Aюулгүй орчин 2016 #14

ГАМШИГ, ГАЛ ТҮЙМРЭЭС ХАМГААЛАХ МОНГОЛЫН НИЙГЭМЛЭГ

2016 он, Дугаар 14 ҮНЭ: 4000 төгрөг

SAFE ENVIRONMENT

issuu.com/magazine-e

АЛСЫГ ХАРЦГААЯ:

Гадаадад аялахдаа анхаарах 10 зүйл

Эх орондоо эрүүл, аюулгүй амьдрахад тулгарч буй

асуудал, шийдлүүд

“Завхан аймгийн Онцгой байдлын газрын , Гал түймэр унтраах, аврах 43-р ангийн 40 жил"ийн ойд зориулсан хүндэтгэлийн нийтлэл

2015 онд Улсын хэмжээнд бүртгэгдсэн гэмт хэрэг

утааг арилгасан хүнд шагналтай

Улаанбаатар хотын утааг арилгасан хүнд эрх мэдэл, эд баялаг, эрүүл мэнд гурав харамгүй ирнэ. Харин яаж хийх вэ? Үүнийг шийдэхийн тулд эхлээд эх үүсвэрийг нь харцгаая.

Элсэн чихрийн тухай бүх ҮНЭН Эм үнэтэй ч биед сайн, төр хүчтэй ч ядууд тусгүй Нүүр хавтасны гэрэл зургийг Б.ЭРДЭНЭБУЛГАН

Аз жаргалын ард аюулгүй орчин бий

2

4

Эрхлэгчийн захидал

6

Эхлэл

2

МОНГОЛ ОРНЫ АЮУЛГҮЙ БАЙДЛЫГ БҮХЭЛД НЬ ХӨГЖҮҮЛЭХЭД

Монгол хүн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхтэй. Тэгэхдээ өөрийнхөө хүчээр.

8

2

Дугаарын сэдэв Улаанбаатарын утааг арилгасан хүнд шагналтай.

10

Гадаад харилцаа

2

Ой сэргээх хөтөлбөр хэрэгжиж байна.

15

Тоон мэдээлэл

Судалгаа

2

Зөвлөгөө

2

ФИЗИК ГАЗАР ЗҮЙН

ҮҮНИЙГ БАРУУНЫ ОРНУУД ТААМАГЛАШГҮЙ, ТОДОРХОЙ БУС ГЭСЭН ҮГЭЭР ТОДОРХОЙЛЖ БАЙГАА БОЛ "НҮБ-ААС УЛС ОРНЫ ҮНДЭСНИЙ АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛД ШУУД НӨЛӨӨЛЖ БОЛОХ 6 ТӨРЛИЙН АЮУЛЫГ НЭРЛЭН ЗААСАН БАЙНА. Хүрээлэн буй орчны доройтол, халдварт өвчин, ядуурал нүүрлэсэн нийгэм, эдийн засгийн аюул. зөрчилдөөн,

3 Иргэний дайн нүүрлэсэн улс орны доторх зөрчилдөөн, хүн төрөлхтний эсрэг үйлдэж буй бусад томоохон гэмт хэргүүд.

3,0 сая хүн 1,566,600 км газар нутгийн эрх ашиг

4

Цөм, хими, биологийн зэвсгийн аюул.

5 Терроризм.

6

Үндэстэн дамнасан байгуулалттай гэмт хэрэг.

хэргийн

28

Онцлох сэдэв Эм үнэтэй ч биед сайн, Төр хүчтэй ч ядууд тусгүй

Спорт

Эрүүл мэнд

30

Хүүхэд Хүүхдийн хоол хамгийн чухал

Сахарын тухай бүх үнэн

зохион

Улс орны ирээдүйн аюулгүй байдлыг тодорхойлох эдгээр зүйлээс бидэнд тулгарч болох гол асуудал бол нэг дэх хэсэгт буй хүрээлэн буй орчны доройтол бүхий ядуурал нүүрлэсэн, нийгэм бодит зүйл болон хувирч байна. Тиймээс бид үүнийг өөрчлөхөд хэрэгтэй статистик мэдээллүүдэд нийтлэлийн бодлогоо төвлөрүүллээ.

Танилц. Бодит тулаан Крав Мага

24

ШИНЖЛЭХ УХААН, ТЕХНОЛОГИ

Аюулгүй орчин 2015 онд гарсан гэмт дэлгэрэнгүй мэдээлэл

22

НИЙГЭМ ХҮН АМ ЗҮЙ

Улс хоорондын мөргөлдөөн.

Ахуйн хий хэрэглэх зөвлөмж

20

ҮЙЛДВЭРЛЭЛ ЭДИЙН ЗАСАГ

2

2015 онд гарсан ХАБЭА-ослын мэдээ

18

ОЮУН САНААНЫ

1

2

ХАБЭА

УЛС ТӨРИЙН

ИРЭЭДҮЙН АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛД ЯМАР СОРИЛТУУД ТУЛГАРЧ БАЙНА ВЭ?

Шатамхай зүйлсийн галын судалгаа

16

нөлөөлөх гол хүчин зүйлс

амжилттай

Зам тээврийн ослыг та зогсоож чадна

14

2016 #14

Сэтгүүлийн цахим хувилбарыг шууд үзэх холбоос:

www.issuu.com/magazine-e

32 34

АГУУЛГА

АВРАЛЫН ЭЛЧ Үг: Х.Лхасүрэн, Ая: П.Бямбадорж Хожиж очих үүрэгтэй Үйлсийн өндөрт ариун нэртэй Аниргүй шөнийн тэнгэр нөмрөн Энэ алба мөнхийн алба Гадаад улсад аялахдаа анхаарах зүйлс Асч хонодог эрэмгий насаа Үйлсийн тэнгэрт гэгээн мөртэй Тортог утаагүй түмний төлөө Эрдэм сорьсон үүрдийн алба Торгон ирэн дээр алхаатай Эх орныхоо дуудсан цагтаа Үйлсийн өндөрт ариун нэртэй Хэзээд бэлхэн зоригт эрсүүдтэй Дугаарын сэдэв Энэ алба мөнхийн алба Төрийнхөө шүтүүлсэн хөх сүлдээ Үйлсийн тэнгэрт гэгээн мөртэй Өргөж явах тангарагтай Эрдэм сорьсон үүрдийн алба Үйлсийн өндөрт ариун нэртэй Завхан аймгийн Онцгой Байдлын Газаз, Гал унтраах, Түм бужигнасан үймээнт газар Энэ алба мөнхийн алба аврах 43-р ангид 40 жилийн Түүчээлж очдог авралын элч минь Үйлсийн тэнгэрт гэгээн мөртэй ойн баярын мэнд хүргэе! Хором алдвал эрсдэх мөчтэй Эрдэм сорьсон үүрдийн алба

Зөвлөгөө

Эрхлэн гаргагч: Гамшиг, гал түймрээс хамгаалах Монголын нийгэмлэг

ЭРХЛЭГЧИЙН ЗАХИДАЛ

Сэтгүүлийн цахим хувилбарыг шууд үзэх холбоос:

www.issuu.com/magazine-e Бүх төрлийн аюул, гамшигаас урьдчилан сэргийлэх мэдээллээр дагнасан "Аюулгүй орчин" сэтгүүлийг бид хүн болгонд хүртээмжтэй байлгах үүднээс цахим хувилбараа үнэгүй түгээж байна.

Өмнөх дугаартаа бид "Улаанбаатар хот аюулгүй юу?" гэх асуудлыг хөндөн тавьсан. Ингэхдээ бид НИТХ-р баталсан, "Улаанбаатар хотод гамшиг гарсан үед авч хэрэгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөө" тэргүүтэй цогц сэдэв дэлгэсэн билээ. Хамгийн гол нь Монгол орны хүн амын эрүүл мэндийн нэгдсэн судалгааг харж, яг ямар шалтгаанаас болж бид хүмүүсээ алдаж байгааг анхаарсан юм. Аюулгүй орчныг бий болгоход дор хаяж зургаан талын салбарыг тэгш хөгжүүлэх хэрэгтэйг "Агуулга" хэсэгт үзүүлсэн байгаа. Өнгөрсөн 2015 оны хавар гэхэд бид Физик, газар зүйн нөлөөллөөс үүдэлтэй, асар их хохирол дагуулсан гал түймэртэй тэмцсэн. Тэр үед хэдий их хэмжээний хохирол амссан ч гэсэн үүнийг таслан зогсоох гэж зүтгэн ажилласан Онцгой байдлын ерөнхий газар тэргүүтэй бүх төрийн албан хаагч, ард олны хичээл зүтгэлд талархаж байна. Одоо харин бидэнд бичин жилийг энх тунх туулах шалгуур тулгараад байна. Хэрэв энэ жил байгалийн гамшиг тохиолдвол хамгийн бага хохиролтой туулах хэрэгтэй. Үүнийг чадна гэдгийг өнгөрсөн гуравдугаар сард цасан шуурганы үеэр зохион байгуулалт сайтай ажилласан байдлаараа олон талын хүмүүс баталж чадсан. Орон нутагт мэдээлэл сайн хүрсэн тул хэдэн жилийн өмнөх шиг цалгар байдал гаргаж, их хохирол амссангүй. Дээр нь жирийн хүмүүсийн идэвх, оролцоо сайн байсан нь автомашины клубуудын сайн дурын ажиллагаанаас харагдаж байлаа. Үүнтэй адил хэрэв Бичин жилийн сонгуультай жил нийгэм улс төрийн үл ойлголцол их болвол бид үймээн, самуунд хүрэхгүй байгаасай гэж хүссэн. Ард түмэн ч нийтээрээ амар тайван байдлын төлөө нэг санаа бодолтой байгаа нь харагдлаа. Тэгэхдээ одоо хэр ашиг сонирхлын бүлгүүдийг хооронд нь эв нэгдэлгүй байлгаж, монголчуудыг дотор нь хагаралдуулах гадаадын оролцогч этгээдүүдийн хүсэл, сонирхол багагүй бий. Үүнийг өнгөрсөн 2015 оны тавдугаар сарын 23-нд чөлөөндөө гарсан тусгай хүчний ахмадууд сануулж байсан нь одоо ч хуучраагүй байна. Тэгэхээр бид энэ жилийг эв нэгдлээ хадгалах, эдийн засгаа сэргээхэд зориулцгаая. Үүний тулд мөнгөн урсгалаа дотооддоо эргэлдүүлж, хүрээлэн буй орчны доройтлыг арилгахад онцгой хүчин чармайлт гаргах хэрэгтэй. Тиймээс бид дахин нэг удаа бүх статистик үзүүлэлтүүдийг нарийвчлан харж, юу болж байгаа, юу болохгүй байгааг анхаарлаа. Эндээс зарим нэг нэн даруй хийж болох хялбар зүйлсийг олж харсан юм. Жишээ нь утааг арилгахын төлөө гол эх үүсвэрүүдийг нь устгах боломж бидэнд бий. Тэгж чадвал өвөл хүмүүс арай бага хордоно. Үүнийг бүх айл өрх, албан байгууллагууд галын эрсдэлээ тодорхойлж, дулаан алдагдлаа олж, багасгах арга хэмжээгээр эхлүүлж болох юм байна. Мөн гэр хорооллыг цэцэрлэгжүүлж, хүлэмж тэргүүтэй ногоон бизнесийн загваруудыг тэнд хөгжүүлэх нь бидний аюулгүй орчныг бий болгоход тун чухал нөлөөтэй болох нь амьдрал дээр харагдаж эхэлсэн. Харин энэ бүхэн бидний амьдралд хандах хандлагаа эерэг болгон өөрчлөхөөс эхлэх бололтой. Тэр өөрчлөлт бүгдэд таалагдана гэдэгт итгэлтэй байна.

Жигмэдсүрэнгийн Чинбат blacker.mn@gmail.com

Сэтгүүлийн хаяг: Монгол улс, Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, 9-р хороо, Старт төвийн 3 давхар, 301 тоот Утас: 99096203, 89709233

Та сайхан хаваржиж байна уу

Говийн баавгай

Аюулгүй орчныг бий болгохын тулд нэн тэргүүнд хийх хэрэгтэй хоёр зүйл

Амжилттай хэрэгжиж байна Т. БАДРАЛ

1.Гамшгийн эрсдлийн тухай сургалт Аюул гэж юу болох, юунаас болж эрсдэл гардаг вэ, гамшиг тохилдвол юу хийх вэ зэрэг асуултуудад хүн хариулж чаддаг байх хэрэгтэй юм. Дэлхийн хөгжингүй орнууд хүмүүсээ хүүхэд байхаас нь эхлэн үүнд сургадаг. Монгол улс мөн саяхнаас тийм боловсронгүй сургалт руу орох анхны том алхмаа хийлээ. Онцгой байдлын ерөнхий газар, Дэлхийн зөн байгууллагын хамтран хэрэгжүүлж буй "Говийн баавгай" төсөлд бүх насныхан, олон төрлийн мэргэжлийн хүмүүст зориулсан зөвлөмжүүдийг гаргасан байна.

ONTSGOISUR.GOV.MN цахим хуудсанд зочлон дэлгэрэнгүй мэдээллийг авна уу.

2. Хүрээлэн буй орнчыг өөрчлөх Аюулгүй орчин сэтгүүл өмнөх 12, 13 дах дугаарууддаа Нийслэл хотын хөрсний бохирдлын талаар мэдээлэл бэлтгэж, бидний эрүүл мэндэд ямар их хор хохирол учруулж байгаа талаар бичсэн байгаа. Улаанбаатар хотын агаар, хөрсний бохирдол бол хүн бүрийн аюулгүй байдалд тулгарч байгаа гол асуудал болохоор бид өөрсдөө л үүнд хариуцлагатай хандах хэрэгтэй. Хотын хойд захад байгаа шороо тоос салхиар дамжин Богд уулын аль ч аманд хүрэх учраас хүн бүр хүрээлэн буй орчноо өөрчилж чадвал асуудал шийдэгдэнэ. Жил бүрийн хавар орчноо ногоон болгох хөдөлгөөн өрнөдөг. Мөн Нийслэл хот сүүлийн жилүүдэд ногоон байгууламжаа нэмэгдүүлэх гэж багагүй ажил өрнүүлсэн.

Харин

одоо

бид

үүнийг

дэвшилтэд,

илүү

хурдан

болгоход өөрсдийн хувь нэмрээ оруулах цаг ирлээ.

Хотын

аль

хэсэгт

доройтолтой болгох,

сул,

улирлын аж

чөлөөт

ажиллагаатай

ахуйг

Ингэж

байхаас

хэсгийг

өргөжүүлэх

үл

хамааран

нөгөөн орон

хөрсний

байгууламж зайг

хүлэмжинд

дөрвөн суурилсан

шаардлагатай

байна.

чадвал бид нэгт агаар, хөрсний бохирдлыг

бууруулж,

хоёрт

импортын

хүнсний

ногоог

халах

бизнесийн орон зайг тэлж, гуравт хүн амын эрүүл мэндийг

сахин

хамгаалах

найдвартай

хүнсн

нийлүүлэгчтэй болно.

Үүнийг

хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай удирдлага зохион

байгуулалтыг төрийн болон төрийн бус байгууллагууд хамтран бий болгож, ард иргэдээ урамшуулан, хүмүүс хоорондоо хамтран бүтээлч бизнес хийх орчноор хангаж өгөх хэрэгтэй байна.

Дэлхийн зөн хэмээх байгууллага үүссэнээсээ хойш 50 гаруй жилийн Онцгой Байдлын Ерөнхий Газрын дарга, нүүрийг үзэж байна. Монгол улс 1991 онд бригадын генерал зах зээлийн системд шилжсэн. Дөнгөж зах зээлийн нийгэмд шилжсэн эдийн засгийн хувьд хүнд байсан. 1993 онд Монгол улсад тохиолдсон зудын гамшигийн үед сайн сэтгэлийн гараа сунгахаар Дэлхийн зөн байгууллага ирж тусламжын гараа сунгаж байсан билээ. Энэ түүхийг одоо санахад сайхан байна. 1995 оноос хойш Дэлхийн зөн байгууллага өөрийн төлөөлөгчийн газраа байгуулж урлаг соёлын болон хүмүүнлэгийн тусламжийг үзүүлж үйл ажиллагаа явуулсанаас хойш даруй 20 гаран жилийг үджээ. Өөрөөр хэлбэл Монголын ард түмэн Дэлхийн зөн байгууллагын үйл ажиллагаатай танилцаад 20 гаруй жил өнгөрсөн байна. ОБЕГ анх 2013 оноос эхлэн өнөөдрийг хүртэл олон нийтэд зориулсан гамшгийн эрсдэлийг бууруулах дэд хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэсэн. Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд бид ontsgoisur.gov.mn гэсэн вэб сайтыг албан ёсоор нээж байна.

167 сурагч багш Онцгой байдлын ерөнхий газар, Дэлхийн зөн олон 634 нийгмийн улсын байгууллага "Говийн баавгай" энэхүү дэд үндэсний ажилтанг хөтөлбөрийн хүрээнд, эрлийн чадавхийн үнэлгээ, өрхийн 200 мянга гаруй чадавхийн чиглэлээ бол хэд хэдэн сургалт зохион байгуулсан. с у р г а л т а н д Энэхүү сургалтанд нийтдээ 150 хүн хамрагдсан. 150 хүн хамрагдагч маань өөрсдөө бас сурагч багшийн хүрээнд бэлтгэгдсэн. Эдгээр сургагч нар нь цашадаа олон нийт болон сургуулийн насны хүүхдүүдэд гамшгийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр сургалт явуулж эхлээд байна. Гамшиг, ослын үед өөрийгөө аврах, найз нөхдөө авран хамгаалах, гэр бүлээ хамгаалах вэ гэх олон чухал чиглэлээр сургалтын үйл ажиллагааг зохион байгуулсан. Эдгээр сургалтын үйл ажиллагаанд ашиглаж, хэрэглэсэн бүх сургалтын материал энэхүү ontsgoisur.gov. mn гэх цахим хуудсанд маань байгаа. Тиймээс цаашдаа олон хүнд хэрэгцээт мэдээллийг түгээж чадах том сайт болж чадна гэдэгт миний бие итгэлтэй байна. Монгол улсад гамшгийн эрсдэлийг бууруулах үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлж байгаа Дэлхийн зөн олон улсын байгууллагын бие төлөөлөгч болон бусад гишүүдэд Монгол Улсын засгийн газрын нэрийн өмнөөс талархал илэрхийлье.

mонгол хүн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхтэй

Тэгэхдээ өөрийн хүчээр?! Ж.ЧИНБАТ

Монгол улсын нутаг дэвсгэрийг эмжсэн, нийт 8252,658 км нутаг дэвсгэр дотор бидний амьдрал өөрсдийн маань гарт байна.

Энэ Lexus 570 машины сурталчилгааны хуудсан дээр байгаа шиг амьдрал хүн бүхэнд байвал ямар вэ? Тэнгэр нь цэлмэг, зам нь дардан бөгөөд аюулгүй, хүүхдүүд нь эрүүл өсч байна гээд энд өөлөх зүйл алга. Харин хуулийн дагуу ажиллаж, хөдөлмөрлөөд ийм амьдрах боломжтой юу?

Өнөөдөр бүгдээрээ яагаад сайхан зүйлийн тухай ярьж болохгүй гэж. 2016 оны Lexus 570 машин 360 хэмийн аюулгүй байдлыг хангаж чадах гурван камертай байж болж байхад гурван сая Монгол хүн гэртээ сайхан амьдрах арга бишгүй их бий. Бид олон боломжийг ашиглаагүйгээс болж нийгэм, эдийн засгийн бүх үзүүлэлтээ дороос татаж гаргаж чадахгүй яваа. Хэдий өнөөдөр Монгол улсын гадаад нэр хүнд, дотоод чадал, өөртөө итгэх итгэл шагай давах өндөргүй байгаа гэлээ бидэд буй гол давуу тал бол хувь хүний хөгжих чадвар юм. Гурван сая хүнтэй Чили улсад нэг сонирхолтой жишээ байдаг. Тэд өөрсдийгөө цөөхөн хүн амтай учраас нийгмийн олон асуудлыг хурдан туршаад, дор нь санаа оноогоо солилцоод өөрсдийгөө хөгжүүлэх боломжтой гэж үздэг. Өөрөөр хэлбэл нийгмийн жижиг бүлгүүд өөрсдийнхөө төлөө элгэмсүү сэтгэлээр

хандаж, шийдэлд хурдан хүрч чаддаг аж. Энэ зүйл саяхныг хүртэл монголд байдаг л жирийн үзэгдэл байлаа. Хүн бүр айл, хотлынхоо төлөө, улс гэрийнхээ аюулгүй байдлыг эрхэмлэдэг байсан. Харин сүүлийн 25 жилийн хугацаанд Монгол орны өнцөг булан бүрээс Улаанбаатар хотод хүмүүс олноороо цугларсан нь нийгмийн хүнд, хэцүү цаг үетэй давхацсанаас болж бид бие, биедээ хандах дотно чанараа гээсэн байна.

1990 онд хүн бүрийн амьдрал нэг гараанаас дахин шинээр эхэлсэн. Тэр цаг үед залуу байсан, хөдөлмөрлөсөн, өөрийнх компаниа босгож чадсан хүмүүс хэлэхдээ "БҮГДЭД БОЛОМЖ БАЙСАН" гэдэг. Тэгвэл өнөөдөр тийм боломж үгүй болжээ. Нийгэм хөрөнгөтэй, хөрөнгөгүйн хоёр туйлд хуваагдаж, нийгмийн цөөнх нь баян чинээлэг амьдарч байна. Тэгвэл тэдгээр нийгмийн цөөнх болсон чинээлэг давхаргын хүмүүс амьдралыг өөрөөр харах бодит шаардлага тулгараад байна.

ҮНДСЭН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД ДНБ өсөлт 2.3 (%) 2015 оны урьдчилсан гүйцэтгэл, өмнөх оныхтой харьцуулснаар Ажилгүйдлийн түвшин 8.3 (%) 2015 оны 4 дүгээр улирлын байдлаар Инфляцийн түвшин 2.0 (%) 2016 оны 2 дугаар сард, өмнөх оны мөн үеийнхтэй харьцуулснаар Улсын нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл -258.5 (тэрбум.төг) 2016 оны эхний 2 сард Гадаад худалдааны нийт тэнцэл 261.2 (сая.ам.доллар) 2016 оны эхний 2 сард

Монгол улсын нэг жилийн нийт хэрэглээний 40,8 хувийг чинээлэг бүлэг хэрэглэсэн байна. Энэ нь хамгийн ядуу бүлгийн 2015 онд хэрэглэсэн 8,0 хувиас 5 дахин их байна.

Хэрэв нийгэмд эзэлж буй хамгийн ядуу болон, дундаас доош орлоготой хүмүүсийн тоо цөөрөхгүй бол үүнээс улбаатай агаар, хөрсний бохирдол улам л нэмэгдэнэ. Энэ нь зөвхөн Улаанбаатар хотоор хэмжигдэхгүй бөгөөд 21 аймгийн төвүүд, дагаад сумдын төвүүдэд хүртэл утаатай, уцаартай, санхүүгийн хямралаа даван туулах чадамжгүй хүн амын давхарга улам л тэлэх болно. Тиймээс нийгэмд өөрийн байр сууриа түрүүлж бэхжүүлсэн, санхүүгийн чадамжтай хэсэг нь дотоодын хөрөнгө оруулалтыг бий болгож, импорт орлож болох бүтээгдэхүүн бүрийг хөгжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулбал бид богино хугацаанд амьдрах нөхцлөө өөрчилж чадна.

Нийт хэрэглээнд хүн амын тооны тэнцүү 5 бүлгийн хэрэглээний эзлэх хувь Эх сурвалж: 2015 оны Монгол улсын IV V чинээлэг Статистикийн II III Нийт хэрэглээ I Хамгийн ядуу нийгэм эдийн засгийн 22,2 40,8 12,3 16,6 Улсын дундаж 8.0 Ерөнхий Газар үзүүлэлт

энэ утааг арилгасан хүнд шагналтай

АГААРЫН БОХИРДОЛ СТАНДАРТААС 2-7 ДАХИН ИХ БАЙНА Нийслэлийн Агаарын чанарын албаны дарга Ч.Батсайхан 2015 оны 12 сарын 17,

Улаанбаатар хотын утааг арилгасан хүнд эрх мэдэл, эд баялаг, эрүүл мэнд гурав өөрөө харамгүй ирнэ. Харин үүнийг яаж хийх вэ? Үүнийг шийдэхийн тулд эхлээд эх үүсвэрийг харцгаая.

Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлын эх үүсвэрүүд

52%

Хамгийн гол хорт нөлөө нь

Гарах арга зам

Гэр хорооллын 192,0 мянган айл өрхийн хэрэглэж буй гэрийн зуух

306 мянган авто тээврийн хэрэгсэл /Идэвхтэй 192 мянга/

10%

1.4 мянган бага болон дунд оврын нам даралтын уурын зуух

Нийслэлийн гурван дулааны цахилгаан станц

12%

20%

6%

Бусад эх үүсвэр. Үүнд шороон зам, баригдаж буй барилга, тоосгоны үйлдвэр, хуурай хог хаягдал

Жилд 800 мянга орчим тонн нүүрс түлж, 711 тн угаарын хий, 48 тн азотын давхар исэл, 41 тн хүхрийн давхар ислэл Агаарт хаягдаж байна.

Амьсгалын замын эрхтэний өвчлөл, цусны эргэлтийн тогтолцооны өвчлөл, сүрьеэ, эмгэг согогтой төрөлтийн хэмжээ жилээс жилд өссөөр байна. Үүнээс улбаатай зуурдын нас баралтын тоо жилд дундажаар 1600 -аар нэмэгдсэн. Уушиг, зүрхний өвчлөлтэй холбоотойгоор эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэгчдийн тоо дунджаар 8500 -аар нэмэгдсэн байна.

2015 он гэхэд АЗӨ-өөр 104,000 орчим хүн өвчилж, 77.5 орчим тэрбум төгрөг зарцуулсан таамаглал гарч байжээ.

2016 онд энэ бүхэн үргэлжлэх гэж үү? Хялбар шийдэл

Зуухнаас гарах нүүрсний утааны ялгарлыг 80% бууруулахад агаарын бохирдол PM2.5-ын хувьд 48% буурна. Энэ нь жилд 66 сая ам.долларын эрүүл мэндийн зардал хэмнэх хэмжээний амжилт юм. Үүнийг олон улсын судалгааны олон төрлийн загварчлалаар тооцон гаргасан байдаг. тогтоожээ.

Гэр хорооллын айл өрхүүд дулааныхаа 50-55 хувийг байшин, гэрийнхээ хана, тааз, шал цонхоороо алддаг байна. Энэ алдагдлыг бууруулж нийт түлэх түлшний хэмжээ 2-2.5 дахин буюу 360,000 тн нүүрс хэмнэгдэж агаарын бохирдол 28% - р буурах бололцоотой юм.

1. Гэр хорооллын айл өрхийн дулааны алдагдлыг бууруулах 2. Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт 3. Хууль эрх зүйн зохицуулалт 4. Утаагүй зуух 5. Автомашины дугаарын хязгаарлалт 6. Цахилгаан халаалт 7. Нарны эрчим хүч ашиглах 8. Ногоон байгууламж бий болгох Гэр хорооллын бүсэд дахин төлөвлөлт хийж, орон сууцжуулах төслөөр V хороололд 37900 айлын орон сууц баригдсанаар хотын агаарын бохирдлын цөм хэсэгт байрлах нийт 7355 нэгж талбай, гэр хорооллын газрыг дахин зохион байгуулж, нөхцөл сайжруулах 7 төслийн хүрээнд 2920 нэгж талбар бүхий хашааны газарт дахин төлөвлөлт хийж 4744 айлын амины тохилог орон сууцны хороолол бий болсноор агаарын бохирдлыг 30 % -р бууруулах боломжтой.

2015 онд 30 мянган шинэ орон сууц баригдсан ч зарагдаагүй. Тэгэхээр эхлээд мөнгө олон үйлдвэрлэл хэрэгтэй байна.

Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн яам 2016 оны төлөвлөгөөндөө ямар, ямар ажлууд төлөвлөсөн бэ? Агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр Улаанбаатар хотын Баянгол дүүргийн 10-12 мянган өрхөд сайжруулсан түлш нийлүүлэх Агаарын бохирдол ихтэй Өмнөговь, Ховд, Орхон, Дархан-Уул аймгуудад 2000 мянган сайжруулсан зуухны 50 хувийг хөнгөлөлттэй үнээр тараах Улаанбаатар хотын гэр хорооллын хөрсний бохирдлыг бууруулах, ариун цэврийн байгууламжийг сайжруулах чиглэлээр Азийн хөгжлийн банк болон бусад хандивлагчтай хамтарч ажиллах Эх сурвалж: Байгаль орчин ногоон хөгжлийн яам. Төрийн ордон, 2016 оны 03 сарын 03

АГАарын бохирдлыг арилгаж, үр хүүхдийнхээ ирээдүйг аюулгүй, эрсдэлгүй байлгах нь хүн бүхэнд хамаатай зүйл. тиймээс үүнийг шийдэхийн төлөө заавал төрийн байгууллагаас гар харалгүй, бид өөрсдөө өөрчилж болох олон шийдэл бий.

Улаанбаатар хотын гэр хорооллын багагүй хэсгийг хүн амын хүнсний хэрэгцээг хангах ногоон бизнесийн орчин болгох хэрэгтэй байна.

• Хамгийн зардал багатай • Хаана ч хэрэгжүүлэх боломжтой • Хамгийн олон хүнийг хамарч чадах ногоон бизнес таны ирээдүй Одоо Улаанбаатарчууд бид хөршөө таньдаггүй, хоорондоо дуугардаггүй, эв түнжингүй, дүлий дүмбэ амьдардагаа халах цаг болсон бололтой. Хэн нэгэн хэсгийн дарга, сонгуулийн идэвхтэн ирэхээс урьтаж бид өөрсдөө амьдрах орчноо өөрчлөх санаачлагыг өрнүүлэх хэрэгтэй байна. Гэр хорооллын айлууд хашаагаа бутлаг ургамлаар орлуулж өөр, өөрсдийнхөө эко бүсийг байгуулж болно. Мөн айлууд гудамж, хороогоороо нэгдэн, өөрсдийн өрхийн хэмжээний газрууддаа дөрвөн улирлын хүлэмжийн аж ахуй хөгжүүлэх бүрэн боломжтой. Ийм ХАА-д суурилсан бизнесийн төсөл, загвар санал болгодог зөвлөх үйлчилгээний байгууллагууд ч маш олон болсон байна. Бид дараагийн дугаарт үүнийг дэлгэрэнгүй хүргэх болно.

Нэг га ойн мод сөөг нь 18 сая шоо метр агаарыг цэвэршүүлж, утаа униарын 30-35 хувийг өөртөө шингээдэг. Ялангуяа навчит мод дуу чимээний 25 хувийг замхруулж, тоос шороог 21-76 хувь хүртэл өөртөө барьдаг. Сонирхуулахад Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлыг бууруулахад хийгдэж байгаа ажлууд нь маш өндөр өртөгтэй байдаг.

2011 оноос хойш 2015 оныг хүртэл нийт 93.4 тэрбум төгрөг зарцуулсан байна. Харин энэ мөнгөний 10%-р гэр хорооллын айл өрх бүр мод тарьж ногоон байгууламж үүсгэсэн бол нийслэл хотын агаарын бохирдол 56-72%-р буурах бололцоотой. юм. Тэгвэл цаашдаа зөвхөн ногоон байгууламж биш эдийн засгийн үр өгөөжтэй ногоон бизнесийг хөгжүүлэх чиглэлээр та хөршүүдтэйгээ ярилцаад үзээрэй. Нөгөө талаар гэр хороололд амьдарч буй ард, иргэд хойрго, назгай байдлаа орхихгүй, орчноо эрүүл болгоход гар бие оролцохгүй, түүхий нүүрс түлдэг, орон байрных нь дулааны алдагдал их байгаа тохиолдолд их хэмжээний мөнгөн дүнгээр торгох, цаашлаад Улаанбаатарт амьдрах эрхийг нь түдгэлзүүлэх хэмжээний хууль эрх зүйн орчинтой болж болно. Нийгмийн хэсэг бүлэг залхуу, анхиагүй хэсэг нь бусдынхаа эрүүл мэндийг эрсдэлд хүргэж байж таарахгүй. Тиймээс үндсэн хуулинд заагдсан үүргээ биелүүлдэг тогтолцоо манайд үгүйлэгдэж байна.

Тоос, хөө тортгийг шингээн цэвэрлэдэг ногоон байгууламжийн хэмжээ У лаанбаатар хотод нэг хүнд 3,2 метр квадрат ноогдож байгаа нь хотын стандарт хэмжээнээс 5-6 дахин бага байна.

Ой нөхөн сэргээх

Эх сурвалж:

санхүүгийн урамшуулалт хөтөлбөр хэрэгжиж эхэллээ Монгол улсын Ойн хомсдол, доройтлоос үүдэлтэй хүлэмжийн хийн ялгаралтыг бууруулах зорилготой UN-REDD үндэсний хөтөлбөр

Хэрэгжүүлэгч талууд: НҮБ-ын Хөгжлийн Хөтөлбөр, НҮБ-ын Хүнс, хөдөө аж ахуйн байгууллага, НҮБ-ын Байгаль орчны байгууллага, Монгол улсын Засгийн газар

REDD гэх энэхүү товчлол үг нь УУР АМЬСГАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТийг ойжуулалтын аргаар бууруулахаар товлосон механизм юм. Үүнийг НҮБ-ын "Уур амьсгалын өөрчлөлтийн тухай суурь конвенцид нэгдэн орсон оролцогч талууд бага хурлаар баталсан бөгөөд гол онцлог нь санхүүгийн урамшуулалт системтэй хөтөлбөр юм. "Хөгжиж байгаа орнууд дахь ойн хомсдол, доройтлоос үүдсэн хүлэмжийн хийг бууруулах бодлогын аргачлал, урамшуулал нь тэдгээр

орон дахь ой хамгаалал, ойн тогтвортой менежментийг хөгжүүлж, нүүрстөрөгчийн хуримтлалыг нэмэгдүүлэхэд ач холбогдолтой" гэж энэ хөтөлбрийн зорилгыг толдорхойлжээ.

REDD+ нь сайн дурын үндсэн дээр ойн хомсдол, доройтлын түвшнийг сааруулж, ойн нүүрстөрөгчийн хуримтлалыг нэмэгдүүлсний урамшууллыг хөгжиж буй орнуудад олгох механизм юм байна.

2011 оны зургаадугаар сард Монгол Улс UN-REDD хөтөлбөрийн түнш орон болж, улмаар REDD+-д бэлтгэх үйл ажиллагаа, арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлж эхэлжээ. Энэ ажлын хүрээнд Үндэсний REDD+-д бэлтгэх төлөвлөгөөг үндсэн 6 бүрэлдэхүүн хэсэгтэйгээр боловсруулж, 2014 онд БОНХАЖ-ын сайдаар батлуулжээ.

UN-REDD хөтөлбөр нь Африк, Ази-Номхон далай, ЛатинАмерик, Карибын тэнгисийн 56 түнш оронд хэрэгжиж

байна. Монгол улс нь тус хөтөлбөрөөс үндэсний хөтөлбөртөө санхүүжилт авсан умардын ой бүхий анхны орон боллоо. х ө т ө л б ө рийг хэрэгжүүлснээр ойн хомсдол, доройтлын түвшинг үндэсний хэмжээнд бууруулах, ойн нүүрстөрөгчийн хуримтлалыг нэмэгдүүлж хүлэмжийн хийн ялгарлыг багасгах, түүнийг хэмжиж баталгаажуулах, улмаар хүлэмжийн хийг багасгасан үр дүнгээр

санхүүгийн урамшуулал хүртэх үндэсний чадавхийг бүрдүүлэх юм. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хугацаанд холбогдох талуудын оролцоотойгоор үндэсний хөгжлийн бодлого, чиглэлтэй уялдсан REDD+ийн Үндэсний Стратеги боловсруулан ойн хомсдол, доройтлоос үүдэлтэй хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах зорилтыг тодорхойлно. Ойн мониторингийн системийг сайжруулах, улмаар хүлэмжийн хийн ялгарал болон

шингээлтийн хяналтын түвшинг тодорхойлох, REDD+ ийг хэрэгжүүлэх бодлого үйл ажиллагааг тодорхой болгох зэрэг арга хэмжээг төлөвлөжээ. Ингэхдээ тус хөтөлбөрийн зарчимыг тогтвортой хадгалах үүднээс иргэний нийгмийн оролцоог хангах, холбогдох салбаруудын бодлого стратегитэй уялдуулах, үр дүнтэй зохион байгуулалтыг бий болгоход голчлон анхаарах юм байна.

ХӨТӨЛБӨР 2018-6 сар хүртэл хэрэгжинэ Хүлээгдэж Үр дүн:

Үндэсний REDD+ Хөтөлбөрийн удирдлага, зохион байгуулалт бүрдэж, менежментийн бүтэц бий болно

Үндэсний REDD + Стратеги боловсруулна

Ойн хүлэмжийн хийн ялгарлын хяналтын түвшин болон ойн хяналтын түвшинг боловсруулсан байна

Үндэсний ойн мониторнгийн систем, сөрөг нөлөөллөөс хамгаалах мэдээллийн системийг бий болгоно

Монгол Улсын ойн сангийн нийт талбай

Монгол Улсын ойн нийт нөөц: 1316,3 сая.м3

18592.4 мян.га газрыг эзэлдэг.

Үүнээс биологийн боломжит нөөц:

Ойн сангийн ойгоор бүрхэгдсэн 12552,9мян. га талбайг нийт нутаг дэвсгэрийн хэмжээтэй харьцуулахад ойрхог чанар 8.03 хувь.

Нэг жилд 7 аймгийн нутаг дахь ашиглалтын бүсэд хамаарах, 2305,4 мян.га ойгоос түүвэр огтлолоор 365,38 мян.шоометр, аажим огтлолтоор 19338 га 3168,9 мян.шоометр модыг авч ашиглах боломж байна.

хэрэглээ Монгол улс нэг жилд дундажаар

569 МЯНГАН ШОО МЕТР Ойн доройтол, хомсдоЛ Ойн судалгаа хөгжлийн төвийн судалгаагаар:

2004 оноос хойш, умардын ойн талбай жилд 47000 га буюу 0,4 хувиар багассан байна. 2014 онд "Ойн хөнөөлт шавж, өвчний тархалтын судалгаа"-г нийт 2,259,0 мян.га, талбайд явуулж, 443,4 мян.га талбайд хөнөөлийн голомт байна гэж тогтоосон. Хөнөөлийн голомтыг сибирийн хүр эрвээхэй, өрөөсгөл хүр эрвээхэй, Якобсоны төөлүүрч эрвээхэй бий болгодог. Тиймээс ойн эрүүл ахуйн орчныг сайжруулах, мод модон материалын хэрэглээг хангах "Ойн цэвэрлэгээ" хийгдэж байна. Голомтыг устгах тэмцлийн ажлыг 97,7 мянган га талбайд хийж гүйцэтгэснээс 70 хувийг биологийн болон байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүй аргаар гүйцэтгэжээ.

мод бэлтгэдэг ба модны импортыг дэмжих бодлого барьдаг. Улмаар мод, модон материалын Гааль, НӨАТ-ын татвараас чөлөөлсөн. Үүний үр дүнд 2014 онд 92,2 мянган шоо метр модон зүсмэл материал импортолсан ба энэ нь 2180 га ойн нөөцтэй тэнцэх хэмжээ юм.

Нөхөн сэргээлт

Цаашид хэрэгжүүлэх арга хэмжээ

"Ногоон хэрэм" хөтөлбөрийн I үе шат буюу 2005-2015 онд 47806 га талбай бүхий 940 км ойн зурвас байгуулахаар төлөвлөснөөс 6288,9 га талбай бүхий 108 км ойн зурвас тарьжээ. Энэ нь төлөвлөгөөт ажлын 13,0 орчим хувь гэсэн үг. Таримал ойн амьдрал мөн туйлын хангалтгүй байна.

2009-2013 онд улсын төсөв, "Ногоон хэрэм" хөтөлбөрөөр байгуулсан ойн зурвасын тарьц, суулгацын амьдралт 62,0 хувьтай байна

Монгол орны ойн экологийн тэнцвэрийг хадгалах нь нэн чухал. Үүний тулд байгаль экологийн онцгой ач холбогдолтой болон доройтсон газар нутгийг ойжуулах, ойн санг арвижуулах ойн нөөцийг иж бүрэн ашиглахад чиглэсэн ойн тогтвортой менежмент хэрэгтэй. Тиймээс үүнд чиглэсэн, 2030 он хүртэл "Төрөөс ойн талаар баримтлах бодлого"-ын баримт бичигтэй болох, үүний төлөө бүх хүн сэтгэл зориулах хэрэгтэй байна.

Зам тээврийн ослыг та зогсоож чадна

ОСОЛ ГАРДАГ ОРГИЛ ЦАГ: 06:00-13:00 19,9%, 13:00-19:00 30,4% 19:00-00:00 33.2 %

Хурд хэтрүүлсэн 12% Согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон 15% Хажуу хоорондын зай тохируулаагүй 39% Уулзвар нэвтрэх журам зөрчсөн 15% Анхаарал болгоомжгүй 19% Сонгинохайрхан дүүргийн 14-р хороо, 12 байрны уулзвараас хойш шинэ замын огтолцол хүртэл 1 км замд жилдээ 922 осол гардаг. Энэ нь 1 өдөрт 3 осол гэсэн үг юм.

Мотоциклын жолооч нартай холбоотой зам тээврийн ослын улмаас жилд 100 орчим хүн нас барж, мөн төдий хэмжээний хүн бэртэж гэмтэн, хөдөлмөрийн чадвараа алдаж байна. Орон нутагт, ялангуяа сумдад замын цагдаагийн албан хаагчдын орон тоо маш дутмаг, хэсгийн төлөөлөгч цагдаа нарын хариуцах ажил ихтэйгээс замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангах ажилд хүрэлцээ муутай, орон нутгийн иргэдийн өөрсдийн хариуцлагагүй байдал, эрх зүйн орчин бүрхэг, амьдралд хэрэгжих боломж муутай байдал зэргээс шалтгаалан төдийлэн дорвитой буурсан үзүүлэлт гарахгүй байна. Тиймээс ард иргэд өөрсдийнхөө амьдралд эзэн болж, аюул осолгүй зорчихдоо сайтар анхаарах хэрэгтэй юм.

Нийтийн тээвэр 2015 онд: 517 ноцтой осол гаргаж, 319 хүн гэмтээжээ Улаанбаатар хотод 2015 онд Нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явж байгаа автобусны жолооч нар 517 ноцтой зам тээврийн осол гарган хэргийн улмаас 9 хүн амь насаа алдаж, 319 хүн бэртэж гэмтэн, үйлчилгээнд

явж байхдаа тээврийн хэрэгслийн бүрэн бүтэн байдал алдагдаж эвдэрч, унтран түгжрэл саатал үүсгэсэн 1524 тохиолдол бүртгэгдэж 649 цаг 59 минут бусдын хөдөлгөөнд саад учруулсан байна.

Хамгаалах бүс, хүүхдийн зориулалтын суудал хэрэглэх нь та болон танай гэр бүлийг хамгаална. Хамгаалах бүсний хэрэглээ сүүлийн жилүүдэд багассан байна. Үүнийг осолд орсон хүмүүсийн хамгаалах бүс хэрэглэсэн эсэх судалгаанаас харж болно. Угтаа бол хамгаалах бүсийг хэрэглэсэнээр жолооч, тээврийн хэрэгсэлээр зорчигч осолд өртөх тохиолдолд жолооч, автомашины урд сууж явсан зорчигчийг 40-50 хувиар, ард сууж явсан зорчигчийг 25-75 хувиар осол гэмтэл, эрсдлээс бүрэн хамгаалдаг гэж Дэлхийн эрүүл мэндийн 2014 оны тайланд дурдсан байна.

Манай улсад хүүхдийн зориулалтын суудал, хамгаалах бүсний хэрэглээ хэвшээгүй байна. Автомашинаар хүүхдээ тээвэрлэж буй хүн бүрт зориулалтын суудал, хамгаалах бүсний ач холбогдол, ослын үед эрсдлийг тодорхой хэмжээнд бууруулах болно. Дэлхийн улс орнуудад хүүхдийн зориулалтын суудал хэрэглэснээр нярай хүүхдийг зам тээврийн осол гэмтлээс 70 хүртэл хувиар, бага болон өсвөр насны хүүхдийг 54-80 хүртэл хувиар хамгаалдаг байна.

Meinkind хүүхдийн машины суудал (S600)

Герман технологоор АНУ, Европын зах зээлд зориулж үйлдвэрлэсэн. Материал: Хөнгөн, ус, чийг татахгүй материалтай. Цэвэрлэх заавар: Бүрээсийг салгаж гараар, угаалгын машинд цэвэрлэж болно.

235,000₮ 188,000₮

75758001

ЗУНЫ УЛИРАЛД ДУГУЙТАЙ ХҮМҮҮСЭЭ ХҮНДЛЭЭРЭЙ

Орон сууцны хороолол дотор явахдаа болгоомжил

Зуны улиралд хотын төвд машины тоо цөөрч, хаа сайгүй дугуйтай хүмүүс гарч ирдэг. Хэдийгээр дугуйтай зорчигчдод зориулсан зам харгуй, зогсоол тийм ч их байхгүй боловч жилээс жилд хэрэглэгч нь нэмэгдсээр байгаа. Тиймээс ядаж бид өөрсдөө энэ тал дээр зөв нэгдсэн ойлголцолтой болох хэрэгтэй. Нэгд дугуй унах нь хотын түгжрэлийг бууруулж, агаар бохирдлыг бууруулах нийгмийн чанартай ач холбогдолтой. Хоёрдугаар энэ бол тэр чигээрээ ухаалаг амьдралын хэв маяг. Унаж байгаа хүн нь эрүүл мэндээ хөгжүүлж, эдийн засгийн хэмнэлттэй амьдарч байгаа. Дээр нь дугуй өөрөө маш зугаатай тээврийн хэрэгсэл. Тэгэхдээ жаахан аюултай байж болох талтай. Хөгжингүй орнуудад бол зөвхөн хамгаалалтын малгай сэлтээ өмсөөд л эрсдлээс өөрийгөө хамгаалж болдог. Харин Улаанбаатарт бол нэн өндөр болгоомжлол хэрэгтэй байдаг нь харамсалтай. Замын хөдөлгөөнд оролцогчдын дийлэнх нь соёлгүй, түрэмгий авиртай байдгаас болж маш олон дугуйтай хүн осолд орж байсан. Үүнийг бид фэйсбүүк хуудсан дахь видео бичлэгээрээй дэлгэрэнгүй үзүүлсэн байгаа. Тэгэхээр зам дээрх дугуйтай зорчигчоо хүндэтгэн, аюулгүй байдлыг нь хангасан хөдөлгөөний соёл хэвшүүлцгээе.

Орон сууцны хороололд машин багатах зайгүй болсон билээ. Энэ нь үзэгдэх орчныг хязгаарлаж, бага насны хүүхэд, өндөр настай хүн гэнэт гарч ирэх магадлалтай болгож байгаа юм. Мөн орон сууцны хорооллын голын замуудад нүх, донсолгоо ихтэй байдаг. Үүнийг машинууд тойрон гарах гэж огцом дарж, эрсдэлтэй үйлдэл их хийдэг. Энэ үед хүүхдүүд машины араас гэнэт гүйж гарч ирэх тохиолдол олон харагддаг. Тиймээс хүмүүс орон сууцны хороололд хөдөлгөөнд оролцож байхдаа зөөлөн, тайван явах хэрэгтэй гэдгээ санууштай. Мөн орон сууцны хороолол дотор автомашинаа гадаа угаахгүй байхад жолооч нар анхаарч, бусдыгаа хүндэлмээр байна. Нийслэл хотын агаар, хөрсний бохирдолд авто машиныг ил задгай газар угаах нь багагүй хувиар нөлөөлдөг. Байрны гадаа тоглож байгаа хүүхдүүд бүгд л хүний, өөрийн ялгаагүй энэ улсын ирээдүй. Тиймээс анхнаасаа хүүхдэд ээлтэй орчин бүрдүүлэхэд насанд хүрсэн хүмүүс анхаарч, ухамсартай хандах хэрэгтэй. Хэрэв үнэхээр зуны цагт автомашинаа заавал гадаа угаана гэж үзвэл, тухайн байрныхаа орчимд тогтсон нэг газар гаргаж, дараа нь тэр хэсгийг ариутган цэвэрлэдэг байх хэрэгтэй юм. Аюулгүй орчин бид бүгдээс, өөрсдөөс эхлэн бий болно.

ШАТАМХАЙ ЭД ЗҮЙЛСИЙН ГАЛЫН СУДАЛГАА БИДНИЙ ЭРГЭН ТОЙРОНД ГАЛ АЛДАХ ЭРСДЭЛТЭЙ ОЛОН ТӨРЛИЙН ЭД ЗҮЙЛС БАЙДАГ БАЙХ НЬ. ЯМАР, ЯМАР ЗҮЙЛС БАЙГАА СУДАЛГАА СУДАЛГААНЫ МАТЕРИАЛААС ХАРЦГААЯ.

Будааны тээрмийн үйлдвэрлэлийн тоос Агаарт дэгдсэн үедээ тэсрэх аюултай. Улаан буудайн гурилын тоосны хувьд агаарт дэгдсэн холимогийн 9,7% нь хүчилтөрөгч /эзэлхүүний/ бол шаталт явагдах нөхцөл бүрдэнэ. Асах хэм 3800С тэсрэлт үүсэх даралтын дээд хэмжээ 6,65 кг/см3 асах хамгийн бага энерги 50 мдж. Өөрөө асах хэм 2050С норгогчтой цацруулсан ус, агаар механикийн хөөсөөр унтраана. Хүчтэй усаар цохиж унтрааж болно.

ВИНИДУР Хооронд нь цавуугаар наасан 6 ш полихлорвинил хуудсан хавтан. Муу шатдаг. Дулаан ба дуу чимээ тусгаарлагч. Материал шатлагын зэрэг – 0,44 жин 1м2 0,2кг өөрөө авалцан асах 5800С Ус хөөсөөр унтраана.

НИТРОЛИНОЛЕУМ НЛ -2 Шатамхай чанартай засал чимэглэлийн материал Зузаан 2 мм, жин 1м2 -5,1кг шатлагын үзүүлэлт 2,1 авалцан асах тем 2070С өөрөө авалцан асах тем 3800С шүдэнзний галаас асдаггүй дулаан хуримтлуулан өөрөө шатах хандлага 1000С –ээс их дулааны үед бий болдог.

1000С тем-тай орчинд 5 сарын турш байхад зардал үүсдэггүй. Уугин шатдаггүй. Туршилтаар 125х125х125мм хэмжээтэй материал 1900С хэмийн халуун орчинд 1 цаг 30 минутын дараа шатсан.

ШАЛЛАГААНЫ ПОЛИХЛОРВИНИЛ Энэ хавтан нь муу дөллөдөг материал юм. Хавтангийн хэмжээ 0,3х93х0,017м жин 1м2 -3,6кг шаталтын үзүүлэлт 1,49. Хортой ус, хөөсөөр унтраана. Унтраахдаа баг хэрэглэнэ.

ХҮЛЭР хавтан Шатамхай дулаан тусгаарлагч материал Эзэлхүүний жин 220-250кг/ м3 Дулаан ялгаруулах чадвар 4170ккал/кг Дулаан дамжуулах чадвар 0,06ккал/м.ч град Асах температур 1650С Өөрөө асах температур 2990С - Очноос шатна.

- Өөрөө халах температур 800С - Уугих температур 1870С ДЕРМАТИН Арьс орлуулах материал, Шатамхай 165 хэмд өөрөө дөллөж авалцан шатах аюултай. Боодлоор хадгалах явцад өөрөө халж шатах боломжтой. Химийн урвалд орж өөрөө халах аюултай тасалгааны хэмд 200С-с ихгүй дулаан нөхцөлд боодлоор, босоо байдлаар хураана. Гал гарсан тохиолдолд ус хөөсөөр унтраана.

АСБЕСТОН КАРТОН хавтан Шатдаггүй материал. Бэхжүүлэгч бодис хийсэн хризотилын асбест юм. Нягт 1000-1300 кг/ м3 Дулаан дамжуулалтын коэф 0,135ккал/ м.ц.град Шаталтын үзүүлэлт 0,1 АЗОТНЫ АНГИДРИД Өнгөгүй тогтвортой бус тэсрэх аюултай хатуу бодис. Өрөөний температурын үед азотын давхар исэл, хүчилтөрөгч болж задарна. Хурдан халах нь тэсрэлтэд хүргэнэ. НЕОН Өнгөгүй, шатамхай бус хий. Усанд уусахдаа муу. Хайлах хэм -248,670С буцлах -245,90С

2015 онд гарсан үйлдвэрлэлийн ослын дүн мэдээ Эх сурвалж: МХЕГ-ын Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын хяналтын хэлтэс

2013-2015 онд нийт 1122 осол гарчээ

Улсын хэмжээнд 2015 онд нийт 383 осол гарсан байна. Үүнээс бүлгээр нь ангилж үзвэл:

Сүүлийн гурван жилийг харьцуулбал 2013-2015 оны хооронд нийт 1122 осол гарч, 155 хүн амь насаа алджээ. 2014 онд гарсан 333 ослын хэмжээ өмнөх онд 406 байснаас 70 тохиолдлоор бага байсан боловч 2015 онд 383 осол гарч, эргээд нэмэгджээ.

2015 онд улсын хэмжээнд гарсан үйлдвэрлэлийн осол Эрчим хүч 14 Уул Уурхай 59 Барилга

47 ХАА

8 Хөнгөн хүнс

31 Зам тээвэр

43 бусад

110

2015 онд гарсан ослын тоон үзүүлэлтийг харахад тав хүртэл жил ажилласан хүмүүс 166 хүн байна. Арай туршлагатай буюу 5-15 жил ажилласан хүмүүс 126, 15-аас дээш жил ажилласан хүн 112 байна. Эдгээр тоо баримт нь хүн хэдэн ч жил ажилласан бай осолд өртөх магадлал өндөр байгааг харуулж байна.

Нийт ослын дийлэнхийг барилга, уул уурхай, зам тээврийн салбар бүрдүүлсэн хэвээр байгаа дүн гарчээ. Харин хөнгөн хүнс /31/, боловсрол /32/, эрүүл мэндийн /26/ салбарт хамгийн бага үйлдвэрлэлийн осол 2015 онд бүртгэгджээ.

ОСЛЫН ШАЛТГААН

Осолд өртсөн хүн

Уналт, нуралт 79 Эмэгтэй Тахир дутуу болсон Хөдөлмөрийн чадвараа алдсан

325

Хэлбэр

406 удаа

Хүний амь үрэгдсэн Хүнд Хөнгөн Хөгжлийн бэрхшээлтэй болсон

118 25

48 209 147

Тээврийн хэрэгслийн эвдрэл, гэмтэл 57 Өргөх механизмын эвдрэл, гэмтэл 11 Технологийн процесс зөрчсөн 8 Аюулгүй ажиллах арга барилд хангалтгүй суралцсан 56 Ажлын хувцас 6 Бусад 137

Ажилтан та өөрийн амь нас, эрүүл мэндээ хамгаалах үүрэгтэй. Мөн үүнийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай, хууль журманд заавал хэрэглэхээр зааж өгсөн зүйлсийг ажил олгогчоос нэхэх эрхтэй.

Мэргэжлээс шалтгаалах өвчнөөр өвчлөгсдийн

66%

нь

Үүнээс

бөөр, шээсний замын өвчлөл

үе мөчний өвчин

зүрх судас, нүд чихний өвчин

7.5 дахин

6 дахин

1.5

их

МЭРГЭЖЛЭЭС ШАЛТГААЛАХ ӨВЧЛӨЛ УУЛ УУРХАЙ

уул уурхайн салбарын өвчлөл эзэлж байна

их

дахин их

ХЭМАБ-ЫН УДИРДЛАГЫН ТОГТОЛЦООГ НЭВТРҮҮЛЭХ ШААРДЛАГА лгүйаа у ю А илг д Аж ргүүн тэ

1. Хүний нөөцийн хөгжил a) Нийгмийн хариуцлага, 2. Эрх зүйн шаардлага 3. Эдийн засгийн үр өгөөж a) Хөдөлмөрийн бүтээмж, b) Үйл ажиллагааны доголдол, зардал, 4. Тухайн компанийн нэр хүнд, имидж a) Брэнд бүтээгдэхүүн, нэр хүнд, өрсөлдөх чадварын давуу тал

ХАБЭА-Н УДИРДЛАГЫН ТОГТОЛЦОО ӨӨРЧЛӨХ ШААРДЛАГА

Үгүйсгэж, татгалзах Хувь хүний ур чадвар ХАБЭА-Н шаардлага хангасан ажлын байр бий болгоход ажилтан бүрийн хандлага чухал юм. Зарим хүмүүс шаардлага тавихад үгүйсгэж, татгалздаг, өөрийн муйхар арга барилаар түрий барьж уурлаж, түрэмгийлэх хандлага гаргадаг нь осол гарах шалтгаан болж болно. Тиймээс асуудлыг хүлээж авах хандлага хамгийн чухал юм.

Ажлын байран дээр гарсан нийт ослын 20 хувь нь ажилтанууд аюулгүй ажиллагааны арга барилд хангалтгүй суралцсанаас үүдсэн байдаг.

Нэвтрүүлэх

Хүлээж авах

Уурлах, хилэгнэх, түрэмгийлэх Гуниглах

Боломж олгох

шингэрүүлсэн шатдаг хийн

аюулгүй ажиллагаа Мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас шингэрүүлсэн шатдаг хийн ажил үйлчилгээ эрхэлж буй аж ахуйн нэгж, байгууллагууд, хэрэглэгчийн хийн тоног төхөөрөмжийн техник ашиглалт, аюулгүй ажиллагаанд доорх зөвлөмжийг анхаарна уу.

Шингэрүүлсэн шатдаг хий авахад анхаарах зүйлс: Баллоны дээд бөмбөгөр хэсэгт үйлдвэрлэсэн •байгууллагын тэмдэг, үйлдвэрлэсэн он, сар, өдөр, тэмдэглэгдсэн байна; • Баллоны хаалт ямарч согоггүй байна; • Баллоны баталгаажилтын хугацаа дуусаагүй байна; • Баллон бүрэн будагтай байх; Хийг тээвэрлэх, хадгалах: • Хийг тусгайлан бэлтгэсэн модон дэр буюу хоорондоо харшихгүй резинэн жииргэвч хэрэглэн автомашин ба вагоноор тусгай тэмдэгтэй тээвэрлэнэ; • Хийтэй баллоныг унагаж болохгүй; • Баллонтой хийг орон сууц, сургууль цэцэрлэг, ахуйн үйлчилгээ зэрэг хүн олноор цуглардаг газруудад 3-аас дээш ширхэгийг хадгалахыг хориглоно; • Задгай буюу битүү агуулахад сэрүүн газар хадгална; Дараах баллоныг ашиглахыг хориглоно.

• Баталгаажилтын хугацаа дууссан; • Хаах хэрэгсэл бүрэн бус; • Баллоны их биеийн 1/3 нь будаггүй; • Хүзүүвчин дэх бичиглэл буюу пайзгүй; • Металл хийцэд өөрчлөлт орсон; • Хүзүүвч болон суурь гэмтэлтэй;

Хийн тоног төхөөрөмж ажиллуулахад: • Хийтэй баллоныг дулаан үүсгэгч буюу халаах хэрэгслээс 1 метр, ил галаас 5 метрээс доошгүй зайд байрлуулна.

• Хийн тоног төхөөрөмжийг ажиллуулж байх үед хараа хяналтгүй орхихгүй байх.

• Агааржуулагч ажиллуулах эсвэл өрөөний салхивчийг нээлттэй байлгах.

• Баллон солих үед ил гал гаргахгүй байх, цахилгаан тоног төхөөрөмжийг салгасан байх; • Хийн тулга /плитка/-н дээр болон түүний ойролцоо амархан шатах эд зүйлс байрлуулж болохгүй.

• Хийн төхөөрөмжийг ажиллуулж

дууссаны дараа баллоны хаалтыг заавал хаах; • Хийн хоолойноос уяа уяж болохгүй; • Бага насны хүүхэд болон хийн тоног төхөөрөмж ашиглах дүрмийг мэддэггүй хүнийг хийн тоног төхөөрөмжид ажиллуулахгүй байх; • Хийн төхөөрөмжтэй газар унтаж болохгүй • Хийн баллоныг нарны гэрлийн шууд тусгалаас хамгаалах, хэт халааж болохгүй • Хангагч байгууллагаас олгосон хэрэглэгчийн дэвтэр, зааварчилгааг мөрдөх

• Хийтэй баллоныг дулаан үүсгэгч буюу халаах хэрэгслээс 1 метр, ил галаас 5 метрээс доошгүй зайд байрлуулна • хий алдагдаж, үнэртсэн тохиолдолд: • Өрөө тасалгааны хаалга цонхнуудыг нээж, хүмүүсийг аюултай бүсээс холдуулах • Хийн тоног төхөөрөмжийг унтраах.

• Баллоны хаалтыг сайн хаах.

• Ил гал гаргах, шүдэнз зурах, тамхи татахгүй байх; • Цахилгааны унтраалга, залгуур зэргээс оч хаях, богино холбоо үүсэхээс сэргийлэн залгаатай цахилгаан хэрэгслийг унтраахгүй байх. Нэмж цахилгаан хэрэгсэл залгахгүй байх; • Мэргэжлийн байгууллага буюу 105 дугаарын утсанд дуудлага өгөх;

Гамшгийн аюулаас УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ НЬ Эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлын уралдаан

Монгол улсын газар хөдлөлтийн гамшгийн аюулаас урьдчилан сэргийлэх байнгын ажиллагаатай зөвлөл, Онцгой байдлын ерөнхий газраас гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, хамгаалах үйл ажиллагааны тулгамдсан асуудлаар оюутан, судлаач, эрдэмтдийн дунд "Гамшгийн аюулаас урьдчилан сэргийлэх нь" эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлын уралдааныг зарлаж байна. Зорилго : Гамшгийн аюулаас урьдчилан сэргийлэх, хамгаалах үйл ажиллагааны тулгамдсан асуудлыг шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр судалж шинжлэх, үр дүнг орчин судалгааны арга зүй, загварчлал, программ хангамж ашиглан боловсруулж шинэлэг хандлага, санаачлага гаргаж тавихад оршино. Тавигдах шаардлага : Зарлагдсан сэдвийн хүрээнд тодорхой тулгамдсан асуудлын мөн чанарыг нээн илрүүлэх оновчтой үзүүлэлтээр судалгааг хийсэн байна. Судалгааны ажилд гадаадын тэргүүний арга ажиллагаа, загвар, техник текнологийг урьтал болгохын хамт өөрийн шинэлэг санаа санаачлага дэвшүүлсэн байх шаардлагатай. Судалгааны материалыг программ хангамж, загварчлал ашиглан боловсруулснаар тодорхой үр дүнг гаргах дүгнэлт хийх боломжтой байна. Судалгааны ажлын үр дүн, дүгнэлт нь тулгамдсан асуудлыг шинжлэх ухааны талаас нь тодорхойлж оновчтой шийдлийг гаргах урьтал нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна.

Бүтээлийг ОБЕГ-ын 208 тоот өрөөнд 2016 оны 5 сарын 30-ны 10.00 цаг хүртэл авна.

Уралдааныг сэдэв 1.Газар хөдлөлийн зүй тогтол 2.Гал түймрийн гамшгийн онцлог , нөлөөлөх, хүчин зүйл 3.Үер усны гамшгийн онцлог, нөлөөлөх хүчин зүйл 4.Гамшгийн зарлан мэдээлэл, амжиж анхааруулах систем 5.Барилгын чанар, газар хөдлөлтөд тэсвэрлэх байдлын үнэлгээ, дахин тэсвэрлэх 6.Гамшгийн үеийн удирдлага, зохион байгуулалт, мэргэжлийн байгууллагуудын хамтын ажиллагаа 7.Гамшгийн аюулын бодит байдлыг мэдрүүлэх, дадлага сургуулалтын текник хэрэгсэл, байгууламжийн технологи, шийдэл 8.Гамшгаас хамгаалах текник хэрэгсэл, байгууламжийн технологи шийдэл 9.Гамшгийн үед ашиглах нөөцийн удирдлага, бүрдүүлэлт, байгууламж,техник хэрэгсэл, байгууламж, техник хэрэгслийн технологийн шинэ шийдэл Уралдаанд ирүүлэх бүтээлд хуудасны тооны хязгаарлалт тавигдахгүй, ARIAL фонтоор 12 хэмжээтэй бичвэртэй байна. Бүтээлийн хамт товч агуулгыг 1-3 хуудсанд багтаан, хэлэлцүүлэгт тавих илтгэлийн хамт ирүүлнэ. Уралдааны ирүүлэх бүтээл нь хэвлэн нийтлэгдсэн, хурал зөвлөгөөнд хэлэлцэгдэн нийтийн хүртээл болж үр дүн гарсан байна

Шагналын сан Э рдэ м т эн судлаач I байр: 3.0 сая төгрөг II байр: 1.5 сая төгрөг III байр: 700.000 төгрөг Тусгай шагнал -2: 300.000 төгрөг Оюутан : I байр: 1.0 сая төгрөг II байр: 700.000 төгрөг III байр: 400.000 төгрөг Тусгай шагнал-2: 150.000 төгрөг

Урал д ааны хугацаа: 2016 оны II сарын 19-с 2016 оны VI сарын 29 хүртэл. Д э л г э р э н г ү й мэдээллийг: ОБЕГ-ын 208 тоот өрөө, 262340 утаснаас авч болно.

2015 онд Улсын хэмжээнд бүртгэгдсэн гэмт хэрэг Цагдаагийн Ерөнхий Газар

2015 онд

27757

Өсөлт 1,6 % 439

2014 онд: 27318

Хөнгөн

Хялбаршуулсан

Хүндэвтэр

Хүнд

Онц хүнд

2015 онд:

13487

4313

12127

1628

515

2014 онд:

13057

3669

11951

1781

529

Аюулгүй орчин сэтгүүл өнгөрсөн 13 дах дугаартаа “Улаанбаатар хот аюулгүй юу” гэсэн сэдэв хөндсөн. Харин энэ, 2016 оны хаврын эхний дугаартаа өнгөрсөн 2015 онд гарсан нийт гэмт хэргийн тоон мэдээллийг сонирхож үзлээ.

Монгол улс хүнлэг, энэрэнгүй, ардчилсан нийгмийн тогтолцоогоор замнаад 25 жилийг ардаа үлджээ. Энэ хугацаанд Төрөөс болон ТББ-ууд, Олон улсын төрөл бүрийн төсөл хөтөлбөрүүдийн ачаар Монгол улс дахь гэмт хэргийн тоо буурах олон талын ач холбогдолтой сайн нөлөө гарсан нь гарцаагүй. Хууль сахиулах байгууллагуудын нөр их хөдөлмөрийн үр дүн ард иргэд бидний амар тайван байдалд асар их нөлөөтэй. Цаашид бидний амьдрал амар тайван байхад аливаа хууль хяналтын байгууллага, цагдаагийн тусламж гэхээс илүүтэй бидний өөрсдийн хандлага асар чухал. Цөөхөн хүн амтай байх тусмаа бид асуудлыг хурдан ойлгож, эерэгээр шийдэх боломжтой.

10

8468

Үндэсний аюулгүй байдлын эсрэг

Бидний өмнөх дугаарыг үзсэн хүмүүс "Улаанбаатар хот аюултай" гэж олон удаа хэлж байлаа. Тэгвэл тэрхүү аюул гэдэг ойлголт дотор гэмт хэрэг томоохон байр суурь эзлэх учраас Монгол улсын хэмжээнд гарсан хамгийн гол, түгээмэл гэмт хэргүүдийн тоог энд тоймлон бичлээ. Улмаар уншигч та бүхэн эдгээр статистик, судалгааг харгалзан өөрийн амь нас, эрүүл мэнд, эд хөрөнгийн аюулгүй байдлыг хамгаалах, өмнөх сонор сэрэмжээ улам нэмэгдүүлэх талаар дахин нэг эргэцүүлэн бодоорой.

204

32

144

8064

Хүний амь Хүнийг бие, эрүүл санаатай алах мэндийн эсрэг

Бусдыг болгоомжгүй алах

Бусдыг амиа Бусдын бие хорлоход хүргэх махбодид гэмтэл учруулах

57

565

47

383

71

Хүний эрх, эрх чөлөө, алдар хүнд, нэр төрийн эсрэг

Зам тээврийн ослын үед жолооч үүргээ биелүүлэхгүй байх, зугатаах

Ан агнуурын тухай хууль тогтоомж зөрчих

Хүүхэд, гэр бүл, Мансууруулах, сэтгэцэд нөлөөлөх нийгмийн ёс суртахууны эсрэг эм, бэлдмэл,

Хүүхэд хаях, төөрүүлэх

128

32

28

279

141

13445

Албан тушаалын

Хээл хахууль авах

иеэ үнэлэхэд Хүчиндэх бусдыг татан оролцуулах, биеэ үнэлэхийг зохион байгуулах

Иргэдийн улс төрийн болон бусад эрх, эрх чөлөөний эсрэг

Өмчлөх эрхийн эсрэг

9169

6956

1180

367

621

537

Бусдын эд хөрөнгийг хулгайлах

Хувийн өмчийг хулгайлах

Мал хулгайлах

Авто тээврийн хэрэгсэл хулгайлах

Халаасны хулгай Бусдын эд хөрөнгийг дээрэмдэх

15

бодисыг хууль бусаар бэлтгэх, олж авах, хадгалах, тээвэрлэх, илгээх, борлуулах

ГЭМТ ХЭРГИЙН УЛМААС УЧИРСАН ХОХИРОЛ

Хохирол нөхөн төлүүлэлт /сая.төг/

144341.4 төг 48997.8 төг ГЭМТ ХЭРЭГ ҮЙЛДЭГСЭД

ГЭМТ ХЭРЭГ ҮЙЛДСЭН БАЙДАЛ

Гадаадын иргэн, албан тушаалтан, байгууллага, аж ахуйн нэгжийн гаргасан зөрчил

Бүх хүн

24857

Эмэгтэй

3782

Зөрчил

1018

Иргэн

Хувийн хэвшлийн байгууллагад ажиллагч Төрийн бус байгууллагын ажилтан

2212

379

465

Байгууллага, аж ахуйн нэгж

Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч

4501

31

Малчин

2144

Торгуулийн хэмжээ

Оюутан

1053

Нийгмийн байдал

Төрийн албан хаагч

Сурагч Хугацаат цэргийн албан хаагч Сургууль завсардсан хүүхэд Тэнэмэл Хоригдол Ажилгүй Боловсролгүй Дээд

644 15 38 190 45 12532 1067 4755

507

мян.төг 20508.2 Согтуугаар

5465

Баривчилсан

Мансуурсан үедээ

68 47

6

Галт зэвсэгээр Бүлэглэн гүйцэтгэсэн Урьдчилан үгсэж тохиролцсон

Саатуулагдсан хүн

4481 97560 143

Зохион байгуулалттай

_

Гэмт бүлэглэл

_

Ял шийтгэгдсэн хүн

1455

Эх сурвалж: Улсын хэмжээнд бүртгэгдсэн захиргааны зөрчил, түүний шийдвэрлэлтээр

ТАНИЛЦ: БОДИТ ТУЛААН БУЮУ КРАв МАГА Амар тайван алхахын төлөө Монголын Крав Мага Холбооны захирал Б.Батжав

Хүн аюулгүй орчинд амьдрах нөхцлийг бүрэн хангах нь дэлхийн олон орны өмнө тулгамдсан асуудлуудын нэг байсан хэвээр. Харин тэгэхдээ хүн өөрөө хүсвэл өөртөө болон эргэн тойрноо ямар нэгэн гэнэтийн эрсдлээс хамгаалж чадна. Үүний нэг нь бодит тулаан буюу Крав Магагаар хичээллэх юм. Нийгмийн сөрөг үзэгдэл болох гэмт хэргийн улмаас Монгол улсад өнгөрсөн жил хэд, хэчнээн хүн амь нас, эрүүл мэндээрээ хохирсныг бид өмнөх нүүрэнд үзүүлсэн байгаа. Үүнтэй адил асуудал бүх л улс оронд байдаг учраас цөөнгүй орон ард иргэдийнхээ амь, нас эрүүл мэндийг хамгаалахад анхаарч Крав мага сургалтыг нэвтрүүлж байна. Крав Мага бол гардан тулааны төрөлд багтдаг боловч зорилго, сургалтаараа бусад тулааны төрлөөс өөрийн гэсэн онцлог ялгаатай зүйлстэй байдаг. Гардан тулааныг зорилгоор нь Гурван хэсэгт ангилдаг.

1. Цэргийн гардан тулаан – Энэ нь дайсны амьд хүчийг мөхөөх зорилготой сургалт.

2. Хууль сахиулах гардан тулаан – Хууль зөрчсөн этгээдийн үйлдлийг таслан зогсоож баривчлах. аюулгүй болгох, 3.Спортын гардан тулаан нь бидний мэдэх каратэ, таеквондо, кикбокс, мэргэжлийн тулааны спортуудыг ойлгох ба спортын төрлүүд нь тухайн төрөлдөө зэрэг, цол авах, тэмцээн уралдаанд амжилт үзүүлэх зорилготой байдаг.

•Цэргийн крав мага •Хууль сахиулахын крав мага •Иргэний крав мага

•Бие хамгаалагчийн крав мага •Эмэгтэйчүүдийн крав мага •Хүүхдийн крав мага

Харин Крав Мага нь тулааны спорт биш, цэрэг, хууль сахиулах байгууллагын албаны тусгай бэлтгэлийн сургалтын цогц систем юм. Крав Мага нь зөвхөн цэрэг,хууль сахиулах салбарт хэрэглэгдэд зогсохгүй иргэдийг гэмт халдлага, хүчирхийллээс өөрийгөө хамгаалах арга, тактикт сургадаг онцлогтой. Энэ төрөл манай улсад анх удаа шинээр нэвтэрч байна. Крав мага сургалт нь үндсэн зургаан төрлөөр Олон улсын зэрэглэлтэй сургалт явуулдаг. Иргэний крав мага сургалт нь дотроо маш олон төрлийн сургалтын хөтөлбөрүүдтэй. Одоогоор таксины жолооч нарын сургалт, касс бэлэн мөнгөтэй харцьдаг ажилтангуудад зориулсан сургалт, эмэгтэйчүүд хүчирхийллээс өөрийгөө хамгаалах сургалт явагдаж байна. Өнөөдөр Олон улын Крав Мага байгууллагаас "Амар тайван алхахын төлөө" уриан доор иргэдэд зориулсан маш олон төрлийн сургалтын хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлж байна. Бид үйл ажиллагаагаа өргөжүүлж хөдөө орон нутагт салбар клуб,сургууль байгуулахаар төлөвлөж байгаа тул хамтран ажиллах хүсэлтэй иргэд,байгууллагыг урьж байна.

Манай байгууллагатай хамтаран ажиллах хүсэлттэй иргэд байгууллага дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг хүсвэл: www.kravmaga.mn сайт болон IKMFMongolia гэсэн Facebook хуудасанд хандаж болно.

Эм үнэтэй ч биед сайн, төр хүчтэй ч ядууд тусгүй Эм бол ямар ч хямрал, дайн самууны цагт унадаггүй цорын ганц бизнес гэж Б.Болдсайхан эмч хэлсэн нь үнэн ажээ. Ж.Чинбат

Улаанбаатарт гэр хорооллын дэлгүүрүүд талхыг таллаж зардаг болсон ч өрхийн эмч нар ханиадтай өвчтөндөө арван мянгаас дээш төгрөгний эм бичиж өгсөөр хаврын сар шувтарлаа. Хүн өвдсөн бол идэх хоолоо хасаад ч болов эм авдаг. Дээр нь хотын агаарын чанар иргэдийг байнгын уушигны үрэвсэлтэй, дархлаа султай болгодгоос эмийн эрэлт улам бүр нэмэгдсээр байна.

1990 оноос өмнө манай улсад эм үйлдвэрлэдэг нэг, эм ханган нийлүүлдэг нэг концернийг төрөөс удирдаж, ард иргэдийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалдаг байсан бол өнөөдөр 34 эмийн үйлдвэр, 200 гаруй эм ханган нийлүүлэх байгууллага чөлөөт зах зээлийн зарчимаар ажиллаж байна. Төрөөс нэгэнт хөрөнгө оруулалт хийхгүй, чөлөөнд нь гаргасан эмийн тухай бодлогод ард иргэдийг "Боломжийн үнээр жигд хангах" зорилт 2002 дэвшүүлсэн нь 2014 онд өөрчлөгдөж, "Сонголт хийх боломжийн үнээр" хангах болж өөрчлөгдөв. Чинээлэг амьдралтай, өөрийн гэсэн бизнестэй хүмүүст үнэ гэхээсээ илүү чанартай эм сонгох боломж илүү хангагдаж, амьжиргааны түвшин доогуур хүмүүс мөнгөндөө тааруулж эмийг ширхэгээр нь худалдан авдаг тогтолцоо манайд үүсчээ. Үүнийг батлах мэт ДЭМБ-аас Монгол орныг хамгийн үнэтэй эм хэрэглэдэг арван орны нэгт шалгаруулсан судалгааг энэ хавар танилцуулсан билээ. Энэ талаар ЭМЯ-ны Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хэлтсийн дарга

М.Уранчимэг тодруулахдаа "Манай улсад дэлхийн эм үйлдвэрлэгч топ арван байгууллагын наймынх нь эм орж ирдэг. Энэ шилдэг үйлдвэрүүдийн эм нь хамгийн сүүлийн үеийн судалгаа, шинжилгээгээр гараад ирсэн брэнд эм учраас өндөр үнэтэй. Ер нь эмийг хоёр төрөлд ангилж үздэг бөгөөд дэвшилтэд технологиор бүтээгдсэн, брэнд эмнүүдээс гадна дэлхий даяар хүн амд "Зайлшгүй шаардлагатай эм" гэж ангилдаг. Тэдгээр эмийг монгол улс аль болохоор бүгдийг нь бүртгэж, 419 эмийг нь ЭМД-р 30-80 хувийн хөнгөлөлтэй үнээр худалдаах 580 эмийн сантай НД-ын газар гэрээ байгуулсан" гэлээ. Өрхийн эмчийн бичиж өгсөн жороор, гэрээ байгуулсан эмийн сангуудаас авах эдгээр эм нь бүх хүн амд хүрэлцэхгүй, хязгаарлагдмал хүрээнд үйлчилдэг ажээ. Даатгалаас эмийн сангуудад сар бүр тодорхой квот тогтоож өгдөг ба эхний арав хоногтоо дуусдаг. Учир нь даатгалын сангаас гаргах мөнгөний даац даанч бага аж. Монголын гурван сая хүний жилд хэрэглэдэг бүх эмийн 20-25 хувь нь дотоодод үйлдвэрлэсэн, хямд эм байдаг ч импортоор орж ирж буй эм 70 гаруй хувийг эзэлдэг.

2015 онд нийт эрүүл мэндийн салбарын төсөв 600 тэрбум төгрөгөөр батлагдсаны 11,5 хувь нь эмийн салбарт буюу 65,9 тэрбум төгрөг, үүнээс ЭМД-аар эмийн үнэ хөнгөлөх төсөв нь ердөө 6,7 тэрбум төгрөг байна.

Монголын гурван сая хүний жилд хэрэглэдэг бүх эмийн 20-25 хувь нь дотоодод үйлдвэрлэсэн, хямд эм байдаг ч импортоор орж ирж буй эм 70 гаруй хувийг эзэлдэг. Энэ бол 2015 онд улсын хилээр орж ирсэн 62,7 сая долларын үнэтэй 1,9 сая кг эм, тун хэлбэрээр савлагдаагүй 140,000 долларын 7250 кг эмний тухай ярьж буй хэрэг юм. Хэрэв дотоодод идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулж буй 20 орчим эмийн үйлдвэрүүд олон улсын стандарт болох GMP /General Manufacturing Practice/ гэх эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадал, удирдамжийг хангавал энэ харьцаа буурах боломжтой. Уг дүрмээр үйлдвэрийн барилга, тоног төхөөрөмж, боловсон хүчний мэргэшлийг нарийн тодорхойлж, өндөр шаардлага тавьдаг. Монгол улсад нийлүүлэгдэж буй бүх гадаад эмүүд ч GMP шаардлага авсан үйлдвэрийн эмүүд юм байна. Өнөөдөр манай ганцхан эмийн үйлдвэр энэ шаардлагыг хангасан нь дусал, тарилгын шингэн үйлдвэрлэдэгч Айвико үйлдвэр ба бусад нь үүнийг хараахан аваагүй байгаа. Тэгэхдээ, АХБ-ны "Эрүүл мэнд салбар хөгжил 4" төслөөр 3 жилийн хугацаанд дотоодын таван үйлдвэрийг GMP-ийн шаардлагын түвшинд хүргэхийн тулд техникийн болон мэргэжил арга зүйн туслалцаа үзүүлжээ. Өнгөрсөн 2015 онд ДЭМБ тэдгээр үйлдвэрүүдэд хөндлөнгийн үнэлгээ хийхэд GMP ойрын жилүүдэд хангах боломжтой, өнөөдөр бэлтгэл шатаа давсан гэсэн дүгнэлт гарчээ.

GMP гэрчилгээг авахын тулд үйлдвэрүүд барилга, технологи, боловсон хүчнээ сургахад их хэмжээний хөрөнгө оруулалт хэрэгтэй учраас 2014 онд Засгийн газар Чингис бондын санхүүжилтээр 60 орчим тэрбум төгрөгийн урт хугацааны хөнгөлөлттэй зээл олгосон. ЭМЯ-ны мэргэжилтнүүдийн тооцоолж буйгаар 2017 онд хоёр үйлдвэр, 2020 гэхэд арван үйлдвэрийг GMP шаардлага хангасан байх төлөвлөгөө гаргажээ. Ингэхээр дотоодын үйлдвэрүүд импорт орлосон, хямд үнэтэй эмийг ард иргэдэд нийлүүлнэ гэдэг бас л хүлээлттэй асуудал юм. Манай улсын хүн ам цөөн тул гадны эмийн компаниуд цөөн тоогоор эм нийлүүлэхдээ илүү үнэтэй зардаг гэх хардлага байдаг. Тиймээс зарим эм ханган нийлүүлэх байгууллагууд их хэмжээний эм оруулж ирээд, тэдгээр эм нь баталгаат хугацаандаа борлогдож чадахгүй устгагдах болдогоос тэд тээвэр, татвар, үйл ажиллагааны зардал дээрээ илүү өртөг нэмж, борлуулж чадалгүй устгуулсан эмийнхээ хорирлыг нөхдөг гэсэн таамаг юм. 2015 онд гэхэд эм, эмнэлгийн хэрэгсэл устгадаг газарт

Дэлхийн жишгээр бол дундаж орлоготой орнууд салбарын төсвөөс эмэнд 24,8 хувийг, бага орлоготой орнууд 19,2 хувийг зарцуулах хэрэгтэй гэж үздэг. Харин Монгол улс сүүлийн таван жил дунджаар 12,7 хувийг зарцуулжээ.

нийт 35,2 тонн хугацаа нь дууссан эм устгагдсан байгаа ч ЭМЯ-ны М.Уранчимэг дарга үүнийг эрс үгүйсгэсэн юм. Түүний үзэж буйгаар "200 гаруй эм ханган нийлүүлэх байгууллага ажиллаж байгаа нь хангалттай өрсөлдөөний талбар. Дээрээс нь ганцхан амоксилин эмийг 40 өөр газар оруулж ирдэг учраас зөв гэх аргагүй. Мөн үүн дээр салбарын яам хяналт хийх эрхгүй учраас үнэн гэж батлах боломжгүй" гэв. Хэдий эм импортын компаниуд борлуулж чадах даацаасаа илүү хэмжээний эм оруулж, эрсдэл шингэсэн үнээр эм нийлүүлээгүй байлаа ч эцсийн хэрэглэгчийн гар дээр эм үнэтэй хүрч байгаа нэг гол шалтгаан нь тэдний нэмж буй ашигийн хувь юм. Эм ханган нийлүүлэгчид 15 хувь, эмийн сангууд мөн 15 хувийн, нийт 30 хувийн нэмэгдэлтэй үнээр ард иргэд худалдан авах зах зээлийн зарчим нь зөв үү? Хэрэв Улаанбаатар хот агаар, хөрсний бохирдолгүй, эрүүл чанартай хүнсээр хангагдсан аюулгүй орчинтой бол ард иргэд төрөөс эм үнэтэй байна гэж шалгаахгүй байж болно. Нэгэнт төр ард иргэдээ эрүүл, аюулгүй орчинд амьдруулах үндсэн үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй, утаатай тэмцэнэ гэх зэргээр харин ч эсрэгээр нь төсвийн мөнгийг үргүй зарцуулсаар байгаа бол эм хангамжийн салбарт илүү дорвитой оролцоо бид бас шаардах хэрэгтэй. Филлиппин улс манай оронтой адил эм өндөр үнэтэй, олон хувийн эмийн сангийн хяналтгүй үйл ажиллагаа нь улсынхаа хүн амын эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлж байна гэж үзээд эмийн сангуудыг хувийн хэвшлээс салгаж улсын болгосноор эмийн үнэ, үнийн зохисгүй хэрэглээ нь буурсан байна. Тэгвэл монголд өвчлөлийг, эмний үнийг юу бууруулах вэ? Өвчин хийсч ирдэггүй, хэлж ирдэг болохыг орчин үеийн MRI, CT зэрэг өндөр технологийн шинжилгээнүүд батлаж, урьдчилан сэргийлэх боломжтойг үзүүлж байгаа. Гэвч өвдөхгүй байх өндөр үнэтэй шинжилгээ хийлгэх, өвдсөн ч найдвартай эмчлэх гадаад болон хувийн үнэтэй эмнэлгүүдээр үйлчлүүлэх, дээд зэргийн чанартай үнэтэй эм авах боломжгүй хүмүүс ард иргэдийн маань дийлэнхи хувийг эзлэж байгаа. Тэд хөдөөд болон захын хороололд эрүүл мэндийн мэдлэг, ойлголт сул хэвээр, өвчлөл үүсгэгч олон аюултай хүчин зүйлсийн дунд эдийн засгийн хямралд илүү өртөн амьдарч байна. Энэ зөвхөн ядууралтай холбоотой асуудал биш. Монгол улсын цаашдын өрсөлдөх чадвар, өсөн дэвжих боломжийг тодорхойлох хүн амын дийлэнх хэсгээ тэгэхээр зөнд нь орхиж болохгүй.

Эм ханган нийлүүлэгчид 15 хувь, эмийн сангууд мөн 15 хувийн, нийт 30 хувийн нэмэгдэлтэй үнээр ард иргэд худалдан авах зах зээлийн зарчим зөв үү?

KFC, MR.PIZZA зэрэг түргэн хоолнууд таны хүүхдийн анхаарлыг их татдаг уу? Тэднийг авъя гэх бүрт нь шарсан хоол, сахар, гаазтай ундаа авч өгөхгүй байх хэрэгтэй.

Хүүхдийн хоол хамгийн чухал Монголын тогоочдын холбооны ерөнхийлөгч асан Ж.Октябрийн зөвлөмжөөс авч ашиглав. Ресторан, хүнсний дэлгүүрт хүүхэддээ хоол, идэж уух юм авч өгөхдөө эцэг эхчүүд хоёр янзын хандлага гаргадаг. Эхний бүлэг хүмүүс хүүхэд дуртай л бол ямар орц, найрлагатай нь хамаагүй зүйлийг шууд л авч өгдөг. Харин нөгөө хэсэг нь үйлдвэрлэсэн он сарыг нь харж, дотор нь ямар бодис орсон байгааг нь нарийн шинждэг. Та алинд нь орох вэ?

Тиймээс та өөрийн идэх зуршлаа хүүхэддээ Мэдээж хүүхэд гэдэг ойлголт 0-16 насны олон төрлийн үлгэрлэх ёстой. Хооллох үедээ яг ижил төлөөллөөс бүрдэнэ. Зарим нь боломжийн амьдралтай хоолыг идээрэй. айлд амьдардаг, азтай нэг нь сайн ээж, аавын хайранд Хүүхдийн өсөлтөөс хамаарч уургийн хэрэгцээ нь өсч торниж байгаа. Өөр нэг бүлэг нь эцэг, эх нь хүүхдэд насанд хүрсэн хүмүүсийнхээс их байдаг. Бага насны хоол өгч байгаа нь их юм гээд "Мүүн"-ий ч хамаагүй сүмд хүүхдийн биеийн 1 кг жин тутамд 1,3-1,5 г уураг явуулж, бор хоногийг үддэг айлд бий. Тэгэхдээ л хүүхэд бол ногдохоор тооцож хоол өгөөрэй. хүүхэд. Тэд бүгдээрээ гэнэн, цайлган бөгөөд юм бүхэнд сониуч ханддаг. Тийм болохоор Гэртээ хоол бэлдэхэд туслуулах хэрэгтэй. Ихэнх эцэг, эхчүүд өөрсдөө л анхнаасаа хүүхдэдээ зөв хүүхэд хоол хийж сураагүйгээс бэлэн болсон үлгэр дууриал болох хэрэгтэй юм. Анхнаас нь хоолыг идэхийг илүүд үздэг. хүүхдээ буруу хооллож хэвшвэл хэт таргалалт Сургуулийн бага ангийн сурагчдын уургийн үүсэх, ходоод таван цул эрхтэний өвчлөлд өртөх, цусан хэрэгцээ 1 кг жинд 2,5-3 г, дунд, ахлах ангийнхад 2 дахь сахарын хэмжээ нь их байх зэрэг олон сөрөг тал г-аас багагүй байх ёстой. гарна. Наанадаж л бяцхан үрс чинь өвдөлт мэдрэнэ Уургийн хэрэгцээг ихэвчлэн амьтны гаралтай гээд бодохоор чанарын баталгаагүй, хүүхдийн хүнсэнд уургаар хангаарай. Амьтны гаралтай уургийн гол тохиромжгүй зүйлсийг авч өгөхгүй байх хэрэгтэй. эх булаг нь мах, загас, өндөг, сүү, сүүн бүтээгдэхүүн байдаг тул эдгээр бүтээгдэхүүн оролцсон хоол Хүүхдийн хоолыг ерөнхийдөө нялх хүүхдийн, ахлах насны, өсөж яваа организмыг уургийн хэрэгцээгээр бүрэн өсвөр насны гэж гурван хэсэгт хувааж болно. Хүүхдүүдэд хангаж чадна. эдгээр насны онцлогт нь таарсан хоол хүнс өгч хэвшвэл Сургуулийн насны хүүхдийн хоногийн хоолны таны хүүхэд эрүүл, саруул өснө. Харамсалтай нь хүн бүр орцод амьтны гаралтай уураг нийт уургийн 60 үүнийг мэддэг ч бодож санах зүйлгүйгээр тэдэнд Кокахувийг эзлэх ёстой гэж үздэг. Харин ургамлын Кола, бургер, пицца, хэт их чихэрлэг зүйлс авч өгдөг. гаралтай уургийн эх булаг нь будаа, гоймон, төмс, Тэгтэл амьдралд амттай мөртлөө эрүүл хооллож болох талхан бүтээгдэхүүн тул эдгээрийг хачир, бие олон мянган арга, жор бий. Тиймээс заавал эрсдэл даасан хоол байдлаар бэлтгэж хүүхдийн хоолны дагуулсан хоолыг өнөөдрөөс эхлэн мартаж яагаад цэсэнд оруулах нь зүйтэй. болохгүй гэж?

Түргэн хоол идэхгүй байхыг хичээ. Жимс, түүхий лууван, бяслаг эрүүл хүнс бөгөөд хоолны хооронд их идүүлэх хэрэгтэй.

Бага насанд нь янз бүрийн жимс, хүнсний ногоог идүүлж сургаснаар тэд цаашид эдгээр хүнсийг байнга хэрэглэдэг болно.

Хүүхдийн байгалиас заяасан идэх зуршлыг дагах хэрэгтэй. Та хоол болон уух зүйлд нь нэмэлт чихэр хийхгүй бол хүүхэд таныг л дуурайх болно.

Хүнс, хоол судлаач Ж.Октядрь агсны "Хүүхдийн хоол" номноос та дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай. Энэ номонд хүүхдэд зориулсан 100 хоолны жор, хийх арга, илчлэгийн хэмжээ, бага насны хүүхдийн болон сургуулийн бага ангийн сурагчдын хоолны үлгэрчилсэн цэс, хүүхдийн хоолонд зориулсан хүнсний ногоо, байгалийн өгөөжийг боловсруулах, нөөшлөн хадгалах арга зэргийг тусгасан байна.

Хүүхэд насны нэг онцлог нь тэд байнгын хөдөлгөөнтэй байж илч их зарцуулдаг. Иймд тэдний булчингийн үйл ажиллагааны илчлэгийн эх булаг болох нүүрс ус чухал ач холбогдолтой. Хүүхэд хоногт хэрэглэх уургаасаа 4 дахин их нүүрс ус хэрэглэх шаардлагатай бөгөөд үүнийг хялбар шингэдэг нүүрс ус болох саахар, зөгийн бал, жимс, жимсгэнэ, чанамал зэргээр хангана. Түүнчлэн цардуулаар харьцангуй баялаг будаа, талхны зүйлээс Ер нь хүүхдийн нүүрс усныхаа хоногт алдаж хэрэгцээгний байгаа илчлэгийн зохих хэсгийг 50%-ийг нүүрс Хүүхдэд чихэртэй, хангадаг. ус нөхөж байвал гаазтай ундааны зохимжтой гэж оронд сахар ороогүй аарц, үздэг. Хүүхдийн хоол чацарганы нь төрөл бүрийн ундаа зэрэг аль Хоол хүнсний аминдэм, эрдэс болох эрүүл илчлэг, эрдэс мэндэд тустай бодисоор баялаг бодис, бичил бүтээгдэхүүн байх ёстой. т э ж э э л , сонгож аминдэмийн дутагдлаас болж бага хэвшээрэй. насны хүүхэд оюун ухааны хомсдолд орж, оюуны чадамж сулран биеийн дархлаа үхжихээс гадна сульдаа болон бусад олон төрлий өвчинд Сургуулийн насны хүүхэд нэрвэгддэг байна. Судалгаанаас өдөрт 4-5 удаа хооллох үзэхэд дэлхий дахинд гурван төрлийн дэглэмийг баримтлах бичил тэжээлийн дутагдал хамгийн нь тэдний биеийн өсөлт их байдаг ажээ. Үүнд төмөр дутлын хөгжилт, ажиллах чадварт цус багадалт, йод, Д аминдэмийн тохирно хэмээн үздэг. дутагдал орж байгаа бөгөөд дээр Хооллох үеийн хоорондын дурдсан өвчлөлийн гол эх үүсвэр зай 4 цагаас хэтрэхгүй байх болдог байна. Тэгвэл хүүхдийн өсөлт ёстой. Нэг удаад хэрэглэх хөгжилтийг хангах, эрүүл чийрэг өсөн хоолны хэмжээг оновчтой торниход чухал шаардлагатай эрдэс зохицуулж, нэг дор хэт их бодис, бичил тэжээл, аминдэмийг буюу дутмаг хооллохоос ямар хүнсээр дамжуулан хангаж аль болох зайлсхийх болох вэ? хэрэгтэй. Хүүхдийнхээ авахыг хүссэн хоолыг өөрөө гэртээ, эрүүл сайн орц найрлагатайгаар хийж өгөх нь хамгийн аюулгүй сонголт юм.

Хүүхдийн хоол тэжээлд өөх тос чухал ач холбогдолтой. Энэ нь хүүхдийн организмын өсөлтийг уян налархай болгож сайжруулах, ялангуяа тархи мэдрэлийн эд эс бүрэлдэн тогтоход чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Өөх тос нь А, D, К, Е зэрэг аминдэмийн шингэцийг идэвхжүүлэх уусгагч болж өгдөгөөрөө онцлог юм. Түүнчлэн өөх тосны нэлээд хэсэг нь хүүхдэд зайлшгүй шаардлагатай фосфатид болон ханаагүй өөхний хүчил, дээр дурдсан аминдэмүүдийн эх булаг болдог. Хүүхдийн хоолонд өөх тос дутагдах нь тэдний эрүүл мэнд, ялангуяа дархлал тогтох шинж чанарт муугаар нөлөөлнө. Өөх тосны дутагдлаас болж хүүхэд хүйтэнд тэсвэр муутай, гаднын нөлөөнд цочромтгой болох, амьсгалын замын өвчинд хялбар өртөх нь олонтой байдаг. Өөх тосны дудагдлаас шалтгаалан хүүхдийн мэдрэлийн системийн үйл ажиллагаа хямарч өсөлт удаашрах сөрөг талтай болохыг шинжлэх ухаан аль хэдийнэ нотолсон билээ. Харин хүүхдэд хэмжээнээс хэтэрсэн ханаагүй өөхний хүчлийг өгөх нь хоол боловсруулах эрхтний үйл ажиллагаанд сөрөг нөлөө үзүүлдэг тул ургамлын тосыг хэтрүүлэн хэрэглэхгүй байхыг зөвлөдөг.

Хүүхдийн өсөлт, ачаалалд чухал үүрэгтэй A аминдэмийн хэрэгцээг цөцгийн тос, зөөхий, загас, түүнчлэн хүнсний ногооны найрлага дахь каротин, Д аминдэмийг загас, загасны тос, цагаан идээний зүйл, В бүлгийн аминдэмийг ургамлын гаралтай хүнс, будаа, сүү, бяслаг, үхрийн мах, элэг, бөөр, өндөгний шар, вандуй, шар буурцаг, РР аминдэмийг гурвалжин будаа, вандуй, шош, хонь, үхрийн мах, С аминдэмийг нохойн хошуу, үхрийн нүд, гүзээлзгэнэ, яншуй, ногоон сонгино, цэцэгт байцаа, улаан лооль, бууцай, төмс, алим, жүрж, нимбэг, гадил жимс, Е аминдэмийн хэрэгцээг ургамлын тос зэргээр тус тус хангана. Организмын үйл ажиллагаа, хөгжилтөд чухал ач холбогдолтой эрдэс бодисууд нь цус, гормон, фермент зэрэг системийн салшгүй бүрэлдэхүүн хэсэг болж, эд эсэд шүүрэх даралтыг барьж байх бодисын солилцооны процесст оролцох, булчин, мэдрэл, ясны эд эс бүрэлдэн тогтоход шийдвэрлэх нөлөө үзүүлдэг. Хүүхдийн ясны эд эсийн бэхжилтэнд гол үүрэг гүйцэтгэдэг кальцийн хэрэгцээг сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, түүнчлэн байцаа, хар чавга, зэс, төмрийн хэрэгцээг малын элэг, тархи, өндөгний шар, фосфорыг мах, загас, овъёосны будаа, буурцаг, өндөг, бяслаг, фторыг сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, гурил, гурилан бүтээгдэхүүн, үхрийн мах, цай, ундны усаар дамжуулан хангана. Түүнчлэн хүүхдийн хоол хүнсний найрлагад натри, йод зохих хэмжээгээр агуулагдсан байх шаардлагатай. Зөв зохистой хооллолтын горим, дэглэм баримталж, олон нэр төрлийн хоол, ундаа хэрэглэснээр хүүхдийн организмд шаардлагатай эрдэс бодис болон бичил элементүүдийн хэрэгцээг хангаж чадна.

Гадаадад аялахдаа анхаарах 10 зүйл Монголчууд дэлхий дээрх хамгийн аялах дуртай улс. Гадаад явахгүй байсан ч жилдээ өвөлжөө, намаржаагаа гээд дор хаяж дөрвөн өөр газар очиж суудаг хүмүүс. Орчин үед гадаад улс, орноор аялагчдын тоо тогтмол өссөн учраас тэдгээр хүмүүсийн дунд төөрч будилах, санаатай, санамсаргүй хэргээр хэрэг төвөгт

холбогдох, халдлагад өртөх, хүний наймааны золиос болох, хар тамхи, мансууруулах бодис, хориотой бараа хууль бусаар тээвэрлэх зэрэг асуудал багагүй гарах болсон. Ийм тохиолдолд Монгол Улсын Засгийн газар, Гадаад хэргийн яам, дотоодын хууль хяналтын холбогдох байгууллагууд, хилийн чанад дахь ДТГ-уудаас иргэдийнхээ эрх ашгийг хамгаалах, эрх зүйн

Зорчих гэж буй улс орныхоо талаар хамгийн сүүлийн үеийн мэдээ, мэдээлэл олж авах, судлах Гадаад пастортны хүчинтэй хугацаа зургаан сараас илүү байх ёстой. Өөр улсаар дамжих бол тухайн орны хил гааль, визийн журмыг сайтар судалсан байх. Даатгал хийлгэхдээ өөрийн аялалтай холбогдсон заалтууд хамаарах эсэхийг нягтлан шалгах. Ямар ч нөхцөлд өөрийн гадаад пасторт, зорчигчийн тасалбар, кредит картыг өөрийн биед авч явах хэрэгтэй. Харин хуулбар хувийг гэр бүлийнхээ аль нэг гишүүнд давхар хадгалуулаарай.

Та насанд хүрээгүй өөрийн болон өөр хүний хүүхэд авч явах гэж байгаа бол зохих журам, хууль тогтоомжийн дагуу эрх бүхий байгууллагаас бичиг, баримтыг нь бүрдүүлж авч явах ёстой. Тухайлбал ах, дүү, төрөл төрөгсөд, найз нөхөд

туслалцаа, дэмжлэг үзүүлэх, аливаа гэмт хэрэг, зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэхэд ихээхэн анхаарал хандуулдаг. Эдгээр байгууллагаас гаргасан, гадаадад зорчиж буй Монгол улсын иргэдэд хүргэдэг дараах сэрэмжлүүлгийг Аюулгүй орчин сэтгүүл уншигч танд уламжилж байна.

Гадаадад явахын өмнө өөрийн эрүүл мэндийг сайн нятглах. Зарим оронд вакцин хийлгэхийг шаарддагийг анхаарах. Зөвшөөрлийн гарал үүслийн бичиггүй эм, тариаг авч явахгүй байх. Өөрийн гэр бүл, найз нөхөддөө явах гэж буй зорилго, маршрут, цаг хугацаагаа тайлбарлаж, очих газрын хаяг, зочид буудал, холбоо барих хэрэгслүүдийн талаарх мэдээллийг өгсөн байх.

Өөрийн авч явах эд зүйлсээс гадна таних, танихгүй хүнээс элдэв дайвар ачаа авч явахаас зайлсхийх, ачаа барааны битүүмжлэлд онцгой анхаарах.

болон танилынхаа насанд хүрээгүй хүүхдийг авч явах тохиолдолд тэдний эцэг эх, асран хамгаалагчийн итгэмжлэлийг англи, эсхүл олон улсын хэл дээр орчуулж, нотариатаар баталгаажуулан, мөн Гадаад хэргийн яамны Консулын

газраар давхар баталгаажуулалт хийлгэсэн байна. Итгэмжлэл, зохих зөвшөөрөлгүй тохиолдолд таныг хилээр нэвтрүүлэхгүйгээс гадна хүн худалдаалах гэмт хэрэгт сэжиглэж болзошгүйг анхаарах хэрэгтэй.

Төрөлт: Хэрэв та хилийн чанадад байхдаа хүүхдээ төрүүлсэн бол суугаа орондоо байгаа ДТГ-т хандан хүүхдээ бүртгүүлээрэй. Иргэний, гэр бүлийн тухай хуульд энэ талаар тусгасан заалтуудыг дурьдвал: Гадаадад оршин суугаа Монгол улсын харьяат иргэнээс төрсөн хүүхдийг эцэг, эхийн нь хүсэлтийг үндэслэн хилийн чанад дахь Монгол улсын дипломат төлөөлөгчийн болон консулын газах хүүхэд төрснөөс хойш 30 хоногийн дотор бүртгэнэ. Эцэг, эхийн хэн нэг нь Монгол улсын харьяат, нөгөө нь гадаад улсын харьяат бол тэдний дундаас гадаад улсын нутаг дэвсгэр дээр төрсөн хүүхдийг эцэг, эхийн харилцан тохиролцсоноор бүртгэнэ. ГЭРЛЭЛТ: Улс орон бүрийн гэр бүлийн хууль өөр, өөр байдаг тул гадаадын иргэнтэй гэрлэхэд төвөгтэй асуудал үүсч болох тохиолдол байгаа эсэхийг судлаж, мэдэх хэрэгтэй. Ялангуяа Монгол улс давхар харьяаллыг зөвшөөрдөггүй тул таны болон үр хүүхдийн тань харьяалалтай холбоотой хууль, эрх зүйн маргаантай асуудал гарахыг үгүйсгэхгүй. Тиймээс та гадаадын иргэнтэй гэрлэхээр төлөвлөж байгаа бол үүсч болох зарим хүндрэлийн талаар сайтар бодож шийдвэрээ гаргах нь чухал.

Согтууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэхээс зайлсхийх, хэн нэгний гоё сонирхолтой гэж санал болгосон янз бүрийн үрлэн зүйл, марк адил цаасан зүйл залгихаас болгоомжил. Өөрийн амьдарч буй байр, орон сууц, зочид буудалдаа хүний дайвар, захиас, ачаа барааг сайтар үзэж шалгахгүйгээр хадгалах, бусдад дамжуулах зорилгоор авч явах зэрэгт хянуур хандах. Телефон утас, интернэт болон холбоо мэдээллийн хэрэгслээр ажил төрлөөсөө өөр тухайн улсын улс төр, нийгэм, цаг үеийн нөхцөл байдлын талаар аль болох ярихгүй байхыг эрмэлзэх. Паспорт, бичиг баримтаа барьцаанд тавихгүй байх. Казино, мөрийтэй зайлсхийх

тоглоом,

биеэ

үнэлэгчдээс

Бусдын найр тавьсан саналд болгоомжтой хандах, шинэ танилаас болгоомжлох Гадаадын иргэд зорчихыг хориглосон болон жагсаал цуглаан болж буй газар очихгүй байх.

Аялж буй орныхоо ард түмний ёс заншлыг хүндэтгэж, "Усыг нь уувал ёсыг нь дагаж" явах нь чухал. Сүм хийд, мөргөлийн хүндэтгэлтэй хандах.

газарт

ёс

журамтай,

Тухайн улс оронд соёл, ёс заншил, жишигт нь нийцүүлэн хувцаслах. Ялангуяа исламын хатуу ёс заншилтай орнуудад энэ талаар илүү анхаарах. Фото зураг авах, видео бичлэг хийхийн өмнө зөвшөөрөл заавал асууж байх.

ДААТГАЛ: Жил бүр хилийн чанадад цөөнгүй монгол хүн янз бүрийн шалтгаанаар амь насаа алддаг. Тэдний ар гэрийн орлого, амжиргааны түвшин зэргийг харгалзан шарил, чандарыг авчрахад тодорхой хэмжээгээр туслалцаа үзүүлдэг боловч тэр бүрт хүрэлцэхүйц хөрөнгө төсөв байдаггүй. Иймд даатгал хийлгэх, авч явах мөнгө төгрөгөө бодолцоход илүүдэхгүй.

Хэрэв та хилийн чанадад зорчиж явахдаа паспорт, бичиг баримтаа үрэгдүүлэх, хулгайд алдсан тохиолдолд тухайн улсын цагдаагийн байгууллагад тэмдэглүүлэх, ЭСЯ-нд яаралтай мэдэгдэж, буцах үнэмлэх авах шаардлагатай. Та ЭСЯ-нд заавал бүртгүүлэхийг хичээгээрэй. Энэ нь тухайн оронд байгалийн гамшиг тохиолдох, дайны нөхцөл байдал гарах, зэвсэгт мөргөлдөөн гарах, нийтийг хамарсан эмх замбараагүй байдал үүсэхэд Таныг эх оронд нь яаралтай буцаах, нүүлгэх шилжүүлэхэд цаг алдахгүй байх ач холбогдолтой.

ЗАВХАН АЙМГИЙН ОНЦГОЙ БАЙДЛЫН ГАЗРын, Гал түймэр унтраах, аврах 43-р ангид 40 ЖИЛИЙН ОЙН БАЯРЫН МЭНД ХҮРГЭЕ Үүсгэн байгуулагдсан түүх БНМАУ-ын Сайд нарын зөвлөлийн 1976 оны 01 сарын 14-ны өдрийн 21 дүгээр тогтоолыг үндэслэн НАХЯамны сайдын 1976 оны 05 сарын 04-ны өдрийн 708 тоот тушаалаар 1976 оны 09 дүгээр сарын 01-ны өдөр Улиастай хотын гал команд анх байгуулагдаж анхны даргаар ахмад М.Дарамбазар томилогдон 24 хүний бүрэлдэхүүнтэй Автонасос-1, Автоцистерн-1 тэйгээр тухайн үеийн Авто тээврийн удирдах газрын ХХ дугаар баазын автогараашт (одоогийн ЗХ-ний 325 дугаар анги) үүргээ гүйцэтгэж эхэлсэн нь одоогийн Завхан аймгийн Онцгой байдлын газрын гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар анги юм. Өргөжин тэлсээр өдгөө Завхан аймгийн Онцгой байдлын газар, Гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар анги болсон энэ байгууллагыг анх байгуулалцаж тулгын чулууг босголцсон ахмад ажилчдаа дурдъя.

Мэндчилгээ Завхан аймгийн Онцгой Байдлын Газрын дарга, Онцгой байдлын хурандаа Ө.Болд 1976 онд Монгол улсын сайд нарын зөвлөлийн 21 дүгээр тогтоолоор анх Гал команд байгуулагдан үйл ажиллагаагаа эхлэн өргөжин тэлж үүрэг хариуцлагаа өндөржүүлсээр өдгөө түүхт 40 жилийн ойтойгоо золгож байна. Энэ хугацаанд үе үеийн ахмадууд болон ажиллаж байгаа албан хаагчид маань төр, ард түмнийхөө өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлж ажиллаж байна. Бид ард иргэдийн аюулгүй байдал, амгалан тайван байдлын төлөө олон зүйлийг хийж бүтээсэн. Бидний дундаас олон сайхан алдар цуутнууд амжилт бүтээлээ үнэлүүлсэн албан хаагчид төрж гарсан байна. Өдгөө онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн байгууллага болж нэгдсэн тогтолцоонд шилжээд 11 жил болж байна. Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн байгууллагын ихэнх хувийг гал унтраах байгууллагын бие бүрэлдэхүүн эзэлж байдаг. Тус гал командад ажиллаж байсан үе үеийн ахмад ажилчид болон одоо ажиллаж байгаа нийт офицер, ахлагч албан хаагчиддаа сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөж Гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар анги үүсгэн байгуулагдсаны түүхт 40 жилийн ойн баярын мэнд дэвшүүлэе

Гал Түймэр Унтраах, Аврах 43-р Ангийн захирагч, Онцгой байдлын дэд хурандаа Д.Батбаяр Эх орон, ард түмнийхээ амгалан тайван, аюулгүй байдлыг хангах хариуцлагатай бөгөөд нэр хүндтэй албандзалуу халуун нас, хөдөлмөр зүтгэлээ зориулсан ахмад буурлууд аа, мөр зэрэгцэн алба хааж байгаа эрхэм офицер, ахлагч, ажилтан албан хаагчдаа та бүхний энэ өдрийн амар амгаланг айлтгаж, Завхан аймгийн Гал түймэр унтраах аврах 43 дугаар анги үүсэн байгуулагдсаны 40 жилийн ойн баярын мэндийг өргөн дэвшүүлье. Онцгой байдлын албан хаагчид бид бүхэн нутаг орны аюулгүй байдал, ард иргэдийнхээ эрүүл мэнд, амь нас, эд хөрөнгийг авран хамгаалахын төлөө тангараг өргөсөн, ард түмнийхээ өмнө буянтай үйлс бүтээж яваа нэр төртэй ариун үйлсийн эзэд билээ. Аврагч, гал сөнөөгчдийн маань мэргэжлийн ур чадвар, үүрэг гүйцэтгэх боломж, чадавхи улам бүр өсөн нэмэгдэж байгааг хэлэхэд таатай байна. Галаар овоглосон онцгой байдлын үе үеийн ахмад буурлууддаа болон мөр зэрэгцэн ажиллаж байгаа нийт бие бүрэлдэхүүндээ ажлын өндөр амжилт хүсч, эрүүл энх, аз жаргал сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе.

ТҮҮХЭН ТОВЧООН 1979 он: Гал командын даргаар ахмад Д.Хүрэлбаатар томилогдон тухайн үеийн Авто тээврийн удирдах газрын ХХ дугаар баазын автогараашт байрлан үүрэг гүйцэтгэж байлаа.

1981 он: НАХЯамны сайдын тушаалаар Гал командын даргаар Ш.Мягмар томилогдон ажиллаж эхэлжээ.

1981 оны 06 сарын 20-ны өдөр Гал командын шинэ депо баригдан ашиглалтад орж албан хаагчид зориулалтын байранд үүргээ гүйцэтгэж эхэлжээ.

1991-1992 он: БНМАУлсын Засгийн газрын 90 дүгээр тогтоол гарснаар Улиастайн гал команд, Нефть баазын галын гэрээт анги, Тосонцэнгэлийн гал команд, галын гэрээт хэсгийг нэгтгэн "Гал түймэртэй тэмцэх алба" нэртэйгээр байгуулагдсан. Орон нутгын гал командын удирдлага санхүүг ЦСА-аас салгаж бие даан ажил үүрэг гүйцэтгүүлэхээр аймгийн захиргааны мэдэлд шилжүүлсэн байна.

1992 онд Нефть баазын галын гэрээт пост татан буугдсан.

1999-2000 он: Завхан аймгийн засаг даргын 1999 оны 12 сарын 27-ны өдрийн 254 тоот захирамжаар 2000 оноос эхлэн "Гал түймэртэй тэмцэх алба" нь "Гал түймэртэй тэмцэх хэлтэс" болон өргөжиж тус хэлтсийн даргаар дэд хурандаа Х.Цэдэвсүрэн томилогджээ. Улиастай сум дахь "Гал команд" нь "Гал унтраах 43 дугаар анги" болон өөрчлөгдөж ангийн захирагчаар ахмад Ө.Болд томилогдон нийт 37 хүний бүрэлдэхүүнтэй автонасос-3, ус тээвэрлэгч-2-той үүрэг гүйцэтгэж эхэлжээ.

2004-2005 он: 2004 оны 03 сарын 24-ны өдөр Завхан аймгийн "Иргэний хамгаалалтын штаб", "Гал түймэртэй тэмцэх хэлтэс", "Улсын нөөцийн салбар" гэсэн 3 байгууллага нэгдэн "Гамшгаас хамгаалах штаб" болон өөрчлөгдөж 75 хүний бүрэлдэхүүнтэй үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн.

2005 оны 03 сарын 21-ны өдөр Гамшгаас хамгаалах тухай хуулинд өөрчлөлт орж "Гамшгаас хамгаалах штаб" нь "Онцгой байдлын хэлтэс" болон өөрчлөгдөж "Гал унтраах 43 дугаар анги" нь "Аврах, гал унтраах 43 дугаар анги" болж шинэ зохион байгуулалтад орсон. 2005 оны 07 сарын 10-ны өдөр ОБАЭБайгууллагын албан хаагчийн тангараг өргөх ёслолын ажиллагааг зохион байгуулж албан хаагчид тангараг өргөсөн.

2015 он: Монгол улсын засгийн газрын 2015 оны 03 сарын 09-ны өдрийн 80 дугаар тогтоолоор Завхан аймгийн "Онцгой байдлын хэлтэс" нь "Онцгой байдлын газар" болон өөрчлөгдсөн.

2016 онд: 1976 онд зөвхөн гал команд байгуулагдаж байсан бол одоогийн Онцгой байдлын газар нь Гал түймэр унтраах, аврах 1, 2, 3 дугаар зэрэглэлийн 3 анги, Эрэн хайх, аврах бүлэгтэй өргөн бүрэлдэхүүнтэй байгууллага болоод байна.

1. Гал командын дарга, ахмад М.Дарамбазар 2. Ээлжийн дарга, ахлагч Ц. Нанзаддорж 3. Ээлжийн дарга, ахлагч Л.Очирбат 4. Ээлжийн дарга, ахлагч О.Алтангэрэл 5. Жолооч: Д.Дэмбэрэл С.Одхүү, Б.Бадарч, А.Намжилсүрэн, Ж.Цогтбаатар, Ц Чадраабал,

Гал сөнөөгч Б.Мягмаржав, Ш.Чулуунбаатар, Г.Тэгшээ, Б.Гончигжамц, Д.Аръяажав, С.Баярсайхан, Ж.Отгонбаяр, Б.Уртнасан, Б.Цэрэндорж, Ж.Бямбаноров, Д.Цагаанбанди, Г.Даграгчаа, Ж.Даваасамбуу, Ганболд болон Цагдан сэргийлэх хэлтсийн Гал эсэргүүцэн хамгаалах байцаагчаар Л.Базарсад нар ажиллаж байжээ.

ҮЕ ҮЕИЙН ДАРГА, УДИРДЛАГУУД Гал команд, алба, хэлтэс, газрын дарга нар:

Анхны Гал командын дарга, хошууч М.Дарамбазар 1976-1979 он

Гал командын дарга, дэд хурандаа Д.Хүрэлбаатар 1979-1981 он

Гал командын дарга, дэд хурандаа Ш.Мягмар 1981-1989 он

Гал түймэртэй тэмцэх албаны дарга, хошууч Д.Эрдэнээ 1991-1993 он

Гал түймэртэй тэмцэх албаны дарга, хошууч Л.Галцог 1993-1997 он

Гал түймэртэй тэмцэх албаны дарга, дэд хурандаа Х.Чойжилсүрэн 1997-2000 он

Гал түймэртэй тэмцэх албаны дарга, дэд хурандаа Л.Базарсад 1989-1991 он

Гал түймэртэй тэмцэх хэлтсийн дарга, дэд хурандаа Ц.Цэдэвсүрэн 2000-2004 он

Гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар ангийн дарга, захирагч нар:

Гал унтраах 43 дугаар ангийн анхны ангийн дарга ахмад Ө.Болд 2001-2003 он

Гал унтраах 43 дугаар ангийн захирагч, ахлах дэслэгч Д.Ганзориг 2003-2004 он

Аврах, гал унтраах 43 дугаар ангийн захирагч, ахмад Б.Ядамжав 2007-2011 он

Гал унтраах 43 дугаар ангийн захирагч, ахмад Г.Бат-Эрдэнэ 2004-2006 он

Аврах, гал унтраах 43 дугаар ангийн захирагч, ахлах дэслэгч Х.Баярсайхан 2011 он

Гал унтраах 43 дугаар ангийн захирагч, ахмад Д.Жаргалбат 2006-2007 он

Гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар ангийн захирагч, дэд хурандаа Д.Батбаяр 2012 оноос одоог хүртэл ажиллаж байна.

Гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар ангийн товч танилцуулга Завхан аймгийн Онцгой байдлын газрын Гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар /2 дугаар зэргэлэл/ анги нь Улиастай сумын Чигэстэй, Жаргалант, Жинст, Богдын гол, Товцог, Өлзийт багуудын нутаг дэвсгэрт нийт 1590 аж ахуйн нэгж байгууллага, 15800 хүн ам, айл өрхийн эрдэнэт хүний амь бие, эд хөрөнгө, хүрээлэн байгаа орчныг гамшиг осол, гал түймрийн аюулаас урьдчилан сэргийлэх, авран хамгаалах, хойшлуулашгүй сэргээн босгох үйл ажиллагааг зохион байгуулан мэргэжлийн

удирдлагаар ханган ажиллаж байна Завхан аймгийн Онцгой байдлын газрын Гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар /2 дугаар зэргэлэл/ анги нь түүхэн 40 жилийн хугацаанд нийт 13000 удаагийн гал түймэр, аюулт үзэгдэл техникийн холбогдолтой ослын дуудлагаар үүрэг гүйцэтгэн төр аж ахуйн нэгж байгууллага, иргэдийн 94 тэрбум 920 сая төгрөг, 1300 гаруй эрдэнэт хүний амь насыг авран хамгаалсан байна.

Одоогийн гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар aнгийн бие бүрэлдэхүүн Ангийн захирагч, онцгой байдлын дэд хурандаа Д.Батбаяр Онцгой байдлын ахлах дэслэгч Д.Ганхуяг бүлгийн даргатай Эрэн хайх,аврах бүлэг Онцгой байдлын дэслэгч Ж.Бавуугарьд салааны захирагчтай 1 дүгээр салаа Онцгой байдлын дэслэгч Б.Билгүүн салааны захирагчтай 2 дугаар салаа Онцгой байдлын дэслэгч Н.Гомбодорж салааны захирагчтай 3 дугаар салаа Онцгой байдлын ахлах дэслэгч Ч.Ууганбаяр салааны захирагчтай 4 дүгээр салаа ТОМООХОН ГАМШИГ ОСОЛ, ГАЛ ТҮЙМЭР 1976 онд Гал команд байгуулагдаад удаагүй байх үед Улиастай сум дахь Ойн аж ахуйн байранд гал түймэр гарч байсан нь анхны бөгөөд томоохон гал түймэр байсан.

1977 онд Улиастай сумаас 30 орчим километр зайтай Алдархаан сумд гал түймэр гарлаа гэсэн дуудлага ирж албан хаагчид маш хүнд шавар, гуу жалга ихтэй бартаатай замааар 40 минутын дотор хүрэлцэн очиж сумын төвийн 1 гудамжны 10 орчим айл шатаж байсныг тухайн үед маш хурдан шуурхай хүрэлцэн очиж унтрааж тухайн үед удирдлагуудаас өндөр үнэлгээ авч байсан.

1979 онд Улиастай сум дахь модны үйлдвэрт гал түймэр гарсан дуудлага ирж албан хаагчид хугацаа алдалгүй хурдан шуурхай хүрэлцэн очиж тухайн гал түймрийг тархан дэлгэрүүлэлгүй байгаа хэмжээнд нь унтрааж тухайн үед ард иргэдээс магтаалын үг сонсож байсан.

1982 онд Улиастайн Эрчим хүчний үйлдвэрт гал түймэр гарч байсныг албан хаагчид өөрсдийн аюулгүй байдлаа ханган чадварлагаар унтрааж байсан.

1988 онд Улиастай сум дахь химийн хортой бодис ашигладаг мах боловсруулах "Мах комбинат"-д

томоохон хэмжээний гал түймэр гарч тухайн үед нэмэлт усны автомашинуудыг дайчлан хурдан шуурхай ажиллаж химийн хортой бодисыг алдагдуулалгүй хурдан шуурхай унтрааж байсан.

• 2002 оны намар Идэр сумын "Нэрст хавтгай", "Туна", "Жаргалант", зэрэг нутаг дэвсгэрийг хамарсан их хэмжээний "Ойн түймэр" гарсантай холбогдуулан тухайн үед Засгийн газрын шийдвэрээр Улсын хэмжээнд онц байдал зарлаж Улсын иргэний хамгаалалтын газрын орлогч дарга н.Дашдаваагаар ахлуулсан Гал түймэртэй тэмцэх газрын дарга хурандаа Д.Хишигбаатар нарын 7 хүний бүрэлдэхүүнтэй ажлын хэсэг газар дээр ирж ажиллан түймрийн цагийн байдал дээр үнэлэлт дүгнэлт өгч нэмэлт дуудлагаар Гал түймэртэй тэмцэх газрын гал унтраах хэлтсийн дарга хурандаа О.Ганхуягаар ахлуулсан 7 албан хаагч мөн Сэлэнгэ аймгаас 14 албан хаагч Цэргийн ангийн 40 гаруй албан хаагч /хугацаат цэргийн албан хаагч, ахлагч/ аврах тусгай ангийн 21 албан хаагч, сум орон нутгаас 600 гаруй ард иргэдийг дайчилан 3 сар гаруй хугацаанд ажиллаж түймрийг унтрааж байсан. Тухайн гал түймэрийг унтрааж байх явцад шатсан том

моднууд задарч хол шидэгдэх, шатсан газрын хөрс цөмрөх зэрэг эрсдэлтэй аюултай нөхцөлд ажиллаж байсан байна.

• 2005 онд их хэмжээний бороо орж Богдын гол үерлэсэн байх үед 11 хүн 2-131 1-469 хүн голын усанд боогдсон

аюултай нөхцөл байдал үүсэн байх үед албан хаагчид хурдан шуурхай ажиллаж тухайн иргэдийн амь насыг авран хамгаалж байсан. Уг үерын үед ажиллахад голын ус Зил-131 автомашины салхины шилэнд хүрч байсан.

• 2013 онд 1 хүн

БИДНИЙ БАХАРХАЛ-МАНАЙ АЛДАРТНУУД 1. Төрийн дээд одон медаль "Алтангадас" одонгоор шагнагдаж байсан албан хаагчид :

2012 онд Б.Гончигжамц

2016 онд Г.Бямбасүрэн 2. "Цэргийн гавъяаны одон"-иар шагнагдсан албан хаагчид

2011 онд Хошууч У.Батбаяр

2012 онд онцгой байдлын хошууч Г.Даваасамбуу 3. "Цэргийн хүндэт медаль" ээр шагнагдсан албан хаагчид Хурандаа Ө.Болд

Ахлах ахлагч М.Энхболд

2012 онд Ахлах ахлагч Г.Номинчимэг

2013 онд Ахлах ахлагч Г.Цэрэнжав

2013 онд Ахлах ахлагч Ж.Жиндбаатар

2014 онд Ахмад Б.Амарсанаа

2016 онд ахлах ахлагч Д.Баянаа 4. "Хөдөлмөрийн хүндэт медаль"-aар шагнагдаж байсан албан хаагчид

2013 онд Дэд хурандаа Д.Батбаяр

2013 онд Ахлах дэслэгч Д.Ганхуяг 5. Онцгой байдлын албаны "Тэргүүний ажилтан" Хошууч У.Батбаяр

Ахлах дэслэгч Д.Ганхуяг 6. "Онц гал сөнөөгч" цол тэмдэгээр шагнагдаж байсан албан хаагчид

1988 онд хошууч М.Дарамбазар

1989 онд дэд хурандаа Л.Базарсад

1990 онд ахлах ахлагч Д.Оюунбаатар

1992 онд хошууч Л.Галцог

2006 онд шадар ахмад У.Батбаяр

2009 онд Ахлах ахлагч Г.Лхасүрэн

2013 онд хурандаа Ө.Болд

2014 онд ахлах ахлагч Ж.Жиндбаатар

2014 онд ахлах ахлагч Ч.Базарпүрэв

2015 онд хошууч Б.Ядамжав

2015 онд ахлах ахлагч М.Энхболд 7. ОБЕГазар, НАХЯамн, ГТТГазрын хөдөлмөрийн аваргаар шалгарч байсан албан хаагчид

1985 онд гал сөнөөгч Баясгалан ГАХГазрын хөдөлмөрийн аврага

1986 онд гал сөнөөгч Дэмбэрэл ГАХГазрын системд хөдөлмөрийн аврага

2001 онд ахлах ахлагч Р.Төгсбат ГТТГазрын хөдөлмөрийн аварга

2009 онд ахлах ахлагч Ж.Жиндбаатар ОБЕГазрын хөдөлмөрийн аварга-жолооч 8. Спортын мастерууд:

ГУТОТСпортын мастер Онцгой байдлын ахлах ахлагч А.Даваахүү

ГУТОТСпортын мастер Онцгой байдлын ахлах ахлагч Т.Батдэлгэр

АХМАДЫН ҮГ АЛТ Л.Базарсад: Саяхны нэгэн орой гал түймэртэй тэмцэх албаны дарга дэд хурандаа Л.Базарсадтай уулзахаар гал унтраах анги дээр очтол өөдөөс улаан машинууд цэнхэр гэрлээ гялалзуулан, сэрээн дохиогоо орилуулан сүртэй нь Гал түймэртэй тэмцэх аргагүй гал унтраах албаны дарга, дэд хурандаа их тулалдаанд эрслэн Л.Базарсад довтлохуйд "Бэлтгэ, Нефтийн галын постыг нэмэлт хүчээр тат" гэсэн тушаалыг холбоочиндоо өгөөд зогсч байгаа үед нь тааралдаж, гал сөнөөгчдийнхөө хурдан шалмаг хөдөлж, хуяг дуулга агсан эрс тулалдаанд цаг алдалгүй гарч байгааг хамтдаа сэтгэл баясан бахархан харж зогслоо.Галын алба анх байгуулагдахдаа морин тэргээр усан хөөрөг тавьж байсан түүх санаанд орж, тэр үеийг бодвол ч манай галын алба 7 жилийн хугацаанд их л янз болж дээ гэж бодогдлоо.Гэтэл утас дуугарч цахилгаан станцад гарсан галыг бүрэн унтраалаа. Гэсэн мэдээ даруй ирснийг дэд хурандаа авч, объектоо бүрэн нягтлан шалгаж, эргэж ир, баяр хүргэе гэж товчхон хэлээд утсаа тавьж уртаар санаа алдан амсхийсэн бололтой инээмсэглэн, "За яамай даа хэдэн цэргүүд минь ч асар их аюултай, хор хохирол ихээр учирч болох галыг

эр зориг, арга тактикийн өндөр түвшинд унтраалаа даа.Хэдэн хүүхдүүд минь эрийн цээнд хрч дээ" гээд сэтгэл нь их л хөдөлсөн байдалтай ярьж суулаа.Тэрээр 18 настай балчираасаа гал сөнөөгч болж, ган хоолой барьж уулгалан хуйларсан улаан гал руу ган хоолойгоо барин хөөс усаар нам цохиж байсан залуу үеэ дурсав бололтой.Гал сөнөөгчдийн алба маань ч энх цагийн байлдаанд байнга орж байдаг амь эрссэн хүнд алба даа. Ёстой л залуугийн цагаар давдаг алба шүү гэж ярьсан нь нэгийг бодогдуулна.Чухам л хүмүүс амьдрал дээр байдлыг мэдэхгүй учраас нэг л их жаргасан, зүгээрийг хийсэн хүмүүс байна гэж бодож байдаг хүмүүст дээрх цөөн үг нэгийг бодогдуулна байх аа.Цагдаагийн албанд 30 шахам жил зүтгэхдээ Завханы цагдаагийн хэлтэст 20 гаруй жил хүчин зүтгэж гал түймрийн хохирол ихтэй олон арван хэргээс гадна бусдын амь насыг хохироосон, авто аваарын, танхайн, хулгайн олон том хэргийг шалгаж эзэн шалтгааныг тогтоож галын албандаа явцуурдаггүй, сэргийлэхийн олон талт албанд эрдэнэт биеэ хайрлахгүй зүтгэж хөдөлмөрлөж ирсэн, хамт олны хүндэтгэлийг хүлээсэн ахмад ажилтан билээ. Улаан цурман галд нэрвэгдэн аврал энэрэл хүсэн хүлээсэн хүн арддаа үйлчилсэн, зүтгэсэн, төр засаг хамт олон өндрөөр үнэлж төрийн дээд шагнал одон медалиар энгэрийг нь мялааж, онц гал сөнөөгчийн хүндтэй алдрыг хайрласан нь түүнд хүч нэмж, урам хайрлан ихийг бүтээхийн хүслэнд хөтлөн дуудаж ажиллуулсаар л 7 жилийн ойтой нь золгуулж байлаа.

ЭЗНЭЭ ОЛСОН ГАВЪЯА Хошууч Ш.Мягмар 1945 оноос бичиг үсгийн бүлгэмийн багшаар ажил амьдралын замаа эхэлж "Хөдөөгийн уул талаар соёлын үрийг таригч"ийн нэгэн болж, улс эх орондоо хүч хөдөлмөрөө өргөн аавын хүү "Ардын Гал командын дарга, дэд багш" болж олон хурандаа Ш.Мягмар арван мянган хүнийг бичигтэн болгосон нэгэн үе энэ хүний амьдралын “Алтан шар” замын эхлэл билээ...1945 он.Ардын багш ардын армид мордож эх орноо хамгаалах ариун үүрэг хүлээж цэргээс эхэлсэн алдрын зам ийнхүү эхэллээ. ...1957 он.Цэргийн албаа хааж дуусгасан тэвхгэр намхан бор залуу НАХЯ-ны боловсон хүчнийхний анхаарлыг татаж Улаанбаатар хотын Цагдан сэргийлэх газарт Элчингийн газрын хамгаалалтын цагдаагаар тохоон томилогдож, удалгүй бага даргаар дэвшлээ.

...1958 он.Төв аймгийн Цагдан сэргийлэх ангид гал, сэргийлэн хамгаалах байцаагчийн томилолт авч офицерийн бүрэлдэхүүнд дэвшүүлсэн нь сэтгэлд хоногшин үлдсэн баярт үе байлаа. Ш.Мягмар ажилласан хугацаандаа 37 хүний халамжлан сургаж хүмүүжүүлсний дотроос офицер 17 хүн дэвшин ажиллаж, 7 хүн Зөвлөли Холбоот Улсад дээд сургуульд суралцаж, 2 цагдаа усны үерээс хүний амь аварч “Шударга журам” медалиар, 3 хүн онц гал сөнөөгч болж, Улсын тэргүүний халамжлан хүмүүжүүлэгч болсон байна.Ажилласан хугацаандаа Төв аймгийн Архустын САА-н малчин 1152 хонь шатаасан, мөн аймгийн иргэн Ламжав бусдад буудагдан амь хохирсон, Гантөмөр гэгч гэрээ шатааж 4 хүүхдийнхээ амийг хохироосон, Ганболд бусдад буудагдсан, мөн олон хулгайн хэрэг олон мянган төгрөгийн хохиролтой олон арван галын хэргийг илрүүлж эзэн , шалтгааныг нь тогтоож байсан нь түүний махруу, ажилч хичээнгүй шударга ариун цагаан хөдөлмөрийн үр дүн мөн.Одоо Ш.Мягмар байгууллагын ахмадын хэсгийг удирдаж, албандаа зүигэж л явна. Хошуучийн энгэрт хадаастай Цэргийн гавъяаны улаан туг, Алтан гадас, Байлдааны болон ойн медалиуд бол үнэхээр эзнээ олжөгсөн гавъяатны нотолгоо юм шүү.

ГАЛ НОМХОТГОГЧ О.Алтангэрэл гавъяаныхаа амралтад гарсан хэдий ч галын албаны ажилтнуудтай байнгын холбоотой байдаг. Тэрээр: Манай галын алба ч үнэхээр эр хүний шандас зориг хатуужлыг шалгасан ажилдаа.Улаан машин уухилан довтолгож хуяг дуулгаа агссан гал сөнөөгч ган хоолойгоо барин довтолгоход галзуурсан юм шиг эрчлэн хуйларсан улаан гал биднийг үзээд л номхорч, шар нь дарагддаг юм.Ийм учраас гал сөнөөгчийг "Гал номхотгогч" гэж нэрлүүштэй санагддаг гэсэн нь нэгийг бодогдуулна....1979 оны хавар гал гарлаа гэсэн жижүүрийн хонх цурхиран орилж улаан машинууд гэрэл дохиогоо гялалзуулан барилгачдын хороон тийш довтолголоо.Хар утаа олгойдон шатаж байгаа гэр рүү удаж төдөлгүй очлоо.Аврал энэрэл гуйсан олон түмэн,

хүүхдүүдийг яанаа гээд орилолдоно.Ээлжийн ахлагч Алтангэрэл цэргүүддээ гүйцэтгэх үүргээр нь тушаалд өгөөд эрчилсэн улаан гал руу эрдэнэт биеэ золиослон ухасхийн орлоо...Удалгүй улаан гал дундаас 3 хүүхэд элгэндээ тэвэрсээр гарч ирэхэд цугласан олон манай галынхан ч ийм л энэрэлтэй, ачтай, буянтай улс даа хэмээн сэтгэлийн шагналаа хайрлаж эхлэх нь тэр.

30 шахам жмл ажиллахдаа ийм тулалдаанд хичнээн удаа орсныг тоолоод барахгүй.Ахлагч Алтангэрэл байгуулсан гавъяагаараа Байлдааны медаль, Байлдааны гавъяаны улаан тугийн одон, ойн медалиуд, онц галд сөнөөгчийн хүндтэй алдраар шагнагдсан нь олноос олгосон сэтгэлийн шагналыг төрөөс биежүүлсэн хэрэг байлаа.

Балганжав овогтой Гончигжамц: Завхан аймгийн Нөмрөг сумд төрсөн. Анх 1976 оны 09 сарын 01-нд Улиастай сумын Гал команд байгуулагдаж байхад ажилд орсон. Би энэ байгууллагад анхны ажилчин болсондоо бахархаж явдаг.

2001 онд Яруу, Идэр, Нөмрөг зэрэг сумдад гарсан ой хээрийн түймэр нь олон хүний сэтгэлийг түгшээсэн гал гарч байсан нь хүнд хэцүү үе байсан. Тэр үеийн найз нөхөд хамт олноо үргэлж санан дурсдаг. Нөхдөө эргэн дурсвал Галцог, Алтангэрэл, Батчулуун, Аръяажав, Чулуунбаатар, Отгонбаяр, Анхны дарга Дарамбазар, хошууч Базарсад, дэд хурандаа Ш.Мягмар, дэд хурандаа Цэдэвсүрэн гээд үе үеийн дарга

нар, найз нөхдөө эргэн санан дурсахад сайхан байна.

Гал түймэр гэдэг жижиг гэлтгүй хэцүү, хэлж ирдэггүй, хийсч ирдэг зовлонгийн нэг. Тухайн үед хамгийн том ихээхэн хохирол учруулсан гал түймэр гэвэл 1976 онд Аж ахуйн газар, 1981 онд Эрчим хүчний үйлдвэр, Яруу, Алдархаан сумын сургууль зэрэгт гарч байсан.

Анх байгуулагдсан 25 хүний бүрэлдэхүүнтэй, 3 ээлжээр ажилладаг техник технологи муутай байсан. Одоо ч техник технологи багаж зэвсэг нь улам боловсронгуй болж боловсон хүчин ажиллах чадвар улам сайжирсан байгааг харахад таатай байдаг.

Энэ байгууллагын анхны ажилчин нь байсан, ажил амьдралын гараагаа эхлүүлж байсан ахмад хүний хувьд байгууллагынхаа үйл ажиллагааг улам өргөжин тэлж, боловсон хүчин сайтай, улам чадварлаг болж, төр засаг ч сайн анхаарч байгааг харахад таатай байдаг. Хамт олондоо тэнгэрийн энтэй сэтгэж, дэлхийн дайтай бүтээцгээж, ард түмнийхээ төлөөх ариун үйлс тань аз жаргалаар бялхаж явахын ерөөлийг дэвшүүлье.

ОБГ-ын дарга хурандаа Өвдөл овогтой Болд: Гал командын дүрэмт хувцастай жавхаатай ах нар, галын автомашиныг хараад энэ албанд орохыг хүсч бодож анх 1991 оны 03 сарын 15-нд Базарсад даргын тушаалаар анх гал командад орж байсан. Тэр үед нийгэм өөрчлөгдөж цаг үе хүнд хэцүү байсан үе. Анх ажилд ороод энэ алба хүнээс маш их авхаалж самбаа, хурд хүч, зориг тэвчээр шаардсан алба гэдгийг ойлгож тэр үеэс өөрийгөө бүх талаар хөгжүүлэхийг хичээж дайчлан ажилласан.

Анх гал сөнөөгчөөр ажилд орход Энхтайван гэж ахлах ахлагч халамжлан хүмүүжүүлэгчээр авч ахмад

ажилчдаас маш их зүйлийг сурч мэдэж байсан. Тэр үед гал түймэр гарсан тохиолдолд хяналт шалгалт маш нарийн хийдэг хариуцлага маш өндөр байсан. Иймээс гал түймэр унтраах бэлтгэл, дадлага сургуулийг маш сайн хийдэг, автомашин техник хэрэгслийн засвар үйлчилгээг тогтмол сайн хийдэг, албан хаагчдийн хувьд захирах захирагдах ёс, дэг журам их сайтай байсан.

1994 онд Цагдаагийн дээд сургуулийг амжилттай төгсөж төв гал командад салааны захирагчаар томилогдон ирж байсан. Тэр үед томоохон хэмжээний гал түймрүүд гарч байснаас Завсарын хороонд 2 айлын байшин шатаж байсан нь анхны томоохон гал түймэр байсан. Мөн тэр үед айл өрхүүдэд тэр бүр утсан холбоо байдаггүй байсан үед албан хаагчид ээлжээр харуулд гарч их хэмжээний утаа гарсан газруудын ойр орчимын газруудруу холбоо барьж шалгаж тодруулдаг байлаа

АЛБАН ХААГЧДИЙН СЭТГЭГДЭЛ БУЯНТАЙ САЙХАН АЛБА... ГУТОТСпортын мастер Онцгой байдлын ахлах ахлагч Т.Батдэлгэр: Би анх 2000 онд Гал түймэртэй тэмцэх хэлтсийн Гал унтраах 43 дугаар ангид гал сөнөөгчөөр томилогдон одоог хүртэл энэ байгууллагадаа тасралтгүй 15 жил ажиллаж байна. Би гал сөнөөгчийн мэргэжлээрээ бахархаж явдаг, манай алба ард иргэдийн аюулгүй, амгалан тайван байдлын төлөө ажилладаг болхоор буянтай сайхан ажил юм. Тийм ч учраас 24 цагийн турш бэлтгэл бэлэн байдлыг хамгийн ихээр хангаж ажилладаг. Онцгой байдлын албаны мэргэжлийн "Гал унтраах техникийн олон төрөлт спорт" гэж байдаг. Энэ спорт нь хүний бие махбодийн хүчийг төдийгүй сэтгэл зүйг төлөвшүүлж, тэсвэр хатуужилтай болгож, эр зоригийг

олгодог бөгөөд бусад спортуудаас илүүгээр хүнээс тэсвэр тэвчээр, эр зориг, авхаалж самбаа шаарддаг гайхалтай спорт юм. Анх 2001 оноос энэ спортоор хичээллэж баруун бүсийн аварга шалгаруулах тэмцээн манай аймагт зохиогдож Завхан аймгийн баг баруун бүсийн аварга баг болж байлаа. Би ажиллах хугацаандаа улсын аварга шалгаруулах т э м ц э э н д нийт 4 удаа, баруун бүсийн аваргад нийт 8 удаа оролцож с п о р т ы н м а с т е р ы н б о л з о л ы г хангаж, 2015 онд спортын мастер цол тэмдэг авсан.

АВХААЛЖ САМБАА ШААРДСАН МЭРГЭЖИЛ... Гал унтраах автомашины жолооч Онцгой байдлын ахлах ахлагч Ж.Хаянчүлтэм: Би анх 2000 онд Гал түймэртэй тэмцэх хэлтсийн Гал унтраах 43 дугаар ангид гал унтраах автомашины жолоочоор томилогдон одоог хүртэл энэ байгууллагадаа тасралтгүй 15 жил ажиллаж байна. Гал унтраах автомашины жолооч гэдэг гал түймэр гарсан газарт хурдан шуурхай, аюулгүй, дөт замаар хүрэлцэн очих төдийгүй аврагч, гал сөнөөгчдийг гал унтраах бодисоор тасралтгүй хангах үүрэгтэй үнэхээр хариуцлага өндөртэй, ур чадвар, авхаалж самбаа шаардсан мэргэжил юм. Анхны эмэгтэй дуудлага хүлээн авагч, онцгой байдлын дэслэгч Г.Номинчимэг: Би 19 настайгаасаа эхлэн энэ сайхан байгууллагад бичээч, үйлчлэгчээс нь эхлээд дуудлага хүлээн авагч, сургалт сурталчилгаа урьдчилан сэргийлэх асуудал хариуцсан мэргэжилтэн хүртэл өөрөөр хэлбэл энгийнээс офицер хүртлээ 23 жил тасралтгүй ажиллажээ. Би энэ сайхан албаараа бахархдаг. Манай алба эр зориг, авхаалж самбаа, хурд шаардсан залуу хүний хийх ёстой ажил гэж боддог. Ялангуяа дуудлага хүлээн авагч анхны мэдээ мэдээлэлийг хүлээн авдаг тул алдах эрхгүй, хамгийн шуурхай, мэдлэг чадвартай харьцааны өндөр соёлтой маш хариуцлагатай хүн байх ёстой. Эмэгтэй хүний хувьд олон эрчүүдтэй ажилладаг тул биеэ зөв авч явах, аливаа асуудлыг зөөллөж зөв талаас

нь нөлөөлж сайныг нь урамаар тэтгэж саарыг нь засч залруулахыг хичээж өөрийн эрхэлсэн ажилдаа болон удирдлагаас өгсөн үүрэг даалгаварыг хариуцлагатай, тууштай сэтгэлээсээ хийхийг чармайж ажилладаг. Шинэ залуу Аврагч, гал сөнөөгч онцгой байдлын дэд ахлагч Х.Даваадорж: Онцгой байдлын алба бол үргэлж ард иргэдийн амь нас эрүүл мэнд, эд хөрөнгийг авран хамгаалдаг байгууллага. Хүний амь насыг аварна гэдэг тэр хүнд дахин амьдрал хайрлаж байгаа хамгийн том буян гэж боддог. Тийм ч учраас би Онцгой байдлын албанд орох гэж зүтгэсэн, хичээсэн. Мөрөөдлөө биелүүлсэндээ маш их баяртай байна. Энэ албанд мөр зэрэгцэн ажиллаж байгаа албан хаагчдаас ихийг сурч ард иргэдийнхээ аюулгүй амьдралын төлөө ажиллах болно.

ААВ ХҮҮ 2 АВРАГЧ ГАЛ СӨНӨӨГЧ ... Аврагч гал сөнөөгч онцгой байдлын дэслэгч Ч.Базарпүрэв: Би Завхан аймгийн Улиастай сумд 1982 онд төрсөн. Би 1 эгчтэй 5 дүүтэй өнөр өтгөн айлын хүү байлаа. Миний аав Цэцэн-Уул сумд төрсөн Ш.Чулуунбаатар нь Улиастай хотын гал команд анх байгуулагдаж байхад орж тасралтгүй 25 жил ажиллаж гавъяаныхаа амралтанд гарсан. Би бага наснаасаа л аавыгаа дагаж ажил дээр нь өдөржин хамт байдаг байж гал унтраах анги, галын машинтай дасал болсон миний гэр шиг л байдаг байсан. Тэр үед найз нөхөддөө аавынхаа

ажлаар бахархан ярьдаг байсан нь их сайхан санагддаг.

2001 онд 10 жилийн сургуулиа төгсөөд шууд л гал унтраах ангид аврагч, гал сөнөөгчөөр орж одоог хүртэл ажиллаж байна. Одоо Тэс сум дахь Гал түймэр унтраах, аврах 57 дугаар ангид салааны захирагчаар томилогдон ажиллаж байна. Гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар ангид ажиллаж байсан, одоо ажиллаж байгаа бүх албан хаагчиддаа гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар анги үүсгэн байгуулагдсаны түүхт 40 жилийн ойн баярын мэндийг дэвшүүлэе

Онцгой байдлын газрын үйлчлэгч: С.Содномжав: Онцгой байдлын газрын үйлчлэгч С.Содномжав: Анх гал түймэртэй тэмцэх байгууллагад бичээч үйлчлэгчээр 1994 оны 04 сарын 05-ны өдөр орж ажил хөдөлмөрийн гараагаа эхлэн одоо Онцгой байдлын газар болтол нь 22 жил энэ сайхан албандаа ажиллаж байна. Төр түмнийхээ төлөө тангараг өргөн, хүлээсэн үүргээ нэр төртэй биелүүлдэг эрэлхэг залуустай хамт ард түмнийхээ аюулгүй байдлын төлөө хамтран ажилладаг тул ажил үйлс минь үргэлж өөдрөг байдаг. Энэ сайхан албаараа үргэлж бахархаж явдаг. Хийсэн бүтээсэн ажлыг минь төр засгаас үнэлэж шагналаар тус тус шагнуулаж байсан.

МАНАЙ ОНЦГОЙХОН Үг: СГЗ П.Батсайхан, Ая: МУСТА Б.Бат-Эрдэнэ Аадар шаагиж аянга нүргэлэхэд Аюул зарлаж томилолт өгөхөд Аврал эрсэн эрсдэл бүхэнтэй Амь өрсөн тулах тангарагтай Газар хөдөлж гамшиг ирэхэд Галаар тургиж аймшиг нүүрлэхэд Үхлийг сөрөн амьдрал бэлэглэсэн Үйлс ариун цэрэг эрсээ Дх: Эрэлхэг зоригт манай онцгойхон Эгэл олныхоо итгэлт аврагчидаа Эгнээ жигдхэн манай онцгойхон Энэ цагийн эрэлхэг дайчидаа Буу мөрлөж хилээ манаагүй ч Бусдын төлөө амиа хайрлаагүй Хатуухан тангарагийн эзэн нь болсон Хамаг монголын хайртай хөвгүүд ээ Авсан тушаал нь амьны үнэтэй Алдар гавьяа нь мөнхийн гэрэлтэй Санаа зорилго нь үргэлж өөдрөг Саруул монголын онцгойхон эрсээ

ХАМТРАН АЖИЛЛАДАГ БАЙГУУЛЛАГУУД ЗАВХАН АЙМАГ ДАХЬ УЛСЫН НӨӨЦИЙН САЛБАР Улсын нөөцийн салбар нь Монгол улсын Улсын нөөцийн тухай хуулийн хүрээнд төр засгийн шийдвэрээр тогтоосон байршилд нэр төрөл тоо хэмжээгээр нь улсын нөөцийг бүрдүүлэх технологийн дагуу хадгалах, сэлгэн шинэчлэх, шаардлагатай үед борлуулалт зарлагыг зохих шийдвэрийн дагуу гүйцэтгэж, улс оронд тохиолдсон байгалийн хүндрэл бэрхшээл, эдийн засгийн тогтворгүй байдлыг тэнцвэржүүлэх үүрэг бүхий өндөр хариуцлагатай төрийн чухал алба юм.

- 1972 оноос Аюулаас хамгаалах тэжээлийн улсын фонд, - 1996 оноос Улсын нөөцийн газрын харъяа Улсын нөөцийн салбар, - 2004 оноос ОБЕГ-ын харъяа Завхан аймаг дахь Улсын нөөцийн салбар Çàâõàí аймаг дахь Улсын нөөцийн салбар нь Ìîíãîë óëñûí

ͺºöèéí òóõàé õóóëü áîëîí ò¿¿íä íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí ä¿ðýì æóðìûí äàãóó àæèëëàæ, Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýð, ÎÁÅÃ-ûí øóóä óäèðäëàãàнд ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà. Òóñ ñàëáàð íü Óëèàñòàé, Òîñîíöýíãýë, Çàâõàíìàíäàë, Òýñ, Øèë¿¿ñòýé ãýñýí 5 ñóìàíä ºâñ òýæýýëèéí íººö, Ñîíãèíî ñóìàíä øàòàõóóíû íººöòýé㺺ð íèéò 23 àæèëëàãñаäûí îðîí òîîãîîð àæèëëàæ áàéíà. Гал түймэр унтраах, аврах 43 дугаар ангийн албан хаагчид өвөлжилт хүндэрсэн аймаг сумдад өвс, тэжээл хүргэх ажилд идэвхтэй оролцож хамтарч ажилладаг. Мөн гал унтраах тактик болон тархалтын сургуулийг тогтмол зохион байгуулж Улсын нөөцийн салбарын галын аюулгүй байдлыг хангахад хамтран ажиллаж байна.

ДЭЛХИЙН ЗӨН ОЛОН УЛСЫН БАЙГУУЛЛАГА ЗАВХАН АЙМГИЙН ИДЭР СУМЫН ДАРХАН-УУЛ БАГ Завхан аймгийн Идэр сумын Дархан-Уул багтай хамтын ажиллагаатай болж ажиллаж эхэлсэн.

Онцгой байдлын газраас Идэр суманд өвөлжилт хүндэрсэн үед тусламж дэмжлэг үзүүлэх, малын гоц халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх тарилга хийх мөн амжиргааны түвшин доогуур айл өрхүүдэд тусламж үзүүлэх, зүрхний хагалгаанд орох шаардлагатай хүүхдэд мөнгөн тусламж үзүүлэх зэргээр тусламж дэмжлэг үзүүлж ажилладаг. Идэр сумаас албан хаагчдын өвлийн мод бэлтгэх болон албан хаагчдийг аялалаар явах үед хүлээн авах зэргээр хамтран ажилладаг.

ҮЕ ҮЕИЙН АХМАД АЖИЛЧИД