Poradnik ABC 5/2017

2017

● Równoważenie

instalacji ● Wentylacja basenów ● Lokalizacja wycieków ● Zawory mieszające ● Silikony ● Pompy ciepła ● Szkolenia

nr 52017

Spis treści Optymalny rozdział - 4 Grundfos - 7 Taconova - 8 Herz - 10 Uszczelnienie w instalacjach - 12 Cyrkulacje w instalacji - 15

Spis treści

Pompa w systemie - 16 Jakość wody - 18 Spawanie aluminium - 20 Powietrze na basenie - 22 Lokalizacja wycieku - 25 Naprawa przyłącza - 28 Stal w wymiennikach - 31 Wymiana w gruncie - 32

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 35

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

ABC równoważenia instalacji

Optymalny rozdział Zgodnie z obecnym stanem wiedzy i wykładnią polskiego prawa regulacja przepływu na odbiornikach konieczna jest w każdej instalacji. W przypadku rozległych instalacji, jeśli wymagany jest podział przepływu na kilka sekcji, gałęzi czy pionów grzewczych, konieczne staje się również stosowanie armatury podpionowej.

Armatura regulacyjna przewodowa powinna zapewnić prawidłowy rozdział czynnika grzejnego między wszystkie gałęzie zładu i odbiorniki ciepła w warunkach obliczeniowych, przy wydławieniu zbędnych nadwyżek ciśnienia czynnego w poszczególnych obiegach, zgodnie z ustaleniami projektowymi. Zapewnia to armatura przewodowa ręcznej regulacji oraz zawory przelotowe podwójnej regulacji stosowane u podstawy pionów lub na gałęziach instalacji.

Przepływy i różnice ciśnień, które leżą powyżej dopuszczalnych granic obliczeniowych, mogą powodować zjawiska niepożądane i niedopuszczalne w prawidłowej pracy instalacji. Zawory równoważące oraz regulatory różnicy ciśnień umożliwiają utrzymanie w instalacji odpowiednich parametrów przepływu oraz ciśnienia.

Staranne dobranie średnic rur, zaworów równoważących, pompy i odbiorników ciepła bądź chłodu wystarcza zasadniczo do uzyskania optymalnego rozdziału przepływów w instalacjach grzewczych i chłodzących.

W zakresie armatury podpionowej na rynku oferowane są kompletne systemy. Systemy te są ciągle udoskonalane i rozszerzane, tak aby spełnić oczekiwania rynku, wymogi coraz bardziej nowoczesnych instalacji grzewczych, chłodniczych czy klimatyzacyjnych.

4

W przypadku armatury pionowej już na etapie projektowania konieczna jest odpowiednia i fachowa decyzja odnośnie wyboru zaworów odpowiednich pod względem wymagań i ekonomiczności.

Obecnie producenci oferują armaturę podpionową w zakresie: ● Zaworów równoważących.

Zawory równoważące montuje się na pionach instalacji centralnego ogrzewania lub instalacji chłodniczych. Umożliwiają one dopasowanie przepływów poszczególnych pionów do konkretnego obliczeniowego zapotrzebowania na ciepło. Właściwy dobór zaworów jest bardzo istotny dla ich prawidłowego funkcjonowania i możliwości dokładnego ustawienia przepływu. Skutkiem zastosowania zbyt małych zaworów jest brak możliwości osiągnięcia pożądanych przepływów, a użycia zaworów zbyt dużych - pogarszająca się jakość regulacji w instalacji. Zbyt niskie wartości nastawy wstępnej prowadzą do zwiększenia błędu regulacji, pogorszenia się jej jakości i marnotrawstwa energii cieplnej. ● Regulatorów różnicy ciśnień.

Regulatory różnicy ciśnień są regulatorami proporcjonalnymi, pracującymi bez dostarczania energii z zewnątrz. Przystosowane są do montażu w instalacjach grzewczych lub chłodniczych w obiegach, w których wymagana jest regulacja spadku ciśnienia (w niezbędnym technicznie paśmie proporcjonalności). Zadaniem ich jest utrzymanie różnicy ciśnienia w obiegu w stałym zakresie, tak aby spadek ciśnienia na zaworze termostatycznym (na odbiorniku) był mniejszy od takiej jego wartości, która wywoływałaby hałasy przepływu (> 200 mbarów).

www.instalator.pl

nr 52017

www.instalator.pl

zacji. W okresie eksploatacji istnieje możliwość maksymalizacji efektów oszczędnościowych poprzez m.in. zmniejszenie strat ciepła na przesyle oraz oszczędność na zużyciu energii cieplnej i energii elektrycznej na pompowanie.

Pracujące instalacje centralnego ogrzewania i chłodnicze są tak różne, że też trudno jest zakładać ryczałtowo oszczędności lub zapotrzebowanie na energię. Akceptowalne szacunki bazują na doświadczeniach z przeszłości, z czego około 80-85% instalacji nie została zrównoważona, a tym samym nie spełnia obecnych wymogów. W większości takich sieci zbyt duże ilości czynnika płyną niekontrolowanie. Efektem tego jest zbyt wysoki pobór mocy oraz dodatkowe straty ciepła.

Bazując na średnim zużyciu energii, a także zakładając oszczędności rzędu 5-15%, otrzymujemy oszczędności na poziomie 10 do 30 kWh/(m2 * a) dla budynków mieszkalnych i 6 do 17 kWh/(m2 * a) dla budynków użyteczności publicznej. Przykładowo w budynku mieszkalnym o powierzchni pomieszczeń ogrzewanych 140 m2 i wykorzystaniu źródła ciepła 85% oszczędności rysują się na poziomie 150 do 450 l oleju opałowego rocznie.

Określenie liczbowo korzyści i oszczędności energii wynikających z przeprowadzania równoważenia hydraulicznego jest bardzo trudne. Wiele czynników może mieć negatywny wpływ na systemy rozdziału ciepła.

Również użytkowanie instalacji przez różnych użytkowników może być skrajnie różne.

W temacie oszczędzania energii należy zwrócić uwagę na istotne aspekty: ● Zbyt wysoka temperatura pomieszczeń.

W grzejnikach ze zbyt wysokimi przepływami ma miejsce zbyt wysokie oddawanie ciepła. Zawory termostatyczne, ze względu na to, że nie były dobierane na tak duże przepływy, mogą wydawać dźwięki/szumy.

Użytkownicy otwierają zawory, aby zminimalizować nieprzyjemne dźwięki. W wyniku

5

ABC równoważenia instalacji

Kombinacja regulatora różnicy ciśnień z zaworem równoważącym przejmie funkcję ograniczającą zarówno dla wzrastającego przepływu, jak również rosnącego ciśnienia dyspozycyjnego. ● Regulatorów przepływu.

Regulatory przepływu stosowane są w celu utrzymania ustawionego przepływu.

Są to regulatory proporcjonalne, pracujące bez dostarczenia energii elektrycznej z zewnątrz. Zadaniem ich jest utrzymanie przepływu w stałym zakresie. ● Automatycznie działających zaworów regulacyjno-równoważących.

W zaworach regulacyjno-równoważących zintegrowano funkcje automatycznego ograniczania przepływu (do wartości zadanej ustawionej za pomocą pokrętła) i regulacji wydajności. Służą one do automatycznego równoważenia instalacji oraz do regulacji temperatury pomieszczeń ogrzewanych bądź chłodzonych z użyciem belek sufitowych, urządzeń typu Fan-Coil, konwektorów, systemów centralnego ogrzewania lub ogrzewania podłogowego. W zaworach tych zintegrowano funkcje realizowane dotychczas przez trzy różne zawory.

Element membranowy działa jak regulator różnicy ciśnień, utrzymując stały spadek ciśnienia odkładający się na dwóch zaworach: regulacyjnym (wyposażonym w napęd) i ręcznie obsługiwanym zaworze równoważącym.

Jeśli instalacja wykonana została zgodnie z założeniami projektowymi (w tym zwłaszcza rzeczywiste nastawy wstępne zaworów pokrywają się z danymi projektowymi), to instalacja jest właściwie zrównoważona hydraulicznie. Właściwie wykonana regulacja instalacji prowadzi do zmniejszenia ilości wody krążącej w instalacji, zmniejszenia oporów miejscowych itp. W końcowym efekcie uzyskiwane są znaczne oszczędności w kosztach inwestycyjnych i eksploatacyjnych.

W przypadku instalacji zrównoważonej znacznemu skróceniu ulega okres amorty-

ABC Magazynu Instalatora

ABC równoważenia instalacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

tego do pomieszczeń dostarcza się zbyt dużo ciepła, zostają one przegrzane. Regulacja temperatury pomieszczenia poprzez wentylacje przy użyciu okien prowadzi do jeszcze wyższych strat. ● Zbyt wysoka temperatura zasilania.

Poprzez podwyższenie temperatury zasilania dochodzi w sieci do zwiększenia niepotrzebnych strat źródła ciepła (ciepło promieniowania, ciepło gazów spalinowych).

Również na rurach obserwuje się ponadnormatywne straty ciepła, które powodują np. podgrzanie pomieszczeń piwnicy itp. ● Zbyt wysoka wydajność pomp.

Zwiększanie przepływu na pompie (w celu usunięcia wadliwej pracy instalacji) w przypadku instalacji niezrównoważonej prowadzi do wzrostu zużycia energii. W przypadku zaś obliczeniowego ciśnienia i zmniejszenia o połowę przepływu możliwe są oszczędności energii rzędu 10-20%.

Jak zmniejszyć zużycie energii? ● Obniżenie temperatury pomieszczenia o każdy 1 K powoduje oszczędność energii rzędu 6%. ● Obniżenie spalin o 20 K powoduje spadek strat ciepła rzędu 1,2%. ● Obniżenie temperatury na kotle o 10 K powoduje zmniejszenie strat o 0,25% (zmniejszenie strat związanych z promieniowaniem cieplnym). ● Obniżenie o 10 K średniej temperatury czynnika grzewczego płynącego w rurach powoduje spadek strat ciepła na przesyle o 1,5%.

Biorąc pod uwagę powyższe aspekty, jesteśmy w stanie, w wyniku przeprowadzenia równoważenia hydraulicznego, oszczędzić energię na poziomie 5-15% w odniesieniu do całej instalacji.

Badania pokazują, że w przypadku modernizacji instalacji, dzięki zrównoważeniu instalacji w połączeniu z instalacją pompy regulowanej obrotami, zużycie energii przez pompę obiegową może być zredukowane o 40%.

6

Fachowy dobór oraz montaż instalacji wraz z przeprowadzeniem równoważenia hydraulicznego potwierdza kompetencje firmy projektowej i wykonawczej. Staranne dobranie średnic rur, zaworów regulacyjnych, pompy i odbiorników ciepła bądź chłodu wystarcza zasadniczo do uzyskania optymalnego rozdziału przepływów w instalacjach grzewczych i chłodniczych.

Dokumentacja wykonanej usługi, objaśnienia obsługi zrównoważonej instalacji oraz gwarancja, jakiej udziela firma wykonawcza, dają inwestorowi pewność i bezpieczeństwo. Dodatkowo, dzięki dokumentacji równoważenia hydraulicznego wraz z odpowiednim świadectwem energetycznym, zwiększa się wartość rynkowa danego obiektu. Niezawodność działania instalacji, komfort i wygoda użytkowania przy minimalnych kosztach to cechy charakteryzujące instalację zrównoważoną hydraulicznie.

Joanna Pieńkowska

www.instalator.pl

nr 52017

ABC Magazynu Instalatora

Grundfos z naszej strony. Aplikacja intuicyjnie w sposób prosty i łatwy prowadzi krok po kroku instalatora przez kolejne etapy.

Wynikiem jest dokładnie zrównoważona hydraulicznie instalacja poparta raportem, który można wygenerować i przesłać do odbiorcy. System ALPHA3 jest rekomendowany do instalacji grzejnikowej, ogrzewania podłogowego i systemów mieszanych.

System wyrównoważony hydraulicznie to oszczędności na ogrzewaniu do 10%, a równocześnie zapewnienie komfortu cieplnego we wszystkich pomieszczeniach w domu.

Ważnym argumentem jest dobór pomp o mniejszych parametrach pracy, co skutecznie wpływa również na koszt instalacji. Także zdecydowana większość instalacji w Polsce w domkach jednorodzinnych podlega przeróbce. Zazwyczaj dotyczy to wymiany kotła i grzejników, natomiast przewody, ze względu na zabudowę w przegrodach stałych, pozostają niewymienione. Pomiar parametrów pracy instalacji jest niemożliwy.

System ALPHA3 mierzy rzeczywisty przepływ i straty ciśnienia w każdym obiegu na istniejącej instalacji. Wskazuje również tryb pracy pompy, a dla ogrzewania podłogowego temperaturę czynnika grzewczego.

ekspert Andrzej Zarębski Grundfos Pompy sp. z o. o. www.grundfos.com

www.instalator.pl

Andrzej Zarębski

☎ 661 94 29 71 @ azarebski@grundfos.com

7

ABC równoważenia hydraulicznego

Ponad 85% instalacji grzewczych w Niemczech jest niewyrównoważonych hydraulicznie. W Polsce sytuacja jest na podobnym poziomie. Wielu producentów - nie tylko aparatury regulacyjnej - coraz szerzej podejmuje wysiłki mające na celu zaproponowanie instalatorom systemów, narzędzi do równoważenia instalacji grzewczej w domkach jednorodzinnych, co znacznie obniżyłyby produkcję energii. W Polsce jest ponad 6 milionów domków jednorodzinnych, więc zmniejszenie produkcji energii jest koniecznością, chociażby ze względu na pojawiający się dokuczliwy problem smogu, szczególnie w dużych aglomeracjach.

Firma Grundfos wprowadziła na rynek system do równoważenia hydraulicznego instalacji grzewczych szczególnie rekomendowany w domkach jednorodzinnych - ALPHA3. Głównymi elementami są obiegowa pompa ALPHA3 moduł Alpha Reader oraz aplikacja Grundfos GO Balance. Informacje dotyczące podstawowych parametrów pracy systemu - przepływu oraz straty ciśnienia są mierzone na pompie i przekazywane dogą optyczną do modułu Alpha Reader, który jest przymocowany do pompy, i dalej drogą radiową (transmisja w standardzie Bluetooth Low) do smartfonu. Aplikacja na smartfonie jest bezpłatna i można ją pobrać bezpośrednio

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

ABC równoważenia instalacji

Taconova Wielu instalatorów i projektantów wciąż nie uwzględnia zaworów równoważących podczas budowy instalacji grzewczych. Tymczasem dobrze ustawiona hydraulika jest kluczowym warunkiem optymalnego wykorzystania energii w budynku i równomiernego zaopatrywania w nią wszystkich odbiorników. Zawory równoważące firmy Taconova pozwalają łatwo i dokładnie wyregulować przepływy objętościowe w instalacjach grzewczych zasilanych ciepłą wodą. Odczuwalne i mierzalne efekty zrównoważonego systemu to komfortowe temperatury pomieszczenia i wysoka efektywność energetyczna dzięki oszczędności paliwa grzewczego i mniejszemu zużyciu energii elektrycznej przez pompę. Takie rozwiązanie przeciwdziała również powstawaniu nieprzyjemnych odgłosów w rurociągach i zaworach, z których składa się instalacja. ● Skutki braku wyregulowania instalacji Brak wyregulowania hydraulicznego w systemie grzewczym można od razu odczuć poprzez temperatury panujące w pomieszczeniach. Podczas gdy grzejniki położone bliżej

centrali grzewczej są zasilane nadmiernie, grzejnikom w bardziej oddalonych odcinkach instalacji pozostaje zbyt mały przepływ medium, w efekcie czego pozostają one zimne. Często podejmowanym środkiem zaradczym jest próba podwyższenia wydajności pompy cyrkulacyjnej, co jednak dodatkowo zwiększa nierównomierność rozdziału ciepła. Zastosowanie zaworów równoważących firmy Taconova pomaga efektywnie rozwiązać ten problem. Umożliwiają one łatwe i dokładne wyregulowanie przepływów objętościowych w instalacjach grzewczych zasilanych ciepłą wodą w l/min, co ma na celu równoważenie pionów. ● Korzyści zastosowania zaworów równoważących Zawory równoważące Taconova oferują liczne korzyści istotne zarówno z punktu widzenia instalatora, jak i inwestora, administratora czy w końcu użytkowników budynku, w którym zastosowano system równoważnia hydraulicznego. Pomiar przepływu oparty jest o zasadę pływaka i sprężyny kontrującej. Odczyt następuje na podstawie wskazania dolnej krawędzi pływaka. Element

Fot. 1. Zawór TacoSetter Bypass.

Fot. 2. Zawór TacoSetter Inline.

8

www.instalator.pl

nr 52017

ABC Magazynu Instalatora

Fot. 4. Zawór TacoSetter Bypass Kołnierz.

pomiarowy zintegrowano w korpusie zaworu.

Najważniejsze zalety takiego rozwiązania to: - bezpośrednia wizualna kontrola przepływu (wziernik), - dokładna i szybka regulacja wielkości natężenia przepływu, bez konieczności stosowania wykresów, tabel lub zewnętrznych urządzeń pomiarowych, - niski spadek ciśnienia. ● Dostępne wersje zaworów równoważących Taconova Oferta firmy Taconova obejmuje szeroki wybór modeli przeznaczonych do instalacji o różnych zakresach przepływu. Dzięki temu instalator zawsze może znaleźć najbardziej odpowiedni wariant dla danej sytuacji montażowej.

- TacoSetter Inline to optymalne rozwiązanie w instalacjach o mniejszym przepływie - od 0,3 do 40 l/min. Wartość przepływu pokazywana jest w tym modelu na bieżąco, więc odczytu możemy dokonać w dowolnym momencie.

- TacoSetter Bypass to doskonale znany zawór przeznaczony do instalacji o większym

przepływie. W przypadku największej jego wersji, może to być nawet do 200 l/min. Żeby dokonać odczytu, należy przycisnąć charakterystyczny czerwony element.

TacoSetter Bypass Kołnierz jest zaworem, który stosujemy w przypadku naprawdę dużych instalacji. W zależności od wersji nadaje się on do przepływów od 60 do nawet 650 l/min, a jego waga wynosi od 13,9 do 19,7 kg. Ważna zaletą tego zaworu jest doskonały stosunek ceny do wielkości przepływu, przy jakiej może on pracować.

- TacoSetter Hyline to nowy zawór wykonany z wysokogatunkowego tworzywa sztucznego. Jako jedyny posiada on wbudowane zawory ze skośnym siedziskiem.

Podstawowym zakresem zastosowań przewidzianym przez firmę Taconova jest statyczne równoważenie hydrauliczne obiegów solarnych. W tym przypadku dodatkowym atutem tego rozwiązania jest dowolna pozycja zabudowy oraz odporność materiału na glikol (dla mieszanin o zawartości glikolu do 50%).

ekspert Krzysztof Janowski Taconova Polska Sp. z o.o. www.taconova.com

www.instalator.pl

Krzysztof Janowski

☎ 61 227 84 24 @ polska@taconova.com

9

ABC równoważenia instalacji

Fot. 3. Zawór TacoSetter Hyline.

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

ABC równoważenia instalacji

Herz W odpowiedzi na zmieniające się potrzeby rynku instalacyjnego firma Herz wprowadziła nową rodzinę zaworów regulacyjnych termostatycznych o figurze skośnej serii Stromax 7217 TS-V (rys.). Nowe zawory regulacyjne powstały w ramach działań innowacyjnych oraz jako owoc rozwoju dotychczas oferowanych i cieszących się popularnością zaworów termostatycznych i regulacyjnych Herz. Korpus nowego zaworu oparty jest o sprawdzoną konstrukcję zaworu regulacyjnego nowej generacji Stromax 4017. Wkładka termostatyczna stanowi rozwinięcie znanego i polarnego rozwiązania wkładki termostatycznej serii TS-98V z widoczną nastawą wstępną.

Zasadnicza różnica polega na zmianie jej parametrów. W szczególności dotyczy to zakresu przepustowości i ciśnienia zamknięcia. Rozszerzono kVS zaworu w zależności od modelu od 0,4 do 3,4. Zwiększono różnicę ciśnień, przy której zawór może regulować przepływy. Maksymalna różnica ciśnień, jakimi może być obciążona wkładka termostatyczna przy zamkniętym zaworze, wynosi aż 10 barów, co pozwala

10

na zastosowanie zaworu w instalacjach wody zimnej i ciepłej.

Nowe zawory serii Stromax 7217 TS-V charakteryzują się kompaktową budową, szerokim zakresem regulacji oraz stanowią bazę do tworzenia nowych rozwiązań projektowych w zakresie instalacji. Są funkcjonalne w zabudowie i eksploatacji, uniwersalne w zastosowaniu i elastyczne w rozbudowie. Pozwalają zasilać typowe niskociśnieniowe instalacje grzewcze z zastosowaniem grzejników oraz instalacje wymagające wyższych ciśnień dyspozycyjnych, takich jak instalacje klimatyzacyjne, a także mogą służyć do bezpośredniego zasilania fancoili. Zawory Stromax 7217 TS-V mogą być napędzane typowymi siłownikami termicznymi do regulacji dwupołożeniowej, pulsacyjnej lub ciągłej w standardzie 0-10 V. Posiadają one możliwość dokonania precyzyjnego równoważnia hydraulicznego dzięki wbudowanej we wkładkę nastawie wstępnej o płynnej regulacji. Zastosowanie siłownika termicznego pozwala na odcięcie i regulację przepływu przez układ sterowania nadrzędnego, np. BMS. W warunkach budowy zastosowanie znajduje pomarańczowy kołpak ochronny chroniący przyłącze wkładki termostatycznej, dzięki któremu możemy dokonywać także ręcznej regulacji hydraulicznej lub zamknięcia przez przekręcenia w prawo do oporu.

Nastawa zadawana jest płynnie za pomocą urządzenia nastawczego, wartość nastawy odczytywana jest z podziałki za pomocą wskaźnika. Wartość nastawy można odczytać z charakterystyki hydraulicznej.

www.instalator.pl

nr 52017

Podstawowe parametry pracy zaworów Stromax 7217 TS-V: ● maksymalne ciśnienie robocze: 20 barów, przy temperaturze medium 20°C, ● maksymalna różnica ciśnień: 10 barów, ● minimalna temperatura robocza: -20°C (dla wody z dodatkami przeciwzamrożeniowymi), ● maksymalna dopuszczalna temperatura robocza: 130°C, ● zakres średnic: DN 15 - 20, ● zakres kV: 0,07 - 3,40 m3/h, ● przyłącze wkładki termostatycznej: M28 x 1,5, ● skok grzybka: 3,7 - 4 mm.

Zawór może pracować w instalacjach wykonanych z wykorzystaniem rur stalowych, miedzianych i z tworzyw sztucznych. Firma Herz dostarcza odpowiednie złącza systemowe, zgodnie z odpowiednimi normami przedmiotowymi. Ze względu na poprawną pracę i długowieczność nie zaleca się stosowania doszczelnień przyłączy gwintowanych z konopi.

Opisana rodzina zaworów regulacyjnych termostatycznych Stromax 7217 TS-V stanowi najnowszą generację armatury Herz, zaprojektowaną do optymalnej regulacji instalacji grzewczych i chłodzących.

Przemyślana konstrukcja umożliwia ich szerokie zastosowanie.

ekspert Grzegorz Ojczyk Herz Armatura i Systemy Grzewcze Sp. z o.o. www.herz.com.pl

www.instalator.pl

Grzegorz Ojczyk

☎ 602 766 992

12 289 02 33

@ g.ojczyk@herz.com.pl

11

ABC równoważenia instalacji

Zawory Stromax 7217 TS-V mają korpusy wykonane z mosiądzu odpornego na wypłukiwanie cynku. Zastosowano w nich uszczelnienie typu o-ring z EPDM z wymienną komorą uszczelniającą wykonaną z mosiądzu. Zawory wyposażone są w dwa króćce pomiarowe, które można rozbudować o dodatkowy spust i króciec do podłączenia rurki impulsowej. Zawór posiada wbudowaną na stałe kryzę pomiarową.

Kryza pomiarowa umożliwia ciągły pomiar przepływu, nawet w trakcie zmiany nastawy, bez konieczności wprowadzania nastaw w przyrządzie pomiarowym.

Króćce przyłączeniowe wykonywane są z gwintami wewnętrznymi: ● Dn15 - Rp ½", ● Dn20 - Rp ¾".

Jako czynnik roboczy należy stosować wodę uzdatnioną zgodnie z jedną z norm: PN-93/C04607, ONORM H 5195 lub VDI 2035. Jako czynnik roboczy dopuszcza się wodny roztwór glikolu o stężeniu w zakresie 15-45%. Glikol powinien posiadać certyfikat do zastosowań w instalacjach grzewczych lub/i chłodzących.

Zawory Stromax 7217 TS-V należy zabudowywać na gałązkach zasilających lub powrotnych instalacji, kierunek przepływu czynnika roboczego powinien być zgodny z kierunkiem strzałki na korpusie. Pozycja pracy może być dowolna. Zalecane jest zastosowanie filtra przed zaworem dla wychwytywania zanieczyszczeń. Nowy Stromax 7217 TS-V oprócz doskonałych funkcji regulacyjnych posiada możliwość odcięcia przepływu.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

Uszczelnienie w instalacjach ●

ABC chemii budowlanej

Bartosz Polaczyk ● Jakie

rodzaje uszczelniaczy wykorzystuje się w branży sanitarnej? ● W jakich sytuacjach można stosować silikony? ● Jakie są ich rodzaje? ● Kiedy stosujemy poliuretany?

Uszczelnienia i wypełnienia stosuje się niemal wszędzie, na każdym etapie budowy czy remontu. Dzięki nim można wykonać trwałe uszczelnienie połączenia materiałów, które pracują między sobą, które posiadają odmienne właściwości, gdy chcemy zapobiegać przeciekom czy pęknięciom.

Uszczelniaczy jest bardzo wiele, posiadają bardzo różne cechy wykorzystywane przez fachowców z danej gałęzi budownictwa. I tak np. malarze używają najczęściej akryli, płytkarze silikonów, poliuretanów czy cementowych (wszak fuga poniekąd jest uszczelnieniem), dekarze bitumów i poliuretanów.

12

Akryle Najczęściej wykorzystywane są przy pracach malarskich czy przy wykonywaniu suchej zabudowy wnętrz. Są one raczej wypełniaczami rys niż uszczelniaczami. Produkowane są na bazie wodnych dyspersji żywic akrylowych. Po wyciśnięciu z kartusza utwardzają się poprzez odparowanie wody.

Ich bardzo ważną cechą jest możliwość szlifowania i malowania. Posiadają bardzo dużą przyczepność do podłoży mineralnych, takich jak beton, cegła, tynk, gips, płyty gipsowokartonowe oraz drewno czy kamień. Można nimi wypełniać pęknięcia na farbach czy tynkach. Można wśród nich wyróżnić produkty stosowane wewnątrz, jak i na zewnątrz pomieszczeń oraz produkty specjalistyczne, np. do wypełniania pęknięć w tynkach strukturalnych czy spoinowania narożników płyt g-k. Ich elastyczność jest dosyć ograniczona, a w miarę upływu czasu maleje i przy połączeniach, które pracują (np. połączenie ściany i sufitu), mogą z czasem pękać. Mają też ograniczoną odporność termiczną, zakres jest zależny od producenta i przeznaczenia wyrobu, ale nie przekracza wartości od -25 do +80°C. Ponieważ akryle wiążą przez odparowanie wody, można je stosować w temperaturze dodatniej, zwykle od +5°C, górna granica jest zależna od producenta i czasem może sięgać 40°C. Warto wspomnieć o czasie utwardzania, który zależny jest od temperatury i wilgotności powietrza, grubości warstwy i zwykle nie trwa krócej niż kilka, nawet kilkanaście dni.

Warto o tym pamiętać, ponieważ to, że jest on na powierzchni suchy, nie oznacza, że całkowicie stwardniał.

www.instalator.pl

nr 52017 ●

www.instalator.pl

dbałością o higienę i czyszczenie sanitariatów). Silikony te są tak samo elastyczne jak te kwaśne i tak samo dobrze przyczepne.

W praktyce budowlanej spotyka się podział mas silikonowych ze względu na funkcjonalność, a więc spotykamy: - silikony sanitarne - przeznaczone są do łaźni, łazienek, ubikacji, kuchni, czyli do pomieszczeń o podwyższonej wilgotności.

W swoim składzie muszą zawierać środki zwiększające odporność na działanie mikroorganizmów. Wodo- i mrozoodporne.

- silikony szklarskie - spotykane tu są zarówno te o odczynie kwaśnym (najczęściej), jak i neutralnym. Posiadają zwiększoną przyczepność do gładkich powierzchni.

- silikony budowlane - o szerokim spektrum zastosowań, przeznaczone przede wszystkim do wypełniania zarysowań i pęknięć w murach. Neutralne, nie powodują korozji otaczających materiałów. Mogą być także wykorzystywane do uszczelniania ościeżnic. Wodo- i mrozoodporne.

- silikony do kamienia - do spoinowania i uszczelniania okładzin z kamienia naturalnego, nie powodują jego przebarwienia.

Sposób utwardzania jest neutralny. Wodoi mrozoodporne.

- silikony wysokotemperaturowe – charakteryzują się wysoką odpornością na działanie temperatury, przy krótkotrwałym działaniu nawet do 350˚C, zwykłe silikony posiadają odporność do 150-180˚C. - silikony dekarskie - przeznaczone do uszczelnień obróbek blacharskich. Neutralne. Niektórzy błędnie określają tym mianem wszystkie materiały do uszczelnień dekarskich, nawet takie, które silikonami nie są. Wodo- i mrozoodporne.

- silikony do wanien i brodzików akrylowych – nazwa mówi sama za siebie. Posiadają wysoką przyczepność do tych materiałów (niektóre silikony sanitarne nie radzą sobie z takimi powierzchniami), posiadają spe-

13

ABC chemii budowlanej

Silikony Ich naturalną cechą jest to, że są trwale elastyczne i stanowią ochronę przeciwwilgociową. Bardzo dobrze przyczepiają się do wszystkich materiałów, nie tylko mineralnych, ale także do szkła, białej ceramiki, wyrobów akrylowych, metalu, płytek ceramicznych i wielu innych. Silikonów, w przeciwieństwie do akryli, nie pomalujemy, ale za to możemy wybrać odpowiednią barwą, ponieważ producenci barwią je najczęściej pod kolor fugi cementowej ze swojej oferty. Jednak podstawową cechą, która decyduje o ich właściwościach technicznych, jest sposób utwardzania. Rozróżniamy dwa rodzaje silikonów: kwaśne i neutralne. Oba rodzaje mas sieciują, czyli utwardzają się poprzez kontakt z wilgocią zawartą w powietrzu.

- Kwaśne - w trakcie sieciowania wydzielają kwas octowy. Powoduje to, że w trakcie prac wydziela się specyficzny, mało przyjemny kwaśny zapach. Cechuje je wysoka przyczepność do różnorakich podłoży z wyjątkiem niektórych tworzyw sztucznych.

Silikony te posiadają obniżone pH, co powoduje, że mogą powodować korozję niektórych metalowych elementów oraz betonowego podłoża. Wchodzą także w reakcje z niektórymi skałami, szczególnie pochodzenia wapiennego (marmury), dlatego też do kamienia naturalnego stosowane najczęściej są innego typu wyroby.

- Neutralne - w trakcie utwardzania wydzielają związki chemiczne o odczynie neutralnym, dzięki czemu nie powoduje one korozji metali, betonu czy kamienia naturalnego (dzięki temu możliwość zastosowań wzrasta), nie wydziela się także przykry zapach w trakcie prac. Zwykle są bardziej trwałe od silikonów kwaśnych, mają też mniejsze tendencje do porastania biologicznego (choć ta cecha związana jest nie tylko z samym wyrobem, ale także z umiejętnym nałożeniem masy, a przede wszystkim z

ABC Magazynu Instalatora

ABC chemii budowlanej

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

cjalne dodatki podwyższające odporność na działanie mikroorganizmów (korozję biologiczną). Wodo- i mrozoodporne.

Z krótkiego opisu wyżej wymienionych silikonów widać wyraźnie, że w zależności od typu posiadają zdecydowanie większą odporność na temperaturę niż akryle. Przede wszystkim są trwale elastyczne, a ich odporność na odkształcanie sięga kilkuset procent (odkształcenie przy zerwaniu). Ponieważ silikony twardnieją pod wpływem kontaktu z wilgocią, ich czas twardnienia może być dość długi, przyjmuje się od 1 do 3 mm na 24 godziny, zależny jest od wilgotności powietrza. Tak samo jak większość produktów stosowanych w budownictwie minimalna temperatura stosowania wynosi 5˚C. ● Poliuretany Poliuretany to w skrócie usieciowane polimery. Twardnieją tak jak silikony pod wpływem nie tylko wilgoci zawartej w powietrzu, ale także tej w podłożu. Można je modyfikować, dzięki czemu mogą mieć bardzo odmienne cechy, np. jedne materiały mogą być twarde i sztywne, a inne bardzo elastyczne i miękkie. Charakterystyczną cechą tych materiałów jest odporność na działanie wody, czynników atmosferycznych, rozcieńczone kwasy i zasady, rozpuszczalniki organiczne, oleje, smary. Poliuretany mogą mieć też specjalne cechy, np. pęcznienie pod wpływem wody i takie najczęściej stosuje się do uszczelnień w postaci np. kitu lub specjalnych taśm.

Dzięki temu połączenie jednego elementu z drugim jest bardzo szczelne. Wszelakie kity poliuretanowe wykorzystuje się zarówno do uszczelnień przejść rurowych, instalacyjnych, jak i uszczelnienia szczelin dylatacyjnych, wypełniania rys itp. Uszczelniacze, kity poliuretanowe wykorzystywane są najczęściej do uszczelnienia dylatacji, elastycznego wypełnienia pęknięć. Wykazują one dużo większą odporność na czynniki starzeniowe niż silikony (do uszczelnień obciążo-

14

nych dylatacji silikony mają ograniczone zastosowanie). Kity i uszczelniacze poliuretanowe posiadają bardzo wysokie zdolności do odkształceń, które przewyższają silikony. Podobny do silikonów jest też czas utwardzania, wynoszący ok. 3 mm na dobę, podobne jest też odkształcenie przy zerwaniu. Na sukces tego typu uszczelnień wpływa przede wszystkim wysoka odporność na czynniki starzeniowe i wiele substancji mających destrukcyjny wpływ na inne uszczelniacze oraz bardzo wysoka przyczepność do wszelkich materiałów, także tych o pewnym stopniu zawilgocenia.

Produkty poliuretanowe bardzo często wykorzystuje się jako wyroby wodoszczelne, do izolacji. Bardzo ciekawą cechą poliuretanów jest możliwość ich malowania, oczywiście po całkowitym utwardzeniu. Są one dostępne także w kolorach, choć paleta barw nie jest tak szeroka jak silikonów (w przypadku uszczelnień technicznych kolor nie jest taki ważny). Temperatura ich stosowania jest taka sama jak w wyżej wymienionych wyrobów (silikonów i akryli), odporność na temperaturę także jest bardzo wysoka i zależy od stopnia zmodyfikowania - standardowe wyroby to od ok. -30 do +80˚C. Uszczelnienia można wykonać także z innych surowców, np. z modyfikowanych bitumów. Przeznaczone są do wykonywania uszczelnień dekarskich w pokryciach dachowych, obróbkach blacharskich itp. Są trwale elastyczne po odparowaniu rozpuszczalników. Niektóre rodzaje rozpuszczalników nie są agresywne w kontakcie ze styropianem. Innym uszczelniaczem są np. materiały butylowe (syntetyczny kauczuk), tworzące plastyczne połączenia między łączonymi elementami. Twardnieją one poprzez odparowanie rozpuszczalnika.

Typów uszczelnień jest bardzo wiele, dlatego trzeba umiejętnie je dobrać w zależności od miejsca stosowania, zamierzonego efektu itp.

Bartosz Polaczyk

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

Cyrkulacja w instalacji dzany do zbiornika c.w.u. Podłączenie cyrkulacji wykonywane jest więc na przewodzie dopływowym z zimną wodą. Tym samym króćcem dopływa zimna woda wodociągowa w trakcie poboru wody oraz przepływa woda cyrkulacyjna, gdy poboru wody nie ma. W instalacji trzeba pamiętać o zastosowaniu zaworów zwrotnych dla zapewnienia właściwych kierunków przepływu. Schemat poprawnego podłączenia instalacji cyrkulacyjnej z wykorzystaniem termostatycznego zaworu mieszającego VTA produkcji ESBE pokazany został na schemacie.

W takich instalacjach najczęściej stosuje się zawory mieszające obsługujące kilka przyborów. Wymagana temperatura zmieszania wynosi najczęściej 45-55˚C i nie ma konieczności bardzo dokładnej jej regulacji. Wymagane jest natomiast zabezpieczenie antypoparzeniowe polegające na odcięciu zasilania ciepłą wodą w przypadku awarii zasilania wody zimnej. Do tego rodzaju zastosowań doskonale nadają się zawory serii Basic - VTA320/520.

Jacek Wesołowski

ekspert Jacek Wesołowski ESBE Hydronic Systems www.esbe.pl

www.instalator.pl

☎ 61 85 44 930 @

jacek.wesolowski@esbe.eu

15

ABC ogrzewania - radzi ESBE

W instalacjach c.w.u. bardzo często wykorzystywane są zawory termostatyczne. Mają one za zadanie przygotować odpowiednią temperaturę zasilania i zabezpieczyć użytkowników przed ryzykiem poparzenia gorącą wodą. Dodatkowo, dzięki obniżeniu temperatury zasilania w instalacjach z cyrkulacją, obniżane są straty energii.

W przypadku instalacji c.w.u. wyposażonej w cyrkulację często dochodzi do błędnego podłączenia powrotu cyrkulacji. Instalacja cyrkulacyjna powinna pracować w obiegu zakończonym zaworem mieszającym. Niewielkie przepływy będą występować jedynie od zbiornika do zaworu mieszającego („ciepły” króciec) tutaj dopływ cieczy będzie podnosił temperaturę, rekompensując straty ciepła w instalacji. Nadmiar wody z instalacji cyrkulacyjnej będzie odprowa-

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

ABC ogrzewania

Pompa w systemie Pompa ciepła powietrze-woda może pokryć całkowite zapotrzebowanie ciepła przy zastosowaniu systemu wentylacji mechanicznej z rekuperatorem i czerpiącej powietrze poprzez wymiennik gruntowy. W przypadku niedoboru mocy grzewczej istnieje możliwość automatycznego włączenia się grzałki elektrycznej.

Udział grzałki elektrycznej nie powinien przekroczyć jednak 5% całkowitego rocznego zapotrzebowania energii cieplnej. Z danych klimatycznych Polski - optymalnym punktem jest temperatura zewnętrzna ok. -8ºC. Pompa ciepła o niższej mocy grzewczej niż maksymalne zapotrzebowanie budynku pracuje oszczędniej niż pompa „przewymiarowana“ i zmniejsza całoroczne zapotrzebowanie energii elektrycznej. Przy bliższych analizach okazuje się, że średni roczny współczynnik efektywności całego systemu z powietrzną pompą ciepła jest porównywalny ze współczynnikiem dla systemów gruntowych, a w niektórych przypadkach do systemów ze studnią głębinową. Przy obliczaniu kosztów ogrzewania należy uwzględnić koszty serwisowania systemu grzewczego. ● Wentylacja z odzyskiem ciepła W praktyce projektowania spotykamy najczęściej tendencje przewymiarowywania instalacji wentylacji. Takie podejście pozwala wprawdzie uniknąć zarzutu niedostatecznej ilości świeżego powietrza, prowadzi jednak do nadmiernych kosztów ogrzewania. Zainstalowanie instalacji wentylacji mechanicznej pozwala na zoptymalizowanie dopływu świeżego powietrza do pomieszczeń. Przy obecnych normach termoizolacji budynków proporcje strat ciepła przez przegrody budowlane do strat ciepła na wentylację uległy radykalnej

16

zmianie. W dobrze ocieplonym budynku straty ciepła na wentylację stanowią ok. 50%. W systemie wentylacji grawitacyjnej zużyte ciepłe powietrze z ogrzanych pomieszczeń usuwane jest bezpośrednio na zewnątrz, a więc jest bezpowrotnie tracone. Przy zastosowaniu rekuperatora, tzn. wymiennika powietrze-powietrze, ciepłe powietrze usuwane z pomieszczeń podgrzewa świeże powietrze zewnętrzne nawiewane do pomieszczeń. W zależności od produktu i wydajności powietrza sprawność takich wymienników dochodzi do 80%, co oznacza, że odzyskujemy około 40% całkowitego zapotrzebowania ciepła na wentylację budynku.

Oprócz oszczędności w kosztach ogrzewania budynku zmniejsza to wielkość pompy ciepła. ● Gruntowy wymiennik cipeła Grunt jest „magazynem“ ciepła. Ciepło uzyskane z promieniowania słonecznego i wód opadowych ogrzewa grunt w lecie, powodując, że w zimie na głębokości poniżej 1 m jego temperatura jest wyższa od 0ºC. Przepuszczając przez grunt powietrze w odpowiedniej ilości w wymienniku gruntowym o specjalnej budowie, podgrzewamy je w okresie niskich temperatur zewnętrznych. To podgrzane powietrze możemy wykorzystać do nawiewu do pompy ciepła powietrze-woda, podwyższając tym samym jej współczynnik efektywności. Przy ogólnych rozważaniach można przyjąć, że podgrzanie powietrza o 1 K podwyższa moc grzewczą pompy ciepła o ok. 3%. Zmniejsza więc zapotrzebowanie energii elektrycznej o ok. 3%. Przy zastosowaniu wentylacji mechanicznej z rekuperatorem wymiennik gruntowy spełnia wiele dodatkowych ról. Oprócz podgrzewania powietrza do pompy ciepła podgrzewa także powietrze nawiewane do rekuperatora, stanowi

www.instalator.pl

nr 52017

www.instalator.pl

gruntowym. Pompa ciepła „ładuje“ zasobnik buforowy wody grzewczej wodą o temperaturze zależnej od temperatury zewnętrznej.

Po osiągnięciu wymaganej temperatury następuje wyłączenie sprężarki pompy ciepła.

Pompy obiegowe instalacji c.o. pobierają ciepło ze zbiornika buforowego, obniżając temperaturę wody w buforze. Po spadku temperatury wody następuje włączenie sprężarki pompy ciepła i następuje ponownie proces „ładowania“ bufora. Zasobnik buforowy jest więc bardzo ważnym elementem systemu, regulującym pracę pompy ciepła.

Spełnia on rolę sprzęgła hydraulicznego oddzielającego obiegi instalacji c.o. od obiegu pompy ciepła. Włączanie pompy ciepła zależne jest od temperatury wody w buforze.

Jeśli wodę podgrzejemy innym źródłem ciepła, pompa ciepła nie włączy się. W opisywanym systemie tym innym źródłem ciepła może być kominek z płaszczem wodnym lub system kolektorów słonecznych włączone w obieg bufora. Ze względu na różny charakter zabezpieczenia ciśnieniowego obiegu pompy ciepła i obiegu kominka, obiegi te muszą być rozdzielone wymiennikiem płytowym. W przypadku zastosowania kominka i kolektorów słonecznych obieg wtórny wymiennika i wężownic bufora oraz zasobnika ciepłej wody powinien być wypełniony niezamarzalną mieszaniną wody z glikolem.

Obieg kominka pracować będzie w systemie otwartym, obieg pompy ciepła i instalacji centralnego ogrzewania w systemie zamkniętym. W przypadku zaniku prądu (pompy obiegowe wyłączone) palenisko powinno być automatycznie schładzane wodą z wodociągu płynącą przez wężownicę umieszczoną w kominku. System z wymiennikiem gruntowym może służyć w lecie do schładzania powietrza nawiewanego do kanałowej instalacji wentylacji mechanicznej.

Mirosław Kozłow

17

ABC ogrzewania

też naturalny, biologiczny filtr i nawilżacz powietrza. W okresie letnim temperatura gruntu jest niższa od temperatury powietrza zewnętrznego. Przy zastosowaniu wentylacji mechanicznej powietrze zewnętrzne czerpiemy poprzez wymiennik gruntowy, powodując obniżenie jego temperatury, a więc w ogólnym pojęciu klimatyzujemy pomieszczenia. Odpowiednio dobrany wymiennik gruntowy jest najtańszym inwestycyjnie i najtańszym w eksploatacji klimatyzatorem budynku. ● Ogrzewanie za pomocą kominka Kominek stał się w ostatnich latach popularnym elementem wyposażenia budynków jednorodzinnych. W niektórych domach stanowi on nawet źródło ogrzewania w powietrznym systemie ogrzewania budynku. System ten ma pełne uzasadnienie w domach letniskowych, w których pobyt ludzi ogranicza się do krótkich okresów. Jak już wspomniałem na wstępie, ogrzewanie takie posiada szereg wad, w związku z czym nie jest uwzględnione w systemie ogrzewania pompą ciepła. Istnieje jednak rodzaj kominków z płaszczem wodnym, gdzie energia cieplna wytwarzana przy spalaniu drewna podgrzewa wodę w płaszczu kominkowym. Włączając ten obieg grzewczy do systemu z pompą ciepła, możemy częściowo odzyskać energię cieplną powstałą przy spalaniu drewna. Dzięki kominkowi odzyskujemy przy okazji energię grzewczą, nie może być on jednak podstawowym źródłem ciepła. Ten dodatkowy odzysk ciepła może się wahać w bardzo szerokich granicach, zależnych od przyzwyczajeń, wymagań dotyczących wygody mieszkańców i wielu innych czynników. Przy wykorzystaniu kominka z płaszczem wodnym do zasilania odbiorników ciepła należy go traktować jako kocioł na paliwo stałe i podlega on takim samym normom zabezpieczeń. ● System kompletny Podstawowym elementem systemu jest pompa ciepła powietrze-woda czerpiąca powietrze podgrzane w zimie w wymienniku

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

ABC instalacji wodociągowych

Jakość wody Doboru metod oczyszczania wody stosowanej w przemyśle dokonuje się w oparciu o kryterium parametrów jakości wody surowej oraz docelowej jakości wody.

Procesy wchodzące w skład układów technologicznych uzdatniania to: strącanie, koagulacja, separacja, utlenianie, procesy sorpcyjne, wymiana jonowa, procesy membranowe, procesy biologiczne. W tym artykule chciałbym opisać niektóre z nich.

Procesy sorpcyjne w technologii uzdatniania wody polegają na wiązaniu substancji rozpuszczonych w wodzie (określanych mianem sorbatu) na powierzchni ciała stałego (sorbentu). W technologii uzdatniania wody najczęściej stosowanymi sorbentami są węgle aktywne. Stosowane są w dwóch postaciach: ● jako węgiel pylisty (PWA) - dawkowany jest do wody np. podczas koagulacji, a następnie usuwany z niej w procesie sedymentacji i filtracji, ● jako węgiel ziarnisty albo granulowany (GWA) - węgiel w tej postaci zasypywany jest do filtrów, a oczyszczanie wody ma miejsce w czasie jej przepływu przez takie złoże.

Procesy sorpcyjne służą najczęściej do usuwania z wody substancji zapachowych i niektórych innych mikrozanieczyszczeń organicznych oraz metali ciężkich.

Wymiana jonowa jest procesem wykorzystującym zjawisko polegające na tym, że pewne substancje stałe w kontakcie z roztworem wykazują zdolność do odwracalnej zamiany jednych jonów na inne jony.

Proces ten jest stechiometryczny i odwracalny. Substancje posiadające zdolność wymiany jonów nazywane są wymieniaczami jonowymi albo jonitami.

18

Jonity zdolne do wymiany kationów nazywa się kationitami. Jonity zdolne do wymiany anionów nazywa się anionitami.

W praktyce uzdatniania wody kontakt jonitu z roztworem zachodzi najczęściej w warunkach dynamicznych, gdy woda przepływa przez stacjonarne złoże jonitu, rzadziej w warunkach fluidalnych, gdy złoże jonitu jest zawieszone w przepływającym roztworze.

Wymiana jonowa znajduje szerokie zastosowanie w technologii uzdatniania wody dla celów energetycznych i przemysłowych w procesach zmiękczania i/lub dekarbonizacji wody oraz dekationizacji i demineralizacji wody, Zmiękczanie wody na jonitach polega na usuwaniu z niej twardości węglanowej i niewęglanowej, tj. wszystkich jonów wapnia i magnezu w silnie kwaśnym kationicie pracującym w cyklu sodowym przez zamianę ich na jony sodowe: 2 RNa + Ca(HCO3)2 ⇄ R2Ca + NaHCO3.

2 RNa + Mg(HCO3)2 ⇄ R2Mg + 2 NaHCO3, 2 RNa + CaCl2 ⇄ R2Ca + 2 NaCl, 2 RNa + MgSO4 ⇄ R2Mg + Na2SO4.

Dekarbonizacja wody polega na usunięciu z wody tylko twardości węglanowej przy użyciu słabo kwaśnego kationitu pracującego w cyklu wodorowym [6]: 2 RH + Ca(HCO3)2 ⇄ R2Ca + 2 H2O + 2 CO2, 2 RH + Mg(HCO3)2 ⇄ R2Mg + 2 H2O + CO2.

Dekationizacja polega na wymianie wszystkich kationów na jon wodorowy na silnie kwaśnym kationicie w formie wodorowej, natomiast demineralizacja jest kontynuacją dekationizacji, polegającą na całkowitym

www.instalator.pl

nr 52017

www.instalator.pl

do picia z wody zasolonej, a także do oczyszczania ścieków pogalwanicznych.

W procesach biologicznych stosowanych w technologii uzdatniania wody w większości przypadków wykorzystuje się mechanizmy, jakie mają miejsce podczas samooczyszczania się wód naturalnych. Podstawowym warunkiem ich dostatecznej efektywności jest nagromadzenie wystarczająco dużej masy mikroorganizmów zdolnych do przeprowadzenia określonych reakcji. Na przebieg tych reakcji mają wpływ: zawartość tlenu rozpuszczonego, ogólnego węgla organicznego i substancji odżywczych, temperatura oraz pH. W technologii uzdatniania wody mogą być realizowane następujące procesy biochemiczne: aerobowe utlenianie materii organicznej, nitryfikacja (utlenianie azotu amonowego do azotanowego), denitryfikacja (przekształcenie azotanów do azotu cząsteczkowego w środowisku beztlenowym) oraz utlenianie Fe2+ i Mn2+.

Opisane procesy jednostkowe łączy się w układy technologiczne. Ilość i sposób łączenia procesów zależy od jakości wody surowej oraz przeznaczenia wody po uzdatnieniu. Typowym układem technologicznym uzdatniania wód podziemnych jest odżelazianie i odmanganianie realizowane wg prostego schematu: napowietrzanie (odgazowanie i utlenienie Fe2+ oraz Mn2+) - filtracja pospieszna (usunięcie utlenionych form Fe i Mn).

Typowy układ technologiczny uzdatniania wód powierzchniowych usuwa z wody mętność oraz barwę i składa się z następujących procesów jednostkowych: koagulacja (destabilizacja i flokulacja koloidów tworzących barwę i mętność) - sedymentacja (osadzenie wytworzonych aglomeratów) - filtracja pospieszna (oczyszczenie wody z pozostałości aglomeratów). dr Sławomir Biłozor

19

ABC instalacji wodociągowych

usunięciu rozpuszczonych soli przez dodanie do dekationizacji następnego etapu polegającego na wymianie jonowej na silnie zasadowym anionicie w formie wodorotlenowej w celu usunięcia anionów, np.: ROH + H2CO3 ⇄ R2CO3 + 2 H2O. Procesy membranowe polegają na separacji poszczególnych składników wody za pomocą materiału stanowiącego cienką przegrodę (membranę) stawiającą selektywny opór niektórym składnikom wody.

Techniki membranowe stosowane w technologii uzdatniania wody wykorzystują różne mechanizmy separacji składników wody, a mianowicie: ● procesy mikrofiltracji oparte są na mechanizmie sitowym, a ich siłą napędową jest różnica ciśnień po obu stronach membrany; znajdują zastosowanie do sterylizacji wody lub oddzielania materiału komórkowego (przemysł farmaceutyczny), usuwania drożdży z roztworu cukru itp. ● procesy nanofiltracji opierają się na mieszanym mechanizmie dyfuzyjno-sitowym; stosuje się je do oczyszczania wody ze związków organicznych, odbarwiania ścieków, odsalania serwatki itp., ● procesy odwróconej osmozy polegające na dyfuzji cząsteczek rozpuszczalnika (wody) przez półprzepuszczalną membranę pod wpływem ciśnienia przekraczającego ciśnienie osmotyczne (ciśnienie osmotyczne to ciśnienie zewnętrzne równoważące przepływ osmotyczny w układzie roztwór-membrana-rozpuszczalnik); odwrócona osmoza umożliwia odsalanie wody (tj. usuwanie jonów) i jest stosowana m.in. do produkcji superczystej wody w przemyśle farmaceutycznym i elektronicznym, odsalania wody morskiej i odzyskiwania metali ze ścieków, ● procesy elektrodializy, w których dyfuzja przez membrany jonowymienne wymuszana jest potencjałem elektrycznym; procesy te znajdują zastosowanie w produkcji wody

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

ABC narzędzi

Spawanie aluminium W warunkach warsztatowych stosowane są cztery metody spawania aluminium i jego stopów: spawanie gazowe, spawanie łukowe elektrodami otulonymi, spawanie metodą MIG i spawanie metodą TIG. Aluminium, dzięki licznym zaletom oraz atrakcyjnemu wyglądowi, stanowi coraz powszechniej stosowany materiał konstrukcyjny, z którego wykonywane są różnego rodzaju produkty. Tak dużym zainteresowaniem aluminium cieszy się dzięki kilku podstawowym właściwościom, a mianowicie: bardzo małej gęstości (2,7 g/cm3 - dla porównania gęstość stali wynosi - 7,68 g/cm3), doskonałej odporności na działanie korozji atmosferycznej, dzięki czemu elementy aluminiowe narażone na działanie czynników zewnętrznych nie wymagają jakiejkolwiek konserwacji, wysokim właściwościom wytrzymałościowym oraz bardzo atrakcyjnej i w ostatnim czasie modnej barwie.

Doskonałą odporność na korozję atmosferyczną aluminium zawdzięcza warstewce tlenków Al2O3 ściśle przylegającej do powierzchni metalu. Swoją drogą czasami warstewka ta jest wytwarzana specjalnie w sposób kontrolowany w procesie utleniania anodowego. Wówczas, zależnie od przygotowania powierzchni, może być ona błyszcząca lub matowa oraz barwiona prawie w dowolny sposób (np. podłogowe listwy wykańczające).

Przylegająca do powierzchni aluminium warstewka tlenków ma jednak znacząco odmienne od niego właściwości. Temperatura topnienia ww. tlenku wynosi 2050°C (aluminium zalewie 660°C, a stopy aluminium znacznie mniej), zaś gęstość 3,9 g/cm3. Tak więc jego stopienie podczas spawania jest w zasadzie niemożliwe i gdyby nie pewne specjalne zabiegi, unie-

20

możliwiłoby spawanie aluminium. Dodatkowym utrudnieniem, z którego należy sobie zdawać sprawę przed przystąpieniem do procesu spawania, jest wysoki współczynnik przewodnictwa cieplnego [l = 260 W/(m * K) - dla porównania dla stali współczynnik ten wynosi ok 50 W/(m * K)], który utrudnia miejscowe nagrzanie elementu do nadtopienia krawędzi oraz brak barwy nalotowej, tzn. nie jesteśmy w stanie rozpoznać po barwie metalu, jaka jest jego orientacyjna temperatura i często gdy się zorientujemy, że jesteśmy blisko temperatury topnienia, jest już za późno, a ciekłopłynny metal „ucieka” nam z jeziorka spawalniczego.

Kolejną kwestią, która musi być brana pod uwagę przed przystąpieniem do spawania, jest informacja, z jakim stopem mamy do czynienia, ponieważ nie każdy stop jest spawalny. Np. durale (stopy Al-Cu) są materiałami praktycznie niespawalnymi. Stopy serii 7xxx, z których przeważnie wykonane są ramy rowerowe (EN-AW 7005 lub ENAW 7020) wykazują ograniczoną spawalność.

Jednak z dużym prawdopodobieństwem możemy przyjąć, że np. różnego rodzaju profile wyciskane (o przekroju: kołowym, kwadratowym, prostokątnym itd.) wykonane są ze stopu EN-AW 6101, który jest względnie dobrze spawalny.

W warunkach warsztatowych stosowane są cztery metody spawania aluminium i jego stopów: spawanie gazowe, spawanie łukowe elektrodami otulonymi, spawanie metodą MIG i spawanie metodą TIG. ● Spawanie gazowe prowadzi się z zastosowaniem standardowych palników tlenowoacetylenowych płomieniem wyregulowanym

www.instalator.pl

nr 52017

www.instalator.pl

●

Spawanie TIG jest z pewnością najbardziej rozpowszechnioną łukową metodą spawania aluminium i jego stopów. Źródłem ciepła w tym przypadku jest łuk elektryczny, zasilany prądem przemiennym, jarzący się w osłonie gazu obojętnego (argon, mieszanki argon + hel) pomiędzy elektrodą nietopliwą wolframową a materiałem spawanym. Tak więc do spawania aluminium niezbędne jest urządzenie, które umożliwia zasilanie łuku prądem przemiennym. Przy spawaniu prądem stałym z biegunowścią ujemną na elektrodzie, tak jak ma to miejsce podczas spawania stali, nie zachodzi zjawisko katodowego usuwania tlenków. Przy biegunowości dodatniej zjawisko to zachodziłoby, ale wówczas elektroda wolframowa byłaby nadmiernie obciążona cieplnie.

Spoiwo w metodzie TIG podawane jest ręcznie w postaci pręta o średnicy zależnej od grubości spawanych elementów, ale możliwe jest również spawanie bez dodatku spoiwa, a jedynie poprzez zatapianie krawędzi materiału podstawowego. Na rynku dostępna jest cała gama najprzeróżniejszych materiałów dodatkowych do spawania aluminium i jego stopów.

Przygotowanie elementów aluminiowych do spawania jest nieco bardziej restrykcyjne aniżeli w przypadku elementów stalowych i ma niezwykle duży wpływ na jakość złącza.

Z krawędzi spawanych bezwzględnie musi być usunięte wszelakie zatłuszczenie. Mycie powierzchni najlepiej przeprowadzić benzyną ekstrakcyjną lub acetonem. Ponadto na szerokości około 30 mm od krawędzi spawanych należy usunąć warstewkę tlenków w sposób mechaniczny, najkorzystniej za pomocą szczotki drucianej. Podobnie postępujemy z materiałem dodatkowym. Pręty tuż przed spawaniem należy dokładnie odtłuścić, a gdy były one dłuższy czas narażone na działanie powietrza, wówczas tlenki należy usunąć z ich powierzchni mechanicznie. dr inż. Maciej Różański

21

ABC narzędzi

jako nawęglającym (z nadmiarem acetylenu).

Do spawania konieczne jest stosowanie odpowiednich topników (np. gaz-alumin1 lub gaz-alumin2), którymi pokrywa się miejsce złącza oraz spoiwo. Topnik ma na celu rozpuszczenie tlenków aluminium z powierzchni elementu spawanego i zabezpieczenie przed jej ponownym utlenieniem. Pozostałości potopnikowe są silnie korozyjne i muszą być bardzo dokładnie usunięte po procesie spawania. Spoiny wykonuje się jak jedno- lub dwuwarstwowe. Wykonanie spoin wielowarstwowych obarczone jest bardzo dużym ryzykiem powstania pęknięć ● Spawanie łukowe elektrodami otulonymi możliwe jest jedynie przy podłączeniu elektrody do bieguna dodatniego prądu stałego.

Spawanie elektrodami otulonymi jest trudne w realizacji i wymaga sporych umiejętności samego spawacza, gdyż łuk nie jarzy się tak stabilnie, jak podczas spawania stali i często ulega zrywaniu. Ponadto proces może się odbywać jedynie w pozycji podolnej, a dostępny na rynku asortyment elektrod przeznaczonych do spawania aluminium umożliwia w zasadzie jedynie spawanie aluminium technicznego, stopów Al-Si i Al-Mn. ● W spawaniu metodą MIG źródłem ciepła jest łuk prądu stałego, z biegunowością dodatnią na elektrodzie, jarzącego się w osłonie argonu. Przy takiej biegunowości zachodzi intensywne rozbijanie warstewki tlenku Al2O3 z brzegów łączonych elementów. Jako materiał dodatkowy stosuje się najczęściej drut elektrodowy o składzie chemicznym AlMg5 z ewentualnymi niewielkimi dodatkami Zr, Ti, Cr itp. Metoda MIG jest bardzo wydajną metodą umożliwiającą wykonanie złącza w każdej pozycji. Należy pamiętać, że rowki rolki podającej drut aluminiowy muszą być półokrągłe, a średnica końcówki prądowej najkorzystniej o jeden rozmiar większa aniżeli średnica drutu.

Unika się wówczas zbyt częstego przywierania drutu do końcówki prądowej.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

Powietrze na basenie

ABC wentylacji i klimatyzacji

Dorota Węgrzyn ● Jakie

wymagania muszą spełniać urządzenia wentylacyjne przeznaczona na kryte pływalnie? ● Jak określa się bilans ciepła? ● Jak oblicza się ilość powietrza wentylowanego?

W krytych pływalniach należy zapewnić intensywną wentylację ze względu na wytwarzanie się pary wodnej i powstawanie różnych zapachów. Urządzenia wentylacyjne muszą spełniać następujące dodatkowe wymagania: 1. Powinny odprowadzać parę wodną tworzącą się na powierzchni basenu i na wszystkich powierzchniach mokrych.

2. Powinny zapobiegać powstawaniu rosy na zimnych powierzchniach przegród, co może być przyczyną niszczenia, a w efekcie uszkodzenia budynku.

3. Zapewnić częściowe ogrzewanie (pozostałe straty ciepła pokrywane są przez lokalne grzejniki).

22

4. Zapewnić wentylację wszystkich pomieszczeń należących do kompleksu basenu, tj. szatnie, przebieralnie, pomieszczenia do odpoczynku, natryski itp.

5. Wytworzyć nadciśnienie w pomieszczeniu basenu, aby zapobiec infiltracji powietrza z zewnątrz.

6. Zapewnić oczyszczenie powietrza recyrkulacyjnego i zewnętrznego przed nawiewem do pomieszczenia basenu.

7. Zapewnić odpowiednią krotność wymian powietrza: a) w pomieszczeniu basenu krotność wymian powietrza wynika z wymagań co do dopuszczalnej maksymalnej wilgotności powietrza. Jest ona tym mniejsza, im większa jest krotność wymian powietrza; ilość powietrza wentylacyjnego obliczona jest z bilansu zysków i strat ciepła lub dostępnych wskaźników; b) w pływalniach połączonych bezpośrednio z pomieszczeniami natrysków k = 2-5 [W/h], c) gdy pomieszczenia natrysków są oddzielone od pływalni k = 1,5-2 [W/h], d) w pomieszczeniach natrysków k = 25-30 [W/h], temperatura powietrza nawiewanego tn = 40-50 [°C], e) w szatniach i przebieralnia k = 8-10 [W/h], tn = 22-24 [°C], f) w pozostałych pomieszczeniach pomocniczych wg ogólnych zasad projektowania wentylacji.

Wprowadzane do pomieszczenia basenu powietrze jest suche, a więc zdolne do pochłaniania pary wodnej. Projektując wentylację dla pomieszczenia basenu, należy wykonać bilans ciepła (zyski i straty) oraz

www.instalator.pl

nr 52017

Fot. Kolanko ze stali kwasoodpornej do zastosowania w instalacji wentylacyjnej na basenie (fot. z arch. Alnor). * h)]. Konieczność usuwania zapachów określa minimalny udział powietrza zewnętrznego w wentylowanym, który wynosi 8-10 [m3/(m2 3 * h)], co odpowiada ok. 50-60 [m /h] na jedną osobę korzystajacą z basenu. W okresach, kiedy basen jest nieczynny, ilość powietrza zewnętrznego można znacznie zmniejszyć nawet o 50%. Korzystając z dostepnych nomogramów, można określić dla danej ilości powietrza wentylacyjnego wilgotność względną powietrza w pływalni ustalającą się przy różnych udziałach powietrza zewnętrznego. ● Parametry powietrza wewnętrznego Do projektowania wentylacji dla basenu przyjmuje się parametry powietrza: - temperatura powietrza w pomieszczeniu od 26 do 28 [°C],

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

23

ABC wentylacji i klimatyzacji

bilans wilgoci. Ilość powietrza wentylacyjnego możemy obliczyć w oparciu o zyski: 1. zyski ciepła całkowitego, tj. jawnego i utajonego: G = (Qzc)/(iw - in) [kG/h], gdzie: Qzc - ciepło zbędne całkowite [kcal/h], in - entalpia powietrza nawiewanego [kcal/kG], iw - entalpia powietrza wywiewanego [kcal/kG], 2. zyski ciepła jawnego: G = Qzj/[0,24 * (tw - tn)] [kG/h], gdzie: Qzj - ciepło zbędne jawne [kcal/h], tw - wywiewanego lub powietrza w pomieszczeniu [°C], tn - temperatura powietrza nawiewanego [°C] 3. zyski wilgoci: G = 1000 * W/(xw - xn) [kG/h] gdzie: W - sumaryczna ilość wilgoci [kG/h], xw - zawartość wilgoci w usuwanym powietrzu z pomieszczenia [G/kG], xn - zawartość wilgoci w powietrzu nawiewanym do pomieszczenia [G/kG].

Ilość powietrza wentylacyjnego ustalimy po analizie ww. obliczeń i wybierzemy najbardziej niekorzystną wersję.

Prostszym sposobem obliczenia ilości powietrza wentylacyjnego dla basenu jest posłużenie się istniejącymi opracowaniami, wykresami i nomogramami. Można przyjąć, że ilość powietrza wentylacyjnego w odniesieniu do niecki basenu i jej otoczenia (posadzki, jacuzzi) wyniesie 20-30 [m3/(m2

ABC Magazynu Instalatora

ABC wentylacji i klimatyzacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

- temperatura wody niższa o 2-3 [°C] od temperatury powietrza, - maksymalna wilgotność względna f = 70-75%.

Zapobiegamy wykraplaniu się pary wodnej na powierzchni przegród przez odpowiednią izolację ścian zewnętrznych. Przy wilgotności względnej powietrza f = 70% w pomieszczeniu basenu wykraplanie pary wodnej na ścianach wewnętrznych nie nastąpi dla: aw = 5,815 [W/(m2 * h * °C)] i k < 8,141 [W/(m2 * h * °C)], aw = 11,63 [W/(m2 * h * °C)] i k < 1,5119 [W/(m2 * h * °C)], - w narożnikach - aw = 5,815 W/(m2 * h * °C), - dla wewnętrznej powierzchni okien aw = 8,141 [W/(m2 * h * °C)].

Powyższe uzyskujemy, gdy: - zaizolujemy cieplnie szyby w oknach, - izolujemy przegrody od zewnątrz, przez co uniemożliwimy przenikanie pary wodnej do wnętrza ścian i stropów. ● Organizacja wymiany powietrza - Nawiew W zimie na ogół stosuje się dwustrefowy nawiew powietrza: 1. wzdłuż okien od poziomu posadzki, od dołu do góry, pamiętając jednak, aby uwzględnić odchylenie strumienia powietrza, tn = 25-28 [°C], 2. przez nawiewniki umieszczone na wysokości ~4 m. Nawiew od ścian ze-

24

wnętrznych do środka pomieszczenia, tn = 40-50 [°C].

W okresie letnim instalacja wentylacyjna pracuje wyłącznie na powietrzu zewnętrznym, przy czym ustalająca się wilgotność pomieszczenia jest tym mniejsza, im większa jest krotność wymian. Jeśli możemy wyłączyć urządzenie wentylacyjne i przekształcić pływalnię na kąpielisko na wolnym powietrzu, to montujemy otwieralne świetliki, okna i drzwi, a dodatkowo montujemy wentylatory dachowe, które mogą zapewnić intensywniejszą wymianę powietrza.

- Wywiew Wywiew powietrza przez otwory umieszczone w najwyższym punkcie hali nad niecką basenu. Powietrze to powinno być oczyszczone w filtrach i częściowo wprowadzone do obiegu (recyrkulacja).

Pozwoli to na zmniejszenie zużycia energii elektrycznej. Przewody wentylacyjne powinny być wykonane z materiałów odpornych na korozję. Przewody wentylacyjne wywiewne powinny być izolowane cieplnie w celu zabezpieczenia przed skraplaniem pary wodnej zawartej w wywiewanym powietrzu. ● Domowe baseny pływackie Wentylacja w domowych basenach pływackich powinna spełniać takie same wymagania jak wentylacja w halach pływackich, lecz nie muszą być tak rygorystycznie przestrzegane. Baseny domowe są sytuowane na ogół w piwnicach lub na poziomie terenu i wystarczy zastosowanie pokojowego klimatyzatora, który zapewni 2-3 krotną wymianę powietrza. Jest on włączany okresowo w miarę potrzeby. Dla wentylacji większych basenów, np. w hotelach, instaluje się wentylację nawiewno-wywiewną z automatyczną regulacją temperatury powietrza nawiewanego.

Dorota Węgrzyn

www.instalator.pl

nr 52017

ABC Magazynu Instalatora

Lokalizacja wycieku ●

Florian Piechurski

www.instalator.pl

25

ABC instalacji wodociągowej

Usuwanie przecieków wody wymaga znajomości przyczyn, które je powodują, co pozwala na wybranie najwłaściwszych środków i sposobów lokalizacji przecieków oraz skuteczniejsze prowadzenie kompleksowych poszukiwań i napraw. W poniższym artykule przedstawię zestawy do wykrywania wycieków wody w instalacjach wodociągowych.

W skład zestawu do wykrywania wycieków wody wchodzą takie urządzenia jak: ● Laska nasłuchowa - to najprostszy przyrząd/urządzenie do poszukiwania wycieków. Jest pomocna w tradycyjnej metodzie wyszukiwania nieszczelności sieci. Wyjątkowo proste urządzenie i niemal zawsze niezawodne.

Posługiwanie się nim wymaga jednak dużego doświadczenie i lat praktyki. Działa we wszystkich warunkach, jednak selekcja dźwięków pochodzących z nieszczelności w niektórych warunkach jest utrudniona lub niemożliwa.

Lokalizator podziemnych instalacji wykrywa sygnały indukujące się w większości znajdujących się w gruncie rurach i przewodach. Ciekłokrystaliczny wyświetlacz pokazuje natężenie sygnału, przedstawiane w postaci wykresu słupkowego o dużej wierności odwzorowania. Dzięki temu precyzyjne lokalizowanie rur i przewodów może być łatwo realizowane.

Sonda Minitran - jest nadajnikiem w hermetycznej obudowie umożliwiającym przemieszczanie się w trasowanej rurze. Dzięki zastosowaniu generatora sygnałowego można określić głębokość trasowanego przewodu.

Zastosowanie sondy Minitran pozwala na wytrasowanie przewodów z PVC i PE. Najnowsze rozwiązania nadajników mogą być wpuszczane do przewodu sieci wodociągowej pod ciśnieniem poprzez specjalnie skonstruowane zatyczki hydrantowe. ● Stetofon - Geofon - elektroniczne urządzenia nasłuchowe, stanowiące alternatywę dla laski nasłuchowej. Dźwięk docierający do mikrofonu jest odpowiednio wzmacniany i filtrowany w ten sposób, aby uwydatnić szumy pochodzące z nieszczelności. Jest proste w obsłudze, a stosowanie odpowiednich przedziałów częstotliwości efektywnie przyczynia się do ustalenia miejsca wycieku.

Geofon wyposażony dodatkowo w sondę gruntową jest doskonałym narzędziem do zlokalizowania pęknięć rurociągów w gruntach spoistych, np. glinach.

Stetofon jest jedynym urządzeniem, dzięki któremu można dokładnie potwierdzić lokalizację nieszczelności bez wykonywania wykopu. Dla prawidłowej oceny szczelności sieci wodociągowej niezbędna jest okresowa kontrola geofonem lub stetofonem zasuw, hydrantów i przyłączy w celu wskazania odcinków sieci wodociągowej, na których pojawią się wycieki. ● Logger nasłuchowy jest to inteligentne urządzenie nasłuchowe połączone z rejestratorem.

Badanie natężenia szumów za pomocą loggerów daje możliwość wstępnej lokalizacji miejsca wycieku. Loggery są to urządzenia

ABC instalacji wodociągowej

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

mierzące wartości natężenia szumów, najczęściej nocnych, w sieci wodociągowej. Dźwięk zbierany jest przez mikrofon stacjonarny, rzadziej przez hydrofon, wzmacniany i zapamiętywany. Zebrane pomiary przesyłane są do komputera i poddawane są analizie matematycznej. Loggery są to małe urządzenia, stąd zainstalowanie ich na hydrancie podziemnym umożliwiają skrzynki hydrantowe. Oczywiście im więcej loggerów, czyli punktów pomiarowych w sieci, tym lepiej.

Zasada poszukiwań bazuje na tym, że przeciek przy stałym ciśnieniu (w godzinach nocnych) daje stałe natężenie szmeru. Pozostałe hałasy mają przypadkowy rozkład natężenia. Godziny nocne to także czas, gdy szumy pochodzące z ruchu ulicznego są minimalne. Jeżeli przeciek znajduje się blisko czujnika - loggera, to wartości natężenia poszczególnych próbek szmeru są bliskie pewnemu stałemu, wąskiemu zakresowi wartości natężenia (natężenia szmeru przecieku). Im wyższa wartość natężenia szmeru przecieku, tym przeciek powinien znajdować się bliżej czujnika. Czas pomiarów wynosi przeciętnie 2 h w nocy z interwałem 1 s.

Równoczesna analiza akustyczna zarejestrowanego szumu i jego częstotliwości umożliwia skuteczne i jednoznaczne zlokalizowanie wycieku. Jest to szczególnie ważne przy kontroli rurociągów z PE i PVC, które posiadają ograniczoną zdolność przenoszenia dźwięku. Analiza częstotliwości może być w tym przypadku jedyną alternatywą.

26

Loggery są instalowane w odpowiednich punktach sieci wodociągowej do rejestrowania zmian ciśnienia w czasie. Dzięki przestrzennej lokalizacji loggerów możliwa jest późniejsza analiza pracy sieci wodociągowej. W detekcji wycieków zasadniczą rolę odgrywają loggery rejestrujące przepływy z i do różnych obszarów sieci. Analiza otrzymanych wyników z dłuższego okresu pozwala wytypować obszar, w którym nastąpiła awaria sieci.

Wszystkie zarejestrowane przez odbiornik dane mogą być przesłane do komputera PC, gdzie zostaną skatalogowane i opatrzone komentarzem użytkownika.

Loggery, rozmieszczone w sieci dystrybucji wody w regularnych odstępach, nieprzerwanie monitorują i analizują parametry szumów, które występują w rurociągu. Gdy tylko logger potwierdzi obecność wycieku, operator może wybrać sąsiednią jednostkę i sprecyzować dokładną pozycję wycieku między dwoma rejestratorami, bez konieczności wychodzenia z pojazdu. Po ustaleniu przybliżonego miejsca awarii przystępuje się do precyzyjnej lokalizacji miejsca wycieku wody.

W tym momencie używa się już korelatora. ● Korelator - to elektroniczne urządzenie do detekcji wycieków w przewodach ciśnieniowych.

Korelator porównuje prędkości rozchodzenia się dźwięku powstałego na skutek wypływającej z pęknięcia wody. Nadaje się zwłaszcza do przewodów żeliwnych i stalowych, choć daje również satysfakcjonujące wyniki przy lokalizacji nieszczelności w nowych sieciach z PVC i PEHD. Zastosowanie korelatora daje już dość dokładną lokalizację miejsca wycieku. Metoda korelacji szmeru przecieku opiera się na analizie rozchodzenia się szmeru przez odcinek rury.

Sygnał szmeru od przecieku dociera do czujników umieszczonych na końcach rury w różnych chwilach. Korelując oba odebrane sygnały, możemy dokładnie określić różnice w czasie docierania sygnałów do obu czujników, a stąd można określić miejsce wypływu wody.

www.instalator.pl

nr 52017

www.instalator.pl

Korelator cyfrowy składa się z czujników i nadajników cyfrowych, z słuchawek podłączonych do stacji bazowej, które pozwalają na odsłuchiwanie szumu wycieków wykrywanych przez nadajniki oraz z oprogramowania umożliwiającego dobór filtrów i analizy częstotliwości. Duży ekran PC ułatwia przeprowadzenie prezentacji graficznych, które ukazują się w postaci okna programu korelatora. Ponieważ urządzenie jest używane w warunkach terenowych, korelator musi być na nie odporny. Stacja bazowa i nadajnik umieszczone powinny być w trwałej obudowie i w pełni zabezpieczone przed zanurzeniem (IP68) oraz upuszczeniem z wysokości 1 m.

Stacja bazowa i nadajniki wyposażone są we wbudowane anteny wykorzystywane w badaniu krótkich odcinków lub w anteny zewnętrzne w przypadku długich korelacji.

Zaletami korelacji są: - niezależność wyników od natężenia szmeru przecieku, głębokości posadowienia przewodu i kondycji operatora; - możliwość pracy w dzień (dobra eliminacja zakłóceń metodami cyfrowymi); - dość duża dokładność lokalizacji przecieku; - powtarzalność wyników; - duża szybkość, niska pracochłonność lokalizacji miejsca przecieku.

Metodę tę najlepiej łączyć z metodą osłuchiwania rurociągu stetofonem wyposażonym w geofon, można w ten sposób doprecyzować miejsce wycieku. ● Georadar - pozwala na bezinwazyjne sondowanie gruntu do dużych głębokości. Metoda skuteczna zwłaszcza do lokalizacji przewodów wodociągowych metodami bezingerencyjnymi. Dzięki zmianie właściwości ośrodków porowatych wypełnionych wodą, georadar nadaje się również do wskazywania miejsc prawdopodobnych wycieków. dr inż. Florian G. Piechurski

27

ABC instalacji wodociągowej

Bardzo dużą rolę przy pracy z tego typu urządzeniami odgrywa doświadczenie operatora: to w jaki sposób ustawi parametry filtracji i korelacji oraz jak zinterpretuje wyniki. Niestety metoda ta jest obarczona pewnymi błędami wywołanymi sygnałami zakłócającymi z sieci wodociągowej, ruchu ulicznego, innych instalacji oraz błędami wynikającymi z samej metody. Błędy wynikające z własności sieci, są bardzo często nie do wyeliminowania: - nieprecyzyjny opis odcinka; bardzo często w skład badanego odcinka wchodzą pododcinki lub tzw. wstawki z innych materiałów, co nie jest odnotowywane często w dokumentacji, tym samym podaje się wówczas błędne dane do pulpitu korelatora; - wyciek na odgałęzieniu; szum od przecieku będzie rozprzestrzeniał się wzdłuż rozgałęzienia oraz wzdłuż badanej rury; w wyniku korelacji wyciek zostanie zlokalizowany w miejscu podłączenia rur; - zwężenie przekroju przepływu, zamknięty zawór, zasuwa lub łuk na rurociągu; w każdym z tych przypadków powstają gwałtowne turbulencje przepływu wody, a to z kolei jest źródłem szumów o widmie przybliżonym do widma przecieku; można wtedy sprawdzać czy zasuwa, zawór są do końca otwarte; w przypadku zarośnięcia - inkrustacji rur - należy przeprowadzić badanie rozchodzenia się prędkości dźwięku w rurze, używając także sprzętu korelacyjnego; - sieć wodociągowa przenosi różne dźwięki występujące w jej otoczeniu, może się zdarzyć sytuacja, że jakieś źródło drgań mechanicznych wytwarza szum o częstotliwościach przypominających widmo przecieku. Jednak lepsze korelatory potrafią wyeliminować te zakłócenia poprzez filtrację sygnałów; - ogólny brak danych o terenie, dokumentacja sieci jest często obarczona błędem, a czasem ich po prostu nie ma.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

Naprawa przyłącza

Marcin Motylski

uszkodzeń w wybranych obiektach kanalizacyjnych w Polsce dla przykanalików wynosi - 0,06 uszkodzenia/ (km * rok).

Praktycznie rzecz ujmując, wartość 1,0 uszkodzenia /(km * rok) klasyfikuje dany przewód do całkowitej odnowy.

ABC kanalizacji

● Gdzie

najczęściej występuje nieszczelność na instalacji kanalizacyjnej? ● Jakie są najczęstsze średnice przykanalików? ● Jak poprawnie wykonać montaż przykanalika?

Nieszczelne sieci kanalizacyjne generują zwiększone koszty ich utrzymania, wymagają kosztownych remontów i są przyczyną np.: problemów z nawierzchnią drogową. Jedną z istotnych przyczyn występowania tych uszkodzeń są wadliwie wykonane podłączenia przykanalików kanalizacyjnych do kolektorów.

Zgodnie z badaniami prowadzonymi w Polsce od 1995 roku (dotyczącymi stopnia sprawności sieci kanalizacyjnej) jedną z najczęstszych szkód występujących w przewodach kanalizacyjnych jest wadliwie lub nieszczelnie wykonane przyłącze z kolektora kanalizacyjnego do przykanalika. Jednostkowa intensywność

28

Zasadniczo wszystkie badania pokazują, że najczęściej stosowaną średnicą przykanalika w kanalizacji są: ● DN 160 w przypadku kanalizacji sanitarnej - wykonane z tworzyw np. PNEN 1401 lub 1852,

www.instalator.pl

nr 52017 ●

www.instalator.pl

Ujmując ten problem inaczej, można stwierdzić, iż jedną z najczęściej powstających szkód w przewodzie kanalizacyjnym jest nieszczelnie lub wadliwie wykonany przykanalik. Dodatkowo w związku z tym, iż struktura materiałowa sieci kanalizacyjnych w Polsce w ostatnich latach ulega znacznym przemianom coraz większym problemem staje się poprawne wykonanie połączenia między kolektorami kanalizacyjnymi a przykanalikami wykonanymi z różnych materiałów (beton/żelbet/kamionka/żywice poliestrowe/PVC/PP/PE).

Najczęstszymi występującymi uszkodzeniami są: ● nieszczelne połączenia między źle wykonanymi kształtkami, ● wchodzenie rury przykanalika w światło kolektora, ● zarastanie korzeniami miejsc nieszczelnych podłączeń przykanalików, ● podłączanie przykanalika w nielegalny sposób z błędnie wykonanym lub niewykonanym uszczelnieniem.

Skutki nieszczelnych przyłączeń przykanalików: ● zanieczyszczenie wód gruntowych wyciekającymi ściekami, ● dodatkowe obciążenie oczyszczalni ścieków spowodowane infiltracją do kolektora wód gruntowych, ● zamulenie przewodów kanalizacyjnych,

29

ABC kanalizacji

DN 200 w przypadku kanalizacji deszczowej - wykonane z tworzyw np. PNEN 1401 lub 1852.

W przypadku kolektorów można stwierdzić, iż najczęściej stosowanymi średnicami są: ● DN 200 - DN 315 w przypadku kanalizacji sanitarnej, ● DN 315 w przypadku kanalizacji deszczowej.

Jeśli chodzi o materiały stosowane w budowie kolektorów deszczowych, można stwierdzić, iż występują tutaj wszystkie dostępne na rynku materiały. Zasadniczo w kanalizacji sanitarnej stosujemy rury z tworzyw sztucznych, takich jak PP/PVC/PE, GFK, kamionka etc. W kanalizacji deszczowej większą przewagę mają rury z betonu lub żelbetu i GFK. Oczywiście w kanalizacji deszczowej występują też inne materiały.

Jak pokazano na fotografii 1, w przypadku połączenia różnych materiałów często dochodzi do nieszczelności wynikających z nieprawidłowego montażu.

Różne materiały często wymagają specjalnych elementów przejściowych do wykonania połączenia. Skala możliwych kombinacji w tym przypadku jest bardzo duża i z tego powodu nieszczelności na przyłączach są jednym z głównych problemów eksploatacyjnych na polskich sieciach.

ABC Magazynu Instalatora

ABC kanalizacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

● problemy z eksploatacją kolektorów, zwłaszcza przy płukaniu wysokociśnieniowym.

Rozwiązaniem tych wszystkich problemów może być zastosowanie system szczelnych przyłączy dostępnych na rynku.

Kształtki tego typu służą do podłączania przykanalików kanalizacyjnych z PVC i PP, żeliwa, kamionki, żywicy poliestrowej z kolektorami kanalizacyjnymi z rur betonowych, żelbetowych, kamionkowych i PVC. Struktura materiałowa sieci kanalizacyjnej w Polsce wykazuje, iż ww. materiały stanowią 94,5% sieci kanalizacyjnej.

Szczelne połączenie tych materiałów uzyskuje się dzięki zastosowaniu specjalnie przystosowanej uszczelki manszetowej i korony z zamontowaną uszczelką wargową, wkręcaną za pomocą specjalnych kluczy montażowych. Wkręcana korona montażowa pozwala na uszczelnienie powierzchni między ścianką kolektora kanalizacyjnego a stożkową powierzchnią korony. W innych rozwiązaniach uszczelnienie uzyskuje się poprzez uszczelnienie powierzchni wewnętrznej lub zewnętrznej kolektora.

Brak nachodzenia rur w świetle kolektora uzyskuje się poprzez różne uszczelki manszetowe o różnej grubości zastosowanej w zależności od grubości ścianki kolektora.

Systemy szczelnych przyłączy powinny posiadać polską Aprobatę Techniczną Instytutu Techniki Budowlanej i spełniać najostrzejsze wymagania norm europejskich definiujących maksymalny spadek dna kanału, m.in.: PN-EN 476.

Poniżej przedstawiam przykładowy montaż przyłącza szczelnego: ● Wykonanie wiertnicą otworu o średnicy 200 ± 0,1 mm w miejscu podłączenia przy-

kanalika (fot. 2). W czasie wykonywania otworu należy wiertnicę przymocować na stałe do podłoża. ● Uszczelkę manszetową umieszczamy w kolektorze betonowym. Przed montażem należy powierzchnię ściany kolektora uprzednio oczyścić z kurzu i nieczystości. Należy zwrócić szczególną uwagę na to, by uszczelka manszetowa szczelnie przylegała do ścian kolektora. ● Wnętrze uszczelki manszetowej należy posmarować środkiem ślizgowym. Potem należy ręcznie wkręcić koronę w uszczelkę, aż do odczucia oporu. Następnie przy pomocy klucza montażowego należy dokręcić koronę do ostatniego możliwego w uszczelce obrotu (fot. 3). ● Wsunąć w koronę rury przykanalika z zastosowaniem środka ślizgowego, aż do zetknięcia się rury z ogranicznikiem korony.

W ten sposób uzyskujemy gotowe połączenie kolektora betonowego i przykanalika wykonanego z tworzywa (fot. 4).

Problemy z nieszczelnymi przykanalikami na pewno w przyszłości będą się nasilały i rozwiązanie tego problemu w sposób absolutnie szczelny jest w przyszłości koniecznością. Zróżnicowanie tych systemów, jak i ich coraz większa dostępność, pozwolą na trwałe rozwiązanie tego problemu w przyszłości. Uważam, iż wkrótce zalety tego typu systemów również zostaną docenione przez wszystkie polskie przedsiębiorstwa kanalizacyjne.

Marcin Motylski Fot. z archiwum REHAU. Literatura: Źródło: Wyd. Kwietniewski 2004.

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora 30

www.instalator.pl

nr 52017

ABC Magazynu Instalatora

Stal w wymiennikach

Andrzej Świerszcz ● Czym

Rury stalowe na wymienniki ciepła przeznaczone są do budowy aparatów i urządzeń związanych z pośrednią wymianą ciepła (wymiana ciepła poprzez ściankę) jak kotły, wymienniki ciepła, aparatura przemysłu chemicznego, spożywczego itp.

Charakterystyka tej grupy rur to: ● Bardzo bogaty asortyment stali, z jakich rury są wykonywane (od stali węglowych, poprzez niskostopowe, do wysokostopowych wraz ze stalami odpornymi na korozję, żaroodpornymi i żarowytrzymałymi). ● Dostępny zakres średnic rur, stopniowany według średnic zewnętrznych, jest znaczne większy od asortymentu rur przewodowych.

Największe zróżnicowanie średnic i materiałów występuje tu w grupie rur kotłowych i rur na aparaturę chemiczną.

Są to też, ilościowo biorąc, dwie największe podgrupy w tej grupie rur.

www.instalator.pl

Andrzej Świerszcz

31

ABC rur

charakteryzują się rury stalowe używane w wymiennikach ciepła? ● Jaki inne zastosowanie mają rury stalowe?

Z kolei pod nazwą rury konstrukcyjnych kryje się grupa rur stosowanych na wszelkiego rodzaju stalowe elementy konstrukcyjne. W zakresie wymagań traktowane są tak jak inne elementy konstrukcyjne, tzn. pręty, kształtowniki czy blachy. Rury te stopniowane są według średnic zewnętrznych i grubości ścianek. W zakresie małych średnic wymagana jest zazwyczaj duża dokładność wymiarów i odpowiedni rodzaj powierzchni zewnętrznej, stąd stosowanie rur obrabianych plastyczne na zimno. Wymiary rur w tym zakresie są stopniowane wg metrycznego systemu miar.

Przy dużych średnicach zewnętrznych asortyment rur konstrukcyjnych pokrywa się z asortymentem rur przewodowych.

Wynika to ze stosunkowo małego zapotrzebowania tych asortymentów, co obniża koszty produkcji. Należy zwrócić uwagę na dużą różnorodność materiałów, z których rury są wykonywane. Nie zawsze są to stale spawalne (lotnictwo, łożyska). Mogą posiadać bardzo szczególne wymagania w zależności od zastosowań (lotnictwo, łożyska, motoryzacja).

Rury wiertnicze są stosowane do wykonywania i wyposażania otworów wiertniczych dla: ● poszukiwań geologicznych, ● wierceń eksploatacyjnych przy wydobyciu ropy naftowej, gazu ziemnego, solanek, siarki, wody pitnej czy wód geotermalnych.

Wymagania dla rur wiertniczych są jednymi z najlepiej uporządkowanych w skali międzynarodowej.

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

Wymiana w gruncie

Krzysztof Ćwik

ABC wentylacji

● Czym

jest GWC? ● Jakie wyróżniamy rodzaje wymienników?

Wymiennik gruntowy jest integralną częścią systemu wentylacyjnego. Dlatego trzeba go dobierać i wykonywać stosownie do pracy całego systemu. Ważne jest odpowiednie wykonanie wymiennika, rozdział powietrza, ocieplenie kanałów.

Obecnie na rynku spotykane są cztery typy wymienników: ● rurowe - przeponowe: wykonane w postaci jednego lub wielu rurociągów zakopanych w ziemi, ● złożowe - bezprzeponowe, zbudowane z bardzo grubej warstwy żwiru i kamieni (warstwa akumulacyjna), ● płytowe - bezprzeponowe: wykonane ze specjalnych prefabrykowanych płyt i kolektorów doprowadzających, ● glikolowe - to rurki zagłębione w ziemi z czynnikiem roboczym.

Niezależnie od budowy o efektywności pracy wymiennika gruntowego decydują trzy cechy:

32

● sprawność wymiany cieplnej pomiędzy powietrzem a gruntem lub złożem, ● akumulacyjne właściwości otaczającego gruntu, czego efektem jest w miarę stabilna temperatura powietrza za GWC. Szczytowa (krótkookresowa) moc wymiany cieplnej układu GWC - powietrze zawiera się w granicach 50-200 W/m2 powierzchni gruntu i zależy od rodzaju i wielkości wymiennika. ● bezpośrednia wymiana cieplna warstw gruntu z pobliża GWC (umownie warstwy akumulacyjnej) z głębszymi warstwami ziemi, czego efektem powinna być znaczna stabilizacja temperatury wylotowej powietrza w dłuższych okresach czasu (kilka tygodni).

Płytowy gruntowy wymiennik ciepła pozwala na obróbkę powietrza wentylacyjnego poprzez pozyskiwanie zawartego w gruncie chłodu latem i ciepła zimą. Dzięki innowacyjnej konstrukcji może efektywnie pracować na głębokości zaledwie 0,7 m, a jego modułowa budowa pozwala na instalowanie układów o wydajności od 200 do 30 000 m3/h.

Zasada działania płytowego wymiennika gruntowego jest bardzo prosta. Polega ona na zasysaniu powietrza poprzez czerpnię gruntową, następnie przetransportowanie go do wymiennika, gdzie zależnie od pory roku i temperatury następuje grzanie lub chłodzenie.

Tego typu wymiennik należy do grupy urządzeń bezprzeponowych. Oznacza to, że powietrze transportowane przez wymiennik ma bezpośredni kontakt z gruntem.

Cecha ta powoduje wysoką sprawność wymiany ciepła, a powietrze obrabiane zyskuje odpowiednie właściwości: zostaje w nim zminimalizowana zawarta ilość bakterii i grzybów, zimą poprawia się jego wilgotność

www.instalator.pl

nr 52017

www.instalator.pl

końca grudnia. Jest to bardzo pożądana cecha, bowiem znacząco poprawia parametr wilgotności powietrza w budynku podczas chłodów.

Naturalnie stała temperatura ok. 10°C, która gwarantuje stabilną pracę GWC, znajduje się na ok. 7 m w głąb ziemi. Posadowienie wymiennika na takiej głębokości byłoby kłopotliwe nie tylko ze względu na prace ziemne, ale również ze względu na występowanie wód gruntowych. Dzięki zastosowaniu odpowiedniej izolacji urządzenia już na głębokości 0,7 m uzyskuje się swoistą symulację warunków istniejących w rzeczywistość ponad 6,1 m niżej.

Dzięki temu producent gwarantuje efektywną pracę urządzenia, a jego instalacja nie sprawia kłopotów. Nie zawsze warunkiem montażu GWC musi być odpowiednio duża powierzchnia zielona. Przykłady realizacji wielu wymienników potwierdzają możliwość lokalizacji GWC pod przestrzenią przeznaczoną na miejsca parkingowe lub bezpośrednio pod posadzką budynku.

Szczególnie to ostatnie rozwiązanie jest często stosowane w przypadku posadawiania domów na płytach fundamentowych. Daje to dużą oszczędność miejsca, jest wykonywane już na samym początku budowy, a izolacja od góry wymiennika jest jednocześnie izolacją cieplną płyty fundamentowej.

Ponieważ wymiennik gruntowy jest integralną częścią systemu wentylacyjnego, trzeba go dobierać i wykonywać stosownie do pracy całego systemu. Ważne jest odpowiednie wykonanie wymiennika, rozdział powietrza, ocieplenie kanałów.

Warunkiem prawidłowej pracy GWC jest jego sposób posadowienia, ale także sposób jego eksploatacji. Ponieważ zasada działania wymiennika polega na naprzemiennym przejmowaniu energii latem i oddawaniu zimą wymiennik powinien być eksploatowany przez cały rok. Wyjątek mogą stanowić krótkie okresy wiosną i jesienią. Szczególnie widoczne jest działanie GWC dla klimatu kontynentalnego z mroźną zimą i ciepłym latem.

33

ABC wentylacji

a latem zmniejsza. Badania sanepidu i PZH potwierdzają znaczną redukcję zarodników grzybów oraz bakterii.

Bezprzeponowy przepływ powietrza w wymienniku płytowym pozwala na odprowadzenie bezpośrednio do gruntu kondensatu powstającego w procesie schładzania powietrza. Takie rozwiązanie zapobiega rozwojowi grzybów i pleśni, wykorzystując stabilizujące działanie naturalnej mikroflory gruntu. Jest to rozwiązanie lepsze od wymienników rurowych, w których z czasem pojawiają się miejsca zastoin wody, w związku z odkształceniami rur zakopanych w gruncie i poddawanych działaniu skrajnych temperatur latem i zimą.

Dzięki innowacyjnej konstrukcji wymiennik zapewnia minimalizację strat ciśnienia transportowanego powietrza oraz ukształtowanie jego strugi w taki sposób, że wymiana ciepła następuje z maksymalną skutecznością. Jednostkowa moc wymiany cieplnej jest największa spośród innych GWC. Płytowy wymiennik latem, w okresie upałów, jest w stanie ochłodzić czerpane powietrze z poziomu 25-35 do 13-16°C. Uzyskanie temperatury takiego rzędu jest warunkiem niezbędnym do stworzenia korzystnego mikroklimatu w obiekcie wentylowanym w zakresie temperatury i optymalnej wilgotności powietrza.

Dodatkowo w okresie upałów z powietrza przepływającego przez wymiennik wykrapla się część zawartej w nim pary wodnej i powietrze jest częściowo osuszane. Mniejsza wilgotność powietrza latem polepsza odczucie komfortu w wentylowanych pomieszczeniach.

Natomiast zimą, przy założeniu temperatury powietrza na poziomie -20°C, wymiennik będzie podgrzewał je do ok. 2-5°C. Dodatkowo, w odróżnieniu od wymienników przeponowych, cechą charakterystyczną dla wymiennika płytowego jest zdolność dowilżania powietrza.

Praktyka pokazuje, że powietrze wychodzące dowilżane bywa do wartości ponad 90% aż do

ABC Magazynu Instalatora

ABC wentylacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 52017

Należy pamiętać, że w czasie upałów GWC „regeneruje” się głównie nocą powietrzem zewnętrznym. Dlatego powinien pracować przez 24 godziny, a szczególnie intensywnie właśnie w nocy. Najkorzystniej jest, gdy bezprzeponowe GWC eksploatowane są nieprzerwanie cały rok. Wówczas chłód zgromadzony w gruncie w okresach niskich temperatur oddawany jest latem. W sezonie grzewczym wymiennik oddaje ciepło zakumulowane w czasie lata. Aby praktycznie ocenić wydajność energetyczną danego typu wymiennika ciepła, wystarczy analiza zmienności temperatur powietrza za GWC z kilku dni upalnych w lecie dla zadanego niezmiennego przepływu powietrza. Im mniejsza jest różnica pomiędzy nocą a kolejnym dniem, tym lepsza (skuteczniejsza) jest wymiana cieplna układu powietrze-grunt. Dla wymienników, np. płytowych, różnica ta (dzień-noc) wynosi około 1-1,5°C. Porównując temperatury dla trzech kolejnych dni o tej samej godzinie, ocenia się wydajność energetyczną (zdolność akumulacyjną) wymiennika. Na tej podstawie można określić, czy dany rodzaj wymiennika potrzebuje „regeneracji”, czyli praktycznie okresowego wyłączania z układu. Dla zobrazowania: przy prawidłowo wykonanych płytowych wymiennikach ciepła zmienność temperatury na wylocie jest mniejsza niż 1,5°C. Bezprzeponowy płytowy GWC, w porównaniu z pozostałymi powietrznymi gruntowymi wymiennikami ciepła dostępnymi na rynku, charakteryzuje się najwyższą sprawnością uzysku energii z gruntu. Może pracować nieprzerwanie, bez konieczności wyłączania go celem regeneracji. Powietrze dostarczane do central wentylacyjnych, np. w okresie zimowym, ma temperaturę zawsze dodatnią. Gwarantuje to ciągłą pracę systemu wentylacji, bez spadku jej sprawności (nie występuje proces szronienia/zamarzania rekuperatorów w centralach). Dodatkowo rozwiązuje on kompleksowo wszystkie zagadnienia związane z ultraenergooszczędnym

34

sposobem wentylacji pomieszczeń z wykorzystaniem odnawialnej energii geotermalnej oraz zapewnia wysokiej jakości powietrze o optymalnych dla człowieka parametrach w pomieszczeniach bytowych.

Wymienniki płytowe z powodzeniem mogą pracować na potrzeby domów jednorodzinnych, jak również doskonale sprawdzają się jako wspomaganie wentylacji i ogrzewania obiektów przemysłowych (hale sportowe, baseny, magazyny). Wysoka wydajność energetyczna tych wymienników zapewnia dużą stabilność temperatury powietrza na wyjściu.

Umożliwia zabudowę w układach wentylacyjnych powietrznych pomp ciepła, pełniących funkcje zarówno podstawowego ogrzewania, jak również skutecznego klimatyzowania obiektów niskoenergetycznych. Zalety takiego rozwiązania: ● w jednym systemie realizowane są wszystkie funkcje kształtowania mikroklimatu, czyli brak kosztów inwestycyjnych dodatkowych układów, ● następuje znaczna redukcja zapotrzebowania na ciepło z tytułu mniejszych strat wentylacyjnych, ● dostarczanie „taniej” energii grzewczej pochodzącej z pompy ciepła, ● bardzo efektywne chłodzenie powietrza wentylacyjnego, ● brak jest poza wentylatorami dodatkowych układów pomocniczych typu pompy obiegowe, sterowniki, elementy wykonawcze.

Wymienniki płytowe, ze względu na bezprzeponową budowę, nie podlegają obowiązkowi okresowego ich czyszczenia. Trzeba tylko systematycznie wymieniać filtry powietrza na czerpni powietrza. Obecnie istnieje ponad 1000 układów wentylacyjnych z wymiennikami płytowymi w najróżniejszych obiektach, gdzie podnoszą standard mikroklimatu i jakość energetyczną budynków.

Krzysztof Ćwik

www.instalator.pl

nr 52017

ABC Magazynu Instalatora

Ogólnopolskie, kompleksowe szkolenie dla monterów sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych. Termin: 23.09 - 3.12.2017 r. (6 zjazdów). Tematyka: kurs mistrzowski, kurs energetyczny w zakresie grupy I, II, III, kurs lutowania ręcznego. Dodatkowo kurs przygotowawczy do egzaminu na uprawnienia budowlane w terminie 6-11.11.2017 r. Kontakt: 12 289 04 05, szkolenia@csz.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w Centrach Szkoleniowych w Warszawie i Poznaniu oraz w Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach, Gdańsku, Olsztynie i Lublinie. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Akademia Wentylacji Komfortowej Zehnder - dwudniowe szkolenie z pełnego zakresu rekuperacji Zehnder Comfosystems. Miejsce i terminy: Bielsko Biała 30 - 31.05; Warszawa 13 - 14.06; Kraków 04 - 05.07; Gdańsk 29 - 30.08; Łódź 27 - 28.09; Rzeszów 25 - 26.10; Gliwice: 28 - 29.11. Kontakt: 71 367 64 24, szkolenia@zehnder.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Cen trach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Tarnowie Podgórnym, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno -handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Szkolenia techniczne dla projektantów, instalatorów, dystrybutorów i serwisantów z zakresu pomp ciepłowniczych, zaopatrzenia w wodę, ściekowych i przemysłowych oraz systemów pompowych.

E-learning: Grundfos Professional/Grundfos Ecademy dla instalatorów i dystrybutorów - kilkanaście modułów szkoleniowych. Online: Aktualne szkolenia online na www.grundfos.pl w zakładce SZKOLENIA. Kontakt www.grundfos.pl, 61 650 13 61, info_gpl@grundfos.com

www.instalator.pl

35

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę.

Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.

COMAP AUTOSAR reklama 150x210 v2.indd 1

2017.05.16 09:43:36