Coaching extra editie 2012 by Uitgeverij Loket 1

hèt vakblad voor managers op Curaçao

Extra editie 2 0 1 2

Ondernemen op Curaçao Kleurrijke cultuurmix Portretten van ondernemers Twee rondetafelgesprekken over ondernemerschap Entrepreneurship and diversity Kennis over ondernemerschap op Curaçao

Losse nummers NAf 9,95 Coaching extra editie 2012

| Coaching extra editie 2012

— “AS OUR CASE IS NEW, WE MUST THINK AND ACT ANEW.” —

abraham lincoln

WE WERE SPIGTHOFF CURAÇAO. WE ARE SPIGT DUTCH CARIBBEAN. WE WILL CONTINUE TO TAKE ACTION. WWW.SPIGTDC.COM Coaching extra editie 2012

CMY

ENNIA PENSIOENEN BEL: 434 3800 | KLIK: www.ennia.com

U scoort met de moderne betaalbare ENNIA pensioenregelingen. Aangezien de AOV voorziening geen garantie biedt voor een zorgeloze oude dag, draagt u met een degelijke pensioenregeling bij aan

VOORDELEN WERKGEVER UÊÊ iÊ«i Ã i «Ài iÃÊ zijn fiscaal aftrekbaar. UÊÊ iÊ«i Ã i iivÌ `Ê mag variëren tussen `iÊxxÊi ÊÈx° UÊÊ6iÀLiÌiÀ }Ê >ÀLi `ÃÛ ÀÜ>>À`i °

de financiële zekerheid van uw werknemers. Met als gevolg dat uw personeelsleden zich werkelijk aan uw bedrijf verbonden voelen en iedere dag opnieuw hun beste beentje voor blijven zetten. Mail pensioen@ennia.com of bel Arie Groothuis

Ê Ê «Ê âiÊÜiLÃ Ìit

www.ennia.com

op +5999 434 3885, en laat u vrijblijvend adviseren over onze ENNIA pensioenregelingen.

| Coaching extra editie 2012 1073_ENNIA_CoachingAd_3-12.indd 1

2/17/12 09:59

Ondernemen op Curaçao Zelfs een vluchtige bezoeker aan ons eiland zal het niet ontgaan: ondernemerschap op Curaçao wordt gekenmerkt door een grote etnische diversiteit, waarbij sommige sec-

Extra editie 2012

Inhoud tiende jaargang extra editie 2012

toren de specialiteit lijken te zijn van bepaalde etnische groepen. Portugezen zien we traditioneel in detailhandel en tuinbouw en Chinezen als eigenaar van snèks en minimarkets, om maar wat voorbeelden te noemen. Wie zijn onze ondernemers eigenlijk en in welke mate is hun etniciteit een factor van belang? Er is maar heel weinig over bekend. In deze extra editie proberen we in een combinatie van portretten, achtergrondartikelen en rondetafelgesprekken de ‘mist’ rond dit onderwerp op te trekken. Voor de bereidwilligheid van de geïnterviewde ondernemers zijn we zeer dankbaar - zonder hen zou dit ‘kijkje achter de schermen’ niet mogelijk zijn geweest. Voor u ligt een kosmopolitische uitgave, waarin u ook Engelse tekst zult tegenkomen als handreiking aan een breed geïnteresseerd lezerspubliek van ondernemers uit alle windstreken. Veel leesplezier! Even first-time visitors to our island will quickly notice that entrepreneurship on Curaçao is to a high degree characterized by ethnic diversity, with some economic sectors quite visibly being the specialist area of certain ethnic groups. We see for instance a traditionally high presence of Portuguese in horticulture and Chinese ownership of snèks and minimarkets, to name just a few examples. Who are our entrepreneurs, and to what degree is their ethnicity a factor of influence? In this extra

6 Portret Oscar Fuentes 8 Entrepreneurship and diversity 10 Portret Bert Evers en

Mirjan Lesschen

Rondetafelgesprek: ondernemers over ondernemen op Curaçao

16 Portret João Rodrigues Filipe 18 Rondetafelgesprek:

vrouwen over ondernemerschap

20 Portret Sigmund Hermanus 22 Ondernemerschap op Curaçao:

nog veel te leren?

Kennis over ondernemerschap op Curaçao

26 Portret Jack Baroud 29 De werkplek van Virgilio Martis 32 Portret Wai-San Pau

edition of Coaching Magazine we offer you portraits, background articles and round table interviews in an effort to gain more insight in this area. We are very grateful to the entrepreneurs who have been inter viewed for this edition, because this would not have been possible without them. Always been published in Dutch, in this ‘cosmopolitan’ edition of Coaching Magazine we also present summaries and articles in English, so that the information is accessible to all entrepreneurs on our island. Enjoy!

Coaching extra editie 2012

Thema nummer ondernemen op curaçao

o n de r n eme r s

portret

Oscar Fuentes Ondernemer met Venezolaanse roots

Ontwerper Fuentes is geboren in Venezuela en doorliep de katholieke school La Salle en de Universiteit van Caracas. Daar zeiden zijn vrienden al dat hij designer moest worden. Zijn creativiteit ontwikkelde zich verder en viert nu hoogtij in zijn functie als medeeigenaar van Dragonfly Media.

‘Ik kwam in 2003 naar Curaçao en werkte eerst bij ICU, later bij Eureka, in beide bedrijven als designer. Zes jaar geleden heb ik met twee partners Dragonfly Media opgezet. Ons aanbod is iets breder: we doen naast webdesign ook webdevelopment, social media en marketing. Ik houd me momenteel bezig met de campagne voor de Curaçao Tourism Board voor de Amerikaanse markt’, vertelt Oscar.

Creatieve familie

‘Ontwerpen en tekenen doe ik al heel lang met veel plezier. Op school maakte ik al posters voor feesten en evenementen. Iedereen zei toen dat ik ontwerper of architect moest worden. Het zit in de familie… mijn zus is architect en mijn broer ontwerper. Mijn ouders zijn net zo creatief en maken veel kunst. Ze hebben me trouwens nooit gepusht, maar je gaat natuurlijk wel nadenken over opmerkingen van anderen.’ ‘Mijn goede en wellicht vermoeiende eigenschap is dat ik alles wil afmaken, heel gedetailleerd. Misschien soms op het irritante af. Ik heb oog voor detail en dat is in de designwereld wel nodig. Tegelijkertijd is het afmaken van alles ook voor een ondernemer een niet te missen eigenschap. Er is genoeg concurrentie,

| Coaching extra editie 2012

Tekst Mirjam Boers Beeld Ton Verkuijlen

dus de zorg voor je werk is essentieel. Er is natuurlijk wel een spanningsveld tussen de zorg voor de klant en het vasthouden aan de vakmatige kwaliteit als designer. In de designwereld heb je te maken met een interpretatie van de klant en wil je de juiste oplossing zoeken. Soms is er lef nodig om af te wijken van de verwachting.’

Doel voor ogen

‘Als ondernemer was ik in Venezuela met wel vier of vijf projecten tegelijk bezig. Dat zorgde voor een ontzettend gestreste situatie. De manier van zaken doen is daar veel agressiever en sneller, wat weliswaar voor een soepelere

‘Wees geduldig en blijf positief’ afhandeling van zaken zorgt. Natuurlijk zijn daar ook regels, maar lang niet zo gecompliceerd als op ons eiland. Door mijn verleden ben ik hier een stuk actiever dan de gemiddelde werknemer, dat ben ik zo gewend. Dus als er dingen vertraagd zijn, ligt het zeker niet aan ons’, lacht Oscar. ‘Het belangrijkste is om steeds je doel voor ogen te houden. Ook als je op papieren moet wachten. Blijf pushen, wees geduldig en blijf positief.’

Grenzen open voor goede mensen

‘Het leuke aan Curaçao is dat je met mensen werkt met verschillende culturele achtergronden. Je kunt veel delen met elkaar en ook van elkaar leren. Dat heb ik bij mijn vorige banen ook meegemaakt. Bij Dragonfly werken lokale mensen, Nederlanders en Venezolanen. In het verleden werkte ik met Indiërs, ook leuk. Ik heb nog nooit problemen gehad met iemand omdat hij of zij een andere achtergrond had. Sommige mensen zouden wel iets aan hun mentaliteit kunnen doen; de woorden als makamba en makaku begrijp ik werkelijk niet. We zijn allemaal gelijk. Iets anders wat beter zou kunnen op het eiland is de ‘red tape’. Dat moet toch ooit simpeler worden, die papieren rompslomp is zo zonde; het helpt makkelijk dromen om zeep. Daarnaast vind ik dat we de grenzen meer moeten openen voor goede mensen. We hebben kwaliteit nodig, dus laat mensen makkelijker binnenkomen. Vaak brengen mensen van buitenaf nieuwe impulsen en zijn ze de motor van innovatieve bedrijven. Dat is goed voor de economie, dus waarom doen we zo ingewikkeld?’ Oscar Fuentes was born and raised in Venezuela. His creative talent runs in the family and he chose to become a designer. Oscar lives on Curaçao since 2003 and started Dragonfly Media six years ago with two business partners. He appreciates the Curaçao business culture and diversity. In his view, Curaçao could benefit more from high-skilled and innovative migrants, and should therefore lower the barriers for immigrants.

ADVERTENTIE

Scan de QR code voor meer informatie!

Verdubbel uw fun!

met de Kompa Leon

Fun Miles kaart De enige kaart in guldens, die ú beloont. Met de Kompa Leon Fun Miles kaart verdubbelt u uw fun én spaart u nog sneller Fun Miles!

] G ebruik uw Kompa Leon Fun Miles kaart bij alle tankstations en u krijgt 1 Fun Mile voor elke NAf. 1,- die u besteedt aan brandstof.

] Voor andere aankopen die u met uw Kompa Leon Fun Miles kaart doet ontvangt u 1 Fun Mile voor elke bestede NAf. 2,50.

] U w Kompa Leon Fun Miles kaart wordt geaccepteerd bij meer dan 4000 verkooppunten op Curaçao, Aruba, St. Maarten en de BES eilanden.

Vraag hem vandaag nog aan! www.kompaleon.com

MCB_KLFMKaart_Intro_Ad_190x138_NLD.indd 1

Coaching extra editie 2012

7/18/12 09:59

Thema nummer ondernemen op curaçao Tekst Guido M. Rojer, Jr.

Entrepreneurship and diversity why business is ‘dushi’ in Curaçao

Entrepreneurship worldwide has developed immensely in the past years. Capacity building is now a key focus for entrepreneurs, especially taking into account local endowments such as natural resources and human capital. Because of this increasing focus on human capital, diversity has become an important theme in the study of entrepreneurship. In countries that have a large influx of immigrants for instance, researchers have focused on the influence of cultural, ethnic and geographical factors on entrepreneurship. From this research we know about best practices in countries with relatively extensive immigration histories, such as Lebanon and Israel, who use the resulting diversity strategically to attract and intensify business ties. Looking now at entrepreneurship in Curacao, with its highly diverse population, we need to ask ourselves the question: are we aware of our diversity? Does it affect our economy? Or: what could be gained economically from our diversity?

Same challenges, same success?

Before we get to answer these questions, let us first examine what makes an entrepreneur successful. In entrepreneurship we generally observe that the same barriers affect all entrepreneurs in the same way. In other words: we all have to go through the same things when starting up a business, subjecting it to growth and subsequentially manage what we have created. It may well be that some specific groups experience different intensities of these factors, but in general the challenges are more or less the same. Why then do we perceive that entrepreneurs with certain (cultural/ethnic) backgrounds perform better than others? Kouriloff 1) made a valuable distinction based on the intrinsic motivation. The ‘opportunity entrepreneur’ uses his/her skills and knowledge to create a solution for a problem, whereas the ‘necessity entrepreneur’ creates a venture primarily to generate income. In facing challenges the necessity entrepreneur will adopt an iterative approach and keeps trying until he succeeds, because failure will have an almost catastrophic impact on one or more families. The opportunity entrepreneurs are less likely to engage into an iterative approach, in most cases because they don’t have as much at stake. They may try a few times, but opt out when convenient and move on to other opportunities. This does not mean that the latter group has more failure cases, or that the former group has more success cases. It

| Coaching extra editie 2012

generally means that different factors activate their intrinsic motivations, which lead to different approaches and different outcomes. It also means that we need to be careful with our general perceptions of the success rate of a certain group entrepreneurs in our society.

Ecosystems need diversity

Evolutionary theory suggests that subgroups need each other to survive. An ecosystem can only develop and sustain itself due to the rate of diversity present. The resilience of a groups declines when large amounts of a single kind are present in a single space. To illustrate this with an example: a banana plantation containing solely banana trees is very productive, but is extremely vulnerable to external shocks due to the fact that all trees are vulnerable to the same thing. That diversity in a group is a positive thing because it keeps the ecosystem alive is not a new or revolutionary insight. Like we say in Papiamentu: “Mester tin bobo pa sabi por biba” - roughly translated: “the smart are also dependent on the dumb to survive”. The question now is: how smart are we applying this common knowledge on our island?

Curaçao

The diversity we have inherited from our historical position as a commercial center has awarded the island access to higher welfare, not only in quality but primarily in quantity and availability of choice. With all the different cultural/ethnic backgrounds present in Curaçao we see our cuisine, traditions and behavior develop into a rich body we are proud to use as our flagship attraction. Our kos dushi are as dushi as they are because they represent our Jewish/Middle Eastern heritage. Most of our products and ingredients found their ways to Curaçao due to necessity entrepreneurs, who brought their products to Willemstad because they could earn a living by practicing commerce. The local businesses are often shaped by the opportunity entrepreneur type. Much like the traditional entrepreneur outlined by Schumpeter 2), which enters a large organization and exits with experience and a keen eye on a competitive advantage the firm doesn’t have. And we see that these factors complement each other well. Continued on page 12 >

Ondernemerschap verandert wereldwijd enorm, waarbij steeds meer focus komt te liggen op het optimaal en duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen en menselijk kapitaal. Hoe staat het op Curaçao met deze ontwikkelingen? Rojer jr. staat eerst stil bij de succesfactoren van ondernemerschap, waarbij hij het onderscheid naar voren haalt tussen de kansen-ondernemer en de noodzaak-ondernemer. Op Curaçao lijkt een mooie complementaire balans te bestaan tussen deze twee typen. In aanvulling hierop betekent de etnische diversiteit een enorme rijkdom voor het ondernemingsklimaat. Rojer jr. pleit ervoor om hier meer gebruik van te maken.

B  C H

mijn eigen huis en een hypotheek op maat…

  Banco di Caribe vertelt mij echt hoe het zit. Wat de mogelijkheden zijn en waar je allemaal rekening mee moet houden. Kortom, petje af...

www.bancodicaribe.com Neem contact op met één van onze Hypotheekadviseurs.

C Saliña (Head Ofﬁce) Schottegatweg Oost  Tel: ()   Fax: ()  

Branch Punda Breedestraat (P) B Tel: ()   Fax: ()  

Branch Otrobanda Roodeweg  Tel: ()   Fax: ()  

Branch Santa Maria Jan Noorduynweg Tel: ()   Fax: ()  

B Banco di Caribe Kaya Grandi  Tel: ()   Fax: ()   Coaching extra editie 2012 |

Thema nummer ondernemen op curaçao

o n de r n eme r s

portret

Bert Evers en Mirjan Lesschen Ondernemers met Nederlandse roots

Bij Bert Evers zit het ondernemerschap in zijn bloed; hij is vanaf zijn negentiende zelfstandig ondernemer. Zijn vrouw Mirjan Lesschen had in haar studententijd een bijbaantje in een eetcafé en heeft de horeca daarna nooit meer verlaten.

10 | Coaching extra editie 2012

Bert is de bedenker en regelt de ad hoc zaken, Mirjan is van de cijfers en van de uitvoering. Samen begonnen ze eind 1999 aan de bouw van Zanzibar. Een horecakoppel dat elkaar aanvult en - naast hun gezin - inmiddels de drie horecazaken Tinto, Zest en Zanzibar, met in totaal 120 man personeel, weet te runnen.

Horeca: van schande naar cool

‘Dagelijks krijgen we sollicitaties vanuit Nederland. Maar wij richten ons op de lokale bevolking’, vertelt Mirjan. ‘Mensen die hier wonen, vaak met hun gezin, blijven langer in dienst. Op die manier krijg je een vaste kern. Met passanten, wat vaak Nederlanders zijn, bouw je niets vasts op en dus ook geen hecht team. Ons personeelsbestand is heel divers, er werken hier ook Jamaicanen en Haitianen. Dat mengde aanvankelijk niet met de lokale werknemers. Wanneer frictie ontstaat gaat het altijd om status; een Antilliaan zal nooit afwasser worden, Haïtianen en Jamaicanen wel. We hebben daar veel aandacht aan besteed en nu, na enige investering, zijn de knelpunten opgelost en is de sfeer erg goed. Vroeger was het op Curaçao een schande om in de horeca te werken. Er wordt gezegd dat dit met het slavernijverleden te maken heeft. Je bediende de blanke mensen en die durfde je niet aan te kijken. Dat negatieve beeld is nu

Tekst Mirjam Boers Beeld Ton Verkuijlen

gelukkig verleden tijd. Sta je nu ergens in de bediening, dan is dat gaaf. We hebben ook mensen van Totolika (red: vereniging voor personen met een verstandelijke handicap) in dienst. Zij werken in het onderhoud en in de keuken. Door deze mogelijkheid te bieden doen we iets terug voor het eiland en onze mensen leren daar ook weer van.â&#x20AC;&#x2122;

Niets gaat vanzelf

â&#x20AC;&#x2DC;Het ondernemersklimaat op CuraĂ§ao is pittig. Niets gaat vanzelfâ&#x20AC;&#x2122;, vertelt Bert. â&#x20AC;&#x2DC;Elke dag is het vechten om dingen voor elkaar te krijgen. Je moet kunnen improviseren, anders kun je het als ondernemer wel vergeten. En nog belangrijker: je mag nooit verslappen. Ik bel nog steeds zes keer per dag achter mensen aan. Tegelijkertijd zijn we vrijer dan in Nederland. We zijn niet aan duizend regels gebonden en daardoor kun je je beter richten op andere dingen. De grap is dat we in de tropen zitten, maar we nooit dat tempo aannemen. We blijven Nederlanders.â&#x20AC;&#x2122;

De economie draait op vrouwen

â&#x20AC;&#x2DC;Waar we echt aan moesten wennen zijn de schrijnende verhalen van personeelsleden; veel armoede, veel taboes en achterstand. Sommigen zijn nog maar twintig jaar en hebben al drie kinderen. Deze moeders werken

keihard, ze hebben een gezin te onderhouden. Helaas zijn de meesten weinig assertief als het op henzelf aankomt. Ze weten bijvoorbeeld geen antwoord te geven op een vraag als â&#x20AC;&#x153;wat wil je verdienen?â&#x20AC;?. Vrouwen zijn sterker dan mannen op de werkvloer en heel plichtsgetrouw, juist omdat ze vaak een heel gezin draaiende moeten houden. De hele economie draait hier toch eigenlijk op vrouwenâ&#x20AC;&#x2122;, zegt Mirjan overtuigd.

Verbeteren

Op de vraag wat er verbeterd kan worden voor ondernemers op het eiland, heeft Bert direct zijn antwoord klaar: de red tape; papieren aanvragen en vergunningen regelen blijft een drama. Het zit niet logisch in elkaar en duurt eindeloos. â&#x20AC;&#x2DC;Kijk, je kan niet tegen de stroom op roeien, sommige dingen kun je niet veranderen. Ik zeg altijd â&#x20AC;&#x153;go with the flow, maar zorg

dat je er boven blijft staanâ&#x20AC;?. Ook de opleidingen kunnen verbeterd worden. En de assertiviteit blijft een aandachtspunt. Door verlegenheid te overwinnen zouden sommige mensen echt een enorme slag kunnen slaan.â&#x20AC;&#x2122;

Tips voor succes

Voor nieuwkomers hebben deze ervaren ondernemers een aantal basale tips: â&#x20AC;˘ Elke dag bezig zijn met je vak â&#x20AC;˘ Luister naar signalen om je heen â&#x20AC;˘ Zorg dat je alles en iedereen kent â&#x20AC;˘ Volg de bladen en de trends â&#x20AC;˘ Onderscheid je van anderen â&#x20AC;˘ Heb een lange adem, wees innovatief en denk vooruit Maar het meest essentiĂŤle volgens Bert en Mirjan: er moet een ziel in je onderneming zitten.

Bert and Mirjan are Dutch-born entrepreneurs, who started in 1999 with the creation of the Zanzibar beach club at Jan Thiel Bay. By now the couple runs three businesses and has a staff of 120. Although popular amongst Dutch job seekers, they prefer to hire local people that have settled and are more likely to stay long-term. Their staff consists of various nationalities; all have learned to adjust and work harmoniously in a team. One thing Bert and Mirjan are still not quite used to, is the extreme modesty of some employees and their lack of assertiveness. The major challenges however are external, such as the amount of patience needed for paperwork.

ea uw L se

Naf

1.164

el!

Nu van af

Bij elke nieuwe bestelling ontvangt u kado:

ADVERTENTIE

s &UN -ILES BIJ EEN CONTRACT VAN MAANDEN s &UN -ILES BIJ EEN CONTRACT VAN MAANDEN 0RIJZEN ZIJN INCL NORMAAL ONDERHOUD VERVANGENDE AUTO WEGENBELASTING VERZEKERING !LL 2ISK $EKKING 7 ! TOT .AF EN (ELP !L ONZE STANDAARD PRIJZEN ZIJN EXCL / " EN O B V MAANDEN EN KILOMETER PER JAAR

Lease een Hyundai Elantra 2012 $EZE AANBIEDING IS GELDIG BIJ VERMELDING VAN DEZE ADVERTENTIE EN VOOR ALLE NIEUW AFGESLOTEN CONTRACTEN TOT EN MET SEPT

& $ 2OOSEVELTWEG 7ILLEMSTAD #URAĂ&#x20AC;AO 4ELNR &AXNR WEBSITE WWW AUTOLEASECURACAO COM %MAIL AUTOLEASE BUDGETCURACAO COM

7IJ LEASEN OOK AUTO S VIA 'ARAGE #ORDIA Coaching extra editie 2012

| 11

Thema nummer ondernemen op curaçao

< Page 8

Curaçao: a beautiful ecosystem From these insights in diversity and entrepreneurship, Curaçao is a beautiful ecosystem, which I dare to label dushi! Diversity not only brings many opportunities in business and marketing, but also specific challenges for management and leadership. Researchers like Robbins and Judge suggest that an inclusive leadership style fits best with such a situation. To keep an open mind enables you to benefit most from the specific backgrounds and talents in the group. This inclusive style should also be iterative, flexibly responding to new impulses as each new generation of newcomers shed new light on opportunities. I could not state this better than my good friend Odile Thijssen-Michelletti, trainer in tourism at OTC Curaçao, who keeps recommending to “always think like an immigrant”. There is much wisdom in this statement. Just to name one: immigrants inherently have a relationship with their home country, which is an opportunity for trade. As such there are many open doors for business. Wouldn’t our Portuguese/ Madeiran entrepreneurs for example be interested in using Curaçao as a hub for pan-European/American business? Why don’t we have a relationship with Corporate Bogota, or Corporate Port-au-Prince? One will continue to wonder.

Works Cited

Kouriloff, M. (2000); Exploring perceptions of a priori barriers to entrepreneurship: a multidisciplinary approach. Entrepreneurship-theory and practice, 59-79. Schumpeter, J. (1934); The theory of economic development. London, Oxford University Press. Kovalainen, A. (2005); Influencing attitudes and skills for entrepreneurship and SME growth. Finland, Turku School of Economics and Business Administration.

For Further reading

Lerner, J. (2003) Boulevard of Broken Dreams, why public efforts to boost entrepreneurship and venture capital have failed - and what to do about it. • Princeton, NJ: Princeton University Press. Marcha, V., & Verweel, P. (2008) The culture of fear in Curaçao: shackles of fear and silence: a cultural paradox. • Amsterdam: Uitgeverij SWP. Wasserman, N. (2012) The Founder’s Dilemmas: anticipating and avoiding the pitfalls that can sink a startup. • New Jersey: Princeton University Press.

12 | Coaching extra editie 2012

‘De kans dat je hier miljonair wordt, is heel klein’ Ondernemers over ondernemen op Curaçao In deze editie van Coaching maakt u elders kennis met ze: João Rodrigues Filipe, Sigmund Hermanus, Oscar Fuentes en Wai-San Pau. Vier ondernemers die met elkaar in gesprek gingen over hun ervaringen met ondernemen op Curaçao. Aan bod komen opstartproblemen, etniciteit, toekomstperspectieven en de steun van de overheid.

uitgelicht

Op maat gemaakt

Bij Wulfsen & Wulfsen is het mogelijk om een kostuum helemaal naar uw eigen wensen, op maat te laten maken. U kiest een van de stoffen van goede kwaliteit, het model, bijpassende knopen en andere smaakvolle details. Uw maten worden bewaard voor eventuele vervolg bestellingen. Vanaf NAf 999,- voor een 2-delig kostuum stelt u een zeer persoonlijke en bijzondere garderobe samen. Als introductie-aanbieding ontvangt u tijdelijk 50% korting op uw tweede pantalon. Meer informatie: Wulfsen & Wulfsen Shopping Center Promenade Telefoon: 737 2933

Tekst Michiel van der Veur en Willem Jan Stokhof Beeld Ton Verkuijlen

het met overtuiging eens: de bevolking van Curaçao zal sterk moeten groeien om de totale koopkracht op een aantrekkelijk niveau te krijgen. Het heeft niet zo veel zin om het aantal ondernemingen te laten groeien als de bevolking niet minstens net zo hard meegroeit. De ondernemers maken zich niet alleen zorgen om de omvang, maar ook over de kwaliteit van de bevolking. Veel mensen die naar Curaçao komen zijn niet goed opgeleid, terwijl onze studenten na hun studie niet terugkomen.

Starten in een dip

Met name voor dit laatste onderdeel schoof ook Vanessa Toré, sectordirecteur Internationale Economische Samenwerking van het Ministerie van Economische Ontwikkeling, aan tafel aan.

‘Het had iets magisch om naar Curaçao te komen’

Voordelen voor ondernemerschap op Curaçao zijn er genoeg. ‘Juist in mijn vak zijn de aanvangsinvesteringen enorm’, vertelt Sigmund Hermanus. ‘In een groter land als Nederland zou ik dat niet zo gemakkelijk voor elkaar hebben gekregen. Gelukkig kun je in Curaçao klein beginnen en hoef je op voorhand niet zo veel te investeren.’ João vindt het hier makkelijker om zaken te doen omdat hij de mensen en de markt heel goed kent. Oscar verliet Venezuela om elders te gaan ondernemen. ‘Venezuela heeft een volle markt, agressieve concurrentie en biedt daardoor steeds minder perspectief.’ Natuurlijk had hij kunnen kiezen voor andere Spaanstalige landen zoals Panama. Curaçao bood hem echter veel kansen, dacht hij, en hij had een uitnodiging van zijn zakenpartner. ‘Het had ook iets magisch om naar Curaçao te komen. Het voelde echt als een avontuur.’ Natuurlijk zijn door de kleine markt en de geringe koopkracht ook grenzen aan wat je hier kunt bereiken. ‘De kans dat je hier miljonair wordt, is heel klein’, zegt Oscar lachend. Over het volgende zijn alle gesprekspartners

We praten verder over het huidige economische klimaat en of dit nu juist wel of niet gunstig is voor de ondernemer. Wai-San is van mening dat het kansen biedt: de trein rijdt langzamer op dit moment en dat maakt het makkelijker om er nu op te springen. In dit soort periodes is inventiviteit belangrijk, je moet ervoor zorgen anders te zijn dan de concurrentie. Vanessa voorspelt dat deze recessie, in tegenstelling tot de vorige, ook Curaçao zichtbaar zal raken. Zij benadrukt ook het belang van inventief en creatief ondernemerschap. Sigmund heeft ervaring met het beginnen in een dip; zes maanden nadat hij zijn eerste zaak opende, sloot Shell de raffinaderij. Dat heeft hem veel geleerd en hij is van mening dat een dip vaak juist een goed moment is om te starten. Heeft de overheid hier een rol in? Hoewel er overeenstemming is over het feit dat overheid het juiste klimaat moet scheppen, vinden de ondernemers dat de overheid te gemakkelijk is met het geven van toestemming voor grote projecten, zoals Sambil, de grote Venezolaanse mall die momenteel bij Veeris verrijst. De overheid zou volgens de lokale ondernemers meer moeten beschermen tegen te veel buitenlandse verstoring. Vanessa benadrukt dat de taak van de overheid ophoudt bij het scheppen van een gezond ondernemingsklimaat waarin de ondernemer bereid is risico’s te nemen. Van bescherming kan volgens haar geen sprake zijn.

Ondernemersklimaat

Zo komen we op de ‘red tape’ en de rol die de overheid speelt of juist zou moeten pakken voor het creëren van een goed ondernemersklimaat. Oscar verzucht dat de verblijf- en werkvergunning een lijdensweg zijn die hij ieder jaar moet aflopen. Dit is ook van invloed op de manier waarop de banken zijn kredietwaardigheid beoordelen. Waarom wordt het juist buitenlandse ondernemers zo moeilijk gemaakt om zich hier te vestigen en hun onderneming op te starten? Vanessa geeft aan dat de overheid zich hiervan bewust is en werkt aan het versnellen en versimpelen van het proces. Het streven is dat de vergunningaanvragen in maximaal vier weken worden afgehandeld en dat kennis en klantvriendelijkheid bij de overheid verbeterd worden. Ook moeten beleid en dienstverlening binnen en tussen verschillende onderdelen van de overheid beter op elkaar afgestemd worden. Het is

dan weer aan de ondernemers om risico’s te nemen. Want de overheid kan advies en voorlichting geven, maar uiteindelijk is het de ondernemer die besluit het risico te nemen om hier een bedrijf te starten. Vanessa geeft ter illustratie het voorbeeld dat de overheid de regels rondom winkelsluiting heeft versoepeld. Winkeliers maken hier in de praktijk maar heel beperkt gebruik van. Volgens WaiSan hebben de meeste ondernemers wel geprobeerd om hun bedrijf vaker open te laten zijn, bijvoorbeeld op zondagen. Maar zonder voldoende klandizie en gezien de extra kosten die het met zich meebrengt, werkt het niet. Ook voegt hij hieraan toe dat veiligheid een belangrijke rol speelt. ‘Punda lijkt ’s avonds wel een ghost town!’

Cultuur en stijl van Curaçao

We komen te spreken over aanpassen aan de lokale cultuur – een onderwerp dat veel ondernemers aangaat gezien de enorme diversiteit op ons eiland. De ouders van João Rodrigues Filipe en Wai-San Pau zijn als immigranten naar Curaçao gekomen. Zij ervaren dat zij meer mogelijkheden hebben dan hun ouders toen zij zich vestigden op het eiland. Beiden beheersen niet alleen meer talen, maar hebben ook een grotere kenniskring en dat is belangrijk om zaken voor elkaar te

Four local entrepreneurs discuss doing business in Curaçao. Two of them were born and raised on the island; two are immigrants. They all value the Curaçao business climate. It is for instance relatively easy to start a business with little investment. Also the social climate is highly appreciated. On the other hand, the entrepreneurs all experience that local government could be more supportive. A representative from the ministry present in the discussion agrees with most observations and explains the policies and practices by which her department tries to further improve the business climate. She also stresses that there is only so much that can be expected from the government – in the end, doing business implies taking risks. Ethnicity is also discussed. Although there are clear differences, some presumptions, such as a lack of local business initiatives, are just not true. Very much depends on definitions. Also, there is a clear segmentation in business, with a high representation of ethnically ‘local’ (Afro-Curaçaoan) businesses in construction and the services sector.

Coaching extra editie 2012

| 13

Corporate & commercial Construction Labour Banking & ďŹ nancial Administrative

law law law law law www.sms-advocaten.com

14 | Coaching extra editie 2012

Ondernemers over ondernemen op Curaçao

krijgen. Wai-San: ‘mijn ouders hadden veel geduld en hebben leren slikken, voor mij gaat het allemaal een stuk makkelijker’. Sigmund en Oscar hebben zelf ervaring met aanpassing aan de stijl en cultuur van Curaçao. Sigmund na een studieverblijf in Nederland, Oscar als relatieve nieuweling op het eiland. Na zijn terugkeer uit Nederland liep Sigmund echt tegen het feit op dat mensen problemen hadden met zijn nieuwe positie en dat hij Nederlandse trekken had overgenomen. ‘Mijn medewerkers vergeleken mij

‘Je moet je wel aanpassen om succesvol te zijn’ zelfs met de in die tijd bekende dictator Idi Amin.’ Zij lieten Hermanus echt voelen wat zijn plek was. Een van zijn oudere werkneemsters hield hem eens voor dat zij zijn vader al kende toen Sigmund nog niet eens geboren was. ‘Je moet je gewoon deels weer aanpassen aan de cultuur hier’, zo concludeert hij. ‘Uiteindelijk kom je in het midden uit.’ Oscar heeft in de praktijk ervaren hoe enorm belangrijk het tonen van respect is. ‘Je moet je wel aanpassen om succesvol te zijn.’ Dan rijst de vraag welke bevolkingsgroep het meeste moeite heeft met aanpassen. Sigmund antwoordt direct en stellig: dat zijn toch de Nederlanders. Deze staan bekend als arrogant maar wel recht door zee. João beaamt dit, maar geeft direct aan dat er ook Nederlanders zijn die zich wel aanpassen en de taal leren spreken. Voorzichtig voegt hij eraan toe dat Nederlanders als klanten wel moeilijk zijn. ‘Je bent er veel tijd aan kwijt en uiteindelijk

kopen ze vaak toch niet.’ Voor Oscar is belangrijk dat hij hard heeft gestudeerd en gewerkt om te zijn waar hij nu is. Hij kan niet accepteren dat andere mensen op het eiland denken dat zij verder kunnen komen zonder veel te doen. Sigmund is iets nuchterder. ‘Je moet als ondernemer met beide benen op de grond blijven staan en altijd het besef houden dat er een concurrent kan komen die je de markt uitwerkt.’

Wie is de ‘lokale ondernemer’?

Met deze culturen aan tafel is de vraag onvermijdelijk wat nu eigenlijk een lokale ondernemer is. Klopt de aanname dat weinig Curaçaoënaars ondernemer zijn? Vanessa brengt in dat het uitmaakt wat je onder ondernemer verstaat. Ondanks de perceptie dat de ‘Yu di Kòrsou’ geen ondernemer is en te weinig kansen ziet, heeft onderzoek van de Kamer van Koophandel uitgewezen dat het overgrote deel van de ondernemers toch lokaal is. Inderdaad is dit wel in grote mate bepaald door de gehanteerde definities. De Kamer kijkt niet naar etnische achtergrond, alleen naar geboorteplek. Vanessa voegt toe dat wanneer alleen naar de detailhandel wordt gekeken, de perceptie wel klopt. ‘Er zijn veel lokale kleine ondernemingen – bij de Kamer zijn er meer dan 15.000 ingeschreven – maar die vind je voornamelijk in de zakelijke dienstverlening en de bouwsector.’ Wai-San vraagt zich af of de perceptie misschien het gevolg is van het feit dat buitenlandse ondernemers ook op lange termijn nog succesvol zijn. Zij hebben - zoals in de Libanese en Portugese gemeenschap - op een langere termijn succesvolle zaken opgebouwd en daarmee het beeld in sterke mate bepaald. De moeizame start voor buitenlandse ondernemers, waarbij ze harder moeten werken door de extra eisen, is in dat opzicht misschien ook juist een katalysator geweest voor duurzaam

succes op de lange termijn.’ De ondernemers beamen dat er wel degelijk verschillen zijn tussen de culturen. Chinezen zijn bijvoorbeeld kritisch ten opzichte van het product, maar als ze eenmaal besluiten om te kopen, dan betalen ze op tijd en contant. Bij Hindoestaanse ondernemers zijn de vraagprijzen in aanvang hoog, maar er is altijd wel te onderhandelen over de prijs. De latino’s doen het juist weer goed in de handel. En Haïtianen zijn harde werkers, zeggen onze gesprekspartners, maar zijn niet altijd vakmensen. In dat opzicht zijn ze het tegenovergestelde van de Curaçaose ondernemers die we in de bouwsector tegen komen: minder harde werkers, maar wél vakmensen.

Trots op diversiteit

Aan het eind van het gesprek gekomen, benadrukken alle ondernemers dat zij mensen van verschillende culturele achtergronden elk op hun eigen manier benaderen. Deze diversiteit wordt gewaardeerd en ze zijn er trots op dat ze op zoveel verschillende manieren hun klanten kunnen bedienen. Curaçao wordt door allemaal gezien als een heel goede plek om te wonen en ondernemer te zijn, vooral door de kleinschaligheid en de geringe opstartkosten. Voor de lokaal geboren ondernemers telt ook mee dat zij erg bekend zijn met de werking van de samenleving en hierdoor op bepaalde momenten besluiten kunnen beïnvloeden en de juiste mensen kunnen benaderen. Over de rol van de overheid als ondersteuner van economische ontwikkeling op het eiland bestaat overeenstemming, maar de overheid zelf stelt duidelijke grenzen aan haar rol. Over het functioneren van die overheid zijn alle aanwezigen duidelijk minder enthousiast en de noodzaak om zowel het beleid als de dienstverlening beter te stroomlijnen, wordt door alle gesprekspartners onderstreept.

ADVERTENTIE

Coaching extra editie 2012

| 15

Thema nummer ondernemen op curaçao

o n de r n eme r s

portret

João Rodrigues Filipe Ondernemer met Portugese roots

João (‘Johnny’) Rodrigues Filipe heeft Portugese ouders, maar voelt zich honderd procent Curaçaoënaar. Hij is eigenaar van Madorosa Trading NV, een handelsmaatschappij in schoonmaakartikelen.

16 | Coaching extra editie 2012

Rodrigues Filipe is geboren op Curaçao. Zijn ouders zijn afkomstig van Madeira. Jarenlang hadden ze een toko. ‘In 1974 begonnen mijn ouders met Jan Boos Minimarket. Veel Portugezen hadden toen een toko op Curaçao. Het was voor mijn ouders vooral heel hard werken. Ze maakten dagen van 16 uur. In 1990 stelden onze ouders mijn broer en mij voor de keuze: “Wij gaan terug naar Madeira, gaan jullie mee?”. Zowel mijn broer als ik wilde op Curaçao blijven. Mijn ouders vertrokken en wonen nu op Madeira.’ Johnny Rodrigues Filipe studeerde ooit voor landscape architect maar kwam toch in zaken terecht. Hij nam het familiebedrijf over en heeft daarnaast verschillende bedrijven gehad. Handelsagentschappen zoals Jofer Agencies en zijn huidige bedrijf Madorosa Trading. ‘Ik hou van zaken doen’, verklaart hij eenvoudig, om er met een grote glimlach aan toe te voegen: ‘vooral op Curaçao!’ Juist de diversiteit van mensen waar hij mee handelt is voor Rodrigues een enorm plezier. Zoals de meesten begon hij bij het opstarten van zijn bedrijf eerst met het benaderen van directe contacten in de eigen gemeenschap, zoals kinderen van de vrienden van zijn ouders. ‘Portugezen van mijn generatie. Je kent elkaar. Maar doing business op Curaçao is fun, omdat

Tekst Oscar van Dam Beeld Ton Verkuijlen

â&#x20AC;&#x2DC;Ik hou van zaken doen. Vooral op CuraĂ§ao!â&#x20AC;&#x2122; het zo divers is. Ik doe zaken met Portugezen, maar ook met Nederlanders, Chinezen, Arabieren, Colombianen. Noem maar op. Je werkt hier met mensen van verschillende afkomst, ras en leeftijd. En het gaat allemaal vanzelf, zolang je de talen maar spreekt.â&#x20AC;&#x2122; Het geheim van zakendoen ligt volgens Rodriques in een persoonsgerichte aanpak, maar vooral in kwaliteit. â&#x20AC;&#x2122;Volgens mij zit zakendoen in je bloed. Charisma speelt een rol, het hebben van een makkelijke lach. Dat is allemaal belangrijk. Maar uiteindelijk gaat het erom dat je een goed product hebt.â&#x20AC;&#x2122; Rodrigues is er trots op dat hij, naar eigen zeggen, de beste producten in zijn segment verkoopt. â&#x20AC;&#x2DC;Ik ben de nummer ĂŠĂŠn leverancier voor Building Depot en Cost-U-Less en de supermarkten Centrum en Mangusa. Dat zijn vier grote klanten. De kwaliteit van mijn producten is doorslaggevend.â&#x20AC;&#x2122; Toch gaat ook voor hem zakendoen niet zomaar van een leien dakje. â&#x20AC;&#x2DC;Iedereen op CuraĂ§ao ervaart nu op economisch gebied een

moeilijke tijd. Mensen zijn bang. Vrienden van me hebben al aangekondigd van het eiland af te gaan. Voor mij is de periode nu een beetje lastig omdat ik kwaliteitsproducten verkoop en klanten steeds naar de prijs kijken. Ik lever goede bezems die lang meegaan, terwijl goedkope bezems steeds meer in trek zijn. Ze kijken niet naar de toekomst, maar naar het moment.â&#x20AC;&#x2122; Rodriques is getrouwd met een â&#x20AC;&#x2DC;Latinaâ&#x20AC;&#x2122;, heeft zowel CuraĂ§aoĂŤnaars, Nederlanders als Venezolanen in dienst. Ook zakelijk gezien is hij internationaal georiĂŤnteerd. Hij haalt voor Madorosa Trading NV voornamelijk schoonmaakproducten uit Colombia en de Verenigde Staten. â&#x20AC;&#x2DC;Dat ik in deze branche terecht ben gekomen is toeval. Al snel nadat ik hiermee begon werd duidelijk dat er een gat in de markt zat; de producten werden gelijk goed verkocht en mijn bedrijf ging lopen. En dat is de essentie. Je kunt nog zoveel goede contacten hebben, uiteindelijk gaat het om vraag en aanbod.â&#x20AC;&#x2122;

JoĂŁo (â&#x20AC;&#x2DC;Johnnyâ&#x20AC;&#x2122;) Rodrigues Filipe was born on CuraĂ§ao. His parents are from Madeira. When they decided to remigrate in 1990, Johnny and his brothers stayed on CuraĂ§ao. Although he studied to become a landscape architect, Rodrigues took over his parents company and many businesses followed. Nowadays he runs Madorosa Trading, working with people from CuraĂ§ao, the Netherlands and Venezuela and importing household products mainly from the USA and Colombia. He believes in a combination of a personal approach and high quality products.

ADVERTENTIE

Can your insurance company bundle your car and homeownerâ&#x20AC;&#x2122;s insurance and save you up to 20%?

To learn more about NAGICOâ&#x20AC;&#x2122;s great discounts, call us at 738-8222 or visit an agent near you.

Weâ&#x20AC;&#x2122;ve Got You Covered ! t nagico.com /PX 4FS WJ O H "OHVJMMB t "OUJHVB t "S V C B t 5IF #B IBNBT t #POB J S F t # 7 * t $VSBĂ&#x17D;BP t %PNJOJD B t 'SFODI "OUJMMFT t (SFOBEB .POUT FSSBU t 4BCB t 4 U &V T U BU J V T t 4U ,JUUT /FWJ T t 4 U -VDJB t 4U .BB S U F O t 4 U . BS UJ O t 4U 7JODFOU t 5S J O J EBE 5P CB H P

NA1160 Curacao MNC Ad-v1.indd 1

8/3/12 3:22 PM

Coaching extra editie 2012

| 17

Thema nummer ondernemen op curaçao

‘Wow, dat het zover gekomen is...’ Rondetafelgesprek over vrouwen en ondernemerschap Vrouwen zijn minder geschikt voor een bestaan als ondernemer dan mannen, volgens interna tionaal onderzoek. De Universiteit van het Duitse Wuppertal onderzocht in 2011 kenmerken van vrouwelijke ondernemers in 36 landen en concludeerde dat zij minder risico’s nemen en minder competitief zijn, eigenschappen die van belang zijn om een onderneming te laten groeien. Daar staat tegenover dat van vrouwelijke ondernemers 14,6 procent failliet gaat, tegenover 85,4 procent van de mannen. Met deze inzichten in het achterhoofd ging Coaching aan tafel met drie vrouwelijke ondernemers op Curaçao. We spraken over motieven en ambities, competen ties en stijlen en over succesvol ondernemen in een multiculturele samenleving.

18 | Coaching extra editie 2012

Een voor een druppelen ze dinsdagochtend vroeg binnen bij Avila. Florida Daflaar, eigenaresse van cosmeticazaak Ka-De-We in Otrobanda en Laundromat Easy Wash arriveert als eerste, al snel gevolgd door Lycia Giliam, eigenaresse MOM & Co, baby, kids & lifestyle store in Promenade Shopping Center. Als het net met behulp van toegesnelde Avila-medewerkers is gelukt om de elektrische rolgordijnen omhoog te krijgen, zodat de fotograaf tevreden is over het licht en de achtergrond, schuift ook Helmi Smeulders, eigenaresse van cateringbedrijf Thelma & Louise - Wild Cooking aan. Bestaat er inderdaad een verschil tussen de manier waarop mannen en vrouwen ondernemen? ‘Of het eindresultaat nu heel anders is weet ik niet, maar vrouwen zijn veel emotioneler met hun bedrijf bezig’, vindt winkeleigenaresse Lycia Giliam. ‘Passie is meer een drijfveer dan snel veel geld verdienen. Ik denk dat mannen vaak maar één doel voor ogen hebben. Wat blijft er aan het eind onder de streep over. Puur het geld maken dus en waarmee maakt ze niet zo uit.’ Van oorsprong chemisch analist en al dertig jaar eigenaresse van Ka-De-We aan de Breedestraat, Florida Daflaar, herkent dit en vult aan: ‘Wij gebruiken veel meer ons instinct, ons gevoel. De meeste mannen kunnen dat niet. Wij bekijken de zaak van verschillende kanten, we wikken en wegen wat langer voor we een zakelijk besluit nemen. Een man neemt inderdaad meer risico, hij neemt gewoon een besluit en ziet wel of het al dan niet lukt. Dat is ook de reden dat bedrijven van vrouwen langzamer groeien, ze houden met veel meer factoren rekening’. ‘Mijn vriend is ook ondernemer en die roept voortdurend: “ik zie daar business en met dat kun je verdienen” en dan zeg ik: “ja, maar dat

Tekst Ellen Timmer Met medewerking van Maya Mathias Beeld Prince Victor

Lycia Giliam

vind ik helemaal niet leuk om te doen”‘, vertelt Helmi Smeulders van cateringbedrijf Thelma & Louise. ‘Als ik hier om me heen kijk in de catering, dan zie ik wel duidelijk dat de andere cateraars allemaal mannen zijn en een stuk commerciëler. Het gaat mij niet zozeer om het geld, maar dat ik iets doe wat ik leuk vind. Ik denk dat dit voor vrouwen veel meer een rol speelt. Ik ben goed zoals ik ben en hoef niet zo nodig drie bedrijven te hebben.’ Giliam: ‘Dat heb ik ook met de winkel, het gaat dan meer om de finishing touch, de puntjes op de i zetten. Vrouwen zijn daar beter in, creatiever ook. We letten op de kleinste details en de uitstraling. Meer de kwaliteit en niet zozeer de kwantiteit.’ ‘Ik denk niet dat het altijd zo positief is dat vrouwen meer op gevoel afgaan en langer alles afwegen. Echt niet, want je houdt jezelf tegen, je zou zoveel meer kunnen bereiken, als je het wat zakelijker zou bekijken’, aldus Daflaar. Over de overeenkomsten en verschillen zijn de tafelgenoten het dus wel eens. Maar voor Giliam speelt ook de context een belangrijk rol. ‘Veel vrouwelijke ondernemers hebben kinderen en daarnaast ook nog een sociaal leven. Een man kan zich veel makkelijker volledig op een ding richten en zich dan afsluiten van de rest van de wereld. Dat er feestjes zijn, huiswerk moet worden gemaakt, een huishouding draaiende gehouden moet worden, dat lost een ander dan wel op.’ Daflaar vult aan: ‘Een vrouw is een multi-tasker’. Hebben vrouwelijke ondernemers wezenlijk andere motieven en ambities als het gaat om ondernemen? En hoe ligt dat dan op Curaçao? Voor de drie vrouwen aan tafel is het zelfstandig ondernemen iets geweest waar ze op een gegeven moment naar toe gegroeid zijn. ‘Ik had het allang niet meer naar mijn zin in mijn kantoorbaan en had het gevoel dat ik zoveel

Helmi Smeulders

meer kon’, bekent Helmi Smeulders. ‘Toch heeft het even geduurd voor ik daar verandering in durfde te brengen. Daar waren een etentje met een goede vriendin, een paar flessen wijn en een wild plan voor nodig.’ Nadat ze voor een kennis een zaak had opgezet, kwam bij Lycia Giliam het besef dat ze prima in staat was dat ook voor zichzelf te doen. Voor Florida Daflaar was de komst van haar eerste kind en haar terugkeer naar Curaçao het moment om zich op het ondernemerspad te begeven. ‘Ik ben begonnen met een container vol woningdecoratiespullen uit Italië en dat was een jammerlijke mislukking’, vervolgt Daflaar. ‘Je moet zien en snappen hoe de cultuur hier is en die respecteren om een succesvolle zaak neer te zetten. Ik was al jong weggegaan om in Nederland te gaan studeren en zelfs ik als Curaçaose kende de mentaliteit gewoon niet goed genoeg. Gelukkig kreeg ik de kans een bestaande cosmeticazaak over te nemen en samen met mijn toenmalige Nederlandse man ben ik toen begonnen met geur- en gelukswatertjes in Heinekenflesjes te verkopen. Dat is een onderdeel van mijn bedrijf waar drie man werkt en waar ik een behoorlijke omzet mee draai.’ Voor Lycia Giliam was het twaalf jaar geleden ook een beetje een sprong in het diepe. ‘Ik had toen nog geen kinderen maar zag wel dat er markt was voor een babyspeciaalzaak. Het is belangrijk dat je iets begint wat een aanvulling is en niet meer van hetzelfde. Daar schiet niemand iets mee op. Ga je eigen weg en wees origineel. Daar komt bij dat het ondernemersklimaat hier wat milder is waardoor het plezier van ondernemen ook groter is. Voor mij staat dat toch wel voorop en dat geldt voor de meeste vrouwen, het moet passen binnen je leven.’

Florida Daflaar

Uit onderzoek blijkt dat vrouwen het belangrijker vinden om eigen baas te zijn dan om te groeien. Bovendien hechten vrouwen meer belang aan een goede balans tussen werk en privé. Maar in een onderneming gaat altijd meer tijd zitten dan van te voren bedacht, weten ook de drie zakenvrouwen aan tafel. ‘Bij de start van Thelma & Louise had ik bedacht dat als ik twee partijen per week kon doen, ik er wel van rond kon komen. Zo van vier dagen werken en drie dagen vrij. Het eerste half jaar werkte ik vanuit huis en pas na een jaar heb ik mijn kantoorbaan opgezegd. Nu, acht jaar later, heb ik een personeelsbestand van zestig mensen en nog steeds als ik de kookstudio in Mahaai binnenstap, denk ik: “Wow, dat het zover gekomen is”. International research from the University of Wuppertal (2011) shows that because of specific characteristics women are less likely entrepreneurs than men. In this conversation three local female entrepreneurs share their experiences and discuss this supposed difference. In general, our interviewees confirm the research outcome. They are primarily driven by what they really value and appreciate in life; business results come second. Some are even surprised by the growth of their company. However, they do not consider this just a difference in characteristics, since in most cases female entrepreneurs have larger responsibilities at home than men. Although some have had to adjust to the social customs, all interviewees appreciate the business culture in Curaçao.

Coaching extra editie 2012

| 19

Thema nummer ondernemen op curaçao

o n de r n eme r s

portret

Sigmund Hermanus Ondernemer met Curaçaose roots

Sigmund Hermanus is geboren en getogen op Curaçao. Na zijn middelbare school trad hij in 1969 in dienst bij juwelier Spritzer & Fuhrmann. Om zich in het vak te bekwamen volgde Hermanus de juweliersopleiding in Nederland. In 1984 begon de juwelier/ goudsmid zijn eerste zaak in Bloempot Shopping Center. Nu repareert hij nog dagelijks sluitinkjes of zet met veel handigheid een schakeltje aan een horloge vanuit zijn winkel in Promenade.

Een bezienswaardigheid

In Schoonhoven, een plaatsje in het ‘Groene Hart’ van Nederland, deed Sigmund een studie voor juwelier/goudsmid. ‘Ik was de enige gekleurde persoon in Schoonhoven en daardoor een bezienswaardigheid. Sommige mensen wilden aan m’n haar voelen. Toch heb ik heb me nooit gediscrimineerd gevoeld en had ik ook nooit last van cultuurverschillen. Ik zie dat als een gevoel van mensen; iets waar ze niet goed mee weten om te gaan. Ik heb verschillende culturen in dienst gehad. Mijn klanten zijn tenslotte ook multicultureel. Ik kijk naar de persoon, nooit naar etniciteit. Wat is mijn eerste indruk? Daar gaat het om. Het moet klikken, het team wordt als het ware je gezin omdat je zoveel met elkaar werkt. Je moet blijven communiceren, dan kun je met iedereen werken. Gaat er iets niet goed, hup, meteen even om de tafel en praten.’

Soort ondernemer

‘Als ondernemer ga ik erg mijn eigen gang en daarbij hanteer ik één richtlijn: kijk nooit naar de concurrent. Dan ga je nabootsen en loop je achter de dingen aan. Dit leerde ik bij mijn eerste werkgever, Spritzer & Fuhrmann. Ik mocht toen van mijn baas ook nooit bij een andere juwelier naar binnen. Dat zit er nog steeds ingebakken, ik doe het nu nog niet, zelfs niet op vakantie’, lacht de goudsmid.

20 | Coaching extra editie 2012

Tekst Mirjam Boers Beeld Ton Verkuijlen

Ondernemersklimaat

‘Ik zit nu alweer 43 jaar in het vak. Het ondernemersklimaat op Curaçao is erg veranderd, de hele financiële en commerciële situatie van het eiland is veranderd. Klanten geven minder geld uit aan luxe artikelen. Dat komt met name door de hoge criminaliteit, je bent nu bang dat je wordt beroofd als je iets duurs om hebt. Het vertrouwen van het dragen is weg. Vroeger kocht ik veel in, nu evalueer ik goed voordat ik dure dingen inkoop. De winkel in Punda heb ik gesloten, ik draaide daar geen omzet. Toeristen kopen nu eenmaal niets duurs en de lokale markt is niet gegroeid, eerder gekrompen.’

Succes

‘Wilskracht en eerlijkheid, als je die twee dingen bezit, kun je succesvol worden als ondernemer. Maar, ondernemerschap is minimaal vijf jaar zwoegen, met veel geluk en doorzettingsvermogen, pas dan pluk je er de vruchten van. Ik weet zeker dat je ondernemen kunt leren. Alles is te leren. Het zit in je, maar je moet het wel ontwikkelen. Het belangrijkste is, dat je het leuk vindt wat je doet. Doe het niet puur om het geld, dan werkt het niet’, zegt Sigmund stellig.

Vrouwen zijn harde werkers

‘De vier jaar in Nederland hebben mij erg vernederlandst. Ik ben recht toe recht aan geworden en zeg waar het op staat. Voor sommigen is dat even wennen. Ik heb in mijn leven veel met vrouwen gewerkt. In het begin moest ik daar aan wennen, het is een andere wereld, maar een plezierige wereld. Vrouwen zijn harde werkers. Je moet goed naar ze luisteren en ze leren begrijpen, want soms zijn ze niet erg direct bij het uitleggen van een situatie, terwijl er wel iets is.’

Tips

‘Als ondernemer, zeker als nieuwe ondernemer, moet je momenteel zeer inventief zijn in je manier van zaken doen. De klant is minder trouw dan vroeger. Voor een verschil van een paar gulden lopen mensen naar de concurrent, vergeet dat nooit. Wees daarom voortdurend alert op de vraag van de markt. Bied kwaliteit door kennis en vakmanschap en geef vervolgens goede service op geleverde producten. Zo bouw je een trouwe en constante klantenkring op’, aldus Hermanus.

Sigmund Hermanus is owner of Hermanus jewelry shop in Promenade Shopping Center, which he started in 1984. Before that, he was educated in Schoonhoven in the Netherlands, and worked for Spritzer & Fuhrmann, where he leaned much about entrepreneur ship. One of the lessons he still practices is to never set foot in the shops of the competition. Originality and servicemindedness is key, next to being excellent in your field of expertise. Hermanus has employed people of all ethnical backgrounds. For him, this is a natural thing to do, if only because that is how the client population is too. He has never encountered problems in this area, although he knows he has a reputation for being explicit.

ADVERTENTIE

Coaching extra editie 2012

| 21

Thema nummer ondernemen op curaçao

Ondernemerschap op Curaçao: nog veel te leren? Op Curaçao gaat ondernemen niet zomaar vanzelf. Zowel de overheid als het bedrijfsleven maken zich zorgen om de hobbels die met name een beginnend ondernemer moet nemen. Daarnaast is een eigen bedrijf starten alles behalve een vanzelfsprekende loopbaankeuze. En daar moet wat aan veranderen...

ADVERTENTIE

22 | Coaching extra editie 2012

Hoe krijg je mensen aan het ondernemen? Dat is de kernvraag waar het ministerie van Economische Ontwikkeling (MEO) al enige tijd mee worstelt. Voor het ministerie is het vooral belangrijk dat op Curaçao meer ondernemingen worden opgericht door Curaçaoënaars. Hiertoe moeten obstakels worden opgeheven en de interesse worden aangewakkerd. De Sector Ondernemen is binnen MEO verantwoordelijk voor dienstverlening aan potentiële en startende ondernemers, maar is er vooral ook om ondernemerschap te stimuleren. Hoofd van de sector, Mariella OlariaMaduro, heeft onlangs een analyse laten verrichten naar de doelmatigheid van de sector.

Dienstverband vanzelfsprekend

Inderdaad zijn er, zo blijkt uit het onderzoek, nog heel wat barrières te slechten. Met name blijkt dat er te weinig bekendheid is over de mogelijkheid tot financiering van startende ondernemers, er ontbreekt goede actuele informatie en er zijn nog te veel obstakels voordat iemand daadwerkelijk kan beginnen als ondernemer. Uit de analyse kwam verder naar voren dat specifiek beleid moet worden gevoerd om kennis over te brengen aan Curaçaoënaars over het ondernemen en het

Tekst Oscar van Dam

nemen van het daarbij behorende risico. Volgens verschillende deelnemers groeien Curaçaoënaars nu nog te vaak op met de gedachte dat ze automatisch in dienst gaan bij een bedrijf. En niet dat ze zelf een bedrijf oprichten. Ondernemerschap is dus omringd met veel onbekendheid en zou daarnaast populairder gemaakt moeten worden.

‘Mensen moeten nog meer met elkaar communiceren over ondernemen.’ Volgens Mariella Olaria-Maduro is het belangrijk dat jonge Curaçaoënaars in aanraking komen met álle mogelijkheden voor hun loopbaan. ‘Ondernemen krijgt nog te weinig aandacht in de opvoeding en op school.’ Het ministerie staat er in haar doelstellingen en activiteiten niet alleen voor. Ook de Kamer van Koophandel stimuleert beginnend ondernemerschap, bijvoorbeeld door cursussen voor startende ondernemers. Via de radio is er sinds enkele jaren ‘Hoyer in Business’, zowel in een Nederlandstalige als Papiamentstalige

editie, waarin veel best practices, wetenswaardigheden en tips worden uitgewisseld.

Festival di Lamunchi

Als één van de opmerkelijkste acties om ondernemen als een serieuze loopbaankeuze te stimuleren, wordt Festival di Lamunchi genoemd. Dit is een ondernemerswedstrijd voor scholen die vorig jaar, onder leiding van Girobank, voor het eerst werd georganiseerd. Het festival wil kinderen ‘een notie van zaken doen’ meegeven. Voor het festival moeten leerlingen een creatief bedrijfsconcept bedenken rond de limoen, bestaande uit een recept en een business plan. De winnaars krijgen een geldprijs (eerste prijs 10.000 gulden, tweede prijs 5.000 en derde prijs 2.500 gulden), waarvoor ook een bestedingsplan moet worden gemaakt. Het idee is dat leerlingen leren om een bedrijf te starten. De jury beoordeelt uiteindelijk de bedrijfsvoering, de verkoopresultaten en de promotie van het product.

Ruimte in lesprogramma

De deelnemende scholen pakten het grondig aan. Zo organiseerde het Berg Carmel College in het kader van het festival een heuse pers-

Both Curaçao government and the private sector are concerned about what they consider an insufficient interest in entrepreneurship on the island. One of the reasons for this seems to be the high barrier for starting a company. Not only does this involve a lot of paperwork and waiting, there also seems a lack of information. Another issue often mentioned is that entrepreneurship is just not part of Curaçao culture. Young people do not even seem aware of the option to start a business. For both issues - barriers and awareness - several initiatives have been taken in the past years, such as the ‘from red tape to red carpet’ policy and the ‘Festival di Lamunchi’ project in which kids learn the basics of starting a company.

Aruba-Bonaire-Curaçao-St. Maarten-Rotterdam-Suriname-Cuba

ADVERTENTIE

KPMG Meijburg Caribbean

, belastingadviseurs, verleent fiscale diensten vanuit haar kantoren op Aruba, Bonaire, Curaçao en St. Maarten, alsmede vanuit haar “Dutch Caribbean Desk” te Rotterdam. Tevens worden vanuit deze kantoren de Surinaamse en Cubaanse markten bediend. Voor de uitbreiding van ons team op de diverse locaties zoeken wij gekwalificeerde (Senior) Tax Managers en (Junior) Tax Advisers. Nadere actuele informatie wordt verstrekt op onze website www.kpmg.com/dutchcaribbean of telefonisch door: Harry Canters / Fong-Mang Cheong: 732-5400

TAX IS OUR BUSINESS!

© 2012 KPMG Meijburg Caribbean, een maatschap naar het recht van Curaçao en lid van het KPMG netwerk van zelfstandige ondernemingen die verbonden zijn aan KPMG International Cooperative (“KPMG International”), een Zwitserse entiteit. Alle rechten voorbehouden.

Coaching extra editie 2012

| 23

Thema nummer ondernemen op curaçao

‘Curaçao heeft op het gebied van ondernemerschap veel te bieden’ conferentie, waarbij leerlingen gezeten aan een tafel de pers te woord stonden als achtereenvolgens financieel, commercieel en creatief directeur. Daarbij werden een businessplan en de besteding ervan gepresenteerd met een begroting. Tevens was er een reclamecampagne bedacht en werd een financieel rapport uitgegeven. Het vak ondernemen kreeg daarmee, dankzij het festival, spelenderwijs een plaats binnen de lessen, want in het lesprogramma was uitgebreid ruimte ingeruimd voor de ondernemerswedstrijd. Winnaar werd uiteindelijk de Elis Juliana-Sheila Karelschool met een ‘mushi di lamunchi’ (een pudding) waarvoor een

bedrijf was opgericht, in ieder geval op papier. De creaties betroffen verder onder meer lamunchi-ijs en lamunchi-frisdrank. Naast de verrassende producten kregen de ondernemerslessen ook veel aandacht van de scholen. Reden voor Girobank om met het festival door te gaan, maar dan met een andere vrucht in de hoofdrol.

Van Red Tape naar Red Carpet

Dat ondernemen op Curaçao gestimuleerd moet worden heeft het eiland voor een deel aan zichzelf te danken. De spreekwoordelijke ‘red tape’ of bureaucratie ontmoedigde veel mensen in het verleden om een bedrijf te beginnen. Kort na de vorming van het nieuwe land Curaçao op 10-10-10 kondigde het ministerie van Economische Ontwikkeling de strijd aan tegen de trage ambtelijke besluitvorming. In april van dit jaar werd in dat kader het eerste feestje gevierd, toen duidelijk werd dat een grote achterstand bij de afdeling vergunningen was ingehaald. De 4000 vestigingsaan-

vragen die sinds 2006 waren binnengekomen waren volgens minister Abdul Nasser el Hakim weggewerkt. Hij beloofde dat offshore bedrijven voortaan binnen maximaal twee weken een vergunning krijgen. Overige bedrijven krijgen binnen maximaal vier weken uitsluitsel, aldus de minister die de ‘red tape’ wil vervangen door ‘red carpet’. Deze rode loper moet Curaçaoënaars ertoe brengen de ‘grote’ stap te wagen.

Communiceren over ondernemen

Ook vanuit de ondernemerswereld zelf zijn er positieve geluiden. Onlangs werd door JCI IOBA Curaçao en Banco di Caribe een prijs uitgereikt aan de meest creatieve jonge ondernemer, Timo Brouwer van Green Force Curaçao. Daarbij meldde de organisatie dat ‘Curaçao op het gebied van ondernemerschap veel te bieden heeft’. Er zijn veel mogelijkheden, maar wat er nog aan ontbreekt? Volgens de netwerkorganisatie: kennis en ideeën. ‘Mensen moeten nog meer met elkaar communiceren over ondernemen.’

ADVERTENTIES

It’s your meeting. . . .

. . . .but our business! Avila Hotel is highly experienced in organizing business events and is able to offer you extensive personalized service packages. Five multifunctional rooms including the most up-to-date audiovisual equipment with a maximum capacity of 150 guests. Taking care of the small details and offering personal attention will turn your occasion into an unforgettable event. We are happy to personally assist you in organizing your next special event. Please contact our Conference and Banqueting professionals to support and advise you!

www.avilahotel.com | events@avilahotel.com |

24 | Coaching extra editie 2012

facebook.com/avila hotel | Tel. 461 4377 ext. 722 |

Tekst Lianne Leonora

Kennis over ondernemerschap op Curaçao De Chinezen hebben de toko’s overgenomen van de Portugezen. Of: de Hindoestanen hebben de winkels in Punda en Otrobanda grotendeels overgenomen van de Joodse winkeliers. Helaas zijn deze wetenswaar digheden op niets anders gebaseerd dan persoonlijke observaties. Statistieken over ondernemers op Curaçao in combinatie met herkomst naar land of etniciteit zijn niet beschikbaar. Ook andere data is schaars.

Profielschetsen

Voor profielschetsen van ondernemers van de diverse etnische groepen kunnen wel enkele bronnen geraadpleegd worden. Bijvoorbeeld ‘Samen leven: Curaçao in de twintigste eeuw’ van Bernadette Heilgers (2001) of ‘Roots of our future’ van Linda Rupert (1999), digitaal beschikbaar op www.caribseek.com. De informatie is echter niet actueel en ook hier vinden we geen kwantitatieve informatie.

Geregistreerde bedrijven per 31 december 2007

2008

2009

2010

2011

Offshore 14191 16642 Lokaal

13870 16642

12941 17348

16703 21691

15916 22546

30833

30512

30289 38394 38462

Totaal

Bron: Chamber of Commerce and Industry Curaçao

Ontwikkeling en opinies van bedrijven in 2011

Onderzoek van CBS laat verder zien dat van de ondervraagde bedrijven ruim 35 procent een omzetstijging in 2011 heeft gerealiseerd ten opzichte van 2010. Een afnemende omzet wordt door 43 procent van de bedrijven gerapporteerd. Bijna 40 procent van alle bedrijven heeft aangegeven een negatief bedrijfsresultaat over 2011 te hebben behaald. In een halfjaarlijks onderzoek peilt CBS ook het vertrouwen van ondernemers in de econo-

mie. Het beeld dat ondernemers hebben is in december 2011 ten opzichte van juni 2011 wat minder positief geworden. Meer ondernemers, 47 in vergelijking met 42 procent, ervaren een verslechterd vertrouwen in de economie, tegen slechts 3 procent die aangeeft dat het vertrouwen in de economie is verbeterd. Het percentage bedrijven dat vertrouwen heeft in de toekomst is in de loop van 2011 iets verder afgenomen en wel van 52 naar bijna 49 procent.

ADVERTENTIE

Algemene economische data

Na een rondgang langs de Kamer van Koop handel, CHATA, Korpodeko en Central Bureau of Statistics Curaçao (CBS) blijkt alleen het laatste enig relevant cijfermateriaal te hebben. Helaas zijn de cijfers van de bevolkingstelling van 2011 nog niet openbaar. Wel relevant en actueel zijn de registraties van de inschrijving en beëindiging van bedrijven, het onderzoek naar economische groei en vertrouwen in de economie. Deze twee onderzoeken zijn het meest relevant ten aanzien van ons thema. Voor 2010 berekende CBS Curaçao dat een lichte stijging van de economische activiteiten heeft plaatsgevonden, resulterend in 0,1 procent groei, ten opzichte van een achteruitgang in het Caribische Gebied van 1,3 procent. De groei van de Curaçaose economische activiteiten in 2010 heeft voornamelijk plaatsgevonden in de bedrijfstakken nut (2,7%), handel (5,8%), horeca (4%), privé-onderwijs (4,1%), overige gemeenschappelijke, sociale en persoonlijke dienstverlening (4,8%), de financiële dienstverlening (1,1%), overheid (4,7%) en particuliere huishoudens (1,7%).

Coaching extra editie 2012

| 25

Thema nummer ondernemen op curaçao

o n de r n eme r s

portret

Jack Baroud Ondernemer met Libanese roots

Jack Baroud werd op 25 december 1953 geboren te Libanon. Zijn vader woonde en werkte toen al op Curaçao. Jack(ofwel YAK, van Yehia Abdel Kader) Baroud wist van jongs af aan dat zijn toekomst in de Cariben lag. Hij arriveerde hier op 24-jarige leeftijd.

26 | Coaching extra editie 2012

‘Mijn vader had in de buurt van de Churchill weg een zaak waar mensen brood konden kopen en wat konden eten en drinken. Alle Arabieren hadden hun zaken rond die buurt: Churchillweg, Suffisant, Normandie.’ Baroud vertelt graag over vroeger. ‘Nog voordat er auto’s op Curaçao waren, gingen de Libanese handelaars regelmatig naar Banda’Bou. Met paard en wagen trokken ze langs de huizen om bestellingen op te nemen van bijzondere spullen zoals radio’s, tafels, kasten, wc-potten en dergelijke. Zo’n tocht duurde vijf dagen, van maandag tot en met vrijdag. Daarna werden de artikelen afgeleverd. Ook Banda’Riba werd op die manier bezocht. Met de komst van de auto veranderde veel.’ Jack Barouds vader was uitgegroeid tot zakenman in goede doen. Toen Baroud naar Curaçao kwam, hadden zijn oudere broers de zaak van vader al over genomen en uitgebouwd. ‘De Arabieren waren de eerste handelaren op Curaçao die spullen op afbetaling verkochten. Onze zaak, Casa Nena, was een begrip. Ik denk dat in meer dan de helft van de huishoudens artikelen uit onze winkel staan.’ Baroud zegt direct van Curaçao te zijn gaan houden toen hij hier kwam. ‘Ik bleef niet alleen met de andere Libanezen ‘s avonds praten en waterpijp roken, maar ging op pad.

Tekst Oscar van Dam Beeld Ton Verkuijlen

Ik was geïnteresseerd in het eiland. Daarom wilde ik de taal ook begrijpen’, vertelt Baroud in zijn kantoor in het Baroud Center aan de Schottegatweg. Toen hij begon te werken in de meubelzaak leerde hij binnen een paar maanden Papiaments: ‘Ik luisterde naar mijn Antilliaanse collega’s, schreef elke dag de woorden op die ik had leren kennen en begon die te herhalen. De eerste twee maanden lachten ze me uit, na drie maanden kon ik het spreken’. Onder druk van veel concurrentie in de meubelhandel stapte Baroud eind jaren tachtig over op onroerend goed. Hij bouwde onder meer Cost-U-Less en het gebouw van Fundashon Material pa Skol, beide aan de Jan Noorduynweg. Hij spreidde zijn vleugels uit en stond in 1985 aan de wieg van de Sosiedat di Komersiantenan di Otrabanda, SKO, en de Curaçao Cruise Action Group. ‘Ik heb business administration gestudeerd. Maar mijn interesse is breder en gaat uit naar psychologie, economie en politiek. Mensen denken dat ik een kapitalist ben, omdat ik veel gebouwen heb. Maar mijn overtuiging is het socialisme. Zorg voor anderen, voor de maatschappij. Dat deed mijn oudere broer Ibrahim – Don

‘Zorgen voor anderen en geloof in collectivisme’ Abraham. Dat doe ik met mijn personeel, waarvoor ik goed zorg. Ik wil samenwerken, geloof in collectivisme. Vandaar de verenigingen als SKO.’ Ook binnen de Arabische gemeenschap is Baroud actief, zowel lokaal als in Zuid-Amerika. ‘Met een groep kun je veel meer bereiken dan alleen. Ik werk voor Curaçao. En ik ben ook Yu di Kòrsou. Ik kan niet langer dan een week van mijn eiland zijn, dan mis ik het te erg. Mijn kinderen groeiden hier op en gingen hier naar school. En niet alleen wij, vrijwel alle Arabieren op Curaçao zijn helemaal in de samenleving verweven. Dat hebben we gemeen met de Portugezen. Volgens mij zijn die twee groepen het best geïntegreerd’.

Jack Baroud was born in Lebanon in 1953 and moved to Curaçao at the age of 24. At that time his father already was a successful businessman on the island. Jack joined the family business in household goods and furniture, but switched to real estate in the 1980s. Baroud is aware of the prejudice against him being a ‘capitalist’ but passionately defends socialism and collectivism. And this clearly is not just lip service. Baroud is amongst the founding members of several business associations, such as the ‘Society of small business entrepreneurs in Otrabanda’ (SKO). His interest in the culture of Curaçao showed early after his arrival, when he started to mingle and learn Papiamentu right from the start. Baroud considers himself and his family full Yu di Kòrsou and does not like to be away from his island for more than a week.

ADVERTENTIES

Colombiaweg 1 Tel 869 2107 / 868 0071 LQIR#KLSULQWLQJ FRP ZZZ KLSULQWLQJ FRP

Coaching extra editie 2012

| 27

Wulfsen & Wulfsen Glashelder

de beste.

Intergrated Home Solutions is uw eerste keus voor onderhoud, reparatie en installatie van aluminum ramen, deuren & puien. Wij bieden een compleet pakket aan oplossingen voor iedereen, zowel zakelijk als particulier. Bel voor meer informatie.

INTEGRATED HOME SOLUTIONS T: 519 4718 | ihscuracao@gmail.com

1057_IHS_ad_Coaching_90x65.indd 1

28 | Coaching extra editie 2012

2/9/12 14:27

Tekst Mirjam Boers Beeld Marika Ringnalda

De werkplek van... Virgilio Martis Operation Manager bij DHL

Vier gele DHL busjes staan klaar om te vertrekken. Het vlieg tuig is vandaag te laat en daardoor gaan de documenten via de vier vaste routes wat vertraagd de deur uit. Virgilio Martis, manager van onder andere de chauffeurs, zorgt ervoor dat iedereen alsnog zo snel mogelijk de weg opgaat. DHL, sinds 2002 voor honderd procent eigendom van Deutsche Post World Net, is in 1969 in Amerika opgericht door de Amerikanen Dalsey, Hillblom en Lynn. Wereldwijd vervoert DHL 40 miljoen kilo vracht en twee miljard zendingen per jaar. Bij het bedrijf werken ruim 530.000 mensen. Bij DHL op Curaçao werken 35 mensen, van wie er elf onder de operationele leiding van Virgilio vallen. ‘Elke dag komt er een DHL-vliegtuig aan op Curaçao en vertrekt er één, behalve in het weekend. De spullen die via de lucht worden afgeleverd, gaan eerst door de scan. Zaken als sieraden, wapens, geld en drugs worden er meteen tussenuit gehaald. Vervolgens is het dan zaak om te achterhalen van wie het afkomstig is’, legt Virgilo uit.

Ritueel

Manager Martis rijdt elke morgen rond 7.00 uur naar Hato. ‘Het werkt beter als ik zelf de zaken in de gaten houd. Het vliegtuig dat ‘s ochtends aankomt moet gelost worden; de goederen moeten eruit en naar de juiste plek gebracht worden. Ik wil er bovenop zitten, dat versnelt wel degelijk het proces. Vervolgens rijd ik naar kantoor en zorg ervoor dat de chauffeurs de documenten sorteren en op pad gaan. Dan ga ik naar een andere kamer waar ik in het systeem precies kan zien hoe het met de bezorging gaat. De jongens op de weg scannen de envelop die ze afleveren en dat kan ik meteen zien in het systeem. ‘s Middags is het tijd voor de pakketten. Alles wat in en uit Coaching extra editie 2012

| 29

�� . Announcing spectacular new meeting venues at Hyatt Regency Curaçao. Elevate the effectiveness of your next meeting when you hold your event with Hyatt Regency Curaçao, a ��-guestroom oasis. From a one-day conference to a weeklong convention, our unique and flexible meeting space is designed to impress the most seasoned attendee. For reservations and information on discounts for local businesses, please contact our sales department at �� . Hyatt. You’re More Than Welcome.

�� .��.��

30 | Coaching extra editie 2012

Virgilio Martis works at DHL Curaçao for over twelve years now. Coaching magazine visited his work place: an office with a view. Martis is Operation Manager and oversees the DHL central warehouse. But he also is a manager by walking - and driving - around. His day starts by visiting Hato airport, to assist with the processing of incoming packages. His afternoon is filled with paperwork and troubleshooting. DHL has a lot of diversity in its Curaçao workforce: locals but also people from Venezuela, Colombia, the Dominican Republic and The Netherlands. People are used to speaking several languages within one conversation. Although Martis as a manager does not encounter difficulties because of this diversity, he does see differences in work ethics. The local people in his experience are more laid back for instance, whereas the Dominicans are very quick and obedient in response to a request from the manager.

gaat via DHL staat al in het systeem. Op die manier kunnen de douanedocumenten vooraf gemaakt worden en is de check een stuk eenvoudiger. Als iedereen op straat is, kijk ik de rapporten na op achtergebleven zaken, zodat ik gelijk na kan gaan wat er aan de hand is en ook hiervoor een oplossing kan zoeken.’

Eén met de werkvloer

Het grote gele gebouw aan de Schottegatweg zal niemand ontgaan; dit is de hoofdvestiging. Achter de twee klantenbalies bevindt zich een grote hal met DHL-auto’s, scanners en rekken. Vier jongens zijn bezig de documenten te sorteren en op volgorde te leggen in hun gele bus. Elke dag rijden er vier chauffeurs de vier vaste routes; eerst gaan de documenten, dan de pakketten. ‘Gisteren had ik drie zieke koeriers en ben ik zelf bijgesprongen. Zo ben ik tenslotte ook ooit begonnen en ik kan het nog steeds’, lacht Martis. Boven de operationele hal bevindt zich een galerij met mooie kantoren voor de back office, de financiële afdeling en de directie. Virgilo heeft zijn kamer beneden, met uitzicht op de werkvloer.

Echte werkplek

De werkplek van Virgilio is een heuse ‘werk’plek. De dozen, computers, een verzakte plafondtegel, een ouderwets prikbord en veel papieren bepalen het beeld. Een

grote kopieermachine en twee kasten met bruine dozen en ordners maken de operationele plek compleet. De deur staat open, de lead koerier loopt in en uit, en overlegt tussendoor met zijn manager. Operationeler kan bijna niet. Martis is al ruim twaalf jaar werkzaam bij DHL. Hij is geboren en getogen op Curaçao, maar heeft ook een tijdje in Nederland gewoond en werkte daar als brandweerman. ‘In de jaren ‘80 gebeurden er opeens dingen, waardoor ik me niet meer thuis voelde in Limburg. Ik had het idee dat ik werd aangekeken op de dingen die andere kleurlingen veroorzaakten. Het was tijd om terug te gaan naar Curaçao en ik ben nog steeds erg blij dat ik die keuze toen gemaakt heb.’

‘De sfeer is erg goed, er is geen onderlinge strijd’

Cultuurverschil

‘We hebben veel verschillende culturele achtergronden in huis; Venezolanen, Colombianen, Dominicanen, Nederlanders en Curaçaoënaars. Dat maakt het bedrijf juist zo divers en de sfeer erg goed. Er is geen strijd onderling. Iedereen spreekt Engels, Spaans en Papiaments en is loyaal aan elkaar. Mijn chauffeurs zijn van hier of uit de Dominicaanse Republiek. En als ik een verschil moet noemen, dan zullen Dominicanen makkelijker en sneller doen wat ik vraag. Antillianen zijn vaak van: “Ai no, kan het niet straks?”’, lacht Virgilio.

De Coach

Coaching extra editie 2012

| 31

Thema nummer ondernemen op curaçao

o n de r n eme r s

portret

Wai-San Pau Ondernemer met Chinese roots

Wai-San Pau is opgegroeid als kind van Chinese restauranthouders op Curaçao. Uiteindelijk heeft hij de zaak van zijn ouders overgenomen. ‘Je kunt wel zeggen dat ik er gewoon in ben gestroomd.’ Wai-San is volgens eigen zeggen meegegroeid met de zaak. ‘Je leert daardoor met klanten om te gaan. Al vanaf heel jongs af aan. Ik heb nooit iets anders gedaan.’

32 | Coaching extra editie 2012

Wai-San Pau (49) zegt het met een lach. ‘Ik was de jongste van het gezin. Mijn broers en zussen hebben andere keuzes gemaakt, zo woont m’n zus in Canada. Ik moest mijn ouders verzorgen. Ze waren al ouder toen ik werd geboren, ik was echt een nakomertje. Vader en moeder stonden in de winkel, ik kon niet anders dan bijspringen. Ik ben altijd gehoorzaam geweest en heb mijn ouders gevolgd.’ Pau ging naar het Marnix College en studeerde daarna voor accountant tijdens de avondopleiding op het Radulphus College. Hij sprak Nederlands op school, Papiaments en Spaans op straat en thuis Chinees. Hij groeide vanaf z’n tiende op in Punda, bij de zaak die zijn ouders hadden. ‘Mijn opa was daar al voor de Tweede Wereldoorlog begonnen. Vroeger was het een cafetaria. In die tijd stonden de werknemers van de Isla al voor vijf uur ’s ochtends voor de deur om koffie te drinken. Daarna gingen ze per boot naar de Isla. En natuurlijk was er altijd contact met de ‘overburen’, de Venezolaanse verkopers van groente en fruit op de barkjes.’ Maar behalve eten en drinken, is Pau tien jaar geleden ook begonnen met spirituele producten in zijn ‘Ylang Ylang’ winkels. ‘Daarvoor ben ik naar beurzen gegaan, voor bijzondere spullen.’ Ook is hij meerdere keren naar China

Tekst Oscar van Dam Beeld Ton Verkuijlen

gereisd. ‘Ik voel me Yu di Kòrsou. Ik weet wel dat ik volgens sommige mensen niet in het geijkte plaatje van de Yu di Kòrsou pas, maar ik ben hier opgegroeid, ook al zijn mijn ouders Chinees. In China ben ik een buitenlander, al is het maar omdat we thuis Toisanees en niet Mandarijn spreken. Toen ik eind jaren zeventig voor het eerst naar China ging, vond ik het heel apart. Dan merk je dat je ergens anders vandaan komt. Kijk naar Nederland, dat is heel klein. En daarin zie je al verschillen. Ik ben in Texel geweest en verstond het dialect niet. China is heel groot en heeft veel talen.’ De Chinese gemeenschap op Curaçao is klein, volgens Pau. ‘Ik doe veel voor de gemeen-

‘Ik ben de Chinees van Punda’ schap, help met vertalen en dergelijke. Ook zijn er zakelijke contacten. Maar ik ga niet alleen met Chinezen om. Ik woon al veertig jaar in Punda, ik ken iedereen. Ik ben de Chinees van Punda. Ook komen alle soorten mensen in de zaak. Punda is nu eenmaal één van de meeste gemengde plaatsen van het eiland, en iedereen houdt van lekker eten’, aldus Pau met een glimlach.

As the youngest child in his family, Wai San Pau took over the restaurant business of his parents. This all happened quite naturally. Wai was very obedient, and other than his siblings always worked alongside his parents. By now, he has extended the business and also trades Chinese ware such as incense. After his first visit to China, the realization really hit him that he was different, that he was from Curaçao and not from China, although 100% Chinese. On the island of his birth, he has a mixed network, enabled by his ability to speak Dutch, Papiamentu, Spanish and Chinese.

ADVERTENTIES

Leasing a car (or fleet) at Uralco is all about you and your convenience. No more waiting in line for inspections, license plate tax and insurance payments. It’s all taken care of. You can just drive, enjoy and save a lot of time. And if something should happen, your replacement vehicle is waiting for you. Leasing is the way to drive, and Uralco is the way to lease. Contact us!

7/19/12 17:10

Coaching extra editie 2012

| 33

Thema nummer ondernemen op curaçao

colofon Oplage 2.500 exemplaren Coaching verschijnt ieder kwartaal Deze editie is een extra uitgave in 2012 Uitgave en distributie Uitgeverij Loket 1 Gosieweg 33, Curaçao Telefoon 737 7235 info@loket1online.com Uitgever Bas Kok Algehele coördinatie Saskia Matthijsse (Uitgeverij Loket 1) Coördinatie fotografie en interviews Ivette van der Velden

Redactie/bijdragen Mirjam Boers Oscar van Dam Margo Groenewoud Lianne Leonora Maya Mathias Guido Rojer Ellen Timmer Michiel van der Veur Willem Jan Stokhof Hoofd- en eindredactie Margo Groenewoud Vormgeving en productie Uitgeverij Loket 1 Drukwerk Hi Printing Curaçao Advertentie-aquisitie Annemarie Post (522 1720) Ivette van der Velden (510 3415)

www.coaching-magazine.net © 2012 Uitgeverij Loket 1 Niets uit deze uitgave mag op enige wijze verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van de uitgever.

ADVERTENTIE

34 | Coaching extra editie 2012

Interessant nieuws? Laat het ons weten! Heeft uw bedrijf, stichting of vereniging nieuws dat interessant is voor de lezers van Coaching? Dan ontvangen wij daarvan graag bericht. Coaching hecht veel waarde aan objectieve, onafhankelijke berichtgeving, maar heeft uw bericht daadwerkelijk (nieuws) waarde voor onze lezers, dan wil de redactie hier graag over geïnformeerd worden. Deze informatie kan gebruikt worden als input voor een artikel of bijvoorbeeld een melding op onze Facebook-pagina. Een persbericht kunt u sturen naar info@loket1online.com. Artikelen waarin uw bedrijf wordt gepromoot zijn niet redactioneel onafhankelijk, daarom adviseren wij u in dat geval gebruik te maken van het plaatsen van een advertorial. Personeelsveranderingen voor de goed gelezen en gewaardeerde rubriek ‘van-naar’ zijn ook van harte welkom. Hiertoe kunt u tevens een bericht sturen naar info@loket1online.com.

Toegewijd aan jou!

Voor meer informatie: 433 91 30

Fax: 461 78 61

E-mail adres: info@gironet.com

Website: www.girobank.an

Coaching extra editie 2012

| 35

Een huis kopen?

U ontvangt meer dan alleen maar een aantrekkelijke rente! Wat uw plannen ook mogen zijn deze zomer, groot of klein, kom naar RBC Royal Bank® en wij zullen u helpen deze te realiseren. -

Uitgebreid financieel advies Rentekortingen op hypotheken Verlaagde kosten op credit cards Flexibele terugbetalingsmogelijkheden Overzichtelijk uw bankzaken beheren Diverse hypotheekpakketten

Voor meer informatie bel 763 8438 (Curaçao), 717 4500 (Bonaire). U kunt ook persoonlijk langskomen bij een van onze branches, www.rbc.com/caribbean

®Registered trademark of Royal Bank of Canada. Used under licence.

36 | Coaching extra editie 2012