Nr 27 Zomer 2013 e 5,50
voor vrouwen met ambities Maakf jezel ar! ba zichtappen
Gelukkig uit elkaar
Zo voorkom je een vechtscheiding
6 st aar n es succ
De vrouw in 2050
Lof nummer 27 Zomerr 2013
en wat gaat HIJ doen?
Minister Jet Bussemaker
www.lofonline.nl
'Mannen mogen best eens in actie komen'
Het grote
BP
Zo doen zij dat nummer (...en hoe doe jij het?)
Liefdesretraite 5 tips voor een weekendje samen weg
open zenuw Net toen ik dacht dat we diversiteitsmoe waren en de discussie over het lastige carrièrepad van vrouwen, al dan niet in combinatie met kinderen, wel beu werden, stond daar opeens die zin van minister Jet Bussemaker in Trouw: ‘Teveel vrouwen teren op de zak van hun man.’ Al bleek die uitspraak naderhand uit z’n verband getrokken te zijn, heel Nederland was in rep en roer. Emancipatie bleek opnieuw een open zenuw. Van Marja van Bijsterveldt, onderwijsminister in Rutte I, moesten we meer doen aan ouderparticipatie, nu werd vrouwen juist verweten dat ze te veel zorgen en te weinig werken. De media en sociale netwerken buitelden over elkaar heen. Wij plaatsten een stelling in de Lof Linkedin-groep – ‘Vrouwen zijn niet bereid de offers te brengen die de beklimming van de carrièreladder vraagt’ – en kregen ongekend veel reacties. De algemene opinie: vrouwen zijn inderdaad te slim om domweg voor carrière te kiezen. We willen slim werken, ja, en ook hard. Maar we willen eerder voldoening en zingeving in werk ervaren, dan dat we externe drijfveren hebben als macht, status en geld. En naast een interessante loopbaan willen we er een gezinsleven op na houden. Het FD kwam met een verklaring. De keuze en zorgdrang van
prachtig: ‘Moeder zijn en macht hebben is balanceren tus-
veel vrouwen zou voortkomen uit ons eeuwenoude ‘reptie-
sen twee uitersten. Het is niet makkelijk, maar wees blij met
lenbrein’, dat ons nog altijd conditioneert en waardoor we al
een baan waar je invloed kunt uitoefenen op je omgeving.’
snel in de parttime fuik zitten, terwijl manlief buiten de grot
Werken draagt bij aan je levensgeluk, daarvan ben ik van over-
op de volgende promotie jaagt. Een mooi, meer toekomstge-
tuigd. Dat het in combinatie met de zorg voor kleine kinderen
richt inzicht las ik in NRC, over het besef van tragiek, de bot-
soms spitsroeden lopen is, weten we allemaal. Zeker zolang de
sing tussen onverenigbare waarden. Wat dan nog als meer
overheid een jojo-beleid voert ten aanzien van kinderopvang. Dat
economische zelfstandigheid van vrouwen ten koste gaat van
de bezuinigen aldaar niet bepaald bijdragen aan de arbeidspar-
het traditionele gezinsleven en vice versa? Daarmee hoeft
ticipatie, moge ook duidelijk zijn. Al met al is de hele construc-
het één toch nog niet meer of minder te zijn dan het ander?
tie van werk, gezin, relatie en loopbaanontwikkeling een lastige
Hoe het ook zij, Lof zou Lof niet zijn als we de minister niet
puzzel die je samen met het thuisfront moet oplossen. Het zet
onmiddellijk gebeld hadden. In het interview in dit nummer nuan-
menige relatie onder druk, hoe je de taken ook verdeelt. Voor je
ceert ze het een en ander. Zo legt Bussemaker de bal ook wel
het weet wissel je alleen nog maar huishoudelijke mededelingen
degelijk bij mannen. Die kunnen wat haar betreft best wat meer
uit met degene waar je ooit zo verliefd op was. Maar het kan ook
in actie komen, als luizenvader of oversteekhulp, bijvoorbeeld.
anders. Hoe, dat lees je in dit Zo Doen Zij Dat-nummer. Altijd
Daarbij houdt de minister een pleidooi voor zichtbare rolmodel-
leuk om te gluren bij de buren. Hoe doen zij dat nou? Hoe rege-
len. Vrouwen komen verder als ze zich kunnen spiegelen aan
len zij het thuis, hoe zorgen ze dat de boel blijft draaien en dat ze
andere vrouwen, vindt ze. Dat vinden wij ook, en daarom doen
ook nog aan elkaar toekomen? En hoe doe jij het eigenlijk? Laat
we zoveel mogelijk plekken aan met onze reizende tentoon-
het ons weten op de Lof Linkedin-groep!
stelling Moeders met Macht. Onlangs hingen de foto’s van 25 topvrouwen die werk en gezin combineren nog in de Tweede
Jolanda Holwerda, oprichter en hoofdredacteur Lof
Kamer. Voorzitter Anouchka van Miltenburg formuleerde het
Twitter: @JolandaHolwerda Lof 9
Als het tegenzit
Voor velen vervult het ondernemerschap een lang gekoesterde droom: de vrijheid te doen wat je leuk vindt. Maar er is ook
Agendatips
een andere kant: het financiële risico is
• 19 september Lof Female
groot en in de eerste jaren stopt meer
Leadership Journey,
dan de helft van de startende bedrijven
Lofacademy.nl Lofonline.nl/loflist
er al mee. Jacqueline Zuidweg en
• 18 augustus Vrouwentriathlon,
Josette Dijkhuizen deden onderzoek en
Beesd, Vrouwentriathlon.nl
interviewden ondernemers en deskun-
Labyrint
digen over ondernemen als het tegenzit. Vallen, opstaan en weer doorgaan (J. Zuidweg en J. Dijkhuizen, €14,95,
De eerste Lof Female Leadership
Ten Have)
Journey was een groot succes. Fantastisch om een groep vrouwen
moeder met macht
te begeleiden op hun weg door het labyrint. Onderweg hebben we
Dit voorjaar hing de tentoonstelling
veel geleerd: over het delen van je
Moeders met Macht bij de Tweede
levensverhaal, over belemmerende
Kamer. Voorzitter Anouchka van
overtuigingen, over het managen van
Miltenburg herkent zich in het thema:
je energiebelans en het met de eigen-
‘Ook ik voel die tweestrijd. Aan de ene
schappen van jouw rolmodel Het
kant echtgenote en moeder zijn, aan
resultaa: vjftien vrouwen in hun kracht.
de andere kant de macht hebben een
Ook jouw eigen leiderschapstijl verder
vergadering te leiden. Ik zie het vooral
ontwikkelen? Op 19 september start
als voordeel; dat ik bij machte ben om
de volgende ‘reis’. Lofacademy.nl
aan elke Nederlander uit te leggen hoe het parlementaire proces werkt.’ Lofonline.nl/moedersmetmacht
E-book cadeau Qinqo e-book is een mooi vormgegeven pasje met de afbeelding van een zelf te kiezen (e-)boek. Zo wordt het cadeau geven van een e-book iets tastbaars. Lof mag vijf keer Terugkeer Ongewenst van Charles Lewinsky weggeven. In dit deels waargebeurde
Webshop
verhaal wordt de Joodse acteur en
De shop op Lofonline.nl is tot de
regisseur Kurt Gerron gevraagd een
nok toe bijgevuld met artikelen voor
film te maken waarin het vernede-
vrouwen met ambities in werk, gezin
rende gettobestaan in een concentratiekamp wordt voorgesteld als een paradijs. Een duivels dilemma. Bestel een cadeaukaart op Qinqo.com
en maatschappij. Zelf een webshop
E-bo winacok t Ga naar ie www.lofo n /aanbiedline.nl ing
die past bij Lof en wil je meer bezoek trekken? Lofonline.nl/webshop
Lof Lof 11
Houd edgeaten voor nieuwsbdraietfuimn den locatie! de 2013 Van Moeders met Macht naar Vrouwen met Kracht
Rolmodellen estafette Lezing
door internationale expert op het gebied van rolmodellen
Mini masterclasses gebaseerd op het Lof Labyrint
Speeddating met Moeders met Macht
Uitreiking Loflist
aan de beste werkgevers voor werkende ouders
28 Lof
Koken met kinderen
harlotte Fielmich is cateraar,
manier om je kind aan de groente te krijgen, is het pureren
foodstylist, receptenschrijver,
voor een pastasaus of soep, aldus Charlotte. Of verstoppen
culinair adviseur, eigenaar
in een omelet of gehaktbal. ‘Dan is de groente ook onherken-
van een culinaire webshop en
baar, maar zo werkt dat nu eenmaal met een saus of soep. Mijn
uitbater van het restaurantje
dochters zijn er in elk geval gek op, en over vitamines hoef ik
Mokum aan Zee aan de
me geen zorgen meer te maken.’
Sloterplas. Dat allemaal, én alleenstaand moeder van twee dochters, Lola (11) en Zazi (10).
Driegangenmenu
Mensen laten genieten van nieuw en lekker eten, dat is haar
Een ontspannen sfeer aan tafel helpt ook om kinderen goed te
missie. Dat doet ze door heerlijk te koken, maar ook door de
laten eten. Charlotte: ‘Ik vind het niet erg als ze iets niet lusten,
boel eromheen fraai aan te kleden. ‘Met het goeie servies, een
kook gerust twee soorten groenten als ze daarom
mooi kleed, een bos bloemen en de juiste muziek wordt het
vragen en maak er geen punt van als ze niet zo
nog een stuk lekkerder’, zegt ze. ‘Styling en smaak zijn allebei
netjes eten. Maar ze moeten wel altijd overal
minstens even belangrijk. Dat merk ik ook thuis, bij mijn eigen
een hapje van proeven!’ Lola en Zazi kij-
kinderen. Als ik het eten een beetje leuk presenteer, eten ze het
ken de kunst van het koken graag af bij
met meer plezier op.’
hun moeder. Zazi denkt er zelfs over kok
tekst pam van der veen Fotografie Herman van Heusden
te worden. ‘Ze heeft al eens een drieVlaggetje
gangenmenu uit een kinderkookboek
Met ‘leuk presenteren’ bedoelt Charlotte niet dat je het voedsel
gemaakt. Ze begon om 3 uur ’s mid-
in de vorm van poppetjes of konijntjes moet snijden, zoals je
dags en om half 10 ’s avonds konden
vaak in kinderrecepten ziet. Sterker nog: daar is ze op tegen.
we aan tafel’, lacht Charlotte. ‘Maakt
‘Een kind moet dingen in hun natuurlijke vorm leren herkennen
niet uit, als ze er maar lol in heeft.’
en eten’, vindt ze. ‘Laat de tomaat gewoon de tomaat, al kun je er natuurlijk wel een grappig vlaggetje in prikken.’ Een andere Culinare must-haves In Madame Charlotte, zo heet de webshop van Char-
Styling en smaak zijn
allebei even belangrijk
lotte Fielmich, vind je talloze culinaire hebbedingetjes. Van eetbare bloemetjes, zilveren taartglitters en Japanse koekjes met pruimensmaak tot vintage theeservies, kanten servetten en koekvormpjes in alle soorten en maten. Spuletjes waar je foodie-hart sneller van gaat kloppen en die je graag cadeau krijgt of geeft. Meer weten over Mme. Charlotte en havenrestaurantje Mokum aan Zee? Kijk op www.madame-charlotte.nl
Lof 29
Interview
Minister Jet Bussemaker:
‘Ik had meer bijval
Ineens stond daar die quote van minister Jet Bussemaker, minister van Emancipatie, in de krant. Een zin die niemand kon ontgaan: ‘Teveel vrouwen teren op de zak van hun man.’ Mede omdat dagblad Trouw de boodschap nogal radicaal samenvatte, brak de hel los, of beter gezegd: Twitter ontplofte. Tijd voor een goed gesprek.
34 Lof
Tekst Renate Tromp
verwacht’
Lof 35
D
at de gebrekkige arbeidsparticipatie van
randvoorwaarde wordt gezien. Ik verwachtte bijval voor dit
Nederlandse vrouwen dankzij Bussemakers
onderwerp, aangezien we al in de jaren tachtig afspraken dat
quote weer hoog op de agenda staat, is wat
alle vrouwen die vanaf 1990 achttien jaar zijn, economische
Lof betreft goed nieuws. Niettemin hadden
zelfstandigheid zouden hebben. Nou, daar zijn we nog ver van
ook wij onze vraagtekens bij de manier
verwijderd, maar vrouwen wijzen op de gevaren is kennelijk
waarop. Op de zak teren? Dat klinkt wel erg negatief. Natuurlijk,
nog altijd een taboe.’
de cijfers liegen er niet om. Nederlandse vrouwen, ook vrouwen zonder kinderen, werken zelden tot nooit fulltime, terwijl dat in
In haar Emancipatienota staat het precies: ‘Anno 2013 is
veel Europese landen wel gebeurt. Maar de minister is toch
48 procent van de vrouwen in Nederland niet economisch
niet blind voor de obstakels die je als Nederlandse vrouw
zelfstandig en zijn bijna een miljoen laagopgeleide vrouwen
tegenkomt in je werkende leven? Wanneer je een fatsoenlijke
financieel afhankelijk van het inkomen van hun partner.’
baan wilt behouden, bijvoorbeeld, terwijl je moeder wordt? Wie
Tja, dat wisten we eigenlijk al. Het is al decennialang één van
werkelijk gelooft dat de hoogopgeleide vrouw droomt van die
de belangrijkste argumenten van de emancipatiebeweging
baan onder haar niveau van drie dagen – ‘Want manlief kan
om een consequent overheidsbeleid af te dwingen voor
écht niet minder en de crèche is ongeschikt voor meer’ – moet
bijvoorbeeld betaalbare kinderopvang. Overigens zonder
zich nog eens goed achter de oren krabben. Hoe staat Jet
al teveel succes. Maar de gemiddelde Nederlandse vrouw
Bussemaker daar inmiddels tegenover?
ligt er niet wakker van. Die maakt toch zeker zelf wel uit of ze werkt of niet? En dat verklaart dan weer het gebrek aan
Bent u geschrokken van alle commotie of dacht u: ha,
politieke wil om prioriteit te geven aan meer gelijkheid
missie geslaagd?
tussen man en vrouw in ons oh zo moderne kikkerlandje.
Lachend: ‘Nee, dat laatste niet. Natuurlijk had ik wel verwacht
Hoe dan ook, het moeten dat doorsijpelde in de boodschap
dat er een discussie op gang zou komen. Maar ik was echt
van de minister raakte duidelijk een teer punt. Veel vrouwen
verrast over de heftigheid van de reacties en over het feit dat
voelden zich aangevallen: alsof hun keuze ongepast is en ze
economische zelfstandigheid blijkbaar nog steeds niet als
zich daarvoor zouden moeten schamen. Maar zo heeft ze het niet bedoeld, aldus Bussemaker. De formulering ‘op de zak teren’ komt van de Trouw-journaliste die haar interviewde over de Emancipatienota.
‘Alle gezinnen die van één inkomen leven, bevinden zich in crisistijd in de gevarenzone’ 36 Lof
De soep wordt niet zo heet gegeten als ie is opgediend? ‘De boosheid duidt er volgens mij op dat veel vrouwen zich persoonlijk aangesproken voelen, terwijl ik vooral een maatschappelijk probleem aan de orde wilde stellen. Het doel van mijn oproep was nooit om vrouwen voor te schrijven hoe ze moeten leven. Natuurlijk begrijp ik dat individuele situaties waarin bijvoorbeeld kinderen of ouders meer zorg behoeven, vragen om een eigen invulling. Natuurlijk vind ik dat mannen meer verantwoordelijkheid in de opvoeding moeten nemen. Voor die aanvullingen biedt de Emancipatienota ook alle ruimte. Helaas is die ruimte in de media weggevallen en is er een verkeerd beeld ontstaan van one size fits all.’
48 Lof
Gelukkig uit elkaar Ze bestaan: gescheiden ouders die nog altijd elke week gezellig samen met de kinderen eten. Prachtig. Maar ook als je je ex stiekem dood wenst, moet je na je relatiebreuk de sfeer er een beetje in zien te houden. Voor je kinderen. Niet vechtscheiden, maar overlegscheiden dus. tekst Ella Mae Wester illustratie mireille schaap
Lof 49
D
e scheiding van vriendin M. was een
van de gevallen loopt een scheiding uit op een drama dat één
absolute nachtmerrie. Er was een tijd dat
tot twee jaar kan duren. Gideon de Haan weet daar alles van;
haar ex-man een goedzak was. Maar toen
als coach begeleidt hij volwassenen en kinderen die ermee te
M. hem drie jaar geleden vertelde dat ze bij
maken hebben. ‘Jammer genoeg worden veel scheidingen heel
hem weg wilde, draaide hij om als een blad
zuur’, zegt hij. ‘Dat is ook wel begrijpelijk: je hebt met iemand
aan een boom en werd hij opeens vijandig.
in liefde samengeleefd, en dan moet je op een verschrikkelijke
Als ze weg wilde, was daar het gat van de
manier uit elkaar. Je wereld staat op z’n kop en dat zorgt voor
deur en zocht ze het verder maar uit. Of ze de kinderen – toen
heftige emoties.’
4 en 6 – zou meenemen of niet, kon hem niets schelen. M, die
De Haan kent stellen voor wie de scheiding nog vervelender
liever niet met haar naam in Lof wil: ‘Ik snapte zijn woede wel.
verliep dan bij vriendin M. ‘Vooral als er ongelijkheid is, komt
Ik had lang nagedacht voordat ik wegging, wel een jaar, maar ik
dat voor. Twee gelijkwaardige partners kunnen meestal wel toe
was niet gelukkig met hem. Hij vond dat heel moeilijk, hij was
met mediation, zeker als ze geen kinderen hebben. Maar als
gekwetst en verdrietig. En natuurlijk ben je boos als je vrouw
een man zoiets zegt als: “Ik neem het huis en de boot”, dan
je verlaat. Maar ik vond het wel lastig dat iemand van wie ik
kan de vrouw de kinderen gaan inzetten als machtsmiddel.
ooit veel had gehouden opeens zo kwaadaardig deed. Omdat
Ze kan dreigen dat hij ze nooit meer te zien krijgt. Als zij dat
ik hem anders kende, ging ik ervan uit dat dit zijn eerste reactie
ook echt uitvoert, kunnen dat heel nare scheidingen worden,
was en dat hij wel bij zou draaien. Maar dat gebeurde niet. Hij
met veel schade tot gevolg.” Vechtscheidingen leveren risico-
heeft me serieus samen met de kinderen op straat gezet. Dat
kinderen op, weet De Haan. ‘Schooluitval, spijbelen, alcohol-
vond ik op zijn zachtst gezegd nogal onmannelijk.’
misbruik en lastig gedrag – ik noem maar een paar voorbeelden. Dat zouden ouders zich weleens mogen realiseren.’ De coach
Machtsmiddel
gaat vrij ver in zijn oordeel: ‘Ouders die hun kinderen tijdens
De huwelijksbreuk van M. is slechts een van de vele ‘vechtschei-
een vechtscheiding als pionnen inzetten, moeten aangesproken
dingen’ die jaarlijks in Nederland plaatsvinden. In 29 procent
worden op dit misbruik van hun ouderlijke macht.’ Voor de rechter gesleept
‘Hij heeft me met de kinderen op straat gezet.
Dat vond ik nogal onmannelijk’ 50 Lof
M. vond gelukkig tijdelijk onderdak bij haar zus. Maar daarmee was de ellende niet voorbij. Sterker nog: die begon toen pas. ‘Ik wilde er samen met hem uitkomen. We hebben kinderen, dus er moest van alles worden geregeld. Wie er in het huis bleef wonen, bijvoorbeeld. Maar hij blééf met zijn hakken in het zand. Hij wilde dit niet, dus hij ging dit zo lang mogelijk rekken om mij financieel helemaal uit te kleden. Dat heeft hij letterlijk gezegd. En dus nam hij een advocaat in de arm. Want als de ene partij een advocaat neemt, is de ander verplicht om dat ook te doen. Dat heeft me handenvol geld gekost. We zijn twee jaar aan het scheiden geweest en ik heb overal om moeten vechten in de rechtbank. Hoe vaak hij de kinderen bij zich zou hebben, was een van die strijdpunten. Nu ben ik echt niet iemand die de kinderen hun vader ontzegt, ik vind het juist belangrijk dat ze contact houden. Maar dan wilde hij ze een halve dag langer dan
iLofbalance Tips voor het creëren van rust. Want in een vol leven is balans het toverwoord.
Blij & mooi
Voel je je mooi, dan ben je het ook. Met deze slimme tips voor een passend kapsel, kleding en make-up heb je jezelf in no-time opgewaardeerd. Een compleet boek, over binnen- én buitenkant. (Happy go beauty! Tom Sebastian, € 25 Spectrum)
Tip van
Sigrid Boelens (29) oprichtster Bureau Boel:
Yes!
je ook altijd ‘nee’ zegt tegen het ander. Ik had
Schrijf op
Altijd op zak: een persoonlijk notebookje.
net het besluit genomen een eigen praktijk in
Voor creatieve ideeën, mooie quotes of
‘Ja’ zeggen tegen leuke dingen
coaching en workshops te beginnen, toen ik
nu eens een things not-to-do-lijstje.
zorgt voor meer plezier in je
een heel mooie en creatieve opdracht vanuit
Prijs € 11,53 bloomsburystore.com
leven. Deze verrassingskaarten tekst IRIS SPIERENBURG
‘Bedenk dat wanneer je ‘ja’ zegt tegen het één,
helpen daarbij. Op elke kaart een tip of suggestie, zoals ‘Try something new’ en ‘Give compliments’. De spelregels bepaal je zelf.
mijn oude vakgebied aangeboden kreeg. Echt zo eentje die je niet kunt weigeren. Toch heb ik dat gedaan, want met ‘ja’ zeggen tegen de opdracht zei ik automatisch ‘nee’
Pauze Behoefte aan rust &
tegen tijd en ruimte voor mijn praktijk. En
resetten, maar weinig
nooit spijt van gehad, integendeel! Aarzel dus
tijd? Dan is deze app
Via de webshop van
niet om ook eens hardop te zeggen wat je
de oplossing. Met
lofonline.nl
niet wilt doen. Maak er eventueel een lijstje
meditaties, tips en
van. Het helpt je de juiste keuze te maken.’
een waarschuwing
inspiratietaart.nl/janee
wanneer het weer tijd is voor ‘even pauzeren’. Prijs € 1,79 apple.com
tea-time
YOGA, FITNESS & DANSLES
worden met jezelf. En deze
Blote voeten
Alles begint bij vrienden
vrolijke mok is daarbij
Geen tijd voor én yoga
een goede reminder. Om
én fitness én dansles?
je dagelijkse me-myself-
Doe dan een alles-in-1
and-I-momentje mee
Nia-workout. Met als
te beleven. Prijs € 9,53
uitgangspunt dat je er blij
bloomsburystore.com
van wordt. nianederland.nl Lof 65