vat*84

vat

84

VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

Jaargang 17 nr 4 september/oktober 2020 verschijnt 5x per jaar: jan/mrt/mei/sep/nov P2A8106 Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X

[ 2 ]

vat 84 

Enkele activiteiten in “out of a box” Activiteiten in het vrijzinnig antwerps trefpunt De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen

Deze activiteiten gaan slechts door onder voorbehoud van de omstandigheden in verband met Covid-19 raadpleeg vooraf steeds onze website www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com)

E E N VE R HA A L ACHTE R E E N B O E K

17 SE PT 20:00

DE IDENTITEIT VAN EUROPA: ANDALUSIË

De Campusmoorden

NOV 19:30

DE IDENTITEIT VAN EUROPA: ANDALUSIË

24 SE PT 19:30

3. Het opvallende denken van Averroës

5

Jan Lampo

dra. Tineke Melkebeek (Ugent)

DE IDENTITEIT VAN EUROPA: ANDALUSIË

1. De geschiedenis van het Moorse Spanje

4. De Islamitische gangmakers van de Renaissance

19 NOV 19:30

Prof. dr. em. Hugo Antonissen (KULeuven) DE IDENTITEIT VAN EUROPA: ANDALUSIË

8

OKT 19:30

EEN VERHAAL ACHTER EEN BOEK

2. Convivencia: Moslims, Christenen en Joden

Prof. dr. Christiane Stallaert (Uantwerpen)

OKT 20:00

Joke van Leeuwen

NOV 20:00

DE IDENTITEIT VAN EUROPA: ANDALUSIË

5. Andalusië in de moderne Arabische literatuur.

10

EEN VERHAAL ACHTER EEN BOEK

29

Hier

26

Het Boek: Daniel

DEC 19:30

Chris De Stoop

Prof. Amr Ryad (KULeuven)

MEER INFORMATIE OVER DEZE LEZINGENREEKSEN VERDER IN DIT NUMMER!

De agenda van Vrijzinnig Antwerpen en de bevriende verenigingen is – wegens de onzekerheid ten gevolge van COVID-19 – niet volledig beschikbaar in dit nummer.

De activiteiten die daarbuiten eventueel toch zouden doorgaan tijdens de maanden september, oktober, e.v., kan u dan terugvinden op de online agenda

vrijzinnig-antwerpen.com/activiteiten

vrijzinnig antwerps tijdschrift

04 20

28

vat

84

VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

3 Edito

4 Opmerkelijke gebouwen: Van stadsopera tot Koninklijke Vlaamse Opera

8 Toegang tot knarsende schatkisten 10 En nadien? Zou het deze keer lukken, zo’n ‘Umwertung aller Werte?’

11 Aforismen 12 Verlieskunst. Twee jonge dames zijn op missie om (beeld)taal te creëren voor verlies

15 Een verhaal achter een boek 16 Beroemde vrienden… Ingrid Vander Veken 18 Een levensvatbare oude man 20 De identiteit van Europa: Andalusië 21 Even voorstellen Inge Verloo, directeur van het huisvandemens Antwerpen

22 Sabelo Ndlovu: De koloniale wereld moet wijken voor een wereld van sociale rechtvaardigheid

26 Het dekoloniseringsparcours: Wandelen langs Congolees erfgoed in België

28 De intrede van Jezus in Jeruzalem; een mooi voorbeeld van religieuze fictie

33 Uit het leven gegrepen…

34 In de schaduw van corona: Activiteiten van bevriende verenigingen en organisaties …

35 Vragen over een zelfgekozen levenseinde en voorafgaande zorgplanning? De vrijwilligers van LEIF Antwerpen informeren.

36 Rector Caroline Pauwels [VUB] ontvangt de Dwaallicht Prijs 2020

37 Vrij denken in het hart van Mechelen

Spijkers met koppen…

Over wat kunnen we het hebben in een Edito, vandaag 23 juli, bestemd voor een tijdschrift dat begin september verschijnt…?

We lezen een opiniestuk van vijf Vlaamse rectoren, die de politici een spiegel voorzetten: “Beste politici, sla spijkers met koppen en kies niet opnieuw voor besluiteloos overleg!”.

Deze rectoren slaan hiermee wél spijkers met koppen: reeds midden maart probeerden ze – samen met de experten van hun universiteiten - de overheden wakker te schudden en eisten ze dringende maatregelen om COVID-19 in te dijken.

Vandaag – bijna 10.000 doden en een economisch en maatschappelijk wurgende semi-lockdown verder – staan alle corona-indicatoren terug op rood. Besmettingscijfers stijgen en logisch zullen de ziekenhuisopnames en het aantal sterftecijfers volgen.

De nauwelijks gerecupereerde zorgverstrekkers zien met gemengde gevoelens de volgende coronagolf aankomen en de politici daarentegen zijn bezorgd omdat hun vakantieplannen in het gedrang dreigen te komen. De rectoren zien met verbijstering in welke grote mate de “sence of urgency” bij een aantal beleidsmakers en bij een deel van de bevolking totaal ontbreekt. Feestvierders negeerden de voorbije weken zichtbaar de basisregels en moeten nu noodgedwongen de weg naar het ziekenhuis inslaan terwijl diegenen, die ‘in hun kot bleven’, nu opgezadeld worden met verstrengde maatregelen die hun dagelijks leven beheersen.

De Trein der Traagheid - niet die van Johan Daisne, maar die van de overheid – is figuurlijk en - spijtig genoeg – letterlijk dodelijk.

We kunnen ons nu dus enkel aansluiten bij de oproep van de vijf rectoren: “Sla spijkers met koppen en kies niet opnieuw voor een besluiteloos overlegscenario!” en hopen dat begin september zulks tot resultaten zal geleid hebben…

[ 3 ]

[ 4 ]

vat 84

Van



stadsopera

De tijd heelt alle wonden…

Vorig jaar werd het Operaplein ‘ingehuldigd’… in zoverre dat een stenen woestijn veel sier moest krijgen. Was het de bedoeling het accent te leggen op het monumentale operagebouw in “beaux-artsstijl”? Dan is dat gelukkig wel gelukt!

Maar genoeg over dat misbaksel. Het gaat hier namelijk over de Koninklijke Vlaamse Opera!

vrijzinnig antwerps tijdschrift

tot

OPMERKELIJKE GEBOUWEN

Koninklijke Vlaamse Opera [ Den aupeira ] W

ie ook waar ter wereld een operagebouw betreedt, krijgt meteen een bijzonder gevoel. Ofwel door het imposante van het gebouw met oude decoraties, statige trappen, zuilen, rode lopers en weelderige luxe, waardoor je je meteen in andere tijden waant. Ofwel een expressionistisch gebouw zoals het Sydney Opera House, dat naast haar eigenlijke functie evengoed een symbool van een stad geworden is, zoals de Eifeltoren in Parijs.

Dat de Antwerpse opera aan het eerste beeld beantwoordt, lijdt geen twijfel. Ook daar vinden we niet enkel een gebouw waar voorstellingen opgevoerd worden, maar het vertelt ook een verhaal op zich. Meestal heeft zo’n operagebouw al een respectabele ouderdom, maar ‘opera in Antwerpen’ bestaat toch wel heel wat langer dan het gebouw aan het Operaplein.

Tijd dus voor de geschiedenis van de Antwerpse Opera…

In Antwerpen worden er al opera’s opgevoerd sinds 1660, eerst in het Spaansche Pant aan de Grote Markt en later in het Tapissierspand op de plek waar nog later de Bourlaschouwburg zou komen. In 1834 gaat de

Bourlaschouwburg open als Théâtre Royal. Er wordt enkel Frans repertoire opgevoerd.

Sommige sinjoren spreken vandaag nog altijd van de ‘Franse opera’ als ze het over de Bourlaschouwburg hebben (zie: VAT#79 – sept/okt 2019).

Componist Peter Benoit kon bewerkstelligen dat er in Antwerpen in 1899 een Vlaamse Opera zou komen, als tegenhanger voor die ‘Franse opera’. In 1893 was reeds, onder impuls van diezelfde Peter Benoit, het Nederlandsch Lyrisch Toneel opgericht, dat Nederlandstalige operavoorstellingen organiseerde in de vandaag verdwenen Vlaamse Schouwburg op de hoek van de Kipdorpbrug en de Italiëlei.

Men bleek eerst geneigd om het nieuwe gebouw in het

Stadspark te plaatsen, maar het protest daartegen liet de natuur de bovenhand halen op cultuur. Er werd dan gekozen voor de toenmalige Kunstlei (de huidige Frankrijklei), waar de toenmalige overdekte Hallen en Markten (de Criée) stond. De bouw van de Vlaamse Opera startte in 1904, duurde drie jaar en werd op 18 oktober 1907 feestelijk geopend.

Het neo-barokke gebouw, gedecoreerd in Lodewijk XVI-stijl, was meteen geliefd bij het publiek.

Iedereen, rijk en minder rijk, kwam binnen in de hal, een voor die tijd zeer democratisch idee.

Het onderscheid kwam nadien: wie geld had, wandelde rechtdoor de statige trappen op naar de parterre of het eerste balkon. Een aparte trap leidde naar de hogere, goedkopere balkons.

[ 5 ]

[ 6 ]

vat 84 

Bij de opening was de het gebouw technisch gezien zeer modern omdat het volop gebruik maakte van het nieuwe elektrische licht. De opening van het toneel meet 11.90 meter in de breedte. De toneeltoren is 23 meter hoog.

In 2004 sloot de opera voor het eerst voor een grondige renovatie, die drie jaar zou duren. De techniek werd gemoderniseerd, het podium kreeg een zijtoneel en er kwam een nieuwbouw voor kantoren en werkruimtes. De zaal telt vandaag 1081 zitplaatsen. De plafondschildering stelt Rythmus voor en toont een mannenfiguur omringd door negen vrouwelijke muzes (zie verder).

Het gebouw Het operagebouw beantwoordt aan een drieledige structuur, met achtereenvolgens de inkomhal en het bovenliggende foyer in rotondevorm, het grote auditorium bestaande uit een parterre, drie balkons waarvan het eerste met loges, en twee amfitheaters, en ten slotte de toneeltoren.

Monumentale, zeven traveeën brede gevelfronten uit witte natuursteen, markeren de schouwburg

in beide straatwanden, waarbij de voorgevel op de Frankrijklei uitgeeft en de achtergevel op de Van Ertbornstraat. Symmetrisch van opbouw, tellen de opstanden drie hoofdgeledingen: de pui met sokkel, de door een breed entablement gemarkeerde bovenbouw in kolossale orde, en de zware attiek die wordt bekroond door de leien bedaking. Overladen met een rijk gesculpteerd decor, bestaat de ornamentatie hoofdzakelijk uit zware guirlandes, lauwerkransen, medaillons, sluitstenen, vazen, maskers, ramskoppen en -schedels, vooral geconcentreerd ter hoogte van friezen, postamenten en penanten, venster- en deuromlijstingen, en de attiekbekroning.

Het rijk gedecoreerde interieur onderscheidt zich door het gebruik van marmer, (verguld) stucwerk, mozaïekvloeren en uitgewerkte deuromlijstingen. Het halfronde auditorium met parterre, balkons, loges en amfitheaters, wordt omgeven door ruime wandelgangen. Het zwaar bewerkt plafond integreert een ronde plafondschildering door de schilder Charles Mertens uit 1906-1910. Het symbolistisch geïnspireerde thema

“Rythmus” staat voor “l’harmonie universelle entraînant l’humanité dans son tourbillion”, “le mouvement dionysiaque qui emporte le monde”, of: de “al omvattende idee van het leven als immanente beweging van zelf-organisatie”.

De wervelende voorstelling verbeeldt Rythmus vergezeld door de negen Muzen, de vijf Zinnen beheerst door het Geweten, en de goede en kwade Zinnelijkheden en Hartstochten. In het plafond van het ovale foyer vinden we een ovale en twee ronde schilderingen van de schilder Emile Vloors, die eveneens geïnspireerd zijn door het thema “Rythmus”. Tegen de muren van het foyer zijn bronzen gedenkplaten met portretbustes aangebracht voor de oud-­ directeurs en mede-oprichters van de Vlaamse Opera, de dirigent Edward Keurvels (1853-1916) en de bassen Henry Fontaine (18571923) door de beeldhouwer Floris de Cuijper, de bas Bernard Tokkie (1867-1942) door de beeldhouwer Remy Cornelissen (gedateerd 1946), oud-directeur Renaat Verbruggen (1909-1981) en de sopraan Octavie Belloy (1894-1965) door de beeldhouwer Mark Macken.

vrijzinnig antwerps tijdschrift

Een operagebouw wordt maar echt groot door zijn opvoeringen

Even voorstellen: Opera Ballet Vlaanderen In 2014 fuseerde het Koninklijk Ballet en de Vlaamse Opera tot Opera Ballet Vlaanderen. Haar producties worden opgevoerd in de operagebouwen van Antwerpen en Gent.

DE GE SCHIE DE NI S EN DE E VOLUTIE VA N B A LLE T VL AANDE REN

Ballet Vlaanderen is het grootste balletgezelschap in België en brengt voornamelijk (hedendaagse) klassieke dans. Het gezelschap heeft zijn permanente basis in Theater ‘t Eilandje in Antwerpen. De studio’s, ateliers en repetitieruimtes zijn daar ondergebracht.

Het werd als Koninklijk Ballet van Vlaanderen opgericht door danseres en choreografe Jeanne Brabants op 1 december 1969, te Antwerpen. Toen Brabants in 1984 op pensioen ging, nam RussischIsraëlisch choreograaf Valery Panov de artistieke leiding over. Zowel onder Brabants als Panov toert het Koninklijk Ballet internationaal met repertoirewerk.

In 1987 werd Panov opgevolgd door Robert Denvers. Hij veranderde de identiteit van het gezelschap ingrijpend. Het accent lag op avondvullende voorstellingen.

Traditionele producties werden aangevuld met ingrijpende bewerkingen zoals Het zwanenmeer van Jan Fabre. Verder trok Denvers choreografen aan die een hedendaagse toets aanbrachten, zoals Danny Rosseel, Marc Bogaerts, Maurice Wainrot en Christopher d’Amboise. Binnen de structuur van het Ballet werd in 1985 ook een afdeling musical opgezet. Deze bracht Nederlandstalige versies van musicals zoals Jesus Christ Superstar, Evita en West Side Story. De musi-

calafdeling verzorgde ook nieuw werk zoals Dear Fox en Sacco & Vanzetti. De tak werd echter stopgezet nadat het Ballet minder subsidies ontving.

De Australische Kathryn Bennetts en de Belg Jan Nuyts namen samen de artistieke leiding in 2005. Zij besteedden nog meer aandacht aan het hedendaags klassiek repertoire, zoals dat van George Balanchine, William Forsythe en Christopher Wheeldon.

In 2012 nam Kathryn Bennetts ontslag bij het ballet door de aanhoudende financieringsproblemen en de aankondiging van een fusie met Opera Vlaanderen waarmee ze zich niet kon verzoenen. Assis Carreiro volgde Bennetts vanaf september dat jaar op. Haar positie werd echter intern in het Koninklijk Ballet aangevochten. Aangezien de interne problemen bleven aanhouden werd Carreiro in 2014 ontslagen.

Sinds 2015 is de BelgischMarokkaanse Sidi Larbi Cherkaoui artistiek directeur van de balletafdeling. Zijn voorliefde voor verschillende kunstvormen en zijn non-hiërarchische denken over beweging en cultuur vertaalt zich in een unieke programmatie voor Ballet Vlaanderen, met belangwekkend werk uit de internationale dansgeschiedenis van onder meer Joeri Grigorovitsj, Maurice Béjart en Pina Bausch, naast dat van eigentijdse choreografen als Crystal Pite, Ohad Naharin en Akram Khan. Als regisseur en choreograaf creëerde Cherkaoui voor Opera Ballet Vlaanderen de balletten Fall, Exhibition en Requiem en, met Damien Jalet als co-regisseur, de opera Pelléas et Mélisande.

De wederopvoeringen van zijn L’Oiseau de feu, Faun en Memento Mori zijn eveneens het gezicht van het gezelschap internationaal gaan

bepalen. Sidi Larbi Cherkaoui werd bekroond voor zijn werk met onder andere een Prix Benois de la Danse in Moskou, twee Olivier Awards in Londen en de Prijs voor Vlaamse Podiumkunsten in Antwerpen.

Hij werd driemaal uitgeroepen tot “choreograaf van het jaar” door het toonaangevende magazine Tanz.

In 2016 ontving hij de Harvard Leadership Award en in 2018 kreeg hij de European Prize for Theatrical Realities voor zijn hele oeuvre.

H E T W E L E N W E E VA N DE V L A A M S E O P E RA

De Vlaamse Opera komt op haar beurt voort uit de fusie in 1981 van de twee stadsopera’s, de Koninklijke Vlaamse Opera in Antwerpen en de Koninklijke Opera in Gent. De fusie was het gevolg van financiële moeilijkheden in de beide opera’s.

Midden 1986 waren de financiële middelen opnieuw uitgeput. De Vlaamse Gemeenschap weigerde bij te springen en na een vernietigend verslag over het beheer van de vzw, stelde de Vlaamse Executieve in 1987 een herstructureringsplan op, dat de ontbinding inhield van de vzw Opera Van Vlaanderen in 1988.

Maar de Vlaamse Executieve oordeelde dat er een volwaardige opera moest blijven bestaan in Vlaanderen. Op 20 juli 1988 werd dan de vzw Vlaamse Operastichting (VLOS) opgericht en In 1995 volgt de oprichting van de Vlaamse Opera als Vlaamse Openbare Instelling met rechtspersoonlijkheid. Deze ging van start vanaf 1 september 1996. Marc Clémeur werd intendant tot 2008. Op 1 juni 2008 werd de structuur van de Opera opnieuw omgevormd tot een privaatrechtelijke vereniging zonder winstoogmerk, de Vlaamse Opera vzw, met Aviel Cahn aan als intendant.

In 2014 vond dan de finale fusie

[ 7 ]

vat 84 

Toegang tot

plaats tussen de Vlaamse Opera en het Ballet van Vlaanderen, leidend tot het Kunsthuis Opera Ballet Vlaanderen. In 2017 werd Bart Van der Roost algemeen directeur van deze organisatie. Jan Vandenhouwe volgde in 2019 Aviel Cahn op als artistiek directeur.

DE LE IDING VAN OPER A B A L LE T VL AANDE REN

In juli 2020 werd Jan baron Raes benoemd tot algemeen directeur van Opera Ballet Vlaanderen. Hij stond eerder elf jaar aan de leiding van een van de meest prestigieuze cultuurhuizen van Europa: het Koninklijk Concertgebouworkest Amsterdam.

Jan Raes begon zijn carrière als musicus, zijn instrument was de dwarsfluit. Hij was ook docent en later artistiek directeur bij het Koninklijk Vlaams Conservatorium Antwerpen. In 2000 werd hij crisismanager en vervolgens intendant van het Koninklijk Filharmonisch Orkest van Vlaanderen. Van 2004 tot en met 2008 was Jan Raes algemeen directeur van het Rotterdams Philharmonisch Orkest (De Doelen) om dan naar Amsterdam te ‘verhuizen’.

De artistieke directies blijven in handen van Jan Vandenhouwe (opera) en Sidi Larbi Cherkaoui (ballet).

Bronnen (tekst en foto’s): https://id.erfgoed.net/ erfgoedobjecten/6773 https://operaballet.be/nl/het-huis/ de-gebouwen/opera-antwerpen https://retroscoop.com

POËZIE

knarsend Erick Kila

[ 8 ]

Ondanks ingrijpende gezondheidsproblemen slaagde kunstkenner, dichter en Antwerpenaar René Hooyberghs (1944) er onlangs in een sterke poëziebundel te publiceren. Met Het buikje van de kikker bewijst de dichter dat hij alive and kicking is.

T

aal is voor een weldenkend, vrijdenkend en cultuurkritisch mens de motor van alles. Als die motor hapert door de gevolgen van een beroerte, dan is er een existentieel probleem. Aan het eind van de bundel maakt de dichter een korte opmerking over zijn medische situatie. In een aantal gedichten komen, licht verhuld, zaken rond die situatie aan de orde. Zonder drama, zonder nadruk. Het besef dat deze dichter onverwacht door de taal op afstand is gezet schrijnt. Toch merk je van schade aan het vermogen je in taal uit te drukken niets in Het buikje van de kikker. De dichter gaat zijn gang met souplesse en energie.

En hoe krampachtig het strijdbare ego van de beroerde. De ingewanden van de taal blijven: sierlijk sparen de goden de welwillende.

Zoals in zijn vorige bundels behandelt Hooyberghs een veelheid aan onderwerpen. Muziek, beeldende kunst, familie, verdwenen vrienden, het patiënt zijn, en ook God (met of zonder hoofdletter) krijgen aandacht. Deze dichter spreekt je toe. Hij maakt je heel ongedwongen deelgenoot van zijn universum. Hij spot, hij relativeert en hij peinst. Dat allemaal op precies de gepaste toon en zonder clichés en zelfingenomenheid.

God is Goed!

Hij bestaat niet eens. Maar je roept hem met een hoofdletter aan, zoveel is zeker.

Hij zit daar maar niets te doen, of te oordelen over goed en kwaad, weet hij veel. (…)

vrijzinnig antwerps tijdschrift

de schatkisten Deze dichter spreekt je toe.

En dan zijn er nog de gedichten met een afbeelding ernaast. De afdeling ‘Insight’ telt er drie. Ze zijn alle in het Engels geschreven. De blikvanger (naar mijn smaak) is het schilderij The Rite of Spring (William Anthony, 2014). Dit werk in olieverf is een toonbeeld van superieure lulligheid. De aanzegging van de lente op een verfijnd koddige manier verbeeld. Zo overtuigend, dat je er moeiteloos in meegaat. Dat heb je ook met veel gedichten van Hooyberghs. Ze behandelen iets waardevols zonder zwaarheid maar met een vleugje humor. En zo worden zijn gedichten waar.

Van mij geen woord meer, denk ik.

Mijn brein graaft naar sleutels, de toegang tot knarsende schatkisten.

Help mij! (…)

Ach, natuurlijk, er komt van mij nog woord na woord. Ik rijg desnoods parels van onzin aan elkaar, een paternoster van devoot gebakken lucht.

Het is verfrissend om eens gedichten te lezen die niet meer beogen dan Het buikje van de kikker het aanvoelen 2017 - 2019 van zaken.

René Hooyberghs Deze versregels Uitg. C. de Vries – Brouwers, beschrijven en Antwerpen / Rotterdam, 2020 verkennen. Heel terloops voegen ze een laagje overpeinzing of interpretatie toe aan de gewaarwording van de lezer. De stilist Hooyberghs zwaait stiekem met zijn toverstafje en voilà daar heb je weer een gedicht dat iets ingrijpends wezenlijk aanraakt. En de inmiddels toch oudere dichter blijft daarbij ironisch en speels.

In een tijd van agressief gekakel, drama en grote woorden hebben we deze poëzie nodig. Kijk maar eens naar het gedicht waarin de olijke titel van de bundel voorkomt. Een ruimte van verwachting en berusting gaat voor je open.

Wit het oneindige van rust over het voorhoofd van de dode vader het kosmische middelpunt geschapen uit marmer van Carrara het glanzend porselein van het duizendjarig Chinese theekopje het wonderlijke waarom van de eerste ochtendsneeuw het buikje van de kikker, gesneuveld onder de meedogenloze paardenhoef.

[ 9 ]

vat 84 

En nadien?

COLUMN

Zou het deze keer lukken, zo’n ‘Um

Max Schneider

[ 10 ]

Commentatoren allerhande beweren over de horizon voorbij Corona te kijken en doen soms forse voorspellingen over maatschappelijke day after-veranderingen die ons te wachten staan. Uit historische vergelijkingen met wereldoorlogen en andere rampen distilleren ze kansen om net zoals toen komaf te maken met oude waarden en nu eens eindelijk de wereldorde te hertekenen.

B

art Sturtewagen schrijft in De Standaard: ‘De grauwe miserie van de Eerste Wereldoorlog maakte de weg vrij voor het algemeen enkelvoudig stemrecht. Op het militaire en morele puin van de Tweede Wereldoorlog werd de basis gelegd voor wat we nu de Europese Unie noemen. De welvaartsstaat, gebouwd op een sterke sociale zekerheid, zag toen het levenslicht.’ Of dat historisch aantoonbaar is kan ik niet beoordelen, maar het lijkt me inderdaad zeer plausibel dat creative destruction van een zekere grootsheid een crisis van een forse magnitude nodig heeft.

Dan is het echt wel nu of nooit. Veel meer magnitude qua miserie hoeft voor mij niet; ik heb het zo ook wel begrepen.

Iedereen houdt de eigen bril op en ziet vooral veranderingen in domeinen waarvan hij zelf al lang vond dat het beter kon. Veganisten hopen dat de catharsis na de corona-miserie ons zal doen inzien dat we geen dieren moeten eten; nationalisten zien bevestiging voor hun gesloten grenzenverhaal; ecologisten hopen op kanteling van inzichten en maatregelen in verband met global warming. Enfin, voor elk isme valt er wel iets te dromen of te hopen, nu de kaarten zo driftig geschud worden.

Als pessimist zijn dromen en hopen niet mijn sterkhouders, maar nu ik toch de kans krijg en ieder-

een zijn verlanglijstje lijkt te hebben: doe mij dan, na de ramp, maar een wereld waar we een aantal klassieke waarderingen zullen umwerten. Geen wereld waar we voor - dat woord !

- ‘zorghelden’ alleen maar applaus en balkonconcerten kunnen opbrengen, terwijl we voor, pakweg, sport- en andere celebrity’s of CEO-bonussen vlotjes miljoenen ophoesten. Wie? Wij? Ja wij, wie denk je dat dat betaalt? Wat verdient een verplegende ‘zorgheld’ met bonussen voor weekend en nachten zo ongeveer per maand.

Zegt u het maar. Hoeveel betalen wij met z’n allen voor iemand van het celebrity-type of een CEO? Zegt u het maar. Ik snap dat economische marktmechanismen zich niet vlotjes rationeel laten veranderen en iemand die mij een beetje kent weet dat ik niet kan verdacht worden van al te naïeve inzichten van het type: we-zijn-toch-allemaal-gelijk en lief-zijn-voor-elkaar-dan-komt-alles-goed. Maar toch, maar toch.

Sta mij toe in dat verband mijn verwerpelijk sarcasme toch even de vrije loop te laten en ook een kleine voorspelling in een hoopvraag te gieten. Als straks het ‘griepje’ voorbij is en de zorg- en onderwijshelden moe-maar-tevreden de ronkende loftuitingen van de politiek en de handdruk van de koning in ontvangst genomen hebben, gaan ze dan eindelijk de betere arbeids-

Sta mij toe in dat verband mijn verwerpelijk sarcasme toch even de vrije loop te laten en ook een kleine voorspelling in een hoopvraag te gieten omstandigheden en werkmiddelen krijgen waar ze al jaren op wachten?

En gaan wij als maatschappij dan tegen de politici zeggen dat ze de centjes daarvoor maar bij de 0.1 en 0.01-percenters moeten halen? Of zal het ongeveer verlopen zoals het met de belastingbetaalde hulp aan de banksector na 2008 verlopen is?

U mag drie keer raden.

Een ander type commentator ziet het nog veel weidser en daardoor, in mijn optiek, nog veel onhaalbaarder, maar dat neemt niet weg dat de denkoefening, weliswaar abstract en theoretisch, toch bijzonder interessant is. Dat zorgt voor debat, voortschrijdend inzicht en uiteindelijk transitie. Tenslotte is zo goed als alles wat vandaag gerealiseerd werd ooit absoluut ondenkbaar geweest. Op maatschappelijk en wetenschappelijk gebied, maar ook qua ethiek. Die is veranderlijker en afhankelijker van de omstandigheden dan je zou denken

?

vrijzinnig antwerps tijdschrift

[ 11 ]

AFORISMEN

Max Schneider

wertung aller Werte?’

Je hebt ze van oervervelend tot levensgevaarlijk, mensen die volledig Onder andere daarover heeft filosoof Bart Libbrecht het in een artikel betreffende post-corona tijden. Bijvoorbeeld over het gigantische verschil in bereidheid tot een drastische aanpak in de huidige situatie en het gebrek aan politieke durf als het gaat over maatregelen tegen, pakweg, kanker, ecoproblemen, lifestyle-aandoeningen, fijn stof, roken enzovoort. Terwijl het daar over hallucinante aantallen slachtoffers gaat. Jaarlijks 604 doden en 3636 zwaargewonden in het verkeer vinden we nauwelijks nog het vermelden waard, maar elk 80-jarig coronaslachtoffer was in het begin van de crisis breaking news.

Op zich is dat psychologisch te begrijpen vanwege de waarnemingsbias die nu eenmaal eigen is aan de mens. Het heeft iets te maken met zichtbaarheid en spreiding in de tijd; vergelijk het met vaak voorkomende vliegangst tegenover het autotochtje naar Zaventem dat statistisch véél gevaarlijker is dan vliegen. Het zit ‘m in het woordje statistisch, daar is ons brein niet zo heel goed in. Bovendien is het virus, niet feitelijk, maar emotioneel véél zichtbaarder dan andere, in de tijd gespreide, gevaren waaraan we gewoon geworden zijn.

Mogen we nu hopen dat de huidige miserie ons de oogkleppen zal afrukken? Dat we in verband met de ‘gewone’ ziektes, de eco-problemen, de verkeersellende enzovoort, even drastische maatregelen gaan nemen? Mogen we verwachten dat waarden, jawel de ethiek zelf, zich aan de veranderde omstandigheden zal laten aanpassen? Volgens de auteur dient beleid ethisch te zijn. Uiteraard, maar ook objectief, dus niet afhankelijk van een menselijke bias, zeg maar, van een oude biologische viscerale intuïtie die het vroeger op de savanne uitstekend deed, maar vandaag danig irrationeel en contraproductief geworden is.

Hij lijkt te verwachten en minstens te hopen dat die post-corona nieuwe morele standaard consequent wordt doorgetrokken naar alle andere problemen die een impact hebben op ons leven. Dat is pas een morele vooruitgang. Die zouden we dan niet eens te danken hebben aan een dier of een bacterie, maar aan een RNA-molecule in een eiwitjasje.

Ik help het hem hopen.

Mogen we nu hopen dat de huidige miserie ons de oogkleppen zal afrukken?

op de hoogte zijn van Gods bedoelingen, wensen en verwachtingen.

Apatheïsme is het luiere broertje van het agnosticisme.

Als de omstandigheden mensen dwingen om in bootjes naar hier te komen, reizen hun ideeën en wereldbeelden mee in hun hoofd en die laten zich niet zondermeer opzij duwen door een westers paradigma.

In emotionele zaken hebben wij mensen vaak tweemaal plezier voor de prijs van één. Wij kunnen blij zijn omwille van de blijdschap, verrukt omwille van de verrukking,, begeesterd om de begeestering, ja zelfs verliefd zijn op het verliefd zijn. Maar we kunnen ook triest zijn omwille van de tristesse en bang zijn voor de angst.

Wij voeden de demonen van het populisme met onze onmacht en onwil om oplossingen te genereren voor de problemen die zij signaleren.

Wie een koekje van eigen deeg krijgt, slikt dat met tegenzin door.

Wees op je hoede voor mensen die de wereld gaan verbeteren, niet door zichzelf, maar door anderen te willen verbeteren.

Populistische ‘oplossingen’ mogen dan al leugens zijn, de ongenoegens waarop dat vermaledijde isme groeit en bloeit zijn wel degelijk reëel.

Ik schrijf om aan mezelf uit te leggen wat ik bedoel.

Raar, maar waar. Ik heb ontdekt dat héél slimme mensen, niet noodzakelijk ook héél intelligent zijn.

Ik moet leren leven met mijn onvolkomenheden. Dat is geen bescheidenheid, zelfs geen valse, dat is een vaststelling.

Ideologen verdelen de mensen in zij die het juiste denken en zij die dan niet doen.

vat 84 

Verlieskunst

W

Bij deMens.nu staat de mens willen verbonden zijn met elka een huisvandeMens in je buur

Twee jonge dames zijn op missie om (beeld)taal te creëren voor verlies In een huisvandeMens kan je

Hoe vaak heb je niet in de winkel gestaan om een condoleancekaart voor iemand te kopen om Vrijzinnig humanistische plechtigh Wil je graag stilstaan bij een belangr vervolgens gefrustreerd een simpele kaart te kiezen Wij helpen je bij de organisatie van e waar vooral weinig op staat? De kaarten ‘met oprechte deelneming’ plechtigheid bijzijn een geboorte of ado een overlijden of te afstandelijk en de afbeeldingen te cliché. Een gemiste kans om échtafscheid … troost te kunnen bieden. Dat kan anders, dachten Babet enGesprekken Marlon.

B

abet te Winkel en Marlon Doomen besloten, na verschillende verliezen in hun persoonlijke levens, dat het tijd was voor actie. Zij richtten Verlieskunst op. Met behulp van bevriende illustratoren hebben zij Verlieskaarten ontworpen, een alternatief voor de traditionele condoleancekaarten. Maar ze buigen zich ook over het maken van een rouwwoordenboek. “Wat kun je zeggen na een groot verlies? We hebben niet voor niks het cliché: Woorden schieten te kort.” Dit ziet Babet als een uitnodiging om te zoeken naar woorden die niet leeg zijn, om te zoeken naar

Bij ons kan je terecht voor gesprekk zelfbeschikking, levensbeschouwing

Waardig levenseinde Wij bieden informatie over euthanas en helpen je met het opstellen van e

Gemeenschapsvorming beelden en te experimenteren met andere expressieEen huisvandeMens werkt als vrijzin vormen. “Dit is een zoektocht naar troost, naar een geeft ondersteuning aan onze lidver manier om te leven met verlies. Omvind een je maatschappij informatie over initiatieven en te creëren die rouw kan dragen. Omhumanistische elkaar bij te staan. verenigingen en ontm Omdat je het wel zelf, maar niet alleen hoeft te doen.”

Hun Verlieskaarten zijn een reeks kaarVrijwilligerswerk ten om te troosten en ruimte Heb te je geven zin om aan het vrijzinnig humanis verlies. Het zijn niet alleenVrijwilligers kaarten voor zijnhet bij ons meer dan we geven jevlak allena kansen. Zo kan je onde traditionele condoleancekaartmoment meewerken aan gemeenschapsvorm iemands overlijden, maar juist ook kaarten vóór een verlies of om jaren later te laten weten dat jij het De huizenvandeMens ook niet vergeten bent. Het zijn kaarten niet enkel voorzijn een initiatief v de dood, maar ook voor allerlei soorten verliezen zoals deMens.nu vertegenwoordigt Nederland een relatie die uitgaat of het verlies van gezondheid. in Vlaanderen en Brussel Babet en Marlon geloven dat innovatie op gebied van rouw nodig is. Samen met andere illustratoren ontwerpen ze een divers palet aan verliestalen.

Zodat deMens.nu Magazine Zoomt als in op en maatschappeli we een reservoir hebben om uit te putten jijmensen of vrijzinnig humanistisch perspectief. Vers iemand om je heen met verlies wordt geconfronteerd.

De juiste kaarten en de juiste woorden, zo creëren we Gratis proefnummer of gratis abonneme samen ruimte voor verlies.

Mail naar info@deMens.nu Om deze droom te kunnen realiseren, startten Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw Babet en Marlon een crowdfundactie op waar je online Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe de kaarten kan bestellen. Op www.voordekunst.nl/proOf telefoneer 02 735 81 92 jecten/10209 kun je de crowdfundactie vinden.naar Door de Verlieskaarten te bestellen help je meebouwen aan een wereld die verdriet beter kan dragen. En zo kunnen Babet en Marlon nog meer verschillende verlieskaarten maken, drukken en de illustratoren betalen.

Neem zeker ook eens een kijkje op hun website www.verlieskunst.nl, hun Facebookpagina facebook. com/Verlieskunst/ of volg hen op Instagram instagram.com/verlieskunst.

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

STAFMEDEWERKER HVDM

Informatie Bij ons vind je informatie over levens over het vrijzinnig humanisme en zij maatschappelijke thema’s zoals eut

Sofie Beerts

[ 12 ]

vrijzinnig antwerps tijdschrift

EEN VERHAAL ACHTER EEN BOEK Met “Een verhaal achter een boek” werd in het najaar 2019 een nieuw project van het Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ingezet. Elke maand werd niet alleen een recent boek van een Antwerpse auteur besproken, maar werd vooral gezocht naar het verhaal achter dat boek, dat vaak net zo bijzonder is als het boek zelf.

COVID-19 was uiteraard een spelbreker op ieders dagelijks leven en zo ook op de activiteitenkalender van “Out of a Box”. Hierna de hernomen en nieuwe lezingen, in de O P G E LE T ! goede hoop dat alles ‘op z’n pootjes terecht komt’...

IN

SC H R IJ V IS V E R P LI C HE N T.

17 S EPT 20:00

De Campusmoorden met Jan Lampo

17 SEP T 20:00

Het Boek: Daniel met Chris De Stoop

Met “De Campusmoorden” krijgen we het verhaal van de moord in 1980 op Peter De Greef en, dertien jaar later, Danielle Girardin, een vroegere vriendin van het eerste slachtoffer. Gezamenlijke vriend, historicus en auteur Jan Lampo, gaat op onderzoek uit, vastberaden te ontdekken of er verbanden zijn tussen deze twee onopgeloste moordzaken. Met “Een verhaal achter een boek” komen we misschien nog meer te weten van de auteur.

Chris De Stoop brengt met zijn nieuwste boek “Het Boek: Daniel” een heftig verhaal, over zijn bejaarde oom Daniel die vermoord werd door een jeugdbende, en over het proces dat hijzelf het afgelopen jaar als enige burgerlijke partij tegen de daders voerde…

Inschrijven: https://forms.gle/ V5nCyV7zV62ckEo66

Inschrijven: https://forms.gle/ MRPqYzEEwHaEKMaaA

19 NOV 20:00

Hier met Joke van Leeuwen

Met “Hier” brengt Joke van Leeuwen een verhaal dat leest als een beklemmende fabel. Na de voor grote prijzen genomineerde en bekroonde historische romans Feest van het begin en De onervarenen bevinden we ons nu in een veel abstracter universum.

Inschrijven: https://forms.gle/ WPTJWof2dRev8RfB8

Met de steun van

Deelname (elke lezing): 5 EUR (drankje achteraf incl.)

Inschrijven online (zie aankondiging) of met een e-mail aan vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com gelet op de COVID-19 richtlijnen (contactopvolging), moet u ook ter plaatse uw persoonlijke gegevens invullen

[ 13 ]

[ 14 ]

vat 84 

Ingrid

Als ervaren solitair met een milde neiging tot misantropie was de verstilling en onthaasting tijdens de voorjaarse corona-lockdown mij niet onwelgevallig. Ook in minder verdachte tijden kom ik in regel enkel nog buiten voor een homp brood of een streeltje kunst. Voeg daarbij de geprivilegieerde omgeving waarin ik vertoefde - een gerieflijk gerenoveerde oude hoeve met grote tuin in de prachtige Maasvallei -, het mooie lenteweer en de ontluikende natuur, en u weet genoeg. Niets hoefde, niets moest. En ik kon naar hartenlust lezen. Veel lezen.

vrijzinnig antwerps tijdschrift

[ 15 ]

Vander Veken Jaak Gregoor, dirigent

Bekende vrienden…

I

n het land der letteren maakte ik in die dagen onder meer kennis met het verpletterend mooie Wat overblijft van Ingrid Vander Veken.

Literair kantwerk over afscheid en vergankelijkheid. Enkele maanden voordien had ik in ons aller veilige thuishaven, het Antwerps Vrijzinnig Trefpunt ‘Out of a Box’, al een lezing bijgewoond van de schrijfster waarin ze haar boek Zwijgen toelichtte. Fijnmazig autobiografisch proza over familiaal onverteerd oorlogsverleden en amoureuze geheimen.

Hoog tijd dus om de schijnwerpers te richten op leven en werk van een van de grandes dames van de Nederlandstalige literatuurscène: Ingrid Vander Veken.

Rebelse doctor Juni 2020. Terwijl de coronamaatregelen dezer dagen enigszins versloffen, meld ik me in de Nieven Baa, zoals haar partner Paul de nieuwbouw noemt waarin hun prachtig appartement zich vierhoog bevindt. Er wordt ristretto en cake geserveerd op het inpandig terras, en Paul licht de positionering toe van hun nieuwe woonst in ‘De Duitse Hoek’, het stadsdeel Albertpark/Harmonie waar zich eind negentiende eeuw gegoede Duitse families vestigden à la Kreglinger, Fritz Mayer (van den Bergh), Nottebohm en de bloedverwanten van mijn helaas vergeten vakbroeder Albert Grisar. Van Duitschen bloed, jawel. Daarna ontspint zich op anderhalve meter

afstand een boeiend gesprek met mijn charmante en welbespraakte gastvrouw.

Ingrid vertelt honderduit over haar jeugd en afkomst, over Franstalig onderwijs in Antwerpen, het Belpaire Instituut, haar gecultiveerde ouders. Geen enkel taboe of heilig huisje blijft onaangeroerd.

Bovendien is haar openhartig relaas smaakvol gevuld met heerlijke Antwerpse citaten en anekdotes.

Het gaat ook over haar studies rechten aan de Universiteit Gent. Want Ingrid Vander Veken is doctor in de Rechten. Dat moest zo van haar vader. Eerst een ernstig diploma.

Maar dat was niet wat Ingrid wou. Ze wilde liever ‘decor- en kostuumontwerp’ studeren aan de Antwerpse Academie. Of iets doen met schrijven. Dat deed ze immers al als kind, verhaaltjes schrijven die ze zelf illustreerde, toneelstukjes maken die ze met vriendjes opvoerde. Creativiteit en verbeelding.

En zo geschiedde. Ondanks de belofte van haar vader dat ze na haar rechtendiploma alsnog naar de Academie kon, zette de ouwe knakker haar zonder pardon op droog zaad toen bleek dat Ingrid niet het door hem uitgestippelde parcours zou volgen, maar wel het háre.

De nief gazet ‘Er is in die dagen in Antwerpen een stadskrant die De Nieuwe Gazet heet. Die heeft een van de beste culturele pagina’s van de Lage Landen, zegt Jeroen Brouwers.’

De tweeëntwintigjarige Ingrid

lonkt naar de journalistiek en klopt aan bij Johan Anthierens, de toenmalige hoofdredacteur van Mimo.

Haar vlotte pen slaat aan en loodst haar verder doorheen freelance-opdrachten tot in het reportageteam van Het Rijk Der Vrouw. Daar krijgt ze na enige tijd evenwel het apezuur van de stiefmoederlijke redactionele behandeling van haar reportages ten voordele van recepten en breipatronen. Wegwezen dus. En naar De Nieuwe Gazet, destijds de krant met een fantastische, onder anderen door Jeroen Brouwers geprezen cultuurpagina. Bij De Nieuwe Gazet wordt haar vorserstalent en brede culturele interesse wel naar waarde geschat.

Ingrid Vander Veken: ‘Mijn belangstelling ging altijd al uit naar cultuur. Dat had ik van thuis meegekregen, wij waren theaterbezoekers. Ik ben dan ook theaterrecensies gaan schrijven voor De Nieuwe Gazet.’ Ingrid schopt het bij De Nieuwe Gazet geruisloos tot redactiesecretaris.

Zijdelings begint ze ook zelf theaterteksten te schrijven: over Anaïs Nin voor Studio Herman Teirlinck, over Erik Satie voor De Zwarte Komedie, over vrije radio’s voor het Jeugdtheater.

Vrijwel tegelijkertijd neemt Ingrid een vliegende start als literair schrijfster. Uitgeversdochter Veerle Weverberg vraagt haar een bijdrage te leveren voor Vrouwentongen (Linkeroevers Uitgevers, 1988), een bundel verhalen van vrouwelijke auteurs als feministisch tegenboek op de bundel Mooie jonge goden (Kritak 1986), verza-

[ 16 ]

vat 84 

meld proza van aanstormende pentalenten Brusselmans, Lanoye, Hertmans, Jan Lampo en anderen. Vrouwentongen biedt witblad aan onder meer Kristien Hemmerechts, Rita De Meester en Lucienne Stassaert, en ook Ingrids tekst slaat meteen aan. Het vervolg wordt een eigen verhalenbundel Tiramisu (Houtekiet 1991), en na alweer lovende reacties levert Ingrid Cru Bourgeois (Houtekiet 1993) af.

New kid in town in het Vlaamse Letterenland.

Papavers Maar dan komt er een onverwachte en zeer ingrijpende cesuur in het leven van Ingrid, een diepe snee die haar schrijven en bij uitbreiding haar hele doen en laten lamlegt. Ingrid moet vrijwel machteloos ondergaan hoe haar geliefde stiefzoon langzaam maar zeker afglijdt naar schizofrenie. De jongeman, overgevoelig voor de waanzin van het bestaan, verdraagt hoe langer hoe minder de last van de wereld, en verzet zich tegen opgedrongen normaliteit en geldende conventies. Nu eens stil, afgesloten, apathisch verzonken in gepieker, dan weer met hevige erupties van verwoestend verbaal geweld. Extreem in voelen en handelen. De jongen die het verkeer in zijn hoofd niet meer geregeld krijgt, wordt opgenomen in verschillende instellingen, belandt zelfs even in de gevangenis, en pleegt uiteindelijk zelfmoord. Hij wordt 24.

Ingrid: ‘Mijn schrijven viel stil toen mijn stiefzoon ziek werd.

Geestesziek. De diagnose: schizofrenie. Hij werd een gevaar voor zichzelf en de maatschappij. Er moest op hem gelet worden, je hele leven werd erdoor bepaald.

Uiteindelijk heeft hij zelfmoord gepleegd. Het vergt veel om dat te verwerken.’

Toch slaagt Ingrid erin deze tragiek op onnavolgbare wijze te beschrijven in Papavers. Dit bijzonder aangrijpende relaas van diep doorvoelde wanhoop, verdriet en onmacht snoert je de keel.

Eens journalist, altijd journalist Ingrid neemt de draad weer op en toont zich sterker en gemotiveerder dan ooit. Haar diepgeworteld maatschappelijk engagement weerspiegelt zich op vele terreinen.

Ze schrijft voor een waaier van kranten en tijdschriften, hoofzakelijk interviews en culturele verslaggeving.

Op VRT Radio 1 heeft ze een eigen interviewprogramma, Dat geeft de burger moed. Ze maakt reportages over de meest uiteenlopende onderwerpen, van het Libië van Khadafi over de Ronde van Frankrijk tot Oezbekistan aan de vooravond van 9/11.

Als columniste is Ingrid regelmatig te gast in Het Salon, het zondagmiddagprogramma van Kurt Van Eeghem op Radio 1, en ze is vaste medewerkster aan De Toestand is Hopeloos maar niet ernstig. Andere columns van haar hand zijn te horen op de culturele en regionale VRT-zenders en te lezen in het Laatste Nieuws/De Nieuwe Gazet, Knack Weekend, De Morgen en Gazet van Antwerpen.

Ingrid Vander Veken: ‘Een beetje journalist herken je aan de bonte blik. Om zich heen, over de schouder èn vooruit – bij voorkeur allemaal tegelijk. In het besef dat alleen breed kijken zich laat verdiepen.’

Groot is haar bekommernis voor de kwaliteit van de journalistiek, de vrijheid van mening in het algemeen en voor de vijfde macht in het bijzonder. Ze klinkt ook door in de gesprekken die ze voor de nieuwssite Apache voerde met tenoren van de journalistiek Walter Zinzen, Pol Arias, Tessa Vermeiren, Rik Van Cauwelaert, Bert Verhoye, Piet Piryns en Hugo Camps. Apache en uitgeverij Polis besloten zelfs haar interviews met deze seismografen van hun tijd te bundelen in een e-book.

De zijarmen der schrijverij Ingrid bevaart ook enkele zijarmen van de journalistieke rivier en schrijverij, waar ze uiting geeft aan haar niet aflatende betrokkenheid en solidariteit met collega-schrijvers. Ze is onder meer medeoprichtster van de Vlaamse Auteursvereniging en was jarenlang bestuurslid van PEN Vlaanderen en kotmadam van de PEN-Schrijversflat.

Haar bekommernis voor de ernst en kwaliteit van de onderzoekjournalistiek stelt ze eveneens ten dienste van het Fonds Pascal Decroos.

Bij dit fonds, genoemd naar de veel te jong overleden beloftevolle documentairemaker, kunnen journalisten met onderzoekambities aankloppen voor financiële steun voor hun projecten. Gedurende vier jaar bestudeert Ingrid als jurylid de aanvraagdossiers en beoordeelt streng maar rechtvaardig op puur professionele basis aan wie de schaarse middelen besteed zullen worden.

Ingrid: ‘Geloof me, het was geen sinecure, het kaf van het koren te scheiden. Maar het was een verademing journalistieke projecten te mogen beoordelen, enkel en alleen

vrijzinnig antwerps tijdschrift

op hun intrinsieke waarde.’

Bij haar neringdoenderij hoort natuurlijk ook het geven van talrijke lezingen en voordrachten.

Eentje die bijzonder in het oog springt is haar ronduit beklijvende lezing in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek in Antwerpen, waarin ze de vermarketing van de openbare omroep en de journalistiek in het algemeen op onnavolgbare wijze fileert. Neemt u even de tijd voor de integrale tekst van deze lezing. Op het alwetende web surft u naar de site van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, even doorklikken en u bent er zo. Zeer de moeite!

Daarnaast was Ingrid ook lange tijd docente aan de afdeling Woord van de Artesis Hogeschool, alwaar zij haar studenten leidde naar nieuwe creatieve vormen van culturele verslaggeving.

Inmiddels doceert ze proza aan de tweedejaars van Creatief Schrijven vzw.

Doctor in de melancholie Maar bovenal blijft Ingrid Vander Veken een schrijfster uit de eredivisie van onze letteren.

Naast jeugdboeken, scenario’s en scripts voor ballet, televisie en film, verschijnen van haar hand romans, kinderboeken, een dagboek en verhalenbundels. Onderwerpen ontleent Ingrid aan de actualiteit.

In Nieuwe mannen, nieuwe vrouwen (Manteau/Arena 2004) verkent ze de nieuwe verhoudingen tussen de seksen. In Dubbelspoor (Manteau/Meulenhoff 2007), haar derde roman, ontleedt de schrijfster het ingewikkelde mechanisme van fantasie, wrok, teleurstelling en heimelijke verlangens van zes mensen, tot voor kort vreemden, die tot

elkaar veroordeeld zijn in een stilstaande trein.

Het dagboek Zestig (Manteau/Meulenhoff 2009) - Ingrid noemt het zelf haar ‘rimpelboek’ gaat over vergrijzen in de hoogdagen van een jongerencultuur. Over de confrontatie met ziekte en eindigheid ook. De tragische schoonheid van het onafwendbare verval. Ingrid is immers ook doctor in de melancholie.

Zwijgen Na het subtiele en ontroerende liefdesverhaal Aankomen in Bali (De Bezige Bij 2011) publiceert ze in 2016 haar vijfde roman Zwijgen (Uitgeverij Polis), een boek over verzwegen oorlogsverleden - haar vader was lid van de Vlaamskiljonse ‘Vrijwillige Arbeidsdienst voor Vlaanderen (VAVV)’, verweven met de geheime, intieme briefwisseling van haar moeder met haar minnaar, en de krampachtige stilte omtrent haar oom. En hoe dit geheimpact van haar ouders leidt tot de zwaarte van het jarenlange ongemakkelijke zwijgen in haar familie. Stilte als brandscherm. De manier waarop Ingrid Vander Veken dit psychologisch kluwen ontrafelt is zonder meer groots.

Wat overblijft.

Na De ogen van een kind (uitgeverij Vrijdag 2017), een alweer ontzettend mooi geschreven verhaal over hoe Pinkie, een in Nederland geboren meisje met Duitse ouders, vanuit haar kinderogen kijkt naar de wereld zoals die zich voor haar ontrolt tijdens de Tweede Wereldoorlog, volgt haar voorlopig laatste boek Wat overblijft (Polis 2019). Een heel ander thema, over verhuizen, over het samenvallend afscheid van huis en dierbaren, over herinneringen, over die verdomde vergankelijkheid. Wat overblijft is zonder overdrijving puur literair kantwerk, een prachtige ode aan het belang van het kleinste detail.

Ik kijk reikhalzend uit naar volgende letterkundige parels en ander fijnzinnig moois van Ingrid Vander Veken. Intussen krijgt zij alvast een plaats in mijn persoonlijk pantheon van grote schrijvers.

Jaak Gregoor Juni 2020

[ 17 ]

[ 18 ]

vat 84 

Een levensvatbare

Erick Kila

POËZIE

oude ma De dichtkunst heeft zich al vele decennia verweven met het leven van Rotterdammer Dirk Kroon. Kroons nieuwste bundel, Onder de vogels, is een intrigerende manier om de balans op te maken. In regels zonder opsmuk snijdt de dichter de toekomst subtiel de pas af.

S

inds zijn debuut Materiaal voor morgen (1968) betoont Kroon (Schiedam, 1946) zich niet alleen een productief dichter, maar schrijft hij ook essays en kritieken over poëzie. Nu de leeftijd enigszins is gevorderd wikt en weegt hij in zijn nieuwe gedichten over zijn leven. Het resultaat is een navrante kijk op de beperkingen en grenzen die zich aandienen. De dichter maakt zich weinig illusies.

Zo’n houding zou snel tot een nihilisme kunnen leiden waarbij de lezer zich ongemakkelijk voelt. Maar bij Kroon werkt het anders uit. In Onder de vogels is, mede door de toonzetting en sobere stijl, veeleer sprake van een sfeer van zen. Het je bevrijden van illusies biedt in zekere zin troost en ruimte.

Een aarzeling tussen verleden, heden en toekomst is in de geest van de dichter en dus in zijn gedichten steeds weer aanwezig. Het nu en de toekomst houden kennelijk de minste beloften in. Leven zonder er bij na te denken staat ver van het vrijwel geheel verinnerlijkte bestaan van de dichter af.

Driesprong Als er talloze uren van vroeger voortdurend aan je voorbijtrekken, raak je gevangen in wat er gebeurde, kom je voorlopig geen ogenblik los.

Als er dan plotseling flitsen oplichten waarin je ziet wat er nog kan gebeuren, roept het een niet te bevatten angst op.

Er ontstaat een schrijnend heimwee naar het heden, naar wat je niet kent.

Ja, vroeger. Het is bekend: ouder worden levert een schat aan herinneringen op, maar ook momenten van vertwijfeling. Om niet ‘gevangen’ te raken in het verleden, brengt Kroon in de bundel een scheiding aan. Hier en Elders noemt hij de twee delen.

Als we dit al plaatsbepalingen kunnen noemen, dan gaat het vooral om plaatsen die in het denken, in de binnenwereld, bezocht worden. Heel secuur doorvoelt en doordenkt de dichter waaruit het leven nog bestaat. Bestaat het uit stof van vroeger? Is het niet meer dan alleen nog maar een waas van herinnering?

Gevangenschap in ‘vroeger’ blijkt toch niet de ware strekking van deze gedichten te zijn. Belangrijker is de fascinatie voor het procedé, voor de werking van het geheugen.

Een levensvatbare oude man verzamelt dagen uit zijn jeugd die bij vlagen boven komen drijven.

Het is de golfbeweging die hem boeit.

Hij volgt het strand dicht bij de branding, wat hij vindt zijn ongerepte woorden.

Het onderzoekende is een aspect dat deze bundel zeer de moeite waard maakt. De centrale persoon in de gedichten beziet zijn leven als iets dat vaak van hem los staat. De bewustwording van deze gespletenheid krijgt in een aantal gedichten trefzeker gestalte.

vrijzinnig antwerps tijdschrift

Een leven dat zich als het ware lostrilt van het fysieke.

an

POËZIE

Alex Skovron

Narcissus

En uiteindelijk trouwde hij, uiteraard, foto Ronald van den Heerik

met zichzelf. Op het stadhuis, niets te hip, een vriend of twee, een verslaggever van De Spiegel, een paar oude vlammen, een kelner met ijswater; zijn waterige ouders, die licht verbluft rondkeken, verward, omdat van de verloving elk bericht ontbrak.

Onder de vogels gedichten Dirk Kroon Uitgeverij Liverse, Dordrecht, 2019

Solist Het leven is al lange tijd alleen en wil zich graag met mij verbinden, aandacht en aanwezigheid afdwingen, gewoon omdat bestaan in enkelvoud ten onder gaat aan radeloos bezinnen op het nooit ervaren eigen ik.

Ik ga eens heel goed bij mijzelf te rade.

Een leven dat zich als het ware lostrilt van het fysieke, van het tastbare: het is een besef van zijn dat in meer of mindere mate bij het ouder worden hoort. Er breekt een moment aan waarop waarde en echtheid van het leven worden gewogen. Kroon verwoordt het zonder drama en heel precies.

De voorgangster was vaag, haar woorden hadden een mysterieuze echo, ze was snel weer weg. Niemand zei iets. En eindelijk ging hij met zichzelf mee de bruidssuite in: aangeschoten, nerveus, zat hij blozend op de rand van het eenpersoonsbed.

Uit: Infinite City, 1999 Vertaling: Joris Lenstra

Alex Skovron (1948) is van Pools-Joodse achtergrond en woont vanaf 1958 in Australië.

Dichter van zes bundels en schrijver van een novelle.

[ 19 ]

[ 20 ]

vat 84 

L E Z I N G E N R E E K S

De identiteit van Europa:

Andalusië 24

1

S EPT 19:30

5

3

NOV 19:30

De geschiedenis van het Moorse Spanje

Het opvallende denken van Averroës

(spreker nog in te vullen) Code inschrijving: nj20 35

dra. Tineke Melkebeek - UGent Code inschrijving: nj20 37

Liefst acht eeuwen leefde het Iberisch schiereiland onder het gezag van islamitische heersers en dynastieën. De spreker schetst de belangrijkste gebeurtenissen en evoluties tijdens die periode en neemt je in vogelvlucht mee doorheen de geschiedenis.

Averroës (1126 - 1198) was filosoof, arts, rechter, én Aristoteles’ belangrijkste commentator. Dra. Tineke Melkebeek (UGent) situeert hem in de islamitische filosofie, vooral over de rol van de rede in het geloof en de rol van de vrouw in de maatschappij.

8

2

OKT 19:30

Convivencia: Moslims, Christenen en Joden prof. dr. Christiane Stallaert - UAntwerpen Code inschrijving: nj20 36 In Al-Andaloes leefden moslims, christenen en joden samen onder islamitisch gezag. Dit model staat bekend als ‘Convivencia’. In zijn Caïro-toespraak van 2009, “On a new beginning”, prees de Amerikaanse president Obama het Andaloesische Cordoba als toonbeeld van verdraagzaamheid en model voor een toekomstige wereldvrede. Had Obama gelijk?

19

4

NOV 19:30

De Islamitische gangmakers van de Renaissance Prof. dr. em. Hugo Antonissen - KULeuven Code inschrijving: nj20 38 De school van Toledo (12de en 13de eeuw) leverde met de vertaling van het werk van islamitische filosofen en geleerden een belangrijke bijdrage aan een van de renaissancegolven in christelijk Europa. Prof.

Hugo Antonissen (KUL) verklaart.

vrijzinnig antwerps tijdschrift

[ 21 ]

W E V E N VO O RS T E LLE N

Bij deMens.nu staat de mens c willen verbonden zijn met elka een huisvandeMens in je buur

Inge Verloo,

In een huisvandeMens kan je

Informatie directeur van het huisvandemens Antwerpen Bij ons vind je informatie over levens

over het vrijzinnig humanisme en zij maatschappelijke thema’s zoals euth

Vrijzinnig humanistische plechtighe Wil je graag stilstaan bij een belangr Wij helpen je bij de organisatie van e plechtigheid bij een geboorte of ado Antwerpen een overlijden of afscheid …

Hallo,

Als nieuwe directeur voor de huizenvandeMens wil ik mij met veel plezier even voorstellen aan jullie.

Gesprekken

Bij ons kan je terecht voor gesprekke Ik woon te Edegem, ik ben getrouwd en heb een dochter van 15 jaar.

zelfbeschikking, levensbeschouwing

5

D EC 19:30

Andalusië in de moderne Arabische literatuur.

Prof. Amr Ryad - KULeuven Code inschrijving: nj20 39 In de moderne Arabische literatuur is Andalusië vaak het verloren paradijs van moslims in Europa.

Prof. Amr Ryad (KUL) linkt dit nostalgische beeld in Arabische poëzie, reisverslagen en romans aan evoluties in de internationale politieke geschiedenis.

Waardig levenseinde Ik heb 18 jaar gewerkt bij KBC, waarvan de laatste jaren Wij bieden informatie over euthanas als teamleider van een IT-team in het domein van de en helpen je met het opstellen van e kredietrisicoberekeningen. Ik switch dus bewust weg van de Gemeenschapsvorming cijfertjes naar meer focus op de mens. De dingen die tot nu EenikhuisvandeMens werkt als vrijzin geeft ondersteuning aan onze lidver toe heb ontdekt waar deMens.nu in betrokken is, vind ik zeer vind je informatie over initiatieven en humanistische verenigingen en ontm knap. Ik ben dan ook heel blij dat ik hier deel van kan uitmaken en kijk er naar uit om hierin mijn steentje te gaan bijdragen.

Vrijwilligerswerk

Heb je zin om het vrijzinnig humanis

Vrijwilligers zijn bij ons meer dan we Ik vind het heel fijn om te horen dat er een goed lopende geven je alle kansen. Zo kan je onde meewerken aan gemeenschapsvorm samenwerking is met het Vrijzinnig Antwerps Trefpunt en de huisvandeMens-vrijwilligers. Zelf geef ik als De huizenvandeMens zijn een initiatief v vrijwilliger les aan een acro-team en zit ik in de raaddeMens.nu van vertegenwoordigt Nederland in Vlaanderen en Brussel bestuur van Turnkring Volharding Berchem. Nog wat meer info over mij kan je in de kleine collage vinden!

Inge

VOOR E LKE L EZING AF ZONDERL I J K

via http://upv.vub.ac.be/aanbod (je ontvangt onmiddellijk bevestiging van uw inschrijving) Inkom: UPV lid - Lid VKP VUB/ EhB/UZ Brussel - Studenten (alle) en personeel Vrije Universiteit Brussel: € 2 Anders: € 5 Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt - De Burburestraat 11 - 2000 Antwerpen

deMens.nu Magazine Zoomt in op mensen en maatschappeli

Ik kijk uit naar het moment dat onze vrijwilligers en vrijzinnig humanistisch perspectief. Vers medewerkers weer vrij mogen binnenstappen in ons huis.

Gratis proefnummer of gratis abonneme Hopelijk tot binnenkort en blijf gezond,

OP GE LE T! IN SC HR IJ VE N IS VE RP LI CH T

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

10

Mail naar info@deMens.nu Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Of telefoneer naar 02 735 81 92

[ 22 ]

vat 84 

De koloniale wereld moet wijken voor een wereld van sociale rechtvaardigheid

Gie Goris, Hoofdredacteur MO*

INTERVIEW

Sabelo Koloniale standbeelden weghalen betekent niet dat de geschiedenis weggegomd wordt. Het is een actie om geschiedenissen en mensen die met geweld onderdrukt werden opnieuw zichtbaar te maken. Daarom is het ‘sorry’ van koning Filip een goede zaak, zegt historicus Sabelo Ndlovu-Gatsheni. Het is een erkenning van kwaad dat aangericht werd. Maar om de wereld te dekoloniseren tot een wereld van sociale rechtvaardigheid is véél meer nodig.

Coalities van strijd, op de eerste plaats.

Sabelo Ndlovu-Gatsheni had al een maand in Duitsland moeten zijn. Hij gaat namelijk het departement Epistemologies of the Global South and African Studies aan de Universität Bayreuth leiden. Maar COVID-19 maakt de verhuis voorlopig onmogelijk.

Dus bevindt hij zich in Pretoria als we afspreken voor een interview, op de dag dat koning Filip zijn diepste spijt betuigt voor het koloniale verleden van koning Leopold II en de Belgische staat.

Ndlovu heeft wel wat te zeggen over koloniale verhoudingen en post-koloniale dromen: hij is historicus en een van de leidende academische stemmen in Afrika in het dekoloniaal debat. In Pretoria was hij verbonden aan het departement Development Studies aan

de University of South Africa. En hij publiceerde onder andere Empire, Global Coloniality and African Subjectivity en Coloniality of Power in Postcolonial Africa: Myths of Decolonization.

‘Je moet de actuele ontwikkelingen in het juiste historische perspectief plaatsen’, reageert Sabelo Ndlovu als ik vraag hoe hij aankijkt tegen de plotse opstoot van dekoloniaal protest in Europa, als reactie op de politiemoord op George Floyd in de Verenigde Staten. ‘Want het koloniale wereldbeeld bepaalt ook vandaag nog heel veel relaties en ontwikkelingen. Daarom moet je dat vertrekpunt goed begrijpen als je echt wil weten wat er vandaag speelt en gebeurt.’

Sabelo Ndlovu gebruikt de analyse van zijn collega James Blaut, uit zijn boek The Colonizer’s Model of

De koloniale protesten hebben planetaire omvang gekregen en zijn klasse-, gender- en rasoverschrijdend

the World (1993). ‘Volgens dat koloniale wereldbeeld was Europa het centrum van de wereld, terwijl de rest van de wereld in wezen leegheid was die ontdekt moest worden. Natuurlijk waren er in de ware wereld van toen ook overal mensen, maar het koloniale wereldbeeld werd gehandhaafd door twee benaderingen: ofwel werd de bevolking gezien als minder menselijk dan de Europeanen, ofwel werden ze verdreven of uitgemoord.

Op die manier werd het beeld

vrijzinnig antwerps tijdschrift

[ 23 ]

van een wereld in duisternis gehandhaafd: een wereld zonder mensen, zonder intellectuele ambitie, zonder licht. De Europeanen konden de door hen “ontdekte” wereld dan ook in bezit nemen, benoemen, bevolken met hun eigen mensen en markeren met hun eigen symbolen.’

Het meest uitgesproken voorbeeld van de actuele consequenties van die geschiedenis, zijn natuurlijk de Verenigde Staten. Het zijn de mensen die uit Europa gekomen zijn, die vandaag als Amerikanen beschouwd worden. Zij veroverden het continent op de assen van de inheemse gemeenschappen die uitgeroeid of onderworpen werden.

SABELO NDLOVU:

De VS zijn het schoolvoorbeeld van de settler colony, een kolonistenkolonie. De Amerikaanse revolutie van 1775 was een opstand van kolonisten tegen de metropool om onafhankelijk te worden in een land dat hen niet toebehoorde. De basisregel in een kolonistenkolonie is dat de levens van de inheemse bevolking niet meetellen. De moord op George Floyd was de consequentie van die logica, want de VS hebben op geen enkele manier een dekolonisatieproces ondergaan.

Maar George Floyd vertegenwoordigt niet de oorspronkelijke bevolking van de Amerika’s.

Inderdaad. Amerika werd ook gebouwd op basis van de massale verplaatsing van Afrikaanse bevolkingen door de slavenhandel.

Wat inheemse bevolkingen en zwarte Amerikanen delen met elkaar, is blackness, in de politieke betekenis van het woord zwart. Die politieke betekenis is direct verbonden met dat koloniale wereldbeeld waarin iedereen die niet is zoals de Europeanen vanzelf een vreemdeling wordt, ook in zijn eigen land. Dat is ook de grens waarop de Amerikaanse burgerrechtenbeweging van de jaren 1950-1960 stootte.

De zwarte activisten vochten voor gelijkheid en democratische rechten, maar zagen niet dat ze dat deden binnen de context van een kolonistenkolonie, waar democratie en rechtsstaat wel degelijk bestaan, maar enkel voor de kolonisten, niet voor de andere mensen of gemeenschappen. Dat betekent meteen dat je alleen een echte, duurzame democratie kan opbouwen als de politiek en het wereldbeeld waarop die draait gedekoloniseerd worden.

S A B E LO N D LOV U :

Het gaat niet alleen over kennis en geschiedenis, maar ook over financiële macht en economische verhoudingen

De moord op George Floyd heeft de actualiteit van het koloniale systeem voor heel veel mensen opnieuw duidelijk gemaakt, samen met het feit dat er in de jaren 1960 ook in Afrika geen echt dekoloniseringsproces heeft plaatsgevonden. We leven nog altijd niet in een postkoloniale, laat staan in een postraciale wereld. Dat verklaart de schokgolven doorheen Europa, maar ook in Zuid-Afrika.

Toen de politie hier in 2012 meer dan dertig stakende mijnwerkers voor het oog van de camera’s doodschoot, was er nauwelijks reactie of interesse in de rest van de wereld. Want in de koloniale wereld bestaat er een hiërarchie van leven: zoveel te witter, zoveel te hoger op de ladder en zoveel te belangrijker je leven; zoveel te zwarter, zoveel te minder je leven telt en zoveel te korter je levensverwachting.

© YouTube (screenshot)

Ndlovu

[ 24 ]

vat 84 

Als u het zo stelt, lijkt het om een hiërarchie te gaan die volkomen los staat van klassenverschillen. Alsof er alleen verdrukte zwarten zijn en alsof alle blanken het beter hebben. Is dat vol te houden in een wereld met complexe ongelijkheden?

Heel terechte tussenkomst. Het gaat natuurlijk om een complexere hiërarchie dan een tweedimensionale verdeling tussen wit en zwart. De koloniale matrix van macht en ongelijkheid heeft veel verschillende verschijningsvormen. Voeg er zeker ook de genderongelijkheid aan toe, en klassenongelijkheid. Zowel binnen de verdrukte groep als binnen de groep die zichzelf centraal plaatst, bestaan er tegenstellingen.

Het is niet zo dat er witte vrouwen niet gediscrimineerd worden, of dat er geen witte armen of uitgebuite werkers zijn.

Anderzijds verdwijnt door die complexiteit de grote opdeling van de wereld niet. Franz Fanon zegt dat de wereld uiteenvalt in een zone van bestaan en een zone van niet-bestaan. Het is niet dat vrouwen of arbeiders niet uitgebuit worden, maar zij kunnen wel nog terugvallen op wetten die de ongelijke machtsrelaties regelen. In de zone van niet-bestaan, zegt Fanon, gelden vooral de wetten van geweld, toe-eigening en onteigening.

Hoe de hiërarchie van bestaan en niet-bestaan werkt, wordt duidelijk geïllustreerd door het volkomen negeren van de doden die door ordediensten veroorzaakt worden in Zimbabwe, terwijl zelfs de dood van een zwarte man in de VS wereldwijd resoneert, want op wereldschaal is Zimbabwe een zone van niet-bestaan en de VS een zone van bestaan.

Dezelfde dynamiek zie je aan de wereldwijde aandacht voor een standbeeld dat in het Verenigd Koninkrijk van zijn sokkel gesto-

SABELO NDLOVU:

In een kolonisten­ kolonie bestaan democratie en rechtsstaat wel degelijk, maar enkel voor de kolonisten, niet voor de andere mensen of gemeenschappen ten wordt, terwijl het verwijderen van standbeelden in Zuid-Afrika de voorbije jaren nul aandacht kreeg.

Het mooie is dat de dekoloniale protesten niet langer beperkt zijn tot landen in de mondiale periferie, maar dat ze planetaire omvang gekregen hebben, en dus ook in de metropolen plaatsvinden.

Bovendien zijn de protesten klasse-, gender- en rasoverschrijdend. Dat ook degenen die in principe profiteren van de ongelijke wereld die orde nu verwerpen, is veelbelovend.

De antiracistische en dekoloniale protesten van de voorbije weken werden sterk gefocust op koloniale standbeelden. Is dat terecht?

In elke bevrijdingsstrijd zijn er soft targets, makkelijke en bereikbare doelwitten. Die zijn belangrijk omdat ze helpen de strijd en de woede zichtbaar te maken en op de maatschappelijke agenda te zetten, zeker als je er overwinningen mee kan scoren. Maar dat betekent niet dat de strijd zich helemaal in die soft targets mag verliezen. Het gaat niet over de standbeelden, het gaat over de ongelijkheid.

Tegelijk moeten we beseffen dat deze standbeelden symbolische handtekeningen zijn waarmee de heersers hun controle van de wereld gemarkeerd hebben. Een standbeeld van Cecil Rhodes aan de universiteit van Kaapstad was bedoeld om duidelijk te maken aan de inheemse bevolking dat deze man hun land en leven overwonnen heeft, opgeëist heeft en vervolgens zijn naam

S A B E LO N D LOV U :

gegeven heeft. Zijn standbeeld staat bovenop de namen en mensenlevens die er waren toen de kolonisatoren aankwamen en de lokale levens degradeerden en onzichtbaar maakten.

Hetzelfde standbeeld van Rhodes in Groot-Brittannië wordt vooral gebruikt om aan te kondigen dat hij een held van het Britse Rijk was. De vraag waarom zo iemand nog steeds die heldenplaats krijgt, is vandaag zeer terecht. De moeilijkheid is dat het plunderen van het Zuiden mee gezorgd heeft voor het kapitaal dat de welvaartsstaat mogelijk maakte in het Noorden. Dat compliceert de gezamenlijke strijd.

Ook binnen de antiracistische bewegingen zit niet iedereen op dezelfde lijn.

Sommige mensen argumenteren dat het verwijderen van de standbeelden gelijkstaat met het uitgommen van de geschiedenis. Maar de standbeelden symboliseren net het wegvagen van andere geschiedenissen die bestonden voor de koloniale bezetting en overheersing. Het gaat dus niet over het weggommen van geschiedenis, wel om het opnieuw zichtbaar maken van een menselijkheid die overschreven werd.

Daarnaast moeten we er ons goed van bewust zijn dat het zichtbaar maken en opvoeren van de dekoloniale strijd uiteraard ook resulteert in het versterken van de reactie. We zien een verharding van de verdedigers van de koloniale wereldorde zoals die vandaag nog bestaat.

Daarom is het ook belangrijk voor ogen te houden dat de dekoloniale strijd geen single issue strijd is, we engageren ons in de strijd tegen een heleboel ongelijkheden en op diverse terreinen. Het gaat niet alleen over kennis en geschiedenis, maar ook over financiële macht en

SABELO NDLOVU:

vrijzinnig antwerps tijdschrift

economische verhoudingen. Kijk maar naar het blijvende gewicht van de Franse Nationale Bank in de West-Afrikaanse CFA-munt.

De uitdaging is om de verschillende strijdervaringen en -perspectieven samen te brengen en te verbinden. De strijd tegen de koloniale wereldorde in het Zuiden moet kunnen samengaan met de strijd tegen imperiale verhoudingen in het Noorden. De bevrijding van de verdrukte moet samengaan met de strijd tegen de bereidheid om te onderdrukken, want de menselijkheid van ons allen wordt geschaad door hetzelfde imperium of de koloniale orde.

Is het “diepste spijt” van de Belgische koning Filip over het geweld in Congo Vrijstaat en de uitbuiting in Belgisch Congo een belangrijke stap vooruit of een leeg gebaar?

Het is belangrijk.

De-imperialiseren van het Noorden start met kleine stappen en het erkennen van kwaad dat geschied is. Dat is een noodzakelijke voorwaarde om de relatie tussen Congo en België, die gevestigd werd in dat kwaad, van zijn koloniale karakter te ontdoen.

Dat de koning dat uitspreekt, is dus een goede keuze. Maar het is niet voldoende. Italië heeft zich verontschuldigd tegenover Libië, Duitsland tegenover Namibië.

Het is pas als de hele koloniserende wereld bereid is om de voormalig gekoloniseerde wereld als gelijke te behandelen, dat die excuses vruchtbaar kunnen worden.

SABELO NDLOVU:

Het dekoloniale verhaal kan mensen verbinden in een strijd tegen de machtshiërarchie, zowel op het persoonlijke vlak als het macro­ politieke vlak

De vraag is: wie is de mens in het mensenrechtenconcept? Die vraag is van groot belang in een wereld die nog gefundeerd is op koloniale overtuigingen. Die vraag is belangrijker vandaag dan ooit, omdat de koloniale wereld in de huidige neoliberale vorm die menselijkheid ontneemt aan heel veel mensen.

Als iedereen, elke mens, elke vrouw, elke man, erkend zou worden als volwaardig en volkomen mens, dan waren veel andere discussies vandaag al overbodig. De dekoloniale beweging is niet tegen de mensenrechten als fundament, maar eist eerst de menselijkheid op voor elkeen, op gelijke basis.

SABELO ND LOVU :

Ik denk in elk geval dat de wereld nood heeft aan meer utopische idealen en verwachtingen.

Het utopische taalregister helpt mensen om zich een andere wereld dan de huidige ordening voor te stellen en ernaar te streven. Het wegvallen van utopieën definieert de ideeënarmoede van vandaag.

Dat is het belang van het dekoloniale verhaal, omdat het mensen kan verbinden in een strijd tegen de machtshiërarchie die de maatschappij nu domineert, zowel op het persoonlijke vlak als het macropolitieke vlak. Het bestaan van supermachten die iedereen willen domineren in de wereld is immers een teken van barbaarse verhoudingen, niet van vooruitgang.

Wie op zoek is naar een alternatief – een andere wereld die mogelijk is, andere kennis, andere menselijke relaties – heeft nood aan een perspectief dat de hiërarchie verwerpt.

Maar het alternatief zal niet ontstaan vanuit een consensus tussen mensen of landen, maar als resultaat van een veelheid aan strijdvormen: feministische strijd, inheemse bewegingen, volksbewegingen.

S A B E LO N D LOV U :

Gie Goris, Hoofdredacteur MO* is sinds december 1990 voltijds actief in de mondiale journalistiek, eerst als hoofdredacteur van Wereldwijd (1990-2002), daarna – sinds 2003 - als hoofdredacteur van MO*

Daarmee onderlijnt u het belang van coalities, want één beweging alleen kan niet voor verandering zorgen?

Goed punt. Ik wijs er heel vaak op dat zelfs een oppermachtige supermacht als de Verenigde Staten meteen militaire coalities opbouwt, zelfs om een klein land als Libië aan te vallen. Wij mogen dus niet geloven dat elk van ons apart het grote systeem kan aanvallen en overwinnen.

SABELO NDLOVU:

In de ware wereld van geopolitieke machtsconcurrentie lijkt dat een utopisch perspectief: vaag, veraf en dus in principe ok voor iedereen, imperialisten en dagelijkse racisten incluis.

U verwijst niet meteen naar de universele mensenrechten als fundament voor die diverse strijdvormen. Mankeert er iets aan die mensenrechten?

Met dank aan MO* magazine MO*, voluit Mondiaal Nieuws, is een Belgisch, Nederlandstalig, tijdschrift dat vooral internationaal nieuws brengt, met een focus op ontwikkelingssamenwerking en anders-globalisme.

Meer informatie over MO* vind men ‘on-line’: www.mo.be

[ 25 ]

[ 26 ]

vat 84 

Het

dekoloniser parcou Wandelen langs Congolees erfgoed in België

BOEKBESPREKING

LUCAS CATHERINE

Niet dat ik de brave man ervan verdenk, maar qua timing, lijkt het alsof Lucas Catherine heeft afgesproken met de iconoclasten die overal in den lande met de verfkwast tekeer gaan tegen beeltenissen van de vorst die ons De Kongo geschonken heeft. Leopold II, de geniale soeverein die beschaving, onderwijs en nog een en ander naar zwart Afrika bracht.

A

Max Schneider

lthans volgens de schoolboekjes die de jeugd tot niet eens zo heel lange geleden, te zien en te lezen kreeg. Dat het ‘een en ander’ nogal wat collateral damage veroorzaakt heeft werd eerst ontkend en pas veel later schoorvoetend toegegeven. Hoe de defenestratie van de geliefde vorst verder verloopt zien we de volgende weken en maanden in de media; Of jaren, want zo’n maatschappelijke kanteling kan even duren.

Die aarzeling om voluit te gaan voor schulderkenning, excuses en herstelbetaling heeft uiteraard iets met geld te maken, maar toch ook met ambivalentie. De oud-kolonialen die graag de scholen, ziekenhuizen, spoorwegen en infrastructuur in herinnering brengen, kun je nog verwijten dat al dat goeds er uit welbegrepen Belgisch eigenbelang gekomen is, maar wat zeg je tegen hedendaagse Congolezen die stellen dat ze vroeger weliswaar geslagen en vernederd werden, maar dat ze onder de Belgen driemaal per dag te eten hadden en dat die infrastructuur daadwerkelijk functioneerde, wat vandaag niet meer het

geval schijnt te zijn. In verband met de leiders uit eigen rangen van na de onafhankelijkheid sprak kardinaal Ambongo Besungu, tijdens de herdenking van die onafhankelijkheid, niet mis te verstane woorden: On ( de zwarte leiders) accède au pouvoir pour jouir, non pas rendre service à ceux qui sont sous ma responsabilité mais pour jouir comme le Blanc. Alors que ce dernier, quand il était assis sur ce fauteuil, il ne faisait pas que jouir.

Il travaillait. Il comprenait le sens de son travail. Niet mijn woorden!

Net zoals dat bij de stichting van België gebeurd was, voerde men tijdens de kolonisatie een cultuurbeleid dat erop gericht was, uit het niets, een eigen geschiedenis te creëren. Kunstenaars en vooral beeldhouwers kregen de opdracht heldhaftige monumenten in brons te gieten. Steden en gemeenten werd dringend verzocht straten en pleinen naar een koloniale ‘held’ te vernoemen.

Het boek komt enigszins traag op gang, maar laat u niet ontmoedigen door oplijstingen van adressen waar ooit iets koloniaals gevestigd was; behalve voor opstellers

van quiz-vragen, blijft dat immers droge kost. Maar, wees gerust, er volgen ruim voldoende sappige verhalen die je aandacht vasthouden. De auteur neemt je mee op een parcours langs gebouwen, straten en pleinen waar straatnamen,

Verhalen achter de beelden kunnen zowel mooier als lelijker dan de monumenten an sich zijn, maar ze zijn alleszins verbijsterend als je ze door een hedendaagse bril bekijkt.

Leopold II krijgt de verfkwast te verduren, maar na de wandeling langs dit herinnerings­ parcours wordt het duidelijk dat hij absoluut niet alleen was om zich aan het Afrikaans buffet te bedienen.

vrijzinnig antwerps tijdschrift

ringsurs beeldhouwwerken of historische gebeurtenissen aanleiding vormen voor verhalen en duiding. Pittige anekdotes bijvoorbeeld over 1308 afgehakte handen of over Woeste, de figuur uit de Priester Daens-film, die stelt dat dat soort daden normaal en noodzakelijk was om die onbeschaafde inboorlingen toch een beetje arbeidsethos en discipline bij te brengen. Ja, als je een sneeuwvlokje bent of heel erg woke, kan je het boek misschien beter lezen met een maagtabletje bij de hand.

De verontwaardiging van politiek Links is groot als commentatoren ter rechter zijde opmerken dat je dat soort toestanden in zijn historische context moet beoordelen. Benieuwd of dat tweesnijdend zwaard ook zal gebruikt worden tegen oppersocialist Emile Vandervelde die vond dat de Belgen massaal naar Kongo moesten trekken om de zwarten te emanciperen en de zionistische kolonisatie van Palestina was dan weer een uitstekend idee als een vorm van lokaal socialisme. En als u meer van het zwaardere werk houdt: De Société Générale leverde het Kongolese splijtstof voor Hiroshima en Nagasaki. U leert ook het verschil tussen Congo en Kongo, maar dat terzijde.

Het boek speelt zich af op een spectrum van beklijvende verhalen tot nauwelijks boeiende wetenswaardigheden. Het saldo daarvan is best positief, maar je moet er de mindere momenten voor over hebben. Een beetje zoals het leven kortom. Soms dacht ik: het ware handig geweest als er een plattegrond had bijgezeten. Maar door de, vooral in en rond Brussel, schier onoverzichtelijke oplijsting van namen en plaatsen, zou dat onbe-

gonnen werk zijn.

Diehards moeten zich maar met Google behelpen of ter plekke gaan kijken.

Ik verklap u de pointe niet van het verhaal achter het ‘Lippens en De Bruyne’-monument in Blankenberge, maar je leest het met een wrange grimlach want de geschiedenisvervalsing neemt daar toch wel een zeer hoge vlucht waarbij er helemaal niets meer overblijft van wat het verondersteld werd te zijn.

Iets dat apologeten van onze aanwezigheid in Afrika vaak ter verdediging aanhalen is het terugdringen van de moslims die zowat de volledige inlandse slavenhandel onder controle hadden waarbij ze hun ‘waar’ doorverkochten aan de blanke handelaars. Daarmee werd in een groot deel van Afrika het animisme verdrongen door het christendom in plaats van door de islam.

Of dat een pluim is die ze op hun hoed mogen steken of niet, mag u zelf bepalen.

Hoe verder je vordert in het boek, hoe onvoorstelbaarder de verhalen worden, ware het niet dat er van alles bewijzen, documenten en overblijfselen bestaan, onder andere in het museum van Tervuren. Het is hallucinant te lezen hoe men indertijd zonder de minste gêne in officiële brieven en documenten over de lokale bevolking sprak alsof ze het over schepselen hadden die zich evolutionair gezien ergens tussen dier en mens bevonden.

Het begrijpelijke en terechte antiracisme dat daaruit voortvloeit ontmoet nogal wat tegenwind van hedendaagse witte mensen die misschien wel akkoord gaan met spijtbetuigingen en excuses, maar

Categorie Non-fictie Uitgeverij Epo, 2019 ISBN 9789462671799 Lucas Catherine (1947) schrijft over de Arabische wereld, over Congo en over Brussel. Hij reisde meermaals naar Libanon, Palestina, Jordanië, Syrië en Irak en leefde enkele jaren in de Arabische wereld. geen zin hebben in verdere zelfkastijding. Het zou te gemakkelijk zijn die tegenkanting weg te zetten als een nieuwe vorm van racisme, want ‘Black Lives Matter’ moet voorkomen om op haar beurt aan geschiedenisvervalsing te doen door te suggereren dat de Afrikaanse bevolking voor de komst van Leopold II als ‘Le Bon Sauvage’ van Rousseau harmonieus in peis en vree leefde.

Het waren absoluut niet de blanken die daar de slavernij hebben binnengebracht. In tegendeel, die was vooral in handen van Swahili-sprekende zwarte moslims onder Arabische invloed (Swahili is Arabisch voor: van de kust). De lokale potentaten werden door de Belgen omgekocht, bedrogen, vernederd, weggejaagd of vermoord, maar lokale potentaat werd je pas nadat je zelf ook tekeer was gegaan tegen de andere, minder fortuinlijke, stamhoofden.

Inderdaad, kolonialisme ontmoet tribalisme; het waren andere tijden. Kunnen we vandaag, vanuit onze huidige ethische aannames oordelen? Dat is geen standpunt, maar een vraag.

[ 27 ]

[ 28 ]

vat 84 

Dit evenement is goed bekend uit het Jezusverhaal, het roept een duidelijk beeld op in de geest van alle gelovigen, het heeft ook een symbolische waarde.

De man uit Galilea vertoont zich eindelijk in de hoofdstad van Judea, waar de tempel van Salomon zich bevindt en waar de religieuze overheden strenge bestuurders zijn, die samen met de Romeinse bezetter de Joodse bevolking onderdrukken. Voor de gelovigen is de intrede van Jezus tevens een pijnlijke gebeurtenis, want zijn intrede, op palmzondag, in de aanloop naar het Joods Paasfeest, is ook de aanvang van de passieweek en het uiteindelijk gruwelijk levenseinde van de Jezus.

Carolus Hereticus

De intrede van Je H

et verhaal wordt door de kerkgemeenschap zonder enige bedenking aanvaard, het maakt deel uit van het Jezusverhaal, talrijke afbeeldingen in de kunst hebben het tafereel tot in de details bevestigd, het is een geloofspunt

vrijzinnig antwerps tijdschrift

[ 29 ]

ezus in Jeruzalem een mooi voorbeeld van religieuze fictie waaromtrent geen discussie mogelijk is. Het is een levensecht verhaal : de mens Jezus arriveert in Jeruzalem na een lange voettocht en hij wordt feestelijk ontvangen door de plaatselijke bevolking. Niemand stelt een vraag. De ware Jezus is naar Jeruzalem geko-

men, met niettemin een uitdagende gemoedsstemming, want Jeruzalem staat ook symbool voor de heerschappij van Koning Herodes de Grote, die, volgens het evangelie van Matteüs destijds de kindermoord heeft bevolen. Met de Farizeeërs en de schriftgeleerden die in Jeruzalem de plak zwaaien, met die lieden heeft Jezus voortdurende twisten. Hij noemt ze meermaals “huichelaars” en Jezus’ visie als onderrichter van de Torah is niet 100% conform met de traditionele Joodse leer. Jezus heeft eigen ideeën opgedaan na zijn ontmoeting met Johannes de Doper inzake individuele boetedoening en hij heeft een eigen interpretatie wat de sabbat betreft. In feite betreedt Jezus vijandig terrein, hij kan elk moment worden opgepakt en veroordeeld als hij begint te prediken of als hij zich niet onderdanig gedraagt. Jezus weet dat, maar toch is hij overmoedig en provocatief, want hij heeft het gevoel dat hij een bijzondere Zoon van God is, iemand die dagelijks in contact is met zijn Vader, Jezus is ervan overtuigd een bijzondere protectie te genieten van zijn God. Maar laten we even de realiteit onder ogen nemen, de reële situatie die in Jeruzalem heerst, in het jaar 33, het overlijdensjaar van Jezus. In 63 en in 54 v.Chr. hebben de Romeinen de stad verwoest. Herodes de Grote, na de Parthen te hebben verjaagd, verovert Jeruzalem in 37 v.Chr. Alhoewel hij geen echte Jood is en een marionet van de Romeinen, toch wenst hij zich voor te doen als een Koning van de Joden en hij beveelt enorme bouwwerken om Jeruzalem opnieuw te doen schitteren en respect af te dwingen.

De stadsmuren, de torens, de

tempelberg en de burcht Antonia worden herbouwd. Daarvoor gebruikt hij weliswaar duizenden slaven en dwangarbeiders, maar het resultaat is er. Op het ogenblik dat Jezus in Jeruzalem aankomt is Jeruzalem wederom een wereldstad zoals vroeger met een ijverige bevolking en een prachtige met goud beklede Tempel. Het Judea van Herodes was een soort politiestaat. Van de bevolking wordt geen de minste opstandigheid geduld en de straffen zijn niet mild. In die tijd is een mensenleven weinig waard, gehoorzamen is de regel, elk verzet wordt in de kiem gesmoord.

Want er zijn inderdaad politieke en religieuze opponenten die soms voor ongeregeldheden zorgen, de oproerlingen worden opgepakt en gevonnist.

Wat moet men in het jaar 33 verstaan onder “de Overheid”? Na de dood van Herodes de Grote in 4 v.Chr. wordt Palestina verdeeld over vier leden van zijn familie, die precies zoals hijzelf was, vazalvorsten worden van de Romeinen.

Zijn zoon Herodes Antipas regeert tot 39 na Chr. over Galilea en Perea. Met het Joods Paasfeest is het normaal dat hij in Jeruzalem vertoeft. Een andere zoon is Herodes Archelaüs, die Judea en Samaria tot 6 na Chr. worden toegewezen, maar hij wordt door de Romeinen afgezet wegens wanbeheer. Vanaf 6 na Chr. wordt zijn land een Romeinse provincie en rechtstreeks beheerd door Romeinse prefecten (ook procuratoren genoemd). Pontius Pilatus is de 5de prefect in die rij. Hij beheert Judea in naam van keizer Tiberius van 26 tot 36 na Chr. Hij is een harde, onbuigzame man volgens Philo van Alexandrië en zorgt voor veel ongenoegen en protest

[ 30 ]

vat 84 

vanwege de Joodse overheden.

Maar in de evangelies wordt hij voorgesteld als iemand die Jezus onschuldig vindt. Het is duidelijk dat de evangelieschrijvers, die alle schuld voor Jezus’ ter dood veroordeling in de schoenen van de Joden wilden stoppen, Pilatus gunstig wilden stemmen ten aanzien van de Jezus’ volgelingen. Maar het is Pilatus die toch finaal besliste over de terechtstelling van Jezus.

Misschien niet persoonlijk, want het is weinig geloofwaardiig dat de machtige Pilatus zich zou inlaten met een ter dood veroordeelde rabbijn uit Galilea.

Er moet hier volledigheidshalve worden vermeld dat het binnenlands bestuur en de rechtspraak grotendeels in handen bleven van de Joods overheden en wat Jeruzalem betreft beschikten de opperpriesters van de Tempel over een grote autonomie en macht. De Joodse Raad was immers vooral een juridische instelling die straffen kon uitspreken, inclusief de doodstraf door steniging voor godslastering bijvoorbeeld (Cfr. de steniging van Stefanus).

Een derde landsdeel, in het Noord-Oosten, kwam toe aan Filippus, een familielid van Herodes de Grote, en een laatste deel aan een zuster van Herodes, tot het jaar 10 na Chr., toen het werd toegevoegd aan Judea.

In het jaar 33 was Pontius Pilatus dus de oppermachtige heerser over Judea en de Tempeloversten waren verantwoordelijk voor de interne orde. Pontius Pilatus was de

virtuele landvoogd van Judea, zijn officiële standplaats was Caesarea, aan de kust.Ter gelegenheid van het Paasfeest, zijn duizenden bezoekers aan de Tempel welkom.

Het is het belangrijkste Joods feest, de bevrijding van de Joden uit Egypte wordt dan herdacht. Mits de nodige controle kan de feestviering doorgaan, het Paasfeest is ook belangrijk vanuit een economisch oogpunt. Geldwisselaars en de verkoop van offerdieren is een lucratieve bezigheid, de commercie is bloeiend.

Keren we even terug naar onze vriend Jezus, die de stad benadert om zijn intrede te doen. Wat ziet hij vanuit de verte? Hij ziet de hoge stadsmuur en de vele wachttorens die met de ommuring gepaard gaan. De stad zelf kan

je zo maar niet binnenwandelen, er zijn slechts een beperkt aantal stadspoorten, slechts enkele verschaffen intocht in de woongebieden. Die stadspoorten staan daar niet als decoratie, ze zijn bemand met soldaten van Pilatus, en ook met controleurs van de Tempel.

Potentiële oproerlingen komen zo maar niet de stad binnen. Jezus zal zeker niet de Gennathpoort binnengaan, die geeft toegang tot de bovenstad, waar de paleizen zich bevinden. Ook niet de noordelijke poort die uitmondt op de Antoniaburcht, noch de toegangspoorten tot de tempelberg. Jezus wenst de benedenstad binnen te treden, waar de gewone bevolking woont, hij zal kiezen voor de Essenenpoort, in het uiterste zuiden van de stad. Misschien hebben de zeloten hem informatie verstrekt over een geheime toegang die niet wordt gewaakt, wie weet. Maar Jeruzalem gemoedelijk binnenwandelen, gezeten op een ezeltje, dat is fantasie.

Waarom op een ezeltje?

Dat heeft te maken met de verzen 9:9-10 van het boek van de profeet Zacharia, die in de 6de eeuw v.Chr. de voorspelling deed dat een Messias Jeruzalem zou binnenkomen, gezeten op een ezelhengst, die ook een ezeljong met zich heeft (vers 9:9). Daarmee wil de Messias zijn nederigheid tonen.

In Jeruzalem zal de Messias de wereldvrede uitroepen en alle oorlogstuig vernietigen. En ook

vrijzinnig antwerps tijdschrift

zijn heerschappij over de hele wereld vestigen (vers 9:10). In de evangelies wordt alleen het ezeltje vermeld, over de vestiging van de wereldvrede, in feite de verkondiging van een Koninkrijk Gods, daar wordt geen woord over gerept, alhoewel de spoedige komst van dat Koninkrijk Gods de voornaamste profetie is die men kan toeschrijven aan Jezus als profeet. Die voorspelling van Zacharia, die de komst van een Messias voorspelde om het juk van de Babyloniërs in de 6de eeuw v.Chr. af te schudden en de verbanning te beëindigen wordt hier aangehaald omdat de evangelieschrijvers, kost wat kost, alle profetieën uit het Oud Testament willen oprakelen die op de komst van een Messias betrekking hebben. Voor de Joodse bevolking was Jezus geenszins de verwachte Messias die een einde zou maken aan de Romeinse bezetting. Evenmin is er In de 6de eeuw v.Chr. een bovennatuurlijke Messias opgedaagd om de Babyloniërs te verdrijven, het is de Perzische Koning Cyrus die de Babyloniêrs versloeg, de Joodse ontheemden bevrijdde en ze terug naar huis stuurde. De evangelieschrijvers hebben deze ongebruikte voorspelling van Zacharia vijf eeuwen later opgerakeld om Jezus, de nieuwe Messias, een messiaanse hoedanigheid toe te schrijven.

We stellen ons ook de vraag waarom Jezus die ostentatieve intrede als Rex Judeorum zou hebben gepland. Wat kon de bedoeling geweest zijn om de wettelijke overheden publiekelijk te bespotten, met alle gevolgen van dien? De aanwezigheid van Jezus in Jeruzalem was reeds een risicovolle uitdaging, waarom zich bovendien zo provodatief aanstellen? Jezus was toch een wijs en verstandig iemand, die zeer goed het risico van zijn daden kon inschatten…

De bedoeling zou kunnen zijn een volksrevolte te genereren tegen de prefect, of tegen de tempeloversten of tegen de Romeinse bezetting? Dat klinkt niet realistisch, zoiets zou nooit lukken. Daartoe zou een opruiende toespraak van Jezus onontbeerlijk zijn, maar de evangelies suggereren eerder dat Jezus’ intrede een simpel vertoon is, een symbolische wandeling, wel een uitdaging maar geen revolutionnair opzet. Een andere bedoeling zou ijdelheid kunnen zijn, het bewijs leveren dat de Zoon van God onverstoord het bewind van de bezetter kon trotseren en hem zelfs kon uitdagen. Lijkt ver gezocht, Jezus had geen militaire macht ter beschikking, alleen zijn ijzersterke overtuiging dat hij door zijn God geïnspireerd en ook beschermd was. En daarin vergistte hij zich schromelijk, zoals de gebeurtenissen nadien zullen uitwijzen.

Keren we even terug naar de intrede van Jezus in Jeruzalem. Met het ezeltje aan te halen wordt nadruk gelegd op het feit dat de Koning van Sion, dat betekent de Koning van Jeruzalem, zelfs de Koning van de Joden, vooral nederig is. Dat lijkt wel misplaatst, want van een Koning wordt in de eerste plaats geen nederigheid verwacht, maar wel rechtvaardigheid en wijsheid, en goed bestuur, en iemand die vreedzaam leeft met de nabuurlanden. Een koning die nederig is, daar bestaan geen historische voorbeelden van in de lange geschiedenis van het Jodendom.

Nederigheid bij koningen die twee duizend jaar geleden alleenheersers waren is een teken van zwakheid, van onvermogen, van onbekwaamheid.

Maar het verhaal lijkt ook onvolledig want de evangelieschrijvers hebben geen vervolg bedacht voor wat Jezus na zijn intrede zou doen.

Geen toespraak, geen genezingen, geen prediking op die belangrijke palmzondag. Waar ging Jezus, gezeten op zijn ezeltje nadien naartoe? Misschien naar zijn vrienden in Bethanië, een tiental kilometer buiten de stad? Nobody knows. Maar zover zou het nooit gekomen zijn indien het verhaal werkelijkheid was geweest. Jezus’ vertoon als Koning van Jeruzalem zou geleid hebben tot zijn onmid-

[ 31 ]

[ 32 ]

vat 84 

bron: https://christipedia.miraheze.org/wiki/

dellijke arrestatie en gevangenschap, in afwachting van een veroordeling wegens lastering van het gezag, misschien majesteitsschennis.

Want de gewone Joden waren dan wel ongeletterd, ze kenden wonderwel de verhalen uit het Oud Testament en de betekenis van die intrede, gezeten op een ezeltje. En zowel Pilatus als de tempeloversten hadden eigen informanten, spionnen, die de komst van Jezus zouden rapporteren.

En een zijdelings vraagje is dit: hoe konden ze Jezus erkennen, want volgens de synoptische evangelies was Jezus een rondtrekkende rabbijn in de streek van het Meer van Tiberias, meer dan 100 kilometer ten noorden van Jeruzalem. Voor de evangelieschrijvers was de intocht van Jezus in Jeruzalem, vanuit Bethanië, een eenmalige laatste daad, een subliem vertoon van de Messias in de hoofdstad van Judea. Alleen in het evangelie volgens Lucas wordt even gezegd dat Jezus (als kind?) met zijn ouders jaarlijks naar Jeruzalem kwam om het Joods Paasfeest te vieren…De intrede van Jezus was een provocatief vertoon, namelijk de bespotting van de hardvochtige prefect Pilatus, die de viruele koning van Juidea was.

Het is wel opvallend dat het evangelisch verhaal geen enkele reactie rapporteert vanwege de politieke en godsdienstige overheden, na dit charismatisch vertoon van Jezus op palmzondag.

Alsof er niets was gebeurd… Geen

enkele beteugeling, geen arrestatie, de potentiële onruststoker kan zijn oproerig werk nadien ongestoord voortzetten, namelijk met zijn onstuimig optreden aan de ingang van de Tempel. Hier doen de evangelieschrijvers uitschijnen dat er slechts één enkele toegang was voor al de vreemde bezoekers. In werkelijkheid en de aanwezigheid indachtig zijnde van duizenden gelovige Joden die een offerdier naar de tempelberg brachten en ook een halve shekel toegangsgeld moesten betalen, waren er een tiental toegangspoorten. Zowel de Romeinen als de Joodse autoriteiten waren bijzonder waakzaam tijdens de week die het Joods Paasfeest voorafging . Pilatus die in Caesarea resideerde kwam speciaal naar Jeruzalem om zelf toe te zien op de massale volksstroom die daar aanwezig was, en die een gevaar kon zijn voor de Romeinse bezettingstroepen. Maar tegen de verwachtingen in wordt Jezus eerst op donderdagavond gearresteerd (woensdagavond volgend het Johannesevangelie). Om zijn arrestatie te kunnen verrichten is er zelfs een verrader nodig (Judas) om aan te duiden wie die Jezus precies is. Nochtans wordt beweerd dat Jezus een beroemd iemand was, een grote aanhang had en dus welbekend was.. Er zijn in het hele verhaal zoveel ongerijmdheden dat het volstrekt ongeloofwaardig is en als pure fictie moet bestempeld worden. De ontstentenis van onmiddellijke reactie vanwege de overheden op Jezus’ baldadig optreden bij de Tempel, zijn

prediken en zijn uitdagend vertoon bij zijn intrede zijn duidelijke aanwijzingen dat er van het hele verhaal geen woord waar is.

De conclusie is eenvoudig. Er is nooit een intrede van Jezus in Jeruzalem geweest zoals door de vier canonieke evangelies beschreven. Het is fictie, fantasie.

Vermoedelijk is die legende voor het eerst in het evangelie volgens Marcus opgenomen en daarna overgenomen door de andere drie evangelies. Maar het is niet onmogelijk dat het verhaal aan de vier canonieke evangelies werd toegevoegd in de latere ontstaansgeschiedenis van de evangelies.

De officiële versie van het Nieuw Testament werd eerst in het jaar 367 door bisschop Athanasius van Alexanderië verkondigd en op het Concilie van Carthago in 397 bekrachtigd. Dat is de tekst die we vandaag ter hand nemen.

Oude versies van de evangelies zijn er niet, alleen kleine brokjes worden door de archeologen soms gevonden en die hebben gewoonlijk betrekking op het evangelie volgens Johannes, dat in de jaren 100-120 tot stand kwam.

Het is vanwege de evangelieschrijvers de bedoeling geweest om bijkomende bewijzen te verzamelen om het messias-zijn van Jezus te benadrukken, want Jezus heeft zich nooit duidelijk uitgesproken de Messias van de oude profeten te zijn. Die hoedanigheid is hem toebedeeld door de schrijvers van de evangelies en de apologeten van het christelijk geloof.

vrijzinnig antwerps tijdschrift

Jacinta De Roeck

Uit het leven gegrepen…

Heimwee naar tijden zonder corona. Toen we de tram nog konden nemen, allemaal tegelijkertijd en zonder mondmasker.

M

et de tram door Antwerpen is altijd een beetje reizen.

Hij was zo goed als leeg, tram 3 die zondagavond. Halte Sporthal. Twee mannen stappen op, veertigers en van vreemde origine. Met een glimlach van oor tot oor en een ‘goeieavond’ gaan ze schuin tegenover mij zitten. Korter bij kan bijna niet in deze lege tram.

Halte Van Eden. Een Antwerps koppel stapt op. Ook veertigers.

Ze komen recht tegenover mij zitten. ‘Prettige avond!’ zegt hij in het Antwerps en steekt zijn hand uit. Waarom ook niet? Ik trek mijn handschoen uit en druk hem de hand, ‘Ook een préttige avond!’ Hij: ‘Z’ is lastig deze avond!’ in het Antwerps en wijzend naar zijn madam. Ik glimlach: ‘Zondag zijn de vrouwen altijd lastig!’ reageer ik. Ze kijkt op, de kwaadheid niet echt minder. Hij wijst naar de mannen aan de overkant: ‘Zij zijn toch ni lastig?’ ‘Dat zijn mannen, zeg ik, die zijn zondag goed gezind en alle weekdagen lastig!’

De mannen hebben kop in dit ongewone gesprek, de vrouw ook, er kan al een zuinige glimlach vanaf. ‘Kennekikke aa wel! zegt de man, ‘Ik heb een goed geheugen hoor.’ ‘Is dat zo?’ vraag ik. Groenplaats. De twee mannen stappen af: ‘Nog een prettige avond!’ We krijgen voorwaar alle drie een hand!

Hij tegen zijn madam: ‘En? Nog een stappeke oep den Meir, schàt?’

Zij: ‘Waarom ook niet?’

Hij glundert: ‘Ziede, z’ is alweer goe gezind.’

Bij het afstappen knipoogt ze: ‘Die mannen toch!’ zucht ze.

Ik: ‘Tja. Ze zijn niet altijd schoon en braaf. Maar ze kunnen al eens lief zijn!’

Zij: ‘Zeg dat wel. Goeieavond nog en… bedankt!’

Tram 3 en een portie simpele humor kunnen culturen al eens korter bij elkaar brengen. Ik stap af aan Opera, de druilerige regen in.

Nagenietend van deze ‘speciale’ tramrit tot ik thuis ben.

Meer actueel…

Na het pistoleekes halen op zondag sta ik voor de tramsporen. Tram 1 rijdt voorbij. In Antwerpen hebben trams altijd voorrang. Bijna leeg is hij, die lange tweerijtuigentram, corona veranderde het tramreizen.

Op één madam na. Die zit zo ver mogelijk van de bestuurder stil te wezen. Mondkapke en blik op oneindig. Op de toekomst? Op een tram die weer vol zit? Overvol. Lawaaierig en zweterig. Op tijden dat we ons weer ergeren kunnen. Op onze medereiziger, onze medemens.

Dat we weer gezellig kletsen kunnen. Met onze medereiziger, onze medemens. Plakhandjes geven en natte kussen rondstrooien. Als dat nu nog eens mocht zijn.

Wonen doe ik in Antwerpen, werken in hartje Brussel.

Pendelen tussen de twee. Dan pakt het leven je zo nu en dan.

Met mijn ogen en oren in het vandaag en nu.

Mijn hoofd en lijf nog te vaak in het verleden en toen. In ZuidLimburg waar mijn familie en vrienden leven. Een oude boom verplant je niet. Ik ben zo een oude boom.

In haar verhalenbundel ‘Zonder ondergoed’ schrijft Jacinta De Roeck over de momenten in haar leven die indruk maakten. In 2007 studeerde ze een tijdje in Salamanca. Aangespoord door enkele vrienden schreef ze haar belevenissen neer in een blog. Nadat ze in 2009 verhuisde naar Antwerpen en in 2014 ging werken in Brussel nam ze die wekelijkse schrijfgewoonte weer op. Het waren de ‘struikelingen’ in haar leven die haar aangezet hebben om te schrijven.

Het gepakt worden door het leven en wat er nog in haar levensrugzak zit aan nostalgie en heimwee, schrijft ze neer. Verhalen, cursiefjes met een kern van waarheid en evenveel overdrijven, in de twee richtingen. Want dan pas is een verhaal de moeite waard om geschreven te worden. Om gelezen te worden.

[ 33 ]

[ 34 ]

vat 84 

In de schaduw van zie ook vrijzinnig-antwerpen.com/activiteiten WI LLEM S FO N D S A NT W E R P E N

11 SE PT 14:00

15 SE PT 14:00

deuren 13:30 Leesclub: bespreking van het boek “Grand Hotel Europa” van Iljya Pfeiffer lokaal OCA Vrijheidstraat 32 2000 Antwerpen wandeling door Oud Berchem (vertrek aan Dageraadplaats) Info en inschrijving: willemsfondsantw@hotmail.be

7

Daguitstap naar Leiden (met gids).

Vertrek Vogelzanglaan 2 in Antwerpen (terug rond 18h30).

Rembrandtwandeling en bezoek aan Oudheidmuseum.

Brabantse broodmaaltijd in historische herberg. Namiddag: vrij. Prijs voor leden € 79, niet-leden € 85 Info en inschrijving: willemsfondsantw@hotmail.be OK T 08:30

WI LLEM S FO N D S DE U R N E , I N SAM E NW E R KING M ET W ILLE MSF O NDS A NTW E R P E N

25

“De Frans Antarctische eilanden in de Zuid-Indische oceaan”… unieke tentoonstelling voorzien van deskundig commentaar door de heer Christian Lauwers, begaafd fotograaf en wereldreiziger die deze uitzonderlijke eilanden – die niet open zijn voor publiek – heeft kunnen bezoeken met een Frans wetenschappelijk team Galerie Zeberg - Vleminckstraat 3 - 2000 Antwerpen deelname: € 9,00 voor leden - € 12,00 voor niet-leden inschrijving: willemsfondsdeurne@gmail.com

deuren om 19:00u “Zonder ondergoed”… Jacinta De Roeck vergast ons N OV op een avond met woord en muziek… met verhalen 19:00 zomaar uit het leven gegrepen… verhalen van vroeger, geplukt uit de bomen van Zuid-Limburg… verhalen van nu, in Antwerpen uit de Schelde gevist… een avond met poëziesprokkels, muziek en teksten die bij iedereen een belletje zullen doen rinkelen… tenzij dan misschien een verdwaalde Flamenco Trouwzaal – Districtshuis Deurne - Maurice Dequeeckerplein 1 - 2100 Antwerpen-Deurne deelname: € 12,00 voor leden - € 15,00 voor niet-leden inschrijving: willemsfondsdeurne@gmail.com OK T 13:00

24

H V SC H OTEN

20 21

‘Once Upon a Time in Hollywood’ van Quentin Tarantino met glansrol voor het duo DiCaprio-Pitt. Een eerbetoon aan het gouden Hollywood-tijdperk, vol met heerlijke dialogen en een imposante cast. En het einde verwacht je nooit!

C.C. De Kaekelaar, Sint-Cordulastraat 10, 2900 Schoten Toegang: 5 euro. Reserveren is verplicht en kan via www. ccschoten.be SE P T 14:00

SE P T 20:00

8 oktober – 20:00u “Niet te geloven. De werkelijkheid achter het OKT Nieuwe Testament” Gespreksavond met prof.dr.

20:00 Willie Van Peer, die de werkelijkheid onderzoekt achter het Nieuwe Testament en zo een volledig nieuw licht werpt op de Bijbelse verhalen.

Kasteel van Schoten (Kasteeldreef 61, 2900 Schoten) Deelname: 3 euro (2 euro voor leden HV). Omwille van de Coronamaatregelen is het aantal beschikbare plaatsen beperkt. Reserveren is dus noodzakelijk: tel. 03.658.46.49 of info@hvv-schoten.be In samenwerking met Humanistisch Verbond Oostrand Schijnvallei

8

19 20

“DOLOR Y GLORIA” - Een integere en intense film van Almodóvar over een leven dat zweeft tussen leegte en voldoening, tussen pijn en glorie. Prachtige dialogen, hevige kleuren, expressieve muziek en geweldige acteurs (Antonio Banderas, Penélope Cruz).

C.C. De Kaekelaar, Sint-Cordulastraat 10, 2900 Schoten Deelname: 5 euro. Reserveren is verplicht en kan via www. ccschoten.be OKT 14:00

OKT 20:00

H V SC H I JN VAL L EI OOSTRAN D

17

Prof.dr. Wim Van Lancker (KUL en Uantwerpen) over “Een gepolariseerde samenleving?”

Ongelijkheid staat in het middelpunt van de belangstelling sinds de publicatie van Thomas Piketty’s ‘kapitaal’ in de 21ste eeuw’. Maar wat betekent ongelijkheid eigenlijk? Wat is de link met armoede? En zijn armoede en ongelijkheid relevant voor België? In deze lezing gaan we dieper in op deze thema’s en trekken we beleidsconclusies.

Gemeenschapscentrum ‘t Gasthuis, Turnhoutsebaan 199, Wijnegem Deelname: 3 euro – leden HV en UPV: 2 euro Meer info en verplicht inschrijven: hvvschijnvalleioostrand@ gmail.com SE P T 20:00

5

Panelgesprek over “EUTHANASIE?” met Patrick Wyffels (LEIF-arts), Jacinta De Roeck (ex-senator) en Dick Wursten (theoloog) Juist voor de coronapandemie was het thema ‘euthanasie’ sterk in de actualiteit door het euthanasieproces. De belangstelling gaat veel verder dan de uitspraak in een concrete casus. Afgezien van de politieke impact heeft dit ook een weerslag op de medische praktijk. Daarom lijkt het N OV 20:00

vrijzinnig antwerps tijdschrift

corona Activiteiten van bevriende verenigingen en organisaties …

ons aangewezen om deze complexe problematiek zowel op politiek, ethisch-filosofisch, medisch en juridisch oogpunt te bekijken met onze panelleden.

Gemeenschapscentrum Den Boomgaard, Antwerpsesteenweg 43, Broechem Deelname: 3 euro – leden HV en UPV: 2 euro Meer info en verplicht inschrijven: hvvschijnvalleioostrand@ gmail.com

HV V VR IJ D E NK E N D L IE R

tot 22:30u Prof.dr. em. J.P. VAN BENDEGEM (VUB): “Wat een SE PT mens bezighoudt - het hoeft niet altijd Corona te 20:00 zijn!” … over het - na dertig, veertig jaar - bezig zijn met filosofie, wiskunde, wetenschappen, het terugblikken en het proberen een rode draad te zien doorheen zijn activiteiten.

Zijn boeken “Tot in de eindigheid”, “Wat ik nog wil schrijven”,”Verdwaalde stad”, “De vrolijke atheïst” en het dit najaar te verschijnen “Wijs, grijs en puber - Pleidooi voor een burgerlijk ongehoorzame senior” komen uiteraard ter sprake, alsook de COVID19-pandemie, waarover hij alswiskundige zo zijn vragen heeft over de curve die steeds maar moet afgevlakt, zo niet vernietigd worden, etc. En gaat onze maatschappij nadat alles achter de rug is, er niet totaal anders uitzien? Het hoeft dus niet altijd corona te zijn (of te blijven) !

CC DE MOL Aarschotsesteenweg 3, 2500 Lier Deelname: € 5,00 - Kansentarief voor UiTPAS Lier: € 1,0 Reservaties (verplicht): Bel naar 03 480 89 23 Info: hvv.vrijdenkendlier@telenet.be

5

tot 22:30u Prof. dr. Elke Van Hoof (VUB): “Een andere kijk op OK T het ontsnappen aan/uit een burn-out” 20:00 Ze schreef recent meerdere boeken over hoogsensitieve gevoeligheid, stress, traumatische ervaringen en burn-out. Met haar “Huis van de Veerkrachyt” begeleidt ze mensen die naar ondersteuning vragen.

Als expert bij de federale Hoge Gezondheidsraad zit ze de werkgroep “geestelijke gezondheidszorg” voor, die de psychosociale impact van de Corona-maatregelen in kaart moet brengen en de exit uit de maatregelen moet begeleiden.

CC DE MOL Aarschotsesteenweg 3, 2500 Lier Deelname: € 5,00 - Kansentarief voor UiTPAS Lier: € 1,0 Reservaties (verplicht): Bel naar 03 480 89 23 Info: hvv.vrijdenkendlier@telenet.be

16

PREV I E W:

10 N OV

1

dr. Mauritz Kelchtermans (KUL) – “Artificiële intelligentie aan de hand van vijf vragen”

prof.dr. Marc Van Ranst (KUL) – “Waarom griepvaccinaties een zegen zijn” (meer info op “Uit in Vlaanderen” en agenda volgend nummer VAT) D EC

[ 35 ]

antwerpen

Vragen over een zelfgekozen levenseinde en voorafgaande zorgplanning?

CMYK : vert : 40/0/70/15 rouge : 0/100/40/40 RVB : vert : 125/169/82 rouge : 135/0/50 Pantone : vert : pas de pantone rouge : 1955 C

De vrijwilligers van LEIF Antwerpen informeren.

De lente en zomer 2020 waren niet wat ze ooit waren, Covid-19 veranderde het dagdagelijkse leven. Geen sprake meer van winkelen en reizen zonder mondmasker.

Gedaan met handjes schudden, kussen uitdelen en groepsknuffels. Er blijft niet veel meer over van onbezonnen en zorgeloos genieten. De snelheid en hardnekkigheid waarmee het virus toeslaat, deed iedereen stilstaan bij de eindigheid van het leven.

Oud worden en sterven in een land met keuzevrijheid.

We hebben het geluk in een land te leven waar er keuzemogelijkheden zijn bij het levenseinde. We kunnen als het ware kiezen voor een zelfgekozen ‘waardig’ levenseinde.

We beseffen dat, ondanks het zeer gebruiksvriendelijke LEIFplan, het moeilijk blijft de documenten correct in te vullen. Daarom is ons LEIFpunt in Deurne er.

Vrijwilligers van LEIF Antwerpen helpen bij het opstellen en geven antwoorden op je vragen.

Altijd welkom bij de vrijwilligers van LEIF Antwerpen.

Iedereen kan gratis terecht op het onthaal van het leifpunt Antwerpen. Goed opgeleide vrijwilligers geven correcte informatie over euthanasie, je rechten als patiënt en de wilsverklaringen. Ook als je euthanasievraag niet gehoord wordt, dan zoeken we samen met jou en, liefst ook, je arts naar een oplossing.

Ook voor een infosessie (eventueel op maat) aan een vereniging of groep kan je bij ons terecht.

Waar? Huisartsenwachtpost, Florent Pauwelslei 31, Deurne.

Wanneer? Elke dinsdag- of vrijdagnamiddag tussen 14.00u en 15.30u Voorlopig (wegens COVID-19) op afspraak na een mailtje (info@leifantwerpen.be) of een telefoontje (0468 24 85 42).

Een LEIFpunt in je buurt? Op www.leif.be vind je een lijst van alle bestaande LEIFpunten in Vlaanderen en Brussel.

[ 36 ]

vat 84 

Rector Caroline Pauwels [VUB]

ontvangt de Dwaallicht Prijs

2020

De Dwaallicht Prijs, een tweejaarlijkse ‘Prijs van het Vrije Denken’, uitgereikt door het Vrijzinnig Platform Hoger Onderwijs Antwerpen

D

e beoordelingscommissie kende op 3 mei 2020 de Dwaallicht Prijs 2020 toe aan Prof. dr Caroline Pauwels, rector van de Vrije Universiteit Brussel.

De commissie oordeelde dat Caroline Pauwels zonder twijfel beantwoordt aan het profiel dat de Dwaallicht Prijs zoekt bij de toekenning, i.c. een persoon die zich in het kader van het hoger onderwijs, maar vooral van de huidige maatschappij, bijzonder verdienstelijk maakt voor de uitstraling van het vrijzinnig gedachtegoed in het algemeen en het vrije denken in het bijzonder.

De Dwaallicht Prijs De ‘Dwaallicht Prijs’ werd - met een knipoog - genoemd naar de gelijknamige roman van een alumnus van het Antwerps Hoger Onderwijs, nl. de Antwerpse schrijver Willem Elsschot ofte Alfons De Ridder, die afstudeerde aan het Hoger Handelsinstituut (Ecole Superièure), de latere Rijkshandels­hogeschool, voorloper van de Faculteit TEW van het RUCA). In deze roman vinden verschillende culturen mekaar in een gezamenlijk humanisme.

De ‘Dwaallicht Prijs’ is een symbolische prijs onder de vorm van een bronzen beeld van de hand van Winke Besard (1979), afgestudeerde van het departement Beeldende Kunst van de Artesis Hogeschool.

De uitreiking De uitreiking – oorspronkelijk gepland op 19 juni 202 - in het teken van de viering van de Wereld Humanisme Dag (21 juni)

– wordt noodgedwongen verplaatst naar vrijdag 4 december 2020 en zal plaats vinden in het Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11 te 2000 Antwerpen. Inschrijving verplicht!

de Laureaten De eerste ‘Dwaallicht Prijs’ werd in 2010 toegekend aan prof. dr. Wim Distelmans.

Daarop volgden Prof. dr André Van Steirteghem (2012), Rudi Baron Verheyen (2014 - postuum), Prof. dr Christine Van Broeckhoven (2016) en Christophe Busch (2018).

Steuncomité Dwaallicht Prijs Gekoppeld aan de ‘Dwaallicht Prijs 2020’ wordt een steuncomité opgericht. De toetreding, gekoppeld aan een vrije financiële bijdrage, kan ertoe bijdragen dat de ‘Dwaallicht Prijs’ een begrip wordt in de vrijzinnige wereld en daarbuiten.

De ontvangen steungelden worden integraal overgemaakt aan een sociaal-maatschappelijk doel, in dit geval het “VUB-UZB Paul De Knop Fonds voor Immunotherapie”.

4

Voor alle informatie over de Dwaallicht Prijs, de inschrijvingsmodaliteiten en het steuncomité: dwaallichtprijs.com DEC

(volledige tekst: dwaallichtprijs. com/prof-dr-caroline-pauwels/)

vrijzinnig antwerps tijdschrift

Geen profeet kon er bezwaar tegen hebben dat de mens alvast op aarde gelukkig wordt … ‘ (uit ‘Het Dwaallicht’ van Willem Elsschot)

Prof. dr Caroline Pauwels is alumnus van de Uantwerpen; zij studeerde filosofie aan de voormalige UFSIA, alvorens de richting Communicatiewetenschappen te volgen aan de VUB, waar ze in 1995 promoveerde. Zij werd in 1998 hoogleraar binnen deze vakgroep.

Van 2000 tot 2016 was zij directeur van SMIT, een onderzoekscentrum dat zich specialiseert in de studie van informatie- en communicatietechnologieën.

Zij heeft tal van publicaties op het gebied van communicatie en media op haar naam staan. In 2014 was ze titularis van de binnenlandse Francqui-leerstoel van de Universiteit Gent en tussen 2012 en 2016 was ze houder van de Jean Monnet Chair. Bijkomend zetelt of zetelde ze in verschillende raden van bestuur, functioneerde ze tevens als regeringscommissaris bij de VRT en is ze lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten.

Prof. dr Caroline Pauwels werd in 2016 aangesteld als rector van de VUB en werd zopas – met overweldigende meerderheid - voor een tweede termijn verkozen. financiële bijdrage, kan ertoe bijdragen dat de ‘Dwaallicht Prijs’ een begrip wordt in de vrijzinnige wereld en daarbuiten.

De ontvangen steun­gelden worden integraal overgemaakt aan een sociaal-maatschappelijk doel, in dit geval het “VUB-UZB Paul De Knop Fonds voor Immunotherapie”.

Voor alle informatie over de Dwaallicht Prijs, de inschrijvingsmodaliteiten en het steuncomité: dwaallichtprijs.com

Vrij denken in het hart van Mechelen Parlé Poincaré Elke zaterdag van 10u00 tot 14u00 is het ‘parlé poincaré’ in het VC. Iedereen is dan welkom om samen gezellig bij te praten of passioneel te discussiëren bij een warme koffie of een frisse pint.

Activiteiten In het vrijzinnig centrum kun je terecht voor een divers palet van activiteiten georganiseerd door de verschillende lokale vrijzinnige verenigingen. Boeiende voordrachten, ontroerende getuigenissen, verhitte debatten, spraakmakende documentaires, hartverwarmende fundraisingsacties, eigenzinnige tentoonstellingen…

Informatie Wil je meer te weten komen over het vrijzinnig humanisme en aanverwante thema’s? Maak een afspraak en we helpen je graag verder.

‘Start to believe’ Het vrijzinnig centrum neemt deel aan het interlevensbeschouwelijke project ‘START TO BELIEVE’. Bedoeling is om de Mechelaar kennis te laten maken met de grote diversiteit aan levensbeschouwingen in Mechelen: katholieken, vrijzinnigen, moslims, boeddhisten, protestanten, Bahá’í, en ga zo maar door... Scholen, bedrijven en middenveldorganisaties zijn allen welkom in het vrijzinnig centrum voor een voorstelling op maat over de vrijzinnig humanistische levensbeschouwing.

Actief vrijwilligerswerk Het Vrijzinnig Centrum wordt gerund door een enthousiaste ploeg vrijwilligers. Zij zorgen onder meer voor de wekelijkse ‘Parlé Poincaré’, het goed bestuur en het samenwerken met de verenigingen.

Wil je meer te weten komen over de vrijzinnigheid in Mechelen, hun verenigingen en hun activiteiten? Bezoek ons op www.vcdeschakel.be / www.facebook.com/ VCDeSchakel/

[ 37 ]

[ 38 [ 38 ] ]

vat vat8484 

COLOF O N REDACTIE, MEDEW ERKER S , T E K ST E N

Frank Van Akelijen | Jaak Gregoor Jeannine De Laet | Erick Kila Max Schneider | Nelly Verfaillie Lie Huyben | Sebastiaan Verheyen Jacinta De Roeck | Gie Goris Sofie Beerts | Carolus Hereticus (pseud.)

EIN DREDACT I E

François Peeters VOR MG EVIN G

lucifer.be

vat VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

vatijdschrift wordt verspreid naar ca. 1.600 lezers en is een uitgave van vatvzw

REDAC T IE-A DRES VAT V Z W

De Burburestraat 11 | 2000 Antwerpen vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com D E VER A N T WO ORDEL I J K H E I D

voor de gepubliceerde teksten berust uitsluitend bij de auteurs | Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd of overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Bij toestemming is bronvermelding <het VAT, jaargang, nummer en maand> steeds noodzakelijk Het VAT verschijnt tweemaandelijks (5 nummers)

VRIJZINNIG ANTWERPS TREFPUNT

Je wil dit ledentijdschrift ontvangen? Neem dan contact op met één van de hiernaast vermelde verenigingen of stort € 15 op rek.nr.

BE 91 0017 8409 9576 van VAT-vrienden (met vermelding naam en adres)

VEREN IG I N G EN

HV Vrijzinnig Antwerpen vrijzinnigantwerpen14@gmail.com Vrienden/Sympathisanten van het VAT vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com n HV Herentals ralf.celen@demens.nu n HV Vrijdenkend Lier hvv.vrijdenkendlier@telenet.be

Met de steun van

n HV Schijnvallei Oostrand hvvschijnvalleioostrand@gmail.com n HV Mechelen info@hvvmechelen.be n HV Vrijdenkend Mortsel vrijdenkendmortsel@gmail.com n HV De Grijze Geuzen Antwerpen

info@grijzegeuzen.be n Vermeylenfonds Antwerpen

avfantwerpen@gmail.com n Willemsfonds, afdelingen

Antwerpen willemsfondsantw@hotmail.be Deurne frank.de.fever@telenet.be Edegem-Mortsel Willemsfonds.mortsel@telenet.be

met dank aan:

Verantwoordelijk uitgever: François Peeters, p/a De Burburestraat 11 - 2000 Antwerpen

84

vrijzinnig antwerps tijdschrift

Wij zijn er voor jou!

Bij deMens.nu staat de mens centraal. Mensen hebben mensen nodig. En mensen willen verbonden zijn met elkaar. Daarom vind je overal in Vlaanderen en Brussel een huisvandeMens in je buurt.

In een huisvandeMens kan je terecht voor: Informatie Bij ons vind je informatie over levensbeschouwelijke onderwerpen, over het vrijzinnig humanisme en zijn waarden, en over ethische en maatschappelijke thema’s zoals euthanasie, abortus, mensenrechten …

Vrijzinnig humanistische plechtigheden Wil je graag stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis in je leven?

Wij helpen je bij de organisatie van een vrijzinnig humanistische plechtigheid bij een geboorte of adoptie, een huwelijk of relatieviering, een overlijden of afscheid …

Gesprekken Bij ons kan je terecht voor gesprekken omtrent levensvragen en zelfbeschikking, levensbeschouwing en zingeving.

Waardig levenseinde Wij bieden informatie over euthanasie, patiëntenrechten, palliatieve zorg … en helpen je met het opstellen van een wilsverklaring.

Gemeenschapsvorming Een huisvandeMens werkt als vrijzinnig humanistische draaischijf en geeft ondersteuning aan onze lidverenigingen. In een huisvandeMens vind je informatie over initiatieven en activiteiten van de lokale vrijzinnig humanistische verenigingen en ontmoetingscentra.

Vrijwilligerswerk Heb je zin om het vrijzinnig humanistische netwerk te versterken?

Vrijwilligers zijn bij ons meer dan welkom. Wij zorgen voor begeleiding en geven je alle kansen. Zo kan je onder meer plechtigheden verzorgen of meewerken aan gemeenschapsvormende activiteiten.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel

deMens.nu Magazine Zoomt in op mensen en maatschappelijke tendensen vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief. Verschijnt viermaal per jaar.

Gratis proefnummer of gratis abonnement?

Mail naar info@deMens.nu Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Of telefoneer naar 02 735 81 92

[ 39 ]

“Het is niet genoeg dat we ons best doen; soms moeten we doen wat nodig is. ” WIN STO N CHURCHILL

out of a

box

Vr i j z i n n i g A n t w e r p s T r e f p u n t

tweemaandelijks tijdschrift van vzw Vrijzinnig Antwerps Trefpunt vzw VAT, De Burburestraar 11, 2000 Antwerpen www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com