Andersdenkenden

Deel 8

Daan Roosegaarde

Sommige mensen zijn moeilijk in een hokje te stoppen. Daan Roosegaarde is zo’n persoon. Hij is een kunstenaar, ondernemer, uitvinder en ontwerper. Bovenal is hij een innovator, want alles wat hij doet en maakt is baanbrekend. Sinds 2007 heeft hij zijn eigen ontwerpstudio: Studio Roosegaarde. De 40-jarige Nederlandse kunstenaar is nu al een fenomeen. Hoe komt dat en wat kunnen we van hem leren?

Tekst Patty Varekamp

Gefascineerd door natuur en technologie

Wat maakt Roosegaarde uniek in een artistieke kunstwereld vol met andersdenkenden? Hij is een creatieve denker, maar daarin verschilt hij weinig van zijn collega-kunstenaars. Roosegaarde is ook bijzonder intelligent. Hij studeerde cum laude af aan de Academie voor Kunst en Industrie AKI Enschede. Daarna volgde hij een opleiding aan het voormalige Berlage Instituut in Rotterdam (tegenwoordig onderdeel van de TU Delft). Maar ook een hoog IQ is niet buitengewoon in de kunstwereld. Het is zijn fascinatie voor natuur en technologie in combinatie met zijn gedrevenheid om bij te dragen aan een betere, schonere wereld wat hem écht onderscheidend maakt. Van jongs af aan werd Roosegaarde getriggerd door bijzondere natuurverschijnselen, zoals lichtgevende vuurvliegjes en kwallen. Het element licht speelt dan ook een belangrijke rol in veel van zijn kunstwerken.

Verbeelding prikkelen

Roosegaardes kunstwerken zijn nooit statisch, maar altijd in beweging (letterlijk). Hij zoekt de verbinding tussen mens en technologie, tussen digitaal en fysiek, tussen levende en niet-levende materie. Zo prikkelt hij de verbeelding van de bezoeker om anders te denken. Achter ieder kunstwerk schuilt een maatschappelijke boodschap, want Roosegaarde maakt nooit zomaar iets moois. Hij wil verandering in gang zetten. ‘Mensen zullen niet veranderen door feiten of cijfers. Maar als we de verbeelding van een nieuwe wereld kunnen triggeren, is dat de manier om mensen te activeren. Ik geloof niet in utopie, maar in protopie; stap voor stap de wereld om ons heen upgraden. Kunst is onze activator’, aldus Roosegaarde in zijn nieuwste boek “Daan Roosegaarde – in perspectief”.

In zijn meest recente kunstwerk en eerste soloproject ‘Presence’ zoekt hij voor het eerst ook de interactie met de bezoeker. ‘Presence’ is een 800 m 2 groot levend lab in het Groninger Museum, waarin de bezoeker wordt uitgedaagd om in beweging te komen. Iedere beweging verandert de ruimte om de bezoeker bewust te maken van zijn aanwezigheid. Klimaatverandering en het verlangen om het landschap te verbeteren inspireerden Roosegaarde om ‘Presence’ te maken. De sporen die bezoekers achterlaten symboliseren de impact van de aanwezigheid van mensen op aarde.

Kunstenaar met een missie

Roosegaardes maatschappelijke bijdrage is inspirerend voor velen. Niet alleen de maatschappij, maar ook het bedrijfsleven kan een voorbeeld nemen aan zijn doel

Waterlicht Een bekend project van Roosegaarde is ‘Waterlicht’. Met blauwe lichten in openbare ruimtes herinnert hij mensen aan het belang van waterinnovatie en de impact van klimaatverandering. Hij zette onder andere het Museumplein in Amsterdam en het hoofdkantoor van de Verenigde Naties in New York virtueel onder water.

Smog Free Project Roosegaarde ontwikkelde een zeven meter hoge toren die 30.000 m 3 vieze lucht per uur reinigt, in samenwerking met het Nederlandse bedrijf ENS Technology en adviseur Bob Ursem van de TU Delft. Na een eerste proef in Rotterdam onthulde Roosegaarde in 2015 zijn Smog Free Tower, als begin van de Smog Free Tour die hij samen met het Chinese ministerie van Milieubescherming organiseerde.

gerichtheid en gedrevenheid. Roosegaarde heeft een duidelijk doel voor ogen: een schonere wereld. Alles wat hij doet, stelt hij in dienst van zijn hogere doel om een schonere leefomgeving te creëren. Grote projecten met wereldwijde aandacht, zoals ‘Smog Free Project’ en ‘Waterlicht’, maar ook kleinere projecten, zoals de duurzame dansvloer die hij in 2008 voor een club in Rotterdam ontwikkelde. Een interactieve dansvloer die dansbewegingen omzet naar energie die weer gebruikt wordt om de DJ en verlichting te voorzien van elektriciteit. Wat we nog meer van Roosegaarde kunnen leren, is de wijze waarop hij impact maakt. Hij heeft het lef om de gebaande paden te verlaten. Ook als dat in eerste instantie zorgt voor weerstand, zoals bijvoorbeeld met het ‘Smog Free Project’ het geval was. Sceptici twijfelden over de lucht filterende werking van de Smog Free Tower en de bedoelingen van Roosegaarde. ‘Als je iets nieuws begint, zijn er altijd mensen die zeggen: wat jij wil, kan niet. Dat hoort erbij. Het is juist goed als ze er eerst een beetje aan moeten wennen, als iedereen het vanaf dag één met je eens is, heb je waarschijnlijk niet zo’n radicaal idee’, zei Roosegaarde in een recent interview met de Volkskrant.

Levenslicht (2020) Om de slachtoffers van de Holocaust te herdenken heeft het Nederlandse Nationaal Comité 4 en 5 mei aan Roosegaarde gevraagd een kunstwerk te maken, in het kader van 75 jaar vrijheid in 2020. Roosegaarde ontwikkelde ‘Levenslicht’: 104.000 lichtgevende herdenkingsstenen (gelijk aan het aantal slachtoffers uit Nederland) die symbool staan voor de impact van de Holocaust.

Groot denken en samenwerken

Om zijn doel te bereiken, denkt Roosegaarde groot en gaat hij waardevolle samenwerkingen aan. Als een soort Messias trekt hij de wereld over om zijn visie op een schonere wereld te verkondigen en anderen te inspireren. Als kunstenaar, maar ook als spreker. Zijn studio is gevestigd in een voormalige glasfabriek in de haven van Rotterdam, maar hij heeft ook een pop-upvestiging in China. Zijn kunstwerken zijn vaak te zien in openbare ruimtes, zo heeft hij ook ervaring opgedaan in Peking, Parijs, Eindhoven en Stockholm. Door zijn baanbrekende ideeën is Roosegaarde tevens een graag geziene gast en spreker, zoals in het Nederlandse actualiteitenprogramma De Wereld Draait Door en op het internationale evenement TEDx. Bij de realisatie van zijn innovatieve kunstwerken komt veel onderzoek en kennis kijken. Roosegaarde snapt het belang van samenwerken als geen ander. De lijst van samenwerkingspartners op de website van zijn studio is indrukwekkend, met een lange reeks namen van universiteiten, overheden, instellingen en bedrijven. Voorbeelden zijn NASA, het Nederlandse ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de Technische Universiteit van Eindhoven, Schiphol, TIME en de Chinese overheid.