Il-Festa tal-Madonna tal-Karmnu f’Ħaifa, l-Iżrael

Mark Agius

Filwaqt li l-qarrejja tagħna se jifhmu sew kif niċċelebraw il-Festa tal-Madonna tal-Karmnu f’Malta u fl-Ewropa fis-sittax ta’ Lulju, huma jistgħu ma jafux li Festa tal-Madonna tal-Karmnu tiġi ċċelebrata f’Ħaifa u fuq il-Muntanja tal-Karmelu nnifsu, fil-Monasteru Stella Maris fuq it-tieni (jew xi kultant fit-tielet) Ħadd wara l-Għid - Domenica in Albis. Hawnhekk nixtieq nispjega għaliex. Il-Muntanja tal-Karmelu hija firxa muntanjuża kostali fit-tramuntana ta’ Iżrael li tiġbed mill-Baħar Mediterran lejn ix-Xlokk. Hemm numru ta’ bliet hemm, speċjalment il-belt ta’ Ħaifa, li hija t-tielet belt ta’ Iżrael fid-daqs, li tinsab fuq l-inklinazzjoni tat-Tramuntana.

Il-Monasteru tal-Karmelitani fuq il-Muntanja talKarmelu nbidel ħafna matul is-sekli. L-ewwel eremiti li kienu joqogħdu fuq il-Karmelu fl1150 kienu jgħixu madwar il-kappella tagħhom ikkonsagrata lill-Madonna, u sejħu lilhom infushom “l-Aħwa tal-Madonna tal-Karmnu”. Tkeċċew minn hemm minħabba attakki mill-Għarab, imma huma reġgħu bnew il-monasteru tagħhom f’Wadi es Siah madwar is-sena 1200, u l-fdalijiet ta’ dan għadhom jistgħu jidhru. Fl-1291 l-armati tal-Eġittu ħakmu Acre u Ħaifa, ħarqu l-monasteru u l-knisja fuq il-Karmelu u qatlu l-patrijiet li baqgħu hemm, waqt li kienu jkantaw is-Salve Regina.11 Ħafna mill-patrijiet kienu diġà telqu lejn l-Ewropa. Fl-1631 il-Karmelitani Tereżjani reġgħu lura lejn l-Art Imqaddsa, immexxija mill-Venerabbli Prosper tal-Ispiritu Santu. Huwa bena monasteru żgħir fuq il-promontorju tal-Muntanja tal-Karmelu, viċin il-fanal, u l-patrijiet għexu hemm sal-1761, meta Dhaher al-Omar, il-ħakkiem tal-Galilija, ordnalhom iħallu is-sit u jwaqqaw il-monasteru. L-Ordni mbagħad marret fil-post preżenti, li tinsab direttament fuq il-grotta fejn jingħad li kien jgħix il-profeta Elija. Hawn huma bnew knisja kbira u monasteru, wara li naddfu s-sit mill-fdalijiet ta’ knisja Griega medjevali, magħrufa bħala “l-Abbazija ta’ Santa Margerita” kif ukoll minn kappella, maħsuba li tmur lura għal żmien l-Imperu Biżantin. Bejn l-1827 u l-1836 il-monasteru u l-knisja attwali ta’ Stella Maris inbnew fuq il-punt tat-Tramuntana tal-Muntanja tal-Karmelu, fuq grotta li tfakkar ilpreżenza tal-Profeta Elija. Aħwa lajċi Maltin kienu involuti fil-bini tal-monasteru u fit-tiżjin tal-knisja. B’mod partikolari, il-koppla tal-knisja kienet imżejna mill-Karmelitan Malti Luigi Poggi (19241928).10

Matul l-invażjoni Napoleonika tal-1799, ilmonasteru Stella Maris tal-Patrijiet Karmelitani ġarrab ħafna ħsara, minħabba li l-Franċiżi użaw il-monasteru bħala sptar għas-suldati midruba, u l-mameluki qatlu s-suldati kollha, u ġiegħlu lillpatrijiet jerġgħu jabbandunaw temporanjament il-monasteru.1

Fl-1816 Patri Taljan Giovanni Battista Casini mar biex jissorvelja r-restawr tal-Monasteru. Waqt li żar Genova fl-1820, huwa kkummissjona statwa tal-Madonna tal-Karmnu mill-iskultur Giovanni Battista Garaventa. Jingħad li meta Giovanni Battista ordna l-istatwa, huwa ma kellux flus biżżejjed għall-kuruni tad-deheb, għalhekk huwa ordna waħda tal-fidda għall-Verġni u ta’ ramm indurat għat-tfajjel Ġesu, u qal lill-Madonna “Int taf kif takkwista lilek innifsek waħda (kuruna) aħjar”, u fil-fatt kuruna tad-deheb instab xi żmien wara f’Napli, meta nobbli għani ppreżenta żewġ kuruni bħala riżultat ta’ kura mirakuluża li ġararrab.1

L-immaġni taċ-ċedru ġiet inkurunata solennement fil-Vatikan fl-1823 u baqgħet f’Ruma sal-1835, meta finalment wasal fuq il-Muntanja tal-Karmelu. Fl-10 ta’ Ġunju, 1836, il-knisja restawrata ġiet imbierka, l-istatwa tal-Madonna tqiegħdet f’postha fuq tron, u l-ħajja monastika regolari reġgħet inbdiet fi Stella Maris. Ix-xogħol ta’ Garaventa sar biex ikun imlibbes bid-drapp, u għalhekk ir-ras u l-idejn biss ġew minquxin b’mod fin. Għalhekk,

fl-1933, l-iskultur Ruman Emanuele Rieda rranġa l-ġisem bl-ilbies minqux. Fl-Ewwel Gwerra Dinjija, il-Karmelitani reġgħu tkeċċew mill-monasteru. Fl-14 ta’ Novembru 1914, il-monasteru ġie mfittex għall-armi. Imbagħad fis17 ta’ Diċembru, il-patrijiet ingħataw tliet sigħat biex jitilqu mill-monasteru. “Fis-17 ta’ Diċembru 1914, l-abitanti ta’ Ħaifa raw purċissjoni ta’ dieqa tal-patrijiet, imlibbsin bl-ilbies kannella tagħhom u mlibbsin bil-qorq, imxew bil-mod mill-monasteru lejn il-belt. Huma ngħataw tliet sigħat biex jevakwaw il-monasteru tagħhom. Huma ħadu magħhom dak li setgħu mill-oġġetti sagri tagħhom. L-arkivji tagħhom ġew fdati lirrappreżentant konsulari Spanjol, Scopenik, li ħa ħsiebhom lealment sal-aħħar tal-gwerra. It-Torok, sabiex jiġġustifikaw it-tkeċċija tagħhom, sostnew li l-patrijiet kienu qed jagħmlu sinjali lill-vapuri talgħadu. Il-Karmelitani ċaħdu l-akkuża, u akkużaw lill-Ġermaniżi bil-kalunja, u b’mod speċjali lil Dr Loytved Hardegg, il-Konslu Ġermaniż, “li kien ħeġġeġ l-armata kontrihom biex jisirqilhom il-propjetà tagħhom.” Iż-żewġ Karmelitani li pprotestaw inqabdu u ttieħdu f’Damasku, fejn ġew ikkundannati għall-mewt bl-akkuża ta’ spjunaġġ. Huma ġew salvati mill-Eżekuzzjoni grazzi għallintervent tal-Papa u tar-Re ta’ Spanja, għax kienu sudditti tiegħu. ”2

Imbagħad f’Mejju tal-1915, “suldati Torok qerdu l-monument piramidali żgħir quddiem ilMonasteru bl-iskuża ta’ tfittxija għall-armi u xerrdu l-għadam tas-suldati ta’ Napuljun li kienu midfunin taħtha. Għal darb’oħra l-Karmelitani waħħlu lillĠermaniżi għall-għajb.”2 “....... Is-suldati neħħew issalib mill-monument u ħaduh f’Ġerusalemm, fejn reġgħet instabet wara l-gwerra u tqiedet lura fuq il-monument.’’2

Meta l-Karmelitani kienu qed jitkeċċew, l-abitanti ta’ Ħaifa talbu lis-Superjur biex iħallihom jieħdu l-istatwa tal-Madonna tal-Karmnu minn Stella Maris sal-parroċċa ta’ San Ġużepp, il-Parroċċa Kattolika Latina fil-Belt ta’ Ħaifa, minħabba li, kienu qed jiffaċċjaw il-bombardamenti kontinwi tal-Vapuri Franċiżi u Ingliżi, u kienu jittamaw li jkollhom kenn u protezzjoni tal-Madonna talKarmnu. Allura dawn marru bl-istatwa tal-Verġni għall-Knisja Latina ta’ San Ġużepp fiċ-ċentru talbelt, fejn l-istatwa baqgħet sal-aħħar tal-gwerra. Il-Membri tal-Parroċċa riedu wkoll jipproteġu l-istatwa mit-Torok, u huma ħbew l-istatwa, billi jgħadduha minn familja għall-oħra matul iż-żmien tal-gwerra. Wara l-gwerra, wara l-Għid tal-1919, meta l-Karmelitani rritornaw lejn il-Monasteru, il-popolazzjoni Ħaifa, b’mod spontanju u bħala ringrazzjament, reġgħet lura l-istatwa b’purċissjoni lejn is-santwarju tagħha fil-Monasteru Stella Maris. Mill-1919, ħmistax-il ġurnata wara l-Għid din ilpurċissjoni hija ripetuta kull sena. Fit-tieni jew kultant it-tielet Ħadd wara l-Għid, l-istatwa talMadonna tal-Karmnu tgħaddi minn Ħaifa millparroċċa Kattolika Rumana sal-monasteru Stella Maris f’purċissjoni solenni mal-patrijarka, isqfijiet, patrijiet u reliġjużi, mużiċisti, scouts, seminaristi, u folla ta’ nies minn bosta twemmin. Għall-ewwel kienet purċissjoni lokali żgħira f’Ħaifa, imbagħad, saret purċissjoni reġjonali b’nies ġejjin mill-Galilija kollha,4 iżda issa persuni jiġu minn madwar l-Art Imqaddsa kollha, u hija meqjusa bħala t-tieni purċissjoni importanti, wara l-Purċissjoni ta’ Ġerusalemm ta’ Ħadd il-Palm. Din il-purċissjoni tradizzjonali ad unur il-Madonna tal-Karmnu, hija popolarment imsejħa Taalat al-Adra, It-Telgħa talVerġni. Dawk li jemmnu jagħmlu wegħda biex jgħinu l-istatwa titla’ fuq l-inklinazzjoni tal-Karmnu.5 Ilpurċissjoni titlaq mill-Kappella tas-Sagra Familja u tipproċedi biex titla’ fuq il-Karmelu sal-Knisja Stella Maris. Il-parteċipanti jinkludu l-Patrijarka ta’ Ġerusalemm, isqfijiet, saċerdoti u reliġjużi oħra, kif ukoll il-komunitajiet Għarab lokali u l-purċissjoni hija mmexxija mill-Iscouts bil-baned tagħhom. Tul ir-rotta li timxi mill-parroċċa Latina ta’ Ħaifa għall-monasteru Karmelitan Stella Maris, li tinsab fuq il-Muntanja tal-Karmelu, il-fidili tarriti kollha jipparteċipaw bit-talb u jkantaw innijiet lill-Verġni.

Il-purċissjoni f'Ħaifa

Is-sena 2019, kien iċ-ċentinarju ta’ din ilpurċissjoni. “Din is-sena niċċelebraw il-mitt sena mill-purċissjoni tal-Madonna tal-Karmnu f’Ħaifa. L-ewwel purċissjoni saret fis-27 ta’ April, 1919, ilĦadd fl-albis, u ġiet organizzata biex solennement iġġib lura għas-santwarju ta’ Stella Maris l-istatwa tal-Madonna tal-Karmnu, li fl-1914 fil-bidu talEwwel Gwerra Dinjija, kienet trasferita fil-knisja parrokkjali fil-belt. Il-Vigarju tal-Karmnu ta’ dak iżżmien, l-Ingliż P. Francis Lamb (1867-1950), jikteb fil-memorji tiegħu li kien hemm parteċipazzjoni straordinarja tal-poplu u li l-awtoritajiet Ingliżi ġew milquta minn din il-manifestazzjoni ta’ fidi u devozzjoni għal Omm Alla fil-komunità Kattolika Latina ta’ Ħaifa. Kien marbut mat-tmiem tal-Gwerra l-Kbira u max-xewqa li jirringrazzja lill-Mulej u lillMadonna għar-ritorn tal-paċi. Il-purċissjoni kienet ripetuta fis-snin ta’ wara sakemm saret l-iktar importanti fl-Art Imqaddsa wara dik tal-Ħadd ilPalm f’Ġerusalemm.”3

Matul l-aħħar mitt sena, il-purċissjoni għaddiet ukoll minn mumenti kritiċi speċjalment fis-snin 1948-49. Fl-1948, is-sena tal-proklamazzjoni talIstat Iżrael, il-purċissjoni waqgħet fit-18 ta’ April, inqas minn xahar qabel il-proklamazzjoni talIstat u l-bidu tal-ostilitajiet li wasslu għall-ewwel gwerra Iżraeljana-Għarbija. Is-sena ta’ wara, minħabba l-għadd żgħir ħafna ta’ nsara, kien hemm tħassib dwar l-organizzazzjoni tal-purċissjoni minħabba n-numru żgħir tal-fidili u l-biża’ ta’ riperkussjonijiet. Kien is-sindku Iżraeljan il-ġdid ta’ Ħaifa li ffavorixxa l-purċissjoni bil-garanzija talordni pubbliku.6

Fis-sena ċentinarja, il-limiti għal-libertà talmoviment għamluha impossibbli għal dawk innies li darba kienu jiġu mil-Libanu biex jieħdu sehem.7 8 Min-naħa l-oħra, mijiet ta’ ħaddiema immigranti Filippini, Indjani u oħrajn Afrikani u Ażjatiċi ħadu sehem fl-att pubbliku ta’ devozzjoni lejn il-Verġni Marija, flimkien ma’ pellegrini millEwropa, filwaqt li ħafna Lhud u Musulmani wkoll inġabru fil-purċissjoni7 8 Matul il-purċissjoni, l-istatwa tal-Beata Verġni Marija tal-Karmnu titpoġġa fuq karettun li fuqu kien hemm it-tfal lebsin bħala kerubi; il-karettun jinġibed bil-ħbula minn grupp ta’ fidili, u t-talb u l-kant Marjan jiġu kantati matul il-vjaġġ. Il-fidili, waqt il-purċissjoni, xeħtu fjuri u ħelu ġewwa l-karettun bħala sinjal ta’ devozzjoni.6 Ħafna tfajliet żgħar kienu lebsin il-kuluri u l-libsa talVerġni Marija bħala parti minn wegħda. L-iscouts huma fuq quddiem fil-purċissjoni u t-tfajliet libsu l-ilbies tradizzjonali Palestinjan biex jonoraw l-istatwa tal-Madonna tal-Karmnu, li hija replika fidila tal-istatwa prezzjuża oriġinali fil-knisja talMonasteru. 9

Din il-purċissjoni kienet espressjoni tal-impenn profond tal-insara tal-Lvant Nofsani għall-fidi tagħhom. Il-fatt li baqa’ ħaj għal aktar minn mitt sena, minkejja ħafna diffikultajiet jissuġġerixxi li l-Verġni, b’xi mod, dejjem providenzjalment ħarset fuq il-fidili tagħha u l-kontinwazzjoni talpurċissjoni tagħha.

Il-kunvent ta' Stella Maris f'Ħaifa

Referenzi

1 Haifa, Laurence Oliphant 2018 pġ 67 2 Ottoman Haifa: A History of Four Centuries under Turkish Rule 2010 Alex Carmelpġ 161-162. 3 Message for the centenary of the procession of Our Lady of Carmel (Haifa, 5 May 2019) Fr. Saverio Cannistrà, General Superior, dco 4 http://www.carmelholylanddco.org/historicalprocession-with-our-lady-of-mount-carmel-heading-tostella-maris-haifa/ 5 https://www.holyland-pilgrimage.org/our-lady-ofmount-carmel-procession-c 6 https://www.lpj.org/posts/centenary-of-theprocession-of-the-blessed-virgin-mary-of-mountcarmel-in-haifa.html 7 http://www.fides.org/en/news/65980- ASIA_HOLY_ LAND_Haifa_more_than_5_thousand_Christians_took_ part_in_the_traditional_procession_in_honor_of_Our_ Lady_of_Mount_Carmel 8 https://www.indcatholicnews.com/news/37049 9 http://en.lpj.org/2016/04/12/traditional-processionof-our-lady-of-mount-carmel/ 10 http://www.carmelholylanddco.org/stella-marischurch/ 11 Journey to Carith: The Sources and Story of the Discalced Carmelites Peter-Thomas Rohrbach 1966 pġ 53.