2015
● Złączki ● Ogrzewanie
podłogowe ● Gruntowe wymienniki ● Wentylacja i gaz ● Lutowanie miedzi ● Izolacja studzienek ● Grupy pompowe ● Szkolenia
nr 92015
Spis treści Cenny łącznik - 4 Giacomini - 8 IBP Instalfittings - 10 Gebo - 11 REHAU - 12 Purmo - 14
Spis treści
Odlewnia Żeliwa - 16 Zasyp pod kontrolą - 17 Grupa pompowa - 18 Miedź a korozja - 19 Żeliwo z gwintem - 20 Wrażliwa podłogówka - 22 Wymiana z gruntu - 24 Szambo w izolacji - 26 Połączenia nierozłączne - 28 Lutowanie miedzi - 30 Gaz w kotłowni - 32
ISSN 1505 - 8336
Szkolenia - 35 nakład: 11 015 egzemplarzy
Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“
Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.
www.instalator.pl
ABC Magazynu Instalatora
nr 92015
ABC połączeń w wewnętrznych instalacjach rurowych
Cenny łącznik
Jarosław Czapliński ● Jakich
rodzajów złączek używa się do wewnętrznych instalacji rurowych? ● Jakie technologie łączenia wykorzystuje się w tych instalacjach?
Przy aktualnej ofercie rynku zaplanowanie i wykonanie wewnętrznej instalacji rurowej może stanowić niemały problem. Mamy tu spore pole do popisu, gdyż instalacje możemy wykonywać z dostępnych materiałów, takich jak: miedź i jej stopy, stal, w tym stal węglowa oraz nierdzewna, żeliwo oraz aluminium i tworzywa sztuczne. Miedź to głównie materiał na rury oraz niektóre łączniki. Jeśli chodzi o rury, to w większości przypadków są one wykonane z miedzi odtlenionej Cu-DHP i są zgodne z PN-EN 1057. Mogą występować w stanie twardym (R290), półtwardym (R240) oraz miękkim (R220). Warto zwrócić uwagę, iż zgodnie z ww. normą mogą posiadać różne grubości ścianki przy tej samej średnicy. Stopy miedzi,
4
głównie brązy i mosiądze o różnym składzie chemicznym i właściwościach, mają głównie zastosowanie do produkcji armatury (korpusy zaworów i wodomierzy) oraz łączników gwintowanych, jak nyple, mufy, śrubunki itp. Kolejny dobrze znany i sprawdzony materiał to stal. Mamy tu do wyboru: stal węglową czarną, z której wykonane są rury i łączniki do spawania i gwintowania; stal ocynkowaną do łączników, rur i rur cienkościennych (stosowanych w technice zaciskowej). Żeliwo - na łączniki do rur najlepsze jest żeliwo ciągliwe czarne lub białe. Może być ocynkowane lub nie. Na korpusy pomp - sferoidalne. W tej grupie wymienić należy też stal nierdzewną, z której wykonane mogą być zarówno rury, łączniki, jak i zasobniki czy wymienniki ciepła. Na wymienniki i grzejniki nadaje się również aluminium ze względu na doskonałą przewodność cieplną. Oddzielną grupę stanowią tworzywa sztuczne. Jest to na tyle liczna grupa, że wystarczy wymienić tylko te najczęściej stosowane: polietylen PE, polipropylen PP, polibutylen PB, polichlorek winylu PCV i polietylen sieciowany PE-X. Warunek konieczny, jaki przede wszystkim musi spełniać instalacja, to jej przydatność do transportowanego medium. O wyborze sposobu połączenia decyduje zwykle kilka czynników. Są to przede wszystkim materiał, z którego ma być wykonana instalacja, parametry pracy i warunki eksploatacji. Można je nazwać warunkami koniecznymi, na których należy oprzeć projekt każdej instalacji. Dopiero po ich spełnieniu można mówić o prawidłowo dobranej instalacji. Chodzi tu zarówno o dobór odpowiedniego materiału
www.instalator.pl
nr 92015
j...
więce
www.instalator.pl
można też spawać. Dotyczy to głównie średnic powyżej DN 108. Połączenia rur miedzianych z armaturą, urządzeniami lub rurami z innych materiałów są zazwyczaj rozłączne. Stosując lutowanie twarde, należy przestrzegać zasady, aby w instalacjach wody użytkowej połączenia na lut twardy stosować tylko dla średnic powyżej DN 28. Do wykonania prostej instalacji z rur miedzianych będziemy potrzebować kilku metrów rury, łączników i narzędzi. Jak wiadomo, ceny rur miedzianych nie należą do najniższych. Ceny łączników lutowanych w porównaniu do złączek zaciskanych są niższe o około 15-20%, ale powyżej średnicy DN 54 zaczyna być zupełnie odwrotnie i wraz ze wzrostem średnicy cena złączek zaciskanych w stosunku do lutowanki staje się coraz bardziej korzystna. Do wykonania lutowania potrzebny jest lut i pasta lub topnik oraz palnik gazowy. Do wykonania połączenia zaciskowego - dość droga w zakupie zaciskarka z kompletem szczęk zaciskowych. Czas wykonania połączenia (jednego punktu) dla mniejszych średnic jest porównywalny, ale już powyżej DN 22 szybciej wykonać szczelne połączenie zaciskowe, szczególnie jeśli mamy do wykonania instalacje gazową. W instalacjach i sieciach stosuje się z reguły rury stalowe czarne lub ocynkowane, ze szwem lub bez szwu. Łączy się je na gwint (łączniki żeliwne lub stalowe) poprzez kołnierze oraz przez spawanie. W instalacjach c.o. można używać rur czarnych łączonych poprzez spawanie lub ocynkowanych cienkościennych łączonych metodą zaciskową. W instalacjach gazowych i chłodniczych stosuje się rury stalowe czarne bez szwu, spawane. Połączenia gwintowane wykorzystuje się jedynie do kształtek i podłączania przyborów (gazomierz). Aby wykonać instalację łączoną na gwint, konieczna jest gwintownica, kształtki żeliwne lub stalowe, uszczelnienie i narzędzia. Spawanie to konieczność posia-
5
ABC połączeń w wewnętrznych instalacjach rurowych
i techniki połączeń pod względem odporności na przepływające medium, ale także o wytrzymałość pozwalającą na zachowanie wymaganych parametrów instalacji – np. wysoka lub niska temperatura, ciśnienie. Ważne są również wymagania higieniczne oraz dopuszczenia poparte wiarygodnymi certyfikatami i atestami. Należy pamiętać, że każdy, nawet najdrobniejszy szczegół, jak np. niewłaściwie dobrane uszczelnienie, będzie decydował o tym, jak sprawnie i jak długo cała instalacja będzie pracować bez usterek. W dalszej kolejności może zadecydować cena, dostępność towaru na rynku, referencje, gwarancja i ewentualny serwis. Przykładowo instalacje z rur miedzianych możemy łączyć poprzez lutowanie i zaciskanie. Jeżeli ma to być np. instalacja gazowa, to sposób łączenia zawęża się do lutowania lutem twardym bądź do metody zaciskowej. Lutowanie miękkie odpada. Do lutowania twardego należy używać lutów wg PN-EN 1044 (m.in. L-CuP6,L-Ag2P), a do połączeń zaciskowych specjalnie oznaczonej kształtki z o-ringiem w kolorze żółtym. Jeżeli mamy do wykonania instalacje ciepła technologicznego, np. do transportu pary w temperaturze około 400°C, to wybór z pewnością padnie na rury stalowe łączone poprzez spawanie, plus ewentualnie połączenia kołnierzowe z wysokiej klasy uszczelnieniem oraz łączniki żeliwne. Nie zastosujemy tu ani rur z PEX, ani lutowania, ani też zacisków z o-ringami z EPDM. Staje się zatem jasne, że do określonych prac wybieramy materiał sprawdzony i dający pewność połączenia i bezpieczeństwo. Rury miedziane możemy użyć do większości instalacji, w tym c.o., wody, sprężonego powietrza i gazu. Do połączeń możemy zastosować: lutowanie lutem miękkim lub twardym, zaciskanie lub zaprasowywanie za pomocą złączek z pierścieniem zaciskającym. W niektórych sytuacjach miedziane przewody
ABC Magazynu Instalatora
ABC połączeń w wewnętrznych instalacjach rurowych
ABC Magazynu Instalatora
nr 92015
dania sprzętu spawalniczego i przede wszystkim wykwalifikowanego pracownika. W przypadku łączenia rur cienkościennych - podobnie jak przy miedzi - zaciskarki i szczęk zaciskowych. Ceny łączników wypadają na korzyść tych gwintowanych i spawanych, jednak przy łączeniu rur o średnicach powyżej DN 35 gwintowanie zabiera sporo czasu i wymaga posiadania elektronarzędzi. Po połączeniu rur czarnych należy jeszcze przewidzieć czas na zabezpieczenie ich przed korozją poprzez malowanie. Ze stali nierdzewnej mogą być wykonywane niemal wszystkie typy instalacji sanitarnych. O wyborze decyduje głównie cena i wysokie wymagania inwestorów, dlatego największe zastosowanie znajduje w obiektach o specyficznych wymaganiach, takich jak: wysokiej klasy hotele, banki, budynki biurowe, itd. Stal nierdzewna jest materiałem spawalnym, w związku z tym możliwe jest łączenie elementów instalacji poprzez spawanie. Najpopularniejsza jest tu metoda TIG - spawanie elektrodą wolframową w ochronie gazów obojętnych (argon, hel). W instalacjach wodociągowych stosowane są rury nierdzewne cienkościenne w zakresie średnic od 15-108 mm. Grubość ścianki w takich rurach w zależności od średnicy wynosi od 0,6-1,0 mm dla DN 15 do 2 mm dla DN 108. W przypadku łączenia takich rur stosuje się połączenia zaciskowe. Na rynku dostępne są również rury nierdzewne elastyczne typu flex w osłonie z polietylenu PE-HD. Są to cienkościenne rury o grubości ścianki rzędu 0,1 mm przeznaczone głównie dla instalacji w systemie rozdzielaczowym. Instalacje c.o. mogą korzystać z nieco tańszej stali nierdzewnej chromowo-niklowej typu 1.4301 bez dodatku molibdenu. Jakość wody instalacyjnej jest w tym wypadku bardzo wysoka, nie ma niebezpieczeństwa chlorków, przy wodzie zmiękczonej nie występuje też ryzyko korozji podosadowej. Rury nierdzewne
6
mogą pracować w bardzo szerokim zakresie temperatur. Przy zastosowaniu o-ringów FPM z kauczuku fluorowego jest to nawet od -20 do +200°C, nadają się więc także do instalacji pary niskoprężnej i systemów solarnych. Maksymalne ciśnienie robocze zależy od średnicy rury i waha się od 40 barów (średnice 15-22 mm) do 10 barów (średnice 76-108 mm). Łączniki zaciskowe, kołnierzowe i gwintowane ze stali nierdzewnych wykonane są podobnie jak rury ze stali chromowo-niklowych. W zależności od potrzeb złączki mogą być wyposażone w uszczelnienia o zróżnicowanych zastosowaniach. W instalacjach gazowych rury ze stali nierdzewnej powinny posiadać żółte oznakowanie. Stosowane są na ogół te same materiały co w instalacjach wodociągowych w zakresie średnic 15-108 mm. W połączeniach zaciskowych wymagane są żółte o-ringi z HNBR. Póki co polskie przepisy nie dopuszczają rur nierdzewnych ze szwem łączonych poprzez zacisk do stosowania w instalacjach gazowych w budynkach i poza nimi. Do połączeń rur nierdzewnych wykorzystuje się także rowkowy system łączenia, który zapewnia wymaganą elastyczność lub sztywność - według potrzeb konstrukcji posiada zdolność zmniejszenia skutków tąpnięć, wibracji i hałasu. Jest to dość szybki i prosty system połączeń w odróżnieniu do spawania. Łą-
www.instalator.pl
nr 92015
7
ABC połączeń w wewnętrznych instalacjach rurowych
Jarosław Czapliński
j...
www.instalator.pl
Powstały zgrzew tworzy jednolity strukturalnie materiał o takiej samej, a nawet często większej wytrzymałości niż początkowa wytrzymałość łączonych elementów. Zgrzewanie kielichowe wymaga zastosowania zgrzewarki ręcznej lub stacjonarnej. Z reguły rury o średnicy do DN 64 zgrzewa się ręcznie, natomiast większe średnice lub skomplikowane elementy z PP (np. rozdzielacze) zgrzewa się na urządzeniach stacjonarnych. Temperatura zgrzewania zależy od typu polipropylenu i wynosi od 250-270°C. Pozostałe parametry, jak czas nagrzewania, czas zgrzewania i czas chłodzenia, zależą od średnicy rury i temperatury otoczenia. Za pomocą łączników zaciskowych i wtykowych można łączyć rury z polietylenu typu PE-RT i PEX, zarówno te z warstwą aluminium, jak i bez niej. Łączniki mogą być wykonane z mosiądzu lub z PPSU z pierścieniem o-ringowym z EPDM i stalową tuleją. Połączenie tą metodą to bardzo prosty i pewny sposób uzyskania pełnej szczelności przy jednoczesnej oszczędności czasu i miejsca. Ceny rur wielowarstwowych w zestawieniu z miedzią czy stalą są nieporównywalnie konkurencyjne. Warto jednak zwrócić uwagę na ceny złączek, szczególnie te powyżej średnic DN 40 mają ceny wyższe niż łączniki miedziane. Maksymalne ciśnienie dla takich połączeń to zwykle 6 barów przy temperaturze 70°C. W przypadku wykonania instalacji w oparciu o rury wielowarstwowe nie należy zapominać o istotnej roli kompensacji wydłużeń temperaturowych. Rozszerzalność liniowa niektórych rur z tworzyw sztucznych jest bowiem 10krotnie większa niż rur miedzianych i stalowych. To przekłada się na wyższe koszty wykonania instalacji oraz wymaga większej przestrzeni podczas montażu. więce
czenie stali nierdzewnej poprzez spawanie to dość skomplikowane i czasochłonne zadanie. Szczególnie jeżeli do połączenia mamy większe średnice. Oprócz doświadczonego spawacza trzeba dysponować sprzętem wysokiej klasy. Nie bez znaczenia jest również fakt iż spawanie w ochronie gazów obojętnych w warunkach budowy nie jest rzeczą prostą i zajmuje sporo czasu. W takim przypadku uzasadnione staje się wykorzystanie zalet systemów zaciskowych, mimo relatywnie wyższych cen łączników. Tu jednak czekają nas ograniczenia - ciśnienia do 40 barów i temperatura do 200ºC. Czas wykonania takiego połączenia wraz z przygotowaniem (ucięciem i ogradowaniem rury) może być krótszy nawet o 70% w porównaniu do spawania. Rur z tworzyw sztucznych nie łączy się lutowaniem ani tym bardziej poprzez spawanie. W to miejsce stosuje się: klejenie, zgrzewanie, połączenia zaciskowe i wtykowe. Połączenia klejone stosowane są głównie do rur z polichlorku winylu twardego PVCU i chlorowanego PVC-C. Klejenie PVC wykonuje się klejami jednoskładnikowymi lub dwuskładnikowymi. W pierwszym przypadku wymagany jest zmywacz do rur, który je odtłuszcza i częściowo zmiękcza przed właściwym klejeniem. Złącza klejone należą do najtańszych na rynku pod względem łączników, jak i technologii ich wykonania. Wytrzymałość na ciśnienie dla temperatury +23°C wynosi 15 barów dla rur PVC-U i 27 barów dla rur PVC-C. Wadą tego rozwiązania jest kruchość materiału i podatność na uszkodzenia mechaniczne. Połączenia zgrzewane są stosowane dla rur z polipropylenu, rury z PP należą do materiałów termoplastycznych i dają się łatwo zgrzewać polifuzyjnie. W czasie operacji zgrzewania następuje powierzchniowe stopienie obu łączonych elementów, a następnie - w wyniku docisku - polifuzja cząsteczek.
ABC Magazynu Instalatora
ABC Magazynu Instalatora
nr 92015
ABC złączek w wewnętrznych instalacjach rurowych
Giacomini W ofercie firmy Giacomini znajdą państwo trzy systemy połączeń do instalacji wewnętrznych: system zaprasowywany MULTIPRESS, system zaciskowy GIACOQEST oraz system zaciskowy skręcany. ● Złączki zaprasowywane MULTIPRESS wyróżniają się możliwością zaprasowywania trzema rodzajami szczęk TH, U oraz H. Szeroka gama złączek dostępna jest od średnicy Ø16 mm do Ø63 mm. Złączki przeznaczone są do systemów ciepłej i zimnej wody użytkowej oraz systemów grzewczych (fot. 1).
Dodatkowo złączki posiadają wkładkę izolującą, która zapobiega powstaniu korozji galwanicznej na styku rury wielowarstwowej posiadającej wkładkę aluminiową z mosiężnym korpusem złączek. Szczegóły budowy złączek MULTIPRESS pokazano na fotografii 2.
Korpus złączek wykonany jest z mosiądzu CW617N (PN-EN12164), z podwójnym uszczelnieniem typu o-ring zgodnym z normą EN681-1. Ważny element złączek - tuleja zaprasowywana wykonana jest ze stali nierdzewnej, posiada rozkloszowanie ułatwiające wprowadzenie rury. Na tulei wyraźnie laserem opisano rozmiar rury, do której jest przeznaczona. Złączki posiadają pierścień pozycjonujący rurę ze szczelinami rewizyjnymi pozwalającymi na kontrolę poprawności umiejscowienia rury w złączce.
Wskazówki montażowe: - Należy upewnić się, że rura jest ucięta prostopadle do krawędzi. - Do montażu zalecamy używać oryginalnych kalibratorów z gradownikiem, które nadają rurze właściwy kształt i zapewniają łatwość osadzenia złączki w rurze przed zaprasowaniem. - Podczas zaprasowywania złączek należy zwrócić szczególną uwagę na szczelinę rewizyjną i właściwe umiejscowienie rury. - Aby cieszyć się długą niezawodnością systemu, należy wykluczyć kontakt złączki z cementem, wapnem etc., poprzez zaizolowanie.
8
www.instalator.pl
nr 92015 ●
Zalety złączek GIACOQEST: - Połączenie jest proste i pewne, nie wymaga użycia pras, gradowników czy kalibratorów, co wyklucza błędy montażowe. - Złączki o pełnym przepływie eliminują miejscowe przewężenia, co przekłada się na cichszą i wydajniejszą pracę instalacji.
- Konstrukcja złączek pozwala na obracanie ich po zaciśnięciu o 360°, gwarantując niezmienną szczelność. - W przypadku omyłkowego zaciśnięcia złączki istnieje możliwość jej odzyskania i ponownego użycia. ● Złączki zaciskowe skręcane to szeroka gama produktów do połączeń rozłącznych. W ofercie dostępne są złączki do rur tworzywowych, wielowarstwowych o średnicach od 16 do 32 oraz miedzianych o średnicach od 8 do 35. Złączki zaciskowe skręcane przeznaczone są do instalacji ciepłej i zimnej wody użytkowej, centralnego ogrzewania, systemów solarnych i instalacji gazowych z rur miedzianych zgodnie z normą EN 549, EN 682 (fot. 4).
Montaż złączek polega na dokręcaniu kluczem płaskim nakrętki, która poprzez pierścień zaciskowy silnie dociska rurę do złączki, tworząc szczelne połączenie. Nie zaleca się montażu połączeń skręcanych w przegrodach budowlanych. Wszystkie złączki i systemy połączeń posiadają atest PZH, który pozwala na zastosowanie do instalacji wody pitnej.
ekspert Sławomir Grzesik Giacomini Sp. z o.o. www.giacomini.com
www.instalator.pl
Sławomir Grzesik
☎ 539 941 000 @ slawomir.grzesik@giacomini.com
9
ABC złączek w wewnętrznych instalacjach rurowych
Złączki zaciskowe GIACOQEST to prosty, szybki i niezawodny system do instalacji ciepłej i zimnej wody użytkowej oraz centralnego ogrzewania. Złączki przeznaczone są do rur polietylenowych PE-Xb. Wykonane są z mosiądzu CW617N, bez zawartości ołowiu, co pozwala na zastosowanie do instalacji wody pitnej. Szeroka gama złączek uzupełniona o minirozdzielacze daje wiele możliwości montażowych systemu. Zaciskanie złączek polega na nałożeniu miedzianego pierścienia na rurę, nasunięciu rury z pierścieniem na kształtkę, promieniowym zaciśnięciu pierścienia ręczną zaciskarką i kontroli poprawności połączenia testerem. Zaciśnięcie pierścienia powoduje, że prostokątne karby znajdujące się na złączce trwale wpasowują się w rurę, gwarantując szczelność (fot. 3).
ABC Magazynu Instalatora
ABC Magazynu Instalatora
nr 92015
ABC złączek w instalacjach rurowych wewnętrznych
IBP Instalfittings IBP to światowy lider w produkcji łączników stosowanych w budownictwie mieszkaniowym, publicznym i przemysłowym do wewnętrznych instalacji: wodnych, sanitarnych, grzewczych, gazowych, klimatyzacyjnych i chłodniczych. Łączniki marki Conex Banninger do powyższych instalacji możemy podzielić na trzy grupy. 1. Łączniki do połączeń lutowanych na miękko lub twardo - seria 5000, 4000, Medical Gas, ACR, K65. Materiał: miedź CuDHP, brąz B553, średnice złączek mie-
dzianych metrycznych 6-159 mm, calowych 1/4 - 4 1/8", brązowych od 8 mm x 1/4" do 108 mm x 4"; maksymalna temp. robocza 110°C, maksymalne ciśnienie robocze 16 barów (K65 do 120 barów). 2. Łączniki do połączeń zaprasowywanych - seria B Press, B Press Gas, B Press Carbon, B Press Inox, B Flex. Materiał: miedź Cu-DHP, brąz B553, stal węglowa, stal nierdzewna 1.4404, Pert-Al.-Pert.
Wyposażone są w unikalny o-ring z systemem kontroli szczelności wykonany z: EPDM - czarny, HNBR żółty, FKM - zielony. Kształtkami można łączyć wszystkie rodzaje rury miedzianej (12-108 mm) i stalowej (15108 mm) przy pomocy szczęk o profilu „B” (lub V). Połączenie charakteryzuje się podwójnym sześciokątnym zaciskiem przed i za karbem. Do montażu instalacji z tworzyw (16-32 mm) należy używać szczęk o profilu „U”. Maksymalna temp. robocza 110°C, maksymalne ciśnienie robocze 10 barów. Gwarancja 10 lat. 3. Łączniki do połączeń skręcanych seria 3000, 8000, 8000M, Conex, Oyster. Materiał: brąz B553, mosiądz CW617, uszczelnienie: pierścień mosiężny, o-ring EPDM - czarny. Średnice złączek brązowych i mosiężnych od 1/4 do 4", Oyster od 10 mm x 3/8" do 54 mm x 2". Maksymalna temp. robocza 110°C, maksymalne ciśnienie robocze: 10 barów. Od 1909 roku IBP poszerza ofertę swoich wyrobów. Nasze marki Conex i Bänninger są znanymi na całym świecie synonimami jakości i innowacyjnej technologii. IBP stosuje system zarządzania jakością PN-EN ISO 9001:2008 oraz posiada Certyfikat Brytyjskiego Instytutu Standardów BSI.
ekspert Aleksander Olearski IBP Instalfittings Sp. z o.o. www.ibpgroup.com.pl
10
Aleksander Olearski
☎ 601 092 963 @
aleksander.olearski@ibpgroup.com
www.instalator.pl
nr 92015
ABC Magazynu Instalatora
Gebo sposób zabezpiecza zewnętrzne części kształtek (w tym gwinty) przed procesem korozji. Ponadto dodatkowa warstwa cynku nadaje łącznikom błyszczący i estetyczny wygląd. Łączniki Gebo Fittings cieszą się bardzo dużą popularnością ze względu na trwałość żeliwa, wytrzymałość mechaniczną, odporność na uderzenia, a także szerokie zastosowanie w połączeniach gwintowanych. Stosowane są w połączeniach gwintowanych instalacji: cieczy, powietrza, wody, palnych gazów, węglowodorów i innych substancji z zachowaniem warunków granicznych ciśnienia i temperatury. Można je stosować w instalacjach wewnętrznych, jak i na zewnątrz budynków. Zakres parametrów pracy wynosi od -20°C do 120°C, ciśnienie maksymalne wynosi 25 barów; przy zakresie temperatur od 120°C do 300°C zakres ciśnienia wynosi: 20-25 barów. Gebo Fittings oprócz niezbędnych na rynku polskim dopuszczeń (atest PZH, Krajowa Deklaracja Zgodności), posiadają dodatkowo certyfikat DVGW.
ekspert Artur Chomczyk Gebo Technika International Sp. z o.o. www.gebo.com.pl
www.instalator.pl
Artur Chomczyk
☎ 601 586 200 @ artur.chomczyk@gebo.com.pl
11
ABC łączników rurowych w instalacjach
Wśród bogatej oferty Gebo - lidera w dziedzinie złączek zaciskowych i obejm naprawczych do instalacji wodnych i sprężonego powietrza - bardzo ważną gamę produktów stanowi linia Gebo Fittings. Łączniki gwintowane Gebo Fittings występują na rynku w dwóch wersjach: ocynkowanej (Platinum Line) oraz czarnej (Black Line). Materiał łączników to wysokiej jakości żeliwo ciągliwe czarne (EN-GJMB-350-10) zgodne z normą PN-EN 10242, oznaczone wzorem konstrukcyjnym „A”, o gwintach połączeniowych zewnętrznych stożkowych „R” i gwintach połączeniowych wewnętrznych walcowych „Rp” wg ISO 7-1. Zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 10242 złączki gwintowane Gebo pokryte są cynkową powłoką ochronną, która nanoszona jest metodą ogniowo-zanurzeniową. Co je jednak wyróżnia wśród innych tego typu produktów na rynku? Otóż Gebo Fittings Platinum Line posiada dodatkową powłokę cynkową, która nanoszona jest po cynkowaniu metodą ogniowo-zanurzeniową i po obróbce skrawaniem. Ten dodatkowy proces elektrogalwanizacji w szczególny
ABC Magazynu Instalatora
nr 92015
ABC złączek w instalacjach rurowych
REHAU Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi - od stycznia 2013 r. w Polsce oraz UE zaostrzone zostały normy dopuszczalnej zawartości ołowiu w wodzie. Z czego wynika takie zaostrzenie przepisów? Czy ołów rzeczywiście jest tak szkodliwy, że jego zawartość musimy regulować przepisami? Problem pojawił się dopiero w przypadku dzieci, u których wykryte powikłania i choroby zaczęto kojarzyć z jakością wody pitnej. Do wody wodociągowej ołów dostaje się w pewnym stopniu z naturalnych źródeł w wyniku rozpuszczania się w wodzie. W większości jednak pochodzi on z: - rur wewnętrznych instalacji wodociągowych (stare sieci), - rur wykonanych z PVC, - spawów, - armatury z mosiądzu (odpornego na odcynkowanie), - połączeń domowych, - złączy systemów instalacji wewnętrznej. Migracja ołowiu do wody pojawia się jednak nie w każdym stopie metalu. I tak np. brąz, pomimo zawartości ołowiu do 3%, nie oddaje zwartego w sobie ołowiu. Inaczej sprawa wygląda z popularnym na polskim rynku mosiądzem odpornym na odcynkowanie, np.: CW602N (CuZn36Pb2As), który
12
również zawiera ołów i niestety oddaje go do wody! To będzie z dużym prawdopodobieństwem skutkować przekroczeniem dopuszczalnych zawartości ołowiu w instalacji i omawianymi powyżej problemami zdrowotnymi. ● Jaki materiał wybrać? Złączki mosiężne można zastąpić złączkami tworzywowymi PPSU, które nie zawierają pierwiastków szkodliwych. Innym cenionym od wielu pokoleń materiałem jest brąz, który nie oddaje do wody ołowiu, jest odporny na wodę o różnej jakości. Mosiądz standardowy CW617N (CuZn40Pb2), pomimo iż nie oddaje ołowiu do wody, jest materiałem o mniejszej odporności na agresywną wodę. Zalecamy zatem stosowanie złączek tworzywowych, np. PPSU oraz z brązu. Wówczas w przypadku wykrycia zwiększonego stężenia ołowiu, niż jest dopuszczalny, instalacja wewnętrzna nie będzie rozpatrywana pod kątem potencjalnego winowajcy tej sytuacji. ● Optymalna hydraulika Połączenia typu tuleja zaciskowa są znane i stosowane na świecie od wielu lat. Każdy, kto zetknął się z technologią tulei zaciskowej, ceni sobie łatwą do wykonania i odporną na niskie temperatury technikę montażową realizowaną za pomocą ergonomicznych i lekkich narzędzi akumulatorowych. Dla projektantów ważną cechą połączenia typu tuleja zaciskowa jest niewielka, wręcz pomijalna, wartość dławienia na złączce, co sprzyja hydraulice całego układu (rys. 1 - straty ciśnienia w złączce prostej), dla instalatora - możliwość szybkiej oceny, nawet w złych warunkach oświetleniowych, które z połączeń nie zostało jeszcze wykonane, o czym mówi nienasunięta tuleja.
www.instalator.pl
nr 92015
ABC Magazynu Instalatora
●
RAUTITAN PX System złączek REHAU RAUTITAN PX wykonany został z materiału PPSU oraz nowoczesnego tworzywa PVDF. Polifluorek winylidenu to termoplastyczny materiał charakteryzujący się utrzymywaniem długotrwałych naprężeń, dobrą odpornością na starzenie, gładką strukturą oraz właściwościami elastycznymi. Wszystkie te cechy sprawiają, że tuleja zaciskowa jest produktem pewnym i trwałym. Nowe polimerowe złączki i tuleje zaciskowe RAUTITAN PX nie ustępują w niczym złączkom metalowym. Przykładem jest próba od-
boczej wynoszącej -10°C odkształcenie tulei zaciskowej było znacznie większe, niż wymaga tego zaciskanie połączenia podczas montażu. Istota połączenia typu tuleja zaciskowa tkwi w materiale łączonych rur. Polietylen o wysokim stopniu sieciowania, określany mianem PEXa, z którego zbudowana jest np. rura RAUTITAN flex, posiada dużą elastyczność i tak zwaną pamięć kształtu. Efekt ten widać po rozciągnięciu rury i podgrzaniu do ok. 150°C, wraca ona wówczas do swoich pierwotnych wymiarów. Podobnie przy kielichowaniu końcówki rury i nakładaniu na złączkę - już po kilku minutach materiał mocno ją opina. Duża elastyczność i pamięć kształtu PE-Xa polietylenu sieciowanego umożliwiają zastosowanie tulei zaciskowej bez konieczności używania o-ringów, klejenia czy innych zbędnych komplikujących system elementów. System uzupełniają lekkie i ergonomiczne narzędzia akumulatorowe RAUTOOL, które gwarantują długą i komfortową pracę. Korzystając z technicznego i projektowego w wsparcia ze strony REHAU, zyskujecie Państwo długoletnią bezawaryjną pracę systemu. Michał Zając
ekspert Michał Zając REHAU Sp. z o. o. www.rehau.pl
www.instalator.pl
☎ 61 84 98 514 @ michal.zajac@rehau.com
13
ABC złączek w instalacjach rurowych
kształcenia tulei zaciskowej RAUTITAN PX: jej imponujące wyniki to efekt wieloletniego doświadczenia w formowaniu wtryskowym i we właściwym wyborze materiałów. Nawet w minimalnej dopuszczalnej temperaturze ro-
Rys. 4. Kielichowanie tulei RAUTITAN PX w temperaturze -10°C. Materiał świetnie sobie radzi z odkształceniem spowodowanym przez siły dużo większe niż standardowo działające podczas zaciskania.
ABC Magazynu Instalatora
nr 92015
ABC połączeń w instalacjach rurowych wewnętrznych
Purmo Purmo CLEVERFIT to system stworzony z myślą o instalatorach. To nie tylko nowej generacji rury, ale też pełna gama kształtek wykonanych z mosiądzu i tworzywa PPSU. Uzupełnieniem systemu jest pakiet narzędzi, które znacznie upraszczają i przyspieszają montaż instalacji. Bardzo istotna jest kompatybilność wszystkich komponentów systemu, gdyż wszystkie rury, złączki i narzędzia Purmo zostały perfekcyjnie do siebie dopasowane. Główną zaletą systemu CLEVERFIT jest uniwersalność. System znajduje zastosowanie w instalacjach ogrzewania i chłodzenia (np. ogrzewanie podłogowe lub podłączenie grzejników). Doskonale sprawdza się także w instalacjach zimnej i ciepłej wody użytkowej, w tym wody pitnej, co potwierdza niemiecki certyfikat DVGW oraz atest higieniczny PZH. Purmo CLEVERFIT jest dedykowany zarówno do nowych instalacji, jak i renowacji instalacji w budynkach istniejących. Szeroki zakres oferowanych średnic pozwala na wykonanie instalacji w budownictwie jednorodzinnym, wielorodzinnym oraz użyteczności publicznej. Nie bez
14
znaczenia jest także trwałość komponentów systemu Purmo CLEVERFIT potwierdzona przez liczne badania oraz restrykcyjny monitoring na kolejnych etapach produkcji. W systemie CLEVERFIT występują dwa typy rur wielowarstwowych: PE-RT/Al/PERT (w średnicach 16-32 mm) oraz PEX/Al/PE-X (w średnicach 40-63 mm). Mocna, elastyczna i cieńsza warstwa zewnętrzna wykonana jest z polietylenu uszlachetnionego o podwyższonej odporności na temperaturę PE-RT, bądź usieciowanego PE-X. W środku ścianki znajduje się aluminiowa taśma zgrzewana doczołowo metodą laserową, co gwarantuje takie same właściwości rury w całym przekroju. Grubszą warstwę wewnętrzną ponownie stanowi polietylen uszlachetniony PE-RT lub usieciowany PE-X. Zastosowanie kleju adhezyjnego trwale wiąże ze sobą poszczególne warstwy. Powiązanie PE-RT typu II i specjalnego stopu aluminium powoduje, że właściwości i parametry pracy rur PERT/Al/PE-RT (Tmax = 95°C, dla 10 barów T = 70°C) są zbliżone do PE-X/Al/PE-X (T = 95°C dla 10 barów). Na podstawie wielu badań i testów, jakie przechodzą zarówno rury, jak i cały system CLEVERFIT, stwierdzono, iż trwałość obu rodzajów rur w typowych warunkach pracy w instalacjach grzewczych i wody użytkowej wynosi co najmniej 50 lat. Zaprasowywane kształtki mosiężne wyróżniają się szerokim zakresem średnic 16-63 mm, co pozwala wykonać instalacje również w większych obiektach. Istotną zaletą tych złączek jest funkcja Leak Before Press. Polega ona na tym, że przy niezaprasowanym połączeniu rury ze złączką występuje kontrolowany
www.instalator.pl
nr 92015
złączki PPSU doskonale sprawdzają się przy niekorzystnych parametrach fizykochemicznych wody. Materiał jest także neutralny chemicznie, przez co znajduje zastosowanie w instalacjach wody pitnej. Złączki posiadają specjalny kołnierz, który ułatwia dopasowanie do szczęki o profilu TH. Oba rodzaje złączek można stosować naprzemiennie w jednej instalacji. Wszystkie złączki wyposażone są w tzw. wizjery, czyli otwory służące do oceny poprawnego obsadzenia rury w złączce. Niezależnie od
rodzaju oraz średnicy złączek połączenia zaprasowywane wykonuje się przy użyciu szczęk o profilu TH. Do wykonania połączeń w systemie CLEVERFIT wymagane są profesjonalne narzędzia. Najważniejsze z nich to zaciskarki, ale niezbędne są również kalibratory oraz nożyce do cięcia rur. Zaciskarki w systemie Purmo CLEVERFIT to solidne i niezawodne maszyny produkowane przez renomowanych niemieckich producentów. Wszystkie elementy systemu CLEVERFIT są poddawane bardzo restrykcyjnym kontrolom jakości, a także wielu próbom i testom. Uzyskane efekty upoważniają firmę Rettig Heating do udzielania 10-letniej gwarancji w przypadku zastosowania wszystkich oryginalnych elementów systemu CLEVERFIT (rury, złączki, narzędzia). Jeżeli pomimo właściwej obsługi i prawidłowego wykonania instalacji system ulegnie awarii, to firma Rettig Heating zapewnia odszkodowanie aż do 1 000 000 euro, które pokryje wszystkie koszty związane z wymianą wadliwych elementów instalacji oraz likwidacją zniszczeń powstałych na skutek defektu produktu.
ekspert Karolina Kaszkiewicz Rettig Heating Sp. z o. o. www.purmo.pl
www.instalator.pl
Karolina Kaszkiewicz
☎ 22 544 10 22 @
Karolina.Kaszkiewicz@rettigicc.com
15
ABC połączeń w instalacjach rurowych wewnętrznych
wyciek, już przy ciśnieniu 1 bara. Ta funkcja chroni wykonawcę przed ewentualnym błędem i kosztownymi konsekwencjami. Dodatkowo głębokie osadzenie dwóch o-ringów w korpusie uniemożliwia ich uszkodzenie podczas wsuwania rury. Plastikowy pierścień zapobiega korozji elektrochemicznej na styku aluminiowej wkładki i mosiądzu oraz ułatwia dopasowanie złączki do szczęki o profilu TH. Zaprasowywane kształtki z tworzywa PPSU oferowane są w zakresie średnic 1632 mm. Charakteryzują się przede wszystkim bardzo atrakcyjną ceną przy wysokiej jakości produktu. Dodatkowo materiał jest odporny na działanie wysokich temperatur oraz cechuje się wytrzymałością na naprężenia. Ze względu na brak korozji i odkładania osadów
ABC Magazynu Instalatora
ABC Magazynu Instalatora
nr 92015
ABC złączek w instalacjach rurowych
Odlewnia Żeliwa Zawiercie Łączniki żeliwne marki EE to bardzo trwałe i bezpieczne elementy w odpowiedzialnych, gwintowanych połączeniach rurowych. Jedną z grup wyrobów oferowanych przez Odlewnię Żeliwa Zawiercie są łączniki żeliwne EE z żeliwa ciągliwego (zakres średnic: DN 8 do DN 100). Mają one szerokie zastosowanie w instalacjach wodnych, grzewczych, parowych, p. poż. i innych. Spełniają wymagania normy PN-EN 10242. Wykonane są z żeliwa ciągliwego białego EN-GJMW 400-05 - wg EN 1562. W stosunku do łączników z żeliwa ciągliwego czarnego stosowanego przez niektóre
ściowy łączników EE to również: odpowiednia gładkość powierzchni, stabilność wymiarowa, stabilność struktury żeliwa ciągliwego białego, możliwość stosowania w instalacjach wewnątrz i na zewnątrz budynków, odporność na zanieczyszczenia wody, łatwy montaż za pomocą podstawowych narzędzi monterskich, nieniszczący demontaż, łatwe dopasowywanie trasy rurociągu do warunków lokalnych, (różnorodność kształtu i wymiaru łączników), możliwość recyklingu. W ostatnich latach obserwuje się wejście na rynek łączników z tworzyw sztucznych oraz z miedzi i jej stopów. Łączniki te ustępują
firmy wykazują: bardzo dobrą wytrzymałość przy zapewnieniu plastyczności, odporność na uszkodzenia mechaniczne i ścieranie, większą wytrzymałość gwintu na zerwanie i odkształcenia, szczelność i odporność na zmiany ciśnienia i temperatury, wyższą odporność na działanie czynników korozyjnych (trwałość ok 50 lat). Wysoki standard jako-
znacznie odlewanym łącznikom z żeliwa ciągliwego białego. Łączniki z tworzyw sztucznych mają małą odporność na odkształcenia, zmiany temperatury, ścieranie. Łączników miedzianych nie należy łączyć z rurami ze stali węglowej oraz ocynkowanymi.
ekspert Krzysztof Sobólski Odlewnia Żeliwa Spółka Akcyjna www.eeodlewnia.pl
16
Czesław Adamczyk
☎ 32 67 18 328 @
krzysztofsobolski@eeodlewnia.pl
www.instalator.pl