Vat*74

vat

74

VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

jaargang 15 nr. 4 - sept/okt 2018 verschijnt 5x per jaar: jan/mrt/mei/sep/nov P2A8106 Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X

[ 2 ]

vat 74 

Enkele activiteiten in “out of a box” 7 Vernissage en

31 Boekvoorstelling AUG

20:00

Gesneuvelde Landschappen 1914-1918

SEPT

19:00

tentoonstelling

Natuurfotografie AN N M. HI GUE T

O M A R VA N ME E RV E L D E De gelijknamige tentoonstelling is te bezichtigen van zaterdag 1 september tot en met woensdag 5 september, van 14:00u tot 18:00u. (maandag 3 september gesloten).

De tentoonstelling loopt van 8 tot 28 september

2 Vernissage fototentoonstelling OKT

19:30

‘Alter Ego – IK/KIEL’ ORG. AGORAKRI N G

met multimediale performance en lezing “De Matrassenkoning”, door Wim Geysen Producties De tentoonstelling loopt van 3 tot 28 oktober

zie ook de algemene activiteitenkalender

out of a

box

V r i j z i n n i g A n t w e r p s T r e f p u n t

Je vindt de activiteiten van out of a box ook op p.18-19 en op www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com/activiteiten-in-out-of-a-box

vrijzinnig antwerps tijdschrift

Noordkaap

21

Op 23 mei vertrok Eva Van Tulden – onze HV-PEK (provinciaal educatieve kracht) -voor een fietstocht van Antwerpen naar… de Nordkapp: meer dan 3.500 km ver.

Na 60 fietsdagen en exact 3.534,6 km bereikte ze op 1 augustus haar doel.

14 04

vat

74

VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

3 Edito 4 Opmerkelijke gebouwen op ’t zuid 8 Napels zien en dan sterver 9 Poëzie 10 Vijf dagen van roes naar roes 12 Spraakverwarring rond verschoon- en taboewoorden 14 Het gesproken beeld 17 Agenda

Waarom zo’n avontuurlijke reis? Het betrof in feite een sponsorfietstocht om geld in te zamelen om kansarme laatstejaarsstudenten uit het secundair onderwijs, wonende op Bubaque, het hoofdeiland van Bijagos - een ongekende en daarom onbeminde archipel ten westen van Guinée-Bissau - op internaat in Boloma, de énige hogeschool op de archipel, te kunnen sturen. Een opleiding tot leraar of verpleegkundige all-in van 3 jaar kost nog geen volle 5000 EUR. Dit is geen onoverkomelijk hoog bedrag volgens onze normen, maar spijtig genoeg is nog maar slechts een fractie van dat bedrag intussen bereikt, terwijl Eva hoopte (of plande) om nu reeds minstens 2 jongeren op die manier te kunnen helpen.

21 Engel 24 Katalin Sebestyén & Ervin Schiffer 28 De boze Franse man. Terug naar Reims.

30 Internationale Dag van het Humanisme 31 Aforismen

Maar goede vrienden, het is nog niet te laat om dit project te steunen! Aarzel dus niet om een gulle gift te doen op rek. Nr. BE63 8918 7405 7108 van Reach Out vzw, met vermelding “for Bubaque”.

32 I feel @pp.y. Feest Vrijzinnige Jeugd

Het volledige reisverhaal kan je volgen op https://www.60-65.net/onze-blogs/reisblog/ Eva wil ook de volgende jaren meermaandelijkse fietstochten met trekkerstent ondernemen doorheen heel Europa, met hetzelfde doel!!!

[ 3 ]

[ 4 ]

vat 74 

op

OPMERKELIJKE GEBOUWEN

Op ’t Zuid vinden we we – naast uiteraard ons Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box” (dat velen onder de VAT-lezers nog moeten ontdekken…) – vele opmerkelijke gebouwen, soms zeer opvallend, soms verborgen. Meestal privébezit en dus enkel aan de buitenzijde te bewonderen, maar zelfs dan zeer de moeite!

’t zuid “ OPMERKELIJKE GEBOUWEN

vrijzinnig antwerps tijdschrift

Van Roosmalen huis

Op de St. Michielskaai vinden we het Van Roosmalen Huis. Postmoderne meergezinswoning, gebouwd in opdracht van de interieurontwerper Will van Roosmalen, naar een ontwerp door de ArchitectenWerkGroep A.W.G. (bOb Van Reeth, Marc Van Bortel, Mica Franck, Geert Driesen) uit 1985-86. Het project op de hoek van de Sint-Michielskaai en de Goedehoopstraat, dat van bij de start twee duplexappartementen behelsde, kwam in twee stappen tot stand. Waar het ontwerp zich aanvankelijk tot het hoekperceel beperkte, besloot de opdrachtgever na het verkrijgen van de bouwvergunning ook het aanpalende pand aan de kaai in zijn plannen te betrekken. Daarop verdubbelde A.W.G. het volume in oppervlakte, evenwel zonder te raken aan de oorspronkelijke uitgangspunten van het ontwerp. Nog vóór de bouw werd het project bekroond met de Charles Wilfordprijs 1986. Aannemer was het Bouwbedrijf Peeters-De Keersmaeker uit Antwerpen, die de werken in 1988 voltooide. Voor de nieuwbouw werden twee neoclassicistische meergezinswoningen uit het laatste kwart van de 19de eeuw gesloopt. De woning Van Roosmalen luidde als een van de allereerste nieuwbouwprojecten de herwaardering in van de verloederde Scheldekaaien, en stond door zijn opvallende imago ook symbool voor de doorbraak van de nieuwe architectuur in Antwerpen. Enkele jaren later drukte het bureau van bOb Van Reeth opnieuw zijn stempel op de zuidelijke kaaien met een al even markant gebouw, het paviljoen van het Zuiderterras (hierover in een later nummer). Een idee omstreeks 1995, om de gevelopstand radicaal te transformeren vanwege bouwfysische problemen met de beschildering, vond uiteindelijk geen doorgang.

Met een contrastrijke gevelbeschildering in witte en zwarte stroken behoort het huis Van Roosmalen al sinds de bouw tot de architecturale iconen van de Scheldekaaien. Zijn meest opvallende kenmerk ontleent het huis bij wijze van hommage en pastiche aan het bekende, nooit uitgevoerde ontwerp van architect Adolf Loos voor de residentie van variété-artieste Josephine Baker in Parijs uit 1928. Het stralend zwart-witte gebouw dat ongewild de maritieme sfeer van schepen en strand-

De woning Van Roosmalen luidde als een van de allereerste nieuwbouwprojecten de herwaardering in van de verloederde Scheldekaaien in.

[ 5 ]

vat 74 

bron: http://art.nouveau.world/de-vijf-werelddelen

[ 6 ]

cabines oproept, dringt zich zelfbewust op aan de banale bebouwing van de Sint-Michielskaai, destijds nog gekenmerkt door grauwe troosteloosheid en verval. Met een openheid die naar boven toe lijkt te groeien, buit de architectuur ten volle zijn prominente ligging en het panoramisch uitzicht op de Schelde uit, als een soort lichtbaken tussen water, land en lucht.

De straathoek wordt extra gemarkeerd door de witte hoektoren, die virtuoos de dwingende horizontaliteit van zwart-witte stroken doorbreekt, en een soort scharnier vormt tussen straat en kaai.

Vijf bouwlagen hoog springt de bovenbouw met een plastische volumetrie boven de vlakke, met arduin beklede sokkel uit. In tegenstelling tot de pui die de afgeschuinde rooilijn van het hoekperceel volgt, breiden de woonverdiepingen zich met een zaagtandprofiel uit naar de weidse vistas over kaaien en Schelde.

Monochrome halfronde kokers mar-

keren de overgang naar de buurpanden en doorbreken als verticale accenten het dominante strokeneffect, waarvan het oppervlaktereliëf het zwart-wit-contrast nog versterkt.

De opstand omhult en vertaalt de elementaire structuur van het gebouw: een eenvoudige stapeling van vloerplateaus doorboord en verenigd door verspringende trapkokers. Afmeting en situering van de raamopeningen maakt het functionele onderscheidt zichtbaar tussen de alternerende slaap- en woonniveaus van de duplexflats. De eigen woning van de opdrachtgever beschikt over een extra dakverdieping, opgevat als een beglaasd paviljoen in U-vorm rond het dakterras. Vrijstaande metalen schouwpijpen met spankabels, een vlaggenmast, windwijzer en relingen, roepen hier de sfeer op van een scheepsdek.

Waar de plattegrond in het oorspronkelijke concept vrij compact was georganiseerd, wonnen de flats

door de uitbreiding van het project tot het buurpand aanzienlijk aan ruimtelijke kwaliteit. De combinatie van orthogonale en ronde vormen van het exterieur, wordt net als het kenmerkende zwart-wit-contrast herhaald in het interieur. Hiervan bepalen onder meer de trapkokers en de cirkelvormige begrenzing van de slaapkamers de structuur. De begane grond biedt ruimte aan het inkomportaal en de garages. Beide duplexflats bestaan uit twee slaapkamers met en suite badkamer en dressing op het eerste niveau, en een leefruimte met open plan waar de keuken bij aansluit op het tweede niveau. Een atelier neemt de dakverdieping in. De flats beschikken over aparte trapkokers die tegen de gemene muur zijde Goedehoopstraat aanleunen; in de eigen woning van de opdrachtgever verspringt de verticale circulatie tussen de drie niveaus evenwel naar de hoek van het gebouw, zoals zichtbaar in de gevelopbouw.

bron: http://art.nouveau.world/de-vijf-werelddelen

“ De Vijf Werelddeelen Achter het Museum van Schone Kunsten (waar we na de renovatie zeker de nodige aandacht aan zullen geven) staat op de hoek van de Schilders- en de Plaatsnijdersstraat één van de bekendste en meest sprekende art-nouveaupanden, nl. ee, woningensemble, genaamd “De Vijf Werelddeelen”. Dit is één van de interessantste huizen op ‘t Zuid. Dit bouwwerk bestaat uit drie huizen.

Vroeger waren dit er vier, maar één daarvan is ondertussen al afgebroken.

De drie overigen werden in 1976 beschermde monumenten.

Als je eventjes blijft stilstaan voor de gevel valt het op dat er heel veel kleur in het gebouw verwerkt is. Ook metaal, hout en mozaïeken zijn in overvloed aanwezig. Maar die dingen zullen niet als eerste tot je doordringen. Aan de gevel is immers de romp van een boot bevestigd.

Het oorspronkelijk ensemble van vier woningen werd in 1901 ontworpen door architect F. Smet-Verhas voor “constructeur de navires” P. Roeis, wonende in de “Rue de Brésil 9” in Antwerpen. Het beroep van deze welgestelde scheepsbouwer wordt uitgedragen in de gevel van het hoekpand, waar een balkon in de vorm van een schip is ingewerkt. Het pand wordt in de volksmond “Het bootje” genoemd. P. Roeis liet door SmetVerhas verder in de straat ook twee identieke neoclassicistische burgerhuizen bouwen, op de nummers 45-47; deze zijn echter verbouwd.

Het ensemble bestaat uit een

groot, opvallend hoekpand met rechts een poortgebouw met woonhuis een breed overluifeld terras op de verdieping. In de Plaatsnijder- en Schildersstraat verder drie panden met identieke art-nouveaulijstgevels, waarvan één pand (Schildersstraat 4) in 1964 volledig heropgebouwd in een standaard bouwstijl. De gevelopbouw en –afwerking van deze drie panden vinden we ook terug in de burgerhuizen die Smet-Verhas in de Oudekerkstraat 40 en Lange Van Ruusbroecstraat 135 realiseerde.

De woningen hebben een parement in gele baksteen op hardstenen plint, verlevendigd met banden en siermetselwerk in contrasterende kleuren, wat een typisch materiaalgebruik is voor de art nouveau. Rijk gebruik van natuursteen voor kordonlijsten, balkons en omlijstingen van muuropeningen. Ook fantasierijk smeedijzerwerk komt rijkelijk voor bij dit ensemble: op de hoek een prachtig uitgewerkte lantaarn, fijn uitgewerkte balkonleuning in het poortgebouw, sierlijk traliewerk van de voordeuren en keldervensters.

Expressieve gevel door de grote verscheidenheid aan muuropeningen: behalve de segmentbogige en rechthoekige vensters met I-balken, vinden we ook de typische art nouveau korfboogvensters terug. Opvallend in dit ensemble is het zeer fijn uitgewerkte en goed bewaarde schrijnwerk van vensters en deuren, dat gekenmerkt wordt door fijne roedeverdeling van de bovenlichten.

Het hoekpand telt vier bouwlagen en een mezzanino; de lage begane

vrijzinnig antwerps tijdschrift

Dit bouwwerk bestaat uit drie huizen. Vroeger waren dit er vier, maar één daarvan is ondertussen al afgebroken.

grond is verlicht door door betraliede vensteropeningen, wat wijst op het gebruik van deze bouwlaag voor dienstruimtes. De rijkelijke uitwerking van tweede en derde bouwlaag, verraden dat zich hier de belangrijkste leefruimtes bevinden: ze springen in het oog door de als scheepsboeg uitgewerkte houten erker op de derde bouwlaag en door het brede ronde balkonvenster aan de Schildersstraat.

Het aansluitende poortgebouw bestaat uit twee bouwlagen, met op de begane grond drie brede segmentbogige muuropeningen: een venster en twee poorten, voorzien van sierlijk gesmede tralies. Op deze garages is een prachtige glazen luifel gebouwd op een ijzeren framewerk met sierlijke zuiltjes.

De twee, oorspronkelijk drie, identieke rijwoningen die het hoekpand flankeren, hebben een eenvoudig, klassiek opgebouwde enkelhuisstructuur. De woningen tellen elk van drie traveeën en drie bouwlagen onder pseudo-mansardedaken. De gevels worden gedomineerd door een centraal, gebogen balkon op consoles voor een breed, korfbogig venster. Fraaie voordeur, met uitgewerkt bovenlicht en groen beglaasde luifel.

Sinds kort is het consulaat-generaal van Chili gevestigd in “De Vijf Werelddeelen”.

Bronnen: Agentschap Onroerend Erfgoed 2018: | Woningensemble De Vijf Werelddeelen [online], https:// id.erfgoed*.net/erfgoedobjecten/6366 | Huis Van Roosmalen [online], https:// id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/209240 | Foto Van Roosmalen: nl.pinterest. com/AWG architecten

[ 7 ]

[ 8 ]

vat 74 

Napels zien

en dan

‘Een mens die Napels heeft gezien kan nooit meer treurig zijn’ schrijft Goethe. Was het maar waar. In het Italiaans ‘Vedi Napoli e poi muori ‘ klinkt het zoals altijd lieflijker, maar laat je niet beetnemen door de klank.

A

ls ik nog iets wil zien voor ik ga sterven, dan toch liever iets anders. Ga naar Firenze, Lucca, Perugia, Milaan, Rome, nu ja, érgens in Noord Italië, maar niet naar Napels. Noord en Zuid Italië, het lijken wel twee verschillende landen. Het is nochtans één land met dezelfde wetten, maar in het Zuiden heeft men ervoor gekozen die niet toe te passen, laat staan de naleving te controleren en af te dwingen. Verkeersregels, signalisatie, ononderbroken witte lijnen, zebrapaden en rode lichten, ze bestaan, maar zijn facultatief; ze worden je meegegeven bij wijze van vrijblijvende informatie. Je kijkt maar wat je ermee doet. Tachtig à negentig procent van alle wagens heeft lichte blikschade en krassen. De nochtans vriendelijke, warme en zelfs galante Napolitanen veranderen in een bende wilde bavianen zodra je ze twee of vier wielen geeft. Hier krijgt het, toch al misselijk makend, eufemisme: ‘sportief rijden’ een geheel eigen invulling, waarbij onze eigen breinloze verkeersmacho’s rustig verdertuffende doedjes lijken.

Met de persoonlijke hygiëne van de Napolitanen is er absoluut niks mis, maar de stad en de omgeving is ronduit smerig. En dat hebben ze aan zichzelf te danken. Ik heb het niet over een pittoreske en gezellige rommeligheid die wij in onze koude Noordelijke kikkerlandjes zo mis-

sen. Dertig of meer jaren van we-arrangeren-dat-wel en dat-komt-welin-orde hebben voor een berucht geworden afvalverwerkingsprobleem gezorgd waar niemand nog een oplossing voor ziet en dat van tijd tot tijd opnieuw in de internationale pers opduikt. Afval wordt sporadisch of niet opgehaald en belandt langs de weg. Miljarden van de overheid en Europa die een decennia aanslepend probleem dan toch uiteindelijk moesten oplossen zijn toch wel verdwenen zeker. Zonder begin van een, zelfs maar tijdelijke, oplossing. Zonder één verbrandingsoven of verwerkingsfabriek te bouwen. Hoe zou dan nu toch zo gekomen zijn? U mag driemaal raden, maar de woorden overheid, zakenwereld en maffia komen in verschillende melanges voor in het antwoord.

Sociologen, politicologen, of misschien beter meteen criminologen moeten dat maar eens uitzoeken. Ik vermoed dat de uitdrukkingen: ‘duidelijke, afdwingbare afspraken’ en ‘geldkranen dicht tot…’ ook in de verslagen zullen opduiken.

Dat is wat een week vakantie in Napels doet met een mens. Hint: ga nooit aan de slag met een huurauto in die contreien.

Zonnige groeten uit het Zuiden vanwege Max

vrijzinnig antwerps tijdschrift

POËZIE

Serpil Karisli

sterven KONINGSWATER Wij schonken sprankelend koningswater in robijnglazen en dronken ons een weg naar buiten de vaart van de dagen.

Wij zwommen ons een zondvloed in hapten slechts af en toe naar adem nood in woordenstroom.

Onze wonderlijke gaven gaven ons zuurstof in de mond.

Zo mondden wij in en uit elkaar.

In en uit elkaar.

Deze poëziebijdrage wordt verzorgd door het literair tijdschrift G. (voorheen: “Gierik & Nieuw Vlaams Tijdschrift). Informatie over G.: www.gierik-nvt.be

Kim Pauwels (°1983) studeerde Romaanse talen in Antwerpen. Na een tiental jaar les gegeven te hebben in Merksem, werkt ze nu in Brussel bij Studio Hans Op de Beeck. n In februari 2017 debuteerde ze bij uitgeverij Vrijdag met de dichtbundel ‘Tweelingstrijd’, waaruit het gedicht ‘Koningswater’ komt. Momenteel heeft ze een tweewekelijkse column in de culturele uitgaanskalender ‘WeekUp’. Ze werkt aan een nieuwe dichtbundel én aan haar eerste roman.

[ 9 ]

vat 74 

Vijf dagen

Dimitri De Meester

COLUMN

van roes Uit: Dimi³ ‘s verhalen over zin in ’t leven, in mensen en werk Zijn Blog philozoff.wordpress.com

[ 10 ]

‘Hey Dimi, alles in orde met jou? Moet ik me ongerust maken?’

Las ik op het scherm van mijn gsm. Het was ondertussen al laat op de avond. En ik had net mijn glas bijgeschonken. Ik was tevreden over de Spätburgunder die me die avond gezelschap bood. Elegant met lichte houtrijping. Zalig! Het plaatsen van mijn glas ging me makkelijker af dan het bericht.

W

at bedoelde mijn vriend precies, die duidelijk mijn permissie niet nodig had om ongerust te zijn?

‘Wel,’ schreef hij toen ik mijn verwarring met hem deelde, ‘ik had eerst nog niet door dat je daar alleen was. Nu pas is me dat duidelijk en ik vind dat precies toch wat, nou ja,… vreemd. Hoewel, jou kennende!’ gevolgd door een smiley. Dit was het derde soortgelijk bericht dat ik die dag van vrienden had ontvangen en dan ben ik geneigd om van een patroon te spreken met als thema: ‘Dimi zit alleen in het Zwarte woud en dat vinden we opvallend, om niet te zeggen vreemd, maar ook wel moedig en tof!’

Een wereld van stilte en uitgestrektheid De sneeuw kraakt onder de zolen van mijn bottinnen. Dat doet het al een ganse dag. Ik draai rond en het enige dat ik zie, is sneeuw. In de verte tonen de Zwitserse Alpen ongegeneerd hun grootsheid.

Een heel eind verderop zie ik een groepje mensen voorbij skiën. Een beeld van een andere wereld die nu vreemd aandoet: skivakantie met vrienden. Achter

“

mij prikken dennen op grote hoogte de lucht. Hier sta ik dan.

In mijn eentje. In de stilte. De stilte die me ondertussen al vier dagen vergezelt. Enkel ’s ochtends en ’s avonds nemen we even afscheid wanneer ik de dag start met eieren te bestellen en afsluit met de ober mijn selectie heerlijk Duits druivensap door te geven.

Naast die stilte is er vandaag ook de uitgestrektheid, die ik alleen kan zien door met mijn ogen haar grenzen af te tasten. Even adem ik het landschap in zet dan mijn tocht verder.

Zes dagen in het Zwarte Woud.

De donkere Tittisee vormt er mijn uitvalbasis. Ik logeer in een hotel waar de vergane glorie voor een aparte charme zorgt. Weinig gasten, behalve in het weekend. En ik zie hen regelmatig kijken wanneer ik met mijn boek en schriftje aanschuif voor het diner. In hun blikken meen ik de vraag te zien passeren: ‘wat is zijn verhaal?’ Ik glimlach vriendelijk terug.

Unieke ervaringen Mijn laatste wandeling. Vandaag een ganse dag samen met de zon die voor licht en warmte zorgt.

Meteen vanaf de eerste meters ga

Naast die stilte is er vandaag ook de uitgestrektheid, die ik alleen kan zien door met mijn ogen haar grenzen af te tasten. ik helemaal op in het landschap.

De rust die zich ondertussen diep in mij heeft genesteld ervaar ik op die laatste dag als het meest intens.

Het lijkt alsof ze elke vezel, elke bloedcel van mijn lijf bedwelmt.

Waar het de eerste dagen nog koning onrust was die regeerde, heeft gaandeweg een lichtheid haar plek in mij gevonden. De stilte, rust en lichtheid laten toe.

Ze laten veel toe. Dat ik mij op dat moment, die wandeling, die dag, ongekend sterk kan verbinden met mijn omgeving: de bomen, vogels, de bergflanken, het water, etc. Een bijzonder intense beleving die elke poging om haar te beschrijven bij voorbaat onmogelijk maakt.

Wanneer ik wat later naar woorden zoek om dit soort ervaringen te vatten, om ze voor mijn hoofd te kunnen duiden of om ze met anderen te kunnen delen, kom ik terecht bij omschrijvingen zoals ‘een diepe ervaring van Flow’, ‘awareness’, ‘zijn’, ‘overgave’, ‘trans-

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 11 ]

naar roes cendent’, ‘spiritueel’… Thema’s die ik zelf al lang exploreer door erover te lezen, schrijven, mediteren, praten, … Maar nooit heb ik ze sterker ervaren dan tijdens deze trip en de laatste wandeling in het bijzonder.

Het zijn niet mijn eerste ervaringen van deze soort. Wel was de intensiteit ervan uniek. Dit soort ervaringen hebben iets buitengewoon krachtigs wanneer ze beleefd worden en tegelijk iets bijzonder kwetsbaar wanneer ze gedeeld worden.

Stilte is magisch creatief Er spreekt magie uit stilte. In de zin dat stilte het gordijn voor de magie van de omgeving opent. Hier en nu.

Stilte is een verhaal van geven en nemen. Om de stilte te kunnen nemen, moet je jezelf geven. Zonder respect voor de stilte en zonder haar te grijpen en niet meteen los te laten, valt er immers weinig te beleven.

Dan is het stil. Et alors? Ik kan het zelf moeilijk anders verwoorden dan dat je je verbindt met de stilte door haar als het ware in te ademen en door je lijf te jagen. Een infuus van 500ml stilte, recht in de ader.

Mijn eerste dag in de stilte ervaar ik trouwens telkens als hoogst oncomfortabel. Het brengt de shit naar boven, als een soort turbo mest.

Onrust. Twijfel. Zelfkritiek. Bonjour les amis! Mijn eerste stappen in een stille en trage omgeving gaan dan ook meestal voorbij aan de schoonheid en magie van de omgeving. This guy is torturing himself. Eerst even loskoppelen van de kwelling die zich in mijn hoofd afspeelt. Hoe? Door vooral niets te doen. Geen leuke trucjes of handige tricks. Dit is magie van een geheel andere orde. ‘Nu niet gaan lopen Dimi. Blijf… blijf.’

Aan overgave – ik had zoveel andere woorden kunnen gebruiken en toch is het dit éne dat blijft hangen – gaat in mijn beleving geen bewuste stap vooraf. Het overkomt me. Plots.

Plots laat ik los. En gaat verkramping over in ontspanning. Plots zit ik niet meer in mijn hoofd. Dan kan de stilte spreken en is er enkel nog een diepe en ruime ervaring.

Ik lig op mijn bed. Beneveld staar ik naar het plafond. Dat laatste glas was heerlijk. En zeker ook te veel.

Vijf dagen van roes naar roes.

What a trip!

Dit is magie van een geheel andere orde

vat 74 

Spraakve

COLUMN

rond verschoon- en

Max Schneider

[ 12 ]

Ik zie, met enige ironie of erger van mijnentwege, jongens en meisjes uit de zachte sector die zich tijdens vergaderingen buigen over de vraag hoe ze in hun brochures of persteksten een of andere handicap, sorry beperking, gaan benoemen, want het vorige verschoonwoord is onbruikbaar geworden omdat het toch opnieuw blijkt te kwetsen.

I

k hoorde laatst een moeder pleiten om haar zoon met een ernstige verstandelijke beperking ‘neurologisch divers‘ te noemen. Als ik haar daar plezier mee kan doen, waarom niet; zo slecht is mijn karakter nu ook weer niet. Als door de normale woordinflatie binnen afzienbare tijd die verzachtende omschrijving toch ook weer kwetsend geworden is zal ik opnieuw met plezier de omschrijving gebruiken dat ze dan zullen fabriceren.

Woordinflatie Maar inderdaad, woordinflatie zorgt ervoor dat woorden iets anders gaan betekenen of minstens een andere gevoelswaarde krijgen. Debiel was bijvoorbeeld een gewone technische term uit de psychologie. Na verloop van tijd verbloemen de woorden nog onvoldoende en moet de taalgebruiker mee opschuiven: vroeger vond je iemand die neurologisch divers was in een gekkenhuis, dan in een krankzinnigengesticht, vervolgens in een psychiatrische inrichting, een psychiatrisch ziekenhuis om dan uiteindelijk in een psychiatrisch centrum terecht te komen. Toen ik jong was waren er onderontwikkelde landen, maar dat bleken enkele jaren later minder ontwikkelde landen te zijn die ontwikkelingslanden werden om vandaag de derde wereld te vormen.

Voor alles wat gevoelig ligt of zou

kunnen liggen bestaat er wel een lijstje: vroeger was je een gebrekkige, toen werd je gehandicapte, mindervalide, andersvalide en vandaag ben je een persoon met een beperking.

Het eufemisme werd niet de laatste jaren uitgevonden, maar ik heb toch de indruk dat er een versnelling optreedt. Verschoonwoorden bestaan al sinds de mens de zaken mooier wil voorstellen dat ze in werkelijkheid zijn. Het N-woord is al een hele tijd absoluut verboden, terwijl het oorspronkelijk zonder veel bijbedoelingen gebruikt werd als je iets over Afrikaanse mensen wilde zeggen.

De blanke blijkt dan weer wit geworden te zijn omdat blank iets teveel onterechte zuiverheid impliceert.

Of gaat het misschien helemaal niet over een werkelijkheid die mooier moet voorgesteld worden? Gaat het over een terecht moreel voortschrijdend inzicht waarbij de taalgebruiker zelf aanvoelt dat de connotaties die bij een woord horen gewild of ongewild denigrerend zijn?

Een en/en-verhaal Of gaat het over een opgeëist recht op lange tenen waarbij iemand de kans ziet eigen lichtgeraaktheid uit te vergroten tot een racistisch isme? Laat me raden, het zal een en/en-verhaal zijn. Maar ik kan me niet van de indruk ontdoen dat er vandaag meer aan de hand is. Goede bedoelingen hebben immers vaker

de neiging om door te schieten. Het zijn trouwens niet altijd de achtergestelden zelf die verongelijkt reageren.

Dikwijls zijn de luidste eisers mensen die, tevreden met zichzelf, de gediscrimineerde medemens paternalistisch in verdediging nemen en vanop hun morele heuveltje neerkijken op iedereen die niet voldoet aan hun hoge ethische standaards.

Valt er een analogie met de #metoo-beweging te bespeuren?

Daar zie je ook protest, dat aanvankelijk meer dan terecht was, uitmonden in verontwaardiging over de ongevraagde kus van de sprookjesprins op de lippen van de Schone Slaaptster.

Of de verpreutsing die toeslaat op l’Ile du Levant waar nudisten nochtans al decennia rondliepen in het kostuum dat ze van God gekregen hadden.

Ik geef toe, het wordt een stukje met meer vragen dan antwoorden.

Ik voel bij die taalgevoeligheden wel iets; ik vind daar wel iets van, maar wat hebt u daar aan? Morele kwesties zijn immers verdomd moeilijk met een bewijs te beslechten. Het is niet dat de ene mening niet beter onderbouwd en waardevoller kan zijn dan de andere, maar toch. Pakweg binnen dertig jaar vragen we ons misschien af hoe we het anno 2018 in ons hoofd haalden om over vlees eten te spreken als een gewone culinaire voorkeur en niet als een vorm van moord vergelijkbaar met antropofagie.

Veranderende betekenissen spelen niet alleen een rol in de wereld van de gevoeligheden en connotaties rond

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 13 ]

erwarring “ taboe woorden

de gediscrimineerde medemens, maar ook in sociologie en dus in de politiek. Daar kun je zonder het zelf te beseffen zomaar in een andere sociale klasse terecht komen.

Elite versus volk Ik geef toe, het verbaasde me ook, want ik had het, met mijn pensioentje, niet meer verwacht om bijvoorbeeld tot de elite gerekend te worden. Als je uit het volk komt, hard werkt, goed spaart en dan tot de lagere middenklasse doorstoot, tot daar aan toe, maar de elite? Neen, ik had het niet zien aankomen. Met de nieuwe invullingen van categorieën als ‘het volk’ en ‘ de elite ’ hebben ze het dan ook niet over financies. Je kan volks, zelfs een beetje plebejisch zijn met een dikke bankrekening en je kan net zo goed tot de verfijnde elite behoren zonder een rooie duit.

Het hangt er allemaal maar vanaf wie het woord in de mond neemt en in welke context dat gebeurt. Het kamp waartoe de commentator behoort bepaalt of het een scheldwoord, dan wel een geuzennaam is. Let goed op de context en de lichaamstaal als iemand je bijvoorbeeld een Gutmensch noemt. Valt het mee dan is het een geuzennaam en bedoelt hij dat je, niettegenstaande de verharding van de maatschappij toch het hart nog op de juiste plaatst hebt zitten. Waarschijnlijk bedoelt hij ter linker zijde. Soms echter, krijg je het woord toegesnauwd, voorafgegaan door ‘politiek correcte.’ Dan bedoelt je gesprekspartner dat je een naïeveling bent die niet wil inzien dat al die

moreel hoogstaande hulpvaardigheid en tolerantie mee verantwoordelijk is voor de invoer van religieus geïnspireerde ongein.

Wie behoort er dan tot die elite of tot het volk? Twee woorden die hun taak in onze taal jarenlang probleemloos volbracht hebben en nu zodanig overvuld geraken met betekenissen dat je er een definitie bij nodig hebt.

Het is trouwens ook niet zo eenvoudig een goed sluitende en compacte definitie te geven want dit soort containerbegrippen betekenen na een tijdje alles en dus niets meer.

Geen definitie, maar een onvolledige opsomming van dikwijls voorkomende kenmerken dan maar: als je tot de elite behoort, dan is de kans groot dat je hogeropgeleid bent, de kinderen in de bakfiets naar een systeemschool brengt, dat je milieubewust en zeer tolerant bent, dat je in je eigen biotoop heel wat, eveneens hogeropgeleide gekleurde mensen maar weinig arbeiders vindt.

Je begrijpt niet hoe overwegend arme mensen voor Trump, Brexit of extreemrechts kiezen. Je hebt hoe dan ook minder contact met dat proletariaat dat je nochtans beweert te respecteren en verdedigen. Je stelt met klem dat niet àlle migranten problemen veroorzaken, dat niet àlle moslims terroristen zijn; je zegt dat op verwijtende toon en gebruikt woorden als monolithisch, discriminatoir en amalgaam. En vooral je stemt rood, groen of eventueel lichtblauw.

Behoor je tot het andere kamp dan ben je soms wel, maar meestal niet hogeropgeleid. Je begrijpt niet dat de overheid zich blijkbaar meer zorgen maakt over genderneutrale toiletten of drie opgehakte bomen dan

Het kamp waartoe de commentator behoort bepaalt of het een scheldwoord, dan wel een geuzennaam is.

over jouw koopkracht en jobzekerheid. Politici van de partij waar jij, je ouders en grootouders altijd voor gestemd hebben spreken jouw taal niet meer. Uit frustratie stem je voor Trump, Brexit of extreemrechts.

Je wilt best aannemen dat niet alle migranten problemen veroorzaken, maar je kunt alleen een exotische buurt betalen waar wél problemen zijn. Milieubewustzijn, allemaal goed en wel, maar waarom heb je dan het gevoel dat jij zowat de enige bent in je gekleurde straat die zijn huishoudelijk afval gesorteerd op de stoep zet? En vooral, je aanhoort verbitterd de verwijten van de elite vanwege jouw ruk naar rechts.

Natuurlijk moet je nog altijd op de context blijven letten want om de taalonduidelijkheid te laten voortduren bestaan de ‘oude’ betekenissen van volk en elite ook nog altijd.

Waarschijnlijk hebben die supersnelle betekenisveranderingen en bijhorende woordinflatie iets te maken met de sociale media en hun onpersoonlijkheid. Aan een gewone ouderwetse cafétoog laat je het wel uit je hoofd om iemand een racist of nazi te noemen als zijn mening je niet aanstaat. Aan de wereldwijde internettoog heb je dat onvriendelijk bedoelde epitheton te pakken zodra je meer dan twee vraagtekens plaatst bij de zegeningen van de multiculturaliteit.

En? Weet u al of u tot de elite of het volk behoort? Laat me opnieuw raden… het is een en/en-verhaal.

[ 14 ]

vat 74 

Het gesproken

In Park Middelheim spant het groen al decennia samen met de beeldhouwkunst. Sinds 2014 is deze beleving verrijkt met ‘Dichter bij Beeld’, een poëtische wandelroute langs geselecteerde beelden. Op 23 juni jl. was de première van de tweede editie een feit. Een zomerse avond lokte vele belangstellenden naar twaalf monumentale plastieken: een bijzondere kijk- én luisterervaring.

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 15 ]

POËZIE

beeld S

Erick Kila

culpturen nodigen als vanzelf uit tot gedachten. Ze herdenken, ontroeren of choqueren. In de meeste gevallen roepen ze vragen op. Met name beelden ‘buiten’ hebben dat sterk. Ze staan immers niet op zichzelf; ze doen iets met de ruimte om hen heen.

Dichter Richard Foqué selecteerde als vaste curator van ‘Dichter bij Beeld’ al een tijdje geleden de sculpturen voor de nieuwe route.

Hij zocht vervolgens bij elk beeld een dichter en liet daarna de verbeelding haar werk doen. De resultaten zijn bijeengebracht in een subtiel vormgegeven bundel met gedichten en aanvullende informatie. Het aardige is dat ook de ‘losse’ bezoeker op eigen gelegenheid de poëtische Middelheim-ervaring goed kan ondergaan. De twaalf gedichten en hun beelden zijn in het boekje namelijk gecombineerd met een nuttige routekaart.

Tijdens de première-avond bleek maar weer eens hoe de combinatie van woord en plastiek prikkelt tot eigen overwegingen. Soms bleken gedicht en voordracht een eye opener, soms werd het raadsel alleen maar groter. Denken en discussiëren over kunst: hoe kijk en luister je naar iets dat speels afwijkt van het alledaagse? Het blijkt toch vaak een kwestie van ‘voorbij het beeld zien’ te zijn. Op een onbewaakt ogenblik zingt het verhaal zich dan heus wel los uit materie en klank.

Frank Decerf, Jo Gisekin, Peter Holvoet-Hansen, René Hooyberghs, Maarten Inghels, Erick Kila, Ruth Lasters, Els Moors, Kim Pauwels, Max Temmerman, Antoon Van den Braembussche en Joke Van Leeuwen waren de geselecteerde dichters. Ze ontvingen ieder zes groepen wandelaars bij ‘hun’ sculptuur. Zo’n vierhonderd liefhebbers werden door hen ondergedompeld in de beeldende krachten van Park Middelheim.

Oudere en jongere dichters en objecten zorgden voor gevarieerde confrontaties in het stille groen.

Zo ontlokte Tony Craggs abstracte metalen plastiek Envelope (1996) aan dichter/filosoof Antoon Van den Braembussche (1946) een contemplatieve strofe.

Zie, als je kijkt, raak je je herkomst aan: het raster waarin licht en schaduw elkaar eindeloos ontmoeten.

Bij Miracolo, een figuratief, maar prettig ontspoord, ruiterstandbeeld van Marino Marini (1953 – 1956) dichtte Peter Holvoet-Hanssen (1960) het swingende De hangende ruiter.

de ruiter heeft een boodschap voor het Dichtertje ’t reuzinneke is groot en ik hang vast aan ’t paard het hoeft en zoeft, het bliksemt in het hoofd en vlam het paard zit op de kont, daar valt de mens – dit zijn Marino’s benen, typisch van Marini om dit zo in brons te gieten want het tafereel blijft duren telkens wij het zien of dit herlezen voeten poten één in bindende beweging

[ 16 ]

vat 74 

“

Waar het ging om de wisselwerking woord – sculpturale abstractie ontvouwden zich bij Maarten Inghels, Els Moors en Jo Gisekin intrigerende scenario’s. De Middelheim objecten werden bij deze dichters een soort decor voor kleine poëtisch geladen ‘verhalen’.

Maarten Inghels bij Per Kirkeby, Zonder titel (1993)

Een poes die met de knot grijze wol duelleert en het van hot naar haar door het huis jaagt tot het ontrafeld in een dode hoek belandt, zo drentel ik door dit doolhof met mijn verfrommelde hersenen een bol touw –

Els Moors bij Luciano Fabro, Badenden (1994)

zo staan de badenden stil tot aan de lendenen te dansen in het licht van de namiddag en verdwijnen

Jo Gisekin bij Barbara Hepworth, Cantate Domino (1958)

Ik vraag je: verdrijf me niet versnijd me niet tot schroot. Beschaduw mij. Er ruist gezang der Stille Dagen in dit gerekt metaal scheerlings de oorschelp langs.

De combinatie van prent en poëzie is natuurlijk al lang bekend, bijvoorbeeld van bibliofiele edities van gedichtenbundels.

De combinatie van prent en poëzie is natuurlijk al lang bekend, bijvoorbeeld van bibliofiele edities van gedichtenbundels. Een prikkelend samengaan van disciplines is er dan, op voorwaarde dat er niet alleen maar van een simpele ‘illustratie’ bij een tekst sprake is.

Een dichter als ‘gids’ tijdens de zintuigelijke ervaring die de wandeling door een beeldentuin vanzelf al is, voegt toch weer iets geheel anders toe. Richard Foqué beschrijft het doeltreffend in zijn inleiding bij de bundel: hard materiaal omgezet in de zachte vluchtige stof van het woord.

De ongedwongen mix van 2D en 3D liet tijdens de voordrachten een sprank magie door het avondlijke Museum Middelheim tintelen. Er werd ademloos geluisterd naar de dichters en na afloop was het nog lang onrustig op het terras bij het kasteel.

De organisatie overweegt de frequentie van Dichter bij Beeld te verhogen van eens in de vier naar eens in de twee jaar. De bundel/wandelgids, een uitgave van vzw Middelheim Promotors, is te koop bij het museum (€ 10). Door vriend van het Middelheimmuseum te worden, steunt u de activiteiten rond de collectie (info: site en museumshop).

Middelheimmuseum Middelheimlaan 61 2020 Antwerpen www.middelheimpromotors.be Openingstijden: oktober tot maart 10-17 uur april en september 10-19 uur mei en augustus 10-20 uur juni en juli 10-21 uur

foto’s: Vincent Breugelmans

agenda september

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 17 ]

31

Boekvoorstelling Gesneuvelde Landschappen 1914-1918 (Omar Van Meervelde) Een tocht door de Westhoek inspireerde de kunstenaar tot het maken van een reeks landschapstekeningen, waarvan nu een aantal in het boek ‘Gesneuvelde Landschappen 1914-1918’ werden verzameld.

Het boek ‘Gesneuvelde Landschappen 1914-1918’ is tijdens de voorstelling én de tentoonstelling verkrijgbaar ( open van 1 september t/m 5 september, van 14:00u tot 18:00u. (3 september gesloten).

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen AUG

20:00

3

Cel Vermiste Personen voordracht door Alain Remue Grijze Geuzen Antwerpen Alain Remeu spreekt over het ontstaan, de plaats in de politieorganisatie ende concrete werking van de cel.

De lezing wordt voorafgegaan door een lunchbar (vanaf 12:00u) info: info@grijzegeuzen.be of 032893722 (Willy Roovers) Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen SEPT

14:00

7

Vernissage tentoonstelling Natuurfotografie Ann M. Higuet Ann Higuet is een Belgische natuurfotograaf die haar afbeeldingen en verhalen gebruikt om mensen bewust te maken van de kostbare Schoonheid die ons alom omringt.

De tentoonstelling loopt van 8 tot 28 september.

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen SEPT

19:00

8

Zilveren Jubileum Grijze Geuzen Antwerpen (informatief) Academische zitting, gevolgd door feestlunch, voorbehouden aan de leden.

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen SEPT

12:00

8

Bezoek aan de Saffraanboerderij in Morkhoven Willemsfonds Edegem/Mortsel Toelichting en wandeling door de bloeiende saffraanvelden, gevolgd door proeverij. Gepaste kledij en -schoeisel aangewezen. Nadien volgt nog koffie/ thee en gebak.

Deelname WF leden €15 – niet leden €20 Locatie: Saffraanboerderij , Leefdaalstraat 14, Morkhoven Ten laatste inschrijven 1 september Secr. Lisette De Clercq - 0497 43 44 07 SEPT

11

Tweede Karel Poma lezing, met als gastspreker Caroline Pauwels (rector Vrije Universiteit Brussel) Willemsfonds Antwerpen Inkom gratis, Zaal Elzenveld, Lange Gasthuisstraat 45, te 2000 Antwerpen Info: willemsfondsantw@hotmail.be SEPT

20:00

13

De supersamenwerker Lezing door Dr. Dirk Van Duppen: huisvandeMens en HV Herentals Dr. Dirk Van Duppen, heeft samen met Johan Hoebeke aan de hand van recent wetenschappelijk onderzoek het boek “De supersamenwerker” geschreven. Uit studies komen ze tot de conclusie dat empathie, samenwerking, altruïsme en sociaal gedrag bij de mens essentiële verworvenheden zijn van de evolutie.

Onze overleving berust meer op samenwerking dan op het egoïsme van de koele winstwolf.

Locatie: huisvandeMens Herentals, Lantaarnpad 20, Herentals SEPT

20:00

14

Leesclub met boekbespreking 15:00 Ik, Jan Smeeken, schelmenroman van Rick De leeuw & Remco Sleiderink Willemsfonds Antwerpen Deelname: 5,00 EUR Info: willemsfondsantw@hotmail.be SEPT

15

Museum DIVA en Waterbus Willemsfonds Deurne Zoals een diva schittert op het witte doek, straalt de schittering van diamant in Antwerpen af op zijn omgeving. DIVA. Antwerp Home of Diamonds, een nieuwe naam voor de versmelting van het Zilveren het Diamantmuseum. Je ontdekt er verborgen schatten en nog zoveel meer.

Aansluitend waterbus naar Hemiksem en facultatieve lunch in de Veertoren.

Locatie: DIVA, Suikerrui 17-19, Antwerpen Deelname: € 10 (inclusief DIVA en Waterbus, exclusief lunch) SEPT

10:30

16

Erfgoedwandeling in het Mastenbos en Fort Ertbrand, Kapellen. i.s.m. GroenRand en het Regionaal Landschap de Voorkempen.

Humanistisch Verbond Schijnvallei Oostrand In dit prachtige stukje natuur zijn nog overblijfselen van loopgraven terug te vinden uit W.O. I, alsook militaire architectuur in de onmiddellijke omgeving van de anti-tankgracht. Gids: Carl Goossens.

Info: hvvschijnvalleioostrand@gmail.com SEPT

10:30

17

Huisgenoten: praatgroep ‘verder na verlies’ Maandelijkse, vrijblijvende praatgroep rond rouw en verlies. Begeleid door ervaren moreel consulente en (groeps) psychotherapeute.

Opgelet: graag op voorhand inschrijven via antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80 Locatie: huisvandeMens, Jan Van Rijswijcklaan 96, 2018 Antwerpen SEPT

13:30

17 18

Film “Zagros” HV Schoten Locatie: De Kaekelaar, Sint-Cordulastraat 10, 2900, Schoten Tickets: 5 euro - Reservaties: 03.680.23.40 of ccticket@schoten.be SEPT

SEPT

14:00

20:00

19

Daguitstap St Amands aan de Schelde en Hingene, met bezoek aan Emile Verhaeren museum (vm) en Kasteel d’Ursel (nm) Willemsfonds Antwerpen Deelname: toegangen, gidsen en bier + kaas in kasteel €33,00; mogelijkheid tot een high tea in het kasteel mits een toeslag van €12,00.

Info: willemsfondsantw@hotmail.be SEPT

09:00

[ 18 ]

agenda oktober vat 74 

23

“Het erfrecht verandert.

11:00 Wat nu?” Aperitieflezing door Prof. Em. Hélène Casman HV - Vrijdenkend Mortsel Locatie: Atheneum Mortsel, Ingang Molenlei 2, Mortsel Inkom gratis – Inschrijven via vrijdenkend.mortsel@gmail.com SEPT

26

Debat over “Basisinkomen” met, prof.dr.Marc De Vos, (UGent), prof.dr.Francine Mestrum (ULB) en prof.dr.Walter Van Trier (UGent) HV Schijnvallei Oostrand en HV Vrijdenkend Lier Locatie: Cultuurcentrum Den Boomgaard, Antwerpsesteenweg 57, 2520 Broechem (Ranst) Info: hvvschijnvalleioostrand@gmail.com SEPT

20:00

29

Fakkeltjesdag VLAM en Vrijzinnig Antwerpen Een ontmoetingsdag voor leerlingen NCZ van het 1ste – 2de leerjaar. Een gekke plek om maffe mensen, zotte spelletjes en bangelijk lekkere hapjes te ontmoeten, te spelen, te knabbelen!

Het is een eerste kennismaken met de georganiseerde vrijzinnigheid en de daarbij horende verschillende verenigingen en doelstellingen.

Meer info bij de leerkracht NietConfessionele Zedenleer!

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, e Burburestraat 11, 2000 Antwerpen SEPT

20:00

1

“Ethische vragen over 14:00 stamcelonderzoek”, lezing door Heidi Mertens Grijze Geuzen Antwerpen, i.s.m. De Maakbare Mens De lezing wordt voorafgegaan door een lunchbar (vanaf 12:00u) info: info@grijzegeuzen.be of 032893722 (Willy Roovers) Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, e Burburestraat 11, 2000 Antwerpen OKT

1

Huisgenoten: praatgroep ‘verder na verlies’ Maandelijkse, vrijblijvende praatgroep rond rouw en verlies. Begeleid door ervaren moreel consulente en (groeps) psychotherapeute.

Opgelet!: graag op voorhand inschrijven via antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80 Locatie: huisvandeMens, Jan Van Rijswijcklaan 96, 2018 Antwerpen OKT

13:00

2

Vernissage “fototentoonstelling Alter Ego – IK/KIEL” o.l.v. Wim Rosiers en Theo Beck en “De Matrassenkoning”, een multimediale performance en lezing, door Wim Geysen Producties Agorakring en Vrijzinnig Antwerpen Het project beoogt om kinderen, die voornamelijk vanuit een kansarme buurt komen, via fotografie een beeld te laten scheppen waar ze trots op kunnen zijn en waar de hele buurt ( ouders, familie, externen, ….) naar kunnen komen kijken op de tentoonstellingen.

De tentoonstelling “Alter Ego” loopt tot 28 oktober 2018 Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, e Burburestraat 11, 2000 Antwerpen OKT

19:30

2

“Het controversiële 20:00 presidentschap van Donald Trump”, lezing door Prof.dr.Bart KERREMANS (K.U.Leuven) HV Vrijdenkend Lier Locatie: Stadsschouwburg Vredeberg, Vredebergstraat 12-14 2500 LIER OKT

Lezing:

Prof. Dr. Dirk De Wachter

In een wereld vol prikkels en hoge druk om een perfect en succesvol leven te leiden is geluk vaak ver te zoeken.

'Gelukkig zijn' is een doel op zich geworden, en niet na onze dood, in de hemel of het nirwana, maar meteen in het hier en nu.

Dat ligt niet voor de hand want het leven kan soms lastig en onrechtvaardig zijn en zolang er geen emoji voor aandacht bestaat belanden heel wat mensen in de wachtkamer van de psychiater.

Dirk De Wachter geeft geen pasklare antwoorden maar op zijn geestige, laconieke manier vertelt hij dat je met stilstaan en nadenken kan ontdekken dat het geluk, zoals het spreekwoord zegt, soms in een klein hoekje ligt.

Info: Wanneer: donderdag 11 oktober, 20u (deuren open vanaf 19u15) Waar: huisvandeMens Antwerpen, Jan Van Rijswijcklaan 92 2018 Antwerpen !OPGELET!: locatie kan nog wijzigen bij grote opkomst. U wordt hier tijdig van op de hoogte gebracht per mail Prijs: gratis (inschrijven verplicht)

Info & inschrijven antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80

6

Het betere boek “De Franse literatuur op het podium”. Philippe Claudel, Stefan Hertmans, Johan Op de Beeck, e.a. geven er hun visie op Frankrijk.

Willemsfonds Antwerpen Locatie: Minard, Walpoortstraat 15 te 9000 Gent Prijs:12,00 EUR (15,00 EUR voor niet-leden) Info: willemsfondsantw@hotmail.be OKT

9

Daguitstap Antwerpen met bezoek aan het DIVA (het nieuwe Diamant & Zilvermuseum) en het Rockoxhuis.

Willemsfonds Antwerpen Locatie: Suikerrui 17 te 2000 Antwerpen Mogelijkheid tot lunch; 14u00: geleid bezoek Rockoxhuis Prijs: 23,00 EUR (inkom en gids) – kortingen A-kaart en KBC bankkaart mogelijk.

Praktisch: Inschrijving +betaling uiterlijk op 19/09/2018 Info: willemsfondsantw@hotmail.be OKT

10:15

11

“Geluk”, lezing door prof.dr Dirk De Wachter deMens.nu – huisvandeMens Antwerpen In een wereld vol prikkels en hoge druk om een perfect en succesvol leven te leiden is geluk vaak ver te zoeken. Zijn lezing geeft geen pasklare antwoorden maar op zijn geestige, laconieke manier vertelt hij dat je met stilstaan en nadenken kan ontdekken dat het geluk, zoals het spreekwoord zegt, soms in een klein hoekje ligt.

Deelname: gratis, maar inschrijven is noodzakelijk. (antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80) Locatie wordt later medegedeeld OKT

20:00

11

Gespreksavond met Monika Triest “Wat zoudt gij zonder ’t vrouwvolk zijn?” Een geschiedenis van het feminisme in Vlaanderen HV Schoten Locatie: Kasteel van Schoten Inkom: 3 euro (2 euro leden Humanistisch Verbond) Reservaties: tel. 03.658.46.49 of info@hvvschoten.be OKT

20:00

11

Lezing over “Griep” door Dr. Patrick Lacor (UZ Brussel) Humanistisch Verbond Schijnvallei Oostrand, i.s.m. Willemsfonds Borsbeek Locatie: Cultuurhuis “De Pastorie”, Jozef Reussenslei 11, Borsbeek OKT

20:00

15 16

Film Three billboards outside Ebbing, Missouri HV Schoten Locatie: De Kaekelaar, Sint-Cordulastraat 10, 2900 Schoten Tickets: 5 euro; Reservaties: 03.680.23.40 of ccticket@schoten.be OKT

OKT

14:00

20:00

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 19 ]

november 18

“Onverklaarbare genezingen 19:00 en wonderen”, Lezing door Catherine De Jong huisvandeMens en HV Herentals Wanneer spreken we eigenlijk van een onverklaarbare genezing of wonder? Een nadere definiëring van deze begrippen is nodig om iets zinnigs te zeggen over deze verschijnselen. Welke verklaring bieden de geneeskunde en de medische psychologie? In deze presentatie proberen we alle aspecten die bijdragen aan deze fenomenen te benoemen en rationele verklaringen de ruimte te geven.

Locatie: huisvandeMens Herentals, Lantaarnpad 20, Herentals OKT

22

Voordracht door Els AMPE, schepen voor Ned. aangelegenheden in Brussel Het cultuurbeleid van de Stad Brussel en de voorstelling van haar boek Willemsfonds Antwerpen Locatie: Maagdenhuis, Lange Gasthuisstraat33 te Antwerpen Deelname: 5,00 EUR (lezing +receptie) Praktisch: Inschrijving +betaling uiterlijk op 9 oktober Info: willemsfondsantw@hotmail.be OKT

20:00

27

Historische stadswandeling ‘De Groote Oorlog’ Willemsfonds Deurne Ludwine Vereecke neemt ons mee doorheen het Antwerpen van de Eerste Wereldoorlog. Een twee uur durende historische ontdekkingstocht doorheen de donkerste dagen in de geschiedenis van ’t stad.

Locatie: Hendrik Conscienceplein Deelname: € 15 (inclusief snoepzakje) OKT

14:30

5

“Liefde met alle geweld”, door Kris Smet, auteur van het gelijknamige boek Grijze Geuzen Antwerpen Gewezen VRT-journaliste Kris Smet heeft zich altijd ingezet voor vrouwenrechten.

Het boek ‘Liefde met alle geweld’ schreef ze naar aanleiding van de blijvend hoge cijfers van familiaal geweld, vooral agressie tegen vrouwen in huiselijke kring.

De lezing wordt voorafgegaan door een lunchbar (vanaf 12:00u) info: info@grijzegeuzen.be of 032893722 (Willy Roovers) Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen N OV

5

Huisgenoten: praatgroep 13:30 ‘verder na verlies’ Maandelijkse, vrijblijvende praatgroep rond rouw en verlies. Begeleid door ervaren moreel consulente en (groeps) psychotherapeute.

Opgelet!: graag op voorhand inschrijven via antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80 Locatie: huisvandeMens, Jan Van Rijswijcklaan 96, 2018 Antwerpen NOV

6

“De bijbel : een vrij-zinnige lezing”, door Prof.dr. Ludo Abicht (UAntwerpen) HV Vrijdenkend Lier Locatie: Stadsschouwburg Vredeberg, Vredebergstraat 12-14, 2500 LIER NOV

20:00

8

Vernissage tentoonstelling “Nooit meer oorlog herdenken“ deMens.nu en Vrijzinnig Antwerpen In deze tentoonstelling wordt het herdenken van de Eerste Wereldoorlog belicht aan de hand van aan de hand van kritische vragen bij sfeervolle foto’s van Patrick Goossens.

Tijdens de vernissage brengt Wim Geysen aangepaste liederen en teksten. de tentoonstelling loopt tot 25 november Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen NOV

19:30

8

Gespreksavond met dr. Hetty Helsmoortel “Waarom heeft iedereen het plots over CRISPR?” HV Schoten Locatie: Kasteel van Schoten Een intervoorstelling over plakken en knippen met het DNA (meer info later) NOV

10 NOV

“Geraakt door de Oorlog” Willemsfonds Antwerpen Een evenement dat niet alleen focust op het verleden, maar de link legt naar huidige conflicten in de wereld en de vluchtelingenstromen die zij op gang brengen. Verwacht je aan debat, literatuur, poëzie, lezingen, voordracht en muziek.

Locatie: Museum Dr. Guislain, Jozef Guislainstraat 43 te 9000 Gent Deelname: tussen 15,00 en 40,00 EUR, afhankelijk van het gekozen programma Info: willemsfondsantw@hotmail.be 13:30 21:30

12 13

Filmvoorstelling “Au revoir là-haut” (meer info later) HV Schoten NOV

NOV

13 13

voorstellingen “Oorlogsstemmen” WO I, Oorlogsmuziek – Protestsongs vroeger en nu, door Guy Verlinde Organisatie: Vrijzinnig Antwerpen In Oorlogsstemmen geeft Guy Verlinde een overzicht over de gevolgen van Wereldoorlog I, aan de hand van anekdotes, gedichten en oorlogsliederen als ‘In Flanders Fields’. Daarnaast brengt hij belangrijke historische tegenstemmen zoals Martin Luther King en Nelson Mandela en protestsongs van o.a. Bob Dylan en John Lennon.

Inkom: 5,00 EUR Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen NOV

NOV

15:00

20:00

20:00

14:00

8

Daguitstap Mechelen, met bezoek aan de Koninklijke Manufactuur De Wit en ontvangst en bezoek aan het stadhuis van Mechelen Willemsfonds Antwerpen Afspraak in Centraal Station Antwerpen Prijs:11,00 EUR(exclusief treinticket) inschrijving en betaling uiterlijk op 9 oktober.

Info: willemsfondsantw@hotmail.be NOV

9:30

14

Bezoek aan Antwerp Airport Willemsfonds Deurne Een twee uur durende reis door de fascinerende wereld van de luchthaven en de luchtvaart in het algemeen.

Locatie: Antwerp Airport, Luchthavenlei z/n, 2100 Deurne Deelname: € 7 NOV

14:00

19

Johnny Voners zingt Aznavour Willemsfonds Antwerpen Locatie: Cultureel Centrum De Kern in Wilrijk Info: willemsfondsantw@hotmail.be NOV

14:30

22

Toneelvoorstelling “Soldaat Peaceful” – Theater Paljas Organisatie: Vrijzinnig Antwerpen Soldaat Peaceful wil niet vergeten.

NOV

19:30

[ 20 ]

vat 74 

december Hij werd tijdens de Grote Oorlog gerekruteerd om als veel te jonge soldaat in Vlaanderen te gaan vechten tegen het Duitse leger. Jaren later neemt hij ons mee in een spel van herinnering en tijd over zijn onverwerkte verleden.

Inkom: 10,00 EUR (drankje incl.)

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen

26 7

Tentoonstelling CREA-wedstrijd Organisatie: VLAM en Vrijzinnig Antwerpen Het resultaat van een Creatieve wedstrijd, in dit geval voor leerlingen NCZ van de 5de en 6de klas. Meer info bij de leerkracht Niet-Confessionele Zedenleer!

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen N OV

N OV

20:00

Filmvoorstelling “120 BPM” Keuze van Vrijzinnig Antwerpen

28

Filmvoorstelling “Una Mujer Fantastica” Keuze van Grijze Geuzen Antwerpen en HV Regio Antwerpen Noord Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen N OV

14:00

29

“De toekomst van de Vrijzinnigheid”, Lezing door Prof. dr. Freddy Mortier, voorzitter deMens.nu huisvandeMens en HV Herentals De Belgische vrijzinnigheid heeft zich de afgelopen vijftig jaar ontwikkeld van een pool binnen één tegenstelling (dit tot het katholicisme) tot een element in een Vlaamse, religieus diverse, omgeving.

Die context wordt gekenmerkt door een postreligieuze attitude. Welke zijn de consequenties van de positionering van de vrijzinnigheid hier binnen?

Locatie: huisvandeMens Herentals, Lantaarnpad 20 , Herentals N OV

20:00

29

‘Kijken’ in de ruimte - de grote astrofysische vraagstukken lezing door prof. dr J-P De Greve (VUB) over de mogelijkheid van buitenaards leven in het heelal.

Humanistisch Verbond Schijnvallei Oostrand, i.s.m. Willemsfonds Borsbeek Locatie: Cultuurhuis “De Pastorie”, Jozef Reussenslei 11, Borsbeek N OV

20:00

Optreden Symfonisch Orkest Vrije Universiteit Brussel, met als thema “Lucht” onder leiding van Jurgen Wayenberg HV Vrijdenkend Lier Locatie: Liers Cultuur Centrum “De Mol” Aarschotsesteenweg, 3, 2500 LIER 15:00

VUBorkest o.l.v. Jurgen Wayenberg

luchtvaardig Solist: Ken Serrien (euphonium) Solist: Carolien Van Nerom (klarinet) Bart Vande Voorde (klarinet) Woord: Ingrid Vanrutten / Yoeri Lewijze Raymond Ouverture | Ambroise Thomas Euphonium Concerto | John Stevens

DEC

In het kader van 7 dagen Sociale Film

27

2

D EC

Il Concerto para Clarinete | Oscar Navarro

2

D EC

11:00

Danse Bacchanale | Camille Saint-Saëns Poème symphonique | naar György Ligeti

“Musical 40 – 45” Organisatie: VHLW

Flying theme from E.T. | John Williams Into the storm | Robert W. Smith Suite from Aladdin | Alan Menken

vzw Antwerpen net na de eerste Info en reservatie (vanaf oktober): Wereldoorlog. Staf en Louis www.vub.ac.be/vuborkest Segers worden met een concerten@vub.ac.be jaar verschil geboren. Ze Tickets € 12 / € 8 (kassa € 15 / € 10) groeien op in een warm TIENEN - zondag 18 november - 16u CC De Kruisboog (Manège), St. Jorisplein 20 nest. De broers worden BRUSSEL - zondag 25 november - 15u hartsvrienden en niets AULA VUB Etterbeek, Pleinlaan toegang 13 lijkt hun band te kunnen BREDENE - zaterdag 1 december - 20u breken.

Eventcentrum Staf Versluys, Kapelstraat 76 LIER - zondag 2 december - 15u Tot het onvermijdelijke CC De Mol, Aarschotsesteenweg 3 gebeurt: de Tweede GENK - zondag 9 december - 15u CC C-Mine, Wilde Kastanjelaan 11 Wereldoorlog breekt uit en dat laat sporen na in elke huiskamer, in elk gezin, ook het gezin van Staf en Louis.

Deelname: Kaarten in CAT2 t.w.v. 59,95 EUR worden door VHLW aangeboden aan 39,95 EUR !!! Plaatsen beperkt: `wie het eerst komt, het eerst maalt` DEC In het kader van 70 jaar UVRM Inschrijven bij Vrijzinnig Antwerpen of 19:30 Grijze Geuzen Antwerpen, ten laatste op In 2018 bestaat het Verdrag 20 november a.s. voor de Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) 70 jaar.

Locatie: MONTEA in PUURS – kruising A12 Vernissage tentoonstelling “Domozy” en N16 De Syriër Saif Lama`a (Dumuzi) wordt Vrijzinnigantwerpen14@gmail.com / in 2009 geconfronteerd met groeiende info@grijzegeuzen.be censuur van IS (Islamitische Staat). Hij had geen andere keus dan te vluchten om zijn kunst te blijven uiten, te vluchten om “vrij te kunnen blijven leven.

D EC Huisgenoten: praatgroep 13:30 ‘verder na verlies’ De tentoonstelling loopt tot 30 december 2018.

Maandelijkse, vrijblijvende praatgroep rond rouw en verlies. Begeleid door Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ervaren moreel consulente en (groeps) “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 psychotherapeute.

Antwerpen Opgelet!: graag op voorhand inschrijven via antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80 DEC DEC Filmvoorstelling Locatie: huisvandeMens, Jan Van “Get Out” Rijswijcklaan 96, 2018 Antwerpen (meer info later) HV Schoten Met de steun en/of medewerking van de huizenvandeMens, het Vermeylenfonds, het Willemsfonds, het Humanistisch Verbond, VLC's en VOC's, Instellingen Morele Dienstverlening, Vrijzinnige Dienst Universiteit Antwerpen, HV Vrijdenkend Lier, UPV Kern Lier, Liers Cultureel Centrum, UPV Kern Tienen, Genkse Humanisten, Vrijzinnig Limburg, Erasmushogeschool Brussel, Vriendenkring Personeel VUB/ EhB/UZBrussel, Oudstudentenbond VUB, UZBrussel, Dienst Cultuur VUB, Uitstraling Permanente Vorming vzw, het Masereelfonds.

10

03

11 12

7

Prijsuitreiking CREAwedstrijd (zie ‘tentoonstelling CREA-wedstrijd) Organisatie: VLAM en Vrijzinnig Antwerpen Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen D EC

19:00

Anouk Leys

NCZ

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 21 ]

Welke titel wou ik deze brief geven? Het eerste wat bij me opkwam was “de ideale wereld”, maar vanwege het gelijknamige televisieprogramma, zou dit voor jou Nawfal, en jouw familie, zeer oneerbiedig zijn. En in een ideale wereld zouden geen kankers aanwezig zijn. Hoe het dan toch komt dat ik aan deze titel dacht, lezen jullie later.

D

e tweede titel waaraan ik dacht is inderdaad “Engel”.

Maandag 12 maart 2018 heb ik dit geleerd tijdens het begrafenisgebed in de moskee. Daar meldde de voorzitter van de moskee Bilal (Van Montfortstraat 33, 2140 Antwerpen) dat “omdat Nawfal nog niet de puberteit had bereikt, hij als engel naar het Paradijs gaat”. Wat voor gelovigen een zeer mooie en verzachtende gedachte is, maar ook voor niet-gelovigen, die niet in het hiernamaals geloven.

Start schooljaar 2017-2018 Laat ik eerst beginnen bij mijn halftijdse aanstelling als leerkracht niet-confessionele zedenleer in de Hoedjes van Papier (Thibautstraat 65, 2100 Deurne).

Leerkrachten levensbeschouwelijke vakken (LBV) krijgen, zoals klasleerkrachten, de klaslijsten van het eerste t.e.m. het zesde leerjaar, met dat verschil dat er achter de naam van elke leerling een levensbeschouwing staat vermeld.

Tijdens de lessen overlopen de leerkrachten LBV of er afwezige leerlingen zijn. Voor mij ontbrak er één leerling vanwege een langdurige ziekte. Bij mijn collega Islam was jij dat, Nawfal, leerling met een hersen-

tumor en epilepsie, opgenomen in het Revalidatiecentrum Pulderbos.

Begin oktober vernam ik via een infomail van de directeur van Het Vliegertje (Fort III-straat 5, 2100 Deurne), waar ik halftijds werk, het bestaan van de vzw Het Clownshuis.

‘Het Clownshuis Op Wielen’.

Het Clownshuis is een vzw die geheel gratis werkt voor langdurig zieke kinderen die thuis of in een revalidatiecentrum verblijven. De clowns skypen met de zieke kinderen of brengen thuis of in het revalidatiecentrum een “clownsbezoekje”. Alle clowns hebben een pedagogisch diploma en/of ervaring als ziekenhuisclown. Het “Clownshuis Op Wielen” is een splinternieuw project sinds begin dit schooljaar. Zij komen met een caravan naar de school van het langdurig zieke kind en brengen (gratis) voor de klas van dat ene kind een stukje clownesk poppentheater in de klas en in de caravan.

Met alle plezier nemen ze dan de cadeautjes die de kinderen in de klas gemaakt hebben mee naar dat ene kind die dan een individueel bezoekje van de clown krijgt. De doelgroep van Het Clownshuis zijn kinderen tussen 4 en de 10 jaar.

Actie Als nieuwe ploeg leerkrachten LBV, nl. nieuwe leerkrachten voor islam, rooms-katholieke godsdienst, protestants-evangelische godsdienst en niet-confessionele zedenleer, vonden we het allemaal noodzakelijk om iets te doen voor de langdurig afwezige leerlingen. We besloten mits toestemming van de ouders, de directeur en de klasleerkrachten Het Clownshuis uit te nodigen.

Op maandag 20 november 2017 is Het Clownshuis naar jouw/onze school gekomen voor de desbetreffende klassen van de betreffende leerlingen. Het was een succes: leerlingen in de school, ouders van de zieke kinderen, ouders van de andere leerlingen en het schoolteam apprecieerden dit initiatief.

Loesje (de clown) en haar fotograaf van Het Clownshuis, de zorgcoördinator van de Hoedjes van Papier en ik zijn ’s avonds naar het Revalidatiecentrum Pulderbos gereden met de knutselwerkjes, briefjes en kaartjes van de leerlingen.

Eerste ontmoeting Lieve Nawfal, je zat te eten in het eetzaaltje, samen met jouw leefgroep in het revalidatiecentrum. Door je epilepsie was je heel vaak “afwezig”,

[ 22 ]

vat 74 

“

Lieve Nawfal, lieve ouders en familie van Nawfal,

Afscheid Nawfal maar de momenten dat je “aanwezig” was, waren mooi om te zien. Je stelde vragen, vroeg ook wie er allemaal was, je reageerde op de clown … hoewel ik niet weet of je besefte of clown Loesje speciaal voor jou was gekomen. Alle andere langdurige zieke kinderen en aanwezige begeleiders van het revalidatiecentrum hebben zich goed vermaakt, ondanks de zieke toestand van de kinderen.

Ik weet niet of je de knutselwerkjes van je medeleerlingen begreep. Ik weet wel dat de warme geschreven woorden en de mooie creaties van jouw vrienden / klasgenootjes voor jouw familie ook belangrijk waren/ zijn.De zorgcoördinator en ik reden nadien huiswaarts, we waren erg onder de indruk van jouw ziekte/toestand en afwezige aanwezigheid. We beseften natuurlijk dat je er erg aan toe was en de zorgcoördinator vertelde me over jouw verleden. Over jouw zusje dat je ook al aan een spierziekte, 5 jaar geleden, hebt verloren en je overleden opa.

Met jouw mama heb ik één keer gebeld, ze lijkt me een zeer warme, dankbare en héél sterke vrouw.

In verband met Het Clownshuis wil ik graag melden dat ik met hen enkel heel positieve ervaringen heb gehad: vlotte en goede communicatie, goede opvolging van afspraken tussen hen, jouw ouders en de school.

Grappige, sympathieke en warme mensen voor de scholen, het revalidatiecentrum én vooral voor de langdurige zieke kinderen!

Steun en lof voor vzw Het Clownshuis!

F EB RUA RI 2 0 1 8 Het slechte nieuws … we kregen de melding dat je terminaal was. Verdriet, onmacht, gevloek … hoe moet je alle gevoelens benoemen?

Jouw klasgenoten en die van jouw zusje Lamis werden op school door twee psychologen van UZ Brussel geïnformeerd over kanker en hoe de behandelingen verlopen, die soms ook, spijtig genoeg, een slechte afloop kennen. De bedrukte gezichten en de vragenstroom van je klasgenoten vertelden me voldoende over hoe jouw vrienden ongerust waren.

1 2 M A A R T 2 0 1 8 – afscheid van Nawfal Beste Nawfal, net iets voor de speeltijd van maandag 12 maart 2018, klopte de juf van Islam op de deur van het klaslokaal, waar ik les aan het geven was. Haar vragende en ongeruste blik waren voldoende voor mij om direct, op haar vraag om naar de gang te komen, te reageren.

Via de sociale media uit de moslimgemeenschap had ze vernomen dat “Nawfal gisteren overleden was.”

Ik raadde haar aan de directie te verwittigen, terwijl ik ondertussen ook op haar klas lette.

De speeltijd werd vervroegd, alle leerkrachten werden verzameld in de leraarskamer en na een overleg door de directeur met het ganse team en de expertise van de juf islam, werd besloten om met enkele leer-

krachten en de leerlingen van de derde graad naar de moskee Bilal te gaan. De leerlingen van het 5de en 6de leerjaar werden ingelicht over jouw heengaan.

Verdriet …

Onder de beslissing van de directeur en in samenspraak met het leerkrachtenteam werd besloten om ook de leerlingen die wensten mee te gaan naar de moskee, die kans te gunnen.

In volledige vrijheid mochten ze beslissen of ze dit wilden of niet. Zij die beslisten om mee te gaan, daar werden de ouders van opgebeld door de leerkrachten van het 5de en het 6de leerjaar om te vragen of ze mee naar de moskee mochten gaan. De LBV-leerkrachten deden ondertussen de opvang van de leerlingen.

We wisten via de juf van Islam dat jouw begrafenisgebed volgde achter het middaggebed van 12u50.

We hebben de leerlingen in de klas laten middageten en zijn te voet naar Borgerhout gegaan.

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 23 ]

“ De ideale wereld Nawfal, dankzij jou, hebben vele leerlingen én leerkrachten de moslimgemeenschap een beetje leren kennen. Zo werden we op een hele warme en gastvrije manier ontvangen in de moskee Bilal door de voorzitter van de moskee, Mustapha Talal en de uitvaartverzorg heid (ongeveer 60 personen).

We leerden dat normaal de jongens en mannen in een andere plaats in de moskee bidden dan de vrouwen en meisjes. Dat je als -nog niet puber zijnde – heen gaat als engel. Dat de moslimgemeenschap zeer aangedaan was door de talrijke aanwezigheid van de school, dat je normaal je schoenen uit doet bij het betreden van de moskee, maar om tijd te winnen we als school, plastiek beschermhoesjes kregen voor over onze schoenen, dat we uitzonderlijk in schoolgroep gemengd het middaggebed en jouw begrafenisgebed mochten volgen via groot tv-scherm in een zaal boven de mannen-moskee, dat iedereen tijdens een begrafenisgebed afscheid kan komen nemen (biddend, nietbiddend, groot, klein, man, vrouw, gelovig, anders gelovig, niet-gelovig), gewoon ieder op zijn/haar manier van jou afscheid kan nemen en dat dit OK is.

Na het gebed stonden we op de binnenplaats rond jouw kist. De tijd die we daar samen doorbrachten, maar vooral de gevoelens én de verbondenheid die we daar samen ervaarden, is met geen woorden te beschrijven.

De knuffels die jouw papa gaf aan elke leerling, vriend, vriendin, schoolteamlid … De warme en zeer welgemeende toespraak voor de leerlingen van jouw mama … Nawfal het was pakkend, emotioneel zwaar, maar vooral je was duidelijk een graag geziene jongen.

We zagen respect op alle vlakken.

Zo hoort het!

Bij het verlaten van de moskee ontvingen we allemaal van de voorzitter van de moskee een dadel. Zowel jouw familie, Mustapha Talal (voorzitter moskee), Ben Hadach (uitvaartverzorger), als de aanwezige moslims en moslima’s waardeerden bijzonder de talrijke aanwezigheid van jouw vrienden, vriendinnen en het schoolteam van de Hoedjes van Papier.

Beste Nawfal, wij waarderen immens de gastvrijheid van de moslimgemeenschap van die maandag 12 maart 2018! Je hebt hard gestreden en spijtig genoeg hebben de kankercellen jouw lichaam uitgeput. Je blijft in onze herinneringen. Rust nu maar in Marokko naast jouw zusje en opa.

Anouk [Juf NCZ, Hoedjes van Papier]

NOOT Deze gebeurtenis is voor mij een voorbeeld van positief en actief wereldburgerschap. Hopelijk moet ik nooit meer afscheid nemen van een leerling die sterft aan een ziekte of een trauma of aan eender wat.

Ik blijf hopen op een mooie toekomst waar verschillende levensbeschouwingen elkaar respecteren en samen kunnen leven, zoals we dit die maandag hebben mogen ervaren. Geen enkele interlevensbeschouwelijke activiteit kleeft zo aan mij, als deze spijtige gebeurtenis.

Dank aan alle mensen die dit mogelijk maakten, om in alle vrijheid en naar ieders wensen, afscheid te kunnen nemen van Nawfal.

De woorden van maandag 12 maart 2018 van op mijn Facebookpagina herhaal ik: Ik voel me dankbaar omdat wij vandaag met de Hoedjes van Papier op een intense en immens korte tijd met leerlingen van 3de graad in de Bilal moskee afscheid zijn gaan nemen van een leerling die gisteren spijtig genoeg is overleden aan kanker, waar hij bijna 2j heeft tegen gevochten.

We stonden er als team.

We lieten onze gevoelens gaan.

We zijn zeer warm en goed ontvangen in de moskee.

We konden de kinderen helpen en steunen.

We ondervonden een gigantisch respect van de ouders en de moslimgemeenschap.

We kregen zeer goede uitleg van de voorzitter van de moskee en de verantwoordelijke van de uitvaart.

We konden rekenen op de stagiaires en poole-leerkracht en leerkrachten die op school bleven voor opvang van de overige lln.

We zagen respect op alle vlakken.

Zo hoort het!

[ 24 ]

vat 74 

Katalin Sebestyén

“

Os venda ipiendus adi temporum cum intiunto vel essit la vel explibus dolupis a consequ atistrum nonet, vendam, necabore et aut quae plandandi inus doles

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 25 ]

MUZIEK

& Ervin Schiffer Jaak Gregoor, dirigent

Ik nader zo onderhand een leeftijdje waarop het spreekwoordelijk voortschrijden der jaren de allure begint aan te nemen van een haastig sprintje richting dichtstbijzijnde uitgang. De tierigheid van het leven, dat onvermijdelijk doodlopend steegje waarin het vaak strompelen is op oneffen kasseien, ontging me met regelmaat van kindsbeen af. Gelukkig koos ik tijdig voor een parallel weggetje via de klassieke muziek, waar ik onderweg tenminste bijwijlen mijn Ewige Unruhe enigszins tot bedaren kreeg. Op dat evenzeer hobbelig zijpad heb ik niettemin enkele uitzonderlijke mensen ontmoet met wie ik intense vriendschap en een haast volmaakte samenwerking gedeeld heb. Hoog tijd dus om, vooraleer ik definitief tot het verleden behoor, van deze vakbroeder en -zuster een portretje te schetsen.

Dat ik dit mag doen in dit onvolprezen blad is me een genoegen.

Beroemde vrienden Ik ontmoet de violiste Katalin (Kati) Sebestyén en de altviolist Ervin Schiffer voor het eerst eind jaren negentig als een Brusselse concertorganisatrice mij uitnodigt om enkele concerten te dirigeren met de Sebastian Strings, het strijkorkest onder leiding van concertmeester Kati Sebestyén en coach Ervin Schiffer. Dit is de aanzet tot een jarenlange, uiterst vruchtbare samenwerking. Maar laat mij eerst even deze grote musici in ‘a nutshell’ aan u voorstellen.

Kati Sebestyén en Ervin Schiffer, beiden van Hongaarse afkomst, studeren respectievelijk viool en altviool aan de Frans Liszt Academie in hun geboortestad Boedapest. Ervin wordt opgeleid door Leo Weiner en Zoltan Kodàly, Kati vervolgt haar studies aan het Koninklijk Conservatorium van Brussel en aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth in Waterloo.

Hun talent wordt beloond met tal-

rijke prijzen op internationale wedstrijden en successen op grote podia.

Ze worden aangesteld tot professor aan de conservatoria van Brussel, Amsterdam, Tilburg, Utrecht en Groningen, fungeren als ‘Professeur Extraordinaire’ aan de prestigieuze Muziekkapel Koningin Elisabeth in Waterloo, en geven zomercursussen en masterclasses over de hele wereld. Ze zijn de stichters en bezielers van het wereldvermaarde Haydn Quartet, het Ensemble Contrasts, Sebastian Strings en Sebastian Sinfonietta, ensembles waarmee talrijke cd-opnames gerealiseerd worden voor de platenfirma’s Deutsche Grammophon, VOX (USA), Turnabout (Parijs) en EMS (Brussel).

Ziezo. Niet van de minsten dus. Zeg nu nog eens dat ik geen beroemde vrienden heb…

Mijn ontmoeting met deze mastodonten van de strijkerswereld verruimde mijn blik aanzienlijk, en veranderde danig mijn tot dan toe beproefde werkwijze. U moet weten:

als dirigent word je in regel uitgenodigd bij een professioneel ensemble, waar je na een korte kennismaking en overleg met de artistieke staf aan de slag gaat, binnen de afgesproken termijn van een week of enkele weken een programma instudeert, opneemt en uitvoert, en klaar.

Daarna op naar het volgende project met weer een ander ensemble, of je keert terug voor volgende concerten, al dan niet met een nieuw programma. Veel tijd voor socialiserend tijdverdrijf heb ik mezelf hierbij nooit toegestaan.

Sebastian Strings en Sebastian Sinfonietta Mijn eerste contact met de ‘Sebastian Strings’, later aangevuld met blazers en omgedoopt tot ‘Sebastian Sinfonietta’ verloopt helemaal anders. Na een hartelijke begroeting ter voorafgaande kennismaking ten huize van Kati en Ervin in

[ 26 ]

vat 74 

“

Antwerpen, wordt er vrijwel meteen overgegaan tot een uitgebreide gedachtewisseling over de uit te voeren stukken. Nieuw voor mij - ik was tot dan steeds uitgegaan van mijn eigen(zinnige) studie, visie en interpretatie. Wat me meteen opvalt is het gemak waarmee mijn nieuwe collega’s de full scores lezen aan de hand waarvan we structuur en analyse van de werken bespreken. Harmonie, sleutels en transponerende instrumenten hebben voor hen geen geheimen. Al snel blijkt ook hun verbluffende kennis van stijlperiodes en uitvoeringspraktijk.

Het niveau waarop gepraat en gediscussieerd wordt over frasering, tempoverwantschappen, ornamentatie, articulatie en toonvorming maakt meteen duidelijk dat ik te maken heb met uitzonderlijk hooggeschoolde musici en fijnzinnige intellectuelen met een enorme vakkennis en culturele bagage.

Mocht u nu denken dat dit eerste overleg een louter zwaarwichtig, ernstig fronsend intellectueel gebeuren betreft, nee hoor. Menigmaal wordt ons onderhoud onderbroken door klaterende lachsalvo’s veroorzaakt door sprankelende humor, gevatte opmerkingen en anekdotes. Het is me een onnoemelijk genoegen te merken dat er in de gedaante van de oudere, wat gestrenge Ervin met die prachtig gebeeldhouwde kunstenaarskop, ook een permanent rebellerend en uiterst gevat kwajongetje schuilgaat. Goede humor is zeldzaam en een hoog te koesteren goed. Ook op dat vlak is het dus meteen raak.

Ik word geconfronteerd met de unieke werkwijze en doorgedreven pedagogische ijver van Kati. Nadat we het snel eens zijn over uitvoeringspraktijk en interpretatie, worden door Kati alle boogstreken en andere muzikale aanduidingen nauwgezet aangebracht op alle strijkerspartijen, waarna alle partijen voor 1st en 2de violen, altviolen, celli en contrabassen worden gekopieerd en opgestuurd naar de leden van het orkest, ter individuele instudering. Dan organiseert Kati als concertmeester een voorbereidende sessie met de lessenaar-aanvoerders, en vervolgens een partiële repetitie waarin het concertprogramma een eerste keer gelezen wordt met de volledige strijkerssectie.

Deze werkwijze blijkt onvoorstelbaar efficiënt en zorgt voor een ongezien werkcomfort voor mij als dirigent. Nog voor mijn eerste tutti-re-

Kati en Ervin zijn veel meer dan leermeesters die hun studenten inwijden in de geheimen van de kunst, zij zijn ook eerlijke, warme, enthousiaste en hartelijke mensen.

petitie met het orkest zijn de strijkers immers reeds dermate goed voorbereid, en beheersen ze hun partijen op een dusdanig technisch hoog niveau, dat je als dirigent bij wijze van spreken in een zetel zit. Dit levert een musiceergenot op dat enkel haalbaar is met dergelijke perfect voorbereide en uitmuntende professionele musici.

Deze werkwijze blijven wij jarenlang toepassen bij de talloze concerten die we samen realiseren met de Sebastian Strings, Sebastian Sinfonietta, en het latere Metropolis Symfonie Orkest.

Het Metropolis Symfonie Orkest De leden van het strijkersensemble worden door Kati en Ervin gerekruteerd onder de meest talentrijke studenten uit conservatoria, masterclasses en zomerstages, en zijn dus afkomstig uit veel verschillende internationale windstreken. Het engagement van deze jonge musici is haast aangrijpend, je voelt aldoor de grote bewondering die zij koesteren voor hun professoren Kati en Ervin, en de dankbaarheid voor de kansen die hen geboden worden om ervaring op te doen in een internationale professionele omgeving. Kati en Ervin zijn dan ook veel meer dan leermeesters die hun studenten inwijden in de geheimen van de kunst en hen stuwen naar het hoogste niveau van spelen, zij zijn ook eerlijke, warme, enthousiaste en hartelijke mensen die ook persoonlijk van grote betekenis zijn voor hun studenten. Vele van hun studenten brengen zij trouwens op belangrijke posities aan conservatoria en bij de grootste orkesten, waaronder de 1° altvioolsolo van de Berliner Philharmoniker!.

De internationale samenstelling van het ensemble vereist enige talenkennis. De onderlinge communicatie verloopt hoofdzakelijk in het Engels, Frans of Duits, niet zelden in alle drie de talen tegelijkertijd, gelardeerd met ettelijke Italiaanse muzikale benamingen en uitdrukkingen. Het komt geregeld voor dat een zin begint in het Frans, halverwege overslaat naar het Engels, eindigt in het Duits, en gevolgd wordt

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 27 ]

door instemmend commentaar in nog een andere eigen landstaal. Om nog te zwijgen over de onderlinge gesprekken tussen Kati en Ervin die bij hoogdringendheid een potje gaan discussiëren in het Hongaars. Vaak hilarisch. En toch begrijpen we mekaar. Want perfect overgedragen muzikaliteit overstijgt elke taal.

Het kan bijna niet anders dan dat er uit onze vriendschap en wederzijds respect een nog groter en ambitieuzer project groeit, de oprichting van een volwaardig professioneel symfonie orkest. Het Metropolis Symfonie Orkest - de naamkeuze verwijst naar de nauwe samenwerking met uitgeverij en zusterorganisatie Metropolis Music Publishers - ziet het levenslicht in 2010 en vindt een thuishaven in het Antwerpse Zuiderperhuis. Met het Metropolis Orkest kunnen we nu het grote oratorium-repertoire exploreren, met vele boeiende projecten en in het oog springende concerten tot gevolg.

Tegelijkertijd nemen we met het Metropolis Symfonie Orkest een laboratoriumfunctie op ons inzake archiefonderzoek en programmering van onterecht vergeten werk van Belgische componisten uit de negentiende en vroeg twintigste eeuw. Het resultaat is een reeks uiterst succesvolle uitvoeringen van o.m. het Concerto voor orgel en orkest en het Requiem van François-Joseph Fétis (1784-1871), Ouvertures van Peter Benoit (1834-1901), en de Grande Messe de Requiem en de Maçonnieke Rouwcantate van Karel-Lodewijk Hanssens (1802-1871).

Ook buiten de landgrenzen gaan we op zoek naar compositorische parels: prachtige partituren van de Britse componisten George Butterworth en Ivor Gurney die de eerste Wereldoorlog helaas aan den lijve moesten ondervinden, maar ook minder bekende composities zoals de Concerto’s voor klavier en orkest van Joseph Haydn, het Concerto voor altviool, orgel en orkest van Michaël Haydn (1737-1806) - met de dan 81-jarige Ervin Schiffer als solist! -, krijgen veel aandacht in onze concertprogrammering. Absoluut hoogtepunt is de onvergetelijke, door pers en publiek bejubelde uitvoering van de monumentale Ungarische Krönungsmesse van Franz Liszt (1811-1886) in de Sint-Romboutskathedraal van Mechelen.

Ervin Schiffer is niet meer Op 10 juli 2014 overlijdt Ervin plotseling in een Antwerps ziekenhuis. Bijna onvoorstelbaar dat een man die nog zo levendig en vitaal was, er nu ineens niet meer is.

Op zijn begrafenis blijkt opnieuw zijn letterlijk grenzeloze uitstraling, die wordt weergegeven door de meest emotionele en poëtische uitdrukkingen van verdriet, respect en bewondering van vrienden, collega’s en studenten uit België, Nederland, Hongarije, Frankrijk, Spanje, Israël, Zweden, IJsland, Griekenland, Brazilië, Mexico, de USA, Taiwan en Japan. Een kleine greep, in vertaling: ‘Ik koop vandaag mijn vliegtuigticket in Griekenland om nog een laatste keer bij hem te kunnen zijn.’ ‘Hij was een uitmuntend musicus en een groot man.’ ‘Hij bracht plezier, opwinding en schoonheid in mijn leven.’

‘Ervin was voor mij een enorme inspiratiebron en voorbeeld.’ ‘Zijn uitzonderlijke pedagogische kwaliteiten waren absoluut buitengewoon.’ ‘Ik ben zo gelukkig dat ik zo een mens gekend heb in mijn leven.’ ‘Zulke wonderbare mensen als Ervin sterven nooit echt, want zijn vriendelijk glimlachend gezicht, zijn buitengewoon gevoel voor humor, zijn menselijke grootheid zal verder leven in ons hart en onze herinnering overal in de wereld.’

Voor Kati betekent dit een zware slag en een groot verlies. Maar zij gaat dapper verder, zet hun gezamenlijke missie voort, en eert Ervin met de mooiste concerten tijdens het jaarlijkse ‘Ervin Schiffer International Music Master Classes’ in Hongarije. Sterke, lieve Kati!

Onnodig te zeggen dat je een dergelijke intensieve samenwerking en vriendschap tussen vakbroeders waarschijnlijk maar once of a lifetime meemaakt. Kati en Ervin konden als geen ander tijdens het musiceren met mij mee reizen tot de diepten der overgave, en mij na de laatste noot van een concert de meest begripvolle, liefdevolle en ontladende glimlach ter wereld schenken.

Misschien was dat wel gelukkig zijn.

vat 74 

De boze Frans Terug naar Reims

BOEKBESPREKING

Daan Pieters

[ 28 ]

E

De Franse socioloog en filosoof Didier Eribon (°1953) werd weliswaar geboren in Reims, maar veel aanleidingen om de champagnekurken te laten knallen waren er niet tijdens zijn jeugd. Zijn ouders waren arme, laaggeschoolde arbeiders die hun liefdeloze huwelijk gelaten uitzaten (‘Hun relatie leek één eindeloze echtelijke ruzie. Ze leken niet anders te kunnen communiceren dan op een zo gemeen en kwetsend mogelijke manier’). Toen bleek dat Didier het goed deed op school, lieten zijn ouders hem met lichte tegenzin studeren.

Uiteindelijk ontsnapte hij naar Parijs om alles te worden waar zij een hekel aan hadden: een homoseksuele, linkse intellectueel.

Breuk en verzoening

ribon verbrak het contact met zijn familie bijna volledig en hoorde pas jaren later dat zijn vader was overleden. Voorzichtig probeerde hij het contact weer op te nemen met zijn moeder en zich te verzoenen met zijn afkomst. Het relaas van die zoektocht schreef hij neer in Terug naar Reims: ‘Zo begon mijn verzoening met haar. Of, om precies te zijn, mijn verzoening met mezelf, met een heel deel van mezelf dat ik had afgewezen, afgestoten en afgezworen.’

Ook al is enige kennis van het gedachtegoed van Franse denkers als Foucault en Bourdieu een pluspunt bij de lectuur van dit boek, toch is die niet strikt noodzakelijk om Eribons heldere analyse van het Franse klassensysteem te volgen. Dat hij jarenlang om de hete brij heen draaide, heeft vooral te maken met schaamte: ‘Ik heb zoveel sociale schaamte ondervonden en me zo geschaamd voor het milieu waar ik vandaan

kwam toen ik in Parijs ging wonen en mensen leerde kennen die uit sociale klassen kwamen die zoveel verschilden van de mijne, die ik vaak min of meer voorloog over mijn sociale achtergrond, of tegenover wie ik me diep schaamde als ik het over mijn afkomst had.’ Die ‘sociale schaamte’ bleek zelfs groter te zijn dan de schaamte over zijn homoseksualiteit; jaren later kwam pas het besef dat de breuk met het milieu waar hij vandaan kwam evengoed een breuk met zijn sociale klasse was. Want hoewel Eribons vader toch trots bleek te zijn op het ‘sociale succes’ van zijn zoon, kon Didier het schuldbesef over zijn ‘klassenverraad’ moeilijk negeren.

Front National Een belangrijk deel van dit boek gaat over de opkomst van extreemrechts.

Als geen ander kan Eribon dat proces van binnenuit beschrijven, want hoewel zijn familie lang als vanzelfsprekend voor de communisten stemde, vestigde ze net zoals een

groot deel van de Franse arbeidersklasse vanaf de jaren tachtig haar hoop op het Front National van Jean-Marie Le Pen. Eribon probeert dat fenomeen te begrijpen in plaats van het zonder meer te veroordelen: ‘Wie vervult nu de rol die de Partij toen innam? Bij wie kunnen uitgebuite arbeiders en minderbedeelden terecht om zich gehoord en gesteund te voelen?’ In Eribons ogen werd de kiem van de breuk van de Franse arbeidersklasse met het communisme gelegd in mei ’68.

De studenten die heibel maakten op straat, waren in de ogen van veel Franse arbeiders immers verwende bourgeoiskinderen. Dat wantrouwen bleek terecht: naarmate de soixante-huitards maatschappelijke functies begonnen op te nemen, bleek er van hun zelfverklaarde solidariteit met de arbeidersklasse al gauw niet veel meer over te blijven.

En ook niet onbelangrijk: het racisme waar het Front National op teert, dateert al van lang voor die partij werd gesticht (‘arbeiders uit de Maghreb werden al minstens dertig

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 29 ]

e blanke man

“

jaar lang bekeken, aangesproken en bejegend alsof ze de vijand in hoogsteigen persoon waren’). De vrij massale immigratie die na de Algerijnse onafhankelijkheid op gang kwam, bracht wel degelijk een ingrijpende sociale verandering teweeg en veroorzaakte vanzelfsprekend spanningen. Die waren het sterkst voelbaar in traditionele arbeiderswijken.

Door van dat probleem weg te kijken en zichzelf wijs te maken dat integratie wel vanzelf zou gaan, verloor links een groot deel van zijn aanhang.

Overigens dateert Eribons boek van 2009. De rol die de aanslagengolf van de laatste jaren (Charlie Hebdo, de Bataclan, Nice enzovoort) speelde in het succes van het Front National en de manier waarop de Franse arbeidersklasse aankijkt tegen radicalisering en terrorisme, kon dus jammer genoeg niet aan bod komen in dit boek.

De boze blanke man Het fenomeen van de boze blanke man die zijn vertrouwen op populistisch (extreem)rechts richt, is uiteraard niet exclusief Frans.

Hoewel het maar de vraag is of zulke volksmenners werkelijk het beste voorhebben met de volksklassen die ze beweren te vertegenwoordigen, heeft Eribon genoeg inlevingsvermogen om erop te wijzen dat het ongenoegen in de onderste lagen van de samenleving terecht is. Het zijn immers hun banen die verdwijnen als er weer eens een fabriek naar een lageloonland verhuist, het zijn

zij die in verloederde, door misdaad en armoede geteisterde banlieues moeten wonen: ‘Al vanaf je geboorte ben je gebrandmerkt en draag je het verleden van je familie en je milieu met je mee; je plek in de maatschappij wordt bepaald en begrensd door je achtergrond.’ Enkel een empathisch, op sociale emancipatie gericht beleid kan de woede temperen.

Of niet? Tegenstanders van Eribons linkse gedachtegoed zullen erop wijzen dat Eribon met zijn levensgeschiedenis net bewijst dat sociaal determinisme een misvatting is. Wie echt omhoog wil op de sociale ladder, heeft daar heus wel de gelegenheid toe, klinkt het dan. Maar die meritocratische gedachte heeft de statistieken tegen: sociale mobiliteit is een beperkt fenomeen. Slechts enkele witte raven ontsnappen aan hun milieu. Eribon wijst bovendien op de sociale uitsluitingsmechanismen waar mensen uit meer gegoede milieus zich nauwelijks bewust van zijn.

Zo argumenteert hij dat het Franse schoolsysteem leidt tot het ‘uitsluiten van kinderen uit de volksklassen en het bestendigen en legitimeren van de klassenoverheersing’. Dit is natuurlijk typisch een passage waarin zijn trotskistische overtuiging sterk naar voren komt.

Vader Het is mooi dat Eribon eindigt met een begripvolle passage over zijn vader, de man over wie hij in het begin nog schrijft dat hij nooit van hem had gehouden: ‘Ik dacht met

veel aanleidingen om de champagne­ kurken te laten knallen waren er niet tijdens zijn jeugd

“Terug naar Reims”, Leesmagazijn, Amsterdam. 212 blz. € 21,95.

Auteur Daan Pieters (1978) is literair vertaler en tekstschrijver. Naast Spaans- en Franstalige literatuur probeert hij ook de hoogtepunten van de wereldliteratuur in andere talen een beetje te volgen, uiteraard met inbegrip van het Nederlands. In boekhandels gaat hij bij voorkeur achter de bestsellerbergen op zoek naar literatuur die niet de aandacht krijgt die ze verdient.

Bron: Tzum – literair weblog / Uitgeverij Kleine Uil, Groningen

een brok in mijn keel aan hem terug en had spijt dat ik hem niet meer had gezien. Niet had geprobeerd hem te begrijpen. Of vroeger had geprobeerd met hem te praten.’ Dit boek is een hart onder de riem voor een verwaarloosde, onmondige klasse en een aanrader voor wie wil begrijpen wat er leeft in de banlieues, de deprimerende betonwoestijnen die je weleens in de verte ziet liggen tijdens een autorit naar het zonnige zuiden.

Daan Pieters

[ 30 ]

vat 74 

Humanis Internationale Dag van het

21 juni kan zowat de officieuze feestdag van de georganiseerde vrijzinnigheid genoemd worden. Elke vereniging die zich als dusdanig profileert zal dan ook op die dag op een of andere manier die dag vieren.

I

n de regio Antwerpen worden die dag bijna 8000 zorgbehoevenden in de bloemetjes gezet. Tientallen vrijwilligers zetten zich daarvoor in. Dit jaar konden we ook kennismaken met het nieuwste project, nl. de ‘Vinnie de Vis Knuffel’, een handgemaakt inktvisje bestemd voor mensen in de laatste fase van dementie. Hij geeft door zijn uitzicht, zijn zachte textuur en zijn tentakeltjes rust en houvast. Mensen in een vergevorderde staat van dementie vinden er troost, vertrouwen en zintuiglijke prikkeling in.

Het Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, in samenwerking met de HV-afdeling Vrijzinnig Antwerpen en het Vrijzinnig Platform Hoger Onderwijs Antwerpen, gaf aan die dag de nodige inhoud. Voor een ruim aanwezig publiek werd een mooi pro-

gramma samengesteld, waarbij – na een korte inleiding – de heer Jef Wellens, voorzitter van de Instelling Morele Dienstverlening Antwerpen (IMD) de werking van dit orgaan kaderde en Liesje Ver Braeken, moreel consulent, enerzijds de voormelde bloemetjesactie en het project ‘Vinnie de Vis’ toelichtte.

Tweejaarlijks participeert het Vrijzinnig Platform Hoger Onderwijs Antwerpen aan deze viering met de uitreiking van de Dwaallicht Prijs, aan een persoon, een groep personen of een vereniging die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt voor de uitstraling van het vrijzinnig gedachtegoed in het algemeen en het vrije denken in het bijzonder. Het betreft een symbolische prijs onder de vorm van een bronzen beeld van de

hand van Winke Besard. Dit jaar werd de Dwaallicht Prijs toegekend aan Christophe Busch, algemeen directeur van het Holocaust-en mensenrechtenmuseum Kazerne Dossin.

Jurgen Slembrouck (Vrijzinnig Dienst Uantwerpen) lichtte eerst de oorsprong en de doelstelling van de Dwaallicht Prijs toe, waarna Prof. dr Herman Van Goethem, rector van de Universiteit Antwerpen, een zeer gesmaakte laudatio uitsprak voor de laureaat. Ook het dankwoord van Christophe Busch hield de aanwezigen in de ban en dat alles ‘gelardeerd’ met schitterende muzikale intermezzi van Stijn Saveniers (cello) en Wolf Leye (piano), gevolgd door een glas van de vriendschap, maakte van deze avond een schitterende viering van het humanisme.

sme

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 31 ]

AFORISMEN

Max Schneider

21 JUN

I

Verlangen brengt frustratie.

Als je Oosterse boeddhistische wijsheden van hun kleurrijke terminologie verlost hou je vaak gewoon gezond verstand over.

Boos zijn op de wereld, dat slaapt slecht.

Een beetje onzin van tijd tot tijd is prima, maar het moet zich niet in combinatie met macht voordoen.

Godsdienst, het is een kwestie van het niets aan te kleden.

Als gekleurde mensen zich verzetten tegen racisme allerhande dan hebben zij mijn zegen en medewerking. Maar ik wens zelf ook niet beschuldigd te worden van racisme of white supremacy omwille van mijn blanke, sorry witte, huid.

Naar verluidt weet Google en Facebook werkelijk àlles over ons.

Eveneens naar verluidt, kennen ze onze voorkeuren over van alles en nog wat, en ja zelfs, onze onbewuste angsten en verlangens. Ik moet hen toch eens vragen wat mijn politieke kleur is, want ík weet het niet meer.

De rede, laten we haar koesteren, maar ze kan dor en schraal zijn als ze geen poëzie bevat.

Hebt u dat ook? Het duurt soms even vooraleer ik mezelf geloof.

Nu je ’t zegt, het duurt soms wel even vooraleer ik begrijp wat ik zeg. Verdorie, soms duurt het zelfs even voor ik begrijp wat ik dénk. Soms hé, soms praat ik gewoon onzin.

Muziek zonder dissonanten klinkt saai. Sommigen beweren dat ook over het leven.

Maar het moet toch ook geen free jazz worden.

Dat ze daar in het kerkelijk jargon al lang een woord voor hadden, “Het Verborgene, “ zou dat toeval zijn?

Voortschrijdende inzichten, sommigen hebben daar nauwelijks last van. Die kennen de waarheid al.

Goede bedoelingen, je moet daar niet mee overdrijven vind ik.

vat 74

VERSLAG



Cathy Ivers

[ 32 ]

I feel

Feest Vrijzinnige Jeugd Zaterdagochtend - 26 mei - vertrokken onze feestelingen onder een stralende zon, richting Rijmenam. Sommigen kwamen alleen, anderen met klasgenootjes maar allen waren toch wel “een tikkeltje” zenuwachtig voor wat hen te wachten stond. Hun leerkrachten Zedenleer hadden in de klas wel verteld over HET weekend maar tussen horen en doen is toch nog wel een groot verschil, ook voor deze jongens en meisjes uit het zesde leerjaar.

Een rode loper op een ‘rode planeet’

R

ond halftien kwamen ze aan met twee kleine bussen in het centrum ‘De Rode Planeet’ te Rijmenam.

Ze mochten over de rode loper lopen en werden enthousiast verwelkomd door de reeds aanwezige juffen en meneren die voor de gelegenheid en geheel in het thema van het weekend zich verkleed of versierd hadden als : emoji. Om de eerste indrukken al een beetje door te spoelen stonden er Fairtrade drankjes en hapjes klaar.

Daarna mochten ze hun gerief meenemen naar de slaapzalen en konden ze even bekomen en zich wat installeren.

Toen was het tijd voor het kennismakings- en bosspel :”Clu’App’do”, een creatieve variatie op het door ons gekende spel : Cluedo. Ze moesten in het bos “Verzenders”, “Ontvangers”, “Applicaties” en “Handelingen” zoeken en leerden op die manier intussen de kinderen die in hun groepje zaten al wat beter kennen. Na dit intensieve zoekspel was het tijd voor de lunch : smoskes. Alle ingrediënten stonden klaar en de kinderen mochten zelf hun smoske maken. Dat beviel hen zo goed dat we stokbrood zijn moeten gaan bijhalen.

Deze jongeren leken wel uitgehongerd, misschien zat het bosspel er ook wel voor iets tussen !

Naast het spel ook het werk Na het middagmaal begonnen de workshops. In groepjes trokken ze om de 20 minuten naar een andere workshop. Elke workshop was een APP en de activiteiten waren dan ook aangepast aan de desbetreffende app.

Zo was er bijvoorbeeld de APP Stravaza waar ze uitdagingen ondergingen : een parcours op tijd afleggen, estafettes met

water,… vanwege het schitterende weer werden heel wat mensen, waaronder ook de begeleiding nat, natuurlijk !

De APP HLN liet hen filosoferen over de media en echt nieuws of fake nieuws. Bij de APP Youtube leerden ze dan weer een liedje met danspasjes erbij, de APP Twitter gaf hen stellingen over privacy en hobby’s. Bij de APP Whatsapp gingen ze recycleren met afvalmateriaal en werkten ze aan een “aparte mens”. Deze creatie was ook zondag aanwezig op het feest. De APP pinterest liet hen een profiel van zichzelf maken voor de toekomst. En was zelfs een kook-APP, hier leerden ze emoji-minipizza’s maken.

De keukenploeg aan het werk In de keuken werd er intussen ook geen moment stilgezeten. De kookploeg zorgde ervoor dat onze jonge

@pp.y

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 33 ]

7 26 -22 018

MEIIS AT IE V L A M

ORGAN

leeuwen op tijd gevoed werden. De minipizza’s werden verslonden tijdens het aperitief en intussen laaiden de vuren voor de bbq op. Schalen met verse groentjes en de nodige sausjes werden klaargezet en de jeugd mocht gaan aanschuiven. Gretig vulden ze hun bordjes met dat wat ze lekker vonden en even later zaten ze met hun “nieuwe” en “oude” vriendjes gezellig te smullen. Velen gingen zelfs een tweede en derde keer terug naar het buffet.

Toen alle buiken gevuld waren, ook die van de begeleiding, was het tijd voor een beetje denkwerk. Een quiz, geheel in het thema van dit weekend, gemaakt door één van onze jongste collega’s. De sfeer zat er bij iedereen al goed in en ze deden dan ook allemaal enthousiast mee. Na deze toffe activiteit was het nog geen kinderbedtijd ! Nee hoor, fuiven! Jawadde, na zo’n dag daar nog staan shaken en springen, wat heerlijk als je daar nog de energie voor hebt !

Mr. Sandman, bring me a dream

De finale

Gelukkig stond het Zand­ mannetje de fuifgangers op te wachten. Even verfrissen, tanden poetsen, pyjama’s of slaapkleedjes aan, plasje doen en in horizontale houding. In een mum van tijd waren onze jonge leeuwtjes veranderd in ronkende roosjes.

Zondag startte de dag met de ochtendgymnastiek. De dansmoves van de meesten waren wel heel wat minder dan gisterenavond. Het ontbijtbuffet wekte al wat meer enthousiasme op. Met het oog op het optreden voor de ouders werd er daarna flink voor geoefend.

En van oefenen krijg je dan weer … honger ! Er werd gepicknickt in het bos met lekkere hotdogs en intussen arriveerden de ouders stilaan op het domein.

Nadat iedereen verwelkomd was en een plekje gevonden had, was het dan tijd voor het “officiële gedeelte”. Eén van onze anciens nam het woord en kaderde het weekend en het thema waar we rond gewerkt hadden. Toen mochten de sterren schitteren op de rode loper. Stijlvol dansten ze met hun groepje naar buiten om dan weer te verdwijnen achter de coulissen.

Enkele regendruppels wilden wat roet in het eten komen gooien maar wie niet onder de feesttent zat bewapende zich met een paraplu. De nattigheid was gelukkig van erg korte duur trouwens. Elk groepje trad op en na de voorstelling werden eerst de mama’s in de bloemetjes gezet. Daarna kregen de feestelingen een rugzak met cadeautjes in van hun eigen juf of meneer, zo kon ook die, nog even persoonlijk proficiat wensen. En dan…werd er weer gesmuld want de receptie begon.

Moe maar voldaan en gelukkig, na dit zonovergoten, prachtige weekend namen we afscheid van “onze” kinderen. Want zo’n weekend laat je maar weer eens beseffen dat kinderen even belangrijk zijn als je eigen ­kinderen !

[ 34 ]

vat 74 

COLOF O N KERN REDAC T IE Martine Konings | François Peeters REDAC T IE, MEDEW ERK E R S

Dimitri De Meester | Frank Van Akelijen Jaak Gregoor | Daan Pieters Jeannine De Laet | Erick Kila Max Schneider | Nelly Verfaillie Anouk Leys | Cathy Ivers EIN DREDACT I E

François Peeters VOR MG EVIN G

vat VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

vatijdschrift wordt gratis verspreid naar ca. 1.600 lezers

lucifer.be REDAC T IE-A DRES VAT V Z W

De Burburestraat 11 | 2000 Antwerpen vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com D E VER A N T WO ORDEL I J K H E I D

voor de gepubliceerde teksten berust uitsluitend bij de auteurs | Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd of overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Bij toestemming is bronvermelding <het VAT, jaargang, nummer en maand> steeds noodzakelijk Het VAT verschijnt tweemaandelijks (5 nummers)

en is een uitgave van vatvzw VRIJZINNIG ANTWERPS TREFPUNT

Je wil dit ledentijdschrift ontvangen? Neem dan contact op met één van de onderaan vermelde verenigingen of stort € 15 op rek.nr.

BE 91 0017 8409 9576 van VAT-vrienden (met vermelding naam en adres)

VEREN I G I N G EN

H-VV Vrijzinnig Antwerpen vrijzinnigantwerpen14@gmail.com Vrienden/Sympathisanten van het VAT vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com n H-VV Herentals

Met de steun van

ralf.celen@demens.nu n H-VV Vrijdenkend Lier

hvv.vrijdenkendlier@telenet.be n HV Schijnvallei Oostrand hvvschijnvalleioostrand@gmail.com n H-VV Mechelen

info@hvvmechelen.be n H-VV Vrijdenkend Mortsel

vrijdenkendmortsel@gmail.com n H-VV De Grijze Geuzen Antwerpen

info@grijzegeuzen.be n Vermeylenfonds Antwerpen

avfantwerpen@gmail.com n Willemsfonds, afdelingen

Antwerpen willemsfondsantw@hotmail.com Deurne frank.de.fever@telenet.be Edegem-Mortsel lisenguy@telenet.be

met dank aan:

74

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 35 ]

Wij zijn er voor jou!

Bij deMens.nu staat de mens centraal. Mensen hebben mensen nodig. En mensen willen verbonden zijn met elkaar. Daarom vind je overal in Vlaanderen en Brussel een huisvandeMens in je buurt.

In een huisvandeMens kan je terecht voor: Informatie Bij ons vind je informatie over levensbeschouwelijke onderwerpen, over het vrijzinnig humanisme en zijn waarden, en over ethische en maatschappelijke thema’s zoals euthanasie, abortus, mensenrechten …

Vrijzinnig humanistische plechtigheden Wil je graag stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis in je leven?

Wij helpen je bij de organisatie van een vrijzinnig humanistische plechtigheid bij een geboorte of adoptie, een huwelijk of relatieviering, een overlijden of afscheid …

Gesprekken Bij ons kan je terecht voor gesprekken omtrent levensvragen en zelfbeschikking, levensbeschouwing en zingeving.

Waardig levenseinde Wij bieden informatie over euthanasie, patiëntenrechten, palliatieve zorg … en helpen je met het opstellen van een wilsverklaring.

Gemeenschapsvorming Een huisvandeMens werkt als vrijzinnig humanistische draaischijf en geeft ondersteuning aan onze lidverenigingen. In een huisvandeMens vind je informatie over initiatieven en activiteiten van de lokale vrijzinnig humanistische verenigingen en ontmoetingscentra.

Vrijwilligerswerk Heb je zin om het vrijzinnig humanistische netwerk te versterken?

Vrijwilligers zijn bij ons meer dan welkom. Wij zorgen voor begeleiding en geven je alle kansen. Zo kan je onder meer plechtigheden verzorgen of meewerken aan gemeenschapsvormende activiteiten.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel

deMens.nu Magazine Zoomt in op mensen en maatschappelijke tendensen vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief. Verschijnt viermaal per jaar.

Gratis proefnummer of gratis abonnement?

Mail naar info@deMens.nu Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Of telefoneer naar 02 735 81 92

“In de V.S. regeert de president vier jaar en de journalistiek voor eeuwig en altijd.”

Oscar Wilde [ 1854-1900 ]

out of a

box

V r i j z i n n i g A n t w e r p s T r e f p u n t

tweemaandelijks tijdschrift van vzw Vrijzinnig Antwerps Trefpunt vzw VAT, De Burburestraar 11, 2000 Antwerpen www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com