vat*81

vat

81

VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

Jaargang 17 nr 1 januari - februari 2020 verschijnt 5x per jaar: jan/mrt/mei/sep/nov P2A8106 Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X

[ 2 ]

vat 81 

Enkele activiteiten in “out of a box” Activiteiten in het vrijzinnig antwerps trefpunt De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen zie ook de agenda op http://www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com/activiteiten-in-out-of-a-box/

T E N TO O NS T E L L ING

Gaandeweg van Renate Els Aerts Voor deze tentoonstelling is Renate op zoek gegaan naar nieuwkomers, die ze portretteerde op jeansstof.

Bluejeans als eenheidsworst, door iedereen aanvaard.

Een verhaal van een wereld in beweging, soms gestuurd door soldaten, ondergaan door zoekende mensen.

De tentoonstelling loopt nog tot 10 januari en is open op woe, do en vrij, van 14:00u tot 17:00u.

VE R NISSAGE TEN TOON STEL L I N G

16 JAN 20:00

The ghost is back in town

van Patrick Conrad.

Na een verblijf van méér dan 30 jaar in het Zuiden van Frankrijk, keerde Patrick Conrad - de Antwerpse auteur, dichter, plastisch kunstenaar en filmmaker, oprichter, samen met Nic van Bruggen, van het bijna mythische literaire ‘Pink Poets’ genootschap – recent terug naar zijn geboortestad. In “Out of a Box” brengt hij zijn eerste tentoonstelling van nieuwe werken, onder de veelzeggende titel “The gost is back in town”… Wie is die geest…?

De tentoonstelling loopt tot 20 februari.

NIE U WJA A R S R EC E P TIE

E E N VERH AAL AC H TER EEN BOEK

van Vrijzinnig Antwerpen en JAN 19:00 bevriende organisaties en verenigingen

30

10

De Antwerpse vrijzinnige gemeenschap nodigt u uit op haar jaarlijkse Nieuwjaarsreceptie. Zij zorgt voor muziek, sfeer, hapjes en drank. Breng ook uw vrienden mee, maar wel graag even inschrijven via vrijzinnigantwerpstrefpunt@ gmail.com of https://forms.gle/ Ghe225LGxmFYHayD8 En: ‘Spelmaker’ Ivan Pecnik, werpt die avond zijn kritische (?) blik over het voorbije en het komende jaar…

Getande raadsels

door Patrick Conrad Hij vertelt in het boek over zijn eerste kennismaking - in de gouden jaren zestig – met Hugo Claus. Patrick Conrad laafde zich bij het schrijven van zijn herinneringen aan Claus aan de bron van vriendschap, literatuur en kunst. Wij zijn benieuwd naar zijn verhalen achter het boek…

JA N 20:00

VOORDRACHTWEDSTRIJD LEERLINGEN NCZ

2

FEB 10:30

Het Kleinste Gedicht

Poëzie is voortdurend in beweging.

Aan de hand van poëzie kunnen kinderen hun gevoelens uitdrukken en een mening leren vormen.

Ze geven uitdrukking aan wat ze voelen of denken bij dingen die ze hebben ervaren of waarvan ze dromen. Met andere woorden, het verwoorden van ervaringen in de eigen belevingswereld.

L EZI N G

11

HARD

door Leen Dendievel In haar boek ‘HARD’ doorbreekt actrice Leen Dendievel (bekend van o.a. Thuis, Zone Stad en Vermist) het taboe dat er nog steeds rond liefdesverdriet hangt.

Ze neemt je mee op een trip door het land der liefde, van de roze naar de donderwolk. Ze bekijkt het emotionele en fysieke aspect van een gebroken hart en beantwoordt wat je altijd al wilde weten: kan je sterven aan een gebroken hart?

Reserveren is noodzakelijk.

FEB 19:30

(MEER INFORMATIE OVER DEZE ACTIVITEITEN IN ONZE AGENDA)

Je vindt de activiteiten van out of a box ook op p.18-19-20 en op www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com/activiteiten-in-out-of-a-box

vrijzinnig antwerps tijdschrift

10

04

14

vat VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

3 Edito 4 Opmerkelijke gebouwen: De Kathedraal van Antwerpen

8 Tertio 10 Luc Van Hove 13 Poëzie 14 De nerveuze vrouw

81

Edito Conservatieve, rechtse en extreem-rechtse partijen zagen recent met lede ogen aan dat twee ethische dossiers, i.c. “de uitbreiding van de wettelijke termijn voor abortus naar 18 weken” en “euthanasie bij een beëindigd leven of vergevorderde dementie” recent op de agenda kwamen.

Zij riepen op om rekening te houden met de gevoeligheid van die thema’s in hun middens en het werden ook accenten die ze manipuleerden, louter om zich (nog eens) te kunnen profileren en beide thema’s te kunnen koppelen aan de onderhandelingen over een nieuwe regering. Het recht op zelfbeschikking staat duidelijk niet in hun gebedenboek…

Gevoeligheden? Niet te veel van geloven! Het ‘wafelijzer’ – politiek jargon voor ‘voor wat, hoort wat’ – stak al onmiddellijk de kop op. Een woordvoerder van één van die partijen stelde: “Wij willen over euthanasie en andere dossiers spreken om er een ‘menselijke touch’ aan te geven, maar het zal niet zijn zonder budget in de sociale zekerheid - en dat zal niet weinig zijn - voor zorgen tot de laatste dag” of beter gezegd: meer geld voor onze caritasgroep. Het beheersen van de budgetten – toch één van hun grote bezorgdheden bij de regeringsonderhandelingen – speelt plotsklaps niet meer mee. Hypocrisie is niet vreemd in die middens…

16 Agenda 18 Een verhaal achter een boek 20 Wie was Vahid Mojdeh?

23 Internationaal humanisme groeit 24 Poëzie van een kwetsbaar bestaan 26 Islamisme en islam 28 Het Kleine Gedicht

Hopelijk heeft - bij het lezen van dit epistel – de alternatieve parlementaire meerderheid de aanpassing van de abortuswet kunnen realiseren zodat abortus volledig uit de Strafwet wordt gehaald en abortus toegelaten wordt tot achttien weken na de bevruchting en de bedenktijd ingekort wordt tot 48 uur, en wordt het wetsvoorstel om euthanasie mogelijk te maken voor mensen met dementie die zich niet in een onomkeerbare coma bevinden, goedgekeurd.

29 De kracht van de Breekbaarheid En… hopelijk werden beide dossiers intussen niet in een weegschaal gelegd…

[ 3 ]

[ 4 ]

vat 81 

De Kathe Na de Boerentoren kon uiteraard het grote broertje (of is het zusje?) niet ontbreken in ons rijtje van opmerkelijke of beroemde gebouwen van Antwerpen…

draal

vrijzinnig antwerps tijdschrift

OPMERKELIJKE GEBOUWEN

van Antwerpen W

ijlen gouverneur Dries Kinsbergen omschreef in 1993 (het jaar van ‘Antwerpen Culturele Hoofstad van Europa’) de kathedraal als volgt: “De prachtige kathedraal, de grootste gotische kerk van de Nederlanden, is al eeuwenlang de trots van de Antwerpenaren en de imposante toren beheerst vandaag nog steeds het silhouet van de stad aan de stroom. Voor velen is dit monument met zijn talrijke kunstschatten niet alleen een symbool van schoonheid en fierheid, maar ook van ontzag en eerbied voor het mysterie van leven en dood. Het dwingt dan ook de bewondering af van allen die de metropool bezoeken.

Het wisselend bestaan van dit bouwwerk, van collegiale domkerk, hoofdkerk van de stad Antwerpen en parochiekerk tot kathedraal, is nauw verbonden met de geschiedenis van de stad verweven. De kerk werd opgericht toen Antwerpen zijn eerste bloei kende. Net zoals de Scheldestad kreeg zij het zwaar te verduren tijdens de vele oorlogen die onze streek teisterden. Vooral tijdens de beeldenstorm, het calvinistisch bewind en de Franse bezetting werd het interieur zwaar beschadigd door vandalisme en plunderingen. Ook brand bleef haar niet bespaard. Tijdens de twee wereldoorlogen werd de kathedraal niet te

erg geschonden.Zij bleef de parel van onze metropool, die ondertussen uitgroeide tot de tweede haven van Europa met een uiterst belangrijke chemische industrie, tot het wereldcentrum van de diamant en tot universiteits- en cultuurstad.”

Een lofrede uit onverdachte hoek…

De kathedraal in het kort…

De grootste gotische kathedraal van de Nederlanden werd voltooid in 1521, na een bouwperiode van 170 jaar. De noordertoren, 123m hoog, beheerst nog steeds de skyline van de stad. De overheersende verticale lijn van de binnenruimte symboliseert het streven naar het hogere, het hemelse. Het interieur is deels barok, deels neogotisch. Erfgoed van wereldformaat zijn de vele topwerken van Pieter Paul Rubens, nl. de Kruisoprichting, de Kruisafneming, de Verrijzenis en de Hemelvaart van Maria, en van vele andere bekende kunstenaars.

Ook het meubilair, de glasramen, de grafmonumenten van aanzienlijke personen zijn stuk voor stuk van ongeëvenaarde kwaliteit.

Deze omschrijving komt uiteraard niet uit onze pen, maar logisch zullen nog vele superlatieven over de kathedraal van Antwerpen in dit artikel voorkomen.

Tijdens de twee wereldoorlogen werd de kathedraal niet te erg geschonden.Zij bleef de parel van onze metropool

[ 5 ]

[ 6 ]

vat 81 

De geschiedenis: van zaalkerk naar kathedraal Naar aangenomen wordt, startte de bouw van de kathedraal in 1352.

Dat gebeurde niet op braakliggend terrein; men verving een reeds bestaand, romaans, bedehuis door een nieuw gebouw in de nieuwe, gotische stijl. Tijdens de bouwwerken, die tot 1521 duurden, werd de romaanse kerk gaandeweg afgebroken. In de historische bronnen wordt slechts zelden – en dan meestal indirect – verwezen naar die romaanse kerk. Uit archeologisch onderzoek kwam bovendien aan het licht dat er op die plek twee romaanse kerken werden gebouwd.

De eerste zou dateren uit de 11de eeuw en bestond uit een zogenaamde ‘zaalkerk’, een eenbeukig, vrij klein gebouw, waarschijnlijk zonder toren.

Er bestaat verder zo goed als geen informatie over dat gebouw.

De tweede romaanse kerk was iets imposanter en de bouw ervan werd waarschijnlijk reeds gestart in de 12de eeuw. Uit de opgravingen kon men een summiere plattegrond samenstellen zodat kan verondersteld worden dat de om een redelijk grote kerk ging, van ca. 42m breed en 80m lang.

Het was dus van in het midden van de 14de eeuw tot 1521 dat men bouwde aan de grootste gotische kerk van de Nederlanden: de kathedraal van Antwerpen.

Als bouwheer verzekerde het kerkbestuur zich van de nodige geldmiddelen uit verschillende bronnen zoals de inkomsten uit dopen, huwelijken en begrafenissen, bijdragen van gelovigen zoals devotiegiften, legaten en erfenissen, baten van de jaarmarkten en inkomsten uit eigen vermogen, zoals huurgelden, pachten en inkomsten uit lijf- en erfrentebrieven. Ook aflaten, boeten en stedelijk belastinggeld droegen bij aan het verwerven van bouwmiddelen ter realisatie van de kathedraal.

De noordelijke toren werd evenwel gefinancierd door de stad en valt ook nu nog onder het stadsbestuur en niet onder het kerkbestuur. Aan de toren werd vele jaren gebouwd en hij werd in 1518 voltooid. De zuidelijke, veel lagere, toren werd op kosten van de parochie gebouwd.

In 1415 werd het eerste deel – het koor – voltooid, waarna de eerste geleding van het westelijke torenfront werd gebouwd. Rond 1430 werd besloten om de kerk breder te maken

dan het oorspronkelijke plan en werd begonnen met de bouw van uiterste noordelijke en zuidelijke zijbeuken.

Op die manier zou uiteindelijk een zevenbeukige kerk ontstaan.

Het schip van de oorspronkelijke romaanse kerk, die door de gotische kerk werd vervangen, bleef tijdelijk in gebruik en werd pas in 1469 afgebroken. Kort daarop werd begonnen met de bouw van de middelste en binnenste zijbeuken en de middenbeuk. Het schip werd in 1487 voltooid; aan het dwarsschip werd tot 1495 gewerkt. In 1502 begon men aan de verdere afwerking van de noordelijke toren, waarvan het kruis in 1518 werd gewijd. In 1534, na een brand in 1533, werd de houten vieringtoren geplaatst. Pas in 1614 werd gestart met de bouw van de gewelven van de middenbeuk en de dwarsbeuken.

Bij de bouw van de kathedraal waren onder meer de bouwmeesters Jan en Pieter Appelmans betrokken.

De kerk wordt tot één van de hoogtepunten van de Brabantse gotiek gerekend, maar vertegenwoordigde een nieuw type binnen die stijl. Zo werden geen ronde zuilen met koolbladkapitelen toegepast, maar geprofileerde bundelpijlers die

vrijzinnig antwerps tijdschrift

zonder onderbreking doorlopen in de gewelfribben. Daarnaast zijn de scheibogen tussen schip en zijbeuken uitzonderlijk breed en is het triforium achterwege gelaten. In plaats daarvan is er een strook maaswerk aangebracht boven de scheibogen.

De kathedraal is bekend geworden door haar indrukwekkende westgevel met haar timpaan dat het Laatste Oordeel (Jan-Baptist van Wint, 1903) weergeeft. De noordelijke toren is 123 meter hoog en is nog steeds de hoogste kerktoren van de Nederlanden. In de noordelijke toren bevinden zich de luidklokken en de beiaard. Er zijn 515 treden in deze toren die voor het publiek toegankelijk is.

Interieur Van het oorspronkelijke interieur is zo goed als niets bewaard. In de Reformatie raasde de beeldenstorm door de kathedraal. Glasramen, beelden, relieken, praalgraven en tientallen altaren werden onteerd en vernietigd door calvinisten. Tijdens het Twaalfjarig Bestand werd de kathedraal heringericht in barokstijl.

Later kende de kathedraal opnieuw een bloeitijd tijdens de neogotiek.

De naturalistische preekstoel uit 1713 was oorspronkelijk gemaakt voor de Sint-Bernardusabdij van Hemiksem en is in 1804 overgebracht naar de kathedraal.

Kunstwerken De kathedraal is – via de vier reeds vernoemde schilderijen – onverbrekelijk verbonden met Pieter Paul Rubens, maar uiteraard zijn er nog meer werken van andere meesters aanwezig, o.a. van zijn generatiegenoten Abraham Matthyssens, met De dood van Maria en Cornelis Schut, met ook De hemelvaart van Maria. Het oudste schilderij in de kathedraal - de

Maar het moeten niet allemaal oude meesters zijn: In 2018 was Sam Dillemans’ werk Hommage aan Rubens: de kruisafneming van 2003 te zien uitverkiezing en huwelijk van Maria - dateert van de late vijftiende eeuw en is afkomstig uit de school van de Brusselaar Rogier van der Weyden.

Maar het moeten niet allemaal oude meesters zijn: In 2018 was Sam Dillemans’ werk Hommage aan Rubens: de kruisafneming van 2003 te zien langs Rubens’ kruisafneming in de zuidelijke zijbeuk. Sinds 2015 is het beeld De man die het kruis draagt (was en brons) van Jan Fabre in de kathedraal opgesteld.

Orgels en beiaarden Het – eind 19de eeuwse - kathedraalorgel is van de hand van de Brusselse orgelbouwer Pierre Schyven en is geplaatst in een 17de-eeuwse kast met sculpturen van Erasmus Quellinus II en Pieter Verbruggen.

Daarnaast is er in het midden van de kathedraal nog een transeptorgel, gemaakt in barokstijl, in 1993 door

Metzler Orgelbau uit Zwitserland.

De beiaard van de kathedraal daarentegen zwijgt intussen al een tijdje wegens de restauratie van de ‘buitenschil’ van de toren. Om de luidklokken en beiaard te beschermen, worden die volledig ingepakt tijdens de werken.

De kathedraal bezat twee beiaarden in de torens. De stads- of kermisbeiaard werd gegoten door de gebroeders Hemony in Zutphen in 1655-58. De tweede was de kapittel- of kerkbeiaard die gegoten werd in 1654-55. Deze was in echter onbruik geraakt en na de Tweede Wereldoorlog werden de nog overgebleven klokken uitgeleend aan de kerk van Hoogstraten.

Wetenswaard: de lengte van de kathedraal bedraagt 119 m (binnenwerks) en de lengte van het dwarsschip bedraagt 67 m. De totale vloeroppervlakte bedraagt ongeveer 8000 m².

De gewelfhoogte in het middenschip bedraagt 27,5 m, de hoogte van het koepelgewelf is 43 m. De noordertoren is 123 m hoog, de onafgewerkte zuidertoren 65,30 m.

Bronnen: MKA, Wiki, Mercatorfonds

[ 7 ]

vat 81

Tertio COLUMN



Ik volg meestal met achterdochtige interesse de christelijke literatuur van o.a. “Kerk & Leven” of opinieweekblad “TERTIO” en de stichtelijke boeken van godsgelovige intellectuelen.

T

sja…iemand moet het doen, hé. En wees gerust, de commentatoren draaien overuren.

Bovendien ontmoeten hun observaties en bedenkingen bij De Standaard en De Morgen een grote publicatiebereidheid. Logisch, de weersverwachtingen in het ethisch landschap draaien weer rond wisselvallig, windvlagen en storm.

“Verlenging periode voor toegestane abortus” en ook de “aanpassing van de euthanasiewetgeving” staan opnieuw op het agenda.

Het voordeel van die, voor hun eigen achterban bedoelde, lectuur is dat ze minder op hun hoede zijn bij het maskeren van de échte redenen voor hun dwarsliggen. Er zijn volgens mijn inziens immers maar twee fundamentele redenen voor the neverending story van hun tegenkantingen; de metafysische sacraliteit van het leven en bovendien – laat dit goed tot u doordringen - de zin van het lijden.

Bij die sacraliteit kan een vrijzinnig humanist zich ook wel iets voorstellen. Wij schrappen de metafysiek, maar ten slotte zijn wij ook niet tégen het leven. De zin van het lijden echter? In een TERTIOartikel van 6/11/19 over euthanasie, vraagt E. Vanlierde zich retorisch af: “Aanvaarden we nog dat het lijden bij het leven hoort?”. Neen verdomme, als het enigszins te vermijden valt, liever niet. Dat en hun gewoonte om, van zodra ze de kans krijgen, de eigen geboden aan iedereen op te dringen, zijn de redenen waarom we Max Schneider

[ 8 ]

het niet met hen eens zijn.

Die puur religieuze argumenten kan ik probleemloos en zonder schuldgevoel naast mij neerleggen, maar laten we toch ook hun drogredenen eens iets beter bekijken. Uiteraard is er de mantra: “Wij zijn voor het leven en tegen het doodspuiten van mensen” een van de vele varianten op de klassieker: maak van de argumentatie van je opponent een karikatuur en verwerp die dan met het nodige sarcasme.

Ook van die intellectuele oneerlijkheid en retorische kunstgrepen moeten we niet wakker liggen, hoewel het er bij hun achterban in gaat als zoete koek.

Ik denk eerder aan allerlei variaties op: het hellend vlak, medische of familiale druk op de patiënt, mogelijk misbruik door familie of partner, betere palliatieve zorg, patiënt die maatschappelijke druk ervaart, afbouw ethische plicht tot hulp en zorg, meer inzet op preventie, betekenis van het ongeboren leven voor de toekomstige ouders.

Van religieuze zijde zal men niet nalaten dit alles sterk te overdrijven en uit te vergroten, maar complete onzin is het ook niet. We moeten toch vermijden om ook in de val van

het wij/zij-denken te trappen en dat zonder meer weg te wuiven omdat het nu eenmaal van de opponent komt. Dit is veel te beladen en te belangrijk om aan een politiek welles/nietes over te laten. Laten we dit in een eerlijke en volwassen dialoog onderzoeken. Als ik een katholiek hoor zeggen dat abortus geen vorm van geboortebeperking mag worden ben ik niet geneigd hem ongelijk te geven. Als we de term ‘ongeboren leven’ horen, komt de wind vaak uit een onaangename pro-life-hoek, maar ik kan me voorstellen dat voor ouders in spe, leven, qua betekenis en aanvoelen, wel degelijk leven is, geboren of niet. Ik kan me ook wel iets voorstellen bij het feit dat een patiënt zich onder druk gezet voelt door familie of maatschappij. Misschien ten onechte, maar dat verandert niets aan die ervaring.

Hoe dan ook, het is niet omdat een argument een onderliggend religieus doel aan het zicht moet onttrekken dat het daarom ongeldig is. Wim Distelmans, alle lof voor zijn

vrijzinnig antwerps tijdschrift

[ 9 ]

AFORISMEN

Max Schneider

inspanningen, stuurt een enquête* de wereld in met de stelling: Mensen die lijden aan dementie, en wilsonbekwaam zijn geworden, moeten euthanasie kunnen krijgen. Ik betrapte mezelf daarbij op iets dat ik zou afkeuren mocht ik het ergens anders zien gebeuren. Vrijwel automatisch, zonder veel nadenken, als een evidentie, onderteken ik. Tot een vriend die, als huisdokter met relevante ervaring, weet waarover hij spreekt, me erop wijst dat er toch enkele aspecten aan de zaak zijn die iets meer reflectie verdienen.

Je plaatst de arts en de familie voor een joekel van een dilemma.

Wat als je nú tekent voor euthanasie bij dementie, maar straks als wilsonbekwame weigert? Wat als je straks de ene keer ja zegt en de volgende dag neen en dan weer ja enz… De arts zal weigeren, maar jij had het toen toch beslist?

En wat doe ik in het volgende situatie die ik in mijn omgeving

* https://leif.be/petitie-euthanasie-bij-dementie/

Als ik een katholiek hoor zeggen dat abortus geen vorm van geboortebeperking mag worden ben ik niet geneigd hem ongelijk te geven

Artificiële intelligentie, allemaal goed en wel, maar hoe weet zo’n thermosfles nu of ze de vloeistof warm of koud moet bewaren?

Theologie is de grondige studie op academisch niveau van een reeks sprookjes.

Kritisch denken, hoe doe je dat? Leer het verschil tussen emotie en argumentatie, dan schiet je al een heel eind op.

tweemaal heb zien gebeuren: In sommige gevallen (o.a.hersentumor) is het best mogelijk dat je niet dement bent en verder in prima gezondheid, maar dat je persoonlijkheid grondig verandert.

Het subject, het ik dat je nu bent is niet zozeer veranderd, het ís er niet meer. Mensen met een door en door aimabele inborst veranderen voor hun partner in een soort vilein stuk chagrijn. En je bent ervan overtuigd dat jij het bij het rechte eind hebt en dat iedereen zich tegen je keert. Ik ben er heel zeker van dat mijn partner mij zal blijven steunen, maar ik wil het zélf niet. Ik teken nú dat ik in dat geval een spuit wil, maar geen enkele dokter zal me die willen geven als ik niet in coma of verder gezond ben.

Daarom pleiten sommigen ervoor om OP TIJD het heft in eigen handen te nemen, eventueel met hulp. Een optie waar ik ook voor kies, maar ik weet niet of ik straks de moed en de kracht zal vinden.

Uiteraard heb ik geen antwoorden, laat staan oplossingen, maar laten we voortschrijdend inzicht zoeken via dialoog en reflectie.

Eerder dan observaties en standpunten te verwerpen, alleen maar omdat ze naar de Kerk ruiken.

Enfin, “c’est compliqué” zeggen ze in het Antwerps.

verbale

Niet iedereen beschikt over de om godsdienstkritiek subtiel en genuanceerd te formuleren.

Spijtig, want onder de verwerpelijke ranzigheid zitten soms correcte observaties.

competentie

Theologen onder elkaar vertellen al eeuwen een ander verhaal dan wat er tegen de doorsnee gelovige verteld wordt.

Als een placebo blijkt te helpen, waarom zou geloof dan niet helpen?

Die almacht van god valt toch een beetje tegen; zelfs zijn eigen personeel heeft hij niet in de hand.

overtuigd democraat valt het geweten niet bij

Zelfs voor een

meerderheid van stemmen te regelen.

Hoewel homo’s en vrouwen ook mensen zijn, blijkt het vaak toch nodig dat we het over homo- en vrouwenrechten hebben.

Openheid en luisterbereidheid zijn lastige kwaliteiten. Ze zorgen er vaak voor dat je je vooroordelen moet opgeven en dat doen we niet graag.

[ 10 ]

vat 81 

Het is dezer dagen geen pretje voor beoefenaars “der scone consten”.

Jong creatief talent wordt als overlast beschouwd, cultuurtempels worden financieel de nek omgedraaid, en gevestigde artistieke ambachtslui en neringdoeners worden aangemaand tot het produceren van oubollige kneuterigheid die beantwoordt aan de ingebeelde benepen heimatnostalgie van nationalistische smaldenkers. Gedaan met ontaarde lelijkheid. Weg met experimentele avantgarde. Op straffe van broodroof.

Luc

Van Hove

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 11 ]

MUZIEK

Beroemde vrienden…

I

Jaak Gregoor, dirigent

n 1974, toen de wereld zich al enkele decennia bevrijd had van een vorige vloedgolf nationalisme, en kunstenaars opnieuw diep en vrij konden in- en uitademen, sloot ik in de Antwerpse conservatoriumgangen een vriendschapsovereenkomst voor onbepaalde duur met één van mijn meest getalenteerde medestudenten.

Jaarlijks opzegbaar, weliswaar.

Schriftelijk. Aangezien ik hieromtrent vanwege mijn veel te dure advocaat niets afwijkends vernomen heb, zitten we 45 jaar later met glimmende schedels tegenover mekaar in een café op het Antwerpse Zuid. Ter inleiding proberen we onze respectievelijke levens, lasten en liefdes nog even beknopt samen te vatten. Tevergeefs, daar valt niet aan te beginnen. Dan maar snel over tot de orde van de dag. Want als drukbezette jaggers hebben we geen tijd te verliezen. Uw applaus graag voor één van onze belangrijkste hedendaagse componisten: Luc Van Hove.

Annie Rutzky Maar laat ik het eerst even hebben over een grote dame en bijzonder muzikaal talent, de Joods-Belgische pianiste en componiste Annie Rutzky, geboren in Antwerpen op 12 januari 1920. Een wonderkind dat eveneens aan het Antwerpse Conservatorium studeerde en op zeer jeugdige leeftijd reeds als pianiste optrad in de Opera van Antwerpen en het toenmalige N.I.R.

Tijdens de tweede wereldoorlog werd ze in 1942 door de Nazi’s verplicht om het Conservatorium te verlaten. Omdat ze Joodse was. In augustus 1943 werd ze door nationalistische ondermaatse übermenschen gearresteerd, op transport gezet en gedeporteerd naar het concentratiekamp van Auschwitz, waar ze overleed. Te harer ere werd de ‘Prijs Annie Rutzky’ ingericht, een muziekprijs ter bekroning van een studiecarrière. Deze prijs werd jammer genoeg in 1992 afgeschaft.

Terwijl ik mijn afschuw en woede om het onrecht dat Annie Rutzky werd aangedaan probeer te verbij-

Ik vertel hem dat ik mij een beroerte erger aan de alomtegenwoordige opdringerige popdeuntjesterreur

nis, contrapunt, fuga en compositie, naast getuigschriften voor transpositie, muziekanalyse en vormleer.

Als componist werd hij gevormd door Willem Kersters. Daarna volgde hij vervolmakingscursussen aan het Mozarteum in Salzburg en aan de University of Surrey (Guildford - UK). Nadien doceerde hij compositie en analyse aan het Lemmensinstituut in Leuven en aan het Conservatorium in Antwerpen.

Stilte!

ten, licht mijn gemoed enigszins op in de wetenschap dat mijn vredelievende en minzame vriend Luc Van Hove deze vrouw postuum huldigde door de naar haar vernoemde prijs in 1982 in de wacht te slepen. Luc (Wilrijk 3 februari 1957), heeft er dan ook een indrukwekkend studieparcours opzitten. Hij studeerde aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium in Antwerpen, waar hij eerste prijzen behaalde voor notenleer, piano, kamermuziek, muziekgeschiede-

Tijdens ons gesprek filosoferen we geregeld een eind weg over klankervaring, achtergrondmuziek en het belang van stilte. Ik vertel hem dat ik mij een beroerte erger aan de alomtegenwoordige opdringerige popdeuntjesterreur, vaak industrieel gefabriceerde rommel met repetitief dreunende bassen, die in winkels, cafés en restaurants altijd weer veel te luid staat. Mijn gesprekspartner heeft begrip voor mijn steeds grotere behoefte aan kostbare en zeldzaam wordende stilte, en werpt op dat mensen die permanent nood hebben aan achtergrondmuziek wellicht angst hebben voor de leegte en de stilte.

We zijn het erover eens dat muziek beluisteren vraagt om geconcentreerde verbinding met de muziek.

[ 12 ]

vat 81 

Goede muziek, van welke aard ook, wordt geboren uit stilte.

Mooi is ook hoe Luc uitlegt dat je om hedendaagse klassieke muziek te beluisteren helemaal geen conservatoriumstudies moet gedaan hebben of muziekanalyse moet gestudeerd hebben. ‘De constructie is immers de binnenkant van de muziek, en mondt uit in de buitenkant, die ook deel is van de constructie, maar die de directe toegang is tot de klankervaring bij de luisteraar’. ‘Helaas krijgen concertbezoekers niet vaak een tweede of derde kans om een hedendaags werk in de concertzaal te beluisteren, waardoor nieuwe composities maar moeilijk kunnen inzakken bij het publiek’.

Het verleden voorspellen Ik herinner mij Luc als een bovenmatig getalenteerd medestudent die grossierde in grootste onderscheidingen. Toen al kon je aanvoelen dat hem een grootse carrière te wachten stond. Qua voorspellen van het verleden zat ik er voor één keer niet ver naast.

Met zijn Eerste Prijs piano overwoog Luc nog even een pianistencarrière, maar en cours de route liep er iets mis tussen hem en de piano, en Luc koos resoluut voor zijn grote liefde: het componeren.

Stilistisch laat Luc Van Hove na zijn studies zijn post-romantische jeugdwerken achter zich, en gaat zich herbronnen door middel van een intense studie van het werk van Bartók, Lutoslavsky en Ligeti. Door inzicht en kennis van het werk van deze grote meesters ontstaat zijn fascinatie voor de zuivere klank en streng constructivisme. De componist-analyticus hecht het grootste belang aan een overzichtelijke geslo-

ten vorm, met respect voor de vormtradities van de traditionele genres als sonate, strijkkwartet, symfonie en concerto. Na een zuiver atonale periode (tot 1988) keert hij echter terug naar het klankarsenaal van de tonale muziek, en vermengt hierin de verworvenheden van de atonaliteit. Luc Van Hove’s composities ademen een geniale verfijndheid en worden gekenmerkt door helder gestructureerde en dynamische orkestklanken. aldus Luc Van Hove.

De componist en zijn oeuvre Hoewel de componist Luc Van Hove toch hoofdzakelijk instrumentaal georiënteerd is, kan hij niettemin ook een mooi vocaal repertoire voorleggen. Een greep: ‘Nacht-stilte’ voor gemengd koor op. 7 (1981), ‘Twee liederen voor bariton en piano’ op.

8 (1981), ‘Drie liederen’ voor sopraan en klarinettenkwartet op.12 (1983), ‘Trois Poèmes de Paul Verlaine’ voor sopraan, koor en kamerorkest op. 14 (1984), ‘Four Sacred Songs’ op. 42 voor gemengd koor (2003), ‘Psalm 22’ voor gemengd koor op. 44 (2004) en zijn recente ‘Cantata’ voor koor en orkest opus 54.

Naast zijn uitgebreid kamermuziekrepertoire vermeld ik ook graag enkele uitschieters in zijn oeuvre voor orkest: ‘Divertimento’ voor slagwerk-

orkest op. 5 (1980), ‘Largo per orchestra’ op. 13 (1984), ‘Scherzo’ op. 16 (1985), ‘Elise’s Dance’ voor orkest op. 21 (1987), zijn ‘Eerste Symfonie’ op. 25 (1989), ‘Concerto voor elektrische gitaar’ op. 26 (1990), ‘Concerto voor hobo’ op. 29 (1993), ‘Concerto voor piano’ op. 32 (1995), zijn ‘Tweede Symfonie’ op. 34 (1997) en zijn ‘Derde Symfonie’ op. 39 (2001), ‘Diabelli Veränderung’ op. 43 (2004), ‘La Sfida’ op. 47 (2010) en ‘Pianoconcerto II’ op. 48 (2010).

La Strada In het seizoen 2007-2008 krijgt Luc Van Hove van de Vlaamse Opera de opdracht om een nieuwe opera te schrijven. Luc kiest, samen met librettist Eric de Kuyper, resoluut voor ‘La Strada’ naar de gelijknamige, legendarische film van Federico Fellini uit 1954. Een behoorlijke risico, want zal een opera kunnen wedijveren met de populaire film van Fellini en de filmmuziek van Nino Rota? Ja, dus. De tandem Van Hove-de Kuyper levert niet zomaar een doorslagje van de film af, maar legt eigen dramatische accenten in het libretto en de partituur. Het eenvoudige verhaal over de krachtpatser Zampanò, zijn wat simpele assistente Gelsomina en de engelachtige acrobaat Il Matto (de Gek) leiden in de opera een eigen muziekdramatisch leven, waarbij het nieuwe libretto het gegeven van de artistieke roeping van de zelfbewuste Zampanò benadrukt. ‘Io sono un artista viaggiante’ (Ik ben een rondreizende kunstenaar).

De operapremière van ‘La Strada’ op 29 januari 2008 werd een eclatant succes en als meesterwerk onthaald, bejubeld door pers en publiek.

Enkele jaren later (2011) waagt Luc

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 13 ]

POËZIE

Bies van Ede

Voor mij volstaan die oude twaalf tonen nog altijd om mijn verhaal te vertellen. Ik houd nu eenmaal van harmonie en melodie

Rond Uit het boeket verwelkte boeken haal ik de dode verhalen, herschik de anekdotes die nog even mee kunnen en zet de vaas weer op tafel.

Alsof er niets is uitgeroeid, boenen we samen de groeven uit het vinyl van oude liedjes,

Van Hove zich opnieuw met succes aan een avondvullende opera met de orkestratie van ‘Stradella’ van César Franck. Een opdracht van Opéra Royal de Wallonie-Liége die in 2012 in première gaat in een regie van Jaco Van Dormael.

“Zelfstandig componist in bijberoep” Luc Van hove oefende als docent ontegensprekelijk een grote invloed uit op de jongere generatie componisten.

Nu hij als jeugdig gepensioneerde ontheven is van zijn lesopdrachten compositie en analyse in Leuven en Antwerpen, kan hij zich voltijds bezighouden met componeren. We kunnen dus gelukkig nog veel nieuw werk tegemoetzien van deze briljante klanktovenaar. In 2020 verwachten we alvast zijn nieuw pianotrio in opdracht van het De la Haye Ensemble, en op 29 mei 2020 volgt de wereldcreatie van een gloednieuw orkestwerk, uitgevoerd door het Antwerp Symphony Orchestra o.l.v. van Elim Chan in de Antwerpse Elisabethzaal.

Luc Van Hove ontving, naast de prijs Annie Rutzky, verschillende onderscheidingen waaronder de compositieprijs Albert de Vleeshouwer (1984) en de prijs Belgische Artistieke Promotie van SABAM (1990). In 1991 was hij gastcomponist van de Week voor Hedendaagse Muziek in Gent, in 1994 composer in residence van het Festival van Vlaanderen en in 1997 van I Fiamminghi in Campo.

Keep on going, my dear friend!

want we zijn het zo moe, steeds datzelfde deuntje van verlangen, dat we ons maar doof houden.

We nemen genoegen met dagelijks leven en ‘s nachts droomloos slapen.

Er zit genoeg werkelijkheid in de beelden die we zien op de schermen van tv en telefoon.

Als jij niet huilt zal ik niet lachen, niet fluisteren als jij niet schreeuwt, want het hoeft niet meer.

Onze belangrijkste taak hebben we volbracht: De wereld rond gekregen.

Uit: Wachten tot de wereld rond is, Uitgeverij Kleinood & Grootzeer, Bergen op Zoom, 2019

Bies van Ede (Badhoevedorp, 27 april 1957) is een Nederlands schrijver van jeugdliteratuur, televisiescenario’s, romans, poëzie en liedteksten.

Na een korte periode als onderwijzer werkte hij als freelancer bij diverse tijdschriften en als eindredacteur van het Haarlems Dagblad. Sinds 1992 is hij voltijds schrijver.

Hij maakt deel uit van het Haarlemse Ampzing Genootschap dat op humoristische wijze strijdt tegen het overbodige Engelse leenwoord.

vat 81 

BOEKBESPREKING

De nerveuze

Erick Kila

[ 14 ]

Een rijke weduwe, schrijvers en melancholisch ontregelde jongedames: ze speelden ooit een opmerkelijke rol in een Haags-Vlaams coterietje.

In 2013 publiceerde ik op Henri-Floris Jespers’ blog Mededelingen van het Centrum voor Documentatie & Reëvaluatie een stukje over een bescheiden literaire verstrengeling tussen Vlaanderen en Den Haag. De Vlaamse Hagenaar Cyriel Buysse, de Haagse Hagenaar Louis Couperus en hun op naturalistische leest geschoeide romans kwamen hierin speels ter sprake. Het bleef niet onopgemerkt. Het Gentse Cyriel Buysse Genootschap citeerde instemmend uit mijn relaas in hun kroniek 2012 - 2013.

D

en Haag en Vlaanderen (Antwerpen in het bijzonder): het is een verbinding die ik zelf al jaren met genoegen onderhoud. Dat heeft met toeval en met een belangstelling voor de Vlaamse letteren te maken. Het laatste onstond toen ik als Haagse student M.O.-Nederlands op aanraden van een medestudent de kleine roman ‘Wrakken’ van Antwerpenaar Emmanuel de Bom op mijn lijst voor letterkunde zette. Een opmerkelijke leeservaring volgde: het mooi-treurige ‘tevergeefse’, waar vele naturalistische schrijvers vuistdikke romans aan wijdden, werd door De Bom prachtig aangeraakt in een dun boekje.

Literair Antwerpen leek in mijn studententijd ver van Den Haag af te liggen. Dat veranderde decennia later door een onverwacht verzoek om toe te treden tot de redactie van Gierik & Nieuw Vlaams Tijdschrift.

Kort daarna werd ik bovendien een bijzondere plaquette aan een Haagse gevel gewaar: de directe aanleiding tot het bovengenoemde artikel op het Antwerpse blog.

Inmiddels blijkt er nóg een literaire draad tussen Den Haag en

Vlaanderen aan het licht te zijn gekomen. In het Antwerpse Letterenhuis boog onderzoeker Jan Lampo zich eens goed over een kaft met nagelaten papieren van Emmanuel de Bom. Hij stuitte op een grondplan voor een naturalistische roman die zich, deels, in het Den Haag van Couperus zou afspelen. De sfeer van ‘Wrakken’ verplaatst (zo bleek uit het plan) naar onder meer de Haagse Laan van Meerdervoort van rond 1900. Een warm gevoel maakte zich van mij meester.

Maar ach, ondanks belangstelling vanuit Nederland (de redactie-secretaris van De Gids) werkte de altijd drukke De Bom zijn plannen nimmer uit tot ‘Verlangen’, een roman ‘waar ik werkelijk in hoop alles te kunnen zeggen wat eenige jonge menschen van twintig tot dertig jaar aan innerlijk leven ervaarden’. We moeten het, wat De Bom betreft, dus maar doen met die ene kleine Antwerpse proza parel.

De Boms ‘Haagse’ contacten met onder meer Buysse en Couperus en de daarbij aansluitende invloed van

de ‘Haagsche roman’ op het naturalisme in de Nederlandstalige letteren zouden eens grondig bekeken moeten worden. Voorlopig schotel ik u een gewaarwording zonder wetenschappelijke pretenties voor.

De Laan van Meerdervoort ontspringt in het domein van Louis Couperus. Aan de huizen en aan alles in de omgeving kleeft het negentiende-eeuwse fin de siècle. Haagser dan Haags is hier de atmosfeer. Tenminste als je er de juiste trilhaartjes voor hebt. Bij gunstige lichtval wordt de geest soepeltjes bevangen door een bijzondere grijsheid: ach ja… de tinten van de Haagse School, de voorbije grandeur, de wellustige droefheid van het onvervulde...

Een tijd geleden viel mij ter hoogte van het Museum Mesdag (nu De Mesdag Collectie) iets op. De gevel naast het door schilder/collectioneur Hendrik Willem Mesdag in 1887 gestichte museum was opeens voorzien van een bronzen plaquette.

Het chique bord bij de voordeur van

vrouw

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 15 ]

Laan van Meerdervoort 11 herinnert de voorbijganger eraan dat hij de voormalige woning van de Vlaamse schrijver Cyriel Buysse passeert.

Van 1896 tot 1932 woonden Buysse en zijn vrouw afwisselend in Den Haag en in Vlaanderen (het plaatsje Afsnee bij Gent). In 1896 was de schrijver met de gefortuneerde Nederlandse weduwe Nelly Tromp-Dyserinck getrouwd. Zijn literaire carrière werd hierdoor in meerdere opzichten verrijkt. Scheppende arbeid kon plaatsvinden zonder zorg om inkomen en hoge Haagse kringen openden zich.

De rechtstreeks van Mesdag gekochte woning is het linkerdeel van een dubbel herenhuis (tezamen met Laan van Meerdervoort 9) uit 18691870. Het maakte deel uit van het in opdracht van de bekende zeeschilder H.W. Mesdag uitgevoerde ensemble van museum en eigen woonhuis.

Goed beschouwd is De Mesdag Collectie dus gedeeltelijk een ‘monument’ Buysse. Ai… dat verklaart wellicht waarom het drie jaar duurde voordat het Van Gogh Museum (waaronder De Mesdag Collectie valt) toestemming voor de plaquette verleende aan het ‘Buysse Genootschap’.

Haagse roem wordt niet gaarne gedeeld.

Een aardig coterietje vormde zich op een vierkante kilometer: de Mesdagjes, het echtpaar Buysse en de nabij wonende familie Couperus (Louis en zijn vrouw Elisabeth).

Over de Haagse contacten tussen Couperus en Buysse lees ik in een commentaar op een publicatie van Prof. Anne Marie Musschoot iets intrigerends. Het gaat over ‘de nerveuze vrouw’.

Wie kent haar niet?

Wij hebben het over de tijd waarin de nerveuze vrouw nog iets wezenlijks voorstelde. De tijd van Couperus’ feuilleton Eline Vere. De tijd van Emmanuel De Bom (schrijver met ook al een belangstelling voor het Haagse) en Buysse.

In de letterkunde van rond 1900 werden ze moeiteloos geconserveerd: vrouwen met een gedistingeerde, bijna aangeboren, droefheid.

Een vanzelfsprekende onvervuldheid doortrilde heel hun wezen. De man-

nelijke lezer kon er zonder probleem waardering voor opbrengen. De hedendaagse nerveuze (of liever ‘spirituele’ zoekende) vrouw kan er niet aan tippen.

Ik heb nooit begrepen waarom die speciale verfijnde nerveuze vrouw verdween uit de letteren, waarom je haar nu alleen nog met de tijdmachine kunt bezoeken. Tot ik, speurend naar bijzonderheden van de Haagse tijd van Cyriel Buysse, de kille waarheid las.

Nog tijdens de Haagse contacten van Buysse en Couperus raakte de nerveuze vrouw uit de mode(!). En net zo gemakkelijk stapten beide schrijvers af van het beproefde naturalistische procedé, waarin de psychologische tekening van het vrouwelijk ‘nerveuze’ zo prachtig aanwezig is.

Men vraagt, en wij draaien.

De nerveuze vrouw van toen, de ware nerveuze vrouw, is nooit meer gezien.

Een trieste gewaarwording. Mooi verbonden met de bronzen herinnering aan het Haagse leven van Cyriel Buysse.

[ 16 ]

vat 81 

agenda

januari Agenda van Vrijzinnig Antwerpen en bevriende verenigingen (meer info bij de desbetreffende verenigingen) Elke eerste maandag van de maand De Grijze Geuzen Antwerpen Vormingsnamiddagen (zie verder in agenda). Locatie (tenzij anders vermeld): Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen.

Tijdstip: 14:00u, met voorafgaand: broodjeslunch vanaf 12:00u.

De Keukenprinsessen Elke maand toveren de lieftallige Keukenprinsessen – Bie, Rita en Mieke – het huisvandeMens Antwerpen om tot een heerlijk culinair en gezellig peperkoekenhuisje. Gewoon gezellig bij elkaar zijn, kletsen en af en toe eens een leuke activiteit. Deelname is gratis. Voor meer informatie of aanmelden, neem contact op met het HuisvandeMens – <antwerpen@ demens.nu of 03 259 10 80 Data: 17 januari (Nieuwjaarsreceptie) en 21 februari Waar: huisvandeMens Antwerpen, Jan Van Rijswijcklaan 96, 2018 Antwerpen

Nog tot 10 januari - Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’ Tentoonstelling “Gaandeweg” van Renate Els Aerts Voor deze tentoonstelling is Renate op zoek gegaan naar nieuwkomers, die ze portretteerde op jeansstof. Bluejeans als eenheidsworst, door iedereen aanvaard.

Een verhaal van een wereld in beweging, soms gestuurd door soldaten, ondergaan door zoekende mensen.

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2018 Antwerpen De galerie is open op woe, do en vrij, van 14:00u tot 17:00u huisvandeMens Antwerpen Praatgroep ‘Verder na Verlies’ JA N (zie ook: 3 februari) 13:30 Als je met een ingrijpend verlies te maken krijgt, kan de steun van lotgenotengroep bijzonder helend zijn. In een kleine groep gaan we, met respect voor ieders verhaal, vertellen en luisteren wat verlies met je doet. We maken ruimte voor emoties en zoeken steun en herkenning bij elkaar. De groep wordt begeleid door een ervaren rouwtherapeute, Heidi Desaever. Je kan elk moment aansluiten en het staat je vrij om te komen wanneer je wil. Aanmelden is wel noodzakelijk.

Locatie: huisvandeMens Antwerpen, Jan Van Rijswijcklaan 96, 2018 Antwerpen Deelname: gratis (incl. koffie/thee) Aanmelden: via antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80

6

februari

Vrijzinnig Antwerpen en bevriende organisaties/ JAN verenigingen 19:00 Nieuwjaarsreceptie De Antwerpse vrijzinnige gemeenschap nodigt u uit op haar jaarlijkse Nieuwjaarsreceptie. Zij zorgt voor muziek, sfeer, hapjes en drank. En: ‘Spelmaker’ Ivan Pecnik werpt die avond zijn kritische (?) blik over het voorbije en het komende jaar… Breng ook uw vrienden mee, maar wel graag even inschrijven!

Inschrijven via vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com of https://forms.gle/Ghe225LGxmFYHayD8 Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2018 Antwerpen

10

Willemsfonds Antwerpen Bezoek aan het JAN “VLEESHUIS ACHTER DE 10:30 SCHERMEN“ (met gids) Locatie: Vleeshuis Antwerpen; samenkomst ter plaatse Deelname: 9 EUR Info: willemsfondsantw@hotmail.be = WFA

10

HV Schoten Film “THE FAVOURITE” JAN JA N Iers-Brits-Amerikaans 14:00 20:00 kostuumdrama uit 2018 onder regie van Yorgos Lanthimos. De hoofdrollen worden vertolkt door Olivia Colman, Emma Stone en Rachel Weisz.

Locatie: CC De Kaekelaar, SintCordulastraat 10, 2900 Schoten Tickets: 5 EUR. Reservaties: 03 680 23 40 Info: www.hvv-schoten.be

13 14

vernissage tentoonstelling “The ghost is back in town” van JAN Patrick Conrad 20:00 Patrick Conrad (… is back in town) stelt zijn nieuwste werken tentoon. Niet te missen!

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2018 Antwerpen De tentoonstelling loopt van 17 januari tot 20 februari en is open op woe, do en vrij, van 14:00u tot 17:00u

16

Willemsfonds Deurne Tentoonstelling JAN ‘Infectieziekten en klimaat: 14:00 een LAT-relatie’ Dokter Bob Van Hee, voormalig hoofdchirurg Stuyvenberg ziekenhuis, geeft een lezing over de tentoonstelling over infectieziekten en klimaat.

Locatie: Stuyvenberg ziekenhuis, Lange Beeldekensstraat 267, 2060 Antwerpen Deelname: 8 EUR leden; 10 EUR niet-leden Info: freddy.lorent@skynet.be

18

Willemsfonds Antwerpen Jaarlijkse algemene JAN vergadering 10:00 gevolgd door receptie (11:30u) met als gastspreker: mevrouw Maggie De Block. Aansluitend feestlunch Deelname: Leden WFA: 45 EUR / sympatisanten: 55 EUR Locatie: Bistro VVW Beatrijslaan 2050 Antwerpen Info: Franck De Bock / fdebockbe@yahoo. com

19

Grijze Geuzen Antwerpen Nieuwjaarsreceptie JA N Aandacht: de receptie is 14:00 uitsluitend toegankelijk voor leden van GG Antwerpen.

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2018 Antwerpen

20

“Een verhaal achter een boek”: Getande raadsels, door Patrick JA N Conrad 20:00 Conrad vertelt in het boek over zijn eerste kennismaking - in de gouden jaren zestig – met Hugo Claus. Wij zijn benieuwd naar zijn verhalen achter dit boek…

Deelname: 5 EUR (drankje achteraf incl.) – Inschrijven via vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com of https://forms.gle/2rN4g77BS7yN8Qn48 Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2018 Antwerpen

30

“Het Kleinste Gedicht” – voordrachtwedstrijd leerlingen FEBR NCZ 10:30 Deelname: informatie via de leerkracht NCZ Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2018 Antwerpen

2

huisvandeMens Antwerpen Praatgroep ‘Verder na Verlies’ FEBR (zie ook: 6 januari) 10:30 Als je met een ingrijpend verlies te maken krijgt, kan de steun van lotgenotengroep bijzonder helend zijn. In een kleine groep gaan we, met respect voor ieders verhaal, vertellen en luisteren wat verlies met je doet. We maken ruimte voor emoties en zoeken steun en herkenning bij elkaar. De groep wordt begeleid door een ervaren rouwtherapeute, Heidi Desaever. Je kan elk moment aansluiten en het staat je vrij om te komen wanneer je wil. Aanmelden is wel noodzakelijk.

Locatie: huisvandeMens Antwerpen, Jan Van Rijswijcklaan 96, 2018 Antwerpen Deelname: gratis (incl. koffie/thee) Aanmelden: via antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80

3

Grijze Geuzen Antwerpen Algemene ledenvergadering FEBR en muziek 14:00 De korte algemene vergadering wordt opgeluisterd met lichte, jazzy saxmuziek, gebracht door Karel Indeganck.

3

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2018 Antwerpen

huisvandeMens Antwerpen Infosessie: “Een waardig FEBR levenseinde” 14:00 Tijdens deze sessie krijg je informatie over mogelijke beslissingen bij het levenseinde: euthanasie, weigeren van behandelingen (patiëntenrechten), orgaandonatie, lichaam schenken aan de wetenschap, uitvaart … Via wilsverklaringen kan jij de regie over jouw leven en het levenseinde mee in handen nemen. Het invullen van deze wilsverklaringen is geen kwestie van een paar minuten werk. Er gaat een heel

4

i

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 17 ]

maart denkproces aan vooraf en dan nog zijn er heel wat vragen. Een medewerker van het huisvandeMens biedt je een heldere uitleg over hoe de wetgeving in elkaar zit, overloopt samen met jou de verschillende formulieren en maakt tijd voor al jouw vragen. Inschrijven is noodzakelijk.

Locatie: huisvandeMens Antwerpen, Jan Van Rijswijcklaan 96, 2018 Antwerpen Deelname: gratis Aanmelden via antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80 huisvandeMens Antwerpen Haakcafé & infomoment F E BR Vinnie De Vis Knuffel 18:30 Een Vinnie de Vis Knuffel is een persoonlijke, eenvoudige en veilige knuffel voor mensen met dementie. Tijdens onze haakcafés & infomomenten haken we deze knuffels in fijn gezelschap met een drankje erbij. Je krijgt noodzakelijke uitleg over veiligheidsvoorschriften en patroon.

Katoen, vulling en patroon ligt voor je klaar. Je brengt zelf een haaknaald mee van 2.5. Ervaring met haken is een plus, maar zeker niet nodig!

Locatie: huisvandeMens Antwerpen, Jan Van Rijswijcklaan 96, 2018 Antwerpen Deelname: gratis Aanmelden via antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80

4

huisvandeMens Antwerpen Samen Lezen over Liefde F E BR (ook voor koppels) 18:30 Samen Lezen is een leuke manier om elkaar te ontmoeten en samen te genieten van mooie verhalen, tekstfragmenten en poëzie. Ditmaal is het thema Liefde. Door samen in te gaan ontstaat er een mooi gesprek over de betekenis van liefde en relaties. De woorden dringen tot je door en spontaan borrelen er gedachten op. Het staat je vrij om die met elkaar te delen en zo met mekaar in gesprek te gaan. Een passionele lezer van ‘De Dagen’ begeleidt het gesprek. Voorbereiding of ‘belezen zijn’ is helemaal niet nodig. Aanmelden is wel noodzakelijk.

Locatie: huisvandeMens Antwerpen, Jan Van Rijswijcklaan 96, 2018 Antwerpen Deelname: gratis (incl. aperitief) Aanmelden via antwerpen@demens.nu of 03 259 10 80

10

huisvandeMens Antwerpen i.s.m.

Vrijzinnig Antwerps Trefpunt F E BR ‘HARD’, lezing door 19:30 Leen Dendievel In haar boek ‘HARD’ doorbreekt actrice Leen Dendievel (bekend van o.a. Thuis, Zone Stad en Vermist) het taboe dat er nog steeds rond liefdesverdriet hangt.

Deelname: 8 EUR Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ‘Out of a Box’/huisvandeMens, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen Reserveren via antwerpen@demens.nu

11

Willemsfonds Antwerpen Toneelvoorstelling “ MISSING” F E BR Locatie: Cultureel centrum De 20:30 Kern, Wilrijk.

Deelname: 9 EUR Info: willemsfondsantw@hotmail.be

13

Willemsfonds Deurne Bezoek aan Museum FE BR Eugeen Van Mieghem 15:00 rondleiding door Erwin Joos, oprichter van het museum Locatie: Museum Eugeen Van Mieghem, Ernest Van Dijckkaai 9, 2000 Antwerpen Deelname: 6 EUR, niet-leden 8 EUR Info: freddy.lorent@skynet.be

15

HV Schoten Film “IF BEALE STREET FE BR FE B R COULD TALK” 14:00 20:00 Amerikaanse dramafilm uit 2018. De film werd geschreven en geregisseerd door Barry Jenkins en is een verfilming van de gelijknamige roman van auteur James Baldwin. De hoofdrollen worden vertolkt door KiKi Layne en Stephan James.

Locatie: CC De Kaekelaar, SintCordulastraat 10, 2900 Schoten Tickets: 5 EUR. Reservaties: 03 680 23 40 Info: www.hvv-schoten.be

17 18

HV Schijnvallei Oostrand lezing door Eva Van FE BR Tulden over haar 20:00 “Fietstocht door Engeland, Ierland en Schotland” Tijdens de presentatie over deze, volgens sommigen waanzinnige fietstocht, krijg je, terwijl memorabele landschappen elkaar afwisselen, pittige tot spannende reis- en kampeeranekdotes te horen.

Locatie: zaal Living van de Pastorie, Jozef Reussenslei 11, 2150 Borsbeek Deelname: 3 EUR (de opbrengst van de lezing is bestemd voor het project “Bubaque” Info en inschrijven: hvvschijnvalleioostrand@gmail.com

20

21 FE BR 14:00

Willemsfonds Antwerpen Leesclub met Hilde Corremans Boekbespreking “DE BOURGONDIERS “ van Bart Van

Loo Locatie: OCA - Vrijheidstraat 32 Antwerpen Deelname: 5 EUR Info: willemsfondsantw@hotmail.be

HV Schoten “DE DUIVELSE TRANSITIE. MA A R T HOE GEWONE MENSEN TOT 20:00 EXTREEM GEWELD KOMEN” Gespreksavond met Christophe Busch (oud-directeur Kazerne Dossin en radicaliseringsexpert) Locatie: Kasteel van Schoten Kasteeldreef 61, 2900 Schoten Tickets: 3 EUR (2 EUR leden HV).

Reservaties: info@hvv-schoten.be of tel.03.658.46.49 info: www.hvv-schoten.be

5

HV Schijnvallei Oostrand LAN-party met achteraf een MA A R T panelgesprek over “Gaming 19:00 – een zinvol tijdverdrijf?”

Na een uurtje gamen via een mini LAN van laptops, volgt omstreeks 21 u. een panelgesprek o.l.v. Kellly Vermeiren. Een orthopedagoge, een moreel consulente, een ervaringsdeskundige gaming en een gamer van Veldvenne.LAN (Schilde), maken hiervan deel uit. Bedoeling is om Gamen als maatschappelijk fenomeen te belichten zonder vooroordelen.

Locatie: jeugdcentrum Ahoy, Kosterijstraat 5, 2110 Wijnegem Deelname: tot 25 jaar gratis; anderen 4 EUR, leden HV 2 EUR Info en inschrijven: hvvschijnvalleioostrand@gmail.com

12

Willemsfonds Deurne Les Salons des Refusés MA A R T Een adembenemend en super 14:00 interessant concept voor wie van impressionisme houdt en geïnteresseerd is in geschiedenis. Wandelende encyclopedie Kurt Van Eeghem loodst het publiek doorheen dit inspirerende programma. De harpiste Leen Van der Roost en onze solo fluitiste Femke van Leuven zorgen voor een stijlvol concert.

Locatie: Cultureel Centrum Deurne, Frans Messingstraat 36, Deurne.

Deelname: € EUR (inclusief koffie & gebak) Info: freddy.lorent@skynet.be (meer informatie over deze activiteiten bij de resp. verenigingen of organisaties)

19

Willemsfonds Antwerpen Cavaconcert TRIO KHALDEI” MAART (in de reeks muzikale families, 11:00 met echtpaar Robert en Clara Schumann) Locatie: Cultureel centrum De Kern Wilrijk Deelname: 10 EUR Info: willemsfondsantw@hotmail.be

1

Grijze Geuzen Antwerpen Prof. dr. Willie Van Peer: Niet te MART geloven. Het Nieuw Testament 14:00 De spreker onderzoekt de werkelijkheid achter het Nieuwe Testament en werpt zo een volledig nieuw licht op de Bijbelse verhalen.

Locatie: Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2018 Antwerpen

2

Voor informatie over de activiteiten in de regio Mechelen kan je terecht bij onze ‘zustervereniging’ VC De Schakel www.vcdeschakel.be Vrijzinnig Centrum DE SCHAKEL Mechelen |Steenweg 32 - 2800 Mechelen

[ 18 ]

vat 81 

EEN VERHAAL ACHTER EEN BOEK Met “Een verhaal achter een boek” werd in het najaar 2019 een nieuw project van het Vrijzinnig Antwerps Trefpunt ingezet. Elke maand werd niet alleen een recent boek van een Antwerpse auteur besproken, maar werd vooral gezocht naar het verhaal achter dat boek, dat vaak net zo bijzonder is als het boek zelf.

Herman Van Goethem beet de spits af met zijn boek “1942. Het jaar van de stilte”.

Hij slaagde erin om een ganse avond het publiek in de ban te houden met zeer persoonlijke ontboezemingen. Een memorabele avond…

Met “Zwijgen” van Ingrid Vander Veken bleven we einde oktober in dezelfde sfeer: het zwijgen van een hele naoorlogse generatie over collaboratie en repressie, wordt daarin doorbroken.

Pieter Serrien sloot in november de reeks 2019 af met “De Laatste Getuige” en “Elke dag angst”. Deze boeken geven resp. een getuigenis van het overleven in de concentratiekampen en het doorstaan van de V-bommenterreur tijdens WO II. Voor meer info over deze avond: zie ‘Activiteiten in Out of a Box’ en ‘Agenda’.

Pieter Serrien schreef - samen met een van de laatste getuigen van Breendonk, Buchenwald en Blankenburg-Dora - deze beklijvende oorlogsgetuigenis.

Het verhaal van de 95-jarige Louis Boeckmans uit Tessenderlo/ Laakdal zal iedereen ontroeren.

Het boek vertelt over zijn vlucht in mei 1940, de ramp van Tessenderlo in april 1942, zijn verzetsdaden, zijn arrestatie en dan de kampen… van Hasselt naar Breendonk, van Buchenwald naar Blankenburg en daarna de hel van de dodenmarsen.

Waar de 95-jarige Louis Boeckmans dat alles herbeleeft, heeft de 34-jarige Pieter Serrien hem met dit zevende boek vergezeld in die dramatische terugblik. Naast het eigenlijke verhaal, dat we verder kort beschrijven, hopen we van Pieter Serrien ook meer te vernemen in de ‘marge’ ervan en over de totstandkoming ervan.

Pieter Serrien zal ook de achtergrond schetsen van de meest ingrijpende oorlogsfeiten die ons troffen in WO II, nl. de ‘vliegende bommen’. In 2016 verscheen zijn boek Elke dag angst, waarin de getuigen van de V-terreur een stem kregen. Wat minder bekend is, nl. dat naast de duizenden slachtoffers die onder de V’s stierven, er nog duizenden mensen omkwamen bij het produceren van deze wapens in het onderaardse concentratiekamp Dora.

Ook over deze realisatie hopen we een ‘verhaal achter zijn boek’ te krijgen.

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 19 ] EEN VERHAAL ACHTER EEN BOEK

Getande raadsels PAT RI C K CON RAD

Na het overlijden van Hugo Claus – in 2008 – schrijft Patrick Conrad in ‘Getande raadsels’ (2009) zijn herinneringen neer over zijn vriendschappelijke relatie met Claus - die hij voor het eerst ontmoette in 1967 - en over het feit dat hij nadien bijna tien jaar moest wachten om weer eens echt in contact te komen met zijn bewonderde leermeester, die later ook echt een goede vriend zou worden.

Z In 2020 gaan we verder op deze weg: dit keer geen oorlogsof collaboratiethema, maar brengen we Patrick Conrad* – de Antwerpse auteur, dichter, plastisch kunstenaar en filmmaker, oprichter - samen met Nic van Bruggen - van het bijna mythische literaire ‘Pink Poets’ genootschap, voor het voetlicht. Hij zal het verhaal ‘achter het boek’ brengen van “Getande raadsels”, waarin hij zijn kennismaking - in de gouden jaren zestig – met Hugo Claus vertelt. Patrick Conrad laafde zich bij het schrijven van zijn herinneringen aan Hugo Claus aan de bron van vriendschap, literatuur en kunst.

Zonder twijfel zal ‘Getande raadsels’ herinneringen losmaken bij Patrick Conrad, die het boek zullen overstijgen. Wie zijn nieuwsgierigheid wil voeden, kan zich dus daaraan laven op 30 januari 2020, 20:00u., in het Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11 te 2000 Antwerpen.

* zie artikel in VAT#80 – nov/dec19, ook online op onze website: www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com/ vrijzinnig-antwerps-tijdschrift/

ij leren elkaar dus kennen in de gouden jaren zestig. Claus is op dat moment al een bête sacrée van de Nederlandstalige letteren. Hij maakt een overdonderende indruk op de jonge schrijver Conrad. Het begin van een levenslange vriendschap en een tomeloos gedeelde passie voor literatuur en kunst. Patrick Conrad heeft zich bij het schrijven van zijn herinneringen aan Hugo Claus aan deze bron gelaafd: vriendschap, literatuur en kunst. Het resultaat is een boek dat even geraffineerd als wispelturig leest. Zonder omhaal van woorden, maar met ontzag voor wat er werkelijk toe doet in het leven heeft Patrick Conrad genoteerd hoe het was, hoe hij was, hoe zij waren. Het subtiele ‘Getande raadsels’ wordt omschreven als een zeldzaam hoogtepunt in de Nederlandstalige autobiografische literatuur. Vaststellen kunnen we dat enkel nog via bibliotheken, tweedehands boekhandels en mogelijk via het nieuwe fenomeen ‘e-boek’.

Maar met zijn verhaal achter een boek kunnen we wellicht van Patrick Conrad méér anekdotes horen over die relatie met Hugo Claus, ook in het zonnige Zuid-Frankrijk, waar ze vele uren met mekaar doorbrachten.

30

“Een verhaal achter een boek”, met Patrick Conrad Vrijzinnig Antwerps Trefpunt “Out of a Box”, De Burburestraat 11, 2000 Antwerpen Inschrijven doe je via een email aan vrijzinnigantwerpstrefpunt@ gmail.com of via https://forms.gle/ CNaUww93b1efXoAK7 JA N 20:00

Aandacht: De veelzijdige Patrick Conrad stelt – van 17 januari tot 20 februari, op hetzelfde adres en voor het eerst na zijn recente terugkeer in ‘zijn’ Antwerpen - zijn nieuwste werken voor tijdens de tentoonstelling “The ghost is back in town”. Vernissage op 16 januari, 20:00u.

[ 20 ]

vat 81 

Er is een man vermoord in Afghanistan.

Wie was

Vahid Mojdeh?

Er is een man vermoord. 20 november werd Vahid Mojdeh (of Waheed Muzhda, de transcriptie van zijn naam in het Engels wou nog al eens variëren) neergeschoten door onbekenden toen hij in Kaboel naar zijn moskee ging voor het avondgebed. Het was een klassieke drive-by shooting op zijn Aziatisch: een man (of twee, dat is nog niet duidelijk) komt aangereden op een brommer, schiet zijn slachtoffer neer, en verdwijnt in het chaotische verkeer. Er is op dit moment nog geen opeising, en dus ook geen motief.

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 21 ]

hoofdredacteur MO*

GIE GORIS

Is dat nieuws?

K

ijkt er in Afghanistan eigenlijk nog iemand op, als er een man vermoord wordt? De eerste negen maanden van dit jaar alleen al zijn er in Afghanistan 2563 burgers gedood in het eindeloze geweld dat het land teistert.

5676 anderen werden gewond.

2019 is daarmee op weg om het dodelijkste jaar van het voorbije decennium te worden.

Wat een verleden

Toch treft de kogel die Vahid Mojdeh uitschakelde me bijzonder. Ik ontmoette de man driemaal tijdens mijn reizen in Afghanistan, en altijd was hij een bijzondere bron van inzicht.

Mojdeh werkte in de periode dat de taliban de macht hadden in Afghanistan (1996-2001) voor het ministerie van Buitenlandse Zaken en voor moellah Omar, de historische leider van de beweging. Tijdens de jaren tachtig verbleef hij als vluchteling in Peshawar, Pakistan, waar hij onder andere persmedewerker was van Abdullah Azzam, persoonlijke vriend en mentor van Osama bin Laden en de spin in het web tussen de Pakistaanse legertop, de wahabi’s uit Saoedi-Arabië, de internationalistische militanten en de Afghaanse moedjahedien.

Ik interviewde Mojdeh in 2008, 2011 en 2015 omdat hij nog altijd zeer nauwe contacten met de taliban onderhield, in 2015 onder andere via hun kantoor in Qatar.

Vahid Mojdeh was niet het type man waaraan je gehecht raakt als buitenlands journalist. Hij was afstandelijk en cultiveerde op ingehouden wijze zijn eigen mythe. In de jaren dat ik hem sprak zat hij in zaken, maar was hij ook politiek commentator en informeel com-

Geloof niemand die je vertelt dat deze oorlog om het welzijn van de Afghanen gaat

municatiekanaal tussen overheid en opstandelingen. Hij bewoog zich in verschillende werelden tegelijk. Dat maakte hem interessant en ongrijpbaar.

Ik voer hem dan ook niet op als een prachtmens of een voorbeeld, wel als iemand die heel goed was om inzicht te krijgen of vragen bij af te toetsen. We zijn te veel geobsedeerd door voorgangers en voorbeelden tegenwoordig, en hebben te weinig aandacht voor het belang van mensen waarmee we het niet eens zijn, maar die wel veel dingen weten. Zeker voor journalistiek is dat essentieel.

Maar waar je als journalist naar op zoek bent, is betrouwbare informatie, goede analyses en relevante contacten, niet iemand waarmee je kan sympathiseren. Mojdeh bood zelden harde feiten of concrete informatie, maar zijn analyses waren een onmisbare aanvulling op of bevraging van wat je elders in Kaboel te horen kreeg. Ze boden ook de perfecte vragen om mee te nemen naar ministers, academici, boeren op het veld of ontwikkelingswerkers allerhande. Of omgekeerd: je kon met je notities uit eerdere gesprekken bij hem terecht voor een second opinion.

Hoe het Westen zijn krediet verspeelde In 2008 vroeg ik zijn mening over wat ik eerder te horen kreeg van Lal Gul, toen voorzitter van de Afghanistan Human Rights Organisation. Die sprak niet langer over schendingen van mensen-

rechten door de westerse troepen, maar over oorlogsmisdaden. ‘De buitenlandse troepen bombarderen om te doden. Ze vallen ’s nachts de dorpen binnen om onze culturele en religieuze waarden en gewoonten te schenden. Ze sluiten onschuldigen op om terreur te installeren onder de mensen.’ Lal Gul was een vurig verdediger van de mensenrechten, maar zag meer heil in dialoog met de taliban dan in samenwerking met de westers georiënteerde internationale gemeenschap.

Vahid Mojdeh bevestigde dat de internationale troepenmacht haar – tussen 2002 en 2004 onmiskenbaar aanwezige– krediet verspeeld had door met vuile voeten door het culturele huishouden van Afghanistan te stappen en door onnodig veel burgerdoden te maken bij haar militaire optreden. ‘Geloof niemand die je vertelt dat deze oorlog om het welzijn van de Afghanen gaat’, zei hij. ‘Niet het Westen, niet de taliban, niet de regering-Karzai met zijn krijgsheren, maar ook niet de buurlanden.’

De redenering kort samengevat was: de Verenigde Staten streven een permanente aanwezigheid in Afghanistan na om zo de aangrenzende landen in de gaten te kunnen houden. Anderzijds hebben Rusland, Iran, Pakistan, China en India elk ook politieke of economische redenen om het Amerikaanse bezettingsproject in Afghanistan te laten mislukken. En dus, geloofde Mojdeh, zullen al die regionale spelers wel een manier vinden om de opstand te financieren of te steunen.

Pakistan onder druk zetten In 2011 sprak ik professor Abdul Ghafoor Liwal van het Afghanistan Regional Studies Center in Kaboel.

‘De wereld investeert miljoenen

[ 22 ]

vat 81 

dollars in een Afghaanse Commissie voor Mensenrechten –waar de meerderheid van de mensen op het platteland en in de bergen nooit wat van verneemt – maar er is blijkbaar onvoldoende geld om de bestaande dammen opnieuw te doen functioneren of om nieuwe projecten op onze eigen rivieren te realiseren’, kloeg Liwal.

Vahid Mojdeh stelde het, in zijn ongezouten stijl, nog scherper: ‘Afghanistan betaalt vandaag miljoenen dollars voor elektriciteit die landen als Oezbekistan opwekken met water dat van onze bergen stroomt.

Waarom zorgt de internationale coalitie niet dat er hydro-elektrische projecten op onze rivieren gebouwd worden? Bovendien zou een dam op de Kaboel Rivier ook een instrument zijn waarmee we Pakistan onder druk kunnen zetten. Op dit moment staat Afghanistan machteloos tegenover de Pakistaanse inmenging, maar als we een deel van de watertoevoer voor de Punjaabse landbouw zouden u!beheersen, zouden we op een andere manier met elkaar kunnen spreken.’

De conservatieve, maar cultureel diepgewortelde islam in Afghanistan En in 2015 had ik het met Mojdeh onder andere over de eventuele opkomst van IS in de regio. In Afghanistan zag Mojdeh echter weinig toekomst voor IS, omdat hun salafistische geloofsovertuiging en wereldbeschouwing te ver af staat van de conservatieve, maar cultureel diepgewortelde islam in Afghanistan. Mojdeh dacht dan ook dat de alarmkreten over de opkomst van IS in Afghanistan vooral bedoeld zijn voor buitenlands gebruik: ze moeten de westerse donoren ervan overtuigen om met meer geld over de

Zijn politieke overtuiging lag altijd al rechts van het islamitische centrum.

Dat maakt de vraag wie hem vermoord heeft nog moeilijker te beantwoorden.

brug te komen.

Vahid Mojdeh bleef heel achterdochtig tegenover de Verenigde Staten en het Westen, maar China zag hij ‘wel de rol spelen van onafhankelijk bemiddelaar die met zijn politiek en economisch gewicht alle regionale spelers rond de tafel kan samenbrengen.’

De jongste jaren sloot Vahid Mojdeh zich aan bij de partij van Gulbuddin Hekmatyar – historische moedjahedienleider uit de jaren 1980 en aanvoerder van een van de gewapende fracties die de regering in Kaboel en de westerse troepen bestreed sinds 2002.

Hekmatyar sloot in 2017 een vredesakkoord met de regering en opereert sindsdien als oppositiepoliticus binnen het systeem dat hij wil opschuiven in de richting van een “echt islamitisch regime”. Het is geen toeval van Mojdeh bij hem onderdak vond. Zijn politieke overtuiging lag altijd al rechts van het islamitische centrum. Dat maakt de vraag wie hem vermoord heeft nog moeilijker te beantwoorden, al is er onder radicale islamisten ook in Afghanistan heel wat verdeeldheid en fractiestrijd.

Dichter (bij de waarheid?)

Nog dit. In een van de vele krantenberichten over de moord, lees ik dat Vahid Mojdeh ook dichter was.

Dat wist ik niet. Pasjtoense poëzie is doorgaans groots en meeslepend, niet uitgepuurd zoals de meesten onder ons zich een gedicht voorstellen.

Bood de poëzie hem de een fictieve wereld van nationale waardigheid in een land dat verwoest werd, mede door de bewegingen waar hij zelf toe behoord had en altijd mee verbonden bleef?

Ik kan het niet meer vragen.

Mojdeh is, na decennia van handig manoeuvreren, zelf opgeslokt door het nooit ophoudende geweld dat hij met betrekkelijk droge ogen kon beschouwen.

Hij was een islamist, dat is wel duidelijk. Daarom wou ik hem spreken. Hoe denk je anders dat je een situatie kan begrijpen? De grote meerderheid van de Afghanen is conservatief, cultureel zowel als religieus.

Als ik alleen met mensen zou praten die voldoen aan de ethische normen die we anderen opleggen, zou ik een slecht journalist zijn, toch? En mag ik ook geraakt worden door de moord op een mens als die mens een islamist is?’

Gie Goris is sinds december 1990 voltijds actief in de mondiale journalistiek, eerst als hoofdredacteur van Wereldwijd (1990-2002), daarna – sinds 2003 - als hoofdredacteur van MO*

Met dank aan MO* magazine MO*, voluit Mondiaal Nieuws, is een Belgisch, Nederlandstalig, tijdschrift dat vooral internationaal nieuws brengt, met een focus op ontwikkelingssamenwerking en anders-globalisme.

Meer informatie over MO* vind men ‘on-line’: www.mo.be

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 23 ]

INTERNATIONAAL

groeit

INTERNATIONAAL

HUMANISME

Het (vrijzinnig) humanisme blijft zich nog steeds verder bewegen, ook op internationaal vlak. Zo is de Europese netwerkvereniging voor humanistische dienstverleners “EHP” (European Humanist Professionals), met hoofdkantoor in Antwerpen, sinds kort een officieel onderdeel geworden van de “EHF” (European Humanist Federation).

D

Nils Vandevijvere

eze koepelorganisatie verdedigt voornamelijk vrijzinnige en humanistische belangen en waarden naar de Europese politiek toe en zet zich in rond belangrijke mensenrechten- en ethische thema’s. Nu komt er dus een uitbreiding bij naar de verschillende humanistische dienstverleningen en de professionals die dit aanbieden en verder ontwikkelen.

Onder vrijzinnig humanistische diensten vallen hulp bij plechtigheden, morele bijstand (in sommige landen humanist chaplaincy of humanist pastoral care genoemd) en humanistisch onderwijs (zie bijvoor-

beeld leerkrachten niet-confessionele zedenleer in België of de cursus Lebenskunde in Duitsland).

Initiatieven in Vlaanderen Dat steeds meer mensen hier actief in zijn en dat de nood aan internationale samenwerking, ondersteuning en netwerking groter wordt, werd nogmaals bewezen met het succes van het voorbije EHP congres in Oktober 2019. Dit vond plaats in het gloednieuwe huisvandeMens Brugge. EHP en het huisvandeMens mochten meer dan 90 professionelen uit 10 verschillende landen ontvangen. Met een

rijk programma uit elk werkveld en voldoende gelegenheid om formeel en informeel te netwerken en uit te wisselen werd dit opnieuw een groot succes. In 2017 vond er in Antwerpen ook al een heel succesvol EHP congres rond onderwijs plaats.

Het congres werd mogelijk gemaakt mede dankzij de steun van deMens.nu en vele vrijwilligers van het huisvandeMens Brugge. Voor 2020 staat er een ‘summer school’ gepland rond morele begeleiding (in samenwerking met de Universiteit voor Humanistiek – Utrecht en de humanistisch geestelijke raadswerkers bij de Nederlandse Defensie) alsook een werkbezoek in Berlijn rond onderwijs.

Meer informatie op www.humanistprofessionals.eu.

vat 81 

Poëzie van een

kwetsbaar DICHTBUNDEL

NORBERT DE BEULE

Erick Kila

[ 24 ]

“Een dichter heeft als belangrijkste taak een eigen stem te zoeken.” Norbert De Beule (Hamme, 1957) vat aard en urgentie van zijn werk kernachtig samen. Centraal in het gesprek staat Vigor anorexia, een nieuwe bundel die De Beules credo volmaakt belichaamt.

I

n Café Royal, hoog boven de sporen van Antwerpen Centraal, is het rustig en licht. Een ontmoeting in een ruimte met een theatrale sfeer, een sfeer die ook de bundel aankleeft.

Wat gaat er schuil achter het spektakel van deze poëzie performer?

Verrassend genoeg overheersen bij De Beule geen zekerheden. Zijn leven en creatieve werk worden veeleer bepaald door een afkeer van dogmatische ‘leren’, de spanning tussen zijn seksuele geaardheid en zijn geloof en een al op jeugdige leeftijd aangetast zelfvertrouwen.

Het poëtische oeuvre dat hieruit en hierdoor ontstaan is, heeft zich met schwung vrijgespeeld van innerlijke twijfel en benardheid. Er is een dichter aan het woord gekomen die het al te particuliere effectief heeft weggezuiverd uit zijn werk en dat dan op een manier waardoor het authentiek en krachtig is. Voor De Beule is een onwrikbaar vertrouwen in eigen koers nog steeds niet vanzelfsprekend. “Mijn moeder zei het altijd: pas op, jij kunt je plan niet trekken.” Hij legt bedachtzaam uit dat taal voor hem iets is waarin hij zich kan ‘verstoppen’, want het te persoon-

lijke en te kwetsbare kun je er immers uit weglaten.

De voormalige godsdienstleraar schuwt geen enkel heikel thema uit zijn verleden. Hij komt van ver, zo blijkt. “Er was in de jaren vijftig maar één waarheid: de katholieke waarheid. Toch geloof ik nog in bezieling. Een dichter is een bezield wezen.

Waar komt de ziel vandaan?”

Er roert zich onophoudelijk veel in het binnenste van Norbert De Beule.

Zo veel dat deze bundel in eerste aanzet een roman moest worden, een collage-roman. “Maar de kritiek op de stukken die ik liet lezen was dat het veel te experimenteel was voor een roman. Men zei: daar kom je niet mee weg. Daarom moest het uiteindelijk toch maar poëzie worden.”

De proza invloeden zijn duidelijk herkenbaar in Vigor anorexia, evenals het collage element en het theatrale spel van bloot geven en verstoppen. “Laat de mensen maar raden wat echt is en wat niet.” Dat klinkt toch wel bevrijdend uit de mond van een hoog sensitieve kunstenaar en mens.

Achter de door Melle Hammer ironisch-katholiek vormgegeven cover begint een min of meer pulserende woordenstroom, maar onder dat vertoon gaat iets kleins en breekbaars

De voormalige godsdienstleraar schuwt geen enkel heikel thema uit zijn verleden

Vigor anorexia een misboek Norbert De Beule Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam-Antwerpen, 2019 ISBN: 9789025457204 106 pag. schuil dat raakt. Dit paradoxale vinden we al in de titel van de bundel.

Vigor anorexia: ‘De kracht van het magere’. Er begint onmiddellijk iets te wringen. De ondertitel van de bundel (een misboek) prikkelt dan weer op een andere manier. Zo kan hij te maken hebben met het katholieke dat, al dan niet met een knipoog, door de teksten schemert, maar hij kan ook de gedachte aan een mislukking oproepen of verband houden met een beleving van gemis (het gemis van overleden ouders).

Het centrale personage (De Beule) beweegt zich als een fragiele, sukkelende, naar erkenning zoekende mens door de teksten, maar sukkelt dan wel met de nodige zelfspot en literaire virtuositeit.

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 25 ]

bestaan

Zo kan hij te maken hebben met het katholieke dat, al dan niet met een knipoog, door de teksten schemert En hij maakte zich klein.

Boog in de petieterigste gaten om zijn muizenissen te beschrijven.

Zijn allerpiepste verdriet.

Nee, pieper nog. (…)

En op een avond klopte een engel aan zijn deur. Eigenlijk twee engelen. Maar de ene engel zei niets, toonde hem alleen een spiegel.

Maar de andere engel sprak: ‘Jij hebt trieste ogen!’

Keek hem heel indringend aan.

‘Jij moet daar dringend iets aan doen!’

Even wou hij protesteren: ‘Maar ik heb hoogtevrees!’

Maar dan klom hij naar de zolder. Nam zijn pen.

In bovenstaande fragmenten brengt de dichter aan het eind van de bundel het overvloedige voorgaande nog eens terug tot de kern. Niet helemaal overbodig, want hij hanteert een collagetechniek die niet te zuinig is. Hij stoffeert zijn gemoedsbewegingen zelfs met originele handschriftjes uit zijn jeugd: (eindexamen biologie) Beschrijf de voordelen van moedermelk – meest gegeven antwoorden - smakelijk goedkoop, brandt niet aan, kookt niet over, de kat kan er niet aanzitten en de verpakking is aantrekkelijk.

De Beule heeft dit soort hinkstap-springen kennelijk nodig om bij zijn waarheid te komen. Zo veel geesten rukken aan de kettingen van zijn ziel (vrij naar Couperus) dat hij er een waar literair spektakel mee kan creëren. In dit bijna theatrale spektakel zijn vooral de latente waarachtigheid en de momenten van contemplatie te prijzen.

Hij was een soort omgekeerde Pinokkio aan de schrijftafel. En met elk gedicht trok hij zich ook meer en meer terug in het leven van de doden en de naamlozen.

Tot op een dag plots de lichamen van zijn beide ouders waren verdwenen.

En hij drie jaar lang heftig in paniek raakte.

Intrigerend, irriterend en inspirerend: verschillende etiketten kunnen tegelijk op Vigor anorexia geplakt worden. De Beule onderzoekt zichzelf vrolijk en meedogenloos. Hij komt in de meest benarde en gevoelige zones van de ziel, maar is niet bang. Mager gaat hier hand in hand met taai. Er is dus niets mis met dit misboek.

[ 26 ]

vat 81 

BOEKBESPREKING

Islamisme en Bassam Tibi (Damascus, 1944) benadrukt in dit boek het grote, in het Westen niet altijd goed begrepen verschil tussen islam en islamisme, en het wordt vrij snel duidelijk dat dat geen kwestie van semantiek alleen is.

H

Erick Kila

oe weet u nu of uw sympathieke moslimbuurman een islamist is of niet? De auteur doet er ettelijke hoofdstukken over om u dat haarfijn uit te leggen, maar bij wijze van shortcut stelt hij de volgende vraag voor: is het de wet van God of de wet van de mensen die de wereldorde moet regelen? Dat zou nog wel eens een boeiende enquête kunnen opleveren, met het potentieel om ogen te openen.

Hij levert daarbij nogal wat gepeperde kritiek van het type, ik parafraseer: “Niettegenstaande het reëel bestaande racisme heeft de Europese moslim toch ook een flink deel van de vreemdelingenhaat aan zichzelf te danken”. Gelieve daarbij te noteren dat zulke uitspraken niet van een of andere ranzige witte racist komen, maar van een Arabisch sprekende, koranlezende, gekleurde, praktiserende moslim met veertig jaar relevante studie op de teller.

Dit veroorzaakte nogal wat tegenwind, en erger: niet alleen bij een groot deel van de moslims, maar ook bij linkse, Westerse atheïstische commentatoren, die het allemaal zoveel beter schijnen te weten dan iemand die opgroeide in de islamwereld en er door studie en praktijk met zijn twee voeten in staat. De tegenstand die Bassam Tibi in het Westen ondervindt heeft vaak iets te maken met de anti-rechtse kramp die politiek correcte commentatoren overvalt van zodra een gediscrimineerde groep cultuur- of godsdienstkritiek te verduren krijgt.

Dat die kritiek gedurende honderden pagina’s onderbouwd werd, doet dan nauwelijks nog ter zake.

Je zult als opponent nochtans met de nodige expertise aan het debat moeten beginnen, want de auteur studeerde sociale wetenschappen, filosofie en geschiedenis; hij is emeritus hoogleraar internationale betrekkingen en heeft een indrukwekkende lijst gastopdrachten vervuld aan universiteiten van het type Harvard,

Berkeley, Princeton enz. Elke pagina barst van eruditie, ervaring en kennis van zaken. Hij legt de schuld voor de crisis in de islamitische wereld en alles wat er verder nog misloopt met die godsdienst bij het islamisme, en ontkent dat de islam zélf als godsdienst een essentie, een soort kwaadaardige immanentie zou bevatten.

Een terugkerend thema is het onvermogen, maar in feite ook de onmogelijkheid, om de islamistische motivaties te duiden vanuit een Westers paradigma.

Dat denkgereedschap waarmee mensen de wereld tegemoet treden en waarmee wij de wereld trachten te begrijpen is in het Westen vooral psychologisch, economisch en wetenschappelijk; in de islamitische wereld is dat door en door godsdienstig. En dan bedoelen we niet het homeopathisch verdunde vage en abstracte Europese geloof. Dit vaak volkomen verkeerd begrijpen van die motivaties wordt natuurlijk ook niet verholpen door het – niet eens verborgen – gebruik van takiyya en iham, zeg maar een ver doorgedreven vorm van ‘jezuïetenstreken’, een soort toelating om te liegen en te misleiden als het geloof verdedigd moet worden.

Het boek legt ook veel nadruk op het accuraat definiëren van begrippen die in het debat maar al te vaak half worden begrepen en onzorgvuldig gehanteerd worden. Onder andere ‘fundamentalisme’, ‘radicalisme’, ‘jihadisme’, ‘salafisme’, ‘gematigde’, ‘civiele’ en ‘totalitaire islam’ zijn niet altijd wat Westerlingen er onder verstaan.

Ruim plaats krijgt de, zacht uitgedrukt, moeizame relatie tussen de islamistische wereld en Israël, waarbij de grens tussen politieke kritiek en plat antisemitisme vaak bijzonder poreus blijkt te zijn. Zonder een grondige kennis van het antisemitisme, anti-Amerikanisme en anti-zionisme vallen de gevoeligheden in de regio niet te duiden. Doe daarbij nog een fikse scheut wrok omwille van het technologische, economische en militaire overwicht van het Westen – in fel contrast met de crisis in de islamitische wereld – en een tekortgedaan ‘wij’ tegenover de rest van de wereld, en je hebt de toxi-

De tegenstand die Bassam Tibi in het Westen ondervindt heeft vaak iets te maken met de antirechtse kramp

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 27 ]

islam sche mix die we zien gisten en borrelen.

Dat alles vraagt van de lezer wel wat aandacht en doorzettingsvermogen. Niet omdat het boek nodeloos ingewikkeld en moeilijk geschreven zou zijn, maar omdat het zoveel compacte informatie tracht te communiceren. Niet elk brein heeft dat bevattingsvermogen; niet elke aandachtsboog is daartegen bestand. Toch is het boek een aanrader, een must zelfs, voor iedereen die bijvoorbeeld als beleidsbetrokkene, journalist, commentator of algemeen geïnteresseerde nu eindelijk wel eens zou willen weten hoe het écht zit, vooraleer een eigen mening te vormen.

Niettegenstaande mijn groot respect voor de kennis van Bassam Tibi ben ik toch niet overtuigd van zijn eindconclusie die alle schuld bij het islamisme legt en de islam lijkt vrij te pleiten. Die politieke islam zou volgens zijn inzicht historisch gezien een vrij recent fenomeen zijn met ‘uitgevonden’ tradities over een groots verleden. Waarom zijn moslims dan al veertien eeuwen bezig elkaar met veel animo uit te moorden? En ik weet ook niet of al die volkeren die met het kromzwaard ‘bekeerd’ werden zo overtuigd waren van het vredevolle karakter.

But then again, daar had en heeft de islam dan weer niet het alleenrecht op. Het is nog maar eens een illustratie van een deprimerende werkelijkheid.

Godsdiensten – àlle godsdiensten en bij uitbreiding alle heilsleren – hebben blijkbaar de neiging om hun geopenbaarde waarheid met de nodige dwang op te leggen van zodra ze de kans krijgen.

Bassam Tibi pleit voor een burgerlijke en vrijzinnig/liberale islam met seculier perspectief. Ik help hem hopen dat die inderdaad gerealiseerd kan worden, maar mijn optimisme reikt helaas niet zo ver. Kun je godsdiensten als antropologische constante vrijpleiten door alle miserie in een “isme” onder te brengen en dat dan te verwerpen?

Wie het weet, mag het zeggen.

(Dit artikel verscheen eerder op het blog van het Humanistisch Verbond)

Waarom zijn moslims dan al veertien eeuwen bezig elkaar met veel animo uit te moorden?

vat 81 

Het Kleine Gedicht UIT HET KLASJE

[ 28 ]

Historiek van het ‘Kleine Gedicht’

Jaren geleden bestond één van de hoofdactiviteiten van de toenmalige OVM Antwerpen (Oudervereniging voor de Moraal) uit het organiseren van een voordrachtwedstrijd voor leerlingen zedenleer van klas 1 tot 6 in de basisschool. Deze voordrachtwedstrijd ‘Willy Calewaert’ had tot doel deze kinderen aan te moedigen om creatief met taal om te gaan.

Hoofdpromotors van deze wedstrijd waren uiteraard Willy Calewaert, minister van Nationale Opvoeding in de jaren ’70 en ’80, hoogleraar ‘Recht’ en advocaat aan de balie van Antwerpen, en Frank Zys, een steunpilaar van OVM en het Stedelijk Onderwijs Antwerpen.

Spijtig genoeg deemsterde dit initiatief om allerlei redenen weg, maar dankzij de inzet van leerkrachten NCZ (actueel: VLAM) kon HVV/Vrijzinnig Antwerpen in 2011 een vernieuwde uitgave van deze voordrachtwedstrijd in het leven roepen, onder de naam ‘Het Kleine Gedicht’.

Waar staat ‘Het Kleine Gedicht’ voor?

• Kinderen enthousiast maken voor poëzie. Poëzie is voortdurend in beweging. Aan de hand van poëzie kunnen kinderen hun gevoelens uitdrukken en een mening leren vormen. Ze geven uitdrukking aan wat ze voelen of denken bij dingen die ze hebben ervaren of waarvan ze dromen. Met andere woorden, het verwoorden van ervaringen in de eigen belevingswereld.

• Bijzonder taalgebruik in gedichten wakkert de taalgevoeligheid aan.

• Meekijkend door de ogen van een dichter ontdekken kinderen dat niet één mens de wereld om hem heen op dezelfde manier bekijkt.

‘Het Kleine Gedicht’ is dus geen voordracht van een bestaand gedicht maar een eigen creatie in de vorm van een poster. Het maken van deze poëzieposter houdt onder meer in: het illustreren van het eigen gedicht en draagt bij tot een grote voldoening.

Het brengt kinderen het besef van eigen creatief vermogen bij.

Welk thema?

Elk thema dat in het leerplan Niet Confessionele Zedenleer (NCZ) staat, kan aan bod komen en de kans bieden tot reflectie en verwerking.

Het moreel leren denken rond een thema dat komt uit het leerplan NCZ, geeft kinderen de kans om hier vrij rond te brainstormen en te verwerken in de poëzieposter.

Een ‘vak’jury beoordeelt de inzendingen, waarna een prijsuitreiking plaats heeft op 2 februari 2020, in Out of a Box, het Vrijzinnig Antwerps Trefpunt op het Zuid.

‘Het Kleine Gedicht’, initiatief van Vrijzinnig Antwerpen en VLAM (Vereniging Leerkrachten Antwerpen Moraal), wordt georganiseerd met de steun van de Instelling Morele Dienstverlening Antwerpen.

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 29 ]

De kracht van de

Breekbaarheid Humanistische herdenkingsplechtigheid

Denise Odekerken

Op zondag 27 oktober hield het huisvandeMens Antwerpen haar jaarlijkse vrijzinnig humanistische herdenkingsplechtigheid, in zaal Chrysant van het crematorium Pontes. Deze dag herdachten we alle mensen die het voorbije jaar (of jaren) via het huisvandeMens een afscheidsplechtigheid hebben gekregen. De families en nabestaanden werden uitgenodigd om hun naaste te herinneren in het bijzijn van andere nabestaanden, en dit omkaderd met gepaste muziek, gedicht, tekst, en symboliek.

Dit jaar was het thema “De Kracht van Breekbaarheid”.

I

n Japan bestaat er een kunstvorm om gebroken aardewerk met goud te restaureren, genaamd Kintsugi. Het woord komt van de Japanse woorden Kin (goud) en tsugi (verbinding).

Letterlijk betekent het dus “gouden verbinding”.

In de 15de eeuw was er een Japanse man, Yoshimassa, die erg gehecht was aan zijn favoriete theepot.

Op een dag viel de theepot stuk, waardoor hij hem naar China stuurde om te laten herstellen. Toen de theepot terugkwam was Yoshimassa teleurgesteld: de breuklijnen waren enkel samengehouden door metalen nietjes, en de pot was met zo weinig liefde hersteld dat hij ervan overtuigd was dat het beter kon. Door zelf de theepot weer te breken, goud aan de laklijm toe te voegen, en vervolgens de scherven weer aan elkaar te kleven, werden de breuklijnen duidelijker zichtbaar… en mooier.

De breuk en reparatie worden niet verborgen, maar gezien als onderdeel van de geschiedenis van het object. Het goud benadrukt net de schoonheid en de bijzonderheid van die geschiedenis. De Kintsugi-

voorwerpen worden op die manier kostbare, oersterke kunstwerken van onschatbare waarde. Het resultaat is prachtig: het herstelde object is vaak veel sterker dan voordien.

Het gaat net zo met ons eigen verhaal. Verlies laat sporen na in ons hart, lichaam en ziel. Door die sporen lezen we wat we meegemaakt hebben. Misschien bestaat ‘leven met gemis’ er in om barsten en scherven, die we onvermijdelijk tegenkomen, in ons leven te integreren. Ze herstellen met iets waardevols en er gouden littekens van maken, die ons levensverhaal vertellen, kunnen ons mooier maken en sterker.

Rond dit thema draaide dit jaar de

als herinnering aan hun gouden littekens herdenkingsplechtigheid; de nabestaanden kregen een scherf met daarop de naam van hun dierbare, die ze – wanneer deze naam werd afgeroepen – in een grote schaal vooraan gingen leggen.

Alle scherven, van alle overledenen, vormden uiteindelijk één geheel. Bij afloop kregen de nabestaanden ook een klein potje mee dat Kintsugi-gewijs gebroken en weer

aaneen gelijmd was (met liefde en zorg gemaakt door collega’s en vrijwilligers van het huisvandeMens Antwerpen), dit als herinnering aan hun gouden littekens.

Vele vrijwilligers en medewerkers van het huisvandeMens Antwerpen namen het woord, spraken mooie teksten uit of lazen ontroerende gedichten voor.

Het koor “Kill your Darlings” verzorgde de muziek. Het werd een mooie en warme middag in het crematorium Pontes.

Heb jij ook interesse in een vrijzinnig humanistische afscheidsplechtigheid? Heb je zin om je sporadisch in te zetten als vrijwilliger voor het huisvandeMens? Maak dan een afspraak en kom gerust even langs om kennis te maken. huisvandeMens Jan van Rijswijcklaan 96, 2018 Antwerpen antwerpen@demens.nu - 03 259 10 80

[ 30 ]

vat 79 81 

vat VRIJZINNIG ANTWERPS TIJDSCHRIFT

COLOF O N KERN REDACT I E Martine Konings | François Peeters REDACTIE, M EDEW ERKER S , T E K ST E N

Frank Van Akelijen | Jaak Gregoor Jeannine De Laet | Erick Kila Max Schneider | Nelly Verfaillie Gie Goris | Nils Vandevijvere | Denise Odekerken EIN DREDACT I E

vatijdschrift wordt verspreid naar ca. 1.600 lezers en is een uitgave van vatvzw

François Peeters VRIJZINNIG ANTWERPS TREFPUNT

VOR MG EVIN G

lucifer.be REDAC T IE-A DRES VAT V Z W

De Burburestraat 11 | 2000 Antwerpen vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com D E VER A N T WO ORDEL I J K H E I D

voor de gepubliceerde teksten berust uitsluitend bij de auteurs | Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd of overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Bij toestemming is bronvermelding <het VAT, jaargang, nummer en maand> steeds noodzakelijk Het VAT verschijnt tweemaandelijks (5 nummers)

Je wil dit ledentijdschrift ontvangen? Neem dan contact op met één van de onderaan vermelde verenigingen of stort € 15 op rek.nr.

BE 91 0017 8409 9576 van VAT-vrienden (met vermelding naam en adres)

VEREN I G I N G EN

HV Vrijzinnig Antwerpen vrijzinnigantwerpen14@gmail.com Vrienden/Sympathisanten van het VAT vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com n HV Herentals ralf.celen@demens.nu

Met de steun van

n HV Vrijdenkend Lier hvv.vrijdenkendlier@telenet.be n HV Schijnvallei Oostrand hvvschijnvalleioostrand@gmail.com n HV Mechelen info@hvvmechelen.be n HV Vrijdenkend Mortsel vrijdenkendmortsel@gmail.com n HV De Grijze Geuzen Antwerpen

info@grijzegeuzen.be n Vermeylenfonds Antwerpen

avfantwerpen@gmail.com n Willemsfonds, afdelingen

Antwerpen willemsfondsantw@hotmail.be Deurne frank.de.fever@telenet.be Edegem-Mortsel lisenguy@telenet.be

met dank aan:

Verantwoordelijk uitgever: Martine Konings, p/a De Burburestraat 11 - 2000 Antwerpen

79

vrijzinnig antwerps tijdschrift [ 31 ]

Wij zijn er voor jou!

Bij deMens.nu staat de mens centraal. Mensen hebben mensen nodig. En mensen willen verbonden zijn met elkaar. Daarom vind je overal in Vlaanderen en Brussel een huisvandeMens in je buurt.

In een huisvandeMens kan je terecht voor: Informatie Bij ons vind je informatie over levensbeschouwelijke onderwerpen, over het vrijzinnig humanisme en zijn waarden, en over ethische en maatschappelijke thema’s zoals euthanasie, abortus, mensenrechten …

Vrijzinnig humanistische plechtigheden Wil je graag stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis in je leven?

Wij helpen je bij de organisatie van een vrijzinnig humanistische plechtigheid bij een geboorte of adoptie, een huwelijk of relatieviering, een overlijden of afscheid …

Gesprekken Bij ons kan je terecht voor gesprekken omtrent levensvragen en zelfbeschikking, levensbeschouwing en zingeving.

Waardig levenseinde Wij bieden informatie over euthanasie, patiëntenrechten, palliatieve zorg … en helpen je met het opstellen van een wilsverklaring.

Gemeenschapsvorming Een huisvandeMens werkt als vrijzinnig humanistische draaischijf en geeft ondersteuning aan onze lidverenigingen. In een huisvandeMens vind je informatie over initiatieven en activiteiten van de lokale vrijzinnig humanistische verenigingen en ontmoetingscentra.

Vrijwilligerswerk Heb je zin om het vrijzinnig humanistische netwerk te versterken?

Vrijwilligers zijn bij ons meer dan welkom. Wij zorgen voor begeleiding en geven je alle kansen. Zo kan je onder meer plechtigheden verzorgen of meewerken aan gemeenschapsvormende activiteiten.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel

deMens.nu Magazine Zoomt in op mensen en maatschappelijke tendensen vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief. Verschijnt viermaal per jaar.

Gratis proefnummer of gratis abonnement?

Mail naar info@deMens.nu Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Of telefoneer naar 02 735 81 92

“Mistakes are the portals of discovery” JA MES JOYCE

Vergissingen zijn de poorten naar ontdekkingen

out of a

box

Vr i j z i n n i g A n t w e r p s T r e f p u n t

tweemaandelijks tijdschrift van vzw Vrijzinnig Antwerps Trefpunt vzw VAT, De Burburestraar 11, 2000 Antwerpen www.vrijzinnigantwerpstrefpunt.com vrijzinnigantwerpstrefpunt@gmail.com