Vat*72

vat

72

VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

jaargang 15 nr. 2 - mrt/apr 2018 verschijnt 5x per jaar: jan/mrt/mei/sep/nov P2A8106 Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X

[ 2 ]

vat 72 

Enkele activiteiten in “out of a box” 5 vernissage tentoonstelling

APR IL

20:00

Images

26 Pieter Paul Rubens, APR IL

APRIL

20:00

door ‘Le Théâtre’, het kunstenaarsduo Sarah Flameng (pentekeningen, gemengde technieken, olie en acrylverf) en Andy Klerks (fotografie, restauratie en laswerk) De tentoonstelling loopt tot 28 april.

20:00

30 Startavond Herdenking

een bekende onbekende

lezing door dr. Alisa Simtchera, kunsthistorica Organisatie: UPV Kern Antwerpen “We weten heel goed wie P.P. Rubens is maar toch weten we veel niet over hem. We weten bijvoorbeeld niet zeker waar en wanneer hij geboren is. En wat weten we eigenlijk over zijn karaktereigenschappen en gewoontes? Als we al iets weten, hoe zijn we dat dan te weten gekomen?”

Camille Huysmans

(1871-1968) Camille Huysmans, één van de markantste figuren in de geschiedenis van de Belgische sociaaldemocratie, overleed op 25 februari 1968, m.a.w. 50 jaar geleden. Om dit te herdenken worden verschillende initiatieven genomen, o.a.

• voorstelling van de heruitgave van de “Brieven aan een jongen socialist“ (1945) waaruit de morele houding van de moralist en visionair Huysmans bleek. Enkele brieven worden voorgelezen door de acteur Rik Hancké.

• opening tentoonstelling ‘Camille Huysmans, visionair’, met projectie VRT-Canvas documentaire “Histories – Camille Huysmans” • muzikale intermezzi door PEkes & ARTjes, met een repertoire van Antwerpse maatschappij-kritische liedjes • glas van de vriendschap

5 MEI

20:00

Soirée Artistique (of... Nostalgique)

Victory in Europe

Onder de tonen van “We’ll meet again”, “Lilli Marleen”, “White cliffs of Dover”, “In the Mood” en zoveel andere nostalgische liedjes, herinneren we ons de bevrijding van Europa van het nazisme.

Met ‘live’ gespeelde liedjes of originele opnames en filmbeelden!

Niet te missen!

out of a

box

V r i j z i n n i g A n t w e r p s T r e f p u n t

Je vind de activiteiten van out of a box ook op p.18-19 en op www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com/activiteiten-in-out-of-a-box

vrijzinnig antwerps tijdschrift

RE S PE CT Valt het u ook op hoe weinig respect er vandaag nog betoont wordt?

04

Respect betekent aanzien hebben, eerbied of waardering hebben voor iemand om zijn of haar kwaliteiten, prestaties of vaardigheden. Het is niet omdat iemand anders is, uit een andere cultuur komt of omdat hij of zij andere ideeën, gewoonten en gebruiken heeft, dat hij of zij minder is. Dit is uiteraard slechts mogelijk als men weet met wie men te maken heeft, dan pas kan men respect opbrengen voor iemand, maar dat vraagt naar een inspanning en tegenwoordig kiest men liefst voor de gemakkelijkste weg en dan vormt respect slechts een hinderpaal.

30 09

vat

72

VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

3 Edito 4 Émile Zola - J’Accuse 7 Rechten, laten we er omzichtig mee omspringen 8 MOONLIGHT… een jaar geleden…

11 Poëzie: mijn beste gedicht 12 Spel rond het nulpunt 13 ontmoeting verklaard [Giuseppe Minervini] 14 Wereldburgerschap en dialoog 16 Veel verwarring en tegenspraak 18 Agenda 20 De Roma 23 Aforismen 24 Man versus vrouw, dat is zó passé 28 Camille Huysmans [herdenking -programma]

We zijn duidelijk aanbeland in een tijdperk waarin ‘afmaken’ (en daarmee bedoelen we uiteraard niet: ‘iets afwerken’) een vuistregel is geworden. Polariseren, provoceren en aanvallen, met steeds een vijandbeeld voor ogen. Respect tonen wordt meer en meer beschouwd als afwijkend gedrag, men is er tegenwoordig verbaasd over.

Moderne technologieën maken het natuurlijk wel gemakkelijk. Face à face-confrontaties zijn nog zeldzaam en de zogenaamde ‘sociale media’ (sociale ???) zijn zo gemakkelijk te hanteren om personen ‘de put in te duwen’. Heb jij ook soms ‘plaatsvervangend schaamtegevoel’ bij het lezen van sommige commentaren? Angeline Flor Pua weet ervan mee te spreken…

Er zijn geen uitersten meer: een zogezegde ‘volledige concentratie’ op een smartphone geeft o.a. schoolgaande jeugd voldoende reden om op openbaar vervoer ouderen geen zitplaats te gunnen… en een president van het zogezegde ‘machtigste land van de wereld’ gebruikt een sociaalnetwerksite om zijn opponenten en criticasters te schofferen. Oh zo gemakkelijk zonder rechtstreekse confrontatie, die bovendien eerder zeldzaam wordt.

In plaats van “30 dagen zonder… (wat ook…), zou “een leven lang respect” een betere slogan zijn…

29 14/2… Valentijn op rijpere leeftijd 28 Reinhilde Decleir

Kan het echt niet beter?

[ 3 ]

[ 4 ]

vat 72 

ÉMILE ZOLA

Zola werd door de minister van oorlog gedagvaard wegens laster, wat precies zijn bedoeling was geweest.

van de redactie

“

vrijzinnig antwerps tijdschrift

120 jaar geleden deed Zola Frankrijk op zijn grondvesten daveren: “J’accuse...! Lettre au président de la république par Emile Zola”; onder die kop publiceerde de Franse onafhankelijke krant L’Aurore op 13 januari 1898 een striemende aanklacht van de Franse filosoof en intellectueel Émile Zola, gericht aan president Faure naar aanleiding van het proces Dreyfus, beter bekend als de Dreyfus-affaire.

Z

ola schreef dit naar aanleiding van de veroordeling van de volgens hem onschuldige officier Alfred Dreyfus (1859-1935), die van joodse afkomst was en er valselijk van beschuldigd een spion voor Duitsland te zijn. Het proces voor de Krijgsraad was achter gesloten deuren gevoerd, en Zola wilde met zijn schrijven een openbare rechtszaak afdwingen. Het pamflet, dat een grote invloed zou krijgen op de Franse geschiedenis, verscheen die dag op de eerste twee pagina’s van L’Aurore, de krant van Georges Clemenceau.

De brief bevat een aantal beschuldigingen aan hooggeplaatste autoriteiten, zoals twee ministers van oorlog, de hele generale staf van het leger en de leden van de krijgsraad. Elke alinea begint met de woorden “J’accuse”, gevolgd door een van genoemde functionarissen.

De hoofdredacteur van L’Aurore liet het opschrift J’Accuse...! boven de brief zetten.

Zola werd door de minister van oorlog gedagvaard wegens laster, wat precies zijn bedoeling was geweest.

In een afgeladen rechtszaal was de

hele pers vertegenwoordigd, vijandig tegenover Zola maar gedwongen te luisteren naar zijn argumenten. Met zeven tegen vijf stemmen verklaarde de jury Zola schuldig aan laster. Hij werd veroordeeld tot een geldboete en een gevangenisstraf, die hij ontliep door voor een jaar naar Engeland uit te wijken.

De Dreyfus-affaire Dreyfus’ veroordeling op 15 oktober 1894 bleek achteraf gebaseerd op valse verklaringen en op documenten die door de werkelijke spion – Ferdinand Walsin-Esterhazy – geformuleerd waren (op grond hiervan meende men dat hij een spion zou zijn voor Duitsland). Dreyfus werd uit zijn rang gezet en op 5 januari 1895 in een geheim proces tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld, die hij op Duivelseiland moest uitzitten.

Het nieuw benoemde hoofd van de inlichtingendienst van het leger, kolonel Picquart, kwam echter, in zijn onderzoek naar de zaak, achter de werkelijke gang van zaken.

Hij ontdekte de rol van Esterhazy

en gaf dit door aan zijn superieuren. Vervolgens werd alles in het werk gesteld om de “eer van de strijdkrachten” te redden. Officieren hebben zelfs valse documenten opgesteld om Dreyfus’ schuld te bewijzen. Alles is eraan gedaan om herziening van het proces te voorkomen, en het geheel in de doofpot te laten verdwijnen. Picquart werd op dienstreis gestuurd en later zelfs ontslagen en gevangengezet.

De ommekeer De plotselinge dood van president Faure in februari 1899 bracht een ommekeer in de zaak-Dreyfus. Zijn opvolger, de socialist Émile Loubet, stelde zich veel soepeler op.

Al in juli vernietigde het Hof van Cassatie het vonnis uit 1895, en op 19 september 1899 kreeg Dreyfus amnestie en werd hij vrijgelaten.

Ook Picquart werd weer vrijgelaten. Pas op 12 juli 1906, in het derde proces tegen hem, werd hij helemaal vrijgesproken. Beiden werden weer in het leger aangenomen, Dreyfus als majoor en Picquart als brigadegeneraal.

[ 5 ]

[ 6 ]

vat 72 

“

Antisemitisme en nationalisme De affaire hield de politiek in Frankrijk voor lange tijd in de ban.

Niet alleen omdat er sprake was van antisemitisme tegen de vele joden in het Franse leger, maar ook omdat er ontevredenheid uit sprak over het Franse politieke regime.

Antisemitisme en nationalisme werden door de machthebbers ingezet om de publieke opinie tegen de dreyfusards in te nemen. Eén van de gevolgen van deze haatcampagne was ook nog een aanslag op Dreyfus.

In 1908 werd op hem door journalist Louis Grégori in Parijs geschoten, maar gelukkig overleefde hij de aanslag.

De affaire had belangrijke politieke gevolgen. De positie van de linkse partijen, die Dreyfus gesteund hadden, werd sterker. De rechtse, nationalistische monarchisten en kerkelijke partijen, die de monarchie in ere wilden herstellen, hadden de kant van het leger gekozen en verloren aan invloed. Daarmee werd de positie van de Derde Republiek enorm versterkt.

De Dreyfus-affaire heeft volgens veel historici bijgedragen aan de oprichting van de zionistische beweging. Grondlegger van deze stroming, de Joods-Oostenrijkse journalist en publicist Theodor Herzl, was destijds voor de Oostenrijkse krant Neue Freie Presse in Frankrijk aanwezig om verslag te doen van de geruchtmakende Dreyfus-affaire en was diep onder de indruk van het antisemitisme Frankrijk.

(De volledige vertaling van het pamflet vind je op http://www. vrijzinnigantwerpstrefpunt.com/ jaccuse-lettre-au-president-de-larepublique-par-emile-zola/)

Het proces voor de Krijgsraad was achter gesloten deuren gevoerd, en Zola wilde met zijn schrijven een openbare rechtszaak afdwingen.

Emile Zola

(1840-1902)

Emile Zola wordt op 2 april 1840 geboren in Parijs Als hij drie is verhuis het gezin naar Aix-enProvence, een stad in het zuidoosten van Frankrijk.

In 1847 overlijdt de vader van Emile Zola. Hierdoor ontstaat er enige armoede. 1858 verhuist Zola met zijn moeder naar Parijs, waar hij onder meer bevriend raakt met de schilder Paul Cézanne. In die periode begint hij ook te schrijven.

Dit ondanks het feit dat zijn moeder eigenlijk een carrière in de rechten voor hem heeft gepland.

Voordat Zola door breekt als schrijver werkt hij als een klerk bij de uitgeverij Hachette. Ook schrijft hij voor verschillende kranten recencies voor de kunst en literatuur-katernen. Als politiek journalist steekt Emile Zola niet onder stoelen of banken dat hij niet gecharmeerd is van Napoleon III (1808-1873).

In 1885 breekt Emile Zola door met zijn roman Germinal (De Mijn) waarin hij de strijd tussen kapitaal en arbeid aan de kaak stelt. Als voorbereiding voor dit boek reisde hij eerder naar Noord-Frankrijk om daar diverse mijnwerkersgebieden te bezoeken.

vrijzinnig antwerps tijdschrift

RECHTEN, LATEN WE ER OMZICHTIG MEE OMSPRINGEN

COLUMN

“

T

Max Schneider

oen ik laatst een kop in de krant zag dacht ik eraan dat wij niet altijd zorgzaam omspringen met onze gekoesterde rechten. Of dat we het begrip toch minstens semantisch aan het uithollen zijn. Het zou niet het eerste woord zijn dat uiteindelijk helemaal niets meer betekent.

De krant kopte dat het ziekenfonds zou tussenkomen in het bekostigen van sekswerkers voor mensen met een beperking, want ‘daar hadden zij toch recht op.’

Uiteindelijk ging het enkel om een mager bedrag voor een consult van een therapeut. Maar dat is mijn punt niet, want Ik vind het een prima maatregel; het is hen gegund.

Waar ik vraagtekens bijplaats is de bijna constante stroom rechten waarover wij zouden moeten beschikken volgens mensen die waarschijnlijk van zichzelf vinden dat ze hoge morele standaards hanteren. Het recht van de een is nochtans de plicht, of minstens de taak, van de ander. Als je iemand een recht op iets geeft, dan is er iemand die dat iets moet leveren. En in het geval van die sekswerkers wordt dat wel heel tastbaar. Zij worden betaald om diensten te leveren. Mijn loodgieter ook, maar dat betekent nog niet dat ik rechten kan doen gelden op probleemloos douchen. Ik geef opzettelijk een loodgieter als voorbeeld omdat ik ook al gehoord heb over mensenrecht op zuiver water en zelfs op toiletten. Daar bedoel ik niet mee dat we ons niet zouden moeten beijveren om waterputten te helpen financieren, maar dat we iets zuiniger moeten omspringen met de woorden. Zeker als het gaat over woorden die een waardevolle

lading te dekken hebben.

Rechten zijn namelijk zelden gratis. En laat dat nu net het probleem zijn, want politici en vooral mensen die constant morele vergezichten lopen aan te wijzen, hebben het haast nooit over het prijskaartje. En zeker niet over degene die de rekening aangeboden krijgt natuurlijk. Op die vraag hebben ze meestal wel een antwoord klaar, dat wel. Vaak zijn het variaties op: de rijken, de 0.1%-ers, de belastingontduikers of de superrijken. Uitstekend idee, dat zou inderdaad nog eens een oplossing zijn. Laat het me weten als je een systeem gevonden hebt om dat probleemloos af te dwingen zonder economische neveneffecten of kapitaalsvlucht en installeer meteen ook de wereldvrede.

Allerlei soorten rechten worden ook slordig door elkaar gehusseld.

Om theoretisch over mensenrechten te beschikken moet je alleen maar geboren worden, je hoeft daar verder niets voor te doen. Maar die worden vlotjes verward met burgerrechten. Je hebt burgerrechten omdat je burger van een land bent.

En daar staat wel iets tegenover. Dat je bijvoorbeeld minstens de daar geldende wetten en liefst ook de geplogenheden respecteert.

Begrijp me niet verkeerd. Ik pleit niet voor een cynische wereld zonder idealen, ook al zijn die niet allemaal haalbaar. Ik beweer dat het te gemakkelijk is telkens een ethisch heuveltje te bestijgen als je ergens een onrecht bespeurt.

Ga je voor meer rechtvaardigheid?

Vooral doen, maar zeg er dan bij hoe je het gaat betalen of realiseren. Ga je het financieren, door de wachtrijen in de psychiatrie nog iets langer te

het is te gemakkelijk telkens een ethisch heuveltje te bestijgen als je ergens een onrecht bespeurt

maken of ga je nog meer cultuursubsidies beknotten? Als je oproept om meer vluchtelingen te helpen, ga je dan ook uitleggen wat je met ingevoerde religieuze groepseisen gaat doen? Kwestie van te voorkomen dat mensen gaan uithuilen bij populisten.

Rechten blijken in handen van sommige rechthebbenden nogal vatbaar voor interpretatie.

Godsdienstvrijheid bijvoorbeeld is zo’n fundamenteel recht dat vaak opgerokken raakt tot een recht om niet beledigd te worden. Een zelfgefabriceerd recht op lange tenen hoeven we niet te honoreren.

Toegegeven, het is niet eenvoudig. Deel zo veel mogelijk rechten uit, maar weet dat ze niet gratis zijn. Noch financieel, noch qua impact. Misschien moet we voor politici en bestijgers van The Moral Highground een app’je maken dat alarm slaat zodra je iets belooft zonder te zeggen hoe je het gaat realiseren.

[ 7 ]

[ 8 ]

vat 72 

… een jaar geleden Bij het lezen van dit artikel zijn waarschijnlijk de Academy Awards 2018, beter bekend als de ‘Oscars’, uitgereikt. ‘The Shape of Water’ van Guillermo Del Toro wordt als de grote slokop beschouwd gezien deze film werd genomineerd voor maar liefst dertien beeldjes, waaronder die van beste film, beste regisseur en beste actrice.

vrijzinnig antwerps tijdschrift

FILMBESPREKING

Bij maanlicht lijken zwarte jongens blauw

“

van de redactie

Wij voorspellen echter – zoals vorig jaar met ‘Moonlight’ tegenover ‘LaLaLand’ – dat een ‘outsider’ voor de verrassing kan zorgen, namelijk “The Post”.

Deze film, met de “Gouden Driehoek” Spielberg, Streep en Hanks, vertoont het ware verhaal van de journalisten van de The Washington Post en hun pogingen te publiceren en bloot te stellen de Pentagon Papers, geheime documenten aangaande onverhulde informatie over de betrokkenheid van de VS-gouvernement in de Vietnam oorlog en de vergelijking tussen de administratie van Richard Nixon en die van Donald Trump is nooit ver weg. Afspraak hierover in ons volgend nummer !

Maar dit is misschien het moment om eens terug te blikken naar de winnaar van vorig jaar, nl. Moonlight, in 2017 goed voor acht Oscarnominaties en recent nog vertoont bij onze vrienden van H-VV Schoten.

Deze film is een doorleefd drama over identiteit. Regisseur Barry Jenkins plaatst zinnige vraagtekens bij dit glibberige concept.

“Mijnheer Baldwin, u groeide op in Harlem: in armoede, zwart en homoseksueel”, zei een

Mijnheer Baldwin, u groeide op in Harlem: in armoede, zwart en homoseksueel

Amerikaanse televisie-interviewer begin jaren zestig tegen schrijver James Baldwin. Zijn antwoord: “Ja. Je kunt wel zeggen dat ik echt de jackpot heb gewonnen.”

Chiron, de hoofdpersoon van Moonlight, is eveneens een gelukkig winnaar van die drievoudige jackpot. De film volgt hem in drie fasen van zijn leven, in drie hoofdstukken, gespeeld door drie verschillende acteurs: als tienjarig kind, als middelbare scholier en als man. In de tijd tussen de hoofdstukken vinden grote gebeurtenissen plaats, die de kijker slechts terloops verneemt. Maar daardoor heeft Jenkins de ruimte om op subtiele nuances in te gaan van de – dramatische en alledaagse – episoden die hij wél laat zien.

Chiron groeit op in een zwarte achterstandswijk van Miami, Liberty City, waar Jenkins ook zelf vandaan komt. Hij is als tienjarige, gespeeld door Alex Hibbert, een in zichzelf gekeerd kind, een buitenbeentje: voor andere kinderen

een gemakkelijke prooi. Zijn vader kent hij niet, zijn overwerkte moeder (Naomie Harris) zoekt vergetelheid in crack. Hij vindt een tweede thuis – en een vaderfiguur – bij crackdealer Juan (Mahershala Ali) en bij diens vriendin Teresa (Janelle Monáe), een tweede moeder.

Als puber, in het tweede deel, is Chiron (Ashton Sanders) nog steeds het doelwit van pesters op school en op straat, de crackverslaving van zijn moeder heeft desastreuze proporties aangenomen, zijn klasgenoot Kevin is de enige jongen die hem echt ziet staan, en maakt seksuele dromen in hem wakker.

In het derde hoofdstuk is Chiron volwassen, en wordt hij gespeeld door de imposante Trevante Rhodes. Hij bezoekt zijn moeder.

Na jaren belt zijn jeugdliefde Kevin (André Holland) hem ineens op.

Ja. Je kunt wel zeggen dat ik echt de jackpot heb gewonnen.

[ 9 ]

[ 10 ]

vat 72 

Dat klinkt zwaar en grimmig, en Moonlight loopt inderdaad niet weg voor de sociale problemen van de zwarte onderklasse. Maar hoe uitzichtloos de ellende ook lijkt – er zijn altijd momenten van tederheid en poëzie in de film, met dank aan de warmte en het licht van het subtropische klimaat in Florida, de beweeglijke camera en de score van Nicholas Britell.

Crackdealer en vaderfiguur Waar het klassieke kerngezin uit elkaar is gevallen – of eigenlijk nooit is gevormd – ontstaan nieuwe familiebanden, die het gemis voor Chiron weliswaar niet wegnemen, maar wel voor een deel opvullen. Zelfs een crackverslaafde moeder wil wél dat hij elke dag naar school gaat. Een crackdealer is nooit alleen maar een crackdealer. Moonlight weet zo van elk stereotype een complex personage te maken, vaak met minimale suggesties.

De film is gebaseerd op het werk van een toneelschrijver, en dat is te zien: dialogen, vaak op dezelfde locatie, domineren. Maar die alledaagse en tegelijk veelzeggende gesprekken zijn nooit theatraal, uitleggerig of kunstmatig welbespraakt.

Moonlight is een film over identiteit, het thema waar momenteel zoveel maatschappelijke controverses om draaien – van Donald Trumps ‘Amerika Eerst’ tot Zwarte Piet. Maar Moonlight gaat ook in tegen elke demagogische simplificatie. Als de film iets laat zien, dan is het hoe ingewikkeld, veelvormig, tegenstrijdig en ongrijpbaar ‘identiteit’ eigenlijk is.

Chiron is een man. Hij is zwart. Hij is homoseksueel. Hij is een zoon van misschien wel twee moeders. Hij is op zoek naar een vader die hij nooit heeft gekend. Hij vindt een vaderfi-

Moonlight is een film over identiteit, het thema waar momenteel zoveel maatschappelijke controverses om draaien – van Donald Trumps ‘Amerika Eerst’ tot Zwarte Piet.

guur in Juan. Juan is zwart, en trots om zwart te zijn. Maar hij is afkomstig van Cuba en is dus weer geen Amerikaan. Al die identiteiten hangen met elkaar samen, maar zijn misschien ook in tegenspraak met elkaar.

Er is Chirons identiteit in het diepst van zijn eigen gedachten, en er is de manier waarop hij zich aan de buitenwereld presenteert. En is iemands persoonlijke identiteit een leven lang hetzelfde, of verandert die steeds? Is hij als kind, puber en man nog dezelfde persoon, of is hij juist onherkenbaar veranderd? Hij wordt gespeeld door drie verschillende acteurs.

Al die vragen roept Moonlight op, maar terloops, zonder op enig moment belerend te zijn, uitsluitend door tamelijk alledaagse situaties te portretteren. Hoe glibberig het concept ‘identiteit’ eigenlijk is, onderstreept Jenkins nog eens door cruciale scènes zich op het strand te laten afspelen, of in de oceaan: ergens tussen de zee en het land in, ongewis en vloeiend. Bij maanlicht lijken zwarte jongens blauw.

zien. Chiron wordt geconfronteerd met het scheldwoord ‘faggot’, nog voordat hij weet wat dat betekent.

Om in de wereld te kunnen overleven moet hij zich een harnas aanmeten; in ieder geval voor de buitenwereld. Hij moet sterk zijn, krachtig, intimiderend. Maar hij betaalt daar een prijs voor. Dat harnas is ook zijn gevangenis. De drie hoofdstukken van Moonlight zijn vernoemd naar de naam en bijnamen van de hoofdpersoon: ‘Little’, ‘Chiron’ en ‘Black’. In die laatste hoofdstuktitel ligt ook kritiek besloten op de uiterst beperkte opties die Chiron heeft om ‘Black’ te zijn. Hij ziet zich bijna gedwongen om zich te voegen in een zeker stereotype van wat het betekent om een zwarte man te zijn.

B R O N ncr.nl – Peter de

Bruijn/Dana Linssens

P E R S “Een juweeltje van een

film. Zelfs de blankste, rijkste hetero kan zich vinden in deze film over homoseksualiteit.” - De Morgen “Een overrompelende cinemaervaring die meteen een plaatsje in de top 10 van 2017 haalt.” - Vertigo “De vertolkingen zijn zo mooi dat ze het maanlicht lijken te weerkaatsen” - Humo

Leve het verschil?

Betekent al die vloeibaarheid en complexiteit dat iedereen vrolijk zijn eigen identiteit bij elkaar kan shoppen, en vive la différence? Nou, nee. Chirons omstandigheden zijn natuurlijk ook dwingend en bepalend voor hem.

Anderen proberen – hardhandig en hatelijk – zijn identiteit vast te stellen voor hem. Dat laat Moonlight ook

“Dit subtiele, warme portret van een jongeman vol twijfels een prangend en delicaat kijkstuk af, dat ver weg blijft van clichés en prekerige sentimentaliteit.” - De standaard “A beautifully intimate character study.” - VARIETY “Writer/director Barry Jenkins’ bold and uniquely told film about the struggle to accept one’s own sexuality is both heartbreaking and deeply relevant.” - THE GUARDIAN

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 11 ]

POËZIE

Roland Cassiman

Mijn beste gedicht is dat wat ik nog moet schrijven Want in een wereld van meelopers zie ik graag de zon een uur vroeger opstaan dan de anderen Mijn beste schilderij is deze wat ik nog moet maken Maar lampen gele lampen verspreiden een gelig – deprimerend waas komende van anderen

Door chaos op het eind zal de aanvankelijk saaie Oscareditie 2017 (met veel prijzen voor La La Land) toch nog lang in het geheugen blijven.

De Oscar-uitreiking voor Beste Film schreef in 2017 geschiedenis, maar niet vanwege de winnaar Moonlight. Het zal vooral de blunder zijn die filmfans zich nog jaren zullen herinneren: de cast en crew van La La Land werd op het podium geroepen en de producers waren al aan hun bedankspeeches begonnen, toen bleek dat de verkeerde film was voorgelezen.

Een medewerker van accountantskantoor PricewaterhouseCoopers, verantwoordelijk voor het tellen van de stemmen, had de verkeerde envelop gegeven aan acteursduo Warren Beatty en Faye Dunaway, zodat het er even op leek dat de leden van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences massaal hadden gekozen voor een hartveroverende maar ook om z’n valse nostalgie bekritiseerde Hollywoodidylle. Maar niets bleek minder waar. Met Moonlight kozen ze voor een film die middenin de realiteit staat, zowel universeel en ontroerend is en ook voor het eerst op grote schaal een mainstreampubliek kon bereiken met het specifieke verhaal over een jonge homoseksuele man, een hoofdpersoon die nog veel te vaak alleen maar in bijrollen of nichefilms mag optreden. Niet eerder in de historie van de nu voor de 89ste keer uitgereikte belangrijkste prijzen van de Amerikaanse filmindustrie waren ze zo politiek beladen en divers van kleur.

Mijn beste muziek is deze wat ik nog moet spelen Doch de krachtbron van de toetsen doen mij het gerucht van de stilte voelen van anderen Stel mij de vraag: is er voldoende tijd, de schoonheid, ontroering over te brengen aan anderen?

Anderen waar ik geen boodschap aan heb.

Roland Cassiman uit verzamelde gedichten ‘Dagboek van een gezicht’

vat 72

RECENSIE



Erick Kila

[ 12 ]

Spel rond het nul

Kunstbeschouwer, dichter en Gierikredacteur René Hooyberghs (1944) grossiert bepaald niet in boekuitgaven. Na zijn derde poëziebundel ‘Stamboom’ (2011) verscheen recent ‘Het woord nabij’. Gedichten over de grens en het diepe.

H

ooyberghs is goed in de omcirkelende beweging. Hij maakt graag uitstapjes vóór hij tot des Pudels Kern komt. In Het woord nabij laat de dichter zien dat hij een observator is.

Hij heeft een oog voor het onooglijke en haalt zomaar een verhaal uit de schaduw te voorschijn. Straten, stegen, pleinen: Hooyberghs léést ze en doet verslag in charmante gedichten.

Pleintje (2) het pleintje kleumt nog, maar kijk: mijn streepje Schelde niet langer grauw,

vier mannen zonder muts, een fiets met spaken van diamantbeslag. (…)

Of het nu om Parijs, Bordeaux, Haarlem of Antwerpen gaat, de stad is voor de dichter bij uitstek een vindplaats van kleine ontroeringen. Maar de ingetogenheid, de aandacht voor het stille detail, blijkt bij nader inzien toch niet een einddoel. In deze selectie kamermuziek staan hier en daar gedichten die ondanks hun ingetogen toon een verbluffende diepte bereiken. Die diepte reikt tot het niet verder kan. Tot de gevoelsgrens, het begin van het onvermogen, de filosofische afgrond. Het grensverkeer wordt behoedzaam verwoord, zonder overspannenheid.

Zo zijn er de Donkere metten, een R.K.-gebed dat Hooyberghs ironisch/cynisch laat aansluiten bij gedachten over de levensavond.

Het woord nabij, René Hooyberghs, Uitgeverij C. de Vries-Brouwers, Antwerpen/Rotterdam, 2016, ISBN 978-90-5927-506-5

rondom mij vallen geliefden struikelend in de macabere wals van angst en pijn, chemo het aureool van heldhaftig verzet. er is een winnaar, soms, die tijdelijk tangoot, paaldanst aan de bonenstaak van de hoop. de koster zoekt twaalf kaarsen, de donkere metten treden aan, dus gauw nu, barok en morfine: het worde licht.

Ook het fenomeen van de ‘vader’ wordt door Hooyberghs trefzeker aarzelend gewogen en langs de meetlat van tijd gelegd. Een diep gevoel, een ongrijpbaar figuur, gevonden in het diepste van de dichter zelf.

(…) hij, door mij onsterfelijk gewaand, toch onaanraakbaar geworden, ijskoud verslagen tussen de sparren van zijn jeugd.

Zo’n beetje langs de rand van het fysieke verdwijnpunt scheert Hooyberghs in 2043 (het jaar waarin hij 99 wordt). Hij doet het beheerst.

nog net voel ik de laatste wolvenbeet, het luide scheuren van vlees in de witte kou. dan leef ik als dna en gen, herkenbaar aan een ogenblik, een naklank. (…)

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 13 ]

POËZIE

Guiseppe Minervini

lpunt

ontmoeting verklaard Ik duizel de dood, leven is van lichtgraat een lampepoetser of mammesjas; een vijver en daarop het glas, ik gorgel als was ik een godsoffer met haren nat en de navel verankerd; zal hij moorden of is het geen moord? Mijn scepter klapwiekte op sterk water, dronk de dorst en verteerde honger, modderde later als een man toen, toen al, sneden we in elkanders vlees als een soort van mis.

In dit type gedicht is Hooyberghs het meest aanwezig in authentiek-poëtische zin. Het titelgedicht Het woord nabij draagt ook zo’n tastend bereikte kernervaring in zich.

nu de laatste vluchteling gevlucht, de laatste vloek gevloekt, nu vlag en wimpel veilig weggeborgen schuilen in de zadeltassen van de tijd, nu zegen en zege verwelken in het falende geheugen van de wederzijdse nederlaag, nu dan is het wachten of ooit nog aan deze schrale horizon een zon zich durft te tonen, een toekomst zich te melden. nu heeft, o purple rain, de schimmel van de mensheid eindelijk zichzelf overwonnen, (…)

Nee, het wezen van de poëzie is geen schilderachtig kleumend pleintje. Het is het onaanraakbare.

Hooyberghs schildert in zijn vierde bundel aangenaam de leesbare buitenkant, maar blinkt vooral uit in de weergave van het diepste binnen.

Nu de aandacht in elkaar geschoven als een telescoop.

Straks een wazige vlek na het ontspannen van de lens.

Later weer gescherpt in het ontwikkelbad, pomp ik de herinnering uit een afvoergat leven uit vruchtwater.

Hoofdpijn als een zwaar boek al lang op mijn uitgestrekte hand, het leven letterzetter zonder letterkast; spierloos lichaam; het alfabet uit de boekwinkel verbannen, hoe hef ik jou zonder houweel uit een rots als de foto geen licht uitzweet, onze stenen orgels zich niet wakker geeuwen bij Gregorius of jazz of zaadversnelling?

Aan wiens tepel bries ik als een bizon, voel ik mijn baard weer wolvig dikken?

Wiens taal spreek ik onder dit boetekleed?

Wiens huis pulseert hier waar ik woon?

Hoor ik thuis in het poëzierek, dan is het poëzierek mijn bed, tot ter polshoogte een ader mijn letters vormgeeft naar voorbeeld hoe een noot een orkest, ben ik de dirigent onder dit licht de kwal zwemt bonzen de stierenpoten op een loopband de melktaal van deze struik tussen ons, lichterlaai stormen we de taal tot pulp, hoezeer we zingen zullen we elkaar zijn?

Hoezeer ik zing in schaamte of in snelheid, zal ik de uwe zijn?

Uit: Pantheïst en zeemeermin, gedichtenbundel in wording.

Giuseppe Minervini (1994) studeerde filosofie en Westerse literatuur aan de KULeuven. Hij was een van de schrijftalenten tijdens het traject Talent op Tilt, won de voorronde van Write-Now! Leuven met poëzie en publiceerde verhalen in o.a. Extaze, Gierik & NVT, DW B en Het Liegend Konijn. Momenteel werkt hij aan een romantrilogie met ‘waanzin’ als centraal thema. n Deze poëziebijdrage wordt verzorgd door het literair tijdschrift “Gierik & Nieuw Vlaams Tijdschrift”. AvInformatie over Gierik & NVT: www.gierik-nvt.be

vat 72

ONDERWIJS



van de redactie

[ 14 ]

In een moderne samenleving is het belangrijk dat jonge mensen autonoom kunnen handelen en denken op allerlei gebieden, ook met betrekking tot het ontwikkelen van waarden. Wat betreft waardeoriëntatie hebben we een grote verscheidenheid van traditionele waardesystemen en instituties die soms sterk zijn afgenomen. Tegelijkertijd wordt de hedendaagse samenleving gekenmerkt door een grote culturele en etnische diversiteit. Meer dan vroeger vraagt dit van iedere burger in de maatschappij dat zij in staat zijn om te gaan met een diversiteit aan waarden.

H

et is belangrijk om zich in de praktijk, met name in levensbeschouwelijke context en klaspraktijk, in te zetten voor sociale rechtvaardigheid, voor een intensievere en respectvollere uitwisseling tussen culturen en continenten en voor een nieuwe ‘moraal van wereldburgerschap’ binnen de context van de toenemende diversiteit binnen en buiten de klasmuren.

Recht op een eigen levensovertuiging en respect voor die van anderen vormt het hart van deze moraal.

Elk mens wordt immers geboren als een kwetsbaar wezen vol mogelijkheden en talenten die ieder zelf tot ontwikkeling moet kunnen brengen om zo de mens te worden die hij of zij in aanleg is.

Anderen zijn daarbij onmisbaar, want zonder hun zorg, hulp, ondersteuning, vriendschap en liefde kan geen mens tot leven komen. Door de manier waarop anderen meeleven, beïnvloeden zij het al dan niet lukken van de ontwikkeling. Ieder mens blijft echter zelf verantwoordelijk voor dit proces.

Een goede samenleving is een samenleving die elk van haar leden in de gelegenheid stelt om zijn capaciteiten te ontplooien en die daarvoor ook de materiële, juridische, politieke en culturele voorwaarden schept, minstens tot een basisniveau.

De rol die de leerkracht NCZ kan spelen zit vervat in de verschillende procesdoelen in het vernieuwde leerplan NCZ. De rol die de leerkracht NCZ kan spelen en die zijn/ haar bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van kinderen tot verantwoordelijke wereldburgers zit vervat in de verschillende procesdoelen doorheen de verschillende themavelden, thema’s en verschillende onderwijsniveau’s rond wereldburgerschap.

Mondiale vraagstukken begrijpelijk maken en dit via de blik van kinderen en herkenbaar voor hen op hun eigen niveau.

Mondiale vraagstukken begrijpelijk maken en dit via de blik van kinderen en herkenbaar voor hen op hun eigen niveau.

Door informatie (kennis) en de manier van verwerken daarvan (houding en attitude) leren kinderen zelf na te denken en ontdekken ze, dat zij zelf medeverantwoordelijk zijn voor de toekomst van de wereld.

Dit draagt bij aan de ontwikkeling van kinderen tot empathische mensen die op zoek gaan naar hun rol in de wereld én deze rol durven op te nemen.

Voor de maatschappij betekent dit dat scholen en onderwijsinstellingen die bijvoorbeeld systeemdenken integreren in de omgang met leraren en leerlingen en de leerprocessen die zich aandienen, bijdragen aan de ontwikkeling van burgers die:

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 15 ]

burgerschap en dialoog

Systeemdenken • begrijpen dat ze deel uit maken van een leefgemeenschap en bijgevolg ook een rol spelen in het welvaren van deze gemeenschap; • maatschappelijke vraagstukken kunnen benaderen vanuit een holistisch perspectief; • in staat zijn om een situatie te analyseren in een kader dat leidt tot een grotere persoonlijke verantwoordelijkheid, voor zichzelf en voor de gemeenschap.

Systeemdenken met kinderen biedt kansen voor boeiender en dus beter onderwijs in de 21e eeuw.

We kunnen er niet omheen, de wereld verandert voortdurend en zoals Phillippe Blom en anderen het reeds meermaals gezegd of geschreven hebben: “We zijn rijker dan ooit en we voelen te weinig de noodzaak om te veranderen.”

Er is nood aan een weloverwogen, genuanceerde DIALOOG In dialoog gaan op een open en respectvolle manier, vanuit je eigen identiteit. Dit door te communiceren over levensvragen, overtuigingen en waarden. Door verbanden te leggen tussen de eigen vragen en opvattingen en de antwoorden en ideeën van andere levensbeschouwingen.

In dialoog gaan, met mensen van diverse levensbeschouwelijke strekkingen, op zoek naar wat een mens tot een “goed” mens maakt. Het gaat uiteindelijk om het authentieke ontmoeten van en met elkaar, een interculturele ontmoeting. En die vereist een actief en wederkerig proces: stappen zetten naar elkaar, bruggen oversteken, andere invalshoeken durven hanteren.

• Bij systeemdenken gaat het om het besef dat alles op een bepaalde manier met alles samenhangt.

Het is het vermogen om deze relaties te zien en te begrijpen.

• De wereld om ons heen bestaat uit relaties, niet uit losse feiten, dingen, gebeurtenissen. Kinderen zijn van nature systeemdenkers.

• Systeemdenken draagt bij aan: • het zien van de wereld als één geheel i.p.v. als een optelsom van allemaal losse delen; • het zien hoe onderdelen van een systeem samenwerken en elkaar beïnvloeden; • het zien van onze eigen rol binnen een systeem en het feit dat ons gedrag bepaald wordt door hoe we tegen het systeem aankijken; • het leren begrijpen dat onze wereld en ons leven voortdurend verandert: dat onze wereld dynamisch is en niet statisch; • het bewust worden van onze mentale modellen, onze manier van kijken naar de wereld om ons heen; • het helpen om beslissingen te nemen die een probleem werkelijk oplossen in plaats van alleen maar de symptomen te bestrijden.

• Recente ontwikkelingen in het denken over leren en onderwijzen die het belang van systeemdenken in de klas ondersteunen zijn: • constructivisme • technologie en beeldcultuur • interactie • meervoudige intelligentie • brain based teaching

Wie ben ik, wie ben jij ?

Om te verbinden en niet om te polariseren. Om elkaar te begrijpen en vragen te stellen met belangstelling voor andermans overtuiging. Vertrekkend van het respect voor de waarde, de eigenheid en de kracht van elke cultuur. Het gaat dus niet over het opgaan van de ene cultuur in de andere maar het begrijpen en verbinden gebaseerd op het geloof in de maatschappelijke, politieke, economische en sociale verrijking van de samenleving door interculturele ontmoetingen.

Zo alleen kunnen we de bruggen bouwen tussen en met de mens in een interculturele samenleving van de 21ste eeuw.

[ 16 ]

vat 72 

Veel verwarring en

Uit: Dimi ‘s verhalen over zin in ’t leven, in mensen en werk – (zijn blog: philozoff.wordpress.com) 3

Dimitri De Meester

COLUMN

“

there is more to it than meets the eye.

Soms -nee eigenlijk regelmatig – komen bij mij beelden of taferelen samen. Beelden die op het eerste zicht weinig met elkaar te maken hebben. Maar toch vindt mijn fantasie (creativiteit, intuïtie, … you name it) het een zinvol idee om beiden te koppelen en vervolgens aan mezelf te presenteren. En dan voel ik me weer geroepen om daar iets zinnigs over te schrijven. En zo, beste mensen, blijft een mens dus bezig.

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 17 ]

tegenspraak gewenst!

BE E L D 1 : M A A R K I JK N U !

Enige tijd geleden scroll ik – zoals ik wel vaker doe – door wat social media. Eerder toevallig krijg ik beelden te zien van een vriend van me. Beelden die een kant van hem tonen die nieuw voor me is. Hoewel ik bij momenten naïef uit de hoek kan komen, ben ik me er op dit eigenste moment, beste lezer, geheel van bewust dat dit mogelijk de meest wilde associaties bij jou kan oproepen. Laat me je gerust of teleurstellen, het verhaal heeft geen kinky staartje. Wat ik zag, vond ik net heel mooi en integer. Een ongekende kant die ik aanvankelijk niet meteen kon plaatsen omdat het niet strookte met het beeld dat ik had van mijn vriend. Maar de lichte verwarring maakte snel plaats voor nieuwsgierigheid en enthousiasme. En dat riep een beeld bij me op uit mijn kindertijd, namelijk het beeld van de verborgen schuifjes.

“

B E E LD 2 : V E RB ORGE N SCHUI F JE S Eén of ander stuk speelgoed uit mijn kindertijd. Een houten beest.

Ach, het zou ook een paddestoel geweest kunnen zijn. Waar mogelijk een kabouter in woonde.

Maar ik gok toch op een beest.

In ieder geval had dat beest – of paddestoel, want ik sluit hem toch niet helemaal uit – een heleboel verborgen schuifjes. Schuifjes waarnaar je diende te zoeken.

Schuifjes die je ook niet zo makkelijk open kreeg. Schuifjes om kleine hebbedingetjes en grote geheimen in te bewaren.

Plus est en moi, is what the real badass says!

More is more

Uit de kamer komen

Laatst vroeg iemand me wat mij aangenaam kan verrassen. Daar moest ik toch even over nadenken. En toen wist ik het: wanneer iemand andere kanten van zichzelf laat zien, waardoor mijn beeld van hem of haar ­rijker en meer genuanceerd kan worden. Wanneer de tekening van iemand meer diepte krijgt. Meerdere tinten van dezelfde kleur, hier en daar wat schaduw. Wanneer iemand niet enkel een schilderij, maar een veelluik blijkt te zijn. Ja dat vind ik mooi!

Aangenaam verrassend. Wanneer die persoon niet het éne of andere blijkt te zijn, maar gewoon beiden.

Mensen als beesten -of ja, waarom niet, paddestoelen – met vele kanten.

De éne kant al wat zichtbaarder en duidelijker dan de andere.

Het vraagt trouwens ook durf om die andere kanten te laten zien. Om te tonen dat je net iets meer of anders bent dan het beeld dat sommigen van jou in hun hoofd gegoten hebben.

Het kan verwarrend zijn en mensen hebben het vaak moeilijk met verwarring. ‘Laat het ons verdorie toch gewoon duidelijk en simpel houden!’

Je eigen veelzijdigheid durven vastgrijpen en tonen, is als uit de kamer met de geheime kast komen.

‘Hier ben ik, hier sta ik voor! Het strookt misschien niet – helemaal – met jouw beeld van mij, maar dat hoeft mijn probleem niet te zijn.’

Veelzijdig is wat wij zijn, éénduidig is wat we vaak tonen.

Omdat we schrik hebben dat die andere zijden niet aanvaard zullen worden, vreemd bekeken zullen worden. Omdat het minder strookt met het beeld dat we voornamelijk van onszelf laten zien. Dus steken we ze weg, verminken we als het ware onszelf en zetten we een rem op het potentieel dat we kunnen ­realiseren. It’s an ego thing.

Charles Baudelaire sprak over ‘le droit de se contredire‘. Wel voor 2018 wens ik je toe dat je jezelf naar de p ­ erceptie van de buitenwereld ­regelmatig mag tegenspreken, dat je voor verwarring kan zorgen, dat anderen je niet kunnen volgen en regelmatig hun beeld dienen bij te schaven, dat je een ‘en-en’-verhaal mag schrijven en het onderste uit je veelzijdige kan mag halen. Laat het houten beest in jezelf los!

[ 18 ]

vat



agenda april

maart 3

MELLIFLUOUS 20:00 Wat gebeurt er als je zeven muzikale jongeren bij elkaar brengt? Juist ja: “mellifluous”.

Benieuwd wat al dat jong geweld oplevert?

Kom dan zeker kijken op zaterdag 3 maart.

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’ Inkom: 5 EUR MAART

4

Cavaconcert 10:30 Willemsfonds Antwerpen Emma (harp) en Astrid (cello) Wauters: Van Spaanse dansen tot melancholische melodieën Locatie: CC De Kern Wilrijk, Kern 18 te 2610 Wilrijk Deelname: 8,00 EUR (inschrijven door storting vóór 20 februari 2018) MAART

5

Proper en Puur Grijze Geuzen Antwerpen Lezing door Ilse Landuyt over de vrolijke geschiedenis van de persoonlijke ­hygiëne.

Een verhaal van properheid, van bij de Grieken tot nu. Met hilarische, maar ook tragische details over wat er in de badkamer soms mis kan lopen.

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’ MAART

14:00

6

Medische mythes, waarheden en achtergronden Humanistisch Verbond – Vrijdenkend Lier voordracht door prof. Dr Dirk DEVROEY huisartsengeneeskunde UZ Brussel/VUB Voor alle mensen is gezondheid belangrijk: maar waar krijgen we correcte informatie? Zeker bij de artsen. In werkelijkheid echter ook op internet (Dr.Google), boeken, tijdschriften, adviezen van verwanten en kennissen, de reclame van de producenten van producten.

Locatie: Stedelijke Colibrantzaal, Deensestraat 6-7 (achterzijde bibliotheek), 2500 Lier MAART

20:00

8

Wat moet ik nu geloven, 20:00 dokter? De waarheid over eten en bewegen Humanistisch Verbond Schoten Gesprekavond met prof. dr. Hendrik Cammu Locatie: Kasteel van Schoten, Kasteeldreef 61, 2900 Schoten Meer info op http://www. hvv-schoten.be MAART

10

Vorming (gratis workshop filmpjes en foto’s maken voor internet) 13:30u: Algemene Vergadering Willemsfonds vzw Locatie: Lakenmetershuis, Vrijdagmarkt 24-25 te 9000 Gent. Deelname: gratis (tenzij lunch = 20,00 EUR excl. drank) maar wel inschrijven uitsluitend via de website www. willemsfonds.be of mail info@willemsfonds. be of bellen naar 09-224 10 75 MAART

10:00

18

De Nieuwe Ongelijkheidsgolf 11:00 en de Sociale Verzorgingsstaat Humanistisch Verbond - Vrijdenkend Mortsel Aperitieflezing door Prof. dr Bea Cantillon – Uantwerpen Locatie: Atheneum van Mortsel, Molenlei 2, Mortsel MAART

19 20

Filmvoorstelling “TONIO” Humanistisch Verbond Schoten Tonio van der Heijden wordt in 2010 door een auto geschept en overlijdt. Het leven van hun ouders zal nooit meer hetzelfde zijn. Ze ervaren de meest intense pijn maar moeten ook zien hun eigen leven voort te zetten.

Locatie: CC De Kaekelaar (Sint-Cordulastraat 10, 2900 Schoten) Meer info op http:// www.hvv-schoten.be MAART

MAART

14:00

20:00

20

Daguitstap Brussel Willemsfonds Antwerpen Bezoek aan Egmont paleis en “Kunst in de wandelgangen van de Senaat” Locatie: Centraal Station (inkomhal) om 9:30u of Kleine Zavel 8 te Brussel om 10:45u Deelname: 18,00 EUR (23,00 EUR niet leden WF). Incl.: bezoeken en gidsen, excl.: vervoer en lunch). Inschrijven door storting vóór 6 maart 2018.

MAART

9:30

29 4 MAART

APRIL

17:00 19:00

14:30 16:30

Coca Cola Willemsfonds Deurne Coca Cola laat ons in het Bezoekerscentrum kennismaken met hun wereld, met een blik achter de schermen van ons hoogtechnologisch productie- en distributieproces en de geschiedenis van het bedrijf.

Locatie: Bezoekerscentrum, Terbekehofstraat 30, 2610 Wilrijk Deelname: 5 EUR (gaat integraal naar een goed doel).

30

Wandeling door de Antwerpse Jodenbuurt en diner in restaurant Hoffy’s Willemsfonds Mortsel Wandeling start om 10u00 in Centraal Station Na de wandeling bezoek aan Synagoge 17u00 diner in Hoffy’s – Lange Kievitstraat 52 - Antwerpen Deelname: leden €40 – niet leden €45 MAART

10:00

4

APRIL

14:30 16:30

Coca Cola Willemsfonds Deurne [zie 29 maart]

5

tentoonstelling “Images” door ‘Le Théâtre’, het kunstenaarsduo Sarah Flameng (pentekeningen, gemengde technieken, olie en acrylverf) en Andy Klerks (fotografie, restauratie en laswerk) Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box” De tentoonstelling loopt tot 28 april.

APRIL

20:00

8

Geleid bezoek aan het vernieuwde M KHA Willemsfonds Antwerpen Locatie: afspraak om 10u50 aan de ingang Wapenstraat. Deelname: 11,00 EUR (16,00 EUR niet leden WF): voor de gidsen, toegang is gratis met “A”kaart.

APRIL

11:00

9

Migratie, een verhaal van alle tijden Grijze Geuzen Antwerpen Voordracht door Etienne Demeuse, die de tocht beschrijft doorheen de wereldgeschiedenis, waarbij de rol van de Red Star Line extra in de verf wordt gezet. Verder onderzoekt hij de motieven waarom personen migreren en vertelt hij zijn ervaring als vrijwilliger bij de dienst Inburgering van de Stad Antwerpen.

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’ APRIL

14:00

12

Onlife. Hoe de digitale wereld je leven bepaalt Humanistisch Verbond Schoten Gespreksavond met dr Kathleen Gabriels (Technische Universiteit Eindhoven) Katleen Gabriels bestudeert de ethische gevolgen van computertechnologie en is gespecialiseerd in media & shy; ethiek en computerethiek.

Locatie: Kasteel van Schoten (Kasteeldreef 61, 2900 Schoten) Reservaties: tel. 03.658.46.49 of info@hvv-schoten.be APRIL

20:00

14

Tentoonstelling “POMPEII the immortal city” - Brussel Willemsfonds Mortsel Zie www.expo-pompeii.be Locatie: Afspraak Centraal Station - vertrekuur wordt nog afgesproken Deelname: € 20 – niet leden € 25 APRIL

14:00

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 19 ]

16 17

Filmvoorstelling 14:00 20:00 “Paterson” Humanistisch Verbond Schoten Paterson woont in... Paterson, New Jersey, stad van dichters, van William Carlos Williams tot Allan Ginsberg, vandaag echter enigszins verloederd. Hij is een dertiger en buschauffeur en leidt een mooi georganiseerd leven aan de zijde van Laura, enthousiaste veelvraat van uiteenlopende projecten en ervaringen, en de Engelse Bulldog Marvin.

Locatie: CC De Kaekelaar (Sint-Cordulastraat 10, 2900 Schoten) Meer info op http:// www.hvv-schoten.be APRIL

APRIL

19

Workshop “Succesvol communiceren in je gemeente” door de Blauwe Fakkelteit.

Willemsfonds Antwerpen Locatie: Universiteit Antwerpen, Prinsstraat 13 te Antwerpen. Deelname: gratis. Inschrijven uitsluitend via vorming@­willemsfonds.be of bellen naar 09-224 10 75 APRIL

19:00

24

Humor - wat, waarom en hoe 20:00 valt er te lachen ?

Humanistisch Verbond – Vrijdenkend Lier Voordracht door prof.dr.Jean-Paul VAN BENDEGEM, wijsbegeerte VUB Hij verkent met ons de grenzen van humor – aangenomen dat er zulke grenzen zouden zijn. Welke soorten humor zijn er ?

Locatie: Stedelijke Colibrantzaal, Deensestraat 6-7 (achterzijde bibliotheek), 2500 Lier APRIL

26

Pieter Paul Rubens, een bekende onbekende UPV - Kern Antwerpen lezing door dr. Alisa Simtchera, kunsthistorica “We weten heel goed wie P.P. Rubens is maar toch weten we veel niet over hem.

We weten bijvoorbeeld niet zeker waar en wanneer hij geboren is. En wat weten we eigenlijk over zijn karaktereigenschappen en gewoontes? Als we al iets weten, hoe zijn we dat dan te weten gekomen?”

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’ APRIL

20:00

30

Camille Huysmans 20:00 Herdenking (1871-1968) Organisatie: Comité Camille Huysmans­ herdenking en Vrijzinnig Antwerps Trefpunt vzw Camille Huysmans, één van de markantste figuren in de geschiedenis van de Belgische sociaaldemocratie, overleed op 25 februari 1968, m.a.w. 50 jaar geleden. Om dit te herdenken worden verschillende initiatieven genomen (zie volledig programma in dit nummer) Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’ APRIL

mei 1

Koffie met koek 9:30 U bent in de buurt op de Dag van de Arbeid? Kom even langs ‘Out of a Box’!

Het Vrijzinnig Antwerps Trefpunt trakteert u op een koffie met koek (en terwijl kan u de lopende tentoonstelling ‘Camille Huysmans, visionair’ bewonderen...)

Iedereen welkom!

MEI

5

Soirée “Nostalgique” 20:00 “Victory in Europe”, een avond met nostalgische liederen (mei 1945).

Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box” MEI

4

Muziek rond Camille Huysmans (zie programma in dit nummer) Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’

12 MEI

Kennismaken met het Socratisch Gesprek met Kristof Van Rossem.

Meer informatie en inschrijven op socratischgesprek.be/kennismaken-socratisch-gesprek/ Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’ 10:00 14:00

18

Bezoek aan Campus 3 Eiken – Uantwerpen ‘Kunst op de campus” MEI

10:30

19:30

Camille Huysmans en de Spaanse Burgeroorlog

MEI

19:30

7

Uitdagingen betreffende wonen, zorg en welzijn Grijze Geuzen Antwerpen Lezing door prof. dr Nico De Witte.

Economen lanceerden de nieuwe term: “vergrijzingstsunami”. Een vloedgolf veroorzaakt de babyboomgeneratie, de stijgende levensverwachting, meer ouderen die langer thuis blijven wonen.

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’ MEI

14:00

20:30

“Camille Huysmans en de Franse Socialisten” (zie programma in dit nummer) Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’

25

Burgemeester Camille Huysmans tegenover Nazi-Duitsland (zie programma in dit nummer) Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’ MEI

19:30

5

De supersamenwerker - de mens is in wezen supersociaal lezing door Dr Dirk VAN DUPPEN, Geneeskunde voor het Volk Deurne Humanistisch Verbond - Vrijdenkend Lier Locatie: Stadschouwburg, Vredebergstraat 12- 14, 2500 Lier JUNI

8

Staatsveiligheid inlichtingendiensten, en democratie Humanistisch Verbond – Vrijdenkend Lier Lezing door prof. dr Marc COOLS - Crimino­ logische Wetenschappen, Ugent De Belgische Staatsveiligheid is de tweede oudste ter wereld en één van de meest besproken overheidsdiensten.

Hoe komt het dan dat we er zo weinig van weten ?

Locatie: Stadsschouwburg, Vredebergstraat 12-14, 2500 Lier MEI

20:00

11

Een eigenzinnige Camille Huysmans, socialist en flamingant, maakt het verschil, 1910-1940 MEI

19:30

20:30

De municipalist Huysmans liet spoorslagen in Antwerpen na (zie programma in dit nummer) Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’

20:00

[ 20 ]

vat 72 

In 2002 werd het gebouw als monument erkend nam een groep vrijwilligers de renovatie op zich.

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 21 ]

Het ‘culturele landmerk’ De Roma was – nog niet zo heel lang geleden - een prachtige, maar totaal onderkomen, bioscoop in een achtergestelde buurt.

OPMERKELIJKE GEBOUWEN

In 1928 werd de cinema gebouwd die genoemd werd naar de bouwheer, de Italiaanse steenkapper Jean-Baptiste Romeo en zijn echtgenote Ludvina Malev. Met zijn 2000 zitplaatsen was het lange tijd de grootste cinema en variététheater van Antwerpen. Er hebben ook bekende figuren opgetreden: Gaston Berghmans, Leo Martin, Charles Janssens, Co Flower, Mireille Mathieu en Zarah Leander. In de jaren 70 werd het één van Belgiës rocken poptempels met optredens van Lou Reed, Cliff Richard, The Shadows, Marvin, Welch & Farrar, Olivia Newton-John, Iggy Pop, Paul McCartney, Nils Lofgren en Ry Cooder.

I

n 1982 sloot de Roma de deuren en twintig jaar leegstand zorgde ervoor dat het interieur volledig verloederde maar cultuurfanaten droomden ervan De Roma nieuw leven in te blazen.

In 2002 werd het gebouw als monument erkend en nam een groep vrijwilligers de renovatie op zich. De zaal was nog niet volledig gerenoveerd, maar op 15 mei 2003 vond er een muzikale openingsshow plaats.

De zaal was maar een deel van het jaar open, maar kreeg in drie jaar méér dan 100.000 bezoekers over de vloer. Vanaf de lente van 2006 was de zaal terug het hele jaar open voor culturele activiteiten, feestelijke evenementen, concerten, dansnamiddagen, volksbals en kinderrommelmarkten.

RE STAURATI E Na die eerste restauratiecampagne in 2003 zou een tweede restauratie tussen 2010 en 2015 een aantal bouwfysische problemen uit de wereld helpen en het interieur werd volledig ontdaan van recente verflagen waardoor de oude art-deco-kleurstelling en decoratie zichtbaar werden. Allerlei oneffenheden en scheurtjes bleven behouden. Een nieuw balkon, nieuwe stoelen, nieuwe verlichting, een nieuw dak, een nieuw verluchtingssysteem, nieuwe isolatie en een stevige lik verf deden de rest.

Op Open Monumentendag 13 september 2015 werd De Roma heropend. Na 2,8 miljoen EUR investeringen - en vele inspanningen van honderden gedreven vrijwilligers - herrees De Roma als

een ‘feniks uit haar as’ en transformeerde tot een unieke volksschouwburg, een cultuurtempel die fris, multicultureel en jong theater op het podium brengt. De voormalige bioscoop zal vanaf dan dienst doen als polyvalente zaal voor theater, concerten, cinema en socioculturele activiteiten.

B UURTE N GAGE ME N T De investeringen kwamen onder meer van Vlaanderen, de stad Antwerpen en het district Borgerhout, maar ook De Roma zelf kon 300.000 euro ophalen: bij investeerders, maar vooral bij de buren en sympathisanten, die door hun betrokkenheid kunnen beschouwd worden als de ambassadeurs van een ‘levend’ monument. Zo werden vb. de oude stoelen op het balkon verkocht aan

[ 22 ]

vat 72 

Wie een stoel kocht, kreeg een naamplaatje op de achterkant ervan.

diegenen die er wel eentje als ‘hebbeding’ in huis wilden halen. Voor nieuwe stoelen werd een ‘peter’-systeem gecreeërd. Wie een stoel kocht, kreeg een naamplaatje op de achterkant ervan.

PRIJ ZEN Reeds in 2007 werd De Roma vzw bekroond met de Arkprijs van het Vrije Woord omwille van de culturele eerstelijnswerking en het sociale draagvlak dat werd uitgebouwd in een verwaarloosde multiculturele wijk.

De gigantische inspanningen brachten de magie en de nostalgie terug van de van de majestueuze film- en variétézaal van weleer.

Waardering daarvoor kwam met de “Onroerend Erfgoedprijs” van de Vlaamse Gemeenschap én de publieksprijs in 2016.

In 2017 kreeg het er de publieksprijs bovenop als het “Schoonste Gebouw 2017 Stad Antwerpen”.

Maar het was vooral de inzet van lokaal en vrijwillig talent – zonder geen compromis voor de kwaliteit van de restauratie – dat indruk maakte op de juryleden van voormelde prijzen.

De Roma wist mensen van verschillende leeftijd, cultuur en sociale status voor dit project te engageren en kon beschouwd worden als een voortrekker zonder voorgaande. Bovendien was het niet enkel een gebouw dat herop leefde, maar een volledige buurt.

MEER IN FO OVER DE RO MA en de mogelijkheid om het project te steunen vind men op www.steunderoma.n. Voor de programmatie: www.deroma.be

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 23 ]

AFORISMEN

Max Schneider

De mensheid heeft altijd verhalen gebruikt als instrumenten om de dingen toch enigszins begrijpelijk te maken. Vrijzinnig humanisten moeten het echter stellen met de ontoereikende wapens van de rationaliteit. Noodgedwongen stellen wij onze verhalen samen aan de hand van verifieerbare feiten, weerbarstige realiteit en een snuifje waarheid. Dat steekt vaak schraal af tegenover de zoveel sappiger godsdienstige narratieven.

Brexit en Trump, het zijn de krassen op de maatschappij, zoals een gefrustreerde en wrokkige puber een dure BMW bekrast. De schreeuw van de stemlozen. De stommiteit uit onmacht

Religieuze gemoedsrust gedijt prima in de teelaarde van wenswaan en hypocrisie.

Hoe het bij de moslims zit weet ik niet, maar bij christenen van allerlei denominaties is het altijd de gewoonte geweest om datgene wat zij wensten te communiceren op een vrij bizarre wijze te formuleren.

En dat in een taal die voor ongelovigen vaak betekenisloos tot ronduit potsierlijk klinkt. Als je wil zeggen dat je leeft volgens de morele richtlijnen die Jezus je gegeven heeft, zeg dat dan gewoon en kom niet aandraven me onbegrijpelijke en soms onsmakelijke beelden als: ‘Ik ben in Christus.’

Ik krijg steeds meer ‘vroeger’ en steeds minder ‘later.’ Hoog tijd om iets met het ‘nu’ te gaan doen.

De Bijbel bevat literatuur die vaak zo overweldigend en aansprekend is dat het welhaast zielig zou zijn om te gaan zeuren dat ze op de realiteit botst. Ware het niet dat nogal wat gelovigen in waarheidsaanspraken handelen en daar dan morele oordelen op baseren.

M/V

[ 24 ]

vat



Man versu MAATSCHAPPELIJK

Hoe een genderindifferent rechtssysteem het leven eenvoudiger maakt.

Het geslacht is bepalend voor de persoonlijke, maar ook de juridische identiteit van een persoon. Dat bewijst de akte van geboorte, de identiteitskaart, het Burgerlijk Wetboek en de kersverse transwet. Deze nieuwe wet maakt het voor transgenders mogelijk om op basis van het zelfbeschikkingsrecht juridisch het geslacht te wijzigen.

Wie zich man voelt, maar bij de geboorte het vrouwelijk geslacht toegewezen kreeg, kan vanaf nu zonder medische voorwaarden officieel man worden (en vice versa). Deze wethervorming lijkt enorm progressief maar mist helaas de essentie, want waarom maken we in wezen een juridisch onderscheid tussen mannen en vrouwen?

Napoleon, een man ‘aparte’ Het begon allemaal in de 16de eeuw, toen de kerkelijke overheid het parochieregister invoerde. Zo was het registreren van geboortes, huwelijken en overlijdens per lokaliteit of bisdom bij katholiek recht verplicht. Dit om de genealogie of de afstamming van de burgers vast te leggen en inteelt te vermijden. Na de Franse revolutie wegbonjourde Napoleon Bonaparte de parochiepriester als boekhouder en betonneerde hij de Burgerlijke Stand in het Burgerlijk Wetboek of de Code Napoléon.

Napoleon zag de Code Napoléon als een machtsinstrument om in tijden van oproer en chaos, orde en rust te vrijwaren. Onder zijn bewind werd er voor het eerst

een juridisch onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen. Een patriachaal en patrimoniaal model voor het gezin en de maatschappij. In dit model had de pater familias, als evenknie van napoleon, alle zeggenschap en was de vrouw, eens gehuwd, handelingsonbekwaam. Het prototype van samenleven was het binaire gezin. De hoeksteen van de maatschappij.

Een frisse wind, een onfris wetboek Die realiteit van man en vrouw, van definitief onafgebroken huwelijken, van ongekunsteld biologisch het nage-

V/X

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 25 ]

us vrouw, dat is zó passé Wat een persoon ooit tot een man of vrouw maakte, is weldra niets meer dan een historische gedachtegang.

drie genderneutrale liberale denkers Alexandra Vanvooren, Jacinta De Roeck en Valérie D’Hauwers

slacht scheppen, is niet meer.

Vandaag, twee eeuwen later, zijn de tijden en de maatschappelijke structuren veranderd, zijn wetenschap en technologie fundamenteel geëvalueerd en hinkt de wetgever, voelbaarder dan ooit, achterop. De huidige samenleving etaleert alternatieven, het dogma van het huwelijk wordt verlaten, het binaire geslachtsconcept wordt gehekeld en het baren van kinderen wordt steeds artificiëler. Toch blijft de Code Napoléon de fundamentele bron van ons Burgerlijk Wetboek.

begrip.

Een golf aan nieuwe wetgeving, gebouwd rond het traditionele afstammingsrecht. Want hoewel we maatschappelijk volledig afstappen van het Napoleontische denken, blijft dit in de wetgeving overeind. Het afstammingsrecht spreekt nog steeds over een moederlijke en vaderlijke lijn, waarin enkel een vrouw kan bevallen en dit baren haar tot moeder maakt en enkel haar mannelijke partner vader kan zijn. Voor wie hier niet in past moet nieuwe wetgeving gemaakt worden. Meer en meer wordt het ooit zo progressieve Burgerlijke Wetboek tot complex web-boek.

Sinds de jaren 90 waaide er een wind door onze samenleving en wetgeving. Een wind van vrijheid, zelfontplooi-

En het kan nog gekker!

ing en zelfbeschikking in een klimaat van universele mensenrechten. De aftrap werd gegeven met een wettelijk kader voor samenwonenden. In 2003 volgde de openstelling van huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht.

Transgenders konden vanaf 2007 hun juridische geslacht laten aanpassen en sinds dit voorjaar zelfs zonder enige medische ingreep. Door de vooruitgang van de medisch begeleide voortplanting kunnen nu ook homo’s en lesbiennes eigen vlees en bloed hebben. Om het gezin compleet te maken werd adoptie opengesteld voor de homoseksuele partner en werden meemoeders een juridisch

Het duurt niet lang meer of artificiële zaad- en eicellen zullen ervoor zorgen dat kinderen kunnen verwekt worden uit het genetische materiaal van enkel twee vrouwen of enkel twee mannen.

Door stamceldifferentiatie zullen ei- en zaadcellen uit ‘gewone’ lichaamscellen kunnen gemaakt worden. Zo zal een vrouw bevrucht kunnen worden door haar eigen eicel en een zaadcel ontwikkeld uit een lichaamscel van haar vrouwelijke partner. Beide vrouwen zijn dan genetisch verwant met het kind. Voeg daar nog het scenario aan toe van een transman die geen sterilisatie onderging en/of eicellen liet invriezen en je hebt bevallende mannen en vrouwen met zaadcellen. Wat een persoon ooit tot een man of vrouw maakte, is weldra niets meer dan een historische gedachtegang. De geesten rijpen, de medische wetenschap dendert voort, het afstammingsrecht doet niet mee.

M/V

[ 26 ]

vat



Onze buurlanden aanvaarden niet allemaal zomaar dat een kind in een homoseksueel gezin zou terechtkomen.

Het Belgische recht kent twee vormen van afstamming: de natuurlijk en de adoptieve. De natuurlijke afstamming kent twee lijnen: de moederlijke en de vaderlijke. Als moeder wordt erkend, de vrouw die van het kind bevallen is. Het moederzijn balt hier alle vormen van moederschap in een persoon. De biologische want bevallende moeder, de genetisch verwante, de sociale want opvoedende en de juridische moeder. De man die met de moeder gehuwd is

of de erkennende man wordt tot vader gekroond.

Simpel. Ooit wel want volledig op maat van de samenleving. Vandaag bron voor wetgevende wildgroei.

Neem bijvoorbeeld Lies en Katrien die een kindje krijgen. De moederlijke lijn komt toe aan Lies, die bevallen is. Katrien kan vandaag de dag helemaal legaal met Lies gehuwd zijn of wettelijk samenwonen, maar omdat de afstamming enkel spreekt over een man en vaderlijke afstamming moest er een nieuwe wet voor haar gemaakt worden. De wet rond de meemoeders. Deze wetgeving voorziet een identieke regeling aan de vaderlijke afstamming, alleen spreekt ze over vrouwen en meemoeders.

Katrien die gehuwd is met Lies krijgt nu dus ook automatisch een afstammingslijn tot hun kindje.

Of Jan en Patrick, al jaren gelukkig samen en beide grote kinderliefhebbers. Gezien geen van beide kan bevallen, vallen zij instant buiten de natuurlijke afstamming. Adoptie lijkt hun enige uitweg. Maar er is meer, verzet loert om het hoekje. Buitenlandse adoptie blijkt geen evidentie. Onze buurlanden aanvaarden niet allemaal zomaar dat een kind in een homoseksueel gezin

zou terechtkomen. Binnenlandse adoptie dan maar. Ook hier moeten ze opletten. Vrouwen die hun kind vrijwillig afstaan voor volle adoptie kunnen immers bepalen of ze dit nieuwe mensje al dan niet in een homoseksueel gezin willen zien terechtkomen. Het liefdevolle nest ondergeschikt aan de seksuele geaardheid. We spreken over 2017. De wanhoop nabij kiezen Jan en Patrick voor een draagmoeder en anonieme eiceldonor. Via in vitro komt een bevruchting tot stand bij de draagmoeder tussen het zaad van Jan en de donoreicel. 9 maanden later wordt een wolk van een dochter geboren. De draagmoeder is bevallen en wordt dus juridische moeder. Of ze dit nu wil of niet. Jan, uiteraard niet gehuwd met de moeder, kan het kind erkennen. Patrick moet het via adoptie doen. Op voorwaarde dat de juridische (draag)moeder het kind eerst afstaat.

Een kind kan immers maar twee afstammingsbanden hebben.

Een procedure die onredelijk lang kan aanslepen en het pasgeboren meisje ouderloos en de ouders radeloos kan maken. De liefde van Jan en Patrick is niet anders dan die van Lies en Katrien of pakweg Luc en Nadine, maar de wet spreekt over bevallen, over mannen met vrouwen en vaders en moeders en dus moeten zij een andere juridische piste bewandelen.

En dat heb je nog de transgenders met een kinderwens. Sinds kort hoeft men geen sterilisatie meer te ondergaan om het juridische geslacht te laten aanpassen.

Transmannen – ooit juridisch vrouw, nu man – kunnen hun baarmoeder behouden en dus bevallen. Een nieuwe migraineaanval voor het afstammingsrecht want het waren toch enkel vrouwen die van kinderen bevielen en dus moeder werden? Of wat met transvrouwen die zaadcellen lieten invriezen en hiermee een eicel van hun niet gesteriliseerde transman bevruchten. Dan heb je een man die bevalt van het zaad van een vrouw.

Napoleon licht er niet wakker van, maar een bijzonder groot deel van onze samenleving wel. We zijn ondertussen zo ver dat we iedereen zijn geluk willen gunnen, maar hen ook besparen van een etiket van juridisch buitenbeentje vinden we niet nodig.

V/X

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 27 ]

…ras, godsdienst, taal,…allemaal elementen die niet geregistreerd worden bij de geboorte want allemaal elementen die juridisch geen impact mogen hebben

Genderindifferentie Het kan nochtans anders.

Eenvoudiger. Menselijker.

Een genderindifferent rechtssysteem maakt in een beweging komaf met al deze omwegen, discriminaties en ruis. We hebben hard gewerkt aan een rechtssysteem waarin mannen en vrouwen gelijk zijn, waarin seksuele geaardheid geen rem is op trouw- en kinderwensen, waarin transgenders kunnen zijn wie ze zijn zonder dat hun mensenrechten geschonden worden en we made it. M of V, het is niet langer een voorwaarde voor je rechten. Het zijn juridisch lege dozen geworden, maar het enkele feit dat die lege dozen nog in de wetgeving staan zorgt voor een reeks onnodige en verregaande gevolgen.

Stel je een rechtssysteem voor waarin je geslacht – net zoals je ras, religie - niet langer geregistreerd wordt.

Je wordt geboren als persoon en leeft je leven zonder juridisch genderlabel. Je rugzak aan rechten en plichten zou er niet anders uitzien dan vandaag, maar het Burgerlijk Wetboek zou haar afstammingsrecht wel moeten herformuleren. Er zou voortaan enkel nog kunnen gesproken worden van afstamming A, waarin de persoon die van het kind bevallen is, een eerste afstammingslijn heeft en afstammingslijn B voor de persoon die met A gehuwd is of die het kind erkend. Of dit gaat over heterostellen, 2 vrouwen, mannen of transgenders, het zou voor het Wetboek principieel niet uitmaken. Want je geslacht wordt een privézaak, waaraan de wetgever geen gevolgen koppelt.

En net zoals bij ras vervalt bij het einde van de registratie niet de bescherming tegen discriminatie.

Internationale, Europese en nationale wetten verbieden discriminatie op basis van ras, godsdienst, taal,…allemaal elementen die niet geregistreerd worden bij de geboorte want allemaal elementen die juridisch geen impact mogen hebben.

Wat met de quota, zegt u? Of hoe dan nog de sport organiseren? En wie dan oproepen voor borstscreenings?

Voor dit alles baseren we ons vandaag nog op de geregistreerde geslachten, maar het kan objectiever en dus perti-

nenter. Stel besturen open voor een bepaalde indeling van personen van verschillend geslacht en laat mensen zelf hun geslacht opgeven. Het is een waanidee te denken dat mensen massaal over hun geslacht zullen liegen om een post te krijgen. Gender en identiteit hangen nog steeds nauw samen. In de sport kan men zich baseren op spierweefsel en voor borstscreenings op medische gegevens.

Een toekomst op maat De tendensen vandaag tonen reeds indifferentie. De evoluties van morgen zijn ermee gediend. Het juridisch vasthouden aan het geslacht in een maatschappij waarin het belang van het genderonderscheid afneemt en genderfluïde de identiteit vormt, ontneemt het recht de rek die het nodig heeft.

Behalve het hardnekkig gevoel van vanzelfsprekendheid in de hoofden belemmert niets ons het geslacht op dezelfde manier te benaderen als ras: indifferent.

Veranderen om te anticiperen is wat een maatschappij zuurstof geeft. De toekomst houden we niet tegen, maar zo houdt de toekomst ons ook niet tegen.

[ 28 ]

vat 72 

Camille Huysmans H E R D E N K I N G P R O G R A M M A

Camille Huysmans, één van de markantste figuren in de geschiedenis van de Belgische sociaaldemocratie, overleed op 25 februari 1968, m.a.w. 50 jaar geleden. Om dit te herdenken worden in Antwerpen verschillende initiatieven genomen, o.a.

30 APRIL

20:00

18

Camille Huysmans Herdenking (1871-1968)

MEI

19:30

• voorstelling van de heruitgave van de “Brieven aan een jongen socialist” (1945) van Camille Huysmans; enkele brieven worden voorgelezen door de acteur Rik Hancké.

• opening tentoonstelling ‘Camille Huysmans, moralist en visionair’, met VRT-Canvas documentaire ‘Histories - Camille Huysmans’ • muzikale intermezzi door PEkes en ARTjes, met een repertoire van Antwerpse maatschappij-kritische liedjes • glas van de vriendschap

4 MEI

20:00

Muziek rond Camille Huysmans

Lezing en muzikale bouwstenen omtrent de figuur Camille Huysmans, door Michaël Scheck, ere-directeur Conservatorium Antwerpen en Tatjana Scheck, viool

11

Een eigenzinnige Camille Huysmans, socialist en flamingant, maakt het verschil, 1910-1940 MEI

19:30

Lezing door Prof. em. Harry Van Velthoven (Hogeschool Gent) Camille Huysmans ijverde, samen met Frans van Cauwelaert, katholiek, en Louis Franck, liberaal, voor de vernederlandsing van de Rijksuniversiteit Gent (1911).

Camille Huysmans en de Spaanse Burgeroorlog

Lezing door historicus dr Vincent Scheltiens-Ortigosa (Uantwerpen)

11 MEI

20:30

De functie van Kamervoorzitter kon Camille Huysmans niet beletten daadwerkelijk steun te geven aan allerlei anti-facistische acties en aan het republikeinse Spanje. Victor Scheltiens, zoon van één der eerste Spaanse ‘niños de la guerra’, brengt ons naar de jaren 1937.

De municipalist Huysmans liet spoorslagen in Antwerpen na

Lezing door Bob Cools, oud-burgemeester van Antwerpen en doctor in de politieke wetenschappen. Hij belicht daarin ook de contacten van Camille Huysmans en Vladimir Iljitsj Oeljanov, beter bekend als Lenin.

18

Geleide wandeling op de Campus 3 Eiken van de Universiteit Antwerpen MEI

10:30

bezoek aan project “Kunst op de Campus” met als hoogtepunt het monumentaal kunstwerk “Camille Huysmans” van Vic Gentils.

Ernest Van Buynder, voorzitter van de commissie “Kunst op de Campus” en van het Cultuurbeleid Uantwerpen, leidt ons rond. Deelname gratis (beperkt aantal deelnemers), na inschrijving en bevestiging!

Samenkomst 10:30u in de hall gebouw Q - Campus 3 Eiken - Wilrijk Er is mogelijkheid tot aansluitende lunch in studentenrestaurant.

18 MEI

20:30

Camille Huysmans en de Franse socialisten

Lezing door prof. dr Marnix Beyen (Uantwerpen – hedendaagse politieke geschiedenis) over de relaties tussen Huysmans en de Franse socialisten in de periode van de Tweede Internationale (inclusief de Stockholm-conferentie van 1917).

25

Burgemeester Camille Huysmans tegenover Nazi-Duitsland MEI

19:30

Lezing door historicus Prof. em. dr Herman Balthazar (Ugent), ere-gouverneur van Oost-Vlaanderen Tegenover het defaitisme en de aarzelingen van de Belgische regering was Huysmans de belangrijkste en vrijwel enige Belgische politicus die er zich in Engeland voor uitsprak om België als geallieerde in de oorlog te houden.

Organisatie: Comité Camille Huysmansherdenking en Vrijzinnig Antwerps Trefpunt vzw Tenzij anders vermeld, gaan de activiteiten door in Out of a Box, De Burburestraat 11 te 2000 Antwerpen

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 29 ]

14/2… VALENTIJN OP RIJPERE LEEFTIJD COLUMN

“ M

Max Schneider

ijn vrouw houdt voor de derde keer deze maand halt bij een etalage van een handeltje in juwelen die er uitzien alsof ze al eens gebruikt zijn.

Vintage schijnt dat te heten. Zoiets als design, maar dan ouder en ook wel een beetje versleten.

Ze wijst me telkens hetzelfde paar oorbellen aan en informeert me: kijk, die daar hé, dàt zijn nu eens prachtige juweeltjes. Ze schitteren, en toch sober zonder overdaad, je moet het maar doen, geeft ze me mee als inkijkje in de hogere juwelierskunsten.

Ik heb er jaren over gedaan en helemaal krijg ik het waarschijnlijk niet meer onder de knie, maar dat kan niet anders zijn dan wat men in cursussen ‘emotionele intelligentie’ een signaal noemt. De dieper gelegen gewelven van de vrouwelijke psyche zijn meestal zo slecht verlicht dat ik vrijwel meteen de weg kwijt ben. Mocht je in die catacomben wel de weg weten dan vind je blindelings een kamer vol duidelijke wensen, simpele verlangens en evidente verwachtingen. Maar helaas, donker hé, en vooral, geen richtingaanwijzers; het is belangrijk dat je het op eigen kracht vindt. Het moet zijn dat vrouwen zich, na enkele jaren huwelijk, bij dat manco neerleggen en dan maar het zoveel stroever werkende mannelijk breinmechanisme een extra zetje geven.

Zo’n signaal wil dan wel eens licht in de ­duisternis brengen.

Maar verdorie, Valentijn mag dan al een door de middenstand opgeklopte hype zijn, zij is het meer dan waard.

Spaargeld brengt toch niks op tegenwoordig. Dus, geen geleuter over klein pensioen en reserve aanleggen voor het zorgtehuis later; daden moeten er hier gesteld worden. Op rijpere leeftijd nog eens scoren als een verliefde puber met een verrassingscadeau, het geeft een mens energie, verwarmt de stramme

Op rijpere leeftijd nog eens scoren als een verliefde puber met een verrassingscadeau, het geeft een mens energie, verwarmt de stramme knoken en doet de sappen vlotter stromen.

knoken en doet de sappen vlotter stromen.

De gepantserde beveiliging die meer leek gekost te hebben dan heel het onooglijke winkeltje is ook een signaal, maar mijn puberbrein valt niet te stoppen.

Ik wijs het verlangde kleinood aan, bekijk het aandachtig alsof ik een taxateur van Sotheby’s ben en stel pas dan, alsof het over een verwaarloosbaar detail gaat, de quantakosta-vraag.

“Vijfendertigduizend” mompelt hij zachtjes. Misschien zag hij mijn pupillen vernauwen, want “Voor de twee hé“ lispelt hij geruststellend.

Ik denk me te redden met “Toch beter dat mijn vrouw zelf kiest“ maar hij heeft natuurlijk veel meer ervaring dan ik. “Oh, maar mevrouw kan altijd wisselen en kiezen voor een ander stuk hoor” is waarschijnlijk zijn revanchepleziertje, want hij lijkt me een als-je-moet-vragen-wat-het-kost-kan-je-het-niet-betalen-type. Waarom zetten ze dat niet op de etalage?

[ 30 ]

vat 72 

Reinhilde

Ik ben natuurlijk blij, maar je zou je kunnen afvragen waarom dat nodig is, zo’n Prijs van de Gelijkheid.

Waarom is niet alles gewoon gelijk?

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 31 ]

THEATER

Het geval wil dat ik al eeuwen een voorkeur heb voor wat oudere actrices.

Jaak Gregoor, dirigent

Ik beken, lezers en lezeressen van dit prachtblad, ik ben altijd jaloers geweest op acteurs. Wat moet het toch heerlijk zijn om ongegeneerd plat Kempisch te kunnen kakelen, je te transformeren in een antipode van je vermeende zelf, of podiumgewijs gestalte te mogen geven aan één van je sluimerende alter ego’s. Op gezette tijden durf ik al eens lucht te geven aan mijn onderdrukt acteertalent door op getormenteerde wijze een monoloog af te steken voor een ingebeelde bomvolle zaal. Telkens met overdonderend succes.

Mijn huisgenoten blijken dan helaas steevast iets dringends buitenshuis aan de hand te hebben, onlangs hoorde ik zelfs eentje, tijdens het ijlings inpakken van de hond, iets mompelen over colloqueren. De cultuurbarbaren.

E

n nu ik dan toch aan het bekennen ben, ik geef toe dat mijn acteerfantasie weleens met me aan de haal gaat. Ik vecht er tegen, maar in gedachten verdwaal ik wel eens in verkleedpartijen. Ik trek dan mijn gevaarlijke bruine puntschoenen aan, mijn helblauw pak, een wit hemd – twee bovenste knopjes open, en kijk daarbij zo casual mogelijk, linker mondhoek opgetrokken.

Ik hou wel altijd mijn hoedje op. Een hoedje geeft vertrouwen. Toen ik laatst mijn psychiater hierover sprak, zei hij, lichtjes fronsend, dat het alle-

maal nog wel redelijk meevalt met me. Echt geruststellend vond ik dat nu toch ook weer niet.

Enfin. Die maandagmiddag in januari, diende ik mij - vermomd als trompettist - aan ten paleize Tutti Fratelli. Reinhilde Decleir ontvangt me hartelijk en ontdooit in enkele seconden mijn spanning en ongemak. En wat een mooie vrouw. Die ogen! Liefst van al had ik de rest van de dag met haar gepraat over theater, muziek, acteren en Het Leven. Misschien komt dat er nog wel eens van.

RE I N HI LDE DE CLE I R WE RD GE LUKKI G WE L AAN GE MOE DI GD I N HAAR JE UGDI GE ACTE E RDRAN G. Als jongste van vijf groeide ze op in een gezin waar veel aandacht was voor taal en cultuur. Oudere – helaas veel te vroeg overleden – broer Dirk wakkerde de verwondering en rijke gevoelswereld van de kleine Reinhilde aan door haar te betrekken in zijn magische wereld van fantasie, spel, licht en decors. Reinhilde leefde zich uit in optredens en voordrach-

[ 32 ]

vat 72 

Een applaus, wanneer al jarenlang op uw kop gekakt is, dat doet mensen opnieuw glanzen.

ten. De kiem van de latere zo authentieke speelster en bevlogen regisseur was geplant.

Het geval wil dat ik al eeuwen een voorkeur heb voor wat oudere actrices. Mijn psy zal hier vast wel weer een geweldige uitleg voor hebben, maar daar gaan we best even niet op in. Niks tegen jonge acteurs of actrices trouwens - ze verdienen alle kansen, maar bij Reinhilde Decleir speelt meer: als ik haar aan het werk zie, zié ik haar nooit acteren, ik voel haar nooit worstelen met tekst of personage, ik erger mij bij haar nooit aan repetitieve tics of gebaren. Bij haar geen automatismen, laat staan routine. Ze ís! Reinhilde Decleir speelt zuiver, authentiek, eerlijk, origineel.

Het kan haast geen toeval zijn dat uitgerekend zij door het Antwerps Platform Generatiearmen (APGA) benaderd werd met de vraag een voorstelling te maken met en over mensen die maar moeilijk uit de armoede geraken. Zoiets kan immers enkel gerealiseerd worden door iemand die niet gaat oordelen of betuttelen, maar elk individu in zijn waarde laat, respecteert, en onvermoede talenten kan aanwakkeren. De voorstelling ‘Men zegge het voort-Noordpijn’ speelde in 2003 meteen in een uitverkochte Bourlaschouwburg. Er volgde een tweede stuk “Entre Nous” dat in 2005 zelfs geïntegreerd werd in het repertoire van het Toneelhuis onder toenmalig artistiek leider Josse De Pauw. En een jaar later realiseerde deze groep zowaar ‘The best of Shakespeare, What a piece of work is man’, met voorstellingen in de Bourla en de Roma. De sociaal-artistieke werkplaats wordt in 2007 Tutti Fratelli.

Allemaal broeders: jong, oud, gekleurd, mensen met fysieke of mentale moeilijkheden, dat is het rijk gevarieerd gezelschap van spelers waar Reinhilde Decleir als regis-

seur en artistiek leider mee aan de slag gaat. Jaar na jaar worden er bij Tutti Fratelli prachtige producties geboren uit de ontmoeting van kansarmen met artiesten van diverse pluimage: ‘Driestuiversopera’ (2008), ‘Lysistrata’ (2009), ‘Een lied’ (2010), ‘Het temmen van de feeks’ (2011), Operettedagdroom (2012), ‘Diep in mijn hart’ (2013), ‘Café Bohéme’ (2013), ‘Ten huwelijk’ (2014), ‘Ik kan alles denken wat ik wil’ (2015), ‘De middelmatige man’ (2015)…

RE I N HI L DE DE CLE I R Z E T M E T HAAR G E Z E L S C HAP HOOG I N O P HE T ARTI S TI E KE .

“Geen ocharmes. Het is theater, en theater maak je voor een publiek dat applaudisseert omdat het wordt meegenomen in het gebeuren, zoals elk ander toneel.”

En juist daarom staan de spelers van Tutti Fratelli sterker in het leven en worden ze uit hun isolement getrokken: er heerst discipline bij de fratelli, er wordt gewerkt. De authenticiteit van de spelers wordt ernstig genomen. Al schijnt het me toch toe dat een grande dame als Reinhilde Decleir over een arsenaal fijnzinnige trucjes en kneepjes beschikt waarmee ze quasi achteloos het beste in iemand naar boven haalt, en haar spelers haast ongemerkt injecteert met kunde, zelfzekerheid en herwonnen zelfwaarde. Moeizaam en geduldig werk.

Dat doet me even denken aan een Franse opera die ik ooit in Nederland instudeerde. In het libretto kwamen herhaaldelijk de woorden “les yeux”, “les cieux” en “les jeux” voor, die door een protagoniste onveranderlijk uitgesproken werden als “lei sjeu”. Mijn engelengeduld was na 10 minuten op, en ik riep: godverdomme, het is niet

“lei sjeu” maar “les yeux” mét liaison, waarbij ik mijn mondhoeken bij wijze van ultieme pedagogische ondersteuning breed opentrok. Waarop die soliste – een sopraan – me toebeet: ‘ik sjeg toch “lei sjeu”, man!’ Die heb ik toen helaas moeten wurgen. Wat ik wil zeggen is: in ons vak moet je soms toch echt wel over stalen zenuwen beschikken, en geduld is niet altijd onze sterkste kant. Ik kan me dan ook vanop enige afstand perfect voorstellen dat ook bij Tutti Fratelli een repetitieproces niet altijd zonder blutsen of builen verloopt.

Maar wel steevast leidt naar een hoogwaardig artistiek resultaat. En zo ontstaat als vanzelf een warm sociaal artistiek werkklimaat. En niet omgekeerd: het is niet omdat je elke avond

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 33 ]

Geen ocharmes.

Het is theater, en theater maak je voor een publiek dat applaudisseert…”

therapeutisch begripvol met elkaar op café gaat, dat je daarom enige garantie hebt op spelplezier en artistiek succes. Of zoals Reinhilde ergens laat optekenen: “Het is beter om de koppekes soms te bevrijden met aangenamere dingen”. Ook: “Een applaus, wanneer al jarenlang op uw kop gekakt is, dat doet mensen opnieuw glanzen.” Mooi.

PRIJ ZEN EN ERKEN N IN G EN VO O R HA A R W ERK KU N N E N UIT ER A A RD N IET UIT B LIJ VEN. In 2010 wordt Reinhilde Decleir door Vlaamse Televisie Sterren genomineerd als beste actrice voor haar rol

als ‘moemoe Vangenechten’ in de TV-serie ‘Van vlees en bloed’. Voor haar werk en engagement bij Tutti Fratelli ontvangt ze in 2011 de ‘Louis Paul Boonprijs’, de prijs die wordt uitgereikt aan een kunstenaar “die uitblinkt in maatschappelijke betrokkenheid en die zijn binding met de mens centraal stelt”. In 2014 wordt haar de ‘Burgerschapsprijs’ toegekend, een jaarlijkse prijs die wordt uitgereikt aan personen of organisaties die werken voor een open, democratische, tolerante en solidaire samenleving. In 2015 ontvangt ze het ‘Ereteken van de Vlaamse Gemeenschap’, de ‘Award Antwerpen Cultuurstad’ en de ‘Prijs van de Gelijkheid’. Over deze laatste prijs zegt Reinhilde Decleir in VETO: “Ik ben

natuurlijk blij, maar je zou je kunnen afvragen waarom dat nodig is, zo’n Prijs van de Gelijkheid. Waarom is niet alles gewoon gelijk?”. En in 2016 krijgt zij – voorlopig ten slotte - de ‘Arkprijs van het Vrije woord’ voor haar werk bij Tutti Fratelli.

Een volledig overzicht geven van haar rijk gevulde acteercarrière onder meer bij de Blauwe Maandag Compagnie, het Toneelhuis en Theater Antigone -, haar talrijke rollen in films en televisiereeksen en haar regiewerk, is ondoenbaar in dit bestek. Het wereldwijdeweb zal u hier zeker bij helpen, o.m. : http://tuttifratelli.be/. Of weet u wat? Laten we gewoon met zijn allen naar de volgende voorstelling van Tutti Fratelli gaan kijken.

[ 34 ]

vat



COLOF O N KERN REDAC T IE Martine Konings | François Peeters REDAC T IE, MEDEW ERK E R S

Dimitri De Meester | Frank Van Akelijen Jaak Gregoor | Jeannine De Laet | Jurgen Slembrouck | Max Schneider Nelly Verfaillie | Roland Cassiman Alexandra Vanvooren Jacinta De Roeck | Valérie D’Hauwers EIN DREDACT I E

François Peeters VOR MG EVIN G

lucifer.be

vat VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

vatijdschrift wordt gratis verspreid naar 1.750 lezers en is een uitgave van vatvzw VRIJZINNIG ANTWERPS TREFPUNT

REDAC T IE-A DRES VAT V Z W

De Burburestraat 11 | 2000 Antwerpen vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com D E VER A N T WO ORDEL I J K H E I D

voor de gepubliceerde teksten berust uitsluitend bij de auteurs | Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd of overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Bij toestemming is bronvermelding <het VAT, jaargang, nummer en maand> steeds noodzakelijk

Je wil dit ledentijdschrift ontvangen? Neem dan contact op met één van de onderaan vermelde verenigingen of stort € 15 op rek.nr.

BE 91 0017 8409 9576 van VAT-vrienden (met vermelding naam en adres

Het VAT verschijnt tweemaandelijks (5 nummers)

VEREN I G I N G EN

H-VV Vrijzinnig Antwerpen vrijzinnigantwerpen14@gmail.com Met de steun van

Vrienden/Sympathisanten van het VAT vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com n H-VV Herentals ralf.celen@demens.nu n H-VV Vrijdenkend Lier hvv.vrijdenkendlier@telenet.be n H-VV Mechelen info@hvvmechelen.be n H-VV Vrijdenkend Mortsel vrijdenkendmortsel@gmail.com n H-VV De Grijze Geuzen Antwerpen

info@grijzegeuzen.be n Vermeylenfonds Antwerpen

avfantwerpen@gmail.com n Willemsfonds, afdelingen

Antwerpen willemsfondsantw@hotmail.com Deurne frank.de.fever@telenet.be Edegem-Mortsel lisenguy@telenet.be met dank aan:

71

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 35 ]

Wij zijn er voor jou!

Bij deMens.nu staat de mens centraal. Mensen hebben mensen nodig. En mensen willen verbonden zijn met elkaar. Daarom vind je overal in Vlaanderen en Brussel een huisvandeMens in je buurt.

In een huisvandeMens kan je terecht voor: Informatie Bij ons vind je informatie over levensbeschouwelijke onderwerpen, over het vrijzinnig humanisme en zijn waarden, en over ethische en maatschappelijke thema’s zoals euthanasie, abortus, mensenrechten …

Vrijzinnig humanistische plechtigheden Wil je graag stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis in je leven?

Wij helpen je bij de organisatie van een vrijzinnig humanistische plechtigheid bij een geboorte of adoptie, een huwelijk of relatieviering, een overlijden of afscheid …

Gesprekken Bij ons kan je terecht voor gesprekken omtrent levensvragen en zelfbeschikking, levensbeschouwing en zingeving.

Waardig levenseinde Wij bieden informatie over euthanasie, patiëntenrechten, palliatieve zorg … en helpen je met het opstellen van een wilsverklaring.

Gemeenschapsvorming Een huisvandeMens werkt als vrijzinnig humanistische draaischijf en geeft ondersteuning aan onze lidverenigingen. In een huisvandeMens vind je informatie over initiatieven en activiteiten van de lokale vrijzinnig humanistische verenigingen en ontmoetingscentra.

Vrijwilligerswerk Heb je zin om het vrijzinnig humanistische netwerk te versterken?

Vrijwilligers zijn bij ons meer dan welkom. Wij zorgen voor begeleiding en geven je alle kansen. Zo kan je onder meer plechtigheden verzorgen of meewerken aan gemeenschapsvormende activiteiten.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel

deMens.nu Magazine Zoomt in op mensen en maatschappelijke tendensen vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief. Verschijnt viermaal per jaar.

Gratis proefnummer of gratis abonnement?

Mail naar info@deMens.nu Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Of telefoneer naar 02 735 81 92

“A pessimist sees the difficulty in every opportunity.

An optimist sees the opportunity in every difficulty.” [ Sir Winston Churchill ]

out of a

box

V r i j z i n n i g A n t w e r p s T r e f p u n t

tweemaandelijks tijdschrift van vzw Vrijzinnig Antwerps Trefpunt vzw VAT, De Burburestraar 11, 2000 Antwerpen www.vrijzinnigantwerpen.com vrijzinnigantwerpen14@gmail.com