Poradnik ABC 8/2015 KR by Magazyn Instalatora

2015

● Kotły

na paliwa stałe ● Wentylacja w kotłowni ● Studzienki ● Podgrzewacze ● Separatory ● Kominy ● Pompy ciepła ● Szkolenia

nr 82015

Spis treści Kocioł sklasyfikowany - 4 ZMK SAS - 6 Buderus - 7 Herz - 8 Viessmann - 10 Powietrze w kotłowni - 12

Spis treści

Zaprawa na kominek - 14 Instalacje oddymiające - 16 Kondensat w kotle - 18 Dobór buforów - 20 Studzienki wodomierzowe - 22 Aluminium i spaliny - 24 Separacja w instalacjach - 26 Instalacja z pompą - 28 Miedź a korozja - 30 Dobór podgrzewacza - 32

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 35

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 82015

Kocioł sklasyfikowany

ABC urządzeń grzewczych na paliwa stałe

●

Marcin Foit ● Jaka

jest podstawowa zmiana w normie PN EN 303-5:2012? ● Jakie badania należy przeprowadzić w celu sklasyfikowania kotła?

Kotły na paliwa stałe, jak każde inne urządzenia, podlegają różnym normom. Jedną z ważniejszych dla kotłów do mocy 300 kW jest norma EN 303-5 zatytułowana „Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 300 kW. Terminologia, wymagania, badania i oznakowanie”. Norma EN 303-5 „Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 300 kW. Terminologia, wymagania, badania i oznakowanie” ujmuje szereg informacji dotyczących wytwarzania oraz certyfikacji kotłów zarówno dla producentów kotłów, jak i osób trzecich, do których możemy zaliczyć między innymi laboratoria badawcze. Do niektórych z podanych w niej informacji należą: ● minimalne zalecane grubości ścianek wymiennika ciepła,

rodzaje materiałów stosowanych do wykonywania elementów ciśnieniowych kotłów stalowych oraz żeliwnych, ● rodzaje połączeń spawania oraz metody spawania, ● urządzenia regulacyjne oraz ograniczniki temperatury bezpieczeństwa w instalacjach grzewczych układu otwartego i zamkniętego z podziałem na kotły spalania szybko wyłączanego, spalania częściowo wyłączanego oraz gdy system spalania nie jest wyłączalny, ● minimalne sprawności kotłów, maksymalny dopuszczalny ciąg kominowy oraz graniczne wartości emisyjne gazów po spaleniu paliwa w funkcji mocy nominalnej urządzenia, ● tematyka dotycząca badań kotłów, w tym: przyrządy pomiarowe, jakość pali do prób, sposób wykonywania badań cieplnych, budowa stanowiska pomiarowego oraz wszelkie informacje dotyczące metody i rodzaju urządzeń, przy pomocy których wyznaczać wielkości mierzone, ● informacje dotyczące oznakowania kotła oraz dokumentacji technicznej, w tym instrukcji montażu, instrukcji obsługi kotła, inne. To właśnie w tej normie podane są wszelkie informacje pomocne do oszacowania jakości kotła grzewczego, a także sposobu jego obsługi. Stosując się do treści i zaleceń podanych w normie, możemy sklasyfikować kocioł pod względem jakości emisyjnej i sprawnościowej. Możemy również porównać zakresy wartości mierzonych - emisyjnych i sprawnościowych względem mocy cieplnej urządzenia oraz

www.instalator.pl

nr 82015

Marcin Foit

j...

więce

www.instalator.pl

gania dotyczące kotłów oraz ich emisji, a także minimalnej sprawności zostały dość mocno zaostrzone. Aby sklasyfikować kocioł, należy przeprowadzić badania przy pełnym obciążeniu urządzenia oraz na mocy zredukowanej, co stanowi 30% mocy nominalnej. O klasie kotła świadczyć będzie emisja bardziej uciążliwa dla środowiska z obu badanych mocy. Odstępstwem od badania kotła na mocy zredukowanej jest stosowanie bufora ciepła magazynującego wyprodukowane przez kocioł ciepło. Kotły z automatycznym podawaniem paliwa opalane eko-groszkiem uzyskują najczęściej maksymalnie 3 i 4 klasę emisyjną. Tylko kotły z automatycznym podawaniem paliwa opalane peletami mogą obecnie spełniać wymagania 5 klasy emisyjnej oraz sprawnościowej kotła na poziomie około 89%. Zatem, jak opisano, aby spełniać wymagania 5 klasy, kocioł musi charakteryzować się bardzo dobrym spalaniem - w zasadzie ze śladowymi emisjami - oraz bardzo wysoką sprawnością. Niespełnienie jednego z tych kryteriów zaniża klasę urządzenia do klasy 4 czy nawet 3 bądź dysklasyfikuje urządzenie. Nie istnieje pojęcie częściowej klasy, np. bardzo wysoka sprawność i kiepska emisja kotła bądź niska sprawność kotła przy bardzo dobrym spalaniu i śladowej emisji. Najtrudniejsze do uzyskania wartości graniczne dotyczą emisji pyłu, co w przyszłości może się wiązać z koniecznością stosowania urządzeń dodatkowych wychwytujących nadmiar unoszonego pyłu. Jeśli chodzi o badania kotłów, to powinny być one przeprowadzone w akredytowanych i notyfikowanych laboratoriach, których wydany certyfikat poświadczający klasę oraz parametry cieplno-emisyjne uznawane są w kraju oraz Unii Europejskiej.

ABC urządzeń grzewczych na paliwa stałe

zastosowanego paliwa czy jego sposobu dostarczenia do komory spalania. Aktualnie obowiązująca norma PN EN 303-5 wydana została w roku 2012. Jednak wciąż jeszcze wielu nieświadomych aktualizacji normy producentów czy konsumentów posługuje się poprzednim wydaniem z 2002 roku, np. podczas klasyfikacji urządzeń w DTR. Podstawową zmianą dokonaną w normie z 2012 roku jest zmiana wartości granicznych emitowanych substancji dla kotłów z ręcznym i automatycznym podawaniem paliwa. Graniczne emisje podane są z uwzględnieniem rodzaju paliwa oraz mocy kotła. Druga istotna zmiana dotyczy zabezpieczeń kotłów związanych między innymi z ryzykiem cofnięcia się żaru w stronę zasobnika, zapłonu paliwa w zbiorniku paliwa (kotły z automatycznym podawaniem paliwa). Znaczącą nowością jest zakaz zalewania węgla (zasobnika paliwa z eko-groszkiem) wodą w znanych i stosowanych systemach gaszenia zwanych „strażakami”. Jeśli chodzi o wartości graniczne emisji kotłów wymienionych w normie, to zaliczyć do nich należy: ● tlenek węgla CO, ● substancje organiczne OGC, ● pył. Wartości te opisane są w zależności od rodzaju paliwa (węgiel lub biomasa) czy sposobu jego załadowania do komory paleniskowej kotła. Te trzy mierzone parametry są opisane w normie z 2002 i 2012 roku. Norma z roku 2002 opisywała trzy klasy emisyjne. Należały do nich klasa 1 (najniższa), klasa 2 (średnia) oraz klasa 3 (najwyższa, najlepsza). Norma z roku 2012 opisuje również trzy klasy, jednak wartości graniczne emisji zostały diametralnie zmniejszone. Nowa, aktualna norma opisuje również klasę 3 (obecnie najniższą), klasę 4 (średnią) i klasę 5 (najwyższą). Wyma-

ABC Magazynu Instalatora

nr 82015

ABC kotłów na paliwa stałe

ZMK SAS W odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku - wynikające z restrykcyjnych norm i zainteresowania gminnymi programami dofinansowania do wymiany kotłów starego typu na niskoemisyjne urządzenia ekologiczne - ZMK SAS opracował kotły do automatycznego spalania ekogroszku w retorcie (SAS SOLID) oraz peletu (SAS BIO SOLID). Wspólną cechą tych kotłów jest spełnienie wymagań dla klasy 5 w zakresie sprawności cieplnej i emisji zanieczyszczeń wg nowej normy PN-EN 303-5:2012. Konstrukcja wymiennika ciepła z elementami ceramicznymi, turbulatory w ciągach spalinowych pozwoliły znacznie podnieść sprawność wymiennika > 90% (SOLID) i > 92% (BIO SOLID). Zwiększyła się efektywność spalania przy jednoczesnym zmniejszeniu emisji szkodliwych substancji, zwłaszcza pyłów, bez stosowania dodatkowych urządzeń, jak elektrofiltry. Uzyskano obniżenie temperatury spalin co znacznie ograniczyło straty kominowe, a izolacja otworów rewizyjnych i konstrukcja drzwiczek ograniczyły straty ciepła w kotłowni. Automatyka pozwala sterować kilkoma obiegami grzewczymi, zaworem mieszającym oraz współpracować z urządzeniami

zewnętrznymi, np. z regulatorem pokojowym. Kontrolę pracy kotła na odległość umożliwia moduł internetowy. Bezpieczne użytkowanie zapewnia czujnik temperatury podajnika, zabezpieczenie termiczne (STB), czujnik otwarcia klapy zasobnika, system wyrównywania ciśnienia w zasobniku paliwa. Czujnik żaru (sterowanie MultiFun) umożliwia automatyczny, optymalny dobór parametrów spalania w retorcie. W BIO SOLID zastosowano sprawdzony palnik peletowy SAS MULTI FLAME. Posiada on mechaniczne zabezpieczenie przed cofaniem płomienia do zasobnika paliwa (dwa ślimaki transportujące paliwo rozdzielone kanałem przesypowym), automatyczny ruszt ruchomy oczyszczający palenisko nadmuchowe oraz automatyczne rozpalanie paliwa za pomocą grzałki. Elementy kotła oraz paleniska wykonano ze stali nierdzewnej. Dodatkowe panele ceramiczne umieszczono także na ścianie bocznej. Kontrolę procesu spalania peletów zapewnia moduł sterujący pracą palnika oraz sterowanie rusztami ruchomymi (czujnik kontroli położenia ruszt - hallotron).

ekspert Michał Łukasik Zakład Metalowo-Kotlarski „SAS“ www.sas.busko.pl

Michał Łukasik

☎ 41 378 46 19 w. 20 @

michal.lukasik@sas.busko.pl

www.instalator.pl

nr 82015

ABC Magazynu Instalatora

Buderus 200 zł), a kocioł peletowy 0,20zł (1000 kg = 970 zł). Dla porównania koszty wyprodukowania kilowatogodziny energii cieplnej przy konwersji energii elektrycznej (sprawność 100%) wynosi w przybliżeniu 0,60 zł/kWh. Oczywiście w obliczeniach nie uwzględniono zużycia energii przez urządzenia peryferyjne obu kotłów. Jak zatem można zinterpretować te obliczenia? Wygląda na to, że kocioł zgazowujący jest prawie dwukrotnie tańszy w eksploatacji. Ten silny argument należy jednak skonfrontować z czasem poświęconym na przygotowanie drewna, jego suszenie (wilgotność 20% = dwa lata sezonowania), miejsce na składowanie drewna, miejsce w kotłowni na bufor ciepła - w przybliżeniu 50 l na każdy kilowat mocy kotły. Zestawiając to z kotłem peletowym, którego zbiornik paliwa pozwala na pracę z mocą maksymalną przez około 48 h, automatycznie się rozpala, wygasza, a także w niektórych przypadkach, także czyści. Ciekawa pokusa, nieprawdaż? Polecany przeze mnie kocioł to Buderus Logano S171 (22, 30, 40, 50 kW; stal węglowa; 1043 mm/1136 mm/620 mm dla 22 kW).

ekspert Adam Kiszkiel Robert Bosch Sp. z o.o. www.buderus.pl

www.instalator.pl

Adam Kiszkiel

☎ 801 777 801 @ biuro@buderus.pl

ABC urządzeń grzewczych na paliwa stałe

Co wybrać i dlaczego - kocioł zgazowujący drewno czy na pelety? Stojąc przed wyborem tych dwóch skrajnie różnych rozwiązań musimy odpowiedzieć sobie na bardzo ważne pytanie: Czy jesteśmy w stanie poświęcić komfort na rzecz oszczędności? Zajmijmy się czysto teoretycznymi i przybliżonymi kosztami eksploatacji tych dwóch urządzeń. Na wstępie należy wspomnieć, że kotły zgazowujące o mocy niższej niż 20 kW w zasadzie nie istnieją i jeśli przyjmiemy budynek wykonany w standardzie NF40, czyli energooszczędny, będzie to w większości przypadków stanowczo za dużo (oczywiście bezwzględnie wymagany jest bufor, który zakumuluje nadmiar wyprodukowanego ciepła). Nie mniej jednak porównajmy koszty wyprodukowania 1 kWh przy założeniu, że oba kotły mają moc 20kW, sprawność kotła zgazowującego to 88%, natomiast peletowego to 90%. Wartość opałowa drewna (brzoza) przy wilgotności 20% to 15 MJ/kg, peletu 19 MJ/kg. Przy takich założeniach, kotły zużyją odpowiednio 5,45 kg/h - kocioł zgazowujący, oraz 4,2kg/h kocioł peletowy. Przeliczając to na polskie złote, kocioł zgazowujący wyprodukuje kilowatogodzinę w cenie 0,11 zł (1 mp =

ABC Magazynu Instalatora

nr 82015

ABC urządzeń grzewczych na paliwa stałe

Herz Firma Herz, wychodząc naprzeciw klientowi, oferuje kotły na biomasę (pelet, zrębki, brykiet i szczapy drewniane) od 5 kW do 1,5 MW(w jednej jednostce) oraz pompy ciepła. Od kilku lat nasza firma, stawiając tylko na odnawialne źródła energii, stara się poszerzać wiedzę naszych rodaków (organizując szkolenia, biorąc udział w targach tematycznych, pisząc w prasach branżowych, organizując praktyki studentom) oraz rozwija myśl technologiczną mającą na celu dobro klienta oraz dobro ekologiczne. Do naszej bogatej oferty wprowadziliśmy nową linię kotłów FireMatic o mocach 80500 kW. Do kotła został zamontowany ruszt schodkowy, który doskonale sprawdza się w spalaniu mokrej zrębki (do wilgotności nawet 45%) przy zachowaniu wysokiej sprawności (do 94%) i bardzo niskiej emisji szkodliwych substancji do powietrza. Do linii FireMatic

wprowadziliśmy również system załadunku pneumatycznego peletu (dla kotłów do 200 kW). Duże odległości między kotłownią a magazynem paliwa nie są już problemem. Wysokowydajny system jest w stanie transportować paliwo na odległość 20 m w poziomie i 5 m na wysokość przy niskim zapotrzebowaniu miejsca dla kanałów. Dodatkowo nowy system 4punktowego układu pneumatycznego pozwala na zbudowanie magazynu bez potrzeby budowania ześlizgów. Kotły Pelletstar wyglądają natomiast bardziej nowocześnie poprzez zastosowanie nowego designu, który cieszy się sporym powodzeniem u naszych klientów. Może być elementem w domu, którym właściciel może pochwalić się sąsiadom. Wysoka sprawność oraz ekologiczna praca są jak najbardziej naszymi priorytetami, jednak staramy się również zaspokoić wrażenia estetyczne naszych klientów. Ciekawym rozwiązaniem jest również zastosowanie nowoczesnego sterownika TControl do linii kotłów Pelletstar oraz Firematic. W dobie ekranów dotykowych wychodzimy klientowi naprzeciw, wprowadzając taki do naszej oferty. Dodatkowo jesteśmy w stanie kontrolować kocioł przy pomocy smartphone’a, komputera czy tabletu. Wszystkie ważne informacje możemy mieć teraz zawsze przy sobie, dodatkowo sterując kotłem i znajdując się poza kotłownią czy też poza domem. Sterownik może nam również wysłać maila z informacją o błędzie pracy, braku paliwa itp. Automatyka T-Control, oprócz rozwinięcia powyższych opcji, kontroluje i steruje cały proces spalania (dzięki

www.instalator.pl

nr 82015

ekspert

matic i Biofire. Czym się to charakteryzuje? Prostotą w montażu oraz łatwością w modernizacji. Wszystkie wydłużenia podajnika ślimakowego są teraz zakończone sprawdzonymi profilami PTO, natomiast kołnierze mocowane są na śrubach. Generalną zaletą takiego rozwiązania jest krótki czas montażu, łatwa wymiana odpowiednich wydłużeń

oraz proste i łatwe dostosowanie całego układu na wymiar, który interesuje klienta. Nasza firma ciągle rozwija myśl technologiczną. Staramy się, by nasi klienci nie tylko byli zadowoleni z ciepła, bezstresowej i łatwej obsługi, ale również, by wiedzieli, że nie wpływają negatywnie na otaczające nas środowisko naturalne oraz że dzięki wysokiej sprawności spalania koszty uzyskania tego ciepła były w pełni opłacalne. Maciej Gwoździński

☎

Maciej Gwoździński 12 289 21 03 Herz Armatura i Systemy Grzewcze Sp. z o.o. @ oze@herz.com.pl www.herz.com.pl

www.instalator.pl

ABC urządzeń grzewczych na paliwa stałe

zastosowaniu sondy lambda), obsługuje aż do 55 obiegów grzewczych (Biocontrol 3000 ma możliwości sterowania „tylko” sześcioma), dodatkowo może współpracować z: drugim kotłem, systemem solarnym, pompą ciepła, zasobnikami buforowymi czy też zasobnikami c.w.u. Wszystkie procesy są przeprowadzane automatycznie, a zastosowanie zapalarki w kotle pozwala na włączanie i wyłączanie kotła bez potrzeby pracy palacza, co sprawia, że kocioł pracuje całkowicie automatycznie - zapala się i wygasza w zależności od zapotrzebowania ciepła. Nie istnieje dla naszych kotłów potrzeba podtrzymania płomienia, a co za tym idzie - mamy oszczędności w postaci paliwa, które pozostaje na dłużej. Dla użytkowników sterownika Biocontrol 3000 też mamy rozwiązanie do prostej wizualizacji i zdalnego sterowania oferowanego przez T-Control. Jest to moduł ModControl, dzięki któremu możemy w łatwy i prosty sposób podłączyć sterownik Biocontrol 3000 i cieszyć się funkcjonalnością T-Control’a. Oprócz kotłów Firematic i Pelletstar ciągle posiadamy w naszej ofercie kotły Firestar Lambda i Firestar Biocontrol (10-40 kW do zgazowywania szczap drewnianych), Biomatic Biocontrol (300-500 kW do spalania zrębek drzewnych, peletu i brykietu), Biofire Biocontrol (500-1500 kW do spalania zrębek drzewnych, peletu i brykietu), zbiorniki do magazynowania ciepła PSP 200-5000 l (większe na zamówienie), zasobniki c.w.u. 3001000 l, pompy ciepła (woda-woda, glikolwoda, powietrze-woda). Dużym udogodnieniem dla naszych klientów jest również modułowy system nagarniaczy piórowych do kotłów Firematic, Bio-

ABC Magazynu Instalatora

nr 82015

ABC urządzeń grzewczych na paliwa stałe

Viessmann Głównym obszarem zastosowania kotłowni opalanych biomasą jest wytwarzanie nisko- i wysokotemperaturowej wody grzewczej, oleju termalnego oraz nisko- i wysokoprężnej pary. Tym samym kotły Viessmann o mocy od 25 do 13000 kW znajdują szerokie zastosowanie, np. w nowych i modernizowanych domach jedno- i wielorodzinnych, w hotelach, szkołach, tartakach, fabrykach mebli, po osiedla miejskie i wiejskie, ciepłownie, a na elektrowniach prądotwórczych kończąc. ● Viessmann Holzheiztechnik GmbH - Vitoligno 250-S jest kotłem z ręcznym załadunkiem paliwa, zgazowującym drewno w polanach o długości do 50 cm (kotły o mocy od 40 do 95 kW) i polana do 100 cm (od 85 do 170 kW). Może być również uzupełniany drewnem odpadowym w kawałkach, zrębkami, korą, brykietem drewnianym oraz drewnem odpadowym z trocinami (np. odpady stolarskie). Najwyższą sprawność pracy, do 92%, osiąga przy spalaniu drewna sezonowanego o wilgotności od 15 do 25%. Może stanowić jedyne źródło ciepła lub współpracować z kotłem gazowym czy olejowym. Nie jest wymagany minimalny ciąg kominowy, bo kocioł wyposażony jest w wentylator wyciągowy spalin, o cichej pracy i wysokiej trwałości. Niepotrzebne są dodatkowy regulator powietrza lub ogranicznik ciągu kominowego. Vitoligno 250-S standardowo wyposażony jest w układ podwyższania temperatury wody powracającej do kotła. Sterowanie procesem spalania, również podczas rozpalania i wygaszania kotła, realizowane jest przez sondę Lambda i regulowane klapy powietrza. Dzięki temu uzyskuje się czyste i efektywne spalania drewna. Charakterystyka kotłów Vitoligno

250-S - moc grzewcza: od 40 do 170 kW, sprawność: do 92%, temperatura spalin przy mocy nominalnej: do 180°C, temperatura wody na zasilaniu: do 100°C, ciśnienie robocze: do 3 barów, komora załadunku paliwa: od 180 do 500 l. - Vitoligno 250-F jest urządzeniem o podobnej konstrukcji co Vitoligno 250-S, ale o bardziej uniwersalnym zastosowaniu i większym komforcie obsługi. Może być ręcznie uzupełniany drewnem lub za pomocą podajnika, automatycznie zasilany wszystkimi paliwami drewnopochodnymi, suchymi i wilgotnymi: peletem, zrębkami z drewna odpadowego i leśnego, jak również brykietem drzewnym. W trybie automatycznego zasilania paliwem zapalanie odbywa się automatycznie elektryczną dmuchawą gorącego powietrza. Pionowe powierzchnie wymiany ciepła są automatycznie i regularnie czyszczone przez napędzane silnikiem sprężyny śrubowe. Dmuchawa spalin o regulowanych obrotach zaprojektowana została specjalnie do opalania drewnem i pracuje bardzo cicho. Wytworzone przez nią podciśnienie skutecznie zapobiega cofaniu się ognia i zapewnia komfortowe dokładanie paliwa przy zasilaniu ręcznym. Charakterystyka kotłów Vitoligno 250-F przy opalaniu drewnem/zrębkami - moc grzewcza: 49/35, 75/52 i 100/70 kW (100 kW przy drewnie/70 kW przy opalaniu zrębkami), sprawność: do 91,7%/do 92,4% przy zrębkach, temperatura spalin przy mocy nominalnej: do 145°C/136°C, temperatura wody na zasilaniu: do 100°C, ciśnienie robocze: do 3 barów, komora załadunku paliwa: od 180 do 255 l, maksymalna zawartość wody zrębków leśnych: do 35% (W35), wielkość zrębków G50 (> 5 cm).

www.instalator.pl

nr 82015

z dolnego podawania paliwa do paleniska, jak również korzyści z zastosowania rusztu zewnętrznego z dopalaniem paliwa i odpopielaniem. Podajnik ślimakowy dostarcza na przykład zrębki do paleniska, gdzie są wstępnie suszone. Na ruszcie zewnętrznym zostają one całkowicie wysuszone i odgazowane. Gaz drzewny, w odpowiedniej proporcji z powietrzem pierwotnym, jest następnie spalany w komorze spalania. Charakterystyka kotłów Vitoflex 300-UF - w pełni automatyczne spalanie z paleniskiem rusztowym, moc cieplna: 390 do 1250 kW. Uniwersalne zastosowanie: drewno suche (wilgotność 10%), mokre (do 50%.), sprawność: do 92%, dopuszczalna temperatura zasilania: do 100°C, dopuszczalne ciśnienie pracy do 6 barów. ● Viessmann Holzfeuerungsanlagen GmbH Drugą grupę kotłów na biomasę Viessmann Viessmann Holzfeuerungsanlagen GmbH stanowią urządzenia w zakresie mocy od 110 do 13000 kW, o sprawności do 89-91%. Zasilane niemal każdym rodzajem paliwa - od suchego po świeże (o wilgotności do 50, 60, a nawet do 100%). Viessmann dostarcza również kotły projektowane indywidualnie na potrzeby konkretnej inwestycji. Bardzo solidnie i grubo (trzykrotnie) izolowane i wyłożone szamotówką palenisko oraz optymalnie usytuowane systemy nadmuchu powietrzem (podgrzanym) pozwalają na spalenie materiału o różnej wilgotności z wysoką sprawnością i redukcją zanieczyszczeń w spalinach od 25 do 90% poniżej dopuszczalnych norm UE.

ekspert Krzysztof Gnyra Viessmann Sp. z o. o. www.viessmann.pl

www.instalator.pl

Krzysztof Gnyra

☎ 602 231 407 @ kgnyra@gmail.com

ABC urządzeń grzewczych na paliwa stałe

- Vitoflex 300-RF to w pełni automatyczny kocioł grzewczy na drewno, o mocy: od 100 do 540 kW, z rotacyjną komorą spalania, służący do spalania peletu, trocin i zrębków drzewnych o maksymalnej wilgotności: do W35. Kocioł Vitoflex 300-RF, ze spalaniem rotacyjnym jest szczytowym osiągnięciem techniki spalania drewna. Podajnik ślimakowy dostarcza paliwo na ruchomy ruszt w celu jego odgazowania (proces dopływu powietrza pierwotnego regulowany sondą Lambda). Unoszące się gazy palne, za pomocą dmuchawy rotacyjnej, są mieszane w dokładny sposób z przemieszczającym się obrotowo wtórnym powietrzem do spalania. Gwarantuje to perfekcyjne wymieszanie powietrza z gazami palnymi i czyste spalanie. Kotły Vitoflex 300-RF mogą być dostarczane w wersji kotłowni kontenerowej i stanowią w razie potrzeby mobilne źródło ciepła. Może to być też kotłownia kontenerowa jako stałe źródło ciepła, w przypadku modernizacji obiektu lub braku miejsca na kocioł opalany drewnem wraz z wymaganym osprzętem. Charakterystyka kotłów Vitoflex - w pełni automatyczne spalanie z rotacyjną komorą spalania: od 100 do 540 kW; paliwo: pelet, trociny i zrębki o wilgotności maksymalnej do 35%, sprawność: do 92%, temperatura zasilania do 100°C, ciśnienie pracy do 3 barów. - Vitoflex 300-UF jest najwyższej jakości konstrukcją dla trudnych warunków eksploatacji. Przeznaczony jest do spalania drewna opałowego o wilgotności do 50%. Kocioł Vitoflex 300-UF zawiera rozwiązanie łączące w sobie ruszt podsuwowy, palenisko z rusztem wewnętrznym i ruszt zewnętrzny. Dzięki temu uzyskuje się korzyści

ABC Magazynu Instalatora

nr 82015

Powietrze w kotłowni

Dorota Węgrzyn

ABC wentylacji

● Na

co zwrócic uwagę projektując wentylację do kotłowni na paliwo stałe?

Zadaniem wentylacji w kotłowniach na paliwa stałe i w pomieszczeniach z kominkami jest: ● dostarczenie odpowiedniej ilości powietrza do całkowitego spalania paliwa i wentylacji, ● niedopuszczenie do nagromadzenia się szkodliwych gazów powyżej dopuszczalnego NDS, ● wyeliminowanie zagrożenia dla osób obsługujących kotłownię. Aby zapewnić całkowite spalanie paliwa w paleniskach, należy doprowadzić większą ilość powietrza, niż jest to teoretycznie potrzebne. Stosunek rzeczywiście doprowadzonej ilości powietrza L do Lt (teoretycznej) nazywamy współczynnikiem nadmiaru powietrza - l. L = l * Lt [m3/kg paliwa] Lambda dla palenisk z ręcznym zasypem paliwa (kotły, kominki) wynosi 1,5 do 2.

Teoretyczne zapotrzebowanie powietrza do spalenia paliwa (z pominięciem siarki ze względu na niewielkie ilości występujące w paliwach) wynosi: Lt = 8,88 C + 26,44 H - 3,33 O [m3/kg paliwa], gdzie: C - węgiel, H - wodór, O - tlen oznaczają zawartość ww. pierwiastków [kg/kg paliwa]. Przykładowo dla wynosi: - dla węgla kamiennego: 1,4 do 2, - dla pyłu węglowego: 1,25 do 1,35, dla innych stałych paliw danych należy poszukiwać w literaturze fachowej. Można przyjąć, że teoretyczne zapotrzebowanie powietrza do spalania paliw stałych wynosi: Lt = ~1 m3 na 1163 W lub Lt = (1,01 * Qi)/1000 + 0,5 [m3/kg paliwa], gdzie: Qi - wartość opałowa paliwa stałego [kcal/m3] (kcal należy przeliczyć z odpowiedniej jednostki zgodnej z obowiązującym układem SI). W innych opracowaniach można obliczyć tę wartość wg innych wzorów. Uważa się, że wentylacja szczelinowa, tj. napływ powietrza przez nieszczelności stolarki otworowej (drzwi, okna), lub okresowe przewietrzanie pomieszczeń z kotłami i kominkami przez otwieranie okien lub drzwi nie mogą spełnić zadania. Zadanie to mogą spełnić:

www.instalator.pl

nr 82015 ●

wietrza zewnętrznego, zabezpieczony siatką, niezamykalny, o przekroju co najmniej 20 cm2, zamontowany nie wyżej niż 30 cm nad posadzką (górna krawędź), lecz dolna krawędź otworu wlotowego - czerpni powietrza - powinna być na wysokości 2 m powyżej poziomu terenu. Otwór wywiewny, niezamykalny, umieszczony pod stropem kotłowni ma mieć przekrój co najmniej 25% wielkości przekroju komina spalinowego, lecz nie mniej niż 140 x 140 mm. Kanał wywiewny wykonany z niepalnego materiału jest wyprowadzony nad dach budynku. ● Dla kotłów powyżej 25 kW - zalecenia jak wyżej oraz dodatkowo: - dla pomieszczenia składu paliwa należy wykonać wentylację wywiewną o krotności 1 w/h, ● dla składu żużla - wentylacje jw., lecz o k = 3 w/h. Przy projektowaniu wentylacji w kotłowniach na paliwa stałe kierujemy się zasadami: ● pole przekroju otworów nawiewnych powietrza zewnętrznego musi być nie mniejsze od 50% pola poprzecznego komina, ● w przypadku kotłów z otwartą komorą spalania, także kominków, powietrze do spalania pobieramy z pomieszczenia, lecz dostarczamy go z zewnątrz przez otwory w ścianach zewnętrznych. Powietrze to służy również do wentylacji pomieszczenia. ● w przypadku kotłów z zamkniętą komorą spalania powietrze do spalania pobieramy z zewnątrz kotłowni. Ponadto dodatkowo należy wykonać wentylację naturalną nawiewno-wywiewną.

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

Dorota Węgrzyn

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

ABC wentylacji

wentylacja grawitacyjna z wykorzystaniem przewodów wentylacji grawitacyjnej, które dla lepszej skuteczności umieszczone powinny być przy kanale spalinowym oraz napływem powietrza zewnętrznego przez otwory w ścianach zewnętrznych (dotyczy to kotłowni z kotłami z otwartą komorą spalania, kominków, pieców węglowych), ● wentylacja mechaniczna nawiewna połączona z grawitacyjną wentylacją wywiewną (tylko dla kotłów z zamkniętą komorą spalania), ● wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna w połączeniu z automatyką kotłów - dla każdego rodzaju kotłów. Dla kotłowni na paliwa stałe, w zależności od mocy zainstalowanego źródła ciepła, projektuje się wentylację: ● Dla kotłów do 10 kW, które mogą być zamontowane na poziomie ogrzewanych pomieszczeń, w pomieszczeniu niebędącym pomieszczeniem mieszkalnym i mającym kubaturę nie mniejszą niż 30 m3 i 4 m3/kW zamontowanej mocy, ilość powietrza nawiewanego zewnętrznego musi wynieść co najmniej 10 m3/h na 1 kW nominalnej mocy. Nawiew przez niezamykalny, osiatkowany otwór o powierzchni 200 cm2, wywiew przez otwór niezamykalny grawitacyjny o wymiarach 140 x 140 mm umieszczony pod stropem; wywiew nad dach. Dla poprawienia skuteczności działania wentylacji grawitacyjnej dobrze jest usytuować go przy kanale spalinowym. ● Dla kotłów do 25 kW - montaż powinien być wykonany jw. lub na kondygnacji podziemnej. Strumień powietrza nawiewanego powinien wynosić minimum 1,6 m3/h na 1 kW mocy nominalnej. Otwór nawiewny po-

ABC Magazynu Instalatora

nr 82015

ABC chemii budowlanej

Zaprawa na kominek Na początku kilka słów o zaprawach szamotowych, bo to one utożsamiane są z paleniskami, piecami czy kominkami. Zaprawy te należą do grupy zapraw ogniotrwałych, do których zaliczają się także zaprawy wysokoglinowe czy andaluzytowe mające zastosowanie przemysłowe. Są one odporne na temperatury przewyższające 1000°C. Szamot to jeden ze składników zaprawy szamotowej - jest to przepalona, spieczona glina ogniotrwała, poddana następnie zmieleniu. Innymi składnikami zapraw są surowa glina oraz dodatki, takie jak cement portlandzki czy szkło wodne potasowe. Szamot oraz glina odpowiadają za odporność ogniową oraz za połączenie, a właściwie spieczenie (związanie ceramiczne), elementów szamotowych po osiągnięciu odpowiedniej temperatury. Cement zaś powoduje wstępne związanie zaprawy oraz wstępne związanie elementów szamotowych do czasu, aż zostaną spieczone. Dodatek szkła wodnego powoduje podniesienie odporności kwasowej. Zaprawy szamotowe klasyfikuje się wg zawartości tlenku glinu Al2O3 (38%, 33%, 30%, 28%, 17%). Zaprawy te przeznaczone są do łączenia tylko wyrobów szamotowych. Do innych elementów, np. cegieł klinkierowych tworzących, np. obudowę kominka, wykorzystuje się zaprawy do klinkieru (tradycyjne cegły czy cegły klinkierowe nie są ogniotrwałe i po kilku cyklach wygrzewania >1000°C będą pękać). Łączenie, murowanie elementów, cegieł szamotowych jest podobne do tradycyjnego murowania i polega na zmieszaniu zaprawy z wodą, zmoczeniu wodą elementów szamotowych, wykonaniu warstwy kontaktowej z zaprawy na elemen-

cie, naniesieniu jej w grubości kilku milimetrów (zaprawa ma związać ceramicznie poszczególne elementy szamotowe i nie ma konieczności nanoszenia warstwy 1-2 cm, tak jak w przypadku tradycyjnego murowania). Podczas murowania zaprawami szamotowymi musi być zachowany odpowiedni reżim technologiczny - zaprawy wymieszanej z wodą i niewykorzystanej, wstępnie stwardniałej, nie można zmieszać z nową porcją zaprawy, nie można dodać wody w celu poprawy konsystencji. Wśród wyrobów o wysokiej odporności ogniowej możemy spotkać się z gładziami i tynkami oraz specjalistycznymi fugami zduńskimi (wszystkie wyprodukowane w oparciu o szamot i glinę). Dostępny jest także specjalistyczny beton zduński do formowania na miejscu budowy niestandartowych elementów. Charakteryzuje się on bardzo szybkim przyrostem wytrzymałości, co umożliwia budowę pieca już po 24 h od wykonania danego odlewu. Innymi wyrobami ogniotrwałymi są kity. Są one jednymi ze składników tak coraz bardziej popularnych systemów kominowych. Kit w tym przypadku przeznaczony jest do łączenia poszczególnych elementów ceramicznego wkładu. Kity mogą być gotowe do stosowania w wygodnych kartuszach lub też do przygotowania w miejscu budowy (zmieszanie z wodą w zalecanych przez producenta proporcjach). Należy pamiętać o przygotowaniu podłoża, czyli tak jak w przypadku szamotu - zwilżenia elementu ceramicznego wodą. Jest to ważna czynność, zapobiegająca przesuszeniu kitu i utraceniu jego właściwości technicznych.

www.instalator.pl

nr 82015

www.instalator.pl

ne” nie oznacza jednak, że odporne na długotrwałe działanie ognia od źródeł ciepła o wysokiej temperaturze spalania (węgiel, koks). Zaprawy murarskie możemy ze spokojem stosować do wymurowania obudowy i cokołu kominka (tu temperatury nie są przecież tak wysokie jak w palenisku) czy przydomowego grilla. Krótkotrwałe nagrzewanie węglem drzewnym nie zagrozi trwałości konstrukcji grilla. Oprócz zwykłych cegieł czy ozdobnego klinkieru kominki okłada się często płytami kamiennymi czy płytkami klinkierowymi. W takim przypadku stosuje się kleje do płytek lub kamienia o wysokiej elastyczności (klasy S1 lub S2 normy PN-EN 12004). Dzięki temu zachowana będzie przyczepność przy podwyższonej temperaturze. Stale działająca wysoka temperatura jest najbardziej destrukcyjna dla przyczepności płytki do podłoża. Jak pokazują badania laboratoryjne, przyczepności klejów po starzeniu termicznym są często niższe niż po przejściu cykli mrozowych, dlatego tak ważne jest stosowanie klejów z wyższej półki. Starzenie termiczne kleju to jego sezonowanie w temperaturze 70°C, czyli dość wysokiej. Takie temperatury nie są przekraczane na obudowie kominka. Tak jak zaprawy murarskie, tak i kleje klasyfikowane są odpornością ogniową, takimi samymi klasami. Większość wyrobów to produkty klasy A1. Klej musi mieć zastosowanie zgodne z podłożem, na jakie będzie aplikowany oraz z rodzajem przyklejanej płytki, dlatego zanim się go zastosuje, warto przeczytać jego kartę techniczną. Z klejami do płytek ściśle związane są fugi - tu też stosujemy wyroby tradycyjne, cementowe, dostosowane do szerokości spoiny. Warto wybrać wyrób, w którym producent deklaruje elastyczność, dzięki temu spoina nie będzie pękać pod wpływem zmiennych cykli temperatury. Bartosz Polaczyk

ABC chemii budowlanej

W ten prosty sposób przechodzimy do wyrobów znanych z powszechnego użycia. Oprócz ceramicznego rdzenia systemy kominowe składają się z odpowiednio ukształtowanych pustaków ceramicznych, keramzyto-betonowych czy innego rodzaju tworzywa w zależności od producenta systemu. Elementy te łączy się za pomocą zaprawy cementowo-wapiennej, czyli popularnej zaprawy murarskiej. Najważniejsza w tym przypadku jest wytrzymałość mechaniczna zaprawy (na ściskanie), czyli jej marka. Zwykle producenci danego systemu podają minimalną markę zaprawy - jest to najczęściej zaprawa minimum marki M2,5 czyli o wytrzymałości na ściskanie 2,5 MPa, dlatego też najlepiej skorzystać z gotowych mieszanek. Wykonując zaprawę własnoręcznie, musimy posiadać wiedzę na temat proporcji cementu, wapna i kruszywa, odpowiedniej do osiągnięcia konkretnej wytrzymałości. Na rynku dostępne są także zaprawy przygotowane przez producenta systemu kominowego. W takim przypadku najlepiej z nich skorzystać (system to system i lepiej nie zastępować poszczególnych składników). Jeżeli wymagana jest odporność na kwas, to stosuje się zaprawy czysto cementowe, które, tak jak w przypadku zapraw szamotowych, mogą być uszczelnione szkłem wodnym. Zaprawami cementowymi pracuje się trudniej niż cementowo-wapiennymi ze względu na niską ich plastyczność. Na zaprawy murarskie obowiązuje norma PN-EN 998-2 „Wymagania dotyczące zapraw do murów. Część 2: Zaprawa murarska.” W normie tej zawarty jest parametr odporności ogniowej, jaki powinno przypisać się zaprawie. Na klasyfikację ogniową wpływa skład zaprawy, głównie dodatków modyfikujących, które są palne. Najczęściej jednak ich ilość jest niewielka i nie ma wpływu na obniżenie klasyfikacji. Wydaje się, że wszystkie zaprawy murarskie sklasyfikowane są najwyższą klasą odporności A1 (wyroby niepalne). „Niepal-

ABC Magazynu Instalatora

nr 82015

ABC wentylacji

Instalacje oddymiające Jednym z największych zagrożeń, na które narażeni mogą zostać użytkownicy budynków, jest wybuch pożaru. Podczas projektowania i wykonywania budynków należy dołożyć wszelkich starań, żeby zapewnić możliwie najlepsze warunki ewakuacji osób przebywających w budynku podczas pożaru oraz uniemożliwić rozprzestrzenianie się ognia, dymu oraz gazów do sąsiednich stref pożarowych. Podstawowym narzędziem, mającym umożliwić skuteczną ewakuację oraz przeprowadzenie akcji gaśniczej, są instalacje wentylacji oddymiającej. Ze względu na budowę, funkcję oraz zastosowanie można wyróżnić trzy podstawowe grupy takich instalacji. Pierwszą grupę stanowią instalacje służące zabezpieczeniu pionowych dróg ewakuacyjnych Służą temu instalacje zapobiegające zadymieniu (np. systemy różnicowania ciśnienia). Druga grupa to mechaniczne instalacje służące usuwaniu dymu z rozległych stref pożarowych (np. garaży podziemnych) lub korytarzy ewakuacyjnych. Najczęściej są to instalacje kanałowe lub strumieniowe. Do trzeciej grupy możemy zaliczyć wszelkiego rodzaju instalacje oddymiania grawitacyjnego (klapy oraz okna oddymiające) stosowane w przypadku, gdy istnieje możliwość usuwania dymu bezpośrednio z obszaru strefy pożarowej, np. przez dach budynku. W jednym budynku często występują instalacje różnego typu. Projekty instalacji oddymiających zawsze tworzone są indywidualnie dla konkretnego obiektu. Punktem wyjściowym powinny być wytyczne oraz schemat pożarowy opracowane przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. Podczas tworzenia instalacji należy posiłkować się obliczeniami oraz

wynikami symulacji pożaru przeprowadzanymi z użyciem technik CFD. Instalacje oddymiające często pełnią również inne funkcje (np. instalacji bytowej, instalacji usuwania CO), jednak zawsze nadrzędną funkcją musi pozostać umożliwienie ewakuacji osób z zagrożonego budynku. Należy również pamiętać o zapewnieniu odpowiedniej ilości powietrza rekompensującego powietrze usuwane przez instalacje oddymiające. Podstawy prawne stosowania instalacji wentylacji oddymiającej zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki oraz ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 roku (Dz. U. 02.75.690) wraz z późniejszymi nowelizacjami, zwłaszcza z dnia 12 marca 2009 roku (Dz. U. 09.56.461). Od budynków oraz urządzeń z nimi związanych wymaga się, aby ograniczały rozprzestrzenianie się ognia oraz dymu w razie pożaru (zgodnie z §207.1). Podstawą do spełnienia tego wymagania jest prawidłowy projekt budynku wraz z instalacjami. Stosowanie instalacji oddymiającej w niektórych przypadkach jest obligatoryjne (np. w garażach zamkniętych o powierzchni powyżej 1500 m2 zgodnie z §277.4, klatkach schodowych i przedsionkach pożarowych w budynkach wysokościowych zgodnie z §246.2, w krytym ciągu pieszym - pasażu, do którego przylegają lokale handlowe i usługowe zgodnie z §247.2), natomiast w innych przypadkach związane jest ze zwiększeniem powierzchni strefy pożarowej lub wydłużeniem długości przejścia lub dojścia ewakuacyjnego. Może również umożliwiać obniżenie klasy odporności ogniowej budynków. Projekt in-

www.instalator.pl

nr 82015

www.instalator.pl

danie odporności ogniowej urządzenia przeprowadzane przez jednostki notyfikowane oraz certyfikacja producenta urządzenia. Wyroby te powinny być również odpowiednio oznakowane (znakiem CE lub krajowym znakiem dopuszczenia do stosowania). Do podstawowych błędów związanych z instalacjami oddymiającymi możemy zaliczyć błędy projektowe oraz błędy w wykonaniu. Do najczęściej spotykanych należą: ● brak scenariusza pożarowego lub projekt z nim niezgodny, ● nieodpowiednie wytyczne odnośnie odporności ogniowej stosowanych urządzeń, ● stosowanie w projekcie materiałów i urządzeń nieposiadających wymaganej odporności ogniowej lub nieposiadających wymaganych dokumentów, stosowanie urządzeń bez uwzględnienia ograniczeń wynikających z ich charakteru, ● kolizja z innymi instalacjami, ● wykonywanie instalacji przez osoby nieposiadające odpowiednich kwalifikacji, ● nieprawidłowy montaż elementów instalacji. Piotr Mazur Literatura: 1. Dz. U. rok 2002 nr 75, poz. 690: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki oraz ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 roku wraz z późniejszymi nowelizacjami. 2. Dz. U. rok 2010 nr 109, poz. 719: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów z dnia 7 czerwca 2010 roku. 3. M.P. rok 2004, nr 32, poz. 571: Obwieszczenie Ministra Infrastruktury w sprawie wykazu mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych wraz z zakresem przedmiotowym tych mandatów z dnia 5 lipca 2004 roku. 4. Materiały archiwalne Frapol Sp. z o.o. 5. Dane statystyczne KG PSP wygenerowane w systemie SWD-ST (v. 1.24.9.0) według stanu bazy danych na dzień 08.06.2011 r., (dostęp 13.02.2012 r., http://www.kgpsp.gov.pl).

ABC wentylacji

stalacji oddymiającej jest więc ściśle związany z konkretnym projektem budowlanym. Przykładowe korzyści płynące ze stosowania instalacji wentylacji oddymiającej: ● zwiększenie powierzchni strefy pożarowej ZL o 100% (zgodnie z §227.4), ● zwiększenie powierzchni strefy pożarowej PM o 50% (zgodnie z §229.1), ● zwiększenie długości przejścia ewakuacyjnego o 50% (zgodnie z §237.6), ● zwiększenie długości dojścia ewakuacyjnego o 50% (zgodnie z §256.4). Podobne korzyści można również uzyskać, stosując stałe samoczynne urządzenia gaśnicze wodne. Stosując jednocześnie instalacje wentylacji oddymiającej oraz urządzenia gaśnicze, wodne profity najczęściej można sumować. W praktyce jednak działanie instalacji tryskaczowych często jest podważane. Należy również pamiętać, że instalacja oddymiająca musi być automatycznie uruchamiana przez system wykrywania dymu. W opisanym roz. Ministra Infrastruktury znajdują się również wytyczne odnośnie niektórych elementów mogących wchodzić w skład instalacji oddymiających, np. przewodów, klap oddymiających do przewodów, klap dymowych grawitacyjnych oraz wentylatorów oddymiających. Wytyczne te powinny się pokrywać z wymaganiami postawionymi tym urządzeniom przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. Wszystkie urządzenia służące ochronie przeciwpożarowej zostały ujęte w wykazie mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych. Z tego wynika, że urządzenia te muszą posiadać dopuszczenia do stosowania w budownictwie wydane przez odpowiednie jednostki, a mianowicie certyfikat na zgodność z normą zharmonizowaną lub aprobatą techniczną, krajową lub europejską. Podstawą do wydania takich dokumentów jest ba-

ABC Magazynu Instalatora

nr 82015

ABC ogrzewania

Kondensat w kotle Jakie są krytyczne temperatury eksploatacyjne spalin i wody dla kotła węglowego, pracującego w instalacji centralnego ogrzewania indywidualnego gospodarstwa domowego? Ze strony producentów kotłów wodnych małej mocy wychodzą sugestie, że temperatury eksploatacyjne powinny być stosunkowo wysokie ze względu na żywotność kotła. Użytkownicy kotłów chcieliby te temperatury utrzymywać jak najniżej, w przekonani o minimalizacji tą drogą strat ciepła, czyli zużycia paliwa. Języczkiem u wagi jest w tym przypadku temperatura wykraplania się pary wodnej ze spalin (punkt rosy). Jak wiadomo, w spalinach są również związki kwasotwórcze, które z wodą mogą tworzyć kwasy o silnym działaniu korozyjnym. Chodzi głównie o trójtlenek siarki SO3, który z wodą tworzy kwas siarkowy H2SO4. W instrukcjach obsługi kotłów nierzadkie są zalecenia, aby nie eksploatować kotłów z temperaturą wody poniżej 60°C (także w instrukcjach dla kotłów żeliwnych), przy czym zalecenia te dotyczą nie tylko wody zasilającej instalację c.o., lecz nawet wody powracającej z instalacji do kotła. Widziałem na własne oczy takie instrukcje, gdzie dla wody powrotnej zalecana temperatura to co najmniej 60°C. Nierzadkie są także przypadki instrukcji nakazujących montaż zaworów 3- lub 4drożnych oraz zalecających eksploatację kotłów tylko w zakresie powyżej 50% ich mocy nominalnej. O temperaturze spalin instrukcje nie piszą nic.

Z kolei spore grono wieloletnich użytkowników kotłów twierdzi, że ta korozja wodno-kwasowa to takie „yeti”, którego jeszcze nikt nie widział. Chcieliby prowadzić swoje kotły z temperaturą wody poniżej 40°C, bo to wystarcza do uzyskania w ogrzewanych pomieszczeniach temperatur powyżej 20°C (poza okresem silnych mrozów). Temperatura spalin wylotowych powinna zaś być taka - cytuję jednego z nich - „aby można było pocałować czopuch”. Dość powszechne było - i nawet jest jeszcze do dzisiaj - przekonanie, że niska temperatura spalin wylotowych świadczy o wysokiej sprawności kotła. Stąd bierze się - między innymi - powszechne kupowanie kotłów przewymiarowanych (o mocy nominalnej większej od rzeczywistych potrzeb), w których temperatury spalin wylotowych są niższe dla porównywalnych mocy. Jednak - jak napisałem wcześniej - możliwość wykroplenia się w kotle kwasu siarkowego ze spalin rzeczywiście istnieje. Istnieje, bo mamy tam przecież do czynienia ze spalinami zawierającymi parę wodną i trójtlenek siarki SO3. Jak silne jest to zagrożenie? Spróbujmy się zastanowić. Temperatury początku wykraplania się pary wodnej z mieszaniny gazowej (temperatury punktu rosy) nie da się określić precyzyjnie w postaci jednej konkretnej wartości. Zależy ona od zawartości pary wodnej w mieszaninie gazowej oraz od ciśnienia i składu tej mieszaniny. Daje to dość szeroki obszar możliwych wartości, stąd też obserwować