VAT*70

vat

70

VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

jaargang 14 nr. 5 - nov/dec 2017 verschijnt 5x per jaar: jan/mrt/mei/sep/nov P2A8106 Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X

10 TOT 30 NOV

19:00

T E N TO O N STE LLIN G

Nelleke Cloosterman

Nelleke Cloosterman (geboren te Wuustwezel 1996) studeert en werkt momenteel in Gent, waar ze in 2014 haar studies schilderkunst begon aan het KASK. De mens is voor mij het meest boeiende onderwerp om te schilderen; iedereen heeft een ander verhaal. Doordat ik naar waarneming schilder ontstaat er een intieme, soms vreemde sfeer in het schilderij.

Vanuit de frontale pose, die normaal tot een dialoog zou moeten leiden, kom je tot portretten die eigenlijk niets prijsgeven en afwezig zijn. Heldere kleuren, klare vormentaal en frontale pose worden gehanteerd om het tegenovergestelde uit te stralen; de portretten kijken langs u heen in plaats van aan te kijken.

Een soort van weemoed. Er ontstaat een contrast tussen de frontale blik en het wegkijken; het niet prijsgeven.

Ondanks het hedendaagse karakter van beeldmateriaal vormen ze tijdloze beelden, dit door compositorische keuzes die naar de tradities van de schilderkunst zelf verwijzen. Het resultaat is het tegenovergestelde van een snapshot, door de focus die verlegt wordt ontstaat er een totaal andere tijdservaring. Hun houding blijft hetzelfde maar hun blik blijft duren. Een eeuwig durend moment.

Door veel te experimenteren ben ik steeds op zoek naar manieren om mijn eigen realiteit weer te geven. Ik geloof niet in een ‘stijl’ hebben. Met jezelf in een bepaalde richting te duwen trek je alleen maar grenzen voor jezelf.

Mijn benadering tot het maken van een schilderij verschilt van werk tot werk. Ik wil tonen hoe ik in de wereld sta. Zo ontstaan er speelse, bijne kinderachtige tekeningen, maar ook grote confronterende doeken.

4

DEC

20:00

DEBAT

Alle ogen gericht op Kwatta De gemeenteraads­ verkiezingen in Antwerpen met Prof. Peter Thyssen (UAntwerpen - dep. Politieke Wetenschappen) en columnist Guillaume Van der Stighelen (medeoprichter reclamebureau Duval Guillaume) O RGA N IS AT IE : UPV-VUB,

in samenwerking met HVV-Provincie Antwerpen, HVV-Vrijzinnig Antwerpen

21 De Warmste Fakkeltocht DEC

18:00

De warmste fakkeltocht brengt mensen op een gezellige manier samen in donkere winterdagen. De fakkel staat voor vrijzinnig humanisten symbool voor solidariteit, licht en warmte. Alle opbrengsten van deze actie gaan tevens naar een goed doel in het kader van Music For Life.

O R G A N I S AT I E : huisvandeMens Antwerpen en HVV Provincie Antwerpen, in samenwerking met HVV Vrijzinnig Antwerpen, Vrijzinnige Dienst UA Antwerpen en Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’.

IN F O : www.dewarmstefakkeltocht.be

19 Nieuwjaarsreceptie JA N

19:00

de tentoonstelling loopt tot en met 30 november en is open op do – vrij – zat, van 14u tot 18u zaterdag 11 november 2017 gesloten.

De Burburestraat 11 2000 Antwerpen

out of a

box

V r i j z i n n i g A n t w e r p s T r e f p u n t

Je vind de activiteiten van out of a box ook op p.18-19 en op www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com/activiteiten-in-out-of-a-box

out of a box

26 10

04 20

vat

30

70

VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

3 Nieuwe make-up voor het VAT’je 4 Angelo Turconi, het oog van de Congolese brousse 10 Starwars 13 Verkeersslachtoffers 14 Kiezen voor kritisch,verantwoordelijk burgerschap op basis van humanistische waarden 16 Opmerkelijke gebouwen - Provinciehuis 17 Poëzie 18 Agenda Vrijzinnig Antwerpen en bevriende verenigingen 20 Wat ik van Sven de kanoman leerde 21 Wereldcongres Humanism 2017 23 Aforismen 24 Dijkbreuk in Leuven 25 Wat is dat dan, politieke correctheid?

26 Frits Celis, icoon van het Antwerps operaleven 29 Nobelprijs 2017 30 Vijftig jaar na Magritte

N I E UWE MAKE UP VOOR HE T VATJE Aan de vooravond van de 15de jaargang van het VAT’je – zoals ons tijdschrift genoemd wordt – krijgt het een ‘make-up’, als proefnummer in het vooruitzicht van een volledig nieuwe start in 2018.

Niet alleen qua vorm, maar ook wat betreft inhoud krijgt het Vrijzinnig Antwerps Tijdschrift – dankzij een andere aanpak en de inzet van enkele nieuwe ‘gezichten’ – een nieuwe ‘look’.

Er was reeds in de vorige nummers een aanzet gegeven naar het opnemen van vaste rubrieken; dit zal verder uitgebouwd worden als basis voor een tijdschrift dat iedereen graag in de brievenbus zal krijgen.

Hopelijk bevalt deze vernieuwing de lezers; de redactie kijkt dan ook uit naar hun reactie. Aarzel dus niet om commentaar te geven via ­vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com!

[ 3 ]

vat



INTERVIEW

journalist Knack | 28 maart 2017 | foto: Johan Jacobs

Angelo Turconi

Erik Raspoet

4 ] [ [ 4

In de luwte heeft de Italiaanse fotograaf Angelo Turconi een uniek oeuvre opgebouwd. Vijftig jaar fotograferen in het Congolese binnenland: niemand deed het hem na. Even rijk als zijn verzameling beelden is zijn voorraad verhalen over het land waarop hij als bij toeval verliefd werd. ‘De mens maakt geen reis, het is de reis die de mens maakt.’

out of a box

het oog van de Congolese brousse

S

ijsele-Damme. Angelo Turconi woont discreet, in een omgebouwde hoeve. Het ontvangst is warm, de handdruk stevig. Het valt de heer des huizes niet aan te zien dat hij 78 is en van een operatie herstelt. Als u dit leest, vertoeft de Italiaanse fotograaf alweer in Congo om het geesteskind voor te stellen dat ons naar Sijsele heeft gelokt. Lunda is zijn vijfde fotoboek, opnieuw gewijd aan het Congolese binnenland met zijn veelheid aan volkeren en culturen. De titel verwijst overigens naar een volk in de provincie Lualaba, nog niet zo lang geleden een onderdeel van de intussen opgedeelde provincie Katanga. Een volk met een roemrijke geschiedenis: het koninkrijk der Lunda was een van de machtigste in pre-koloniaal Afrika, met uitlopers tot diep in Angola en Zambië.

Er hangt een heel verhaal aan vast, zoals altijd bij Angelo Turconi.

Het begint in 1987, naar zijn maatstaven tamelijk recent. Turconi had al tientallen volkeren groot en klein bezocht, de camera gericht op hun rituelen, chefs en genezers, maar evengoed op de dagelijkse beslommeringen van gewone mannen, vrouwen en kinderen. Toch maakte de ontvangst in Musumba, de hoofdstad van het Lundarijk op 800 kilometer van Lubumbashi, een diepe indruk. ‘Ik kwam aanvliegen met de Lunda-koning in eigen persoon. De hele stad was uitgelopen om hem te verwelkomen en in een tipoy (draagstoel) naar zijn paleis te dragen. Ik ben tien dagen in Musamba gebleven, het was een intense ervaring.

‘Als de koning ooit overlijdt’, nam ik me voor, ‘keer ik terug om de kroning van zijn opvolger vast te leggen.’

HI P P I E PARADI JS A F G HA N I S TAN Kabwit Yisoj Kawel II stierft in 2005.

Meteen werd een opvolger gekozen wiens naam ook in België bekend in de oren klinkt: Benjamin Tshombe, advocaat bij het Hooggerechtshof in Kinshasa, is de zoon van de legendarische Moïse Tshombe die zich van 1960 tot 1963 president van het afgescheurde Katanga mocht noemen. Toch zou het nog tot 2012 duren vooraleer Angelo de kans kreeg zijn eed gestand te doen.

‘De kroningsceremonie is een voettocht door het Lunda-gebied’, legt hij uit. ‘Ze duurt een hele week, met als apotheose het overhandigen aan de koning van de rukan, de armband die zijn macht symboliseert. Ik ben Benjamin Tshombe in Kinshasa gaan opzoeken om hem te vragen of hij die traditie zou respecteren. Graag genoeg, zie hij, maar ik heb er geen middelen voor. Zie je, tijdens zo’n ceremonie moet hij als gastheer een hoop vips ontvangen: Lundachefs uit Angola en Zambië, notabelen van zijn vazalvolkeren, de Yaka en de Tshokwe, maar ook ministers, gouverneurs en andere politici. Ik vond het een verschrikkelijk vooruitzicht. Als hij niets deed, dan zou de hele kroningsceremo-

nie bij de volgende troonsopvolging definitief verloren gaan’.

Angelo, behalve fotograaf archivaris van tradities en rituelen, sprak zijn netwerk aan. Details hoeven we niet te kennen, maar het is niet zonder belang dat de grootmoeder van president Joseph Kabila een Lunda was. De démarche werkte. Jaren gingen voorbij, maar op een dag ontving hij in Sijsele een uitnodiging voor de kroning. ‘Ik ben op het eerste het beste vliegtuig naar Kinshasa gesprongen’, zegt hij grijnzend. ‘Van die ceremonie heb ik geen minuut gemist’.

Angelo Turconi heeft geen website, zijn naam sorteert geen hits op het internet, enkele bibliografische verwijzingen niet te na gesproken. Toch zijn er geen fotografen die de voorbije vijftig jaar meer hebben gedaan om het Congolese binnenland te documenteren dan deze Milanees. ‘Ik kom uit Inzago, een dorpje op 20 kilometer van Milaan’, preciseert hij. ’Op mijn veertiende ben ik naar de stad gaan werken in een drukkerij. Als oudste van vier kinderen, er moest brood op de plank’.

Een autodidact dus met een late roeping: hij was al 24 toen hij voor het eerst een voet buiten Italië zette. Met enkele vrienden had hij een VW Kubelwagen gekocht, een amfibievoertuig achtergelaten door het Duitse leger.

Na veel sleutelen zijn ze ermee op expeditie vertrokken naar Libië en de Maghreb. Die eerste reis smaakte naar meer. Angelo ging in Zwitserland voor Le Journal de Genève werken. Voor het geld, maar evenzeer om er de nodige vaardigheden te verwerven voor zijn reisplannen. Frans spreken, fotograferen, printen, lay-out, 16 millimeter films draaien en monteren, hij zoog zich vol

[ 5 5 ]

[ 6 ]

vat



”

als een spons. Weekends bracht hij door in Inzago waar hij met zijn snel groeiende fanclub plannen smeedde voor nieuwe avonturen. Zo ging het in 1965 ging met de Kubelwagen helemaal naar India. Hij kan nog altijd smakelijk vertellen over de passage door het hippie-paradijs genaamd Afghanistan. Na die trip was hij klaar voor het echte werk: een reis zonder einddatum door alle landen van het Afrikaanse continent. Angelo had intussen een heus zakenmodel op punt. Sponsors, van vrienden in Inzago tot bedrijfsleiders in Milaan, sprongen bij om de expeditie te financieren. Hij had een uitgeefcontract voor een boek op zak, werd bezoldigd om kunstvoorwerpen te spotten voor een verkooptentoonstelling in Milaan, Coca Cola Italië bestelde een 16 millimeter reclamefilm over de doorsteek van de Sahara. Op het thuisfront stond de fanclub klaar om de per vliegtuigpost verstuurde pellicule te ontwikkelen en naar klanten te versturen. Waar die commerciële flair vandaan komt? ‘Typisch Lombardije’, zegt hij heel gemeend. ‘Ondernemen, handel drijven, bankieren, dat doen de Lombarden al eeuwen. Het zit me in het bloed’.

CONG O RIVER Eind 1967 vertrok hij met een reisgezel per Land Rover. Een dik jaar later stonden ze te twijfelen op de oever van de Oubangi, de rivier die de grens vormt tussen de Centraal Afrikaanse Republiek en Congo. Er heerste chaos in de voormalige Belgische kolonie. President Mobutu had pas de opstand van de Simba’s bedwongen, met de hulp van blanke huurlingen die intussen zelf in opstand waren gekomen omdat ze niet werden betaald. Het ging er grimmig aan toe, op een bepaald moment heeft Mobutu alle huurlingen laten uitmoorden die in Kinshasa waren gelegerd.

‘Congo was een chaos’, zegt Angelo.

‘In Bangui werden we gewaarschuwd: ze gaan jullie voor huurlingen aanzien.

Reizigers op weg naar het zuiden kregen de raad om Congo te omzeilen, via Soedan en Kenia. Maar wij hadden geen

Ò

Ik ben op het eerste het beste vliegtuig naar Kinshasa gesprongen. Van die ceremonie heb ik geen minuut gemist

Stoet kroningsritueel Lunda (Foto Angelo Turconi)

waarom hij tijdens deze driedaagse, slome bootreis instant verliefd werd op het land en zijn bewoners.

I N GA STUWDAM geld voor zo’n omweg. En bovendien: ik kon toch geen ronde van Afrika maken zonder Congo te bezoeken, het hart van het continent? We hebben de oversteek gewaagd. En jawel, het duurde niet lang of we werden door een militaire patrouille onderschept. Eerst zochten ze wapens. Die hadden we niet. Nooit gehad trouwens. Als je in Congo echt problemen zoekt, dan moet je vooral met wapens rondreizen. De officier had meteen een ander voorwendsel klaar. We stonden links van de weg geparkeerd, een duidelijke overtreding van het verkeersreglement. (bulderlach). Op een piste in volle brousse waar per week twee auto’s passeren! Absurd, maar er viel niet discussiëren, we moesten mee naar de kazerne’.

Hoe hij zich uit die netelige situatie redde. Praatjes maken met de militair die naast hem in de Land Rover had post gevat, sigaretten delen, ijs breken. En dan staalhard bluffen: dat ze nog diezelfde avond bij le père Eugène in Lisala werden verwacht. ‘Ik kende helemaal geen père Eugène’, zegt hij.

‘Maar die brave militair had die naam al eens gehoord. Hij was zodanig onder de indruk dat hij ons heeft laten gaan’.

Achter zijn rug, tijdens de fotosessie, zal zijn vrouw het ons toevertrouwen.

Angelo en de Congolezen, dat was een perfecte match. Frans of Lingala, haar man kon met iedereen palaveren. Ze hebben elkaar in Kinshasa leren kennen, de stad waar de ronde van Afrika zou eindigen. Maar dat besefte Angelo niet toen zijn Land Rover in Lisala aan boord van een duwkonvooi werd gehesen, een drijvend dorp vol marktkramers op weg naar Kinshasa, met groenten, fruit, kippen, geiten, gedroogde vis, gerookte antiloop, levende krokodillen en andere specialiteiten uit de Equateur.

Wie ooit de documentaire Congo River van Thierry Michel zag, zal begrijpen

‘Het was nooit de bedoeling in Kinshasa te blijven. Ik zou doen zoals in alle hoofdsteden: ons aanmelden bij de Italiaanse ambassade en een ronde maken langs de ministeries om alle vergunningen te verzamelen voor mijn echte missie, het binnenland verkennen.

Dat was helaas buiten de bureaucratie gerekend, ze deden erg moeilijk over de permis minier, een absolute vereiste om de Kasai-rivier richting Lubumbashi over te steken. Drie keer heb ik een aanvraag ingediend, uiteindelijk heeft dat een klein jaar aangesleept. Niet dat ik me verveelde, er viel heel wat te fotograferen in Kinshasa. In die tijd woonden er nogal wat Italianen, naast militaire adviseurs vooral ingenieurs die bezig waren met de bouw van de Inga stuwdam. Slapen deden we in de jeep die we bij Italiaanse vrienden parkeerden. Er waren wel gastenkamers, maar ik vertikte het onze spullen uit te pakken omdat ik mezelf bleef mezelf wijsmaken dat we zo snel mogelijk zouden doorreizen. In die periode heb ik voor het eerst Belgen ontmoet. Ons plan om het binnenland te verkennen vonden ze pure waanzin, levensgevaarlijk met al die Simba’s en huurlingen. Velen waren in tien jaar nooit verder geraakt dan de luchthaven van Ndjlli’.

Het settelen gebeurde zonder dat hij er erg in had. De Kasai was buiten bereik, maar tegen excursies naar Bandundu of Bas Congo was geen bezwaar. Op een dag vroeg de Italiaanse aannemer van het Inga-project hem foto’s te maken van de superwerf op de Congo-stroom. Hij zou de megawerf tien jaar lang blijven fotograferen en filmen, meestal vanuit de lucht.

Zijn archief zit overigens vol met luchtbeelden, hij heeft zowat het hele land per petit porteur overvlogen en in beeld gebracht. Het gerucht verspreidde zich snel in Kinshasa: er is een Italiaanse fotograaf in de stad die uitstekend werk

out of a box

aflevert, mede dankzij de superieure labo-kwaliteit waarvoor de back-office in Italië garant stond. Er volgden meer opdrachten, ideaal om de wachttijd te overbruggen. Op een avond landde in Ndjili een jonge, blonde vrouw uit Brugge, op bezoek bij een vriendin in Kinshasa. Bij het ontvangstcomité op de tarmac stond ook Angelo. ‘Ik was intussen bevriend geraakt met de man van haar vriendin’, vertelt hij. ‘In die tijd was de komst van een ongehuwde blanke vrouw naar Kinshasa een sensatie. Als er een huwbaar exemplaar kwam aanvliegen, schoten alle vrijgezellen een schoon hemd aan om zich naar Ndjili te reppen’. Hij heeft de concurrentie in snelheid genomen, door Anne letterlijk van het vliegtuig te plukken. Niet veel later vormden ze ook professioneel een duo, Anne hielp hem bij de productie van een documentaire film die hem definitief in Kinshasa zou verankeren.

De minister van landbouw _ Mobutu’s oom Jean-Josepth Lito _ bestelde een documentaire over zijn beleidsdomein, van plantages tot jacht en visvangst.

Werk voor een heel jaar met een onbeperkt budget. Hij mocht overal naartoe vliegen, zelfs op de kleinste broussepiste stond een chauffeur klaar. Twee keer over en weer naar Milaan voor de montage? Geen probleem. ‘De film zit in mijn archief’, zegt hij. ‘Nooit vertoond. Toen de uitnodigingen voor de première klaar lagen, heeft Mobutu zijn regering herschikt. Litho was minister af, waardoor de film meteen onbruikbaar werd’.

In zijn biografie krijgt monsieur Litho een mooie paragraaf. Le parfumé, luidde zijn bijnaam, omdat hij zo kwistig met eau de Cologne omsprong dat je hem van op een afstand kon ruiken.

Na de politiek is hij in zaken gegaan:

importeren zonder invoerrechten te betalen, daar heeft hij fortuinen mee verdiend. Zuivere corruptie, maar hij geneerde zich niet. Als gewezen minister vond hij het niet meer dan logisch dat hij vrijgesteld was van belastingen en taksen. ‘Zo gaat dat in Congo’, zegt Angelo. ‘Politici staan boven de wet’.

MAC HE TE S Machtsmisbruik en corruptie zijn met Mobutu niet uit de Congolese politiek verdwenen. Hoe verklaart hij met een halve eeuw Congo-ervaring achter de rug, de eeuwige paradox? Dat Congo, met zijn onuitputtelijke bodemrijkdommen en vruchtbare gronden, helemaal onderaan bengelt in alle ontwikkelingsstatistieken? Angelo legt vork en mes neer. ‘De vraag van één miljoen’, zegt hij met een zucht. ‘Er bestaat niet één antwoord, het zijn er tientallen.

Om er een uit te pikken: hoe kan een land zich ontwikkelen als het niets produceert maar alles importeert? Intussen zijn Indiërs en vooral Chinezen ook de kleinhandel aan het overnemen. Overal zie je kramen opduiken met goedkope spullen die ze uit hun thuisland importeren. Congolezen kunnen daar niet tegenop. Ze zijn zich scherp bewust van dat onrecht, de wrok tegen Indiërs en Chinezen zit diep. Een gevaarlijke situatie als de boel ooit ontploft’.

Hij heeft zowel wijlen Mobutu als Joseph Kaibla ontmoet en gefotografeerd. Afstand houden was het parool, in figuurlijke zin. Op politieke uitspraken laat hij zich niet graag betrappen.

Niet gezond voor de toekomstplannen die hij als 78-jarige koestert. ‘Maar het doet pijn om de ellende te zien waarin de gewone Congolezen leven’, geeft hij toe. ‘Neem nu mobiliteit. De Chinezen mogen dan de hoofdwegen asfalte-

ren, grote delen van het binnenland zijn totaal onbereikbaar voor autoverkeer.

Vrienden in Kinshasa missen de begrafenis van hun ouders omdat ze niet naar hun geboortedorp kunnen. Een drama als je weet hoe belangrijk de zorg voor de doden in hun traditie is. Wat ook niet helpt is de bevolkingsexplosie. Zes à zeven kinderen per vrouw is in de dorpen nog altijd de norm. Iedere familie hoopt er daarvan een of twee naar Europa te smokkelen om voor de rest te zorgen. Dat is niet alleen in Congo. De Europese vluchtelingencrisis is slechts een voorsmaakje, de tsunami vanuit Afrika moet nog komen’.

En toch wil hij zich niet als de zoveelste Congo-pessimist laten afschilderen. ‘Een van mijn Congolese vrienden is psychiater en antropoloog, een intellectueel met een scherpe visie.

Laat alle buitenlanders vertrekken, zegt hij, dan zijn we verplicht de problemen zelf op te lossen. Daar ben ik het mee eens. European, Amerikanen, Chinezen, we moeten ophouden ons met Congo te bemoeien. Ondanks alles heeft de jeugd hoop en ambitie. We moeten hen de kans geven om die waar te maken.

Mijn fotografie is een eerbetoon aan de vitaliteit van het Congolese volk. Met veel aandacht en respect voor vrouwen, want zij zijn het die het land overeind houden’. Dat blijkt wanneer we Infini Congo doorbladeren, een in 2010 verschenen greep uit 40 jaar fotograferen. Gesponsord door Georges Forrest, de Belgisch-Congolese grootindustrieel die een omstreden reputatie geniet.

Angelo haalt de schouders op. ‘Ik heb veel respect voor meneer Forrest. Dat hij zaken doet met de machtshebbers van dienst? Wat een loos verwijt, alsof er in Congo andere manieren bestaan om iets te ondernemen’. Ook zijn jong-

[ 7 ]

[ 8 ]

vat



Een weg in de brousse (foto Angelo Turconi) Ô

out of a box

“ ste boek is gesponsord, door een mijnbouwbedrijf met concessies in Lundagebied. De titel Congo-realist vindt Angelo geen verwijt, net zomin als die van fotograaf met zakeninstinct. In Infini Congo zien we veel jeugd en veel vrouwen, vaak met een gulle lach.

Hij is geen sluipschutter met een telelens. Altijd eerst contact maken, pas dan komt de camera in actie. De broeierige foto van twee haveloze bengels met speelgoedauto’s van ijzerdraad en conservenblik is hem erg dierbaar. ‘Mijn chauffeur maakte zich druk toen ik hem vroeg om te stoppen, hij vond het tafereel vernederend. In mijn ogen echter symboliseren die twee jongens de veerkracht en creativiteit van Congo’.

T RIB ALIS M E Het klinkt verfrissend over een land dat doorgaans associaties met oorlog, vluchtelingenkampen en verkrachte vrouwen oproept. Hoe realistisch ook, die beelden ontbreken in zijn boeken. Bewust, hij is geen oorlogsreporter maar noemt zichzelf un photographe de la paix. Ontbreken even opvallend: foto’s van Kinshasa, de bruisende metropool die hij nochtans als zijn broekzak kent. Angelo en Anne hebben er dik 20 jaar gewoond, tot ze met hun drie schoolplichtige kinderen naar Europa terugkeerden, eerst naar Italië en vervolgens naar België.

Kinshasa bleef evenwel zijn tweede thuis, hij vliegt erheen zoals wij de trein naar Oostende nemen. ‘Een fascinerende stad, maar er zijn al fotografen genoeg die er grandioos werk over hebben gemaakt. Mijn missie is het documenteren van het andere Congo, het binnenland waar niemand naar omkijkt.

Dat wordt me soms verweten, ook door Congolezen. Je schildert Congo af als een primitief land dat de afspraak met de moderniteit heeft gemist’.

Zijn fascinatie voor etnische kunst en traditiies stemde de criticasters niet milder. Geen wonder, onder Congolese intellectuelen is koketteren met tribalisme taboe. Waren het niet de Belgen die de etnische verschillen graag in

In die tijd was de komst van een ongehuwde blanke vrouw naar Kinshasa een sensatie.

de verf zetten? Het was de ideale verdeel-en heers-methode om opkomend nationalisme in de kiem te smoren.

‘Die aversie is compleet doorgeslagen’, vindt Angelo. ‘Het is zo erg geworden dat stedelingen zich schamen voor hun afkomst. Ik ga daarover in discussie. Je wordt niet minder modern of ontwikkeld als je weet waar je vandaan komt’.

Congo, met zijn 404 ethniën, blijft voor antropologen en etnografen een hoorn des overvloeds. Angelo heeft er niet voor gestudeerd, maar hij mag zich een kenner noemen. Koningen, chefs, tovenaars, initiatierituelen, dansers in uitzinnige plunjes van luipaardenbont, schelpen en veren, zijn oeuvre puilt ervan uit. ‘Infini Congo is een historisch document’, zegt hij terwijl het boek liefdevol dichtklapt. ‘Er staan beelden in die nooit ofte nimmer meer gemaakt zullen worden. Tradities en rituelen sterven pijlsnel uit, mede onder druk van de protestantse ontwakingskerken die zich als een lopend vuurtje over heel Congo hebben verspreid. Predikanten fulmineren constant tegen voorouderlijke gebruiken, terwijl ze zelf mirakels beloven in de vorm van geld, gezondheid en geluk. Het zijn charlatans die de armoede en onwetendheid exploiteren, maar helaas kennen ze veel succes’.

L É O P O LD SE N GHOR Zijn fotoboeken vertegenwoordigen maar een fractie van zijn archief, een schat waar heel wat musea een moord voor willen plegen. Hij wil er dringend orde in scheppen, maar wanneer? Eerst moet zijn volgende project worden voltooid: een boek over de Musées Nationaux du Congo waarvan hij het ontstaan van nabij heeft meegemaakt. Een prestigeproject van Mobutu was het, ontsproten aan het staatsbezoek dat de Senegalese president en cultuurminnaar Léopold

Senghor in 1970 aan Kinshasa bracht.

‘Mobutu gaf hem als gastheer een rondleiding’, grinnikt Angelo. ‘Zijn paleis, het nieuwe parlement, alle monumenten passeerden de revue. Heel mooi Joseph, zei Senghor op een bepaald moment, maar ik zou graag jullie museum zien. Mobutu was van zijn melk. Bleek dat er in heel zijn land geen museum voor Congolese kunst bestond’. Zo raakte Angelo als fotograaf betrokken bij la récolte nationale. Onder leiding van de Belgische broeder-kunsthistoricus Jospeh Cornet werden teams uitgestuurd naar de verste uithoeken van het immense land om kunstvoorwerpen te verzamelen. Maskers, sculpturen, ritualia, in vijf jaar tijd groeide een collectie van 45.000 voorwerpen. Daaronder stukken van onschatbare waarde, zoals de wereldvermaarde koningsbeelden van de Bakuba. ‘Helaas’, zegt Angelo. ‘Na vijf jaar verloor Mobutu zijn belangstelling en droogden de middelen op. Vanaf dan begon het verval.

Stukken werden gestolen en het land uit gesmokkeld. Bij de val van Mobutu in 1997 werd het museum geplunderd. Zowat alle waardevolle stukken zijn verdwenen, het enige spoor dat ervan overblijft, zijn de foto’s in mijn archief. In 2003 heb ik er een kalender mee gemaakt, een schreeuw om aandacht voor dit schandaal. Mijn boek gaat niet alleen daarover, het wordt ook een eerbetoon aan mensen zoals Joseph Cornet, Jan Vansina en Daniel Biebuyck.

Allemaal Belgische Congo-kenners met wereldfaam die in eigen land weinig erkenning kregen. Veel werk en veel reizen, ik kan alleen hopen dat de gezondheid me niet in de steek laat’.

Zijn vrouw schiet in een lach. Dat alle alibi’s goed zijn om naar Congo te vliegen, zegt ze plagend. Angelo ontkent niet. ‘Zo heb ik altijd geleefd’, zegt hij. ‘Als ik van een reis terugkeerde, begon ik op het vliegtuig al mijn volgende reis te plannen. Zeggen ze dat ook in het Nederlands? Dat je als mens een reis maakt? Bij mij is het andersom, het zijn de reizen die me als mens hebben gemaakt’.

[ 9 ]

vat

FILM



van de redactie

[[ 1100 ]]

Veertig jaar geleden verschenen in een ‘flash’ twee woorden op het filmscherm die voor altijd het wereldwijde cultureel landschap zouden beïnvloeden: Star. Wars.

D

e film werd in première gebracht op 25 me“1977 en veroorzaakte een onmiddellijke sensatie met zijn baanbrekende speciale effecten, het ontluikende avontuur, de inspirerende helden en “chilling” schurken.

Het maakte van George Lucas, Carrie Fisher, Mark Hamill en Harrison Ford – om niet te spreken van Darth Vader, C3-PO, R2-D2 en de talloze aliens en avonturiers van het Star Wars-universum – vertrouwde namen in elke familie. En het werd een culturele mijlpaal voor een generatie.

Van het ogenblik dat het doek (figuurlijk) opging, 40 zomers geleden, was Star Wars later gewijzigd in “Episode IV: A New Hope” – meer dan een film. Het was een fenomeen waardoor een multimedia-imperium van films, tv-programma’s, boeken, strips en videospelletjes ontstond; van de originele trilogie naar de prequels, het beruchte Holiday Special voor het Lego Star Wars-universum, was het de eerste film die een weg baande voor moderne franchises. Star Wars bracht ook een eigen vocabularium met zich mee, wat in dit artikel zeker te merken zal zijn…

Star Wars heeft in de VS zelfs een eigen jaarlijkse feestdag; vanaf die speciale dag 4 me“– wordt dit jaar een maand lang een speciale serie vertoont die de vele facetten belicht van de manier waarop deze “sci-f“mega-franchise” het leven van velen heeft beïnvloed en er is tevens een waardevolle tentoonstelling (een “galaxy”) van persoon-

lijke herinneringen, foto’s, video’s en interviews, die loopt tot aan 25 mei, de echte jubileumdag.

De theaters en de drive-ins van de jaren ‘70 komen ook terug in de belangstelling en fans van alle leeftijden krijgen de gelegenheid om hun verhaal te doen, waarbij sommigen geïnspireerd waren om hun eigen films te maken op basis van deze mythische ruimtesaga. Ket zal ook blijken hoe de originele film het leven van sommigen veranderd heeft.

“D E F ORCE I S N I E T ALLE E N E EN HE RI N N E RI N G. HE T I S S TE RKE R DAN OOI T. ” Star Wars veranderde de geschiedenis van de bioscoop en ging voort op talrijke sequels, prequels, spinoffs, romans, fan art en merchandising. Voor velen werd het een hype en beïnvloedde het hun leven en zelfs hun dialoog.

40 jaar Star Wars: hierna volgen 40 “parels van wijsheid” die daaruit gevloeid zijn. Ze worden wel in de originele taal opgevoerd.

Kenners zullen de desbetreffende scenes wel voor hun ogen zien verschijnen… maar dan ook enkel de “Kenners” !!

out of a box [ 11 ]

40 Governor Tarkin, I should have expected to find you

holding Vader’s leash. I recognised your foul stench when I was brought on board. Prinses Leia beledigt Tarkin in the openingsscene van “Star Wars” (1977).

39 So this is how liberty dies – with thunderous

applause. Padme Amidala betreurt de historische mars wanneer ze getuige is van de geboorte van The Empire, in “Revenge of the Sith” (2005).

38. “Who’s the more foolish; the fool, or the fool who follows him? Obi-Wan Kenobi’s pittige repliek aan Han Solo, “Star Wars”.

37 Show me again the power of the darkness … And I’ll let

nothing stand in our way. Kylo Ren “The Force Awakens” (2015).

36 He’s holding a thermal detonator! C3PO waarschuwt Jabba de Hutt voor dreigend gevaar van een vermomde Leia, “Return of the Jedi” (1983).

35 You were the chosen one! It was said that you would destroy the Sith, not join them. Bring balance to the Force, not leave it in darkness. De jonge Obi-Wan voelt de noodzaak om erop te wijzen wat een puinhoop Anakin Skywalker heeft achtergelaten na hun climatische strijd, “Revenge of the Sith”.

34 We’ll take the next chance. And the next. On and on until we win … or the chances are spent. Jyn Erso pept haar troepen op voor de missie naar Scarif, “Rogue One” (2016).

33 When 900 years old you reach, look as good, you will not, hmm? Yoda klaagt over Luke Skywalker’ leeftijdsdiscriminatie”, “Return of the Jedi”.

32 Crazy thing is, it’s true. The Force. The Jed“... All of it. It’s all

true. Een intens moment nadat Han Solo Rey en Finn voor het eerst ontmoette, “The Force Awakens”.

31 Fear is the path to the dark side. Fear leads to anger. Anger

leads to hate. Hate leads to suffering. Yoda’s beste citaat in de prequels, aan jonge Anakin Skywalker en de Jedi-raad, “The Phantom Menace” (1999).

30 If you end your training now – if you choose the quick

and easy path as Vader did – you will become an agent of evil. Nog meer wijsheid van Yoda wanneer hij Luke overtuigt om Han and Leia niet te redden, “The Empire Strikes Back” (1980).

29 When did that ever help? And don’t say the Death Star. Leia en Han, “The Force Awakens”.

28 Your son is gone. He was weak and foolish like his father, so

I destroyed him. Kylo Ren Kylo Ren wijst Han Solo erop dat er geen vader-zoon band zal, “The Force Awakens”.

27 Congratulations. You are being rescued. Please do not

resist. De Keizerlijke enforcer droid K-2SO maakt zij entrée” “Rogue One”.

26 Now, young Skywalker, you will die. De Emperor maakt

zich klaar om Luke met volle kracht slaan met zij Force Lightning”, “Return of the Jedi”.

25 Why, you stuck-up, half-witted, scruffy-looking,

Nerf-herder! Leiais niet onder de indruk van knappe Han, “The Empire Strikes Back”.

[ 12 ]

vat



14 I find your lack of faith disturbing. Vader maakt zich klaar voor de krachtmeting met keizerlijke officier Conan Antonio Motti, “Star Wars”.

13 Never tell me the odds! Hij bedankt C3PO als de Millennium Falcon in een asteroïdeveld duikt, “The Empire Strikes Back”.

24 Ready are you? What know you of ready? For 800 years

have I trained Jedi. My own counsel will I keep on who is to be trained. A Jed“must have the deepest commitment, the most serious mind. This one, a long time have I watched. All his life has he looked away, to the future, to the horizon. Never his mind on where he was. On what he was doing. Yoda brengt nog mee swampy’ wijsheid aan Luke, “The Empire Strikes Back”.

23 My father’s revenge. He built a flaw in the Death Star. He

put a fuse in the middle of your machine and I’ve just told the entire galaxy how to light it. Jyn Erso heeft genoegen in Orson Krennic’s laatste mislukking, “Rogue One”.

22 You will never find a more wretched hive of scum and

villainy. Obi-Wan waarschuwt Luke wanneer ze aankomen in Mos Eisley Spaceport, “Star Wars”.

21 What do you know? We don’t all have the luxury

of deciding when and where we want to care about something. Suddenly the rebellion is real for you? Some of us live it. I’ve been in this fight since I was six years old. You’re not the only one who lost everything. Some of us just decided to do something about it. Cassian Andor’s beklijvende toespraak aan Jyn Erso nadat ze hem beschuldigt van het plan om haar vader te doden, “Rogue One”.

20 You can’t win, Darth. Strike me down and I will become

more powerful than you could possibly imagine. Obi-Wan voorspelt zijn eigen onsterfelijkheid tijdens het eerst lichtsabel’ gevecht, “Star Wars”.

19 There has been an awakening. Have you felt it? De ‘Supreme Leader’ Snoke’s vraag aan Kylo Ren, “The Force Awakens”.

18 The Force is strong with this one. Vader stelt voor om de aanval van op Death Star te stoppen, “Star Wars”.

17 I’ll tighten those restraints, scavenger

scum. Stormtrooper JB-007 (de toen opkomende Daniel Craig) onderdrukt Rey’s pogingen tot bedrog, “The Force Awakens”.

16 Aren’t you a little short for a stormtrooper? Leia ontmoet de vermomde Luke, “Star Wars”.

15 Chewie, we’re home. Han en Chewbacca keren na een afwezigheid van tientallen jaren terug op de Millennium Falcon, “The Force Awakens

12 Be careful not to choke on your aspirations. Vader’s

triomfantelijke terugkeer (en een onmiddellijke krachtmeting op Krennic), “Rogue One”.

11 It’s not my fault! Han Solo betreurt zijn eigen tegenslag als de Hyperdrive van de Millennium Falcon mislukt, “Star Wars”.

10 Leia I love you” Han I know Harrison Ford heeft deze

repliek “The Empire Strikes Back” geïmproviseerd omdat hij op het punt stond om te worden ingevroren.

9. Obi-Wan That boy is our last hope” Yoda No, there is

another. De openbaring dat een andere Jed“nog steeds kan leven als Luke Dagobah verlaat, in Th Empire Strikes Back”.

8 These aren’t the droids you’re looking for… Obi-Wan maakt gebruik van die oude Jedi-truc, “Star Wars”.

7 Remember – the Force will be with you, always. Een spookachtige slotzin van Obi-Wan tot Luke, “Star Wars”.

6 Jyn, if you’re listening, my beloved, so much of my life has been wasted. I try to think of you only in the moments when I’m strong, because the pain of not having you with me. Your mother. Our family. The pain of that loss is so overwhelming I risk failing even now. It’s just so hard not to think of you. Think of where you are. My stardust. Een geruïneerde Galen Erso spreekt rechtstreeks tot zijn dochter Lyn via een hologram, “Rogue One”.

5 It’s a trap! Admiraal Ackbar’s voor de hand liggende conclusie tijdens de laatste ruimtegevecht, “Return of the Jedi”.

4 I have a bad feeling about this! Dit komt terug in al de eerste

zeven Star Wars films, en bijna “Rogue One”, waarin K-2SO echter wordt onderbroken net voordat hij het kan uitspreken.

3 Do or do not. There is no try. Yoda overtuigt Luke om te

stoppen met het knoeiwerk en de telekinese te gebruiken, “The Empire Strikes Back”.

2 Help me Obi-Wan Kenobi, you’re my only hope. Leia’s holografische intro, “Star Wars”.

1 No, I am your father! De grootste ommezwaa“in de

geschiedenis van Hollywood. Vader onthult aan Luke dat zijn vader een vreselijke, glanzende zwarte doodscyborg is, in The Empire Strikes Back.

out of a box [ 13 ]

VERKEERSSLACHTOFFERS

“

Max Schneider

D

e media brengen een wrang verhaal over een jong gezin dat zijn twee kleine kindjes verliest in een auto-ongeval. Toch gaat het niet enkel over de pijn van dat verlies, maar over vermijdbare miserie achteraf. Hoewel de zaak juridisch gezien glashelder is – de schuld van de chauffeur wordt niet ontkend, hij wordt veroordeeld en hij is correct verzekerd – raken de ouders verzeild in een NEGEN JAAR durende nachtmerrie. Mensen wiens leven net verbrijzeld is, krijgen niet alleen te maken met een hemeltergende bureaucratische en niet te vatten traagheid van het gerecht, maar ook nog eens met een verzekeraar die het wetboek tot de aller, aller, allerlaatste komma zal uitpluizen om toch maar een euro minder te moeten uitkeren.

Ons gezinnetje kan het lament van deze mensen bevestigen. Mijn echtgenote werd bij groen licht van het zebrapad geschept door een gehaaste automobilist. Hoewel het verlies van twee kinderen nog erger zal zijn, kunnen haar zeven complexe breuken, jarenlange revalidatie en 24/7 pijn ook tellen. Ook in haar geval was er (gelukkig ) een glasheldere situatie. Chauffeur ontkent niet, wordt veroordeeld en is correct verzekerd. Ook in haar geval zijn wij in een vergelijkbare juridische en bureaucratische nachtmerrie terechtgekomen.

Dat de verzekeraar het onderste uit de kan zou halen om het leed te minimaliseren had ik eigenlijk al wel verwacht, maar wat me geweldig tegen de borst gestoten heeft is dat ook het gerecht – bij monde van de door de rechtbank aangestelde controledokter - eerder de kant van de verzekeraar lijkt te kiezen. Verzekeraar zowel als gerechtsdeskundige laten er geen enkele twijfel over bestaan dat ze vertrekken vanuit de veronderstelling dat het slachtoffer simuleert, of minstens overdrijft.

Ik wil best aannemen dat dat soms gebeurt, maar ik heb altijd geleerd dat iemand onschuldig is tot de schuld bewezen is. Een verkeersslachtoffer echter is schuldig aan simulatie tot hij/zij kan bewijzen dat dat niet zo is. En om de zaak rond te maken kan dat bewijs alleen

Laat u vooral niets wijsmaken over een “goede advocaat” die alles zal oplossen.

geleverd worden met duidelijk aantoonbare en liefst zichtbare feiten zoals een afgezet been of blindheid. 24/7 pijn wordt zonder meer van tafel geveegd als zijnde niet aantoonbaar.

De verzekeraar eist een psychiatrisch onderzoek om te achterhalen of er sprake is van simulatie. In dat verslag staat letterlijk dat dat niet het geval is.

Merkwaardig genoeg wordt daar nergens meer naar verwezen. Ik zal u niet lastigvallen met nog meer details, maar het cynisme van verzekeraar EN gerechtsdeskundige was in ons geval stuitend en dégoûtant.

Wij hebben onze advocaat gevraagd om ook het onbillijkste voorstel te aanvaarden en de zaak zo snel mogelijk af te ronden zodat wij verder kunnen met de rest van ons leven.

Ik vrees dat veel moegetergde slachtoffers ten einde raad hetzelfde zullen doen. Wat de verzekeraar prima uitkomt; het zijn ten slotte commerciële bedrijven en morele excellentie is niet hun doelstelling. Maar het is me een raadsel waarom de rechtbank - dus de overheid - daaraan meewerkt.

Beste toekomstige verkeersslachtoffers, laat u vooral niets wijsmaken over een “goede advocaat” die alles zal oplossen. Misschien dat het in de USA zo verloopt, maar hier alleszins niet. De meest ervaren en vakkundige advocaat kan misschien hier of daar een invaliditeitspuntje meer uit de brand slepen, maar het gaat hoe dan ook over onbillijke bedragen die vastliggen in de ‘indicatieve lijst’ waar alles tussen een gebroken teen via verloren ledematen tot de dood netjes van een prijs voorzien is.

Inderdaad… een prijslijst. Dan weet u meteen hoeveel u waard bent. En geloof me, u bent meer waard dan hetgeen er daar uit de berekening zal komen.

vat



Kiezen voor

kritisch, verantwoorde

ONDERWIJS

burgersc

van de redactie

[ 14 ]

op basis van hum

Sinds 1 september is er een nieuw geactualiseerd leerplan NCZ. In een steeds sneller veranderende samenleving waar mensen te maken hebben met verschillende tradities, culturen en roots is het zoeken naar een goede vorm van samenleven een grote uitdaging.

M

et het vak NCZ willen we vanuit de Raad voor Inspectie en Begeleiding Zedenleer, de vrijzinnig humanistische waarden uitdragen door ze in de les te behandelen als procesdoelen. Dat wil zeggen dat we de waarden intrinsiek willen maken aan de levensbeschouwelijke beleving van de leerling NCZ, door de waardenvorming te richten op attitudes. Waarden die van een vitaal belang zijn voor het vrijzinnig humanisme, worden in het leerplan verwoord aan de hand van de volgende 5 kernbegrippen: (1) autonomie, (2) betrokkenheid, (3) humanistische houding, (4) verantwoordelijkheid en (5) zelfrealisatie.

EEN EM A N CIPATO RI S C H P RO JE C T Aan de hand van de 5 hogervermelde waarden brengt de leraar een proces op gang waardoor de leerlingen zowel kennis verwerven als vaardigheden en attitudes ontwikkelen. We noemen die waarden daarom procesdoelen. NCZ behelst zo een groeiproces in

5 procesdoelen (1) autonomie, (2) moreel denken, (3) humaniseren, (4) verantwoordelijkheid en (5) zingeving.

9 themavelden De procesdoelen worden aangebracht via leerinhouden, die op hun beurt kunnen worden opgedeeld in de volgende 9 brede themavelden: (1) identiteit, (2) vrijzinnig humanisme, (3) samenleven, democratie en burgerschap, (4) een waaier van levensbeschouwingen: identiteit in dialoog, (5) economie, (6) wetenschap, (7) milieu, (8) kunst en (9) communicatie en media.

WAT VAN DE LE RAAR N CZ WORDT V E RWACHT Deze themavelden kunnen worden onderverdeeld in thema’s.

Ze geven de leerkracht een idee van wat hij/zij kan behandelen in de les. De leerkracht kan, aangepast aan het doelpubliek, ook analoge thema’s bedenken.

Het is noodzakelijk om de thema’s te verbinden met de procesdoelen en ze te plaatsen in het levensbeschouwelijk project dat de NCZ is. In de les NCZ wordt een proces van levensbeschouwelijke vorming op gang gebracht. Daarom is een les NCZ geen les economie, biologie enz. maar vanuit de procesdoelen wordt gezocht naar de levensbeschouwelijke en morele dimensie van de thema’s.

Ieder schooljaar en in iedere leerlingengroep moeten 3 themavelden verplicht aan bod komen (2) vrijzinnig humanisme, themaveld (3) samenleven, democratie en burgerschap (4) een waaier van levensbeschouwingen:

identiteit in dialoog.

In het schooljaar 2017 – 2018 gaan de inspectieleden NCZ verder aan het werk om de nieuwe leerplannen aan de leraren voor te stellen en te voorzien van de nodige methodologische tips en goede praktijkvoorbeelden.

Met de nieuwe, geactualiseerde leerplannen voor het vak NCZ, wil de RIBZ vzw mee garant staan voor een kwalitatieve brede vorming in de scholen van de overheid; het onderwijs van de steden en gemeenten, de provincies en dat van het GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap.

out of a box [ 15 ]

lijk

chap anistische waarden

vat

OPMERKELIJKE GEBOUWEN



Met dank aan Inga Verhaert, gedeputeerde Provincie Antwerpen

[ 16 ]

Het Provincie

In 2017 werd aan de skyline van Antwerpen een nieuw silhouet toegevoegd. De provincietoren is terug! Heeft Antwerpen nu ook een “scheve architect”?

D

e ‘scheve architect’ slaat op Joseph Poelaert, de ontwerper van het Jus­ti­tie­ gebouw te Brussel. Deze bijnaam heeft evenwel niets te maken met een ‘toren van Pisa-effect’ op dat gebouw.

Voor de bouw van dat complex (groter dan het Sint-Pietersplein te Rome!) moest de armere wijk, bijgenaamd de Marollen van Brussel, een heel stuk afstaan. De inwoners van deze wijk waren ontzettend kwaad op de architect, en openden een café op de hoek van het Vossenplein ‘De scheve Architect’.

Dit slaat dus op Poelaert. Waarom ‘scheve’?

De werfleider van het Justitiepaleis was een Engelsman en sprak steeds over The Chief Architect. Toen spraken de doorsnee Belgen en zeker de arbeiders geen Engels en in het Brussels dialect leek de term Den Schieven Architect er het meest op. En zo kreeg Joseph Poelaert zijn bijnaam ‘Den Schieven Architect’.

Alhoewel het nieuw Provinciehuis ont­ worpen werd door architecten uit Brussel (Xaveer de Geyter - XDGA architecten), is er dus niets van dat alles in Antwerpen.

Maar de opvallende vorm van het nieuwe Provinciehuis, dat in volle aanbouw is, lokt automatisch zo’n reactie uit. De ‘knik’ in het gebouw heeft echter blijkbaar een heel duidelijk doel. We vroegen het aan Inga Verhaert, gedeputeerde van de Provincie Antwerpen, die uitleg geeft bij het bijzondere ontwerp:

Inga Verhaert: “Wat meteen opvalt is de zwenking in het torengebouw. Speciaal, maar vooral ook functioneel: door het gebouw te laten wegdraaien valt er geen schaduw op de naastgelegen gebouwen. Zo komt er minder zon maar meer noorderlicht binnen op de grote open verdiepingen. Ook de driehoekige ramen geven het gebouw een aparte toets.”

Het 14 verdiepingen tellende gebouw combineert een congresdeel in de voorbouw en een kantoordeel als torengebouw.

In de zomer van 2017 bereikte het gebouw z’n hoogste punt: 57,7 meter. Dat is iets lager dan het oude provinciehuis (71 meter). Er zullen ongeveer 760 mensen werken: medewerkers van de centrale administratie en de provinciale beleidsorganen.

Het volume van de voorbouw is opgedeeld in twee verdiepingen: een halfverzonken verdieping met auditorium, raadzaal, tentoonstellingsruimte en lobby, en op de eerste verdieping polyvalente ruimten. Het balkvormige volume krijgt een volledig lichtreflecterende glasgevel want wordt bekleed met glasmozaïek: 9,7 miljoen pastilles, zodat de zon op de gevel kan spelen. Zo wordt het een glazen paviljoen in het park, waarin spiegeling en transparantie elkaar afwisselen.

Ook technisch blijkt dit gebouw sterke staaltjes vakwerk te verbergen. Een stalen brug verbindt de twee ‘voeten’ van het gebouw. Die

out of a box [ 17 ]

POËZIE huis te Antwerpen

Roland Cassiman

het laken waarop eens je lichaam lag herleefde mijn herfstkleuren met je zachte kinderogen raakte je die bladzijde aan en er verschenen beelden waarin zowel april als maart als oktober als juni vervat zaten zowel vuur als as foto’s: Democo, Skycraperscity, Provincie Antwerpen

constructie draagt de torsie van het gebouw.

De zijspanten vormen de gevels van de 4de en 5de verdieping. De brug is volledig in de betonconstructie opgenomen. Het bouwproject is grotendeels opgevat als een afgewerkte ruwbouw. Dat wil zeggen dat het beton van wanden en plafonds aan de binnenzijde zichtbaar blijft (zichtbeton).

EEN D U U RZA A M G E BO U W “Het nieuwe provinciehuis wordt een duurzaam gebouw”, aldus gedeputeerde Inga Verhaert. “Uiterst compact, met hoogwaardige isolatie van de gevels en een intensief groendak op de ondergrondse parking. Bovendien zullen de sanitaire voorzieningen regenwater gebruiken.”

Verwarmen en koelen gebeurt met een installatie voor boorgat-energieopslag (BEO), een duurzame geothermische techniek. Een verwarmingsinstallatie op gas of stookolie wordt daardoor overbodig. Op het dak komen er panelen voor de productie van elektriciteit. De gevel is maar voor 40% beglaasd, om opwarming door zonnewarmte te verhinderen. Toch is er veel lichtinval, door de driehoekige ramen op hun punt te plaatsen. De energiekost van deze passiefbouw zal erg laag liggen.

Het gebouw wordt zeer compact, en dat betekent meer ruimte voor de groene omgeving errond. Ook opmerkelijk voor een overheidsgebouw: het provinciebestuur wil in de toekomst de ondergrondse parking onder het nieuwe provinciehuis delen met de buurt.

Het nieuwe provinciehuis wordt einde 2018 in gebruik genomen.

gooide mij rokend op een bed van afval een vijfde seizoen zou mooi zijn een seizoen van herschilderingen van herbouwingen nieuwe reizen een seizoen vol extase van liefde zachtheid van lucht en tijd wat hield ik van jou in mijn herfst wat wou ik jouw mond verslijten met mijn mond jouw lichaam met mijn handen en de rest met mijn ogen de keuze waar mijn rimpels gaan liggen maak ik zelf

Uit ‘Dagboek van een gezicht’, verzamelde gedichten van Roland Cassiman n Roland Cassiman (1937) is geboren te Ninove en woont sinds 1960 te Antwerpen, waar hij tot voor enkele jaren bijna uitsluitend tentoon stelde in de Galerij Campo. n Laureaat van een reeks binnen- en buitenlandse prijzen, is hij een van ‘de’ schilders van zijn generatie die internationale bekendheid verwierf. n Hij is de Belgische kunstschilder die werken maakt voor o.a. Manitas de Plata, “El Cordobes”, José Mari Manzanares, “Domecq”, Luis Francisco Espla, Paco Camino, Palomo Linares, Clem Schouwenaars, Chet Baker, Philip Catherine, e.a. n (meer over Roland Cassiman in een volgend nummer).

[ 18 ]

agenda

vat



7dagen sociale film

TOT

30 N OV

19:00

T E N TO O N ST E LLIN G

Nelleke Cloosterman

Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box” (de tentoonstelling is open op do - vrij - zat, van 14u tot 18u. Gesloten op 11 november) TOT

26 N OV

19:00

T E N TO O N ST E LLIN G

The Sky is the limit II (Willemsfonds Deurne)

Beeldhouwer François Van de Waeter, maakt sterke, eigenzinnige creaties. Elk kunstwerk heeft een eigen verhaal, maar telkens vallen het evenwicht en de harmonie op in zijn beeldentaal.

De tentoonstelling loopt tot 26 november (doorlopend te bezoeken op vrijdag, zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur).

Locatie: districtshuis Deurne, Maurice Dequeeckerplein 1 (ingang via de Unolaan).

21 N OV 19:30

N OV

Workshop ‘Burn out, vloek of zegen?’

CR E AW E D ST R I JD

Een Creatieve Wedstrijd

in dit geval voor leerlingen NCZ van de 5de en 6de klas Meer info bij de leerkracht Niet-Confessionele Zedenleer!

Organisatie: HVV Vrijzinnig Antwerpen en VLAM Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”

25 N OV 20:00

A CA P E LLA CO NCE R T

Les Voix Perdues

Organisatie: Willemsfonds Deurne Locatie: Sint-Jozefkerk, Boekenberglei 211, Deurne Tijdstip: deuren om 19.30 uur, aanvang concert 20 uur Deelname: € 10 in voorverkoop, € 12 aan de inkom.

26 N OV 15:00

N OV 20:00

28 N OV 10:30

28 N OV 13:30

7DAG EN SO CIAL E FIL M

Hugo (de filmkeuze van de leerkrachten NCZ) 7DAG EN SO CIAL E FIL M

Hachi, a Dog’s love story (De filmkeuze van de

28 N OV 20:00

7DAG EN SO CIAL E FIL M

Manchester by the Sea (de keuze van HVV - Vrijzinnig Antwerpen)

29 N OV 14:00

7DAG EN SO CIAL E FIL M

I Daniel Blake (de filmkeuze van Grijze Geuzen Antwerpen en HVV Regio Antwerpen Noord)

1

DEC 10:30

7DAG EN SO CIAL E FIL M

Intouchables

(de filmkeuze van de leerkrachten NCZ)

1

DEC 10:30

1

DEC 20:00

7DAG EN SO CIAL E FIL M

Zootropolis (de filmkeuze van de leerkrachten NCZ) 7DAG EN SO CIAL E FIL M

The forecaster, the story of Martin Armstrong (de De

keuze van HVV vzw en NewB ECV) OPGELET: Engelse docu zonder Nederlands ondertiteling)

CO N C E R T

Planeet Aarde

Organisatie: Willemsfonds Antwerpen Concert door Symfonisch Orkest van de VUB GC Klein Boom, Mechelbaan 604, Putte.

Ticket: 10,00 EUR Inschrijven bij Paul Vanhoof - paul.vanhoof@telenet.be

30

Alle vertoningen gaan door in het Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”

leerkrachten NCZ)

H U I SG E N OT E N

Organisatie: HuisvandeMens Antwerpen Info en inschrijven: antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80 Locatie: Jan Van Rijswijcklaan 96 – 2018 Antwerpen Deelname: €12

24

is een initiatief van Filmhuis Klappei i.s.m. Stad en District Antwerpen, Bib Permeke, HVV, Out of a Box/ VATvzw, Curieus, Linx+, Masereelfonds, Società Dante Alighieri en Artesis Plantin Hogeschool Inkom: €5 / €4 (studenten, 65+, personen met uitkering, leden organiserende verenigingen). ​Leerlingen NCZ en coöperanten NewB gratis op hun vertoningsdagen

W E T E N SCH A P I S TOP!

Immuun worden tegen kanker: ontwikkeling en toekomst van anti-kankervaccins

lezing door prof. dr. Jo Vanginderachter Organisatie: HVV Mechelen | i.s.m. HVV, UPV (Uitstraling Permanente Vorming VUB) en Vermeylenfonds.

Locatie: VC De Schakel, Steenweg 32 Mechelen Deelname gratis

2

DEC 14:00

voordracht door Prof. Dr. Marc Cools en Robin Libert bestuursleden van het ‘BISC - Belgian Intelligence Studies Centre’ en van ‘RUSRAKUIAD - Koninklijke Unie van de Inlichtingen en Actie Diensten’ Organisatie: Willemsfonds Antwerpen Locatie: OCA Deelname: 12,00 EUR incl. een drankje en een knabbeltje Praktisch: Inschrijven voor 2 november 2017

2

DEC 09:00

3

box

V r i j z i n n i g A n t w e r p s T re f p u n t

SESAM-O P EN-IT - INITIATIE-SESSIES

programmeren van robots

(jongeren van 10 tot 15 jaar leggen de basis van lego-mindstorms bouwen en programmeren) Info: www.hujo.be (zie ook: 9 december) Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box” DEC 11:00

out of a

VO O RDRACHT

Spy Stories

ALG EMENE VERGADERING EN L EZING

Waarom dragen moslimmannen geen hoofddoek

Organisatie: Willemsfonds Deurne Locatie: SILOK Deelname: de lezing is gratis; de prijs van het aperitief en van de kaastafel wordt later meegedeeld op onze website, op onze Facebookpagina en op de website van Vrijzinnig Antwerpen

out of a box [ 19 ]

4

D EC 13:30

Tekst, gedicht: u glimlacht allicht..,

Organisatie: grijze geuzen antwerpen Opvoering door: ‘grijze komedie’ Locatie: vrijzinnig antwerps trefpunt “out of a box”

4

D EC 20:00

A LLE O G E N G E RICHT OP K WAT TA

Wat met de gemeenteraadsverkiezingen in 2018?

Organisatie: UPV-VUB, in samenwerking met HVVProvincie Antwerpen en HVV-Vrijzinnig Antwerpen met Prof. Peter Thyssen (UAntwerpen - dep. Politieke Wetenschappen) en columnist Guillaume Van der Stighelen (medeoprichter reclamebureau Duval Guillaume).

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”

5

D EC 19:30

H U I SG E N OT E N

Workshop ‘Iedereen kan vereenzamen’

Organisatie: HuisvandeMens Antwerpen Info en inschrijven: antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80 Locatie: Jan Van Rijswijcklaan 96 – 2018 Antwerpen Deelname: €12

5

D EC 20:30

LE Z I N G

Lezing door prof.dr.Nico De Witte (Vrije Universiteit Brussel) Organisatie: Vrijdenkend Lier Locatie: Stedelijke Colibrantzaal 6-7 2500 LIER Prijs: 4€/2€(leden,jongeren,Gomor-pashouders) Info: hvv.vrijdenkendlier@telenet.be - upv.kernlier@gmail. com - lier@demens.nu Tel.: 03/480 89 23 0495/431 429

8 9

LE E SC LU B

D EC 13:30

16 DEC 19:00

DE WARMSTE FAKKELTO CHT

Mechelen

Vertrek en aankomst: ‘Bar Klak’, Schoenmarkt 5/6 Mechelen.

Na de fakkeltocht gezellig samenzijn in VC De Schakel.

Organisatie: HVV Mechelen, VC De Schakel, huisvandeMens Mechelen, Willemsfonds, August Vermeylenfonds, UPV, Melemo

17 DEC 17:00

DE WARMSTE FAKKELTO CHT

Willebroek

Vertrek en aankomst: Wintermarkt, Van Landeghemplein Organisatie: Wilemo, HVV Willebroek en Grijze Geuzen Willebroek

21

DE WARMSTE FAKKELTO CHT

Antwerpen

Vertrek en aankomst: Out of a Box, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen Organisatie: HuisvandeMens Antwerpen en HVV Provincie Antwerpen. In samenwerking met HVV Vrijzinnig Antwerpen, Vrijzinnige Dienst UA Antwerpen en Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’.

Algemene info en inschrijven: www.dewarmstefakkeltocht.be

20

11:30U EN 14 :00U

Christoffel Plantin: manager van het jaar 1572

Organisatie: Willemsfonds Deurne Locatie: Museum Plantin-Moretus, Vrijdagmarkt 22, 2000 Antwerpen Tijdstip: 2 groepen van 15 deelnemers: 11.3012.30 uur en 14.00-16.00 uur Deelname: 6 euro/p voor houders van een A-kaart.

SE SA M-O P E N-I T - IN ITIAT IE-S ES S IES

programmeren van robots

(jongeren van 10 tot 15 jaar leggen de basis van lego-mindstorms bouwen en programmeren) – Info: www.hujo.be (zie ook: 2 december) Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”

11

Alle opbrengsten van deze actie gaan tevens naar een goed doel in het kader van Music For Life.

JA N 11:30

Organisatie: Willemsfonds Antwerpen Locatie: OCA, Lange Gasthuisstraat 45 Antwerpen Deelname: 10,00 EUR D EC 09:00

De warmste fakkeltocht brengt mensen op een gezellige manier samen in donkere winterdagen. De fakkel staat voor vrijzinnig humanisten symbool voor solidariteit, licht en warmte.

DEC 19:00

Vergrijzing: toekomstige uitdagingen inzake wonen, zorg en welzijn

D EC 15:30

De warmste Fakkeltocht

H U I SG E N OT E N

Praatgroep: Verder na verlies

Activiteitenkalender van Vrijzinnig Antwerpen en bevriende verenigingen (meer info ook bij de desbetreffende verenigingen)

Elke eerste maandag van de maand

Grijze Geuzen Antwerpen

Organisatie: HuisvandeMens Antwerpen (zie 13 november) Info en inschrijven: antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80 (tot 5 dagen voor aanvang)

Vormingsnamiddagen (zie in agenda) Locatie (tenzij anders vermeld): Out of a Box, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen Tijdstip: 14:00u

18 19

Elke zondag, 10:00u tot 14:00u

D EC 14:00

D EC 20:00

F I LMVO O R S TELLIN G

I, Daniel Blake

Organisatie: HVV Schoten Locatie: De Kaekelaar (Schoten) Meer info op www.hvv-schoten.be Reservaties: 036584649 of info@hvv-schoten.be

19 D EC 19:00

‘Parlé Poincaré’

In het VC De Schakel Mechelen. Neem vrijblijvend deel aan het debat zonder dogma’s. Met periodiek nieuwe hete hangijzers bekeken vanuit vrijzinnig humanistisch perspectief.

Elke maand UITREIKING

Beraberprijs

Organisatie: Willemsfonds Locatie: Zaal Miry - Hogeschool Gent (ingang via Biezekapelstraat 9, Gent) Info: zie website WF en ledenblad RECHTUIT

De Keukenprinsessen [HuisvandeMens Antwerpen] Elke maand toveren de lieftallige Keukenprinsessen – Bie, Rita en Mieke – het huisvandeMens Antwerpen om tot een heerlijk culinair en gezellig peperkoekenhuisje. Gewoon gezellig bij elkaar zijn, kletsen en af en toe eens een leuke activiteit.

Deelname is gratis. Voor meer informatie, neem contact op met het HuisvandeMens – antwerpen@demens.nu Out of a Box, het Vrijzinnig Antwerps Trefpunt, is de bakermat van de H-VV afdeling Vrijzinnig Antwerpen.

Met info over het Out of a Box: vrijzinnigantwerpstrefpunt.com

vat

Uit: Dimi³ ‘s verhalen over zin in ’t leven, in mensen en werk Zijn Blog philozoff.wordpress.com

COLUMN



Dimitri De Meester

[ 20 ]

Sven de Wat ik van

‘Dit is toch te veel? Dat geraakt toch nooit in die kano?’ fluisterde ik Sven toe. ‘Denken ze allemaal’, lachte hij me toe. Ik durf het bijna niet uit te spreken, want het hoort niet. Zo voel ik het althans aan.

Maar kijk, het, is zo: ik heb stress ervaren tijdens mijn vakantie. Voilà.

Voor sommigen misschien een contradictio in terminis, voor mij was het de bittere realiteit. Maar misschien moet ik de situatie wat meer kaderen zodat u zich wat kan inleven in mijn situatie en wie weet ontstaat er dan wat herkenbaarheid en mildheid aan uw zijde

ZIN IN AVO N T U U R Deze zomer heb ik samen met mijn twee kinderen een rondreis gemaakt doorheen Zweden. Of toch een deel ervan bezocht. Misschien weid ik daar in een volgend stuk nog wel verder over uit, maar laat ik het nu houden op: ‘menslief, wat een fantastische reis was me dat!’

Ik ben er mij bewust van dat met deze zin de link naar ‘stress op vakantie’ niet meteen erg duidelijk is. But stay with me. Ik hou van avontuur, maar ik zie mezelf niet echt als een groot avonturier.

Toch hadden we in ons programma een 3-daagse kanotocht gepland. Tja, wie Zweden zegt, zegt meren en wie meren zegt, zegt kano-varen. Toch?! Maar in mijn hoofd gaat het verder: ‘… wie meren zegt, zegt kano-varen en wie kano-varen zegt, zegt: wat moet ik dan meenemen? hoe groot is zo een kano? wat moeten we dan van eten meenemen? En hoeveel? Gaat dat lukken met 1 volwassene en 2 kinderen? Is het volgens de avonturieren-etiquette eigenlijk wel done om een fles wijn mee te nemen voor aan het kampvuur? Zo van dat soort vragen en nog veel meer. Ik zeg het u, bij mij komen deze in één adem mee met het woord kano.

S VEN M I JN RE D D E R De kano-tocht hadden we geboekt bij een uitgeweken Vlaming, Sven, die in Zweden een kanotcenter met B&B had uitgebouwd. ‘Ah Sven, mijn redder.’ Sven werd

in mijn hoofd mijn houvast. Hij zou me wel duidelijkheid geven in de vorm van advies, tips, dont’s en dat soort zaken.

Op het einde van de eerste helft van onze vakantie reden we richting Avesta, in de provincie Dalarna. Dan spreken we over midden Zweden. Onderweg bossen, bossen en bossen. Je zou dus kunnen zeggen dat we in bosrijk gebied zaten. En meren natuurlijk. Veel meren.

Maar vooral gigantische meren. Toen we het middle of nowhere bereikt hadden, moesten we nog even verder rijden om uiteindelijk Svens place te bereiken die ons meteen enthousiast verwelkomde. ‘Misschien nog maar even wachten met mijn stress en onrust open en bloot op tafel te leggen’, dacht ik bij mezelf. Ik hield het voorzichtig op ‘we gaan eerst inkopen doen voor onze trip, heb jij misschien suggesties voor ons wat we best wel en best niet kopen?’ ‘Goh, wat je lekker vindt hè Dimitri’, nog steeds op zijn eigen enthousiaste toon. Hij voegde er net niet ‘dat is toch simpel’ aan toe. Een lichte frustratie glipte mee in de wagen onderweg naar het warenhuis.

Die avond leerde ik Sven kennen. In zijn eigen café, geïmproviseerd in een bijgebouw. Heerlijk. Waar ik trouwens ook de excentrieke hyperkinetische antiquair Perre mocht ontmoeten, maar ook dat is voer voor een volgend stuk. Sven vertelde me over Zweden, hoe hij daar beland was. Hij vertelde me over de streek en de

“

out of a box [ 21 ]

Die avond leerde ik Sven kennen.

In zijn eigen café, geïmproviseerd in een bijgebouw.

Heerlijk.

kano-man barre winters met duisternis vanaf drie uur in de namiddag.

Een geweldige pure kerel.

D -DAY De volgende dag was D-day en die begon met een ogenschijnlijk heerlijk ontbijt dat mij echter amper smaakte. De stress in mijn keel ontnam de omelet en verse pistolets elke smaak. Want nu moest ik de bagage selecteren en zoveel mogelijk in de waterdichte blauwe tonnen krijgen. Ik deed maar wat, nam mee wat ik dacht nodig te hebben. ‘Dit is toch te veel? Dat geraakt nooit in die kano?’ fluisterde ik Sven toe.

‘Denken ze allemaal’, lachte hij me toe. Mijn onrust en onzekerheid wilde ik geen plek aan boord gunnen, maar die keuze leek niet binnen mijn invloedssfeer te liggen. Ze stapten ongegeneerd mee het busje in en vergezelde me naar onze startplaats.

De kano ingeladen. Stapelen, proppen en puzzelen.

Reddingsvesten aan en dan de eerste peddelbewegingen in het oneindig grote meer van Färnebofjärdens Nationalpark.

Met ons drieën zoeken naar het juiste ritme en samenspel.

Die avond veroverden wij het kleine eilandje Sandon, waar we onze tent twee nachten hebben opgezet en waar we op de tweede dag konden zeggen ‘dit is verdorie een onbewoond eiland!’.

HALLO PERFECT IO N I S M E Het slechte weer op dag twee verraste ons met een mysterieuze sfeer waarvan we genoten vanuit de shelter die we schaamteloos als familie eigendom beschouwden. De vuurtongen aan de praat houden, koffie zetten en lezen. Zo vlotte de dag langzaam. Ik aanschouwde het wondermooie meer en mijn gedachten dwaalden af naar mijn ontmoeting met Sven. Ik zag nu helderder hoe anders hij in het leven staat. En in het licht van die andere houding, ontstond er afstand van mezelf. Ik zag mijn eigen drang naar controle, mijn perfectionisme dat in de voorbereiding van deze trip de kop opstak.

Mijn trouwe metgezellen die bij momenten het roer overnemen. Vaak lijken ze mijn enige optie om met het onbekende om te gaan: zoveel mogelijk proberen te grijpen, te overdenken om zo weinig mogelijk aan het toeval over te laten. Mijn ‘ik’ dat gelooft dat het zich geen fouten kan permitteren. En dan slaat het hoofd op hol. Vanuit de illusie dat ik met denken controle kan krijgen over datgene wat ik niet ken. Piekeren

leerde

dus. Een vreselijk dure activiteit want dat kost zoveel tijd en aandacht. En het is dan ook nog eens een dwaze investering aangezien het enkel onrust en twijfel oplevert. Telkens duikt dan weer het beeld van de circus-act op: de man die steeds meer borden tracht draaiende te houden en alle moeite van de wereld doet om er geen in scherven te laten vallen. En wat tracht ik overeind te houden?

Mezelf. De angst dat mijn identiteit, wie ik denk te zijn, dreigt te wankelen, doet me naar de borden grijpen. ‘Draaien Dimitri.

Draaien verdomme! Laat ze niet vallen, want wat gaan anderen dan wel niet denken?’ It’s an ego thing.

I K B E N N I E T WAT I K DE N K Het leuke aan de confrontatie met een andere manier van in het leven staan, is dat het opties creëert: schieten we in de verdediging om onze eigen houding te vrijwaren?

Zelfbescherming dus: ik ben wat ik denk. Of zien we er de mogelijkheid in om het eigen perspectief te verbreden: hoe ik nu naar dit avontuur kijk is niet meer dan een perspectief naast ontelbare anderen. Mij lukt het niet steeds om die kansen te grijpen en zelf geloof ik ook niet meer dat dit een kwestie van doelbewuste keuze is. Het overkomt mij als het ware.

Soms niet, soms wel. Het zij zo. Maar wanneer het me lukt om als het ware mijn eigen kijk te doorprikken zonder mezelf hierbij te veroordelen, zorgt het voor relativering, openheid, rust, creativiteit, etc. Dan kan ik zien dat ik weer in het circus sta en overijverig aan het draaien ben. En wanneer ik op dat moment met mildheid naar dit schouwspel kan kijken, zet ik kleine stappen voorbij het ego.

En terwijl ik dit schrijf, sta ik op het punt te vertrekken naar Pukkelpop voor enkele dagen. Met de tent. En slecht weer.

Heel slecht weer. Tja, wat neem ik dan mee? Hoe slecht gaat het weer effectief zijn? Welke schoenen ga ik met dat slechte weer aandoen? Hoeveel droge kleren voorzie ik best?… Dat soort vragen weet u wel?

WHAT AB OUT YOU? • Waar zit jouw onrust, jouw angst?

• Wanneer wordt die getriggerd?

• Wat zie je jezelf in dat soort situaties doen?

• Kan je met enige mildheid kijken naar die neiging die dan blijkbaar naar boven komt en het overneemt?

[ 22 ]

vat



Humanism 2017 Wereldcongres

VERSLAG Nils Vandevijvere

vrijzinnig humanistisch consulent huisvandeMens Antwerpen

Londen, 4-6 augustus

V

an 4 tot 6 augustus vond in Londen het Wereld Humanisme Congres van de IHEU plaats. IHEU staat voor International Humanist and Ethical Union, en overkoepelt wereldwijd meer dan 100 vrijzinnig humanistische, atheïstische en agnostische verenigingen en organisaties. Het wereldcongres was oorspronkelijk gepland in Soa Paulo (Brazilië) maar vooral wegens budgettaire redenen werd dit vervangen door een ‘light’ versie in Londen.

Humanists UK, zeg maar het Humanistisch Verbond van GrootBrittannië, nam de organisatie op zich. Meer dan 400 humanisten uit 50 landen hebben aan het congres en de verschillende randactiviteiten deelgenomen. Thema van het congres was ‘Populisme, extremisme en bedreigingen voor het humanisme’.

Het weekend startte op 4 augustus met een speciaal programma voor humanistische ‘professionals’. Dit zijn voornamelijk leerkrachten nc-zedenleer of humanistisch vormingsonderwijs, geestelijk raadswerkers of moreel consulenten en celebrants of mensen die plechtigheden begeleiden.

Verschillende boeiende workshops en lezingen werden aangeboden en er was voldoende gelegenheid om uit te wisselen en kennis te maken met inzichten en werkwijzen uit ander landen.

Daarnaast vonden die dag nog verschillende netwerkingsactiviteiten plaats van IHEU alsook de Algemene Vergadering (General Assembly) van de jongerentak IHEYO (International Humanist and Ethical Youth Organisation). De dag eindigde met een gezellige drink.

Op zaterdag 5 augustus vond het eigenlijke wereldcongres plaats. Een hele reeks internationale experts en activisten kregen de kans om hun ideeën en acties uiteen te zetten en in debat te gaan met het publiek. Wat verklaart extremisme en het succes van populisme? Hoe ziet de situatie er momenteel uit in de verschillende werelddelen? Kan vrijzinnigheid en humanisme een verschil maken? Zo ja, hoe? Wat gebeurt er reeds op dat vlak?

De meeste sprekers leken overeen te komen dat populisme gezien kan worden als een essentieel

Thema van het congres was ‘Populisme, extremisme en bedreigingen voor het humanisme’.

onderdeel van liberale democratieën, gezien alle politieke discours uiteindelijk rekenen en gebaseerd worden op constructies van ‘ons versus hen’.

De rol van sociale media en de vele toenemende manipulaties en simplificaties in nieuwsberichtgeving werden ook vaak aangehaald als (gedeeltelijke) verklaringen en oorzaken van de vlucht en recente terugkeer naar extremisme.

Blijven vechten en opkomen voor waarden als vrij onderzoek, kritisch denken, vrije meningsuiting, dialoog, solidariteit, diversiteit en verdraagzaamheid is en blijft uiteraard de boodschap. En dat is waar humanistische organisaties wereldwijd nog veel in kunnen realiseren. De dag werd afgesloten met een diner voor alle delegaties.

Zondag vond de Algemene Vergadering plaats van de IHEU. Er werden nog eens 18 nieuwe organisaties lidmaatschap toegekend. De beweging zit dus duidelijk nog steeds in de lift.

IHEU zal zich blijven inzetten voor de verdediging van universele mensenrechten en humanistische waarden. Zij doen dit bijvoorbeeld door hun lobbywerk op het niveau van de Verenigde Naties en hun onderzoeken naar de situaties per land en regio rond vrijdenken en niet-gelovigheid. Dit onderzoek publiceren ze elk jaar in hun jaarlijkse ‘Freedom of Thought Report’.

Verklaringen, verslagen, rapporten, video’s van het congres en mogelijkheden om te steunen kunnen geraadpleegd worden op de websites van IHEU en Humanists UK.

out of a box [ 23 ]

AFORISMEN

Max Schneider

Goed en kwade bedoelingen, het is me nog niet helemaal duidelijk welke van beide de gevaarlijkste zijn.

Die van de malafide soort hebben vaak het voordeel dat het vrij snel duidelijk wordt welke kant ze opgaan, zodat je een tegengif kunt zoeken. Die van de goede soort krijgen het meestal verkocht dat ze het morele gelijk aan hun kant hebben, maar ze hebben ook de neiging om door te schieten naar een gelijk dat aan iedereen mag en moet opgelegd worden. Karl Marx en Lenin zullen ongetwijfeld het welzijn en de ontvoogding van de arbeider op het oog gehad hebben.

Stalin en Mao brachten een en ander in de praktijk. Jezus van Nazareth predikte allerlei variaties op de naastenliefde. Dat is ook niet helemaal goed afgelopen.

Waarde gelovigen, Leibniz stelt de vraag aller vragen: waarom is er iets en niet niets. Ik heb daar een duidelijke repliek op: ik zou het echt niet weten. Als je het wel weet mag je het zeggen, maar als je het ook niet weet en toch die onwetendheid gaat invullen met fantasmen, wazige ongedefinieerde verwoordingen en gelul over werelden achter de werkelijkheid, energieën en trillingen blijf dan met je tengels van de mistmachine af en hou je snavel.

Gelovigen beschikken over een merkwaardige begaafdheid. Nadat ze met stelligheid hebben gezegd dat we over de aard en het wezen van God niets weten en zelfs niet kunnen weten, glijden ze naadloos naar een even stellig betoog waarin ze Zijn wensen, verwachtingen en geboden dan weer met grote zekerheid wèl schijnen te kennen. In dat vacuüm van niet weten gaan ze zwierig en hooggestemd kunstschaatsen waarbij ze pirouettes van betekenis draaien en adembenemende semantische sprongen maken.

Mooi om zien en ongetwijfeld

prettig om te doen, maar als denksport hoef je het daarom nog niet ernstig te nemen.

Religie bevat minstens twee soorten gif. De meest in het oog springende snelwerkende soort manifesteert zich in de waanzin van het fundamentalisme.

Niettegenstaande het misselijkmakend en verwoestend effect slaagt de maatschappij er toch min of meer in ermee te leren leven. Een kerncentrale ontploft ten slotte ook niet alle dagen. Zoals met andere grote calamiteiten kan je nog altijd hopen dat het “de anderen “zal overkomen.

De tweede soort doet traag en quasi ongemerkt z’n vernietigend werk. Zoals het past bij de beste ziektememen merkt het slachtoffer niet dat er een probleem is. Sterker nog, de zieke zal ontkennen dat er hoe dan ook een probleem is en de onheilsbode verwijten.

Dat trage en sluipende gif is de waan van het zogezegde privékarakter van de godsdienst.

De woorden en zinnen die we tegen elkaar zeggen zijn net als ijsbergen. Hetgeen je hoort is slechts het topje. De echte betekenis zit onder de waterlijn en is niet zichtbaar. Je gesprekspartner vult die voor hem ontbrekende betekenis dan maar in naar eigen inschatting.

Een invulling die gekleurd wordt door zijn vooronderstellingen en aannames. ’t Is altijd afwachten wat hij of zij er van maakt.

Sinds wanneer zijn vrijzinnig humanisten tegen God? Zij zijn, volgens mijn weten, tegen het misbruik dat er gemaakt wordt van een premodern waanbeeld, in wiens mond de eigen waarden, ideologieën en waarheden gelegd worden.

Alle heilsleren, ook de seculiere, zijn te wantrouwen. Stalin, Hitler, Mao en Pol Pot waren ten slotte geen godsdienstige leiders.

Maar zij die een religieus kleed aantrekken hebben de beste verhalen en besprenkelen zich met een moreel parfum. Zij hebben daarmee een directe toegang tot onze irrationaliteit zonder langs de ratio te passeren. Daarom zijn zij de gevaarlijkste.

Als er in, pakweg Aleppo, meer miserie gecreëerd wordt dan er ter plaatse kan geconsumeerd worden, dan komt een uittocht op gang die weken en maanden nadien een intocht wordt elders, in casu Europa. Dat zet heel wat goedbedoelende mensen aan tot het poneren van de stelling dat, willen we dat Europees probleem oplossen, we eerst daar ter plekke de oorzaak moeten wegnemen. Klinkt bijzonder logisch, maar een oplossing aandragen waarvan je op je klompen aanvoelt dat ze, zacht uitgedrukt, niet onmiddellijk uitvoerbaar is, is niet echt productief. Dat soort ‘oplossingen ‘ vinden is vergelijkbaar met het poneren dat we de wereldvrede moeten installeren.

Als je ergens het lijstje: landheren, leger en fascisten, ziet staan, dan weet je dat ze iets vergeten zijn. Die drie companen voelen zich pas helemaal op hun gemak met hun vierde makker, de geestelijkheid.

Goede voornemens en luiheid houden een race in mijn hoofd. Het valt nooit te voorspeillen welke van beide het gaat halen.

vat



Jurgen Slembrouck

RUBRIEK

Dijkbreuk in Universiteit Antwerpen | Vrijzinnige Dienst

[ 24 ]

Neen, de Dijle is niet uit haar oevers getreden.

Toch moeten de Leuvenaars zich ernstige zorgen maken. De OCMW-raad heeft immers beslist dat haar personeelsleden levensbeschouwelijke tekens mogen dragen en hun levensbeschouwelijke overtuiging zelfs ter sprake moeten brengen wanneer ze tijdens hun pauzes bij de cliënten thuis willen bidden.

D

e dijkbreuk waarvan sprake, is dan ook van morele en principiële aard. De idealen die onze samenleving schragen, dreigen door deze recente beslissing te worden weggespoeld.

Blijkbaar had het OCWMpersoneel al langer de vrijheid om levensbeschouwelijke tekens te dragen. Daarover rezen echter vragen.

Zo vroegen verschillende klanten van een maatschappelijk werkster of zij het recht had om een hoofddoek te dragen?

En er waren ook incidenten.

Een gezinshulp trok zich terug in de slaapkamer van een oudere dame om te bidden. Een islamitische verzorgende weigerde om voor een klant alcohol te kopen. Een verpleegkundige van een woonzorgcentrum probeerde een patiënt te overtuigen om geen euthanasie aan te vragen.

Omwille van deze problemen werd het interfederaal gelijkekansencentrum UNIA gecontacteerd dat deze problemen in kaart bracht en stelde dat het mogen dragen van levensbeschouwelijke tekens “zonder dat dit een expliciete beleidskeuze is, ruimte laat voor interpretatie en zorgt voor onduidelijkheid, zowel bij personeel als bij cliënten.”

W IEN S B E L A N G E N ?

Met andere woorden, UNIA wees op de politieke nalatigheid om de neutraliteit van de overheid duidelijk af te lijnen en consequent toe te passen. De OCMW-raad vroeg daarop UNIA om haar te begeleiden bij het

ontwikkelen van een beleidskeuze.

Van een interfederaal gelijkekansencentrum verwacht je dat het uitgaat van de belangen van de meest kwetsbare: de zorgbehoevenden die een beroep doen op het OCWM. Helaas is dat niet het geval.

De oorzaak van het probleem, de politieke nalatigheid wordt als uitgangspunt aanvaard: “Gezien de actuele stand van zaken binnen OCMW/ Zorg Leuven, waarbij religieuze symbolen de facto worden toegestaan, gaan we niet verder in op de hypothese dat OCMW/ Zorg Leuven zou kiezen voor een algemeen verbod op het dragen van zichtbare tekens van politieke, filosofische en religieuze overtuigingen.”

Een model van exclusieve neutraliteit wordt dus op voorhand gediskwalificeerd als een volwaardig alternatief. Niet voor het eerst stelt UNIA zich – o ironie – partijdig op.

oprecht verwachten dat ze zich weerbaar opstellen wanneer een hulpverlener tijdens de pauze wil bidden?

Ronduit stuitend is de onbarmhartigheid van het OCMW ten aanzien van de zorgbehoevende die na bemiddeling de beleidsvisie verwerpt: “Indien de klant hiervoor niet openstaat, dan kan OCMW/ Zorg Leuven beslissen de samenwerking stop te zetten.”

Wel positief is de bevestiging dat de geboden dienstverlening neutraal moet zijn. “Niettegenstaande het respect van de organisatie voor de eigenheid van iedere medewerker, kan een medewerker niet weigeren onderdelen van zijn takenpakket uit te voeren omwille van zijn eigen principes, geloof of levensbeschouwing.” Maar dit is slechts een minimum en onvoldoende om de neutraliteit te waarborgen.

E E N SYMB OOL K WE TSB ARE N ?

Die vaststelling is des te pijnlijker omdat het verslag van de begeleiding aangeeft wat de precaire situatie van de “cliënten” is. “Zij bevinden zich in een kwetsbare positie waarin zij voor bepaalde basisbehoeften afhankelijk zijn van de dienstverlening van OCMW/ Zorg Leuven en in hun vrije keuze beperkt zijn.”

De term “cliënten” is in deze context dan ook misleidend. Precies omwille van hun vaak extreme zorgbehoevendheid hebben deze zogenaamde “cliënten” geen echte keuzevrijheid. Kan je van hen

Gewoon al de confrontatie met levensbeschouwelijke symbolen kan de vrijheid van de burger beperken of het vertrouwen in de dienstverlening aantasten. Ter illustratie: een devote moslim die voor zijn toilet en intieme hygiëne geholpen moet worden door een hulpverlener die een regenboog T-shirt draagt.

Of wat met een lesbische vrouw die haar geaardheid altijd heeft onderdrukt omdat ze opgegroeide in een tijd waarin de katholieke kerk homoseksualiteit verketterde. Stel dat zij amoureuze gevoelens ontwikkelt voor een medebewoonster

out of a box [ 25 ]

Leuven

“

van haar rustinstelling. Bewijs je haar dan een dienst wanneer de hulpverleners een halsketting met een houten kruis dragen?

Of stel dat een verzorgende een chador draagt en een “cliënt” alcohol weigert. Doet ze dat dan omdat ze islamitisch is of omdat het ongunstig is voor de werking van de medicatie van de “cliënt”?

W IENS VRIJ H EID ?

Een model van inclusieve neutraliteit waarin OCMW-medewerkers de vrijheid hebben om levensbeschouwelijke symbolen te dragen, verplicht de overheid om de morele bakens uit te zetten waarbinnen de godsdienstvrijheid en het vrij onderzoek gevoerd mag worden.

Helaas blijken deze bakens de vrijheid in Leuven te beknotten. De beleidsvisie stipuleert namelijk dat “veruiterlijkingen niet schokkend of oneerbaar mogen zijn bv. T-shirt ‘I hate Jezus’”. Maar wie zal bepalen wat schokkend of oneerbaar is? De OCMW-raad?

Deze bepaling is flagrant in strijd met de vrijheid van meningsuiting zoals ze door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens wordt begrepen en die bepaalt dat “Freedom of expression… (also) is applicable to ‘information’ or ‘ideas’ ... that offend, shock or disturb the State or any sector of the population.”

De OCMW-raad heeft blijkbaar geen probleem met de hoofddoek. Op die manier bepaalt ze dus dat burgers een hoofddoek niet als schokkend mogen ervaren. De ironie wil echter dat de concrete gevallen die door UNIA werden gedocumenteerd precies het tegendeel aangeven.

Stel dat een verzorgende een chador draagt en een ‘cliënt’ alcohol weigert. Doet ze dat dan omdat ze islamitisch is of omdat het ongunstig is voor de werking van de medicatie van de ‘cliënt’?

E N KE L E V RAGE N VOOR DE O C MW-R AAD VAN LE UV E N 1. Mag een OCMW medewerker een T-shirt dragen met de daarop een tekst die geen appreciatie uitdrukt maar wel een feit vaststelt zoals “God bestaat niet”?

2. Als de hoofddoek is toegelaten mag dan ook een chador of mogen dan ook mannelijke medewerkers een hoofddoek dragen?

De onaanvaardbare schending van de neutraliteit door het OCMW van Leuven laat zien dat in Vlaanderen de neutraliteit onvoldoende wordt beschermd.

Oorzaak is de versnippering van de overheidsmacht binnen verschillende lokale en bovenlokale beleidsniveaus of binnen al dan niet verzelfstandigde overheidsinstellingen.

Hoewel alle ambtenaren het algemeen belang dienen, hebben sommigen op het terrein meer vrijheid dan anderen. De neutraliteit van de overheid is echter wezenlijk voor de bescherming van de vrijheid van de burgers en is daarom evident van bovenlokaal belang. Politici die de neutraliteit verwaarlozen, ondermijnen zo het harmonieuze samenleven. Dit is onaanvaardbaar. https://www.vrt.be/vrtnws/ nl/2017/09/30/dijkbreuk-in-leuven/

Wat is dat dan?

POLITIEKE

CORRECTHEID Max Schneider

E

en sluitende definitie geven is niet zo eenvoudig; een omschrijving lukt beter. Als een mist die de onaangename realiteit van een ‘flou artistique’ moet voorzien, ligt de politieke correctheid over het maatschappelijke debatlandschap.

Zonder dat we het altijd zelf door hebben, doordringt zij ons denken, onze standpunten en onze meningen.

Een lichte, maar constante vorm van angst, of toch minstens van voorzichtigheid zorgt ervoor dat we watten in de mond nemen als we een mening te verdedigen hebben die wel eens een minderheid onwelgevallig in de oren zou kunnen klinken. Die vaagheid immuniseert tegen kritiek en fungeert als een zalf die verzacht, maar niet geneest.

Een standpunt dat vertrekt vanuit een pragmatische categorie (hoe gaan we grote stromen vluchtelingen opvangen?) wordt niet inhoudelijk bevraagd, maar je moreel proces wordt gemaakt met argumenten uit een andere, een ethische categorie ( wil je die mensen laten verdrinken misschien?)

Praktische, maar pertinente vragen (Waar moet het geld vandaan komen?) worden beantwoord met abstracte vergezichten die niets kosten (we zijn het aan onszelf en onze Westerse beschaving verplicht mensen in nood te helpen.)

Onweerlegbare waarheden van een kristallen schoonheid die onmiddellijk breken als je ze concreet probeert te maken.

[ 26 ]

vat



Frits Celis [Antwerpen °1929]

Jaak Gregoor, dirigent

MUZIEK

icoon van het Antwerpse operaleven.

Met veel genoegen verwelkomen we Jaak Gregoor in onze redactie. Hij zal in de toekomst instaan voor de “muziekartikels”. Jaak Gregoor werkt als dirigent voor professionele operahuizen, omroepen, orkesten en koren, en speelt een prominente rol inzake onderzoek en uitvoering van onbekende partituren uit de negentiende en vroeg-twintigste eeuw. Een logische keuze van onze redactie: met zijn opleiding en carrière als als studieleider, koordirecteur en dirigent en zijn gastopdrachten in vele Europese muziekhuizen is Jaak voorzeker een grote aanwinst voor het VAT!

Foto: www.deChorale.be – YouTube (2016), aflevering 4: Een terugblik met Frits Celis

“Goeiemorgen, dames en heren.”

“Da moete gaai wete, manneke.”

Z

o begon mijn eerste repetitie als dirigent van het koor van de Koninklijke Vlaamse Opera in Antwerpen. We schrijven 1979. Ik ben 22 jaar en kom vers van het Conservatorium.

Enkele maanden voordien nam ik deel aan een vergelijkend examen voor deze functie.

Klaarblijkelijk hadden ook enkele interne kandidaten deelgenomen aan de schiftingsproeven, en deze niet uitverkorenen en hun respectieve achterban hadden het bepaald moeilijk met de aanstelling van een jonge nieuwkomer - een Limburger dan nog wel! -, en probeerden met alle middelen ‘hun’ kandidaat alsnog op mijn plaats te krijgen. In dat sfeertje van onderlinge rivaliteit, geblutste egootjes en gefnuikte ambities moest ik mij de eerste tijd zien staande te houden in de KVO. En dat is mij gelukt, dankzij één iemand: toenmalig dirigent en muziekdirecteur Frits Celis. Wars van alle druk en pogingen tot beïnvloeding, verdedigde hij mij en bood me ruimte en tijd om mij in te werken in het operavak. Rots in de branding.

U weet, waarde lezer, een theater of operahuis is, net zoals elk ander instituut, bedrijf of school, een vrij gesloten gemeenschap waar zowel het artistiek, technisch als administratief personeel vrijwel dagelijks met elkaar optrekt. Met dat verschil dat van podiumkun-

stenaars wellicht iets meer inleving en emotionele expressie verwacht wordt dan van het personeel van een – ik zeg maar iets - plastic verwerkend bedrijf. En die brede inkijk in blootgegeven van persoonskenmerken geeft al eens aanleiding tot geïnspireerde, eeuwig klevende bijnamen. Ik bespaar u voorlopig een opsomming, maar stel u daar vooral het sappig Antwerps dialect bij voor. In het beste geval sprak men mekaar aan met de voornaam, maar meestal gewoon met zijn of haar originele – vaak zeer grappige – bijnaam.

Het viel mij echter op dat men het steevast had over ‘mijnheer’ Celis. Deze aanspreekvorm was uitzonderlijk, zelfs voor een dirigent, en weerspiegelde heel wat aanzien, status en respect. Niet dat Frits Celis een gevreesde tiran was waar iedereen moest voor buigen, helemaal niet. Hij was de zeldzame leidinggevende die zijn natuurlijke autoriteit ontleende aan parate kennis, vakmanschap, zijn enorme intellectuele en culturele bagage en zijn artistieke verwezenlijkingen als dirigent.

Over deze grote dirigent en componist, warme mens, intellectueel, mentor en vriend ga ik het in de volgende alinea’s met u hebben. Maar wacht, even nog iets anders.

Het is woensdag 13 september 2017. Ten huize van de thans 88-jarige Frits Celis. Mieke,

“ zijn prachtige vrouw en muze, serveert taart en koffie, en we duiken samen het verleden in. Theateranekdotes. Lang niet meer zo gelachen. De beste humor ontstaat immers altijd uit bloedernstige situaties die ongewild compleet uit de hand lopen, en dan ook nog eens opgelost moeten worden zonder een spier te vertrekken. Bij gelegenheid vertel ik u wel eens het verhaal van de hiërogliefen en de grote tenor die vond dat het publiek ‘het recht had om zijn billen te zien’.

Het was dus zeker niet alleen kommer en kwel, die eerste en latere jaren

De thans 88-jarige Frits Celis & Mieke, zijn prachtige vrouw en muze. die ik doorbracht in de operahuizen van Antwerpen en Gent en belendende percelen. Integendeel. Maar ook nu weer - net zoals tijdens ons voorafgaand gesprek over Belgische muziek - dat fenomenale geheugen. En die zo kenmerkende gedrevenheid van Frits om immer objectief, met vakkundig onderbouwde argumenten, leven en werk van zijn voorgangers en tijdgenoten te becommentariëren en te plaatsen in een niet zelden complexe historische context.

Frits Celis “Mijn persoonlijke voorkeur en gehechtheid gaat uit naar de originele persoonlijkheid van de Merchtemse componist August De Boeck (1865-1937), wiens laatste opera ‘La Route d’Emeraude’ (in de

Nederlandstalige versie ‘Francesca’) ik zonder meer als een absoluut meesterwerk beschouw.”

Maar ook vele andere Vlaamse en Belgische componisten uit de negentiende en vroeg twintigste eeuw kunnen op zijn onvoorwaardelijke belangstelling en bewondering rekenen: Peter Benoit (1834-1901), Jan Blockx (18511912), Emile Wambach (1854-1924), Flor Alpaerts (1876-1954), Paul Gilson (18651942), Joseph Ryelandt (1870-1965) en Marinus de Jong (1891-1984).

Frits Celis: “Ik beschouwde het dirigeren van hun werk als een te bewijzen artistieke dienst aan een waardevol Vlaams muzikaal erfgoed dat voor algehele vergetelheid diende behoed te worden.” Of de libretto’s van hun opera’s vandaag niet hopeloos achterhaald zijn?

Frits Celis “Ik besef terdege dat heden ten dage de meeste van de eerste Vlaamse libretti meer dan een eeuw later als dermate verouderd kunnen voorkomen dat scenische heropvoeringen weinig kans tot slagen bieden.

Niettemin is het huidig operapubliek overal ter wereld in dat opzicht heel wat minder kieskeurig als het internationaal befaamd repertoire betreft.”

Even terug naar eind jaren zeventig van vorige eeuw - diep in de digitale prehistorie, toen ‘leuk’ nog gewoon een lelijk Hollands woord was, en een ‘like’ een Antwerps lijk. Het begin van mijn samenwerking met Frits Celis was al meteen goed raak: de eerste partituur die ik onder zijn leiding moest instuderen was de opera ‘Willem Van Saeftinge’ van Frederic Devreese (°1929), een hedendaags werk met een halsbrekende moeilijkheidsgraad.

Het werd mij van meet af aan duidelijk dat ‘mijnheer’ Celis bijzonder veel aandacht besteedde aan het pro-

out of a box [ 27 ]

het verhaal van de hiërogliefen en de grote tenor die vond dat het publiek ‘het recht had om zijn billen te zien’.

grammeren van werk van (toen) hedendaagse Belgische componisten. De première van ‘Willem Van Saeftinge’ als opener van het seizoen 1979-1980 bleek exemplarisch voor de prachtige traditie die hij in stand hield door nieuw werk van tijdgenoten te programmeren en te dirigeren, waaronder de wereldcreaties van ‘Egmont’ (Arthur Meulemans 18841966), ‘Coriolanus’ (August L. Baeyens 1895-1966), ‘Gansendonk’ (Willem Kersters 1929-1998), en ‘De cluyte van de twee naakten’ (Vic Legley 1915-1994).

En daar bleef het niet bij. Hij keek eveneens met een brede, geïnteresseerde blik naar het buitenland. De opera’s ‘Kalchas’ (Jurriaan Andriessen 1925-1996) en ‘Van de Vos Reinaerde’ (Marius Monnikendam 1896-1977) van zijn Nederlandse tijdgenoten bracht hij in première in de KVO, evenals de Belgische premières van ‘Der Revisor’ van de Duitser Werner Egt (1901-1983), ‘Opstanding’ van de Slovaak Jan Cikker (1911-1989) en ‘Mârouf’ van de Franse componist Henri Rabaud (1873-1949).

Uiteraard dirigeerde Frits Celis ook het grote internationale operarepertoire.

De meeste faam verwierf hij echter met het in stand houden van de Antwerpse Wagner-traditie. Hij dirigeerde niet alleen het volledig oeuvre van Richard Wagner (1813-1883), zijn ‘Parsifal’- uitvoeringen zijn inmiddels legendarisch.

Ook heel mooie herinneringen bewaar ik zelf aan de gecompliceerde maar muzikaal uitdagende moderne werken die ik destijds onder zijn supervisie mocht instuderen: ‘The Rake’s Progress’ (Igor Stravinsky - 1882-1971), ‘Mathis der Maler’ (Paul Hindemith - 1895-1963), ‘De zaak Makropoulos’ (Leos Janacek – 1854-1928), ‘Death in Venice’ (Benjamin Britten – 1913-1976), ‘Psalmus

[ 28 ]

vat



“ Hungaricus’ (Zoltan Kodaly – 18821967), ‘The Bells’ (Sergei Rachmaninov – 1873-1943). Masterclasses op hoog niveau! Eveneens lovende kritieken waren er voor zijn succesvolle directies van ‘Wozzeck’ en ‘Lulu’, de aartsmoeilijke en bijgevolg geduchte partituren van Alban Berg (1885-1935).

U ziet, waarde lezer, ik kwam terecht in een bad van gevarieerd en boeiend repertoire, maakte kennis met de enorme veelzijdigheid van het operavak, en mocht samenwerken met sublieme vaklui binnen de diverse disciplines van het operabedrijf. Maar als u dacht dat het alleen maar blinde idolatrie betrof, dat nu ook weer niet. Er werd bijwijlen ook stevig gediscussieerd, meestal na concerten of voorstellingen, al dan niet met door fijne drinkwaren verruimde geesten. Alleen, met Frits Celis in discussie gaan was een op voorhand verloren zaak: hoe goed voorbereid en beslagen je je ook waande, niet zelden overklaste hij je met een simpel vraagje of een welgemikte opmerking, waardoor je - snel, snel door je geheugen bladerend – telkens tot de conclusie moest komen: gedverdemme, dat ik daar niet aan gedacht heb! Om soms moedeloos van te worden.

Maar toch: als ik nu als prille ouderling terug denk aan die tijd, moet ik toegeven dat het wellicht de mooiste jaren van mijn leven waren.

Was Frits Celis in Vlaanderen de primus inter pares, ook zijn internationale uitstraling en bekendheid als dirigent mag geenszins onderschat worden. Hij was niet alleen een graag geziene gast aan het hoofd van zowat alle Belgische symfonieorkesten, maar handhaafde zich eveneens op belangrijke podia in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Spanje en de Verenigde Staten. En ook tijdens die buitenlandse opdrachten ontwaar je weer zijn onverdroten inzet voor de Belgische muziek.

Een volledige opsomming zou ons te ver leiden, maar toch enkele voorbeelden: hij dirigeerde ‘De Antikwaar’ van Jef Maes (1905-1996) en ‘De Grote Verz oeking van Sint-Antonius’ van

Met Frits Celis in discussie gaan was een op voorhand verloren zaak Louis De Meester (1904-1987) in het Théatre Sarah Bernard in Parijs en in het Concertgebouw Amsterdam, de opera ‘Prinses Zonneschijn’ van Paul Gilson (1865-1942) in het Gran Teatro del Liceo in Barcelona, en met het Groot Omroeporkest van de Nederlandse KRO realiseerde hij opnames van ‘In Memoriam’ van Lodewijk Mortelmans (1868-1952) en de ‘Symfonie nr.

Ik beschouwde het dirigeren van hun werk 3’ van August L. Baeyens. als een te bewijzen artistieke dienst aan een Hij bestond het zelfs in waardevol Vlaams muzikaal erfgoed dat voor algehele vergetelheid diende behoed te worden het Noord-Amerikaanse Birmingham (Alabama) een door de radio rechtstreeks uitFaon’ (op. 69) voor altfluit en strijkkwargezonden programma te diritet, ‘Cantilena’ (op. 16) voor orkest, en geren, integraal gewijd aan werk van de ‘Sinfonia II’ (op. 20), waarin hij zijn uitBelgische componisten Marcel Quinet muntende kundigheid qua orkestra(1915-1986), Jean Absil (1893-1974), tie toont.

August De Boeck en hemzelf.

Omtrent zijn huidige bekommernis om E E N T E RUGB LI K ons rijk muzikaal erfgoed en de jongere ME T F RI TS CE LI S generatie begaafde Vlaamse componisNiet voor niets kende SABAM hem in ten: Frits Celis “Ik heb steeds de naïeve 1992 al de Fuga Trofee toe, uit erkentehoop gekoesterd dat zowel de zwaar lijkheid voor zijn jarenlange inzet voor gesubsidieerde huidige Vlaamse Opera de Belgische muziek. als onze officiële orkesten tenminste bijOndanks zijn tijdrovende activiteiwijlen een aantal onmiskenbaar zeer ten als dirigent en muziekdirecteur reawaardevolle werken op het programma liseerde Frits Celis ook een aanzienzouden voorzien. Niets is echter minlijk oeuvre als componist. Hij schreef der waar: nagenoeg ons volledig muziwerken voor symfonisch orkest, een kaal patrimonium uit de negentiende en indrukwekkende reeks kamermuziekvroege twintigste eeuw wordt systemawerken voor diverse bezettingen, koortisch en misprijzend genegeerd. Des te werken en werken voor vocale en verdienstelijker en bewonderenswaarinstrumentale solisten. Een willekeurige diger acht ik de taaie doorzettingskracht en selectieve lijst van zijn werken die waarmee enkele ensembles en solisu bij gelegenheid zeker moet beluisteten zich blijven inzetten, spijts geen of ren: ‘Preludio e Narrazione’ (op. 18) voor een geringe toelage van overheidswege, sopraan en orkest, gecomponeerd op om tenminste aan de jongere generatie het gedicht ‘De Ouders’ van Anton van enige kans te gunnen.”

Wilderode, dat de tragische zoektocht van de ouders naar het graf van hun Wie meer wil weten over deze grote gesneuvelde zonen beschrijft. ‘Melopee’ Vlaamse musicus: Frits Celis, biogra(op. 52) op het gelijknamig gedicht van fie, bibliografie, oeuvre en discografie: Paul Van Ostaijen, zijn ‘Elégie pour un www.cebedem.be

out of a box [ 29 ]

LITERATUUR

van de redactie

Nobelprijs literatuur 2017… aan wie?

In 2016 ging de Nobelprijs Literatuur naar Bob Dylan. Dylan kreeg de prijs ‘voor zijn creatie van nieuwe poëtische uitdrukkingen binnen de grote Amerikaanse traditie.’

G

rote consternatie en controverse alom. Men begon onmiddellijk in te vullen wie die erkenning meer dan Dylan zou verdiend hebben.

Niet iedereen ziet nl. liedjesteksten als literatuur. Irvine Welsh, de schrijver van Train­spotting , noemde de Nobelprijs ‘een nostalgieprijs van seniele hippies. Salman Rushdie, auteur van onder andere De Duivelsverzen, vindt dan weer dat muziek en poëzie altijd bij elkaar hebben gehoord.

Horace Engdahl, in 2008 secretaris van de literatuurjury, zei toen dat ‘de Verenigde Staten te geïsoleerd zijn’ op het gebied van literatuur. ‘Ze vertalen niet genoeg en nemen niet echt deel aan de grote literaire dialoog.’

We moeten dan ook teruggaan naar 1993, toen Toni Morrison won, om een Amerikaan te vinden op de erelijst van de Nobelprijs Literatuur.

Maar Dylan bleek met ‘grote eensgezindheid’ verkozen te zijn. ‘Als je ver teruggaat, vind je Homerus en Sappho.

Hun teksten moesten uitgevoerd worden op muziek, maar we lezen ze vandaag nog steeds en genieten ervan.

Hetzelfde voor Bob Dylan.’ dixit Sara Danius, secretaris van de jury.

NOB EL PRIJ S 2 017 En zo komen we in 2017. De genomineerden van de Nobelprijs worden nooit vooraf bekendgemaakt. Het is dus moeilijk om de winnaar te voorspellen, maar velen wagen graag een gokje. Zo stonden op de favorietenlijst 2017 schrijvers als de Japanner Haruki Murakami, de Keniaan Ngugi Wa Thiong’o (beiden ook vorig jaar vernoemd) en de Canadese Margaret Atwood.

Wie kende vorige maand Kazuo Ishiguro? Hij blijkt de schrijver te zijn

van de roman “The Remains of the Day”, die in 1993 eerder bekend werd door de gelijknamige film, geregisseerd door James Ivory en, dankzij o.a. de glansrollen van Anthony Hopkins en Emma Thompson, genomineerd werd voor 8 Oscars, maar er geen enkele won. Het boek kreeg wél de Booker Prize in 1989.

De bekroning van Ishiguro (62) was dus een volslagen verrassing. De jury gaf aan dat hij ‘in romans met een grote emotionele kracht, de afgrond heeft blootgelegd onder ons denkbeeldig gevoel van verbondenheid met de wereld.’

Toegekend aan een ‘nobele’ onbekende, maar een controverse, zoals de bekroning van Bob Dylan vorig jaar, zal het evenwel niet worden. Met Ishiguro spreekt men over een veilige keuze, of ‘een keuze die de wereld blij zal maken’.

Een mengeling van Jane Austen en Franz Kafka, met een snuifje Marcel Proust, zo wordt zijn werk omschreven.

Ishiguro schreef in totaal 7 (!) romans: ‘Remains of the Day’ wordt een meesterwerk genoemd, maar werd in feite meer bekend door de verfilming.

Ook het sciencefictionachtige boek ‘Never Let Me Go’ werd verfilmd (2005).

Zijn jongste boek ‘The Buried Giant’ (2015) krijgt daarentegen zeer uiteenlopende recenties.

Kazuo Ishiguro bron: www.theparisreview.org

University of East Anglia in Norwich.

Hij werd officieel Brit in 1982. Naast de voormelde Booker Prize, kreeg hij in 1986 de Whitbread Prize voor zijn tweede roman ‘An Artist of the Floating World’. In 1998 kreeg hij de Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres uitgereikt door het Franse Ministerie van Cultuur.

Behalve de zeven romans schreef hij ook scenario’s, korte verhalen en zelfs liedjesteksten voor jazzmuzikante Stacey Kent… dus toch een beetje Bob Dylan…?

Ishiguro is de elfde Brit die de Nobelprijs voor Literatuur ontvangt; onder andere Doris Lessing, Harold Pinter en Winston Churchill gingen hem voor. Met de Nobelprijs is hij zo’n slordige 880.000 € rijker.

OV E R D E PE RS OON I S HI G U RO

B I B LI OGRAF I E :

Ishiguro is een op-en-top Britse schrijver, hoewel hij in 1954 in de Japanse stad Nagasaki geboren is als zoon van een oceanograaf. Als peuter verhuisde hij in 1960 naar Guildford, Engeland, waar hij opgroeide en studeerde. Hij haalde in 1978 zijn bachelor aan de Universiteit van Kent en twee jaar later een master ‘creatief schrijven’ aan de

• Introduction 7: Stories by New Writers (Ishiguro schreef drie van de reeks korte verhalen, 1981) • A Pale View of Hills (1982) • An Artist of the Floating World (1986) • The Remains of the Day (1989) • The Unconsoled (1995) • When We Were Orphans (2000) • Never Let Me Go (2005) • Nocturnes (2009) • The Buried Giant (2015)

[ 30 ]

vat



Vijftig jaar na

René

Magritte van de redactie

KUNST

out of a box [ 31 ]

René Magritte stierf 50 jaar geleden op 15 augustus 1967. In 2017 verenigen grote organisaties zich met elkaar om dit onsterfelijk figuur te eren. Er zijn een heleboel evenementen voorzien!

HET M AG RIT T E MUS EU M IN B RUS S E L De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België bezitten de grootste verzameling werken van René Magritte ter wereld. Alle periodes uit de loopbaan van de kunstenaar zijn erin vertegenwoordigd, en ook alle expressievormen waarvan hij gebruik heeft gemaakt – olieverfschilderijen, tekeningen, gouaches, affiches, reclamewerk, brieven, foto’s, sculpturen, films en andere documenten. De collectie heeft een interessante geschiedenis. Zij is het resultaat van doordachte aankopen en milde schenkingen.

EEN “EIGEN PL EK ” Deze unieke collectie verdiende een eigen bewaarplaats in de hoofdstad van Europa. Al in 1984 maakte Philippe Roberts-Jones, de toenmalige hoofdconservator van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, van de Magrittezaal één van de sterke punten van het Museum voor Moderne Kunst. Sindsdien bleef de Magritteverzameling aangroeien, zij begon zelfs andere verdiepingen van het museum te ‘overwoekeren’, en in 2005 kwam de toekomst ervan in een spectaculaire stroomversnelling terecht. Dankzij Charly Herscovici, voorzitter van de Stichting René Magritte, werden in Parijs de eerste contacten gelegd met de verantwoordelijken van de Frans-Belgische groep GDF Suez. Het idee om het toekomstige Magritte Museum onder te brengen in het huis Altenloh aan

het Koningsplein kreeg toen vorm.

Dit beschermde gebouw was in 1984 gerestaureerd en werd sindsdien onder meer gebruikt voor tijdelijke tentoonstellingen en voor de presentatie van 19de-eeuwse kunst. Tussen Suez en Magritte bestond al een band: ter gelegenheid van de viering van 175 jaar België steunde Suez de schitterende tentoonstelling Magritte en de fotografie die door de Stichting René Magritte werd georganiseerd. En iets langer geleden werkte de groep ook mee aan de grote retrospectieve tentoonstelling ter herdenking van de 100ste verjaardag van de kunstenaar, een tentoonstelling die door de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België werd ingericht.

Op 27 mei 2008 werd met de onthulling van een gevelzeil het startsein voor de werkzaamheden tot de bouw van het Magritte Museum gegeven.

Het half geopende gevelgordijn toonde een Rijk der lichten dat door middel van zonnepanelen avond na avond zijn licht over het Koningsplein verspreidde. Dit veelzeggende embleem van het toekomstige Magritte Museum ging de wereld rond, trok de aandacht van de pers en ontlokte enthousiaste reacties aan talrijke internetgebruikers.

Al bezit het Magritte Museum op wereldvlak het grootste ensemble werken van Magritte, toch wilden de beheerders deze selectie nog verruimen. Met de vriendschappelijke hulp van Charly Herscovici, voorzitter van de Stichting René Magritte, werden talrijke Belgische en buitenlandse

musea en particuliere verzamelaars bereid gevonden om dit project te steunen door kunstwerken in bewaring te geven of uit te wisselen. De bezoeker ontdekt daardoor tal van juweeltjes die nog steeds in privébezit zijn. Het museum reserveert sinds 2011 tevens een ruimte voor tijdelijke tentoonstellingen over verschillende facetten van het werk van Magritte – om te beginnen over zijn artistieke relaties met persoonlijkheden als Miró, Breton, Cornell en Dalí. In dat perspectief is de relatie met de grote musea en de verzamelaars van Magrittes werk van essentieel belang en de bruikleengevers kunnen daarmee de voornaamste ambassadeurs van het oeuvre van het Magritte Museum worden.

De samenwerking met The Menil Foundation in Houston, geleid door Josef Helfenstein. Dit belangrijke Amerikaanse instituut, in zijn door Renzo Piano ontworpen architecturale kader, lag aan de basis van het eerste grote wetenschappelijke werk over Magritte: de vijfdelige ‘catalogue raisonné’ onder leiding van wijlen David Sylvester. De tussen 1992 en 1997 verschenen boeken vormen een unieke bron van informatie en tevens een basisdocumentatie die door de Koninklijke Musea gaandeweg zal worden aangevuld en bijgewerkt, in alliantie met The Menil Foundation.

Op het Koningsplein, in hartje Brussel, in het centrum van Europa, op een historische plek met een levend verleden, kan René Magritte de waar-

[ 32 ]

vat



Sinds zijn dood in 1967 heeft Magritte nooit opgehouden te leven.

out of a box [ 33 ]

dering genieten die hij verdient vanwege een cultuur waarop hij een onuitwisbare stempel heeft gedrukt met zijn rijke maar ook kritische gedachtegoed en zijn poëtische maar ook subversieve verbeelding.

De tentoonstelling zal 7 dagen op 7 [Gesloten: op maandag en op 01/11/2017, 11/11/2017, 25/12/2017, 01/01/2018 en 11/01/2018] te bezoeken zijn, 13.10.2017 en 18.02.2018 Dit geldt ook voor het Koninklijke Museum voor Schone Kunsten van België.

Magritte Museum Koningsplein, 1 - 1000 Brussel 1

OVER M AGRIT T E. AT OM IU M M EET S SURREA L IS M .

50 jaar na het overlijden van René Magritte, internationaal bekend en icoon van het Belgisch surrealisme, brengt het Atomium een gans jaar een unieke hommage aan Magritte. Enkele van zijn meest prominente en spraakmakende werken worden tot leven gebracht. Deze werken, tot decors verwerkt en ontrafeld, laten de bezoeker op een visuele manier kennis maken met de surrealistische wereld van René Magritte.

Men beleeft, interpreteert en ondergaat de surreële wereld van Belgiës grootste kunstenaar, en men maakt kennis met de verborgen boodschap achter de kunstwerken en ontdekt buitengewone decors, terwijl genietend van de meesterwerken van René Magritte. René Magritte en het Atomium, twee iconen van het Belgisch erfgoed, worden samengebracht.

2 De tentoonstelling loopt van 21/09/2017 tot 10/09/2018, en is alle dagen open van 10:00u tot 18:00u Atomium Atomium Square 1020 Laken - Brussel

OV E R M AGRI T TE , BRO O D THAE RS & DE HE D E N DAAGS E KUN S T Het oeuvre van Magritte is en blijft een grote referentie voor elke artiest die nadenkt over de praktijk van de beeldproductie, over de representatie of de transformatie van de werkelijkheid.

De tentoonstelling brengt kunstenaars samen die, sinds de jaren ’80, de dialoog zijn aangegaan met die “période vache” van Magritte. Van George Condo tot Gavin Turk, van Sean Landers tot David Altmejd.

Sinds zijn dood in 1967 heeft Magritte nooit opgehouden te leven.

De tentoonstelling van de KMSKB bewijst dit door de bijzondere dialoog te belichten die Marcel Broodthaers met Magrittes werk onderhield vanaf 1964.

De invloed van de “woordschilderijen” (1927-29) was zowel in België als in de Verenigde Staten onmiskenbaar en droeg bij tot de ontpopping van de conceptuele kunst. Broodthaers is Magritte enorm veel verschuldigd, een relatie die zich articuleert rond een grote gedeelde passie voor Mallarmé.

De band tussen Magritte en Broodthaers concretiseerde zich aan het einde van de oorlog. Een moment waarop Magritte het surrealisme wou herdefiniëren door het in het teken van 1

3

Op 27 mei 2008 werd met de onthulling van een gevelzeil het startsein voor de werkzaamheden tot de bouw van het Magritte Museum gegeven.

de zon en verlangen te plaatsen, zijn zogenaamde Renoir periode. Deze periode loopt op haar einde met de reeks werken die hij “vache” noemde, tentoongesteld in Parijs in 1948. Deze doodsteek aan het schilderen door het schilderen zelf definieerde en definieert nog steeds de essentie van de hedendaagse creatie. Verre van de kritische toon in de correspondenties tussen Broodthaers en Magritte, is het in deze tentoonstelling de bedoeling om voorrang te geven aan de onderwerpen, al dan niet op ironische wijze.

De tentoonstelling zal 7 dagen op 7 [Gesloten: op maandag en op 01/11/2017, 11/11/2017, 25/12/2017, 01/01/2018 en 11/01/2018] te bezoeken zijn, 13.10.2017 en 18.02.2018 Dit geldt ook voor het Magritte Museum.

Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België Regentschapsstraat, 3 - 1000 Brussel 3

2

[ 34 ]

vat



vat

70

VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

vatijdschrift wordt gratis verspreid naar 1.600 lezers en is een uitgave van vatvzw VRIJZINNIG ANTWERPS TREFPUNT

Je wil dit tijdschrift ontvangen?

Neem dan contact op met één van de hieronder vermelde verenigingen Met de steun van het IMD Antwerpen Onder de auspiciën van de Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw / deMens.nu

COLOFON KERNREDACTIE Martine Konings | François Peeters n REDACTIE, MEDEWERKERS Dimitri De Meester | Erik Raspoet | Frank Van Akelijen | Jaak Gregoor | Jeannine De Laet | Jurgen Slembrouck | Max Schneider | Nelly Verfaillie | Nils Vandevijvere | Roland Cassiman n EINDREDACTIE François Peeters n VORMGEVING lucifer.be n REDACTIE-ADRES VATvzw | De Burburestraat 11 | 2000 Antwerpen | vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com | www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com n D E V E R A N T WO O RD EL I JK HEI D voor de gepubliceerde teksten berust uitsluitend bij de auteurs | Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd of overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie. Bij toestemming is bronvermelding <het VAT, jaargang, nummer en maand> steeds noodzakelijk n Het VAT verschijnt tweemaandelijks (5 nummers) VERENIGINGEN n H-VV Vrijzinnig Antwerpen > vrijzinnigantwerpen14@gmail.com n Vrienden/Sympathisanten van het VAT – vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com n H-VV Herentals – ralf. celen@demens.nu n H-VV Vrijdenkend Lier – hvv.vrijdenkendlier@telenet.be n H-VV Mechelen – info@hvvmechelen.be n H-VV Vrijdenkend Mortsel > vrijdenkendmortsel@gmail.com n H-VV De Grijze Geuzen Antwerpen > info@grijzegeuzen.be n Vermeylenfonds Antwerpen – avfantwerpen@gmail. com n Willemsfonds, afdelingen Antwerpen > willemsfondsantw@hotmail.be | Deurne > frank.de.fever@telenet.be | Edegem-Mortsel > lisenguy@telenet.be

met dank aan:

out of a box [ 35 ]

Wij zijn er voor jou!

Een huisvandeMens is er voor iedereen, dus ook voor jou.

Verdraagzaamheid, vrijheid, gelijkwaardigheid, verbondenheid en verantwoordelijkheid zijn onze kernwaarden. Voor ons is elke mens uniek! We helpen je graag.

Je kan bij ons terecht voor: Informatie (over ethische en maatschappelijke thema’s) Vrijzinnig humanistische plechtigheden (geboorte, huwelijk, samenwonen, jubilea, afscheid…)

Vrijzinnig humanistische begeleiding (een luisterend oor, een goed gesprek) Waardig levenseinde (wilsverklaring, patiëntenrechten, palliatieve zorg…)

Vrijzinnige draaischijf (lokale vrijzinnig humanistische initiatieven en activiteiten) Vrijwilligerswerk

Praktisch

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

Je kan gewoon binnenspringen in een huisvandeMens, maar je maakt het best even telefonisch een afspraak, dan ben je zeker dat één van onze medewerkers je onmiddellijk verder zal helpen.

Onze dienstverlening is kosteloos.

deMens.nu Magazine Het deMens.nu Magazine is hét vrijzinnig humanistisch tijdschrift voor de maatschappelijk geëngageerde mens.

Om de drie maanden werpt het Magazine een vrijzinnig humanistische blik op de samenleving. Het gaat hierbij over mensen. Over u, dus.

Voor meer informatie:

U kan een gratis proefnummer aanvragen of u gratis abonneren.

www.deMens.nu

Hoe? Stuur een mailtje naar: info@deMens.nu OF schrijf naar: deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 – 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe OF telefoneer naar: 02 735 81 92 Met vermelding van uw naam en adres.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

“Men are from Earth, women are from Earth.

Deal with it.”

George Carlin

out of a

box

V r i j z i n n i g A n t w e r p s T r e f p u n t

tweemaandelijks tijdschrift van vzw Vrijzinnig Antwerps Trefpunt vzw VAT, De Burburestraar 11, 2000 Antwerpen www.vrijzinnigantwerpen.com vrijzinnigantwerpen14@gmail.com