. Integendeel. Iedereen is trouwens begaan
want Ladies First wil géén nieuwe vrouwenbeweging zijn.
met het bedrijf, óók met de duurzame richting die ik ben Lof 51
KANT & KLAAR zonder
SCHULDgevoel We hebben het idee dat we dagelijks achter het fornuis moeten staan om de meest fantastische maaltijden van verse groenten - vól vezels, vitamines en mineralen - te bereiden voor ons gezin. Bespaar je de moeite, concludeerde redacteur Ella Mae Wester na een gesprek met het Voedingscentrum. Want groente uit een potje is net zo goed.
E
ígenlijk zou ik mijn kinderen zo veel mogelijk
ook van mijn moeder probeer af te kijken, het is me nooit gelukt
vers voedsel moeten geven, vind ik deep down.
om rode kool net zo lekker klaar te maken als zij. Totdat ik ontdekte
Niet die voorverpakte ontbijtkoeken in hun
dat de rode kool uit een potje van de supermarkt aardig in de buurt
broodtrommel, omdat we ’s ochtends haast
komt van wat zij maakt. En dat zonder uren in de keuken te staan.
hebben, geen kant-en-klaarmaaltijden en zeker
Die tijd heb ik niet als werkende moeder. En eerlijk gezegd heb ik
geen groenten uit een potje. Nee, we zouden het
er ook niet zo veel zin, als de groente uit een glazen potje net zo
moeten doen zoals onze moeders en oma’s het vroeger deden;
lekker is. Ik voel me alleen wel schuldig dat ik net als veel andere
die kochten een héle rode kool, waren úren zoet om die in dunne
werkende ouders best vaak naar kant-en-klaar eten grijp in de
reepjes te snijden en stoofden die dan met stukjes appel op een
supermarkt. Want: krijgen mijn kinderen zo wel genoeg vitamines
laag pitje. En het smaakte heerlijk. Maar hoe ik de kookkunsten
binnen?
52 Lof TEKST Xxxxxxxxxxxxxxxxx
Ingestampt Ja, is het verbazingwekkende antwoord van het Voedingscentrum, dat ik hier maar eens over bel. Het Voedingscentrum – bekend van de Schijf van Vijf – is een onafhankelijke overheidsinstelling, die je als consument kunt bellen over dit soort vragen, waarna je een diëtist aan de lijn krijgt. Roy van der Ploeg is woordvoerder van het Voedingscentrum. Hij verzekert me dat de kwaliteit van rode kool uit een glazen potje écht even goed is als de verse rode kool die mijn moeder maakt. ‘Misschien is het er bij jou ingestampt dat alles vers moest zijn. Dat kwam waarschijnlijk door de conserveringsmethodes van vroeger, maar die zijn de laatste jaren sterk verbeterd. De groente wordt vanaf het land steeds sneller in een pot gedaan. Daardoor is er minder vitamineverlies. Pas bij groenten die al wat langer ligt, gaan er namelijk vitamines verloren.’
Theoretisch kan ik dus elke dag een potje rode kool opwarmen
Aha. Dus je kunt nog beter groenten uit een potje eten dan zo’n zakje voorgesneden groenten die al dagen liggen te verpieteren in de plaatselijke buurtsuper? Dat vindt Roy dan weer wat kort door de bocht. ‘Voorgesneden groente bederft inderdaad sneller dan ongesneden groente. Maar het belangrijkste is dat
Appelmoes
je genóeg groente binnen krijgt, zo’n twee ons per dag. Of dat
Overigens is ook appelmoes uit glas of blik prima, aldus Roy.
vers is of uit een potje of de diepvries komt, doet er minder
Al heeft een gewone appel de voorkeur, omdat je dan zeker
toe. Het gaat behalve om de vitamines ook om de vezels die
weet dat alle voedingsstoffen van de appel daar in zitten. Maar
je binnen krijgt en die vergaan niet als de groente iets minder
je kunt kinderen naar school ook een zakje met voorgesneden
vers is.’
partjes appel mee geven. Over de broodtrommel gesproken:
TEKST ELLA MAE WESTER
zelfs voorverpakte ontbijtkoek bevat wat vezels en vitamine Zout
B. En de talloze tussendoorkoeken die de supermarkt bieden,
Ik moet wel even wennen aan dit nieuwe idee over het
bevatten steeds mínder toegevoegde suikers en steeds
avondeten. Dit betekent dus dat ik naar hartelust en zonder
méér vezels. ‘Maar die kunnen geen vervanging zijn van de
schuldgevoel elke dag een potje rode kool zou kunnen
volkoren boterham, die heeft nog steeds de voorkeur. Dan
opwarmen, als ik dat al zou willen, natuurlijk. Want volgens Roy
weet je zeker dat je kind genoeg voedingsstoffen binnen
is variatie wél essentieel als je gezond wilt eten, dan is de kans
krijgt,’ zegt Roy. Eigenlijk ben ik ben best in mijn nopjes met
het grootst dat je verschillende voedingstoffen binnen krijgt.
zijn adviezen. Zo verkeerd doe ik het dus helemaal niet. Al gooi
Maar hoe zit het dan met het zout in die potjes, pruttel ik nog.
ik de volgende keer tijdens de boodschappen snel een paar
Ik heb namelijk wel eens gehoord dat we dagelijks te veel zout
zakjes appelpartjes voor de broodtrommel in mijn karretje. Dat
binnen krijgen. ‘Het klopt dat er gewoonlijk een beetje zout
eeuwige schuldgevoel en perfectionisme dat je als moeder
wordt toegevoegd aan groenten in pot. Dat is voor de smaak,
hebt, is blijkbaar tóch onuitroeibaar. Want het kan natuurlijk
net zoals veel mensen dat thuis ook doen als ze verse groenten
altijd beter.
klaarmaken. Het is trouwens een misverstand dat zout wordt toegevoegd aan groenten in pot om de groenten houdbaar te maken. De groenten zijn houdbaar gemaakt door verhitting. Het aloude weckprincipe dus, zoals je oma dat vroeger misschien ook deed. Het zoutgehalte in potjes groenten kan wel flink verschillen. Als je wilt weten hoeveel zout in een potje zit, kun je
Kijk voor recepten op www.lofonline.nl/recepten
het beste op het etiket kijken.’ Lof 53
jan Hij is hoofdredacteur van Playboy. Echtgenoot van een carrièrevrouw. Vader van drie zonen. Gevoelsmens met vele vrouwelijke kanten. En boven alles: hij is Man. En dus is Jan Heemskerk de aangewezen persoon voor al onze vrouwenvragen.
Als ik het blad een beetje ken, worden in dit nummer van Lof alle über-moeders de hemel in geprezen, die naast een drukke baan, drie kinderen, een actief sociaal leven, permanente voorleesdienst en trouwe kerkgang óók nog eens actief zijn voor het goede doel. Goede Doelen Moeders, heten ze. Die met
Jan met zijn vrouw Corinne en hun zoon Willem.
collectebussen langs de deuren trekken, achter zelf getimmerde kerststalletjes zilverpapier inzamelen voor de arme negertjes, hoogstpersoonlijk de latrines gaan uitboenen in een Aidsproject in Nigeria. Aan mij dus de ondankbare taak de keerzijde van deze medaille te belichten. De keerzijde die thuis op de bank zit te wachten tot het wereldwonder een keertje thuiskomt. Ik kom wel weer op voor de arme drommel die zich ’s nachts stillekens in slaap masturbeert, omdat de Moeder Theresa van de Lage Landen een lichte hoofdpijn heeft opgelopen bij het goedertieren zendingswerk. De man. De man is het kind van de rekening. En hij mag er niks van zeggen, want hij is natuurlijk veel minder zielig dan de kindbruiden van Bangladesh. Hoe kan hij boos worden op de vrouw, zijn vrouw, die vier keer in de week met een grote pan erwtensoep naar het plaatselijke asielcentrum vertrekt, om hen die het generaal pardon hebben gemist, althans culinair te helpen inburgeren. Of een benefiet-bingo organiseert voor de
Ken je ze, die charity mums die thuis een paar sleutelkinderen hebben zitten?
ongesubsidieerde dorpsfanfare? Ben ik nou gemeen? Zou je haast denken, niet? Weer zo’n vent die zijn eigen lage lusten en vadsige behoeften voorop stelt. Boven de hogere, edele motieven van een vrouw die niet kan
zijn te scoren? Ik ken ze wel hoor, die sekteleidsters. Je kunt
aanzien hoe wij hier in weelde leven, terwijl overal op de wereld
er altijd terecht voor een pak boter of een halfje melk. Er heeft
kinderen sterven. Een rotzak die zichzelf belangrijker vindt dan
nog geen mus een pootje gebroken of de dierenambulance
het uitsterven van de Botswaanse Giermakaak. Een ellendige
rukt uit. Geen comité of zij is lid van verdienste. Maar intussen
egoïst die niet verder kijkt dan zijn eigen stomme neus lang is
huivert het gezin onder de ijzeren knoet, tegenspraak wordt niet
en nog wel om zijn loontje komt als de verhoogde waterspiegel
geduld, alles staat in het teken van het hogere doel – en wat
hem tot de lippen staat.
moet wijken, wijkt dan maar. Ik zal maar eerlijk zijn: mijn soort
Tsja. Het is me wat. En toch. En toch. Het is niet mooi van
vrouwen is het niet, die verbeten do-gooders. Alle humor lijkt er
me, maar is het misschien ook niet zo dat sommigen van
uit verdwenen en met onverholen misprijzen bezien ze alles en
die zendelingen motieven hebben die ietsje minder edel en
iedereen die wat luchthartiger in het leven staat.
altruïstisch zijn dan je zomaar zou kunnen geloven? Ken je ze
Zoals ik. En de meeste andere mannen. Vandaar mijn oprechte
soms niet, die charity mums die thuis een paar sleutelkinderen
oproep aan alle vrouwen die door hun ruime blik geen zicht
hebben zitten, die anders maar in de weg zouden staan van
meer hebben op het leed, en de behoeften, van degenen die
haar brandende ambitie om de gulste, de betrokkenste, de
aan hun voeten liggen. Hun man. En hun kinderen. Een betere
haantje de voorste te zijn, waar ook maar naastenliefde-puntjes
wereld begint bij jezelf, dames. Vergeet dat niet als je goed doet. Lof 55
Topvakanties met je kind
TEKST MARION ARIﾃ起S
Naar exotische landen, op avontuur, zorgeloos reizen窶ｦiets voor later als de kinderen groter zijn? Nee, het kan ook nu! Kriebelt de avonturier in je of wil je juist vooral niets doen na een jaar je ambities te hebben uitgeleefd? Lof selecteerde avontuurlijke vakanties die ook met kinderen goed te doen zijn en vakanties voor de ik-wil-rust-moeder.
Lof 57
58 Lof
Lof-selectie
The Best of Both Worlds Moeilijk om te kiezen wat je dit jaar zult doen? De bijzondere formule van de ‘Vakantieduetten’ kan het je gemakkelijker maken! Het vinden van de ideale vakantiebestemming kan nogal wat keuzestress opleveren. De jongste wil spelen aan het strand,
Wil je ook ‘the best of both worlds’?
de oudste wil dit jaar echt kanoën, je man wil rust en jij wil
Pharos Reizen van ANWB biedt exclusief voor Lof-
eigenlijk wat cultuur snuiven in een leuke stad. Hoe combineer
lezeressen twee bijzondere combinaties aan voor de
je alle wensen van je gezin tot een ideale vakantie?
zomer van 2011:
Uit onderzoeken blijkt dat de vrouw in de meeste gevallen
Vakantieduet ‘Levenskunst’:
beslist over de bestemming en meestal de uiteindelijke boeking
Eerst een weekje ‘savoir vivre’ in de Provence, dan een
maakt. Maar we doen dat wel graag met instemming van het
weekje ‘la dolce vita’ aan de Italiaanse Bloemenrivièra
hele gezin. Daarom is het handig om goed te inventariseren
vanaf € 86,- p.p. (zoek & boekcode 11360) Een mediterrane
wat de wensen van elk gezinslid zijn. Is het een wens die bij een
combinatie met verblijf op twee campings. Eerst een
specifieke bestemming hoort? Veel avontuurlijke activiteiten
week aan het zoete water van het Sainte Croix meer in de
bijvoorbeeld kun je op meerdere plekken ondernemen en ook
Provence, daarna een week aan het zoute water van de
voor zonnebaden zijn allerlei bestemmingen te bedenken.
Tyrreense Zee bij Italië. Lof lezeressen ontvangen exclusief
Maar als je kinderen een bezoek aan Legoland of het Harry
een kidsgids Frankrijk en een kidsgids Italië.
Potter kasteel op hun verlanglijstje hebben staan, ben je natuurlijk wel gebonden aan een specifieke bestemming.
Vakantieduet ‘Vrijbuiter’:
En dan? Je kunt elk jaar aan een specifieke wens van één
Eerst een week kanoën en vlotvissen in Zweden, dan een
gezinslid voldoen. Of je zoekt naar een mogelijkheid om de
week in de bergen van Noorwegen vanaf € 329,- p.p. (zoek
wensen met elkaar te combineren.
& boekcode 11359) Een week verblijf in een echte Zweedse ‘stuga’ (houten huisje) met volop avontuurlijke activiteiten,
Vakantieduetten
dan een week in een appartement bij het nationale park
Voor het combineren van verschillende wensen, is er nu een
Jotunheimen in Noorwegen met een bezoek aan een
ideale oplossing. Pharos Reizen van ANWB biedt speciale
husky-boerderij. Lof lezeresen ontvangen exclusief een
vakantieduetten aan voor gezinnen die willen profiteren van
ANWB Wegenkaart Zweden-Noorwegen.
het beste uit twee werelden. Eerst een weekje rust, dan een weekje actie of eerst een weekje bergen, dan een weekje aan
Voor meer informatie over bovenstaande én andere
het water. De namen van de duetten klinken al spannend.
vakantieduetten, bestel de Pharos Reizen brochure van
Wat dacht je van Schateiland (Italië & Kroatië), Surfdisco
ANWB en/of kijk op www.pharosreizen.nl/Lof of bel
(Frankrijk: Gers & Les Landes), Zomerzindering (Frankrijk &
0900-3656565.
Spanje) of Toverkilt (Engeland & Schotland)? Het leuke van deze combinaties is dat het eigenlijk twee puzzelstukjes zijn die samen de vakantie compleet kunnen maken.
Lof 59
60 Lof
Lof-selectie
Beren zien in West-Canada
Het westen van Canada staat op het verlanglijstje van veel natuurliefhebbers. Maar hoe pak je dat op een leuke manier aan als je kinderen hebt? Marion Ariëns reisde met haar gezin met een camper door West-Canada en beschrijft haar ervaringen. Het meest belangrijke ingrediënt van elke reis naar West-Canada is
rijden bleek bijna makkelijker dan met een Smart in Nederland. Op
een verblijf in minimaal een paar nationale parken. Jasper National
de campings viel onze camper overigens in het niet bij de enorme
Park en Banff zijn een ‘must’ als je naar dit deel van Canada reist,
kampeervoertuigen waar de Amerikanen in rijden, want daar
maar wij werden ook aangenaam verrast door minder bekende
klapten aan alle kanten nog achterkamers, tweede verdiepingen
parken als Wells Gray, Glacier Bay en Pacific Rim op Vancouver
of serres uit…
Island. Genieten van de natuur in West-Canada is goed te combineren
Regel van Drie
met veel kindvriendelijke activiteiten zoals wandelen, paardrijden
Om het voor de kinderen zo afwisselend mogelijk te houden,
of kanoën. Avonturiers kunnen ook met een speciale ‘snowcoach’
hanteren wij bij dit soort reizen zo veel mogelijk onze ‘Regel
de immense ijsvelden op rijden langs de Icefield Parkway. Het
van Drie’: één dag reizen, één dag excursie en één dag rust. De
spotten van walvissen en/of orca’s was voor ons echt een unieke
afstanden zijn behoorlijk en wij proberen op de reisdagen niet
belevenis, dus plan in ieder geval Vancouver Island in je reisschema
meer dan 300 kilometer te rijden. Bovendien stoppen we vaak voor
als je dat ook wilt ervaren. En de relaxte stad Vancouver per fiets
picknicks in de natuur en we plannen meer overnachtingen. Wij
ontdekken is ook een aanrader voor het hele gezin.
hebben in ieder geval enorm genoten van onze camperreis door
Onze kinderen Emma en Sophie zagen ernaar uit om een beer te
West-Canada en zijn van plan volgend jaar onze ontdekkingstocht
zien, maar waren tegelijkertijd bang voor zo’n ontmoeting (en wij
van beren en bergen te vervolgen.
ook). Wij hebben ze daarom zogenaamde ‘beerbellen’ gegeven. Tijdens wandelingen hadden ze klingelende roze bellen aan hun broek hangen en waren wij ervan verzekerd dat de beren ons in ieder geval hoorden aankomen. Onze eerste (grizzly)beer hebben bleek eveneens een goed idee, want zwarte beren klimmen graag.
Wil je ook per camper West-Canada ontdekken?
In het fjordengebied rond Vancouver Island heb je de meeste kans
Je kunt kiezen voor de nieuwe 18-daagse Familie
beren te spotten.
Camperreis West-Canada (vertrek op 28 juli 2011) van
we overigens vanaf het water gezien. Omhoog kijken in de bomen
reisorganisatie Wereldcontact. Overdag rijd je individueel Gevoel van vrijheid
en in je eigen tempo naar de gereserveerde campings
Rijden met een camper geeft absoluut een gevoel van vrijheid. De
en eenmaal daar hebben de kinderen hun Nederlandse
kinderen zaten in de riemen, maar konden wel tekenen aan tafel of
speelkameraadjes om zich mee te vermaken. Bovendien
een spelletje doen. En het is heel handig met kinderen om altijd je
zijn veel leuke excursies inbegrepen. Ook voor individuele
huis en eten bij je te hebben. Een camper in Canada ziet er al gauw
camperreizen kun je prima bij Wereldcontact terecht.
uit als een mega-bus. Wij hadden een grote camper gehuurd (circa
Bel 088 5305305 of kijk op www.wereldcontact.nl
10 meter) en moesten even slikken toen we ‘m zagen, maar het Lof 61
62 Lof
Lof-selectie
Avontuurlijke reis met je gezin Wil je op avontuur, maar zie je er tegenop zo’n verre reis met je kinderen te maken? Denk dan eens aan een groepsreis. Ja, een groepsreis! Maar dan wel één met andere gezinnen met kinderen én naar een spannende bestemming. Weet je nog, die vakanties in het tijdperk voor je kinderen kreeg?
ervaringen kunnen delen met leeftijdsgenootjes. Ook fijn voor je
Toen je alleen je vliegtickets boekte en de rest, ach, dat zag je
eigen rust dus!
allemaal wel. Je had de Lonely Planet bij je, aan je rugzak hingen je slaapmatje en slaapzak, je voelde je als een ontdekkingsreiziger
Kindvriendelijk
op zoek naar avontuur op spannende bestemmingen… Wil je dat
Er wordt bij familie-groepsreizen gelet op niet te grote
gevoel van een ontdekkingstocht opnieuw beleven, maar dan iets
reisafstanden, veiligheid en vooral veel leuke dingen om te zien
minder op de bonnefooi, omdat je je reis met kinderen wél goed
en te doen voor jou en je kinderen. ’s Ochtends bijvoorbeeld
geregeld wilt hebben? Misschien is een avontuurlijke familiereis
een bezoek aan een tempel of een spannende safari en ’s
in groepsverband dan iets voor jou. Je hebt de voordelen van
middags lekker spelen in het hotelzwembad. De accommodaties
een groepsreis naar een spannende bestemming, gecombineerd
die gebruikt worden beschikken vaak over een zwembad.
met veel individuele vrijheid. Ook ideaal voor eenoudergezinnen!
De reisbegeleiding is Nederlandstalig en wordt getraind op kindvriendelijkheid.
Goed geregeld
De kinderen in een familie-groepsreis variëren in leeftijd meestal
Juist op ‘spannende’ bestemmingen is er vaak geen eigen vervoer
tussen de vier en zestien jaar. Voor sommige reizen geldt een
mogelijk en openbaar vervoer is er niet of is niet goed geregeld.
minimumleeftijd van acht of twaalf jaar. De groepen bestaan
Bij de avontuurlijke groepsreizen voor families is nagedacht over
gemiddeld uit vijf tot zes families, variërend van gezinnen met één
de routes en is het reistempo zo veel mogelijk aangepast aan
tot en met drie kinderen tot alleenstaande ouders met kinderen.
de kinderen, terwijl toch de belangrijkste hoogtepunten van de
Er zijn nu ook speciale vertrekdata voor single parents, zodat je
bestemming worden bezocht.
in een groep reist met andere alleenstaande ouders en hun kids.
Of je nu een week door Egypte reist, twee weken geniet van de
kidz
natuur van Costa Rica of drie weken trekt door de wildparken van Oost-Afrika, met een georganiseerde groepsreis voor gezinnen bezorg je jezelf en je kind(eren) een unieke ervaring. Er gaat een wereld voor kinderen open als je hen meeneemt op een verre
Wil je ook een familie-groepsreis maken?
reis. Hun nieuwsgierigheid is aanstekelijk en je verbaast je over
Bij Koning Aap Kidz kun je kiezen uit meer dan
hun aanpassingsvermogen. Voor kleine ontdekkingsreizigers
50 familiereizen naar verre bestemmingen. Nu ook met
is niks leuker dan op de rug van een olifant rijden, in een riksja
speciale vertrekdata voor eenoudergezinnen.
zitten of vanuit een safaritruck echte leeuwen bekijken. En het
Kijk op www.koningaapkidz.nl en bestel de brochure.
prettige van een familiereis in een groep is dat je kinderen al deze Lof 63
lijstjes in je hoofd Rianne Engels (34) is moeder van Liv (4) en werkt als accountdirector bij een reclamebureau. Binnenkort verschijnt het boek ‘GeenGezicht’ dat Rianne samen met een collega schreef over MD, de spierziekte waaraan haar vader overleed. Ze woont samen met Bas Tiemens (39, salesmanager). Welke lijstjes zitten er in het hoofd van Rianne?
Rianne Engels
Afspraak maken met osteopaat om mijn rug recht te zetten – ik zit weer te veel achter mijn computer. Locatie zoeken voor de boekpresentatie en daarna ASAP uitnodigingen versturen. Afspraak maken om as van papa uit te strooien, samen met mama en zus.
Kledingkast van Liv opruimen, omdat ze nu écht niet meer
Nieuw ondergoed kopen - mezelf verwennen mag ook wel een keer. Vriendinnen past in maat 86.
bellen voor onze jaarlijkse herfstdagboswandeling-spelletjesmiddag. Ook: boodschappen doen voor de warme appelbollen daarna én chocomel én stamppot.
Schuldgevoel ten opzichte van Liv oplossen, want veel te hard gewerkt de laatste tijd, ook aan het boek. Maar hoe? Uitleggen dat het belangrijk is om je passie te volgen? nou wat doet.
Net toegetreden tot het managementteam – uitzoeken wie
Zag laatst het mooiste zwarte jurkje ever.
Kopen voor
de boekpresentatie. Nog iets om eindelijk te kopen: hoesje voor Iphone, is al drie keer kapot gevallen. Een nieuwe blog over the making of
Tekst ELLA MAE WESTER
van het boek schrijven op www.geengezicht.nl.
Iets leuks bedenken om samen met
Bas te doen. Hij gaf me etentje voor moederdag, maar is nog steeds niet gebeurd.
Lof 65
66 Lof
Hoe meer je poetst en boent in huis, hoe meer seks TEKST RENATE TROMP ILLUSTRATIE denise van leeuwen
Combineer jij een gelukkig gezin met een briljante baan, een indrukwekkende vriendengroep en last but not least een kraakhelder huis? Dan is de kans groot dat je vaak seks hebt. Pardon? Ja, en nog wetenschappelijk bewezen ook!
A
merikaans onderzoek toont aan dat hoe meer
De druk is hoger. De verwachting zou zijn dat de seks daardoor
uren je spendeert aan huishoudelijke taken, des
meer onder druk komt te staan. Enerzijds omdat er minder
te groter de kans is dat je vaker seks hebt. En
tijd en energie is, anderzijds omdat de traditionele rolpatronen
geloof het of niet: dit geldt niet alleen voor de
langzaam aan verdwijnen en de vrouw zich minder dienstbaar
man die extra aantrekkelijk wordt als hij een keer uit zichzelf de
opstelt. Dit onderzoek toont aan dat het tegenovergestelde
stofzuiger bedient. Ook vrouwen die soppen en boenen, blijken
waar is. Juist mensen die alle ballen in de lucht houden,
vaker seks te hebben dan hun collega’s die de boel een beetje de boel laten. Conclusie? Juist succesvolle tweeverdieners die alles uit het leven halen, weten seks prioriteit te geven. Herken
Albert Neeleman (47) is getrouwd en heeft twee
je jezelf slechts in een deel van het verhaal, lees dan snel verder.
kinderen (12 en 13). Hij werkt als psychotherapeut/
Want ook jij kunt jouw leven nog completer maken met dat
seksoloogbij de Keerkring, een gespecialiseerde kliniek voor
bruisende seksleven.
relatieproblematiek (onderdeel van de GGZ Drenthe).
Aangezien het onderzoek onder ruim 5.000 Amerikaanse stellen is gehouden leggen we de resultaten (bron: Journal of Family
Vera Steenhart (57) heeft een zoon van 23 en woont
Issues) nog eens voor aan twee Nederlandse seksuologen:
en werkt deels in Amsterdam en deels in Spanje bij haar
Albert Neeleman en Vera Steenhart. Beiden zien een interessante
Spaanse vriend. Ze runt haar eigen praktijk – Hartszaken –
trend in de resultaten. Albert: “Vrouwen zijn net als in Amerika
voor seksuologische therapie, relatietherapie en coaching.
meer actief in betaald werk. Er zit meer snelheid in het leven. Lof 67
‘Zij zegt misschien wel: ik ben moe, maar meestal zit er meer achter’
het een bende is. Bijkomend voordeel is dat je opruimen van je to do list kunt schrappen.” Hoe ervaren vrouwen dat in de praktijk? Geeti Roelands, HR analyst: ‘Volgens mij maakt het voor hem niet echt uit of het huis schoon is, hij kan desnoods tussen de puinhopen gaan liggen genieten. Dat ligt bij mij wel even anders. Maar waardering is wel belangrijk en een heel ander verhaal. Dat werkt bij ons twee kanten op: libidoverhogend, dan wel –verlagend. Voor mezelf moet ik eerlijk toegeven dat ik af en toe wel eens merk dat mijn gedachten even de andere kant uitschieten ‘tijdens’, zeg maar (de was ligt er nog en wat moet er nog allemaal worden opgeruimd, had ik dat brood nou al uit de vriezer gehaald?), maar ja zodra ik merk dat dat gebeurt, is het gewoon een kwestie van bewust ermee stoppen.’ Actieve minnaar Zin in seks. Dat is een lastige. Het clichébeeld is dat de man per definitie vaker en explicieter zin heeft. Aan de andere kant heeft de emancipatie mede tot gevolg dat ook het aantal cougars toeneemt; steeds meer vrouwen gaan op zoek naar jongere, meer actieve minnaars. Wat is waar? Albert: “Hoe vaak we
samen voor het gezin en het geld zorgen, hebben meer seks.
het doen, hangt van veel dingen af. Feit is dat hoe langer de
Blijkbaar voedt de bevrediging en zelfwaardering die je op het
relatie duurt, des te meer gewenning des te minder vaak is er
ene levensgebied binnen haalt de lust en zelfvertrouwen op het
seks. Dat maakt seks best ingewikkeld, want hoe houd je het
andere gebied.”
nieuw als je niet van tijd tot tijd een nieuwe partner wilt? En hoe ga je om met de verschillen in behoeften? Mannen denken
Kwestie van gunnen
veel aan seks, ze fantaseren meer en ze masturberen vaker.
Samen alle ballen in de lucht houden? Het onderzoek rept
Vrouwen zijn er niet zo mee bezig, hebben die interne drive
expliciet over het feit dat hoe meer je stofzuigt, des te meer
minder. Bij vrouwen hangt het meer samen met hoe de relatie
seks je hebt. Hoe zit dat dan? Vera Steenhart: “De onderzoekers
gaat, hoe het contact met de partner voelt.” Vera: “Het komt bij
vonden inderdaad een directe relatie tussen huishoudelijk werk
vrouwen zelden vanzelf; zij zal wat dat betreft niet zo snel haar
en seks. Maar wat daarachter zit, is dat hoe meer oog je hebt
stofzuigende man bespringen. “
voor elkaars behoeften des te meer seks je hebt. Als je samen de klus klaart van het draaien van een gezin en een huishouden
Hij zegt: nee!
naast je werk, dan geeft dat een ‘wij’-gevoel en minder strijd.”
Ja ja, we weten het. We hebben te vaak geen zin. Maar de vraag
Maar kunnen we onze mannen nu eindelijk overhalen meer
is, hoe komt dat? Is er niet toch iets uit deze tegenwoordige
in het huishouden te doen en in de slipstream ons seksleven
tijd dat ons parten speelt? Leuk dat die go-getters in Amerika
verbeteren? Vera: “Als je oog hebt voor elkaars behoefte is dat
er een geweldige liefdespraktijk op na houden, maar zit er
zeker een goede motivator voor je seksleven. Want daarvoor
geen enkele waarheid in het gevoel dat veel stellen van nu het
geldt dat je meestal niet beiden zin hebt op hetzelfde moment.
moeilijk hebben? Eén op de drie koppels gaat uit elkaar. Daar
Als je dan bereid bent voor de ander toch te kijken of die zin kan
zal seks toch ook wel een klein bijrolletje in spelen? Vera: “In
komen, bijvoorbeeld omdat hij die dag zo lekker heeft gekookt,
de praktijk zie ik een toenemend aantal mannen die de schuld
dan levert dat wellicht toch een goede vrijpartij op. Daarnaast
voor het slechte seksleven geven aan de carrière van de vrouw,
werkt een schoon en opgeruimd huis natuurlijk ook positief. Dan
terwijl zij er juist energie van krijgt. Zij zegt misschien wel: ik
is je geest rustiger en kun je je beter ontspannen dan wanneer
ben moe, maar meestal zit er meer achter. Ze wil niet vrijen,
68 Lof
omdat hij zeurt als een klein kind dat zijn snoepje niet krijgt.
groot vermogen om hun leven te leven zoals zij dat willen. En
Of omdat hij niet echt trots is of luistert naar de avonturen in
verwacht kan worden dat ze, juist omdat ze een goed of in ieder
haar werk. Tegelijkertijd zie ik ook stellen waarbij de vrouw de
geval actief seksleven hebben, die rollen ook goed volhouden.
ontevreden partij is. Waar het seksleven niet goed loopt, omdat
Want seks is gezond.” Seks kan voor tweeverdieners dus een
hij niet wil. Seks weigeren gebruikt hij – meestal onbewust - als
enorme positieve accelerator zijn. Het bevestigt het gevoel dat
een soort strafmiddel. Hij heeft het gevoel dat zij alles bepaalt,
je alles uit het leven haalt, samen, dat je er samen van geniet,
dat hij nooit iets goed doet. Dus kiest hij ervoor dan maar niets
ook in bed en het geeft je de energie om het vol te houden.
meer te ondernemen, want hij krijgt toch geen waardering.”
Albert: “Wat dat betreft is een goed seksleven zeer de moeite
Nog een praktijkervaring, Marlies van Zwolle, zelfstandig
waard om in te investeren.” Vera: “Voor een goed seksleven is
ondernemer: “Volgens mij werkt het bij de meeste vrouwen als
intimiteit belangrijk. Dat is een open deur, maar het verdwijnt
volgt; als het goed zit tussen je partner en jou heb je ook veel
toch snel naar de achtergrond in de ratrace van iedere dag.
meer zin in seks. Dan lijken zaken als vermoeidheid ineens veel
Daarom is het belangrijk dagelijks de stress van de dag met
minder belangrijk. Voor mij telt meer de wijze waarop mijn partner
elkaar te delen, noem het je dagelijkse klaagkwartiertje. De
zich bewust is van voor mij relevante zaken, de wijze waarop hij
ander dient mee te leven, niet op te lossen. En doe een keer
mij scherp houdt en uitdaagt, terwijl ik dat tegelijkertijd bij hem
een avond de tv uit en zie waar het schip strandt.” En dan de
doe. Ik vind het belangrijk om niet te verdrinken in de dagelijkse
emmers en de sponzen uit de kast halen om zeker te zijn van
gang van zaken, maar regelmatig samen de diepte in te gaan.
een flinke vrijpartij? Vera: “Je kunt ook een leuk spelletje gaan
Natuurlijk is dat tijdens vakanties en vrije dagen makkelijker,
doen of een gesprek beginnen over iets dat je hebt gelezen. Het
maar met onze pubers in huis betekent het vaak dat we laat op
is altijd verrassend wat eruit komt als je een lege ruimte met
de avond daar de tijd voor nemen. We slapen ook zelden voor
elkaar durft te creëren.”
twaalf uur, maar als ik daarmee mijn relatie levend houd, heb ik dat er graag voor over. En seks is extra lekker als je goed hebt zitten sparren samen.” Knap staaltje doorpakken De vraag is hoe de stellen uit het onderzoek elkaar zo geweldig weten te vinden. Als het een bron is van misverstand en anders zijn, lijkt het een knap staaltje doorpakken van beide partijen. Albert: “Blijkbaar hebben deze stellen veel energie en een
‘Als je samen de klus klaart van een gezin en huishouden, dan geeft dat een ‘wij’-gevoel en minder strijd’ Lof 69
iLofbooks
Knoeimoeder Makkelijke weglezer van de auteur van ‘Moeders&Co’ over Lucy, een knoeimoeder die haar vrienden voor een etentje uitnodigt. De avond verloopt totaal anders dan verwacht. Toch blijven ze voor elkaar koken. In de loop van het jaar wordt de chaos in de vriendengroep alleen maar groter… De kookclub (Sophie King, € 18,95, A.W. Bruna Uitgevers)
Goed boek goed doel
The Lofettes
Gregor Vincent werkte af en aan
Tussen werk en kinderen rust Lofs leespanel uit met
zeven jaar aan ‘Bonus Time’. En na
literatuur. Voor dit nummer lazen de Lofettes ‘Norwegian
al dat werk gaat een deel van de
Wood’.
opbrengst naar een school in Sri
Waar gaat het over?
Lanka, een project van de auteur.
Romantiek, volwassenheid en de onmogelijke liefde van een
En het boek? Een spraakmakende
jonge man. Met deze prachtige en weemoedige roman brak
thriller gebaseerd op waar
Haruki Murakami door. Er werden miljoenen exemplaren van
gebeurde feiten. Voor liefhebbers
verkocht.
van ‘The Pelican Brief’. Bonus Time
Wat zeggen de Lofettes zoal?
(Gregor Vincent,
‘Prachtig, de worsteling van die jongeren op weg naar
€ 22,95, A.W. Bruna Uitgevers)
volwassenheid.’ ‘Mooi opgeschreven, Murakami is een groot verteller.’ ‘De dromerige sfeer vond ik bijzonder.’ was.’ ‘Ook al gebeurt er even weinig in het verhaal, het leesplezier blijft.’ En wat lezen de Lofettes nu?
minder moeten? Een boek voor hardwerkende zielen met perfectionistische neigingen en ambities. Bij uitstek een boek voor moeders dus.
In ‘Laat de aarde draaien’ komen grote thema’s als liefde,
Over minder moeten en minder
verlies en zingeving samen. De schrijver Colum McCann
willen. Klinkt dat niet als muziek
kreeg de Amerikaanse National Book Award voor dit boek,
in de oren? Geen how to boek
dat zich afspeelt in Manhattan.
(daarin moet je zoveel), wel een
Norwegian Wood (Haruki Murakami, € 19,90, Atlas uitgeverij)
boek dat je aan het denken zet.
Laat de aarde draaien (Colum McCann, € 24,95, De Harmonie)
Loslaten (Jan Wolter Bijleveld en Ingeborg Deana, € 16,95, A.W. Bruna Uitgevers)
70 Lof
tekst Sabine Wisman
‘Ik snap wel waarom dit boek de doorbraak van Murakami
iLofbooks junior 0-4 jaar Let’s party Een boek met alleen (mooi!) beeld waarin steeds weer iets nieuws te ontdekken valt. Wie ziet als eerste dat de bij steeds weer voorbij zoemt? Met je kind kijken,
Fris en vrolijk 2011
aanwijzen en verhalen verzinnen over iedereen die op weg is naar een verjaardag. Feest! (Arnoud Wierstra, € 14,95, Lemniscaat)
Bij uitgeverij Snor maken ze heerlijke boeken waarin beeld net zo belangrijk is als tekst. In ’Vrolijk! In 3 ½ maand’ 107 tips en illustraties die de burger moed geven. Een inspiratieboekje dat in elke tas past (voor eventjes wat
4-12 jaar
anders). Vrolijk! In 3 ½ maand. (Gerard Janssen, € 12,95, uitgeverij Snor)
Beestenboel ‘Zeg kleine’ is een nieuwe serie natuurboeken
‘Plan een dag vol pauzes. Een koffiepauze, een theepauze, een pauzewandeling, een lunchpauze en pauzes die je nog nooit eerder genomen hebt.’ (Uit ‘Vrolijk! In 3 ½ maand’)
waarin jonge dieren centraal staan. De eerste delen gaan over de zeehond, de vleermuis en de egel. Prachtig geïllustreerd door Vera de Backker. Inclusief cd met liedje over het dier. Zeg kleine vleermuis, Zeg kleine egel, Zeg kleine zeehond (Vera de Backker, € 14,95, uitgeverij KNNV)
12+ Een mysterie Een boek dat
Ontroerend
lezers zelfs na
‘De lijst van meneer Rosenblum’
meer los laat.
is een ontroerend verhaal over alles
Het tweede
achterlaten, een nieuw bestaan op-
avontuur van
bouwen en erbij willen horen. Het is het
de twaalfjarige
debuut van scenarioschrijfster Natasha
Madhu Mahavir.
Solomons, gebaseerd op de verhalen
Het eerste,
van haar Joodse grootouders. De film
‘Project M’,
is in de maak, maar lees alsjeblieft eerst
het uitlezen niet
werd
het heerlijke boek. De lijst van meneer
genomineerd voor de Hotze de Roosprijs 2009.
Rosenblum (Natasha Solomons,
Voor wie van spanning en fantasie houdt.
€ 19,95, Orlando uitgevers)
Droziers Erfenis (Milan Hofmans, € 16,95, Clavis) Lof 71
Breng je
STuEit!M
MOEDER
2010
GOEDE DOELEN Ze hebben een baan, een gezin en ze zetten zich met hart en ziel in voor een goed doel. Tien inspirerende vrouwen vertellen wat hen drijft. Een van hen wordt de ‘Goede Doelen Moeder 2010’ en zal financieel worden gesteund in haar doel. Doe dus mee met de verkiezing! De verkiezing Via onze website konden ‘Goede Doelen Moeders’
geef je stem aan de missie waar jij je het meest
worden opgegeven voor de Lof-verkiezing. De jury
betrokken bij voelt. Lof zal de missie met de meeste
selecteerde de tien meest inspirerende moeders van
stemmen een jaar lang ondersteunen. Elke nieuwe
2010. Als Loflezer bepaal jij welk goed doel van deze
Lof-abonnee krijgt namelijk de mogelijkheid om
tien door Lof en de abonnees wordt ondersteund in
vijf euro te doneren aan het goede doel. Ga naar
2011. Hoe? Ga voor 17 januari naar onze website en
www.lofonline.nl/goededoelen en breng je stem uit.
Wie is de jury? Jenny Elissen: founding partner van NewGenes, business innovation network en daarnaast al jaren actief als campagnemaker, bestuurder en commissaris in verschillende goede doelen. Jaap Zeekant: hoofdredacteur Vakblad Fondsenwerving, zet zich al twintig jaar in voor het professionaliseren van fondsen en goede doelen. In goede doelen-land een echte VIP. Jolanda Holwerda: directeur Lof Media, de wereld willen verbeteren zit in haar bloed.
Lof 73
Kristine Schiebroek
‘Als eerbetoon aan mijn zus richtten we de stichting op’ Jury:
‘Wauw, wat een persoonlijke drive!’
Kristine Schiebroek (43) is moeder van drie kinderen van twaalf, tien en zeven jaar. Ze heeft een eigen bedrijf, Ram Concepts Europe. Goede doel: Thomas Stichting voor Jongeren (www.thomasstichting.nl), actief sinds 1987 in India. ‘Ik was negentien toen mijn zussen Lucia (26) en Antoinette (25) naar India vertrokken om ontwikkelingswerk te gaan doen. Lucia was net klaar met haar medicijnenstudie en moest een half jaar wachten tot zij aan haar specialisatie chirurgie kon gaan beginnen. Antoinette was verpleegkundige. Ze vormden samen een mooi medisch setje en runden een dispensary, een mini huisartsenpost, in een hutje van twee bij twee meter. De mensen stonden elke dag in de rij voor advies, inenting, medicijnen en/of behandelingen. Ter plekke besloten mijn zussen om vijf meisjes financieel te steunen,
WWW Lofonline.nl /kristine
zodat deze meisjes de verpleegstersopleiding konden volgen in het Thomas Hospital in Chennai. Onderweg naar Nederland werd Lucia zo ziek dat ze werd opgenomen in een ziekenhuis in Delhi. Na een longfoto bleek ze vlekjes te hebben op haar longen. Diagnose: een aureus bacterie. Niet lang daarna is ze overleden. Een enorme
Jongeren richt zich op de
schok. Als familie besloten we een inzameling te houden op de
ontwikkeling van kansarme
uitvaart om die vijf meisjes hun opleiding te kunnen geven. Er kwam
(wees)kinderen en jongeren
zoveel geld binnen dat we ter nagedachtenis en als eerbetoon aan
in India. Dit doet de stichting
Lucia de Thomas Stichting hebben opgericht. Inmiddels steunen
door het financieel steunen
we 1800 kansarme (wees)kinderen. Sinds 2008 ben ik voorzitter van
van onderwijsfaciliteiten en
de stichting. Natuurlijk is het erg druk om het gezin met mijn werk
kosten voor levensonderhoud in
voor ons eigen importbedrijf van mode-accessoires en de stichting
kleinschalige projecten. Hierdoor
te combineren. De balans is vaak moeilijk te vinden. Ik koppel een
kunnen deze kinderen bouwen
zakenreis aan India vaak aan een bezoek aan onze projecten. Ik ben
aan een toekomst en een
dan vaak in Delhi. Dat was in het begin moeilijk, vooral voor mijn
bijdrage leveren aan de groei
moeder. Maar het is fantastisch om te zien dat je met betrekkelijk
van India. De projecten worden met name uitgevoerd in het
Waarom Loflezeressen juist op mij moeten stemmen? Omdat
zuiden van India, met Chennai
we ons inzetten om het tweede millenniumdoel, dat alle kinderen
(voorheen Madras genoemd)
voor 2015 basisonderwijs krijgen, te realiseren. Geen enkel kind
als basis.
Lof 74
weinig geld zoveel verschil kunt maken.
moet hoeven zwerven of kinderarbeid verrichten.´
TEKST MONIQUE DE MIJTTENAERE
verwaarloosde longontsteking in combinatie met de staphylococ De Thomas Stichting voor
Samantha Rolefes
‘Het is het verschil tussen leven en overleven’ Samantha Rolefes (39) is moeder van drie dochters van acht, zes en één jaar. Ze werkt bij Fiserv als Director Product Operations. Goede doel: Microkrediet voor Moeders (www.microkredietvoormoeders.nl), sinds mei 2005 actief in Azië. ‘Als bedrijfskundige wilde ik meer doen dan me inzetten voor het commerciële bedrijfsleven. Ik wilde mijn bedrijfskundige kennis en ervaring ook aanwenden voor iets wat in mijn ogen meer maatschappelijke relevantie heeft. Uiteindelijk richtte ik in mei 2005, samen met collega-bedrijfskundige Erlijn Sie, Microkrediet voor
WWW Lofonline.nl /samantha
Moeders op. We wilden arme mensen in Azië de middelen geven waarmee ze zelf hun inkomen kunnen genereren. Een kam, schaar, spiegel en stoel is al voldoende om een kapsalon te beginnen.
TEKST MONIQUE DE MIJTTENAERE
De moeilijkste stap was het vinden van een betrouwbare lokale organisatie, waarmee we samen konden werken om de allerarmsten
Microkrediet voor Moeders
te bereiken. Na een bezoek aan Sri Lanka begin 2005 konden we
is een stichting die vrouwen in
van start met ons eerste microkredietproject: 21 vrouwen – met in
Azië kleine leningen verstrekt
totaal 47 kinderen - aan wie we een totaalbedrag van 1508 euro aan
waarmee ze investeringen
microkredieten hebben verstrekt. Inmiddels hebben meer dan 4000
kunnen doen om hun eigen
gezinnen, waaronder ruim 8000 kinderen, verspreid over zeven
inkomen te genereren. Het
landen een lening van ons ontvangen en hebben we ruim 200.000
geleende geld dat een moeder
euro geïnvesteerd. Het is fantastisch om te zien dat zoveel mensen
ontvangt, is bestemd voor
en organisaties ons initiatief ondersteunen en vertrouwen hebben in
bijvoorbeeld een naaimachine,
de aanpak en het werk van Microkrediet voor Moeders.
zodat ze kleding kan herstellen
Ik ben net terug uit India, waar Erlijn en ik een project hebben
of een fiets zodat ze een groter
bezocht waarbij microkredieten worden verstrekt aan vrouwen van
afzetgebied kan bereiken voor
nomadische stammen in het noorden van de staat Andhra Pradesh.
de verkoop van haar kokosnoten.
Na zo’n bezoek weet ik weer precies waar ik het voor doe. Het feit
Op die manier krijgen moeders
dat een lening van enkele tientjes het verschil kan betekenen tussen
de kans om de kwaliteit van hun
leven en overleven geeft mij de motivatie en energie om me, naast
leven en dat van hun kinderen te
de zorg voor mijn gezin en een drukke baan, te blijven inzetten voor
verbeteren.
deze vrouwen. Waarom Loflezeressen juist op mij moeten stemmen? Omdat wij geloven in de kracht van het kleine en de vrouwen niet als slachtoffers zien, maar als ondernemers. Dat dragen we echt vanuit onze tenen uit.’
Jury: ‘Een mooi
initiatief, dat bewezen effectief is.’ Lof 75
Elles Veltman
‘Zo zonde om de rest van een kraampakket weg te gooien’
Elles Veltman (26) is moeder van twee kinderen van zes en drie jaar. Ze is eigenaar van webwinkel Hip & Zwanger. Goede doel: Stichting Baby Hope (www.stichtingbabyhope. org), sinds 2003 actief in Afrika, Azië, Oost-Europa en ZuidAmerika. ‘Toen ik op 20-jarige leeftijd zwanger was van Eva kon ik maar heel
Jury:
weinig leuke positiekleding vinden. Ik had dan ook al snel het idee om een winkel te beginnen met positiekleding voor jonge vrouwen. Uiteindelijk werd dat mijn eigen webwinkel Hip & Zwanger die ik in 2009 opzette. Ontzettend leuk om te doen en goed te combineren met mijn twee kinderen. Al kostte het me wel veel tijd en inspanning
‘Een missie die heerlijk praktisch is en andere moeders helpt.’
om mezelf zichtbaar te maken bij mijn doelgroep. Na een aardige
Stichting Baby Hope zamelt
Van stichting Baby Hope hoorde ik voor het eerst vier jaar geleden,
kraammaterialen in voor
toen ik zwanger was van Jamie. Ik vond het direct zo’n mooi idee om
kraamprojecten in Afrika,
moeders in de derde wereld te helpen met onze ´overschotten´ en
Zuid-Amerika, Azië en
zo baby- en kraammoedersterfte tegen te gaan. Ik beviel van Eva in
Oost-Europa. Doel is meer
het ziekenhuis en ik herinner me dat er zoveel van mijn kraampakket
zoektocht heb ik uiteindelijk ontdekt dat bijvoorbeeld Twitter heel goed werkt voor mijn naamsbekendheid. Door Twitter kom ik ook in contact met andere jonge vrouwelijke ondernemers met wie ik ervaringen uitwissel.
hygiëne tijdens bevallingen
overbleef. Zo zonde om dat weg te gooien. Een kennis van me
en op deze manier baby- en
werkte voor Baby Hope en ik dacht: dat is echt iets voor mij. Thuis
kraammoedersterfte tegen te
ontvang ik aangebroken kraampakketten die vrouwen zelf kunnen
gaan. De stichting, die volledig op
brengen. Ik inventariseer alles en maak er nieuwe pakketten van.
vrijwilligers draait, is opgericht door een moeder die haar
Die pakketten worden opgehaald en naar het depot hier in de buurt
ongebruikte kraampakket niet
gebracht en vervolgens naar het centrale depot. Ik vind het leuk en
wilde weggooien en inmiddels
dankbaar werk. In de toekomst wil ik ook kraampakketten gaan
uitgegroeid tot een netwerk van
rondrijden, dus ophalen en naar het depot brengen. Dat het druk is
tweehonderd inzamelingspunten
Waarom Loflezeressen juist op mij moeten stemmen? Omdat
ondersteunt de stichting veertien
ze het net als ik belangrijk vinden dat vrouwen en hun baby’s waar
kraamprojecten in elf landen!
Lof 76
om alles te combineren maakt me niet uit.
door heel Nederland. Daarmee
dan ook ter wereld geholpen worden.’
TEKST MONIQUE DE MIJTTENAERE
WWW Lofonline.nl /elles
Ietje van Hintum
‘Ik dacht: ik ga iets veranderen in de levens van deze vrouwen’ WWW Lofonline.nl /ietje
Ietje van Hintum (48) is moeder van vier zoons van 24, 23 en een tweeling van 21 jaar. Goede doel: Stichting Kenya Care (www.kenyacare.nl) voor met HIV besmette alleenstaande moeders. Ietje gaat minimaal vier keer per jaar naar Kenya om daar een maand te werken. De tickets bekostigt ze met haar parttime uitvaartwerk in Nederland. ‘Bijna vier jaar geleden bedacht ik dat ik vrijwilligerswerk wilde gaan doen. Na mijn eerste reis naar Kenya wist ik: dit is mijn land. De glimlach van de mensen daar, hun positiviteit, raakte me diep in mijn hart. Tijdens mijn tweede reis als vrijwilliger, ik heb een achtergrond als verpleegkundige, ontmoette ik een alleenstaande moeder met vier kleine kinderen. Zij leed aan tyfus, malaria en actieve aids. Regelmatig moest ze anderhalf uur lopen om haar medicijnen te
Kenyacare
halen. En toen dacht ik: nu is ’t klaar. Ik ga iets veranderen in de
Ietje van Hintum richt zich
levens van deze vrouwen. Samen met een andere Nederlandse
met haar stichting op met HIV
vrouw heb ik toen deze stichting opgericht. Ons werk is het klassieke
besmette alleenstaande moeders
ontwikkelingswerk. We onderwijzen over aids en medicatie, het
zonder eigendom, baan of
belang van hygiëne, goede voeding en eigen geld om die voeding
inkomen. Doordat ze geen baan
te kunnen bekostigen. We formeren groepen van vijftien vrouwen
hebben, kunnen ze zichzelf en de
die twee maanden onder onze hoede samen optrekken in ons Day
kinderen niet voeden of medische
Care Centre. Alle vrouwen binnen zo’n groep komen uit dezelfde
zorg betalen. Kenyacare helpt,
buurt. Zo kunnen ze elkaar ook in de toekomst ondersteunen. Veel
niet door groots te denken, maar
van deze vrouwen zijn volledig op zichzelf aangewezen. Wij vertellen
juist door lokaal georiënteerd
ze wat HIV is en hoe je het verloop positief kan beïnvloeden.
te dóen. Deze vrouwen worden
We laten ze voelen dat er nog veel is om voor te vechten.
ondersteund in het opbouwen van een volwaardig bestaan
TEKST renate tromp
Waarom Loflezeressen juist op mij moeten stemmen? Een vrouw uit onze eerste groep huurde een mangoboom en een bewaker om ervoor te zorgen dat-ie niet leeg geplukt werd. Inmiddels heeft ze een spaarrekening met 150 euro, haar kinderen gaan naar school, ze barst weer van de energie, heeft toekomst en eigenwaarde, de lening die we haar gaven van 40 euro heeft ze terug betaald en op de markt heeft ze het geschopt tot bevoorrader. Als zo’n verhaal je
voor zichzelf en de kinderen.
Jury:
‘Had iedereen maar zoveel lef’
aanspreekt, stem op mij.’
Lof 77
Lonneke Sondorp
‘Ik zie dat het werkt, ook voor mijn kinderen’ Lonneke Sondorp (43) is moeder van twee zoontjes van zeven en vier jaar en werkt als directeur van de Stichting Kleurrijke Scholen. Goede doel: Stichting Kleurrijke Scholen (www. kleurrijkescholen.nl) “Vijf minuten bij ons vandaan stond een heel leuke school. Op de open dag zag ik de directeur moederziel alleen in een kamertje zitten. Waar waren de andere ouders? Die waren er niet. Autochtone ouders meden de school. Allochtone ouders schreven zich in zonder een open dag te bezoeken. De school die we kozen was een
WWW Lofonline.nl /lonneke
zwarte school. Dat bleek iets heel ongewoons. Ook mijn moeder had er enorm veel moeite mee. Zei: ‘Dit komt Arthurs kansen niet ten goede en hoe moet dat als hij met een vriendje wil spelen?’ Misschien ben ik een naïeve goede doelenmoeder, maar ik dacht: dit toog ik naar de wethouder. Hij zei: ‘Lonneke, dat spreidingsbeleid,
Lonneke Sondorp, directeur
dat hebben we al zo vaak geprobeerd.’ Voor mij was dat juist een
en oprichtster van Stichting
reden om in actie te komen. Met hulp van een aantal hotemetoten,
Kleurrijke Scholen, ontmoette
waaronder oud-minister van onderwijs Jos van Kemenade, heb ik
veel weerstand toen ze haar
de stichting opgericht. Door de bundeling van krachten binnen de
eigen kind op een zwarte school
stichting kunnen we andere ouders helpen in het proces om indien
deed. Daar was werk aan de
nodig de kwaliteit van hun buurtschool te verbeteren en vervolgens
winkel. Haar stichting heeft een
andere ouders te enthousiasmeren. Op veel plekken in Nederland
missie dichtbij huis: met ouders,
bleken al groepen ouders bezig om zwarte scholen meer gemengd
school en buurt bouwen aan
te krijgen. Als een school gaat mengen moeten directie en team er
gemengde kwaliteitsscholen
volledig achter staan. Alleen dan kan de school aan elk kind genoeg
in elke buurt. Met als einddoel:
uitdaging bieden. Ouders en school zijn er samen verantwoordelijk
betere kansen voor alle
voor dat kinderen goede resultaten halen in een veilige omgeving.
kinderen en een vreedzamere
Ik werk met hart en ziel aan deze stichting, omdat ik zie dat het
samenleving voor allen.
werkt. Ook voor mezelf en mijn eigen kinderen. Het heeft iets van
Jury:
‘Een betere wereld begint in eigen land’. Lof 78
vooruitgang. Als mijn zoon bij een Turks vriendje gaat spelen, is zijn moeder ontzettend trots dat er een Nederlands kind daar speelt. Waarom Loflezeressen juist op mij moeten stemmen? Samen naar school gaan, betekent nu leefbaarder wijken en later meer begrip op de werkvloer. Gemengde scholen in de buurt geeft beter onderwijs, betere kansen voor iedereen en minder conflicten.”
TEKST renate tromp
kan toch niet? Zo versterken we vanaf de wortel de segregatie. Dus Stichting Kleurrijke Scholen
Vera Arnoldus
‘Doneren wordt persoonlijker en leuker’ Vera Arnoldus (40) is moeder van drie kinderen van zeven, vijf en drie jaar. Ze is jurist en werkt als COO / General Counsel Pifworld. Goede doel: www.pifworld.com, een online goede doelen platform waar bezoekers projecten wereldwijd kunnen steunen. “Na ruim twaalf jaar commerciële advocatuur, vroeg ik me af of ik dit wel mijn hele leven wilde doen. Inhoudelijk vond ik mijn werk geweldig, maar ik wilde meer kanten van mezelf laten zien. Dus nam ik ontslag. Harmen van Doorn, bedenker van Pifworld, had twee koffie verkeerd nodig om me ervan te overtuigen dat ik mee wilde bouwen aan dit concept. Crowdfunding werkt heel eenvoudig. Je hoeft niet veel geld te geven, als je met veel mensen samen iets doet. Ik ben
WWW Lofonline.nl /vera
super trots op wat we hebben neergezet, omdat al het geld naar de projecten gaat en de donateur het project zelf kiest. Bovendien kun je de ontwikkeling en het budget rechtstreeks online volgen. Het geld dat je geeft is geoormerkt geld. Doneren wordt hierdoor een stuk persoonlijker en leuker; het hoeft niet uit schuldgevoel. Op Pifworld. com vind je zowel grote als kleine projecten. Zo kwam via ons 750 euro bijeen om Jimmy de Man, tourleider in achterstandswijken in Nicaragua, aan promotiemateriaal voor zijn tours te helpen. Maar we helpen ook mee met de funding voor het Peacepark waarvan onder andere Nelson Mandela oprichter is. Deze olifanten corridor
Jury:
“Een innovatief concept, dat uitgaat van de empowerment van het individu’’.
TEKST renate tromp
over vijf Afrikaanse landen, helpt de populatie olifanten beter te verdelen en zorgt er tegelijk voor dat deze landen samenwerken
Pifworld.com
in plaats van tegen elkaar vechten. Richard Branson heeft voor dit
Bezoekers kunnen doneren aan
project een twittercampagne gevoerd en mensen naar onze site
projecten die ze leuk vinden
verwezen. Juist wij zetten deze nieuwe taal – de taal van social
en iets doen om het verschil
media - in om awareness te creëren en een community te bouwen.
te maken. Missie: vanuit
Binnen afzienbare tijd willen we zo’n grote community hebben
krachtenbundeling samen ieder
opgebouwd dat je binnen één dag een project kunt realiseren. Waarom Loflezeressen juist op mij moeten stemmen? Uit Pifworld straalt heel veel hoop, dat je samen wel het verschil kan maken. Bovendien, als wij winnen, maken we voor de nieuwe Lofleden die vijf euro schenken een ‘wallet’ aan: dan kun je zelf kiezen aan welk project je dat geld wilt geven.”
Jury:
“Een innovatief concept, dat uitgaat van de empowerment van het individu’’. project, ongeacht de grootte, in
één dag realiseren, 100% van je donatie gaat naar het project, 100% transparantie via
Pifworld.com, 100% uitgaan van jouw kracht.
Lof 79
Evelien Hölsken
‘Elke dag worden die meisjes 10 tot 30 keer verkracht’ Jury:
‘Behoeft dit introductie? Het raakt elke moeder.’
Evelien Hölsken (40) is moeder van een dochter van vier en een zoon van bijna twee. Goede doel: Stichting Stop Kindermisbruik (www.stopkindermisbruik.nl), waar Evelien mededirecteur van is. ‘Iedereen heeft wel iets dat je heel erg na aan het hart ligt. Bij mij is dat de seksuele exploitatie van kinderen, dat vind ik het meest weerzinwekkende wat er is. Ik ontdekte dat dat mij het meest van alles raakte, toen ik nog bij Plan Nederland werkte en veel projecten in Azië bezocht. Toen ik zelf moeder werd, werd dat gevoel alleen nog maar heftiger. Het idee dat sommige meisjes die nauwelijks een paar jaar ouder zijn dan mijn dochter, opgesloten zijn en élke dag tien tot dertig keer worden verkracht, dat is niet te verdragen. Veel
WWW Lofonline.nl /evelien
mensen vragen mij of het niet moeilijk is om daar in je werk steeds mee te worden geconfronteerd. Dat is ook zo, maar ik wéét dat kinderprostitutie bestaat. En de gedachte dat dat zo is, verdraag ik
Stichting Stop Kindermisbruik
Wat hoopvol is, is dat de problematiek in India aan het afnemen is.
Stop Kindermisbruik werd in
Daar worden bordelen gesloten vanwege onze reddingsoperaties
2008 opgericht door Arjan Erkel
en nadat de daders zijn berecht. Toch blijft het lastig en gevaarlijk
en Yolanthe Sneijder-Cabau. Zij
werk om kinderen uit de prostitutie te bevrijden. Vóór zo’n
willen zoveel mogelijk kinderen
bevrijdingsactie gaat een lokale partner met een verbogen camera
wereldwijd helpen ontsnappen
de bordelen in om bewijsmateriaal vast te leggen. Vaak nog dezelfde
aan misbruik en uitbuiting. De
avond doet hij samen met de politie een inval om de meisjes te
VN schat dat er wereldwijd 218
bevrijden, die dan trouwens in de haast vaak verstopt worden, in de
miljoen kinderen zijn die werken.
kruipruimtes bijvoorbeeld. Stop Kindermisbruik vangt de kinderen
Ruim de helft van hen (122
op in opvanghuizen en geeft ze traumacounselling en scholing.
miljoen) zijn Aziatische kinderen.
Vorig jaar hebben we op die manier met Stop Kindermisbruik
Twee miljoen Aziatische
zeshonderd meisjes uit de prostitutie gehaald. Dat geeft een goed
kinderen zijn werkzaam in de
gevoel. Ook al is er natuurlijk nog een lange weg te gaan, omdat er
seksindustrie; in de talloze
Lof 80
nog zoveel andere meisjes vast zitten.
bordelen, massagesalons en
Waarom Loflezeressen juist op mij moeten stemmen? Als we
karaokebars. Tien miljoen
de Lof-verkiezing winnen, kunnen we veel meer voor de meisjes
kinderen werken als slaven in de
doen. Voor 50 euro kun je een meisje uit de prostitutie halen, voor
meest gevaarlijke industrieën.
75 euro per maand kan ze worden opgevangen en gerehabiliteerd.’
TEKST ELLA MAE WESTER
net als andere mensen ook niet. Maar ik probeer er iets aan te doen.
Joke Le Poole
‘Dit verdriet van ouders is universeel’ Joke Le Poole (37) is moeder van twee zoontjes van vier en vijf jaar. Goede doel: Stichting Max (www.stichtingmax.nl), opgericht door Joke en haar man Steven Le Poole, bouwt waterputten en werkt aan beter sanitair in Bangladesh. “Het is de nachtmerrie van iedere ouder, overal ter wereld. Je legt je kindje te slapen voor de nacht en de volgende ochtend blijkt het te zijn
WWW Lofonline.nl /joke
overleden. Dit overkwam Joke en haar man Steven zes jaar geleden toen hun eerste kindje, acht maanden oud, aan een zeldzaam virus overleed. Joke: “Ik denk niet dat er iets ergers bestaat dan je kind verliezen. In de Westerse wereld is dat gelukkig redelijk uitzonderlijk. Maar in Derde Wereld landen kunnen zoveel ouders meepraten over
Stichting Max
ons verdriet. Nadat Max was overleden, hebben we in zijn naam een
De missie is duidelijk: het
stichting opgericht met als hoofddoel: kindersterfte terugdringen.
terugdringen van kindersterfte.
Want het verdriet van ouders is universeel. En ons verdriet was
Oprichters Joke en Steven Le
beter te handelen door, naast het krijgen van nog twee jongens, iets
Poole kozen voor water en
moois op te bouwen. Tijdens mijn laatste bezoek aan Bangladesh
sanitatie in Bangladesh, omdat je
sprak ik met een vrouw over het effect van de nieuwe waterput en
hiermee echt een groot verschil
alle voorlichting over betere hygiëne. Geen enkel kind binnen haar
kunt maken. Kindersterfte wordt
community had sindsdien nog levensbedreigende diarree gehad.
in de meeste gevallen namelijk
Niet één. Zij heeft twee kinderen verloren en ik mijn zoontje. Dan
nog steeds veroorzaakt door iets
heb je samen geen woorden nodig om de impact van zo’n waterput
simpels als diarree dat kinderen
te voelen. Door vrouwen te betrekken bij de voorlichting, zie je ze
oplopen door het drinken van
groeien. Ze zien onze hulp als een kans om meer uit hun leven te
vervuild water. Inmiddels hebben
halen in plaats van alleen maar te overleven. Elke waterput wordt
al zo’n 200.000 mensen schoon
gesponsord en krijgt de naam van de sponsoren. Binnenkort slaan
water dankzij Stichting Max.
we op deze manier alweer de duizendste waterput. Het gaat om zo’n absolute basisbehoefte, zo essentieel dat de VN het onlangs
TEKST renate tromp
nog uitgeroepen heeft tot een mensenrecht.. Wij richten ons op de kinderen, maar met schoon water helpen wij ook de volwassenen. Dat is zo’n mooie bonus! Waarom Loflezeressen juist op mij moeten stemmen? Ik vind een competitie tussen goede doelen eigenlijk wat vreemd voelen. We doen allemaal iets goeds! Maar willen winnen zit wel in m’n aard, zeker als het gaat om nog meer kinderen schoon water en daarmee een toekomst te geven!”
Jury:
“Een heel krachtig voorbeeld van hoe de dood van je eigen kind kan leiden tot het redden van levens van anderen”. Lof 81
Marike Groenendijk
‘Als je kind huilt, denk je meteen dat het mis gaat’ Jury:
‘Deze moeder laat zien hoe breekbaar gezondheid is. Stel je voor dat het jouw kinderen betreft.’’
Marike Groenendijk (43) heeft drie kinderen, Julia (14), Aaron (12) en Sebastiaan (9). Goede doel: Marike werkt voor Metakids (www.metakids.nl) een stichting die zich inzet voor kinderen met een stofwisselingsziekte. Al Marike’s kinderen hebben een levensbedreigende stofwisselingsziekte. ‘Mijn man belde mij op mijn werk. Het ging niet goed met Aaron, zei hij, ik moest snel thuis komen. Aaron was toen negen. Hij had de vorige dag nog lekker buiten gespeeld, maar ’s nachts voelde hij zich niet goed. Toen ik thuiskwam, was het helemaal mis: Aaron was ver weg. Binnen 24 uur lag hij in coma. In het ziekenhuis kwamen ze er niet achter wat er met Aaron aan de hand was en dat terwijl we hem kwijt dreigden te raken. Gelukkig knapte hij na twee weken op, maar het duurde nog maanden voordat ze ontdekten dat hij
WWW Lofonline.nl /marike
een stofwisselingsziekte had. Er zijn wel zeshonderd verschillende stofwisselingsziektes. Die van Aaron was fataal en onbehandelbaar: een paar jaar. Het is erfelijk. We hebben ons allemaal laten testen.
In Nederland worden jaarlijks zo’n
Ik bleek draagster te zijn en had vijftig procent kans om het door
achthonderd kinderen geboren
te geven, maar al onze kinderen bleken het te hebben. Gelukkig
met een stofwisselingsziekte,
reageren ze goed op de medicijnen, Aaron slikt dertig pillen per dag.
meer dan twee per dag dus.
Hoe oud mijn kinderen uiteindelijk worden, hangt ervan af of er in de
Door een beschadigd gen ont-
toekomst meer behandelingen mogelijk zijn. En dat hangt weer af
breekt een enzym en wordt de
van onderzoek en dús geld. Ik hoop dan ook op veel stemmen. Het
stofwisseling verstoord. Veel
is niet uit te leggen wat je voelt als je het allerdierbaarste wat je hebt,
kinderen overlijden voordat ze
gaat verliezen. Als je kind huilt, denk je meteen dat het mis gaat. Bij
achttien jaar zijn, omdat voor de
Metakids zet ik me in voor meer zichtbaarheid en meer geld voor
meeste stofwisselingsziekten
onderzoek, bijvoorbeeld om ervoor te zorgen dat de ziekte voortaan
nog geen behandeling is.
Waarom Loflezeressen juist op mij moeten stemmen?
om meer wetenschappelijk
Onderzoek levert resultaat op. Tijdens de hielprik wordt het bloed
onderzoek mogelijk te maken en
nu niet meer onderzocht op drie stofwisselingsziektes, maar op
stofwisselingsziekten onder de
veertien. Maar er is meer onderzoek nodig. Het is belangrijk dat je
aandacht van een breder publiek
er in een vroeg stadium bij bent. Want hoe ouder kinderen worden,
te brengen.
Lof 82
eerder kan worden ontdekt.
Metakids werft fondsen
hoe groter hun weeffoutje wordt.’
TEKST ELLA MAE WESTER
de meeste kinderen worden niet ouder dan een paar maanden of Metakids
Veronique Werz
‘Ik wil ouders wijzen op de mogelijkheden’ Veronique Werz (42) en haar vriend Cosmas hebben drie kinderen: Teun (10), Bor (6) en Wies (5). Teun is visueel, lichamelijk en geestelijk gehandicapt. Goede doel: Veronique is directeur van stichting Lotje & Co en zette een tijdschrift op voor ouders van zogeheten zorgintensieve kinderen: Lotje & Co (www.lotjeenco.nl)
WWW Lofonline.nl /veronique
‘Ik heb mijn ambities en dromen on hold gezet. Als je nadenkt over kinderen, bedenk je niet dat je een gehandicapt kind krijgt voor wie je altijd moet blijven zorgen. Je krijgt net als iedereen een baby die ooit groot wordt en gaat terugpraten, denk je. Maar Teun is nu tien, hij draagt luiers en krijgt sondevoeding. En dat zal altijd zo blijven.
Lotje& Co
Hij ziet ook niets, hij doet alles op gehoor. Zijn broer en zus kunnen
De Stichting Lotje & Co is er
vermoeiend voor hem zijn, dus hij heeft zijn rustmomenten nodig.
voor ouders van zorgintensieve
Mijn vriend en ik waren altijd reislustig. We gingen regelmatig een
kinderen. De naam Lotje komt
paar maanden naar Azië en waren van plan om te blijven reizen
van een van de figuurtjes van
als we een gezin hadden. Misschien wilden we zelfs emigreren.
Dick Bruna, een gehandicapt
Maar als je een zorgintensief kind krijgt, ga je daar toch anders
kind. De medewerkers weten
naar kijken. Alles is om Teun heen gebouwd. We hebben al tien jaar
uit eigen ervaring tegen welke
dezelfde dames bij ons in huis werken. Doordat ik hen heb, kan ik
vragen en onzekerheden je
zelf werken. Als Teun groter wordt en niet meer thuis zou wonen, zijn
aanloopt als je een gehandicapt
daar in onze omgeving mogelijkheden voor. Maar als we zouden
kind hebt. Lotje & Co wil ouders
verhuizen, moeten we helemaal opnieuw beginnen.
laten delen in ervaringen van
Toch zijn we met het hele gezin drie maanden met een camper door
andere ouders en voorzien
Zuid-Europa gaan reizen. Daar zijn we allemaal sterker uitgekomen.
van informatie over praktische
Dat is waarom ik Lotje & Co heb opgericht: om ouders te wijzen
problemen.
op de mogelijkheden die ze hebben in plaats van de beperkingen TEKST ELLA MAE WESTER
waarmee je al zo vaak wordt geconfronteerd, ook in de informatie van patiëntenverenigingen. En om ouders zichzelf niet te laten vergeten. Want als het goed gaat met jou en je gezin, gaat het ook goed met je kind. Waarom Loflezeressen juist op mij moeten stemmen? Ouders van zorgintensieve kinderen vormen een vergeten groep in een isolement. Met Lotje & Co kunnen we ouders daaruit halen.’
Jury:
“Mooi dat er aandacht voor deze kwetsbare doelgroep is op deze positieve manier.’’ Lof 83
evelien Evelien van Veen (44) is redacteur bij Volkskrant Magazine. Ze is getrouwd met Theo Tienhooven, theatervormgever, met wie ze twee kinderen heeft: Hugo (9) en Jules-Marie (6).
Verwende prinsesjes, zo heet het boek van journaliste en columniste Elma Draijer en met die verwende prinsesjes bedoelt ze de Nederlandse vrouw. De ma-di-do-vrouw, die alleen op Jan met zijn vrouw Corinne en hun zoon Willem.
maandag, dinsdag en donderdag werkt ‘en de rest van de week wel wat beters te doen heeft’. De vrouw die blijft hangen in een kleine deeltijdbaan, niet streeft naar financiële onafhankelijkheid en een glanzende carrière. Ze ziet ze ’s ochtends op het schoolplein staan tegenover haar huis als ze zelf al lang achter haar computer is geschoven; moeders met bakfietsen die de tijd hebben om tot negen uur te blijven kletsen en soms zelfs nog langer. Wat is dat toch?, vraagt Elma Draijer zich dan af. Moeten ze niet werken? ‘Ruim veertig jaar na Joke Kool-Smits befaamde essay ‘Het onbehagen bij de vrouw’ is er maar één conclusie mogelijk’, schrijft ze, ‘dat onbehagen is geheel verdwenen. Niet omdat het paradijs is aangebroken, maar omdat vrouwen er de schouders over ophalen. Ze willen een rustig bestaan, zonder al te zware verantwoordelijkheden, ver weg van die enge grotemensenwereld.’ Een vriendin van me is een ma-di-do-vrouw, maar een rustig bestaan heeft ze niet. Omdat ze gescheiden is, voedt ze haar twee kleine kinderen, van wie de jongste een ontwikkelingsachterstand heeft, het grootste gedeelte van de week alleen op. Op haar drie
Ik ken veel vrouwen die parttime werken, maar verwende prinsessen zijn het niet
werkdagen staat ze voor de klas in het speciaal onderwijs en
Fotografie THEO TIENHOOVEN
houdt ze autistische, zwakbegaafde en/of ontspoorde jongeren in toom. De rest van de week schrijft ze rapporten, voert ze
ze rijden af en aan naar schoolkampen en voetbalclubs en ze
oudergesprekken en schrijft ze teksten voor de schoolmusical;
luizenmoederen dat het een aard heeft. Ik ken zelfs een paar
ook al werk je parttime in het onderwijs, dat soort zaken gaat
vrouwen die helemaal niet werken. Een ervan is depressief, een
gewoon door. Met die drie dagen verdient ze geen topsalaris.
ander heeft drie kinderen en een vent die dag en nacht werkt en
Toch kiest ze er niet voor om vier of vijf dagen te werken. Ze
thuis geen flikker doet - ik zou niet met ze willen ruilen. Ik voel
wil het leven voor haar kinderen nog een béétje aangenaam en
ook helemaal geen behoefte ze ‘een schop onder hun kont’ te
overzichtelijk houden. En ik geef haar gelijk. Hoezo, geen zware
geven of met het beschuldigende vingertje naar ze te wijzen. Al
verantwoordelijkheden? Ze dealt toch wel met haar leerlingen en
was het alleen al omdat zij wél uitzonderingen zijn - de fulltime
hun soms al te mondige ouders, ook al werkt ze drie dagen en
huisvrouw sterft in rap tempo uit.
geen vijf. Ze bezoekt artsen en therapeuten voor haar jongste
Om me heen zie ik voornamelijk vrouwen (mannen ook, hoor)
kind, ze helpt een vriendin die schizofreen is - wat nou, ver weg
die hun stinkende best doen. Ruim 60 procent van de vrouwen
van de enge grotemensenwereld?
werkt hier, en dat getal neemt steeds maar toe. Binnen Europa
Die vriendin van me is geen uitzondering. Ik ken veel meer
ligt dat percentage alleen in Zwitserland en Scandinavië hoger.
vrouwen die parttime werken, maar verwende prinsessen zijn
In Italië werkt bijvoorbeeld maar 45 procent van de vrouwen, juist
het geen van allen. Naast hun baan als verpleegkundige, juf
omdat de keuze daar vaak bestaat uit óf fulltime werken óf niet.
of webdesigner doen ze het leeuwendeel van de taken thuis,
De ma-di-do-vrouw pakt het anders aan. En helemaal niet slecht. Lof 85
86 Lof
EN NU éCHT... Beter in
Balans Eind december weet je het zeker: komend jaar neem je meer rust, ga je meer ontspannen én sporten. Maar op 3 januari vind je jezelf alweer stijf van de stress achter je bureau en is het ’s avonds veel te koud om nog naar een sport te gaan… We hebben het druk, ook als we flexibel werken of soms zelfs juist doordat we flexibel werken? Drie bedrijfsartsen over werkdruk, flexibel werken en de vier vitaliteits-gebieden. TEKST IRIS SPIERENBURG
Lof 87
W
ij Nederlanders hebben een
energieniveau dusdanig aangetast - vaak door jarenlang gene-
gezonde, stressvrije arbeids-
geerde spanningen - dat het wegnemen van de spanningsbron
ethos, vinden we. Aan ‘werk-
niet meteen tot beterschap leidt. Het kan maanden duren voor-
overdrijven’ doen ze in Japan,
dat je ‘opgebrande’ lichaam en geest opnieuw een evenwicht
waar ‘karoshi’ (dood door te hard
hebben gevonden.
werken) een bekende term is. Of in Amerika, waar het gemiddeld
Het Nieuwe Werken: stressvol of stressvrij?
aantal vakantiedagen op veertien ligt. Maar schijn bedriegt, ook
Bij het Nieuwe Werken moeten we dus uitkijken voor de op de
in Nederland liegen de cijfers er niet om. Elk jaar zorgen psychi-
loer liggende nadelige gevolgen, terwijl deze werkvorm juist in
sche klachten zoals stress, overspanning, burn-out en depres-
het leven is geroepen om efficiëntie te verhogen en stress te
sie voor circa dertig procent van de totale instroom in de WIA.
verminderen. Hoe stressgevoelig is flexibel werken eigenlijk?
Dit betreft een aantal van bijna dertigduizend mensen per jaar.
Monique Boer, bedrijfsarts ING: “De voordelen van het Nieuwe
Met de komst van multitasken en flexwerken is vrije tijd een ruim
Werken zijn dat je flexibeler bent en dus je eigen tijd beter kunt
begrip geworden. De grenzen tussen werk en vrije tijd brokkelen
indelen, maar het is belangrijk erop te letten dat je grenzen stelt
af en wie geen meester is in jongleren of niet nauwlettend zijn
aan je beschikbaarheid voor je werk en genoeg rekening houdt
grenzen bewaakt stevent geruisloos af op een burn-out of een
met de beschikbaarheid voor jezelf en je privé leven. Als je bij-
andere vorm van ‘ziek door overwerk’.
voorbeeld permanent bereikbaar bent voor het werk en hier
Met stress hebben we allemaal te maken in ons leven. Als de
geen grenzen in stelt, kan dit teveel stress veroorzaken. Zodra
computer ineens vastloopt of we een afspraak zijn vergeten.
je merkt dat je geïrriteerd raakt door de permanente interrupties
Een beetje stress is vrij normaal en kan zelfs helpen om beter
van je privé leven door je zakelijke communicatie, moet je daar-
te presteren. Je energielevel wordt door stress immers hoger en
over gaan nadenken.”
deze tijdelijke hyperactiviteit kun je vaak goed omzetten in effi-
Ook Freek Broekman, senior bedrijfsarts (Achmea) geeft aan dat
ciënte productiviteit. Het gaat fout wanneer de druk hoog blijft
je de voordelen van flexwerken het beste behoudt door ‘heldere
en je voortdurend onder spanning staat. Van overspannenheid
keuzes te maken voor jezelf en niet constant de kool en de geit
is sprake bij een ongezonde belasting van de geest met een
te willen sparen’.
langdurig karakter. Deze vorm van werkstress gaat uiteindelijk
Bij de Rabobank Groep, waar Ilse van Dijkman werkzaam
over als de oorzaak van de spanning wordt weggenomen. Dit
is als bedrijfsarts, is onderzoek gedaan naar de beleving van
in tegenstelling tot een burn-out. Heb je een burn-out, dan is je
werkstress op afdelingen die het ‘unplugged’ werken hebben ingevoerd. Ilse: “Uit het onderzoek komt juist naar voren dat werkstress afneemt door flexibel werken. Het hebben van regelmogelijkheden blijkt een belangrijke beschermende factor te zijn
‘Om mentaal fit te blijven, is het belangrijk dat je de juiste keuzes maakt’ 88 Lof
tegen stress. Zo is het prettig dat je even iets kunt afhandelen als je toch staat te wachten op het schoolplein en niet hoeft te stressen over ‘op tijd komen’, omdat je het per se op kantoor moet afmaken. De stress die ontstaat doordat er te veel taken op je bord liggen, wordt denk ik niet veroorzaakt door het Nieuwe Werken, maar meer doordat mensen, toch vooral vrouwen, te weinig taken uit handen geven. Natuurlijk zijn er mensen die niet meer los kunnen komen van hun werk en constant bereikbaar zijn, maar die waren er al lang voor deze nieuwe werkvorm werd ingevoerd. Een deel van de mensen houdt moeite met het vinden van een balans werk-privé, maar ik heb niet het idee dat deze groep veel groter wordt door het ‘unplugged’ werken. Volgens mij spelen persoonlijke factoren daarbij een veel grotere rol.”
‘Vergeet niet dat jij het bent die te hoge eisen aan jezelf stelt’
Het is duidelijk dat het belangrijk is dat je de balans weet te behouden tussen werk en privé. Met een burn-out ben je ver, heel ver van huis en duurt het lang voordat je er weer bovenop bent. Ook al spelen karakter en persoonlijke factoren een rol, de oorzaak is vaak duidelijk aanwijsbaar. En dus geldt, zeker in dit geval: voorkomen is beter dan genezen. Hoe herkennen we de symptomen van een burn-out en hoe gaan we hiermee om? Freek: “Overspannenheid en een burn-out gaan over disbalans tussen draaglast en draagkracht, waardoor de reserves worden opgebruikt. Vaak wordt dit veroorzaakt door een disbalans tussen je persoonlijkheid en omgevingsfactoren. Bijvoorbeeld doordat je binnen een bedrijf niet de juiste persoon op de juiste plek bent. Denk na over de keuzes die je maakt. Spreek jezelf uit en maak van je hart geen moordkuil.” Monique: ”Zet je telefoon uit tijdens privé zaken waarbij je niet gestoord wilt worden. Zorg dat je voicemail handig is ingesproken, bijvoorbeeld met de tekst dat ze een mail moeten sturen. Zo leg je van tevoren dingen vast. Dat geeft rust. Ook structu-
Bronnen: www.cijfers.net, www.volkskrant.nl, www.infonu.nl
reel ’s avonds tot laat doorwerken is niet handig, want genoeg slaap is belangrijk. Zorg voor ontspanning door bijvoorbeeld
door vier gebieden, die je als mens energie geven: fysiek, men-
twee keer per week te gaan sporten. Eet gezond en wees matig
taal, sociaal-emotioneel en inspiratief. Op elk van deze vlakken
met alcohol. En vergeet niet dat jij het bent die te hoge eisen
kan je voor jezelf kijken of het goed zit, of dat er nog verbetering
(aan jezelf) stelt. Veel ligt ook aan je persoonlijkheid: Als je moei-
nodig is. Sport en gezond leven zijn belangrijk voor je fysieke
lijk nee kunnen zeggen, geldt dit vaak zowel privé als op het
toestand. Om mentaal fit te blijven is het belangrijk dat je de
werk. Onderken dit en werk hieraan. Werk ook op lange ter-
juiste keuzes maakt en alert bent op spanningen. Bij het soci-
mijn aan je geestelijke en lichamelijke gezondheid. Overdenk
aal emotionele gaat het om het contact met de mensen om je
bijvoorbeeld twee keer per jaar: vind ik het allemaal nog wel
heen, krijg je daar energie van of kost het juist energie? En last
leuk zoals het gaat met werk, privé, met de kinderen? En als er
but not least, inspiratief: krijg ik genoeg energie van mijn werk,
iets is wat je niet leuk vindt, bedenk wat er anders kan en wat je
volg ik mijn passie?”
wilt. Praat erover met vriendinnen, partner, werkgever. Laat ze je helpen door mogelijkheden aan te dragen om de situatie te
Zorg voor jezelf
verbeteren.”
Natuurlijk, hulp van buitenaf helpt. Werkgevers die het privé leven
Ilse: ”Wat je vaak ziet is dat mensen in de aanloop naar over-
van werknemers onderkennen, een partner waarmee je verant-
spanning minder doen aan hun mentale en fysieke fitheid. Ze
woordelijkheden deelt of kinderdagverblijven à la Zweden, waar
gaan niet meer sporten en zeggen afspraakjes met vrienden
kinderen met een vrolijke blos op de wangen door het bos ren-
af, omdat het allemaal te veel is. Andere signalen die aange-
nen. Stuk voor stuk elementen die het leven plezieriger maken en
ven dat de spanning oploopt zijn: slecht slapen, vooral vroeg
stress verminderen. Maar toch ligt de uiteindelijke verantwoorde-
wakker worden, vermoeidheid, snel geïrriteerd raken, minder
lijkheid voor een gezond en vitaal (werk)leven bij jezelf. Het is jouw
zin om dingen te ondernemen, moeite met drukke omgevingen,
job om jezelf niet te negeren en je wensen te onderkennen. Maak
angst en paniek, misselijkheid of verandering in eetlust, hoofd-
het je hoogste prio om dingen die je chronologisch stress bezor-
pijn. Iedereen reageert anders. Vaak ziet de omgeving het beter
gen op te lossen, want met ‘demanding’ bazen, afwezige partners
aankomen dan de patiënt zelf, maar vaak weet men klachten
en ongemotiveerde kleuterleidsters hebben we nu eenmaal ook
ook goed te verbergen. Het is daarom belangrijk om alert te
te maken. En tenslotte: durf onbereikbaar te zijn, durf je zo nu en
zijn op signalen van jezelf, maar ook van mensen om je heen.
dan te vervelen en blok vaak genoeg je agenda voor een afspraak
Een belangrijke factor daarbij is vitaliteit. Vitaliteit wordt bepaald
met jezelf. Lof 89
Luitenant-kolonel Christianne Vermüe Luitenant-kolonel Christianne Vermüe (37), moeder van een tweeling van zeven, schrijft over haar uitzending naar Bosnië, waar ze chief is van een van de vijf regio’s en leiding geeft aan 220 man.
Zes maanden werken en leven in een land dat vijftien jaar geleden nog in oorlog was. Iedere dag word je hier wel herinnerd aan de oorlog. De kranten staan nog dagelijks vol met verhalen die een relatie hebben met de oorlog, de processen tegen oorlogsmisdadigers, het verleden van de huidige politici, de vondsten van nieuwe massagraven. In de afgelopen weken zijn er weer drie massagraven ontdekt in de regio waarvoor ik
Vrije tijd: ik loop de halve marathon in Sarajevo.
verantwoordelijk ben. Een daarvan in de achtertuin van zomaar een gezin. Een bizarre gedachte dat je vijftien jaar lang je groente verbouwt op de stoffelijke resten van oorlogsslachtoffers. Slachtoffers waarvan de nabestaanden nog steeds niet weten wat er met hun geliefde is gebeurd. Een van de meest bijzondere afspraken die ik heb, is bij het identificatiecentrum voor vermiste personen. In een immense kale loods word ik opgewacht door een jonge vrouw. Ze staat tussen eindeloze stellages die volgepakt zijn met zakken. In ieder van die zakken zitten de overblijfselen van mensen, vrouwen, mannen, kinderen. Slachtoffers van de oorlog. Duizenden zakken liggen te wachten om nog geïdentificeerd te worden. Op de vloer liggen verschillende botten uitgestald. De muren zijn bedekt met pasfoto’s van alle personen die nog vermist worden. De jonge vrouw is met haar assistent dag in dag uit bezig om
In die zakken zitten de overblijfselen van mensen
uit de eindeloze hoop botten weer een compleet skelet samen te stellen. Zo compleet dat de overblijfselen geïdentificeerd
mijn eigen Big Brother. En er valt geen onvertogen woord. Het
kunnen worden en terug gegeven aan de familie. Na de oorlog
enige moment dat ik alleen ben, is wanneer ik naar bed ga. In
zijn de meeste massagraven vernietigd om de oorlogsmisdaden
de badkamer stuit ik iedere morgen op tanden poetsende, haren
te verbergen. Lichamen werden opgegraven en in verschillende
kammende en scherende kerels. Ik leef in een mannenwereld.
kleinere massagraven herbegraven. Dat maakt het werk van de
Soms zijn de verschillen tussen man en vrouw klein, ook de kerels
beide vrouwen zo ingewikkeld. Skeletten zijn soms wel verspreid
wikken en wegen wat ze aantrekken voor ze naar het terras gaan.
over drie graven. Iedere nieuwe vondst betekent een eindeloze
Ze besteden meer tijd aan hun haar dan ik. Soms zijn de verschillen
zoektocht naar de overige beenderen. Een lugubere puzzel. En
groot. Discussies zijn er nauwelijks. Als je trek hebt in koffie
ergens in dit land zitten mensen nog steeds te wachten op het
onderweg stop je gewoon bij het eerste het beste café. Koffie is
definitieve bericht over hun vermiste man, vrouw, zoon of dochter.
koffie. Dat is nog eens wat anders dan het besluitvormingsproces
Toch pakken al deze mensen het leven weer op. Natuurlijk met
wanneer ik met mijn vriendinnen koffie ga drinken. Ze zijn in de
vallen en opstaan, maar het gaat vooruit. Na een paar maanden
buurt, dus op zaterdag na het werk stap ik in de auto om vier uur
in dit land verbaas ik mij toch steeds weer over de veerkracht en
later hartverwarmende knuffels van mijn vriendinnen te ontvangen.
flexibiliteit van mensen.
‘Ik heb wel trek in koffie’, zeg ik na de knuffelsessie. ‘Dat kan’,
Ook de flexibiliteit van de militairen verbaast mij. Elf man die
antwoorden ze opgewekt en we slenteren over de boulevard. We
elkaar nog nooit hebben gezien worden in een huis gezet, waar
passeren het eerste café, het tweede, het derde…. Ik vraag nog of
ze 24 uur per dag tot elkaar veroordeeld zijn. Er zijn al heel wat
ze daar geen koffie hebben. ‘Natuurlijk wel’ , antwoorden ze, ‘maar
tv-programma’s met eenzelfde concept verschenen. Ik heb hier
verderop zit er een die veel gezelliger is’ Vrouwen… Lof 91
Expresso steunt Orange Babies, via www.expresso.nl en www.wehkamp.nl
Lekker shoppen voor jezelf en de kids en ook nog een goed doel steunen. De mode op deze pagina’s is fair trade, je steunt er een goed doel mee, het is gerecycled of ecologisch/biologisch. 92 Lof
STYLING MATTY MUTS
Verwen jezelf voor het goede doel!
Tijgerprint sjaal, € 69,95 via www.claudiastrater.com Harembroek van Alchemist, € 159,95 via www.charliemary.com
Blouse ‘tecla’ van 100% biologisch katoen, € 49,95 via www.re-5.nl
Shoptas 100 % recyclebaar, € 14,95 via www.watmooi.nl
www.expres
so.nl
Onderjurk/T-shirt van MbyM GoGreen collectie, € 26,95 via www.dressesonly.nl
Tas van Delphine Conty van leer dat biologisch is gelooid, € 299,- via www.zenggi. com
Jeans van Levi’s, € 99,95 via www.levi.com
Grof gebreid vest van Kuyichi, € 120,- via www.debijenkorf.nl
Pump ‘earthkeepers’ met gerecyclede zool, € 170,- via www.timberland.com
Lof 93
Ultra zachte sjaal van Alchemist, is een duurzaam merk, € 155,via www.orangebag.nl
Gebreid vest van Claudia Strater, € 159,95 www.claudiastrater.com
Wollen organic jurk van L’asticot, € 79,- via www.musjes.com
Leren handtas ‘Hobo’ € 225,- via www.annliz.com, alles op deze webshop is fair trade.
n eco-lijn in de co
llectie, via www.w
efashion.com
Vliegtuigje van afval blikjes, € 9,75 via www.funkyandfair.com
ee WE heeft al jaren
Geruite sjaal van Kidscase, € 19,95 via www.orangebag.nl
Organisch katoenen sweater van L’asticot, € 99,- via www.musjes.com
Polo uit de organic lijn van Marc O’Polo, E 89,90 via www.marc-o-polo.nl
94 Lof
Schoudertas gemaakt van zeildoeken, € 179,- via www.boeji.com
PRODUCTIE MATTY MUTS
Mooi van buiten en van binnen
Lof 95
Didi, heeft verschillende Didi cares projecten, via www.didi.nl
Eco is nu echt stoer
96 Lof
Name it, kids collectie van Bestseller Group, hebben een label voor eerlijke productie, via www.nameit.com
Geruite blouse van 100% ecologisch katoen Kidscase, € 49,95 via www.orangebag.nl
Canvas en leren rugtas van Kuyichi, € 99,95 via www.kuyichi.com
Esprit kids co via www.espr llectie, steunt SOS kinde it.com rdorpen,
Stoere schoenen voor boys, met eco zolen, € 75,- via www.timberland.com
Ecologische sokken met strikjes, Mim-Pi, is aangesloten bij Made-By, € 9,95 via www.kleertjes.com
Eco lunchbox, € 21,95 via www.greenjump.nl
Fair trade geproduceerd T-shirt voor girls, € 19,95 via www.watlief.nl
T-shirt met opdruk boys van Milk & Roses Boutique, € 40,- via www.annliz.com, alles op deze webshop is fair trade gemaakt.
Koffers die een goed doel steunen, vanaf € 9,50 www.dushi.com via www.kidsfavorites.nl
Stoeren laarzen van Braqeez, zij sturen elk jaar schoenen naar Afrika € 94,95 via kleertjes. com
Porto Azul rokje, ecologisch geverfd en gewassen en fair trade € 47,95 via www.hipeneco.com
Lof 97
98 Lof
Opruimen hoe krijg je je kind zover?
tekst IRIS SPIERENBURG illustratie mireille schaap
Orde om je heen, is orde in je hoofd. Een opgeruimd huis geeft rust. Maar hoe krijg je het voor elkaar om niet de hele dag te struikelen over speelgoed, schoenen, neer gegooide jassen? Leer je kind zelf opruimen. Als je een paar trucjes hanteert, betekent het zelfs nog quality time met je kind!
V
roeger toen we nog jong, vrij en alleengaand
is misschien wel de montessorimethode met als slagzin ‘Leer
waren, was rommel niet zo’n probleem. Het betrof
mij het zelf te leren’. Je kunt niet vroeg genoeg beginnen met
hier immers onze eigen troep. Bij thuiskomst lag
het aanleren van de eigen verantwoordelijkheid vond Maria
alles er nog net zo bij als toen we de deur voor
Montessori. Zij meende dat er al tijdens de eerste levensjaren
het laatst achter ons dichttrokken. Geen verras-
een enorme energie en actiedrang in een kind aanwezig is.
singen, hooguit een lichte irritatie over onze eigen gewoonten.
Hierdoor worden kinderen al jong vanuit zichzelf gemotiveerd
Bij samenwonen werd dit al een heel ander verhaal, de opruim-
om zich te ontwikkelen en om te leren. Opruimen kunnen kin-
discrepantie verschijnt op menig relationele to do-lijst, maar
deren inderdaad al vroeg leren, zegt ook kindercoach Janina
van echte uitputtingsverschijnselen is dan nog geen sprake. Dit
Dubbeld: “Spelenderwijs kun je al beginnen als kinderen een
komt pas als zich nieuwe huisgenootjes aandienen, die naast
jaar of drie zijn. Veel ouders zullen herkennen dat kinderen
een heleboel gezelligheid een enorme berg rotzooi meebren-
het vanaf die leeftijd leuk vinden als ze mogen helpen. Toch
gen. En voor je het weet, krijg je meer stress van de chaos in
is het beter ze tot een jaar of vijf/zes niet te veel te pushen.
je huis dan van een slecht voorbereide powerpoint presentatie.
Speelgoed opruimen is een goede gewoonte, maar andere
Dat kinderen rommel maken is een logisch gegeven. Ze leven
zaken in het huishouden kun je beter vrijblijvender aanreiken.”
in het nu en denken niet aan de gevolgen. Opruimen moeten ze leren, dat gaat niet vanzelf. Er zijn tal van theorieën over
Innerlijke motivatie
het aanleren van eigen verantwoordelijkheid bij kinderen. Hele
Tania brengt haar dochter (3) bewust naar een ‘speciale’ crèche:
onderwijsrichtingen zijn hierop gebaseerd. De meest bekende
“Alles gaat op de montessori manier. Tafel dekken en afruimen Lof 99
‘Richt je complimenten aan je kind vooral op de activiteit en minder op het resultaat’
gebeurt samen, speelgoed heeft een vaste plek en de kinderen pakken hun eigen spullen en ruimen die ook zelf weer op. Voordat Isa naar de opvang ging was ze best onzeker. Nu probeert ze veel meer zelf en helpt ze thuis bij van alles en nog wat. De zelfstandigheid die Isa op jonge leeftijd mee krijgt, vind ik fantastisch. En eerlijk is eerlijk, het scheelt ook een hoop tijd en stress. Isa leert opruimen en ook ik krijg via het dagverblijf handvatten aangereikt om het thuis ordelijk en netjes te houden.” Naast de montessori gedachte bestaat er ook de meer antroposofische ‘vrije school’ visie op het aanleren van verantwoordelijkheden bij kids. Het gaat volgens deze vrije filosofie met name om zelfsturing. Kinderen moeten leren wat ze willen en hoe ze dat willen bereiken. Innerlijke motivatie is belangrijk. Opgelegde doelen (zoals ‘Ruim nu op!’) hebben slechts het effect dat kinderen minimaal gedrag vertonen. Door degene die het doel heeft opgelegd, wordt dit gezien als gebrek aan motivatie, maar in de ogen van het kind is dit simpelweg zo efficiënt mogelijk met de eigen energie omgaan. Janina: ‘De basis is eigenlijk dat een kind spelenderwijs inziet dat het wel degelijk kwaliteiten bezit die maken dat hij kan meehelpen. Op het moment dat een kind dat bij zichzelf ontdekt, zal het eerder gemotiveerd zijn te gaan opruimen, dan wanneer de wens van een ander komt. Probeer je complimenten dus vooral op de activiteit te richten en minder op het resultaat. Het gaat erom dat je kind weet dat jij waardeert dat hij meehelpt. Het is fijn als hij dat op zijn eigen manier kan invullen. Probeer ook de verleiding te weerstaan het klusje daarna zelf over te doen. Je kunt je voorstellen dat dit niet motiveert.” Tijd en geduld De verschillende opruim-invalshoeken hebben naast het eris-duidelijk-goed-over-na gedacht-aspect allemaal nog een ding gemeen: ze kosten veel tijd en veel geduld. Een opvang kiezen, waar kinderen goed zelf leren opruimen, zoals Tanja doet, is een goede tip, maar voor sommigen een wellicht wat heftige maatregel. Wat kun je als drukke ouder met meervoudige ambities nog meer doen om orde, reinheid en regelmaat in het huishouden te bereiken? Janina: ”Tja, dat is een lastige. Houd op moeilijke moment in je achterhoofd dat het aanleren van (opruim)verantwoordelijkheid in het begin veel geduld zal vragen, maar dat je op de lange termijn profijt zult hebben van het feit dat je kinderen weten wat er van ze verwacht wordt. Als je het over verantwoordelijkheid hebt, ligt
100 Lof
deze in basis bij de ouders. Het is een keuze: investeren of kie-
die je kind heeft gemaakt (die het inderdaad best waard is nog
zen voor de korte termijnoplossing.”
even in de gang te blijven staan) in plaats van te vloeken over het zoveelste niet opgeruimde blokkenobstakel.
Makkelijk opruimen
Ontdek de Ying Yang van een ordelijke structuur en het loslaten
Marissa, moeder van Job (13) en Maaike (6):”Vriendinnen ver-
van (te hoge) verwachtingen. Ofwel: leer je kinderen opruimen,
bazen zich vaak over de oase van rust bij mij thuis. Ik moet
maar leer jezelf vooral ook een beetje rommel te accepteren.
daarom lachen, maar geef toe dat er bij mij weinig rotzooi rondslingert. Mijn vriend en ik zijn allebei netjes, maar ook de kinderen hebben we al heel jong leren opruimen. Ik heb het wel zo ingericht dat opruimen makkelijk gaat. Grote (onzichtbare) lades en rieten manden voor verschillende soorten speelgoed, een speelmat en tafeltje achter de bank voor fröbel- en knutsel-
Opruim Tips & Trucs
werk. Ik geef toe, het heeft veel tijd, geduld en uitleg gevraagd, maar nu zijn ze gewend de cd weer in het juiste cd-hoesje terug te doen. Het is bij ons lekker overzichtelijk en dat geeft iedereen in huis rust.” Geen hapklare, snelle oplossingen dus voor het creëren van een opgeruimd huis en vlijtig opruimende kinderen. Het kost tijd en geduld, zoals zo veel dingen die kinderen moeten leren. Maar door een positieve benadering - want ook dit leerproces is quality time met je kind - en een slimme inrichting, wordt het wel makkelijker. Naast je hoofd (of je nek) breken over de hoeveelheid rommel in huis, kun je je natuurlijk ook afvragen hoe belangrijk een blinkend huis nu helemaal is. Janina: “Blijf realistisch. Sommige mensen zullen nooit leren het dopje op de tandpasta te doen. We hebben allemaal onze slordigheden. Zie in - en accepteer dat dit voor je kind ook het geval zal zijn. Je kunt ervoor kiezen zes jaar achter elkaar met een diepe zucht de jas van je zoon op te hangen. Je kunt ook denken: ach, andere dingen doet hij
• Maak van opruimen een ‘leuke’ activiteit met je kind. Zet een muziekje op en doe na het opruimen nog iets leuks samen. • Laat je kind meedenken hoe je het best kunt opruimen en hoe je het minder vervelend kunt maken. • Bedenk dat ‘schoon’ en ‘opgeruimd’ betrekkelijke begrippen zijn. Geef een compliment als je kind zijn best heeft gedaan, ook als het resultaat niet helemaal aan jouw standaard voldoet. • Maak een weektaken-kalender (eventueel met plaatjes) en beloon behaalde ‘doelen’. Maar wees flexibel, afwijken mag af en toe echt wel. • Houd steeds voor ogen wat je uiteindelijk wilt bereiken: wil je per se nu de kamer opgeruimd hebben? Of wil je dat je kind leert zelf de kamer op te ruimen?
wel uit zichzelf. Zoals in iedere relatie is het een kwestie van geven en nemen. Ouders hebben soms de neiging perfecte wezentjes te willen creëren. Ga je partner of vriendinnenclub maar eens na. Waarschijnlijk heeft iedereen wel een gewoonte die je eigenlijk vervelend vindt. Maar hoor je jezelf daar iedere keer iets van zeggen? Relativeer. Ook naar je kinderen toe. Uiteindelijk zijn we, denk ik, allemaal meer gebaat bij een goede
• Richt het huis zo in dat het vinden en opruimen van speelgoed daarmee makkelijker wordt. Bijvoorbeeld door voor alles verschillende dozen te gebruiken en spullen een vaste plek te geven. • Probeer positief te blijven en vermijd uitspraken als: ‘Dat gebeurt er nou als je slordig bent, eigen schuld!’
sfeer dan bij een krakend schoon huis.” Voor meer info check: www.lofonline.nl/opruimen Accepteren
Bron: Janina Dubbeld, www.kindercoachdevuurtoren.nl
Een opgeruimde omgeving geeft rust in het hoofd en kinderen leren wat verantwoordelijkheid is en hoe hiermee om te gaan, is ook belangrijk. Maar blijf alles wel in het juiste perspectief zien. Vergeet niet ook eens positief te kijken naar de mooie toren Lof 101
102 Lof
Susan met domestic girl Hajira.
TEKST ELLA MAE WESTER foto’s Ruth Catsburg / Plan Nederland.
Susan Smit voor Plan Nederland in Bangladesh
‘Ik voelde het in buik én in mijn hart’ Schrijfster Susan Smit ging twee weken naar Bangladesh voor Plan Nederland. Daar worden meisjes van soms nog maar zes jaar behandeld als tweederangs burgers en niet zelden verkracht. Susan bracht de meisjes in beeld en stak ze een hart onder de riem. Niet lang daarna werd ze zwanger – van een dochter.
Lof 103
Susan Smit voor Plan Nederland in Bangladesh
‘De meisjes worden slechter behandeld dan een huisdier’
J
ezelf twee weken onderdompelen in de ellende van een ontwikkelingsland: dat is nogal wat. Maar ik accepteerde de uitnodiging van Plan Nederland tóch, omdat ik zo op een actieve manier iets kon doen voor de positie van vrouwen, in plaats van achter mijn bureau. Ik heb altijd wel over
dit onderwerp geschreven, voor bladen en in mijn boeken. Maar ik had nog nooit écht mijn handen vuil gemaakt in een ontwikkelingsland. Bangladesh is niet een land dat ik als vakantiebestemming zou kiezen. Dacca is de armste hoofdstad ter wereld; dat soort kicks zoek ik niet. Ik heb deze reis vooral gemaakt uit idealisme. Het was tijd om iets terug te doen als bevoordeelde westerse vrouw. En ik ben in de positie om wat meer bewustzijn te creëren. Wel via de pen, want dat blijft natuurlijk mijn instrument. Ik vind dat je je eigen kwaliteiten moet inzetten. Natuurlijk kun je naar een ontwikkelingsland gaan om een school te bouwen, of hier in Nederland langs de deuren gaan, of gewoon geld overmaken naar een gironummer, maar ik ben schrijfster. En dus heb ik er na mijn reis veel over geschreven, bijvoorbeeld in het boek
Susan met weesmeisje Popi.
Wereldmeiden. Ik had het ook wel nodig om het van me af te schrijven. Want ik was zó kapot van wat ik daar zag en voelde zó veel onmacht. De domestic girls die daar in het huishouden werken, zijn onvervalste huisslaven. Een op de drie gezinnen heeft zo’n arm meisje in huis. Ze worden behandeld als tweederangs burgers. Ze moeten de hele dag poetsen, koken en bedienen, soms wel veertien uur per dag. En ze worden slechter behandeld dan een huisdier. Soms zijn ze nog maar zes of acht jaar oud. Hun familie haalt ze van school om iets bij te verdienen voor het gezin, die verdiensten zijn overigens minimaal. Ondertussen raken ze los van hun gezin en worden ze kwetsbaar voor uitbuiting en mishandeling. De meisjes worden niet zelden seksueel misbruikt. Moet je nagaan: welke man doet nou zoiets, zo’n jong meisje verkrachten? Toch gebeurt het vaak, en het blijft nog onbestraft ook. Zo’n domestic girl zwijgt er namelijk gegarandeerd over, want als eenmaal bekend is dat ze geen maagd meer is, kan haar familie haar niet meer uithuwelijken. Misschien nog wel schrijnender is het feit dat zwangerschap de grootste doodsoorzaak is onder tienermeisjes. Hun lichaampje kan zo’n zwangerschap nog niet aan. Die reis maakte voor het eerst moedergevoelens in mij los. En
104 Lof
In een ge誰mproviseerd schooltje, gefinancierd door Plan Nederland.
Moesson in de krottenwijk.
In de straten van Dhaka met weesmeisjes Laki en Popi.
Lof 105
Susan hangt de was op met domestic girl Hosnera.
dat op mijn vijfendertigste. Ik trok een paar dagen op met drie
ben in verwachting van een meisje, dat maakt dat ik me nu
weesmeisjes die waren weggevlucht van zo’n adres: Popi (11),
nóg beschermender voel. In Bangladesh vond ik het op een
Pinky (13) en Laki (11). Ze kwamen terecht in de prostitutie – er
gegeven moment moeilijk om nog mannen te woord te staan. Ik
zijn altijd wel een paar ‘uncles’ die ze dan onder hun hoede kreeg echt een hekel aan ze. Dat je thuis komt en dan zelf een nemen – en die waren ze ook ontvlucht. Toen ik er was, zaten
vriend hebt met een heel andere aard, hielp wel heel erg om
ze in een opvanghuis waar ze ook scholing kregen. Die meisjes
mijn vertrouwen in mannen te herstellen. Peter bood vooral een
waren zó levenslustig en moedig. Ik ging met ze mee naar het
luisterend oor. Hij heeft ook dat beschermende gevoel, maar
gebied waar ze vroeger tippelden, waar ze nu nog een paar dan op een andere, mannelijker manier. Toen ik net zwanger keer per week andere meisjes probeerden te redden. Mijn was, vond hij het bijvoorbeeld per se nodig dat er winterbanden vriend Peter en ik waren nog niet zo lang bij elkaar toen ik naar
onder de auto kwamen, want dat was veiliger. En als er iets
Bangladesh ging, maar die reis heeft zeker een rol gespeeld bij
kapot is in huis, moet hij dat repareren, vindt hij. En natuurlijk
mijn verlangen om zwanger te worden. Ik kan me herinneren mocht ik al bijna meteen niets meer van hem tillen. dat er een meisje van zes bij mij op schoot zat. Ze was op haar vijfde verkracht door haar buurman en ze moest helemaal Peter is precies de man die ik nodig heb. Eerder was ik nog kapot naar het ziekenhuis. Ik voelde me zo bezorgd over haar,
niet klaar voor hem. Ik was wel eens bang om mijn tanden
en liefdevol tegelijk. Dat is wat moedergevoel voor mij is. Ik voel te laten zien – op zakelijk vlak, maar ook in relaties. Ik slikte het in mijn buik én in mijn hart. Ik was intens verdrietig toen ik
gewoon te veel. Dan vond ik dat ik boven die ander stond.
afscheid van haar moest nemen. En ook van Poppy, Pinky en
Ik vond het niet spiritueel om boos te worden. Maar op een
Lucky. Ik had ze wel allemaal in mijn koffer mee naar huis willen gegeven moment was er een aantal situaties waarin ik wel nemen. Maar dat gaat natuurlijk niet.
móest. Nu weet ik dat het helemaal niet spiritueel is om je
Ik ben blij dat ik niet zwanger was toen ik in Bangladesh was.
boosheid in te houden. Soms moet er een balans hersteld
Dan was het misschien nog veel heftiger binnengekomen. Ik worden. Als je je inhoudt, leert die ander namelijk ook niet. Bij 106 Lof
Susan Smit voor Plan Nederland in Bangladesh
Peter en mij is er échte harmonie, geen valse harmonie. En soms is het: we agree to disagree. Dat is goed. Want liefde hoort niet moeizaam te zijn. Toen ik terugkwam uit Bangladesh, moest ik mijn boek Wijze Mannen afmaken. Dat gaat óók over wat wij van mannen kunnen leren. Want het waren de mannen in mijn leven die me hebben geleerd om af en toe risico’s te nemen, ruimte in te nemen en assertief te zijn. Die kennis had ik nodig om in contact te komen met mijn mannelijke energie – dat maakte dat ik als vrouw in evenwicht kwam. Niet voor niets citeer ik in mijn boek een Tibetaans spreekwoord: ‘honderd mannelijke en honderd vrouwelijke kwaliteiten maken een volmaakt mens.’ Het boek maakte ik af terwijl ik drie maanden lang misselijk was van mijn zwangerschap. Na een paar uur
‘Op school zie je het kind in de meisjes weer boven komen’
schrijven mocht ik van mezelf steeds even op de bank liggen. Tot veel meer was ik niet in staat. Als ik boodschappen deed, kwam ik met de raarste dingen thuis. Want in de supermarkt werd ik zo misselijk van al die geuren, dat ik maar wat mee griste. Dan kwam ik thuis met voorgebakken satéballen, terwijl
Because I am a girl
ik zelf vegetarisch eet en Peter helemaal niet van satéballen
Acht schrijvers gingen vorig jaar naar landen waar Plan
houdt. Hij moest dat soort dingen dus meer gaan doen en dat
Nederland werkt aan de structurele verbetering van de levens
pakte hij gelukkig heel vanzelfsprekend op.
van kinderen en hun omgeving. Susan Smit ging voor deze ‘Because I am a girl’-campagne naar Bangladesh. Daar verbetert
Ik denk nog vaak terug aan Bangladesh. Die ellende maakt
Plan het onderwijs en de gezondheidszorg van bewoners van
een land kapot, ook in economisch opzicht. En dat terwijl
sloppenwijken in Dacca, verstrekt microkredieten aan vrouwen
het zo gemakkelijk op te lossen is. Zorg dat die meisjes naar
en komt op voor de rechten van het kind. Over haar ervaringen
school gaan, desnoods een paar uur per dag. Dat maakt
schreef Susan een hoofdstuk in het boek Wereldmeiden. Ook
ze bewust. Het is zó mooi om het contrast te zien tussen
werd over haar reis door omroep Llink een documentaire
die strakke koppies als de meisjes aan het werk zijn en de
gemaakt.
manier waarop ze opbloeien als ze op school zijn. Dan komen ze weer in contact met hun leeftijdgenoten en komt het kind
Wijze mannen, Susan Smit,
in hen weer naar boven. Als ze werken, zijn ze geïsoleerd.
Lebowski Publishers, ISBN 9789048806638
Ik ging zelf naar werkgevers toe om ze over te halen om hun girl helemaal kosteloos naar school te sturen. Ik zei dan maar dat het heel handig was om dat te doen, dan konden ze tenminste ook gebruiksaanwijzingen lezen van huishoudelijke apparaten. Soms lukte dat. De kracht van de verandering in zo’n land ligt in de positie van de vrouw, in die meisjes. Als zij zich kunnen ontworstelen aan het systeem, worden ze minder snel zwanger, krijgen ze een minder groot gezin en is het voor hen dús financieel minder nodig dat een dochter als domestic girl gaat werken. De mannen hebben er geen baat bij dat er iets verandert in dat land. Ontwikkelingsgeld zou eigenlijk gewoon naar vrouwen moeten gaan. Want doordat vrouwen leven geven, kiezen ze voor leven. En dús voor langdurige oplossingen.’
Met vriend Peter.
Lof 107
working dad
‘De laptop komt niet op tafel tijdens het eten’ Wat voor type vader ben je?
tijdens vergaderingen. Ik ben één vaste dag thuis. Dat kan ook
‘Ik vind het belangrijk om mijn kinderen als volwaardige mensen
handig zijn als je een privé afspraak overdag hebt. Dan doe
te behandelen. Hoe klein ze ook zijn, zij maken al keuzes en
je de rest van je werk gewoon ’s avonds. Mij geeft die manier
die neem ik serieus. Sacha geeft bijvoorbeeld goed aan wat ze
van werken de rust en de vrijheid om mijn tijd op een slimme
wil eten of waarmee ze wil spelen. Het is gemakkelijk om dan
manier in te delen. En voor mij als leidinggevende betekent het
nee te zeggen, vooral als je moe bent, maar ik bedenk waarom
dat ik mijn medewerkers beoordeel op hun resultaat. Eigenlijk
ze dat niet zou mogen. Ik doe veel om mijn kinderen zichzelf te
is flexibel werken dé oplossing als je een verantwoordelijke
laten ontwikkelen en ontplooien.’
baan wilt combineren met kinderen. Je kunt dan óf minder
Ben je thuis anders dan op je werk?
werken óf slimmer werken.‘
‘Ja. Op mijn werk geef ik leiding aan een kleine afdeling.
Wat is je grootste ambitie?
Daar ben ik in een professionele omgeving en werk ik
‘Om een goede vader te zijn. Mijn kinderen zijn nog klein en
resultaatgericht. Maar het eerste wat ik doe als ik thuis ben, is
ze zeggen dat je maar een aantal jaren hebt om je kinderen
mijn pak uit trekken en een spijkerbroek aan doen. Ik probeer
groot te brengen, daarna heb je een aantal jaar om ze op te
werk en privé enigszins te scheiden, misschien juist omdat ik
voeden en dan moet je maar hopen en bidden dat het goed
bij mijn werkgever gemakkelijk thuis kan werken. De laptop
gaat. De tijd die ik heb met mijn kinderen wil ik dus goed
en de Blackberry komen bijvoorbeeld niet op tafel tijdens het
benutten. Maar op mijn werk ben ik ook ambitieus. Ik ben vrij
eten. Op die momenten wil ik met mijn gedachten bij mijn
snel doorgegroeid naar een managementpositie en daar wil ik
gezin zijn.’
graag verder in komen.‘
Hoe kun je bij jouw werkgever werk en zorg combineren?
Hoe ontspan je?
‘Dat gaat heel goed. Onze leidinggevenden moedigen thuis
‘Door thuis te komen en dan mijn kinderen te zien. Ik doe ook
werken namelijk aan. Dat kan bij Essent in de meeste functies
dingen die helemaal los staan van mijn werk, zoals fotograferen
en daardoor kun je je werk goed combineren met een gezin
en tuinieren. Maar ook dat doe ik graag samen met mijn gezin.
of met mantelzorg of een hobby. Sommige van mijn collega’s
Het is heerlijk als zo’n klein hummeltje meehelpt om het gras
werken maar één of twee dagen per week op kantoor. Je kiest
te maaien. Of als we in de tuin samen kijken naar de bijen, de
voor de locatie waar je je werk op dat moment het beste kunt
vogels en de bloemen. Als ik Sacha lavendel laat ruiken en
doen. Geconcentreerd werken kan je net zo goed thuis. Je
ze vindt dat lekker, dat zijn dingen waar je hart als vader van
werkplek is ervoor om elkaar te ontmoeten in open ruimtes of
smelt.’
110 Lof
Tekst ELLA MAE WESTER Fotografie Femke Reijerman
Joris van Dam (30) werkt fulltime als manager Enterprise Risk bij Essent, een energieconcern. Samen met Monique Hermans (30, werkt in de verslavingszorg) heeft hij twee dochters: Sacha (2) en Evie (1 maand).
Lof Lof 111
Met wie zou je graag een avondje willen eten? ‘Met Geert Wilders, omdat zijn ideeën zo ver van mij vandaan staan. Ik kan niet begrijpen waarom hij op deze manier politiek bedrijft en het lijkt me interessant om te ontdekken wat daarachter zit.’ Wanneer verloor je voor het laatst je geduld? ‘Dat gebeurt best vaak. Thuis ben ik heel geduldig, maar op mijn werk vaak wat minder. Daar mag het als het aan mij ligt soms in een wat hoger tempo of efficiënter. En ja, dan verlies ik wel eens mijn geduld. Zeker als we een deadline moeten halen.’ Wat doe je over vijf jaar? ‘Dan zijn mijn kinderen zeven en vijf en zitten ze op school. Ik help ze daar graag bij en wil ze ook helpen bij het maken van de keuze voor een hobby. Ik zal ze veel stimuleren om de wereld te verkennen en om ze normen en waarden bij te brengen. Over vijf jaar werk ik elf jaar bij Essent. Het zou vrij uitzonderlijk zijn als ik er dan nog werk, maar ik sluit het zeker niet uit dat dat gebeurt. Het is een fijne werkgever en ik krijg volop kansen.’ Waar dagdroom je over? ‘Ik dagdroom niet veel: ik ben meer van het doen dan van het dromen. Het grootste deel van de dag ben ik bezig met mijn werk en mijn gezin én ik probeer de politiek en het nieuws te volgen. Daarna is de dag voorbij’.
‘De tijd die ik heb met mijn kinderen wil ik goed benutten’ 112 Lof
Joris’ Favorites Kledingtip: ‘Ik ga redelijk bewust om met mijn kleding. Ik ben nooit underdressed maar ook niet overdressed. Het is belangrijk om je bewust te zijn van wat je uitstraalt. Met je kleding straal je uit hoe jij je werk doet en dat beïnvloedt weer hoe anderen over jou denken. Kleding kan afstand vergroten of verkleinen.’ Lievelingsboek: ‘De Vliegeraar van Khaled Hosseini. Knap geschreven. Het is het boek dat in de afgelopen jaren het meeste indruk op mij heeft gemaakt.’ Op mijn iPhone: ‘Vooral veel foto’s. Mijn dochter van twee kan daar al goed doorheen bladeren. Muziek luister ik eigenlijk niet veel, dus er staat ook weinig op mijn iPhone. Als ik al muziek luister, is het bijvoorbeeld van Ilse de Lange. Haar songs roepen bij mij altijd een prettig gevoel op.’ Altijd in de koelkast: ‘Niet heel veel bijzonders, gewoon de dagelijkse dingen. Melk bijvoorbeeld. Maar ook altijd wel bier en een flesje wijn.’
5x vo € 25 or ,-!
WIE VERDIENT
Lof?
LEUK OM TE KRIJGEN ÉN OM CADEAU TE GEVEN!
IK
DOCHTER
ZUS
VRIENDIN
COLLEGA
OF...?
Ga naar www.lofonline.nl/abonnee en meld je aan voor dit abonnement.