Poradnik ABC 4/2016

2016 6

● Kotły

kondensacyjne ● Oczyszczalnie ścieków ● Kominy ● Pompy ciepła ● Głowice termostatyczne ● Rury miedziane ● Zawory ● Szkolenia

nr 42016

Spis treści Precyzyjna nastawa - 4 Herz - 6 Oventrop - 8 Vario Term - 10 Pułapka cieplna - 11 Pałeczki w rurociągu - 12

Spis treści

Pomoc Molliera - 14 Miedź w kolektorach - 17 Kominek z podłogówką - 18 Kondensacja w kotłowni - 20 Smoła w kominie - 22 Ogrzewanie hybrydowe - 24 Rura z opaską - 26 Wymiana palnika - 28 Odpowiedzialna biomasa - 30 Dolne źródło - 32

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 35

nakład: 11 115 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

Precyzyjna nastawa

ABC armatury grzejnikowej

Joanna Pieńkowska Na rynku dostępna jest cała masa produktów niewiadomego pochodzenia, w tym z obszaru Chin i innych krajów azjatyckich. Elementem, który wybierany jest głównie ze względu na swoje właściwości dekoracyjne, a niekoniecznie funkcjonalne, jest głowica termostatyczna.

Głównym elementem funkcjonalnym, którego właściwości fizyczno-mechaniczne decydują o jakości działania termostatu, jest czujnik. W najbardziej popularnych rozwiązaniach technicznych zasada działania czujnika opiera się na wykorzystaniu cieplnej rozszerzalności cieczy. Czujnik wykorzystujący zależność objętości cieczy od temperatury wyposażony jest w szczelny mieszek sprężysty oraz popychacz współpracujący z trzpieniem zaworu.

Czujniki wypełnione cieczą rozszerzalną są najbardziej uniwersalne - tylko one nadają się do wykorzystania we wszystkich modelach termostatu, również w układach ze zdalnym nastawnikiem. Jedynie ciecz może być używana jako czynnik transmisyjny, bez obawy o nadmierny wzrost histerezy spowodowany oporami tarcia. Ze względu na korzystne właściwości regulacyjne większość europejskich producentów stosuje w swoich produktach czujniki cieczowe [1].

Do istotnych elementów głowic termostatycznych, poza czujnikiem, należy zaliczyć

4

również rozwiązanie konstrukcyjno-materiałowe popychacza. W celu stłumienia wahań temperatury czujnika odcinek popychacza stykający się z trzpieniem zaworu powinien być wykonany z materiału o dobrych właściwościach termoizolacyjnych.

Następnym ważnym elementem funkcjonalnym termostatycznego zaworu grzejnikowego jest zadajnik, który służy do nastawiania żądanej temperatury powietrza. Zmiana jego położenia wiąże się z korektą odległości między czołem czujnika a gniazdem zaworu. W większości przypadków zadajnik zintegrowany jest z ręcznym pokrętłem. W wykonaniach rynkowych zadajnik ma postać bezwymiarowej podziałki cyfrowej naniesionej na obwód pokrętła. Dla zapewnienia odpowiedniej regulacji nastawnik musi być odpowiednio wyskalowany na etapie produkcji głowicy termostatycznej.

Tak zbudowane, złożone z wysokojakościowych komponentów głowice termostatyczne zapewnią skuteczną regulację temperatury w pomieszczeniach.

Wielu użytkowników zapomina, że głowice termostatyczne są to automatyczne regulatory ciepła, niewymagające ciągłego zakręcania i odkręcania. Ich zadziałanie - otwarcie przepływu - warunkowane jest zmianami temperatury w pomieszczeniu (z uwzględnieniem odpowiedniego czasu zadziałania). Głowica termostatyczna ustawiona na pozycję 3 ma za zadanie utrzymać w pomieszczeniu temperatury w granicach 20-22°C. W przypadku spadku temperatury (np. w godzinach nocnych; często niezauważalne dla użytkowników) głowica umożliwia przepływ czynnika do grzejnika.

Jeśli w pomieszczeniu występują zyski ciepła od urządzeń w nim pracujących i

www.instalator.pl

nr 42016

www.instalator.pl

złożonemu z głowicy termostatycznej z odpowiednio dopasowanym zaworem termostatycznym. Zawór grzejnikowy z głowicą termostatyczną powinien być zasadniczo zespołem podwójnej regulacji. W przypadku głowicy termostatycznej zapewniamy automatyczną regulację temperatury pomieszczenia w trakcie pracy instalacji. Zawór termostatyczny powinien zapewnić wstępne dopasowanie przepływu do wielkości grzejnika czy zapotrzebowania na ciepło konkretnego pomieszczenia. Takie dopasowanie przepływu już na etapie wykonania instalacji zwane jest równoważeniem hydraulicznym. Zadaniem równoważenia hydraulicznego jest wyrównanie oporów obiegów grzejnikowych przy obliczeniowych przepływach czynnika.

Bez wykonania wstępnych nastaw nie jest możliwe zagwarantowanie prawidłowych, zgodnych z obliczeniami projektowymi proporcji rozdziałów czynnika grzewczego.

Wyłącznie poprzez hydrauliczne równoważenie - zrównanie oporów wszystkich grzejników - instalator może wykonać instalację działającą bez zastrzeżeń, zapewniającą komfort użytkowania i zadowolenie klienta.

Możliwe jest to dzięki oferowanym na rynku doskonałym systemom armatury grzejnikowej. Wstępnie nastawialne zawory termostatyczne oraz zawory powrotne z nastawą wstępną umożliwiają dopasowanie przepływu przez grzejnik. Podziałka na zaworze grzejnikowym pomaga w szybkim ustawieniu obliczonej nastawy wstępnej. Gwarantuje to iż, wydajność grzejnika odpowiadać będzie zapotrzebowaniu na ciepło pomieszczenia.

Joanna Pieńkowska Literatura: [1] W. Kołodziejczyk, „Termostatyczne zawory grzejnikowe w instalacjach centralnego ogrzewania”, Centralny Ośrodek Informacji Budownictwa, Warszawa 1992.

[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

5

ABC armatury grzejnikowej

osób w nim przebywających, a temperatura utrzymana jest stale na poziomie minimum 20°C i właściwie brak jest przepływu czynnika, grzejnik może pozostawać zimny nawet przez dłuższy czas.

Rozporządzenie [2] dodatkowo zawiera wymóg: regulatory przepływu wraz z głowicami termostatycznymi „powinny umożliwiać użytkownikom uzyskanie w pomieszczeniach temperatury niższej od obliczeniowej, przy czym nie niższej niż 16°C”. Wymóg ten ma ochronić przed niekontrolowanym „ściąganiem” ciepła przez przegrody budowlane. Zdarza się wielokrotnie, że słyszymy opinie, iż ktoś ma ciepłe mieszkanie, że ma pozakręcane grzejniki, a i tak ma 20°C wewnątrz wszystkich pomieszczeń.

Taka sytuacja może mieć miejsce, jeśli w sąsiadujących mieszkaniach użytkowana jest instalacja w sposób prawidłowy, w przypadku głównie starszego budownictwa, gdzie przegrody budowlane charakteryzują się niską izolacyjnością. Jest to sytuacja nieprawidłowa, skutkująca tym, że lokatorzy mieszkań środkowych ogrzewają lokale kosztem innych mieszkańców.

Przed taką sytuacją chronią nas przepisy prawa, wymagając, aby w pomieszczeniach wszystkich mieszkań zapewniona była temperatura min.

16°C. Głowica z ograniczeniem na 16°C nie posiada możliwości odcięcia grzejnika.

Głowica termostatyczna ma zapewnić regulację temperatury w pomieszczeniu, przy czym unikać powinniśmy przegrzewania mieszkań, pamiętając, że przy obniżeniu temperatury w pomieszczeniu o 1°C jesteśmy w stanie oszczędzić około 6% energii w skali roku.

Ważnym aspektem związanym z oszczędnością energii jest też kwestia odpowiedniego wietrzenia pomieszczeń wyposażonych w głowice termostatyczne. Pomieszczenia należy wietrzyć (jeśli oczywiście wymiana powietrza nie została zapewniona w inny sposób), otwierając szeroko wszystkie okna.

Myśląc o oszczędnościach energii w instalacji, należałoby przyjrzeć się zestawowi

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

ABC armatury grzejnikowej

Herz Najlepszym teoretycznym rozwiązaniem regulacji instalacji grzejnikowej jest dobieranie zaworów termostatycznych indywidualnie do każdego grzejnika. Praktycznie wymagałoby to zegarmistrzowskiej dokładności instalatora na budowie, tak aby każdorazowo sprawdzał on z projektem, jaki zawór montuje.

Istnieje jednak rozwiązanie kompromisowe, a mianowicie zawór termostatycznej regulacji Herz FV. Jest to zawór termostatyczny, w pewnym sensie o „zmiennym” KVs w zależności od wybranego ustawienia wkładki termostatycznej. Nie jest to typowy zawór termostatyczny z nastawą wstępną, ponieważ w regulacji termostatycznej dynamicznej wykorzystywana jest powierzchnia boczna wkładki z otworem i grzybkiem, która jest odpowiednio przysłaniana. Przez odpowiedni wybór pozycji pracy wkładki w regulacji termostatycznej

6

bierze udział inne gniazdo zaworu, czyli tak jakby inny zawór.

Taka konstrukcja zaworu pozwala doskonale dobrać optymalną pozycję pracy zaworu, w pewnym zakresie tożsamą z indywidualnie dobieranym zaworem na miarę. Takie rozwiązanie umożliwia swobodny montaż zaworów termostatycznych (jeden typ) z precyzyjnym ich ustawianiem na etapie regulacji.

Szczególnie pożyteczne są zawory o precyzyjnej regulacji FV przy małych grzejnikach płytowych, konwektorowych i łazienkowych, czyli generalnie przy grzejnikach o małej mocy grzewczej.

Poza brakiem stabilizacji termostatycznej w ogrzewanych pomieszczeniach niewłaściwa praca małych grzejników może powodować hałas, szumy, stuki przenoszone przez instalację, a także może utrudniać pracę dużych grzejników przez burzenie równowagi w systemie hydraulicznym.

www.instalator.pl

nr 42016

Głowica elektroniczna, która zabudowana jest na zaworze lub wkładce termostatycznej, posiada własne zasilanie w postaci dwóch baterii 1,5 V typu LR6. Rozwiązanie to zapewnia swobodę zabudowy bez konieczności podłączania zewnętrznych przewodów elektrycznych. Trwałość wbudowanej baterii wynosi co najmniej dwa lata. Zakres regulacji temperatur to 5-30°C, z dokładnością 0,5°C. Głowica umożliwia precyzyjną regulację temperatury manualnie oraz pracę w trybie automatycznym, w którym programuje się żądane temperatury w cyklu tygodniowym, z siedmioma przedziałami czasowymi ogrzewania. Dla każdego przedziału czasowego może być zadawana dowolna temperatura z zakresu regulacji. Istnieje możliwość programowania każdego dnia tygodnia indywidualnie lub grupowo (poniedziałek-piątek, sobota-niedziela lub wszystkie dni razem). Występuje też funkcja szybkiego przejścia w tryb ogrzewania lub osłabienia nocnego.

Przedstawione rozwiązanie w systemie regulacji elektronicznej jest bardzo komfortowe, uniwersalne i stanowi najnowsze rozwiązanie w zakresie systemów regulacyjnych oferowanych przez firmę Herz.

ekspert Grzegorz Ojczyk Herz Armatura i Systemy Grzewcze Sp. z o.o. www.herz.com.pl

www.instalator.pl

Grzegorz Ojczyk

☎ 602 766 992

12 289 02 33

@ g.ojczyk@herz.com.pl

7

ABC armatury grzejnikowej

Systemy regulacji elektrycznej lub elektronicznej są nowoczesnymi rozwiązaniami w zakresie regulacji termostatycznej. Zarówno systemy elektryczne, elektroniczne, jak i termostatyczne mają jednak jedno wspólne poważne ograniczenie, którym jest przewód elektryczny.

Gdy zaplanujemy dostatecznie wcześnie system elektryczny i „położymy peszle” z przewodami, wszystko jest w porządku. Kłopot pojawia się, gdy przeróbki i modyfikacje są w istniejącym obiekcie.

Wówczas z odsieczą przychodzą systemy radiowe. Tutaj na rynku można spotkać najróżniejsze rozwiązania od najprostszych systemów jednokanałowych do zintegrowanych systemów wielokanałowych mogących realizować proste funkcje BMS w zakresie ogrzewania i chłodzenia. Na uwagę zasługuje prosty i niezawodny system firmy Herz, oparty o głowicę elektroniczną.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

ABC armatury grzejnikowej

Oventrop Termostat zamontowany na zaworze grzejnikowym jest w zasadzie jedynym elementem instalacji oddanym lokatorowi bezpośrednio do dyspozycji, co umożliwia mu wpływ na pracę grzejnika i dopasowanie jego wydajności pod kątem oszczędności pracy, ulubionej temperatury lub osobistego wkładu w ochronę środowiska. Jeżeli właściciel jest tego świadomy - a powinien być, bo taki jest wymóg współczesności - to termostat powinien być używany STALE. Jeżeli tak jest, to wraz z zaworem muszą stanowić zespół długotrwale niezawodny. To wymaganie powinno motywować instalatora do starannego wyboru produktu - w interesie inwestora, ogólnym i własnym. Termostat jest elementem widocznym, używanym i pożytecznym, i znacznie bardziej niż inne elementy instalacji będzie na co dzień zaświadczał o profesjonalizmie wykonawcy.

Korzystając z okazji, w pełni świadomie proponujemy produkty Oventrop, spełniające nie tylko opisane wyżej wymagania, ale wyróżniające się ponadczasowym wzornictwem.

Zawór termostatyczny musi być dopasowany do przepływu obliczeniowego (projektowego).

Z oferty Oventrop można wybrać zawory podwójnej regulacji (z nastawą wstępną) o różnych zakresach pracy i funkcjonalności - np. zawory o obniżonym przepływie (typoszeregu F) przeznaczone dla małych odbiorników, typoszeregu AV9 (lub w skróconym korpusie RF9) lub automatycznie równo-

8

ważących AQ. Ważnymi kryteriami wyboru są: konstrukcja nastawy wstępnej (płynna, stopniowana, działkowanie); widoczność i sposób nastawiania; cechy eksploatacyjne (np. możliwość wymiany wkładki).

W zaworze podwójnej regulacji typoszeregu AV9 mamy do dyspozycji dziewięć podstawowych stopni nastawy oraz stabelaryzowanych osiem nastaw pośrednich (połówkowych). Zawory umożliwiają statyczne (czyli oparte na stałych współczynnikach kv) równoważenie instalacji, zapewniając jej stabilną pracę. Ich zastosowanie w instalacji rozkryzowanej lub w miejsce zaworów bez nastaw skutkuje w większości przypadków obniżeniem zużycia energii, a zawsze podniesieniem komfortu użytkownika.

Regulacja statyczna oparta na zaworach z nastawą wstępną ustawioną na zadany, stały współczynnik kv jest dla wielu instalacji w zupełności wystarczająca, a ze względu na niższy koszt armatury - najczęściej stosowana.

Oferta Oventrop zawiera również zawory grzejnikowe typoszeregu AQ z funkcją automatycznego równoważenia (dynamiczny wsp. kv). Zawory te umożliwiają instalatorowi bezpośrednią nastawę przepływu na wartość wybieraną w jednostkach naturalnych bezpośrednio na elemencie nastawczym. Specjalna konstrukcja wkładki zaworowej ze zintegrowanym regulatorem spadku ciśnienia umożliwia utrzymanie stałego przepływu w warunkach typowych dla pracującej

www.instalator.pl

nr 42016

kołpaków) charakteryzują się podwyższoną odpornością na kradzież lub wandalizm.

Ukryta nastawa temperatury chroni przed nieuprawnioną manipulacją.

Uwzględnienie przytoczonych wyżej argumentów zagwarantuje właściwą pracę instalacji grzewczej i zapewni instalatorowi wdzięczność zadowolonego inwestora. Będzie się przekładać na wymierne korzyści w postaci mniejszych kosztów energii i niewymierne wyrażające się łatwością obsługi i podwyższeniem komfortu użytkownika. Jego ważnym elementem jest wiedza o takich parametrach klimatu pomieszczenia jak wilgotność względna czy stężenie dwutlenku węgla (CO2).

Głowice termostatyczne samoczynnego działania (z czujnikiem cieczowym) zastępowane są termostatami elektronicznymi współpracującymi z napędami nastawczymi. Oprócz kontroli i regulacji temperatury termostaty takie mogą informować użytkownika o chwilowych parametrach klimatu pomieszczenia, ułatwiając mu kontrolowanie jego wietrzenia i tym samym świadome kształtowanie komfortu z uwzględnieniem aspektu ekonomicznego. Zainteresowanych tematem zachęcamy do kontaktu z firmą Oventrop lub wizyty na stronie www i przeszukania dostępnych tam materiałów. Znajdą tam Państwo stale rozbudowywaną ofertę automatyki do mniejszych budynków, a istotną jej częścią jest nowa rodzina produktów pod nazwą R-Tronic. Bezprzewodowe termostaty wielofunkcyjne i napędy nastawcze to krok w nowoczesność i dowód, że Oventrop poważnie traktuje firmowe motto: Innowacja i jakość.

ekspert Grzegorz Onyszczuk Oventrop Sp. z o.o. www.oventrop.pl

www.instalator.pl

Kazimierz Mróz

☎ 22 722 96 42 @

grzegorz.onyszczuk@oventrop.pl

9

ABC armatury grzejnikowej

instalacji wahań ciśnienia dyspozycyjnego.

Nowy zawór termostatyczny wyróżnia się na tle konkurencji szerokim zakresem przepływu (10-170 l/h) oraz wyposażeniem w specjalny filtr siatkowy (wymienny i przemywalny). Zabezpiecza on wkładkę przed utratą podstawowej funkcjonalności wskutek kolmatacji (zabicia) przez zanieczyszczenia naniesione przez wodę krążącą w instalacji. Dobór, wyznaczanie punktu pracy i wykonanie nastawy na armaturze grzejnikowej nigdy nie było takie łatwe i szybkie jak w przypadku zaworów AQ. Wymóg staranności na etapie wyboru armatury grzejnikowej dotyczy w równym stopniu zaworu grzejnikowego i termostatu (głowicy termostatycznej). Termostat ma za zadanie automatycznie ograniczyć temperaturę w pomieszczeniu na ustawioną przez lokatora wartość. Przystawalność głowicy termostatycznej i zaworu jest warunkiem absolutnie podstawowym. Jeżeli nie pochodzą od tego samego producenta, to konieczne jest sprawdzenie dopasowania złączy pod kątem gwintu (najczęściej 30 x 1,5, ale też 30 x 1,0 czy 28 x 1,5), tzw. wymiaru zamknięcia (skoku trzpienia zaworu) i sił zamykania.

Wybierając termostat, warto porozmawiać z inwestorem na temat wyglądu produktu i punktu, w którym będzie zamontowany.

Jeżeli przyszłe zagospodarowanie pomieszczenia spowoduje jego przysłonięcie, należy przejrzeć ofertę producenta w celu dobrania termostatu ze zdalnym czujnikiem bądź nastawnikiem wyniesionym.

W budynkach użyteczności publicznej zaleca się stosowanie głowic wzmocnionych.

Głowice Uni LHB (lub odpowiedni osprzęt w postaci pierścieni antykradzieżowych lub

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

ABC armatury grzejnikowej

Vario Term Zawory RTL firmy Vario Term. Nowa linia produktów do ogrzewania zintegrowanego.

Zestaw zaworów grzejnikowych VISION RTL, przeznaczonych do montażu na grzejniku c.o. w systemie dwururowym, stosuje się do ograniczenia temperatury na powrocie grzejnika lub do regulacji temperatury dla małych powierzchni ogrzewania podłogowego (do 15 m2). Zawór VISION RTL montowany jest na grzejniku c.o. po stronie przewodu odcinającego, natomiast zawór odcinający montowany jest po stronie przewodu zasilającego.

Zestaw zaworów grzejnikowych LUX 2 RTL, wyłącznie w wersji kątowej, przeznaczony jest do montażu na grzejniku c.o. w systemie dwururowym.

Zastosowanie takie jak VISION RTL. W skład zestawu wchodzi zawór kątowy LUX 2 RTL, głowica PRESTIGE RTL oraz zawór odcinający kątowy LUX. Zestaw przyłączeniowy TWINS RTL został specjalnie zaprojektowany do grzejników dekoracyjnych i łazienkowych z połączeniem dolnym i króć-

cami o rozstawie 50 mm. Składa się ze specjalnego przyłącza TWINS RTL lewego bądź prawego, nypli redukcyjnych oraz ogranicznika temperatury powrotu PRESTIGE RTL, który umożliwia regulację wody w grzejniku w zakresie od 10 do 50°C niezależnie od temperatury w pomieszczeniu. Przyłącze TWINS RTL posiada również funkcję odcięcia wody.

Zawory RTL serii SF (prosty oraz kątowy) DN 15 z wyjściem pod adaptery Pex/Cu przeznaczone są do montażu w zintegrowanych instalacjach ogrzewania grzejnikowego i/lub podłogowego. Zestaw może być montowany na powrocie grzejnika (z zachowaniem odpowiedniego kierunku przepływu) bądź bezpośrednio na danej sekcji rozdzielacza, która odpowiada za pętle ogrzewania podłogowego (do 15 m2). W zestawie z głowicą PERSTIGE RTL regulują ilość czynnika grzewczego wpływającego do grzejnika niezależnie od temperatury w pomieszczeniu.

ekspert Marcin Olech Vario Term Sp. z o.o. www.varioterm.pl

10

Marcin Olech

☎ 668 598 770 @

marcin.olech@varioterm.pl

www.instalator.pl

nr 42016

ABC Magazynu Instalatora

Pułapka cieplna Termostatyczne zawory mieszające VTA przewidziano do pracy w instalacjach ciepłej wody użytkowej. Instalację zaworu należy wykonać zgodnie z instrukcją montażu, czyli zawór powinien znaleźć się poniżej zasobnika c.w.u. lub instalacja wody ciepłej powinna być wykonana w taki sposób, by zapobiec

woda ochładza zawór do zadanej temperatury.

Jeśli jednak ciepła woda nie jest pobierana, to również nie dopływa woda zimna, która chłodziłaby zawór. Oznacza to, że zawór jest wystawiony na działanie wysokich temperatur przez dłuższy czas. W wyniku tego mechanizm zaworu stale pracuje w niepo-

ABC ogrzewania - radzi ESBE

Rys. 1. Poprawny montaż zaworu VTA w instalacji ciepłej wody użytkowej z pojemnościowym podgrzewaczem c.w.u. swobodnej cyrkulacji gorącej wody (wykonanie pułapki cieplnej).

Sposób montażu zaworu ma istotny wpływ na jego działanie. Jeśli urządzenie zostanie zamontowane zgodnie z rysunkiem 2, to jest ono poddawane działaniu wysokich temperatur. Nie stanowi to problemu, tak długo jak przepływająca przez instalację

Rys. 2. Niepoprawny montaż zaworu termostatycznego w instalacji c.w.u. trzebnie ciężkich warunkach, co powoduje skrócenie żywotności urządzenia oraz może wpłynąć na utratę regulacyjności zaworu.

Więcej informacji na temat pułapek cieplnych na www.esbe.eu.

ekspert ESBE Hydronic Systems www.esbe.pl

www.instalator.pl

☎ 61 85 10 728 @ info.pl@esbe.eu

11

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

ABC instalacji c.w.u.

Pałeczki w rurociągu Jak radzić sobie z zagrożeniem jakim są bakterie Legionella w instalacji? Jako pierwsze należy rozważyć czynniki sprzyjające namnażaniu się tej bakterii, które wynikają z rodzaju materiałów stosowanych do budowy instalacji wodociągowych.

Jak wynika z cytowanej literatury [4], bakterie te namnażają się intensywnie na materiałach, z których wykonuje się uszczelki, membrany i powłoki (lateksy, gumy chlorokauczukowe, masy bitumiczne, zmiękczony PVC, poliamidy, żywice poliestrowe), natomiast zagrożenia takiego nie stwarzają rury wykonane z tworzyw sztucznych (PVC, cPVC, PE,PP,PB), a przede wszystkim z miedzi, której ponadto przypisuje się własności biostatyczne [4]. We wszystkich przypadkach zwraca się uwagę, że istotny wpływ na rozwój bakterii ma tworzący się wewnątrz rur biofilm. Z tego względu najmniejsze zagrożenie stanowią instalacje stosunkowo nowe (do 5 lat). Wynika stąd też celowość czyszczenia instalacji starszych. Cytowane badania wykazały, że najwyższe zagrożenie stanowiły skorodowane instalacje ze stali ocynkowanej [4].

Z kolei należy omówić problematykę niszczenia drobnoustrojów zasiedlających zakażoną instalację wodociągową. Pałeczki Legionella są stosunkowo odporne na działanie powszechnie stosowanych środków dezynfekcyjnych, takich jak chlor, ozon, promieniowanie UV, a nawet dwutlenek chloru. Z tego względu uznaje się za wystarczające stężenie chloru w wodzie basenów kąpielowych na poziomie 0,3-0,5 mg/l, ale już w basenach z hy-

12

dromasażem, ze względu na podwyższona temperaturę (37°C) i wynikające stąd niebezpieczeństwo zakażeń inhalacyjnych, stężenie chloru powinno wynosić 0,71,0 mg/l, przy czym należy stosować oddzielnie: obieg, uzdatnianie i dezynfekcję [3]. Najbardziej efektywnym sposobem niszczenia pałeczek Legionella jest jednak podwyższenie temperatury wody do 7080°C przez okres nie krótszy niż 10 minut [1, 2].

Z powyższych informacji wynikają praktyczne wnioski odnośnie projektowania i eksploatacji instalacji, w których z uwagi na ich przeznaczenie istnieje wysokie prawdopodobieństwo rozwoju bakterii Legionella.

I tak w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [6], w § 120 zapisano m.in.: ● „W budynkach, z wyjątkiem jednorodzinnych, zagrodowych i rekreacji indywidualnej, w instalacji ciepłej wody powinien być zapewniony stały obieg wody, także na odcinkach przewodów o objętości wewnątrz przewodu powyżej 3 dm3 prowadzących do punktów czerpalnych”. ● „Instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna umożliwiać uzyskanie w punktach czerpalnych wody o temperaturze nie niższej niż 55°C i nie wyższej niż 60°C”. ● „Instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna umożliwiać przeprowadzanie ciągłej lub okresowej dezynfekcji metodą chemiczną lub fizyczną (w tym okresowe stosowanie dezynfekcji cieplnej), bez

www.instalator.pl

nr 42016

www.instalator.pl

leżności od wyników badania bakteriologicznego. I tak, jeśli liczba kolonii w 100 ml wody jest niższa niż 100, ocenia się, że skażenia brak lub jest znikome, a system jest pod kontrolą i nie wymaga podjęcia specjalnych działań. Przy liczbie kolonii od 100 do 1000 skażenie ocenia się jako średnie i w związku z tym należy dokonać przeglądu technicznego sieci i podjąć działania zmierzające do redukcji liczby bakterii, ewentualnie przeprowadzić dezynfekcję. Liczba kolonii między 103 a 104 wskazuje na wysokie skażenie, w związku z czym woda nie nadaje się do pryszniców i należy przystąpić do działań interwencyjnych z czyszczeniem i dezynfekcją włącznie. Przy liczbie kolonii wyższej niż 104 skażenie ocenia się jako bardzo wysokie, w związku z czym należy dane urządzenie i instalacje wody ciepłej natychmiast wyłączyć z eksploatacji oraz przeprowadzić ich czyszczenie i dezynfekcję.

Ponadto w załączniku podano, w jakich sytuacjach postępowanie dezynfekcyjne jest obligatoryjne: ● jeśli instalacja wodociągowa był wyłączona z eksploatacji dłużej niż 1 miesiąc, ● w przypadku wymiany instalacji lub jej części, ● jeśli z instalacji wodociągowej korzystały osoby, u których wystąpiło podejrzenie lub stwierdzono zachorowanie na legionelozę.

Wdrożenie do praktyki tych wszystkich elementów składających się na przeciwdziałania rozwojowi bakterii Legionella powinno zapewnić bezpieczne korzystanie z instalacji dystrybuujących wodę o podwyższonej temperaturze.

Cytowaną literaturę zamieszczono w internetowym wydaniu artykułu na www.instalator.pl. dr Sławomir Biłozor

13

ABC instalacji c.w.u.

obniżania trwałości instalacji i zastosowanych w niej wyrobów. Do przeprowadzenia dezynfekcji cieplnej niezbędne jest zapewnienie uzyskania w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 70°C i nie wyższej niż 80°C”.

W oparciu o powyższe można sformułować zalecenia eksploatacyjne konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkownikom instalacji ciepłej wody użytkowej, basenów kąpielowych, urządzeń balneoklimatycznych i innych [3]: ● w instalacjach wody zimnej należy utrzymywać temperaturę poniżej 20°C, ● w instalacjach ciepłej wody oraz w wodzie wypływającej z podgrzewacza temperatura wody powinna wynosić 55-60°C, ● do budowy instalacji nie powinno się stosować materiałów sprzyjających namnażaniu się drobnoustrojów, ● unikać tworzenia tzw. ślepych odcinków instalacji i nie dopuszczać do powstawania zastoin, ● w eksploatowanych instalacjach zapobiegać procesom korozji, unikać tworzenia złogów i osadów, a same instalacje jak najczęściej oczyszczać, ● przeprowadzać okresowo dezynfekcje zbiorników i instalacji (termiczną lub podwyższonymi dawkami dezynfektantów chemicznych), ● konstrukcja perlatorów i główek natrysków powinna nie dopuszczać do tworzenia kropelek mikroaerozoli o średnicy kropel 2,0-5,0 µm.

W uzupełnieniu powyższych zaleceń należy zwrócić uwagę czytelnika na załącznik nr 7 do cytowanego rozporządzenia Ministra Zdrowia [5], który szczegółowo określa minimalną częstotliwość pobierania próbek wody ciepłej na badanie obecności bakterii Legionella. Pozwala on ocenić wielkość skażenia oraz opisuje procedury postępowania w za-

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

Pomoc Molliera

Dorota Węgrzyn

ABC wentylacji

● Ile

występuje w Polsce stref klimatycznych dla okresu grzewczego? ● Co to jest entalpia? ● Do czego służy wykres Molliera?

W okresie grzewczym na terenie Polski obowiązuje pięć stref klimatycznych, do których przypisano obliczeniowe temperatury powietrza zewnętrznego (temperatura zimowa), i tak: I = -16°C, II = -18°C, III = -20°C, IV = -22°C, V = -24°C. Obliczeniowe temperatury powietrza zewnętrznego dla wentylacji należy przyjmować dla ustalonych grup 1, 2 lub 3.

Podstawą tego podziału jest długość okresów, podczas których temperatura powietrza wewnętrznego może być niedotrzymana wskutek przekroczenia obliczeniowych temperatur powietrza zewnętrznego, bez szkody dla technologii procesów produkcyjnych lub poziomu komfortu. Przy wyborze grupy temperatur

14

należy również brać pod uwagę nakłady inwestycyjne i koszty eksploatacyjne.

Istnieje możliwość dobierania temperatur dla lata i zimy z różnych grup temperatur w zależności od potrzeb i przeznaczenia urządzenia wentylacyjnego.

Temperatury obliczeniowe powietrza zewnętrznego, jakie przyjmujemy dla wentylacji: - grupa 1: zapewnienie utrzymania temperatury powietrza wewnętrznego, względnie powietrza nawiewanego, w każdych warunkach; a) dla zimy - średnią roczną temperaturę dla danej miejscowości lub obszaru, b) dla lata - średnią roczną temperaturę maksymalną dla danej miejscowości lub obszaru, - grupa 2: brak zapewnienia utrzymania temperatury powietrza wewnętrznego względnie nawiewanego podczas krótkiego czasu: a) dla zimy - tz = togrz. + 10°C togrz - obliczeniowa temperatura powietrza zewnętrznego dla ogrzewania wg PN, b) dla lata - średnią temperaturę najcieplejszego miesiąca o godz. 13, - grupa 3: brak zapewnienia jak dla grupy 2, lecz podczas dłuższego czasu, np. kilku lub kilkunastu dni: a) dla zimy - wg dostępnych map pogodowych od -9 do -3°C, b) dla lata - średnią temperaturę najcieplejszego miesiąca o godz. 13.

Parametry obliczeniowe powietrza zewnętrznego dla lata do projektowania

www.instalator.pl

nr 42016

gazu, o określonym stanie fizycznym do innego stanu w warunkach stałego ciśnienia. Ilość ciepła qp, która musi być doprowadzona lub odprowadzona z jednego kilograma gazu (lub cieczy), by zmienić jego stan w warunkach stałego ciśnienia, jest równa różnicy entalpii i2 (stan końcowy) i i1 (stan początkowy), czyli: qp = i2 - i1 = di.

Entalpia i dowolnego gazu o temperaturze t [°C] jest równa ilości ciepła qp, którą należy doprowadzić (przy stałym ciśnieniu) do 1 kG gazu o temperaturze 0 [°C], aby jego temperatura podniosła się do t [°C], czyli: i = qp = cp * t Dla powietrza, w granicach temperatur stosowanych w technice wentylacyjnej, przyjmuje się ciepło właściwe cp, przy stałym ciśnieniu: cp = 0,24 kcal/(kG * °C) [const].

Entalpia dla powietrza o temperaturze t wyraża się wzorem: ● dla powietrza suchego: ip = 0,24 * t [kcal/kG];

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

15

ABC wentylacji

urządzeń klimatyzacyjnych dzieli się na trzy grupy: I, II, III. Podział podyktowany jest udziałem procentowym w ogólnej ilości godzin dla miesięcy: maj, czerwiec, lipiec, sierpień i wrzesień w okresie 10 lat, względnie 7, jeśli chodzi o niedotrzymanie parametrów powietrza wewnętrznego na skutek przekroczenia obliczeniowych parametrów powietrza zewnętrznego. Dla poszczególnych grup wygląda to następująco: - dla grupy I - 0,25% z ogólnej ilości godzin, - dla grupy II - 0,5% z ogólnej ilości godzin, - dla grupy III - 1,0% z ogólnej ilości godzin.

Jeśli warunki, jakim powinny odpowiadać urządzenia klimatyzacyjne, są bardziej rygorystyczne, to można przyjąć inne liczby godzin lub procenty, podczas których mogą być niedotrzymane parametry powietrza wewnętrznego. Z kolei strefy klimatyczne dla okresu letniego pokazane są na dostępnych mapach klimatycznych. Dla warunków zimowych (dla wszystkich grup) należy przyjmować temperaturę obliczeniową powietrza zewnętrznego jak dla ogrzewania wg normy PN oraz φ = 100% z uwagi na to, że wilgotność względna w zimie jest zawsze duża, a w zakresie niskich temperatur zmianom wilgotności względnej odpowiadają minimalne zmiany zawartości wilgoci x oraz entalpii powietrza i.

Entalpia służy do obliczenia ilości ciepła qp potrzebnego do przeprowadzenia

ABC Magazynu Instalatora

ABC wentylacji

ABC Magazynu Instalatora

●

nr 42016

dla powietrza wilgotnego: i = 0,24 * t + 0,46 * t * x + 597 * x [kcal/kG powietrza suchego], przy czym: - 0,24 * t - entalpia powietrza suchego o temperaturze t [°C], - 0,46 * t * x - ilość ciepła potrzebna do podgrzania x [kG] pary wodnej od temperatury 0 [°C] do temperatury t [°C], jest to ciepło jawne x [kG] pary wodnej, - 597 * x - ciepło potrzebne do odparowania x [kG] wody przy 0 [°C] i ciśnieniu b = 760 mmHg jest to ciepło utajone x [kG] pary wodnej.

Wykres i-x dla powietrza wilgotnego przy ciśnieniu 760 mm Hg. x = 0,622 * φ * pon/(b - φ * pon) i = 0,24 * t +0,46 * t * x + 597 * x Powyższe równania stanowią podstawę wszystkich obliczeń związanych z powietrzem wilgotnym i jego przemianami.

W równaniach tych występuje sześć wielkości: b, pon, t, φ, x, i. Jeśli w każdym odrębnym przypadku ciśnienie barometryczne b przyjmuje się jako wielkość

16

stałą, a ciśnienie cząstkowe pary wodnej pon w powietrzu nasyconym jest jednoznacznie określone przez temperaturę t, to pozostają cztery wielkości zmienne: t, φ, x, i, które są zasadniczymi parametrami powietrza wilgotnego. W celu uproszczenia obliczeń analitycznych dotyczących przemian powietrza wilgotnego, Mollier opracował wykres i-x. Pozwala on odczytać - dla danego stanu powietrza określonego dwoma dowolnymi parametrami - pozostałe parametry bez potrzeby przeliczeń. Dzięki wykresowi i-x można w sposób obrazowy przedstawić każdą przemianę powietrza związaną ze zmianą jego stanu.

W artykule wykorzystano też inne jednostki niż obowiązujące w SI. A to dlatego, że wykres i-x jest nadal (nikt tego nie „przerobił”) w jednostkach, które zastosowałam. Uważam, że dociekliwi projektanci zawsze znajdą źródło tych wielkości.

Dorota Węgrzyn Fot. z arch. firmy Uniwersal.

www.instalator.pl

nr 42016

ABC Magazynu Instalatora

Miedź w kolektorach

www.instalator.pl

lektor, urządzenia sterująco-kontrolne, biwalentny zasobnik solarny), stosuje się miedź i stal nierdzewną, gdyż tylko instalacje z tych materiałów zapewniają pracę systemów w bardzo wysokich temperaturach.

W celu efektywniejszego wykorzystania ciepła z kolektorów słonecznych i pomp ciepła źródła tej energii powinny współpracować z niskotemperaturowymi systemami grzewczymi, którymi są ogrzewania płaszczyznowe. W ostatnich latach powstała cienkościenna rura miedziana z trwale zespoloną osłoną z tworzywa sztucznego PE-RT. Rura ta zachowuje własności tradycyjnej rury miedzianej stosowanej w tego typu ogrzewaniu - ma doskonałą przewodność i wydajność cieplną, ale ze względu na mniejszą grubość ścianki jest o ok. 40% tańsza od tradycyjnej rury miedzianej stosowanej dotychczas w tego typu ogrzewaniach. Wydajność rury cienkościennej jest o ok. 30% wyższa od alternatywnych rur z tworzywa sztucznego, np. Alupex. Ogrzewanie podłogowe z wykorzystaniem cienkościennych rur miedzianych wykonuje się szybciej, łatwiej i taniej, gdyż rozstawy rur są większe niż przy zastosowaniu rur Alupex. Dodatkowe korzyści to: łatwe gięcie łuków, małe promienie gięcia oraz brak naprężeń (po wykonaniu łuku rura nie próbuje wrócić do poprzedniego kształtu).

Niezaprzeczalnymi zaletami cienkościennych rur miedzianych są: brak oznak starzenia, gazoprzepuszczalność równa zero, bardzo dobra plastyczność, bark naprężeń po wykonaniu gięcia, uniwersalne zastosowania, odporność na niskie i wysokie temperatury.

Kazimierz Zakrzewski

17

ABC instalacji rurowych

Najbardziej popularnymi urządzeniami OZE w gospodarstwach domowych w Polsce są systemy solarne i pompy ciepła. Podstawowym materiałem stosowanym do produkcji systemów solarnych jest miedź. Jest to wyjątkowy metal ze względu na doskonałe przewodnictwo cieplne i odporność na wysokie temperatury. Cecha ta powoduje, że miedź jest idealnym materiałem dla nowoczesnych i tradycyjnych metod łączenia rur i taśm miedzianych stosowanych w produkcji kolektorów słonecznych. Miedź doskonale nadaje się do skomplikowanych technicznie procesów ultrasonograficznego i laserowego spawania oraz termicznego procesu łączenia, jakimi są lutowanie i spawanie. Różne specjalne powłoki nanoszone na taśmy miedziane kolektorów słonecznych zapewniają radiatorom słonecznym wysoką sprawność absorpcji, trwałość oraz łatwość w zamianie promieni słonecznych w ciepło. Miedź ma dodatkową zaletę - podlega w 100% recyklingowi. Zapewnienie długowieczności i trwałości ogrzewania słonecznego, które jest korzystne dla człowieka i środowiska, jest możliwe przy zastosowaniu komponentów wykonanych z miedzi. Miedź jest podstawowym składnikiem solarnych systemów grzewczych, jest używana do produkcji kolektorów płaskich i rurowych, taśm absorbera słonecznego z powłoką termiczną, wiązek rur dla instalacji słonecznych.

Elementy kolektorów płaskich i rurowych oraz taśmy absorbera słonecznego z powłoką termiczną z miedzi są ogólnie dostępnymi komponentami, które stosuje większość producentów systemów solarnych na świecie.

Do wykonywania przewodów rurowych, które łączą poszczególne elementy instalacji (ko-

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

Kominek z podłogówką

Andrzej Durda

ABC ogrzewania

● Czy

kominek może współpracować z ogrzewaniem podłogowym? ● Na co szczególnie zwrócić uwagę przy takiej instalacji?

Co jakiś czas spotykam się z zapytaniem, jak podłączyć kominek z płaszczem wodnym do układu grzewczego składającego się z ogrzewania grzejnikowego i podłogowego.

Ilustracja pokazuje najczęściej realizowane rozwiązanie tego problemu, lecz niestety wadliwe.

Osobiście nie jestem zwolennikiem podłączania kominka jako źródła ciepła do instalacji centralnego ogrzewania. Kominek znakomicie spełnia swoją rolę jako podgrzewacz powietrza w pomieszczeniu, zaś jego sprzęgnięcie z systemem ogrzewania, gdzie nośnikiem ciepła jest woda, jest dosyć skomplikowane i drogie. Problemem jest też fakt, że instalacje c.o. to z zasady układy zamknięte, zaś kominki z płaszczem wodnym mogą pracować tylko w układach otwartych. Problemem tego rozwiązania jest zagospodarowanie nadwyżek ciepła wytwa-

18

rzanego przez kominek wtedy, gdy zapotrzebowanie na ciepło jest bardzo małe.

Dochodzi wtedy do zagotowania wody w układzie płaszcza wodnego kominka i wyrzucenie jej nadmiaru do kanalizacji.

Jeśli chcemy mieć dwa równoległe źródła ciepła, to należy podłączyć je do tzw. bufora cieplnego, a instalację grzewczą zasilać z tego bufora. Wielkość tego bufora przy 20 kW źródła ciepła musi wynosić około 8001000 l. Do tego należy dodać dosyć drogą inteligentną automatykę i dodatkowe układy pompowe. Oczywiście potrzebne jest do tego pomieszczenie o odpowiednio dużej powierzchni. Układy takie, z uwagi na wysoki koszt i znaczny stopień skomplikowania, są wykonywane bardzo rzadko. Z zasady firmy instalacyjne proponują inwestorowi rozwiązania znacznie uproszczone, podobne do tego na ilustracji.

Można spotkać na rynku różne rozwiązania automatyki, która potrafi, podobno, doskonale kontrolować proces spalania, ale powiem szczerze, że w to nie wierzę.

Procesu spalania drewna w kominku nie można kontrolować w taki sam sposób jak spalania gazu czy oleju. Jeśli występuje nadwyżka ciepła, czyli woda grzewcza osiąga zbyt wysoką temperaturę, to jedynym rozwiązaniem jest przyhamowanie procesu spalania poprzez zmniejszenie dopływu powietrza, a to może spowodować poważne komplikacje. Pozwolę sobie zacytować tutaj fragment artykułu Pana Piotra Leśko z czasopisma „Świat kominków”, nr 1/2006: „Kominki wyposażone w płaszcz wodny pracują dobrze tylko wtedy, gdy są używane bez przerwy i pracują w granicach mocy nomi-

www.instalator.pl

nr 42016

Z mojej praktyki zawodowej wynika, że kominki bez płaszcza wodnego znakomicie sprawdzają się jako dodatkowe źródło ciepła i, co najważniejsze, nie komplikują w sposób niepotrzebny układu grzewczego.

Należy tu dodać jeszcze jedną uwagę.

Ogrzewanie podłogowe jest ogrzewaniem o dużej bezwładności cieplnej i wyłączenie go, np. na noc, spowoduje duże wychłodzenie bardzo masywnego grzejnika, jakim jest podłoga i rano trzeba będzie długo czekać, aż grzejnik ten zaabsorbuje na tyle dużo ciepła, że będzie go mógł przekazać do pomieszczenia.

Reasumując, jeśli decydujemy się na zastosowanie kominka z płaszczem wodnym jako alternatywnego lub wiodącego źródła ciepła, to inwestor musi odpowiedzieć sobie na następujące pytania: ● Czy chce mieć w salonie kotłownię? ● Czy chce zaznawać dyskomfortu w przypadku zagotowania się wody w instalacji kominka? ● Czy zdaje sobie sprawę, że wodne ogrzewanie podłogowe może nie zapewnić komfortu, jakiego oczekuje? ● Czy chce wydać dodatkowe kilkanaście tysięcy zł na sprzęgnięcie tego kominka z układem grzewczym? ● Czy zdaje sobie sprawę, że skomplikowany układ zasilający instalację grzewczą pochłonie znaczne ilości energii elektrycznej - co najmniej dwukrotnie więcej układów pompowych? ● Czy wie, że tak skomplikowany układ wymaga częstych wizyt fachowców w celu konserwacji tych urządzeń? Automatyka i pompy nie są urządzeniami w pełni bezobsługowymi. ● Czy zdaje sobie sprawę, że skomplikowane urządzenia są bardziej podatne na awarie i wymagają fachowego serwisu?

Andrzej Durda

www.instalator.pl

19

ABC ogrzewania

nalnej. Tylko wtedy spaliny są dopalane, a w kominie nie osadza się zbyt dużo cząstek smolistych. Kominek z płaszczem wodnym używamy sporadycznie, np. przez 2-3 godziny dziennie w chłodniejsze dni wiosny lub jesieni, to wówczas zniszczymy sobie komin.

Spowodowane to jest zbyt niską temperaturą w komorze spalania, co powoduje nadmierne dymienie drewna w skutek niecałkowitego spalania - zbyt mało powietrza - a to z kolei powoduje szybsze osadzanie się cząstek smolistych w przewodzie kominowym”.

Wróćmy jednak do ogrzewania podłogowego. Ten typ ogrzewania wymaga, aby źródło ciepła pracowało w sposób ciągły lub było gotowe w każdej chwili dostarczyć do układu żądaną ilość ciepła. Kominek z płaszczem wodnym na pewno tej funkcji nie spełni - nie jest on kotłem. Natomiast z ogrzewaniem podłogowym bardzo dobrze współpracuje kominek podgrzewający tylko powietrze. Proszę pamiętać, że jeśli temperatura w pomieszczeniu/pomieszczeniach z ogrzewaniem podłogowym podniesie się o 2°C, to ilość ciepła przekazywanego przez ogrzewanie podłogowe zmniejszy się o ponad 40%. Najprostsza automatyka pomieszczeniowa sterująca tym ogrzewaniem wyłączy go - bez potrzeby stosowania bardzo drogich sterowników sprzęgających to źródło ciepła z instalacją grzewczą.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

Kondensacja w kotłowni

Jan Siedlaczek

ABC ogrzewania

● Jak

działa kocioł kondensacyjny? ● Jakie są zalety tych kotłów?

Kotły kondensacyjne charakteryzują się sprawnością energetyczną powyżej 100%.

Nie jest to już tak niewiarygodny parametr jak jeszcze kilka lat temu, kiedy powodował pełne zdumienia i często agresywne pytania oraz gorące dyskusje. Jednak w kręgach osób spoza branży grzewczej ciągle nie jest on dostatecznie jasny i zrozumiały. Nie trudno się temu dziwić, przecież od początku naszej szkolnej edukacji wpajano nam logiczną zasadę, że sprawność procesów fizycznych, chemicznych czy urządzeń technicznych teoretycznie może wynosić 100%, ale w praktyce nigdy tej wartości się nie osiąga ze względu na występujące naturalne straty każdego procesu i działania. Ten problem od dawna czeka na odpowiednie uregulowanie i w niektórych krajach już się z nim uporano. My i jeszcze wiele krajów europejskich będziemy musieli „parę” lat poczekać. Dlaczego?

20

Kotły kondensacyjne są zasilane paliwami węglowodorowymi. W wyniku spalania tych paliw powstaje dwutlenek węgla i para wodna. Najbardziej popularnym paliwem węglowodorowym jest gaz ziemny, który prawie w 100% składa się z metanu CH4.

Poniżej podano równanie reakcji chemicznej spalania metanu: CH4 + 2O2 = CO2 + 2H2O + Q + q.

Ciepło wydzielane w trakcie spalania paliwa jest przez teorię spalania uznawane jako 100% ciepła reakcji spalania (Q). Nazwijmy go dla potrzeb tego artykułu „dużym ciepłem”. Powstaje jednak dodatkowe ciepło (q) podczas tej reakcji („małe ciepło”), które jest zawarte w parze wodnej. Para wodna to woda plus energia. Wie o tym każdy, kto chociaż raz w życiu gotował wodę na herbatę i jednocześnie obserwował licznik prądu elektrycznego. Jest go ok. 11% w porównaniu do ciepła Q. Ułomność teorii spalania polega na tym, że całe powstałe ciepło jest sumą algebraiczną obu ciepeł, stąd całkowite ciepło reakcji spalania wynosi 111%. Jest to wartość teoretyczna wydajności energetycznej spalania metanu CH4. Ponieważ w przyrodzie nie ma rzeczywistych procesów o sprawności 100%, to przy takim sposobie liczenia ilości ciepła reakcji spalania i stratach rzędu 2%, mamy końcowy efekt sprawności energetycznej równy 109% (!), a więc powyżej 100%. Póki co musimy ten wynik akceptować.

Teoria spalania, dla uzasadnienia powyżej opisanych zależności, podpiera się aż dwoma różnymi definicjami wydajności energetycznej paliw węglowodorowych. Pierwsza określa tzw. wartość opałową paliwa, druga

www.instalator.pl

nr 42016

www.instalator.pl

co jest korzystniejsze, ale przekonuje, że zarówno kocioł gazowy, jak i olejowy, osiągają bardzo wysoką, bliską teoretycznej, sprawność energetyczną.

W praktyce okazuje się, że kondensacyjne kotły olejowe mają wyższą sprawność energetyczną niż kotły gazowe i lepiej wykorzystują energię zawartą w paliwie do potrzeb grzewczych. Na polskim rynku można spotkać kondensacyjne kotły olejowe o sprawności rzędu 99%, a nawet 99,5%.

Ze względu m.in. na mniejszy udział „małego ciepła” w kotłach olejowych konstruktorzy dołożyli starań w celu podniesienia ich sprawności poprzez zwiększenie powierzchni wymiany ciepła ze spalin do wody grzewczej. Jednym z rozwiązań jest umieszczenie stalowej komory spalania i odchodzących od niej rur spalinowych bezpośrednio w wodzie grzewczej. Komin w wodzie! W efekcie więcej ciepła odbierane jest ze spalin, a z komina uchodzą spaliny o niskiej temperaturze. Niektóre z gazowych kotłów kondensacyjnych mają podobne rozwiązania konstrukcyjne.

Spotykam opinie, nawet fachowców branży grzewczej, którzy twierdzą, że jeśli kocioł kondensacyjny pracuje na wysokich parametrach i nie kondensuje, jego sprawność jest taka sama jak kotła niekondensacyjnego.

Nieprawda! Nawet w takiej sytuacji kocioł kondensacyjny będzie bardziej sprawny energetycznie, ponieważ ma większy i skuteczniejszy wymiennik ciepła niż kocioł niekondensacyjny. Na dowód tego wystarczy porównać w danych technicznych temperatury spalin dla kotłów pracujących z porównywalnymi mocami, aż do mocy maksymalnych.

Fachowcy mogą w celu oceny sprawności wykorzystać analizatory spalin, które mierzą sprawność energetyczną kotłów grzewczych w sposób nie budzący wątpliwości. dr inż. Jan Siedlaczek

21

ABC ogrzewania

ciepło spalania. Wartość opałowa to „duże ciepło” określone wyżej symbolem Q. Ciepło spalania to suma obu ciepeł („dużego” i „małego”): Q+q.

W przypadku innych paliw węglowodorowych będzie inna ilość „ciepła małego”.

Zależy to od udziału wodoru względem węgla w paliwie. Olej opałowy składa się z wielu związków węglowodorowych o symbolach chemicznych: C14H28, C15H30 …

C20H40. Porównując skład chemiczny metanu i oleju opałowego, można zauważyć, że udział wodoru względem węgla dla metanu wynosi jak 4:1, natomiast dla oleju opałowego jak 2:1. Dwukrotnie mniejszy udział wodoru w oleju opałowym spowoduje powstanie podczas spalania tej samej, energetycznej ilości paliwa, dwukrotnie mniej pary wodnej, stąd i „małego ciepła” q będzie dwukrotnie mniej, tj. ok. 6% w porównaniu do „dużego ciepła” Q. Jeśli teraz chcielibyśmy porównać sprawność kondensacyjnych kotłów gazowych i olejowych, napotykamy na problem, który komplikuje nam ocenę. Jeśli uznamy za teorią spalania, że wartość opałowa paliwa („duże ciepło”) wynosi 100%, to będziemy mieć teoretyczną wartość ciepła spalania w kondensacyjnym kotle gazowym 111%, a w kotle olejowym 106%. Przy tych samych stratach kominowych (tylko te rozważmy), wynoszących np. 2%, sprawność gazowego kotła kondensacyjnego będzie wynosiła 109%, podczas gdy olejowego 104%. Na podstawie tego wyniku nie mamy wątpliwości, który z nich jest bardziej korzystny energetycznie.

Natomiast jeśli przyjmiemy wbrew teorii spalania, że całkowite ciepło w paliwie ciepło spalania („duże” + „małe”) - wynosi 100%, to przy 2% stratach kominowych sprawność kotłów dla obu paliw będzie taka sama i wyniesie 98%. Ten wynik (logicznie poprawny) nie rozstrzyga kwestii,

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

ABC odprowadzania spalin

Smoła w kominie Komin ceglany powinien być zbudowany wewnątrz domu. Konstrukcja taka gwarantuje jego lepszą izolację, a więc i pracę.

Komin usytuowany na zewnętrznej ścianie budynku ulega zimą znacznemu chłodzeniu, co osłabia ciąg kominowy i powoduje intensywne osadzanie się smoły węglowej, drzewnej w kominie. Latem w kominie znajdującym się na zewnętrznej, nasłonecznionej ścianie może powstać zjawisko odwrócenia ciągu.

Komin taki nagrzewa się, a gdy temperatura w nim będzie wyższa niż temperatura powietrza wewnątrz pomieszczenia, ciąg będzie skierowany do wnętrza budynku, czyli dym zamiast wypływać na zewnątrz będzie wpływał do pomieszczenia (kocioł, piec będzie dymił).

Jeżeli zbudowany już komin jest prowadzony w zewnętrznej ścianie budynku, powinien być izolowany termicznie.

W dzisiejszych czasach wielu ludzi nie stać na zakup węgla, więc palą drewnem często niesezonowanym, często też przy zredukowanym dopływie powietrza, wówczas wytwarza się kreozot (smoła drzewna) zawierający wiele agresywnych związków chemicznych, które nieodwracalnie niszczą komin wykonany z cegły. Jeśli palimy drewnem bardziej mokrym, tym szybciej postępuje degradacja komina. Gdy np. piec, kocioł, kominek wypełnimy 10 kg drewna o zalecanej wilgotności szczątkowej 15%, wtedy wraz z nim włożymy do paleniska 1,5 litra wody, gdy włożymy 10 kg świeżo ściętego drewna, włożymy razem z nim ok. 5 litrów wody. Woda się nie pali, jest to oczywiste. Jednak wielu użytkowników usiłuje palić mokrym drewnem.

Konsekwencją takiego palenia jest niska temperatura spalania. Niedopalone cząsteczki

22

łączą się z parą wodną i osiadają w przewodzie kominowym (dymowym), zmniejszając jego drożność i osłabiając ciąg, a przez to zmniejszając sprawność paleniska i bezpieczeństwo jego użytkowania. Na przykład przewód kominowy dymowy o minimalnym, typowym przekroju 14 x 14 cm, na którego ściankach osadziła się warstwa sadzy i smoły o grubości 1 cm, powoduje zmniejszenie jego przekroju aż o 30%. Podczas spalania (pożaru komina) 1-centymetrowa warstwa kreozotu może spuchnąć do 3 cm, co często kończy się zaczopowaniem przewodu kominowego, a następnie pęknięciem ścian komina.

Powstała smoła drzewna lub węglowa (kreozot) jest niemożliwa do usunięcia metodami mechanicznymi przez kominiarza.

Przenika ona również przez ściany komina, krusząc i rozwarstwiając jego cegły i pokrywając go na zewnątrz brudnoszarymi, tłustymi i mokrymi plamami. Z otynkowanego komina odpadają duże kawały tynków i na nic się zda ich powtórne nałożenie.

Tłustego i zniszczonego podłoża nie będą się trzymać żadne nowo położone warstwy tynku, które w krótkim czasie i tak się odspoją, a potem odpadną. Komin ceglany, oblepiony kreozotem, dość szybko niszczeje, zwłaszcza w miejscach przechodzenia jego przez nieocieplone poddasza, nad dachem lub gdy jest usytuowany na ścianie szczytowej budynku.

Szczególnie niebezpieczne są ubytki spoin, rozszczelniające go i czyniące jego konstrukcję niestabilną. Staje się on wtedy bombą o czasie wybuchu pożaru nikomu nieznanym.

Zapalenie się smoły drzewnej lub węglowej, nagromadzonej w kominie, następuje od iskry wytrąconej z paleniska. Doprowadza to do

www.instalator.pl

nr 42016

www.instalator.pl

Może się zdarzyć, że pęknięcia komina będą niewidoczne lub powstaną w miejscach niewidocznych, do których mamy utrudniony dostęp albo nie mamy go wcale, przez co są one jeszcze groźniejsze w skutkach.

Po przeprowadzonych, najczęściej pobieżnych, oględzinach komina po jego pożarze uspokajamy się, że nic nam nie grozi, gdy nie znajdujemy wzrokowo nieszczelności w miejscach, gdzie komin jest widoczny, a tymczasem mogą one powstać np. w przestrzeni międzystropowej zarówno nowych budynków, jak i starych - z belkami stropowymi, deskowaniem, trzciną i polepą. Jest jeszcze inna niemiła perspektywa, która może nas czekać: powolne podtruwanie się tlenkiem węgla (czadem). Mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że każde podtrucie czadem pozostawia w mózgu człowieka nieodwracalne zmiany.

Nieszczelności mogą powstać również na wysokości krokwi lub jętek, posadowionych w minimalnej odległości od komina i utrudniających przeprowadzenie prawidłowej oceny stanu technicznego danego odcinka przewodu kominowego. Nawet jeśli unikniemy jakimś cudem tragedii przy normalnym użytkowaniu tego nieszczelnego komina, to przy wybuchu kolejnego pożaru jesteśmy zupełnie bez szans.

Kreozot to nie tylko smoła drzewna powstająca podczas palenia drewnem, brykietem drzewnym, wiórami, trocinami, biomasą, torfem itp., lecz również smoła węglowa powstająca przy paleniu koksem, węglem kamiennym, brunatnym, a przede wszystkim miałem węglowym.

Osadzający się kreozot (smołę drzewną lub węglową) w paleniskach kominków, pieców, kanałach konwekcyjnych kotłów c.o. w rurach przyłączeniowych, kominach można usunąć tylko na drodze chemicznej lub kontrolowanego wypalania przez służby kominiarskie przy współpracy Straży Pożarnej.

Paweł Krzemiński Mirosław Antos

23

ABC odprowadzania spalin

gwałtownego buchnięcia ognia w kominie, w którym temperatura spalin może osiągnąć od 700 do 1000°C. Komin zmienia się w piec hutniczy. Tak znaczne skoki temperatur i ciśnienia mogą powodować pękanie ścian komina i umożliwiać spalinom przedostawanie się do wnętrza budynku przez powstałe nieszczelności. Przez większe szczeliny ogień może wydostawać się na zewnątrz komina, doprowadzając do pożaru budynku. Mimo, że są określone w przepisach odległości, jakie powinny być zachowane, łatwozapalnych części konstrukcyjnych budynku od wewnętrznego lica przewodów dymowych i spalinowych, to jednak nazbyt często są one karygodnie lekceważone. Krokwie, jętki, drewniane belki stropowe albo dotykają do komina, albo są w minimalnej odległości od niego. Do tego przestrzeń między nimi wypełniona jest nierzadko pianką montażową lub styropianem. Często zdarza się, że na kominach są montowane drewniane elementy konstrukcji drewnianych.

Drewno i inne materiały palne pod wpływem długotrwałego działania ciepła zdolne są do zapalenia (tlenia się) w temperaturze znacznie niższej od zwykłej temperatury ich zapłonu.

Drewno może ulec zwęgleniu pod wpływem dłuższego oddziaływania temperatury już przy 90°C, podczas gdy normalna temperatura, przy jakiej zapala się drewno, wynosi 230°C. W tych przypadkach nie trzeba nawet pożaru komina, by było nieszczęście. W sytuacji, gdy konstrukcja komina nie jest wydzielona (dylatowana) od konstrukcji budynku, ruchy termiczne komina podczas pożaru mogą nawet naruszyć bezpieczeństwo całej budowli. Ponadto podczas pożaru komina może nastąpić wydostanie się płomienia i iskier poprzez drzwiczki wycierowe na strychu, gdyż często są one mocno skorodowane i nieszczelne.

Pożar w kominie może nawet wystąpić po wizycie kominiarza - podczas usuwania sadzy odsłania on powierzchnie przewodu dymowego pokryte smołą drzewną, które są łatwozapalne.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

ABC ogrzewania

Ogrzewanie hybrydowe Słowo „hybryda” pochodzi z języka greckiego i oznacza „zmieszany, dwojakiego pochodzenia”. Ogrzewanie hybrydowe umożliwia współpracę różnych rodzajów instalacji, takich jak pompa ciepła i system solarny, a także włączenie do systemu, na przykład instalacji z olejowym lub gazowym kotłem kondensacyjnym. W ten sposób jest się przygotowanym na wszelkie ewentualności w przyszłości. Konsekwentne wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii oraz praktycznie niemożliwa do przebicia efektywność. Obojętnie, w jakiej konfiguracji zastosujemy obecnie technologię hybrydową, ogromną zaletą tego systemu jest fakt, że w każdej chwili istnieje później możliwość jego rozszerzenia.

System grzewczy powinien nie tylko być energooszczędny, ale przede wszystkim zapewnić zaopatrzenie w komfortowe i przyjemne ciepło oraz udostępnienie dostatecznej ilości ciepłej wody o optymalnej jakości i higieniczności. Cały hybrydowy system grzewczy, oprócz energooszczędnej technologii wykorzystującej energię odnawialną, daje inwestorowi możliwość swobodnego wyboru w każdym pomieszczeniu między wygodnym ogrzewaniem podłogowym a dekoracyjnymi grzejnikami. Istnieje praktycznie dowolność w doborze rodzaju podłogi, a przy zastosowaniu ogrzewania podłogowego, dzięki indywidualnemu kształtowaniu temperatury, można dostosowywać powierzchnie grzewcze do własnych potrzeb. Stworzenie mocniej ogrzewanych stref w obszarze sięgających podłogi powierzchni okiennych jest tak samo możliwe jak delikatne ogrzewanie większych obszarów mieszkalnych

24

czy też optymalne kształtowanie temperatury w obszernej łazience.

Szczególną uwagę zwraca się, w przypadku instalacji hybrydowych, na higieniczność wody. Temat ten jest nadzwyczaj ważny w przypadku wykorzystywania energii solarnej. Przy wielkopojemnościowych zasobnikach solarnych może czasami dochodzić do powstawania osadów. A w temacie zdrowia nie należy iść na żadne kompromisy.

Wybór prawidłowego systemu grzewczego, dostosowanego optymalnie do potrzeb i warunków, zaczyna się od kompetentnego doradztwa. Sprawdzony specjalista od ogrzewania na pewno zaoferuje indywidualne doradztwo, fachowy montaż oraz niezawodny serwis.

Hybrydowe ogrzewanie zapewnia w zimie przyjemne ciepło w domu. Bazujące na energii odnawialnej urządzenia wytwarzające ciepło, jak np. pompa ciepła, wykorzystują przy tym energię naturalną jako źródło ciepła i redukują w ten sposób do minimum zużycie energii i tym samym koszty eksploatacji. A co w lecie? Prawie wszędzie, gdzie obecnie przebywamy, znajdują się obecnie strefy klimatyzowane: w biurze, kawiarni, instytucjach publicznych, restauracji, aucie, tylko nie w domu. Niewiele budynków mieszkalnych jest obecnie wyposażonych w urządzenia klimatyzacyjne, które zapewniają utrzymanie komfortowej temperatury w okresie letnim. Teraz zaczyna się to zmieniać. Pojawiają się nowe systemy grzewcze, który nie tylko zapewniają komfortowe ciepło w zimie, ale także latem, dzięki delikatnemu chłodzeniu, tworzą w całym budynku mieszkalnym

www.instalator.pl

nr 42016

www.instalator.pl

czego. Nowoczesny system ogrzewania powinien być dostosowany do wymagań i umiejętności klienta, a nie odwrotnie!

Na co musimy zwrócić uwagę przy wstępnym wyborze instalacji grzewczej: ● maksymalna temperatura wody instalacji grzewczej - jeżeli myślimy o kotle kondensacyjnym, to w najzimniejsze dni instalacja grzewcza nie powinna być rozgrzewana do temperatur wyższych niż 70-75°C, a w przypadku pomp ciepła - max. 55°C (należy również przewidzieć odpowiednią różnicę temperatur między zasilaniem a powrotem z instalacji c.o. - ale to należy zostawić projektantowi lub doświadczonemu instalatorowi), ● warunki przyłącza gazu ziemnego - na jakich warunkach gazownia jest w stanie dostarczyć gaz, ewentualnie jakie będą koszty przyłącza gazowego, ● warunki przyłącza energetycznego - czy mamy wystarczający przydział mocy z elektrowni i czy instalacja elektryczna ma odpowiednie zabezpieczenia (np. chwilowy pobór mocy elektrycznej w pompie ciepła może wynosić nawet 7 kW), ● miejsce montażu źródła ciepła - kocioł kondensacyjny wymaga pomieszczenia o kubaturze min. 6,5 m3, z kratką wentylacyjną.

Pomieszczenie na pompę ciepła nie wymaga minimalnej kubatury ani wentylacji, kocioł stałopalny wymaga jeszcze miejsca na pozostałości po spalaniu, ● możliwość odprowadzania spalin oraz skroplin (kondensatu) - bardzo ważna w przypadku kotłów kondensacyjnych, ● sprawdzenie gleby i wybór dolnego źródła istotne w przypadku pomp ciepła z wymiennikiem gruntowym, ● na koniec należy porównać pełne koszty inwestycji - robocizna, urządzenia, osprzęt - i odnieść je do późniejszych kosztów ogrzewania oraz serwisowania.

Jerzy Grabek

25

ABC ogrzewania

komfortowe warunki. Np. niektóre pompy ciepła mogą nie tylko ogrzewać w zimie, ale także chłodzić latem. Ogrzewanie podłogowe potwierdza również w tej sytuacji swoje walory. Stanowi niejako niewidoczną powierzchnię transmisji ciepła, która zapewnia, dzięki dużej powierzchni, także w przypadku chłodzenia, bardzo przyjemny i pozbawiony przeciągów klimat w pomieszczeniu. Aby to umożliwić, pompa ciepła pracuje po prostu w odwrotnym kierunku, co oznacza, że z budynku odciągane jest ciepło i oddawane do otoczenia.

Właściwe chłodzenie pomieszczenia odbywa się przede wszystkim przy pomocy ogrzewania podłogowego, które w nowych budynkach jest obecnie standardem. W pomieszczeniach bez ogrzewania podłogowego można zastosować klimakonwektory, które mogą także przejmować podwójną funkcję ogrzewania i chłodzenia.

Każde pomieszczenie może być oddzielnie regulowane i mieć ustawioną inną temperaturę. W ten sposób otrzymujemy maksymalny komfort przez 365 dni w roku.

Dzięki zintegrowanej opcji chłodzenia można, w pomieszczeniach wyposażonych w ogrzewanie podłogowe, korzystać bez dalszych nakładów z podwójnej funkcji ogrzewania i chłodzenia.

Jeśli nie są konieczne żadne dodatkowe inwestycje, jak wygląda zatem sytuacja z kosztami eksploatacji? Symulacje komputerowe Instytutu Energetyki Budynków na Uniwersytecie w Stuttgarcie wykazały, że nakłady na koszty eksploatacyjne takiego rozwiązania są porównywalnie niskie. Inwestując w instalację hybrydową, otrzymamy system grzewczy, mogący dużo więcej aniżeli tylko ogrzewać. Uzyskamy przyjemny klimat w swoim domu przez 365 dni w roku.

Koncepcja „trójwalentnego systemu hybrydowego” jest jednym z możliwych rozwiązań dla nowoczesnego systemu grzew-

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

Rura z opaską

ABC instalacji wodociągowych

Paweł Koliński ●W

jakim celu stosuje się opaski przyłączeniowe? ● Jakie wyróżniamy ich rodzaje?

W zależności od typu odgałęzienia opaski przyłączeniowe można podzielić na: ● gwintowane, ● kołnierzowe.

Oba typy mogą być z kolei przeznaczone na rury wykonane z różnych materiałów: ● „twarde”: żeliwo, stal, azbesto-cement, ● PEHD lub PVC, ● GRP lub nietypowe rozwiązania.

W tej części artykułu omówię szerzej opaski uniwersalne z uwagi na ich wygodę dla użytkownika i zalety techniczne.

26

Opaski uniwersalne składają się z siodła z żeliwa sferoidalnego oraz obejm mocujących wykonanych ze stali kwasoodpornej.

Dostępne są z odejściem gwintowanym w zakresie od 1 do 3" na rury w średnicach od DN 50 do DN 1000.

Opaski gwintowane dzieli się na kolejne dwie grupy: ● ze szczeliną na płytkę odcinającą, dzięki czemu możemy wykonać nawiert pod ciśnieniem bez konieczności użycia zaworu, ● opaski bez szczeliny.

Te drugie są oczywiście tańsze.

Aby nie powiększać zapasów magazynowych, można zgromadzić opaski bez odcięcia, a w zamian zaopatrzyć się w adaptory, czyli urządzenia, które pełnią funkcję odcięcia i dokręcane są do zwykłej opaski, jeśli zaistnieje taka potrzeba.

Następny typ opasek uniwersalnych to opaski z kołnierzem w zakresie średnic od DN 40 do DN 200 na rury od DN 80 do DN 1300. Chcę zwrócić Państwa uwagę na to, iż niektóre siodła kołnierzowe posiadają minimum dwie obejmy mocujące, co pozytywnie wpływa na stabilność odgałęzienia. Bardzo ciekawą cechą niektórych opasek gwintowanych i kołnierzowych

www.instalator.pl

nr 42016

uszczelki wargowej w miejscu odgałęzienia.

Dzięki temu uszczelka przylega do rury równo, a zarazem jej docisk rośnie wraz ze wzrostem ciśnienia w instalacji.

Na rynku funkcjonują również obejmy na rury lub średnice nietypowe. Mogą być wykonane ze stali zwykłej lub kwasoodpornej, z uszczelka wargową i produkowane zawsze pod konkretną średnicę.

Należy jednak pamiętać, że o ile średnica rury przewodowej może być tu bardzo duża, nawet kilka tysięcy milimetrów, to maksymalnym odgałęzieniem jest DN 100. Elementem, który znacząco wpływa na ich cenę, jest ciśnienie robocze, a zatem ważne, aby dobrać je dokładnie do potrzeb, a nie na wyrost.

Ciekawym rozwiązaniem są opaski, które tak jak powyższe są przeznaczone na konkretną średnicę, ale dają znacznie większą możliwość doboru odgałęzienia.

Wykonywane zawsze ze stali występują w dwóch odmianach z uszczelką oringową (w wersji ekonomicznej) z korpusem w postaci nasuwki dwudzielnej. Drugi typ to bardzo potężne odgałęzienie składające się jak gdyby z dwóch złączy rurowych i połączonej z nimi nasuwki z odejściem kołnierzowym.

Moim zdaniem opaski są produktem niedocenianym przez projektantów, którzy nie wykorzystują w pełni możliwości, jakie one dają. Opaski przyłączeniowe, szczególnie przy dużych średnicach rur przewodowych, dają ogromne oszczędności finansowe względem rozwiązania tradycyjnego, czyli dwóch łączników kołnierzowych i trójnika kołnierzowego, nie wspominając już o konieczności usunięcia wody z rurociągu i ponownym napełnieniu oraz czasie wykonania i kosztach pracy.

Paweł Koliński Fot. z archiwum firmy MAK.

www.instalator.pl

27

ABC instalacji wodociągowych

jest wewnętrzna budowa siodła, gdzie powyżej miejsca umocowania uszczelki znajduje się specjalna komora, w którą wpływa woda i dociska uszczelkę do powierzchni rury. Dzięki takiemu rozwiązaniu uszczelka zawsze przylega do rury prawidłowo. Warto tutaj pamiętać, że przy dużych siodłach, np. DN 200, i dużych średnicach rur przewodowych, np. DN 1200, „opuszczenie” się uszczelki zajmuje chwilę i w pierwszym momencie po wykonaniu nawiertu pojawia się nam wyciek. Jednak wraz ze wzrostem ciśnienia w rurociągu połączenie zostaje doszczelnione.

Na rury PEHD i PVC mogą być stosowane opaski dwudzielne z odejściem gwintowanym lub kołnierzowym, wykonane z żeliwa sferoidalnego. Mogą posiadać gwinty od ½" do 2" lub kołnierze od DN 40 do 150. Producenci oferują też opaski z gwintem dla średnic zewnętrznych w zakresach 63-315, a kołnierzowe 63-400.

Istotną cechą opasek do rur z tworzyw sztucznych, a w szczególności PE, jest zminimalizowanie nacisku wywieranego na rurę. Uzyskujemy to przez odpowiednio dobraną długość korpusu do średnicy rury przewodowej. Długość opaski rośnie wraz ze wzrostem średnicy, dobrze jeśli jej minimalny wymiar to 65 mm a minimalna ilość śruby ściągających to 4, co znacząco poprawia jej stabilność. Kolejną cechą, która poprawia szczelność, a zarazem zmniejsza nacisk na rurę jest zastosowanie

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

ABC ogrzewania

Wymiana palnika Kotły z palnikami na pelety są coraz częściej instalowane w polskich domach. Po pierwszych latach eksploatacji rodzimych konstrukcji, naznaczonych rozwiązywaniem pojawiających się zawsze w pierwszej serii produktów problemów technicznych, producenci kotłów i palników na pelety wypracowali ofertę urządzeń niezawodnych, trwałych i komfortowych w użytkowaniu. Wzrosła również znacznie świadomość instalatorów oraz końcowych użytkowników kotłów na pelety w zakresie jakości paliwa, a także funkcji sterowania kotłem, palnikiem oraz instalacją grzewczą. Wykształcił się również w miarę stabilny rynek dostawców peletów, które jeszcze kilka lat temu były popularne, ale również trudno dostępne. Niestety wzrost liczby dostawców peletów wbrew logice rynku nie przełożył się na obniżenie ceny tego paliwa, która nadal jest znacząca w porównaniu do cen innych paliw stałych. Powoduje to nadal niechęć do zakupu urządzeń przystosowanych wyłącznie do spalania pelet oraz prowadzi do prób przezbrojenia kotłów już zainstalowanych w domowej kotłowni do współpracy z palnikiem na pelety.

Chęć wykonania takiej konwersji posiadanego kotła na kocioł z palnikiem na pelety może kusić szczególnie w przypadku kotłów olejowych lub gazowych z palnikiem wentylatorowym.

Pozorne podobieństwo pomiędzy palnikami wentylatorowymi a palnikami na pelety pozwala sądzić, że operacja zamiany palników nie nastręczy dużo problemów i pozwoli na wykorzystanie istniejącego wymiennika kotła do odbioru mocy cieplnej, wytwarzanej z biomasy, czyli w rezultacie doprowadzi do obniżenia kosztów eksploatacji kotła.

28

To jednak wyłącznie pozory, a problem zastąpienia palnika wentylatorowego innym źródłem ciepła jest o wiele bardziej złożony i wymaga szczegółowej analizy parametrów pracy palnika oraz wymiennika.

Na pierwszy plan wysuwa się różnica gabarytów palników na pelety i palników wentylatorowych. Biorąc pod uwagę wielkość palenisk palników na pelety, do ich montażu w drzwiach komory spalania klasycznego kotła olejowego konieczna byłaby przeróbka drzwi zamykających komorę kotła olejowego. Ponieważ drzwi te z reguły wykonane są z żeliwa, przystosowanie ich do montażu palnika na pelety wymaga ostrożnej i trudnej obróbki. Jeżeli nawet uda się zainstalować palnik na pelety w drzwiach kotła z palnikiem wentylatorowym, to kolejnym problemem, z jakim należy się zmierzyć, jest różnica w emisji płomienia z palników wentylatorowych na olej czy gaz w porównaniu do emisji płomienia z palników na pelety.

Przede wszystkim należy się przyjrzeć komorze spalania, z jaką mamy do czynienia.

W większości przypadków jest to komora okrągła, przystosowana do współpracy z palnikiem, którego lufa ma niewielkie gabaryty i który jest instalowany w centralnej części komory spalania. Większe gabaryty palenisk na pelety mogą spowodować, że ich instalacja w komorach spalania kotłów olejowych może okazać się niemożliwa.

Analizując możliwość zamiany palników, istotny jest również aspekt wymiany ciepła.

Większość istniejących palników na pelety generuje płomień skierowany w przód lub w górę. Ich montaż w miejscu palnika wentylatorowego, którego płomień kierowany jest pod kątem zależnym od zastosowanej

www.instalator.pl

nr 42016

www.instalator.pl

czyszczenia co najmniej raz w miesiącu, a konstrukcje wymienników dedykowanych do palników na pelety są wyposażane w specjalne strzepywacze pyłu i układy odpopielania napędzane ręcznie lub automatycznie. Brak łatwego dostępu do powierzchni wymiany ciepła i brak popielników w kotłach olejowych sprawi, że do każdego czyszczenia wymiennika konieczne będzie kłopotliwe otwieranie drzwi komory spalania, przygotowanych do wykonywania takiej operacji raz, maksymalnie dwa razy, do roku przy eksploatacji z palnikiem olejowym lub gazowym. Brak popielnika nastręczy z kolei problemów przy usuwaniu popiołu i żużla z dna komory spalania.

Kłopotliwe otwieranie drzwi komory spalania, a więc utrudniony dostęp do paleniska, obniża również komfort korzystania z palnika na pelety, który dla poprawnej pracy wymaga okresowego czyszczenia paleniska z nagaru powstającego w trakcie spalania. Szczególnie istotne jest to w przypadku spalania pelet z domieszkami, jakich wiele można spotkać na rynku.

Z powyższego wynika więc wyraźnie, że zamiana palnika wentylatorowego na palnik na pelety nie tylko często jest niemożliwa, ale też nie ma uzasadnienia ekonomicznego i spowoduje wiele problemów eksploatacyjnych.

Na rynku znajduje się kilka kotłów z tak zwanym wymiennikiem uniwersalnym. Najczęściej są to kotły żeliwne, standardowo oferowane jako klasyczne kotły komorowe, jednak zdecydowana większość z nich po krótkim przezbrojeniu umożliwia montaż w drzwiach kotła nadmuchowego palnika olejowego, gazowego lub palnika na pelety. Inwestycja w taki wymiennik z palnikiem na pelety zapewni wygodę korzystania z palnika, wygodę czyszczenia kotła oraz zapewni bezpieczeństwo dzięki możliwości łatwej konwersji wymiennika na inny rodzaj paliwa.

Tomasz Krakowczyk

29

ABC ogrzewania

dyszy olejowej na ściany wymiennika ciepła, które otaczają lufę palnika z wszystkich stron, spowoduje, że płomień palnika na pelety będzie omywał co najwyżej 50% powierzchni wymiany ciepła wymiennika.

Kolejną i najbardziej istotną przeszkodą w bezpośredniej instalacji palnika na pelety w miejsce palnika wentylatorowego na olej lub gaz jest konstrukcja wielociągowych wymienników ciepła przystosowanych do współpracy z palnikami wentylatorowymi. Wymienniki tego typu charakteryzują się wysokimi oporami przepływu poprzez swoją konstrukcję, która zapewnia uzyskanie wysokiej sprawności kotła. Palniki na pelety nie wytwarzają tak wysokiego nadciśnienia jak palniki wentylatorowe, a przez to nie zapewnią odpowiedniego przepływu spalin, które będą dławione w wymienniku i doprowadzą do zdławienia palnika oraz podwyższonej emisji CO z palnika, a co za tym idzie - szybkiego zanieczyszczenia powierzchni wymiennika nagarem. Rozwiązaniem w takim przypadku może być instalacja wentylatora wyciągowego na wylocie spalin z kotła, jednak poprawne zestrojenie takiego wentylatora z wentylatorem nadmuchu powietrza do spalania w palniku na pelety nie należy do łatwych i jest częstą przyczyną nieprawidłowej pracy palnika.

Kolejny kłopot, jaki wystąpi przy eksploatacji typowego kotła olejowego z zainstalowanym palnikiem na pelety, to czyszczenie wymiennika kotła i odpopielanie. Teoretycznie pelety powinny się charakteryzować niską zawartością popiołu. W praktyce często okazuje się, że na rynku dostępnych jest wiele gatunków peletów zawierających wtrącenia, które powodują generowanie żużla i popiołu. Powszechnie też wiadomo, że spalanie biomasy, w tym peletów, łączy się z podwyższoną emisją pyłów, które osadzają się na powierzchniach wymiany ciepła, obniżając sprawność kotła. Sprawia to, że kotły z palnikami na pelety wymagają

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

Odpowiedzialna biomasa ●

ABC oczyszczania ścieków

Mariusz Piasny ● Jakie

są procesy oczyszczania ścieków? ● Jakie są zalety pełnobiologicznych oczyszczalni ścieków? Ścieki powstające w wyniku działalności bytowej i produkcyjnej człowieka coraz częściej odprowadzane są do oczyszczalni przydomowych, zwanych też indywidualnymi systemami oczyszczania ścieków.

Technologia wykorzystywana do oczyszczania ścieków ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia środowiska, gdyż wody oczyszczone z oczyszczalni odprowadzane są następnie do odbiorników, jakimi są gleba oraz ewentualnie wody płynące i stojące. Im bardziej dopracowana, skuteczna i efektywna technologia, tym mniej zanieczyszczone środowisko naturalne.

Procesy oczyszczania ścieków dzielą się na: ● mechaniczne (kraty, sita, osadniki), ● biologiczne (tlenowe, beztlenowe), ● chemiczne (oczyszczanie wspomagane związkami chemicznymi),

30

metody zaawansowane (np. reaktory membranowe).

Biorąc pod uwagę oczyszczalnie przydomowe oczyszczające niewielką ilość ścieków na dobę (oczyszczalnie do 50 mieszkańców równoważnych lub do 5 m3 na dobę), najpopularniejsze obecnie na rynku są oczyszczalnie drenażowe oraz pełnobiologiczne na bazie złoża lub osadu czynnego.

Technologia oczyszczania ścieków, bazująca na złożu biologicznym (biomasa utwierdzona), opiera się na biochemicznym rozkładzie zanieczyszczeń organicznych zawartych w ściekach. Zasadniczym elementem procesu oczyszczania jest materiał, na którym tworzy się błona biologiczna, składająca się z mikroorganizmów roślinnych i zwierzęcych. Procesy te przebiegają w warunkach tlenowych. Ich intensywność zależy również od temperatury otoczenia.

Osad czynny (biomasa zawieszona) to zespół mikroorganizmów (biocenoza), złożony z bakterii, grzybów mikroskopowych i pierwotniaków. Mikroflora osadu (bakterie i grzyby) rozkłada związki organiczne występujące w ściekach na substancje proste, m.in.: dwutlenek węgla, wodę i amoniak, który zostaje utleniony do azotanów; mikrofauna zaś, odżywiając się bakteriami i grzybami, reguluje ich ilość w biocenozie.

Pełnobiologiczne przydomowe oczyszczalnie ścieków posiadają przewagę nad tradycyjnymi oczyszczalniami z drenażem rozsączającym: ● nie posiadają drenażu, który często kolmatuje (zarasta), ● zajmują niewiele miejsca na posesji, ● nie skażają środowiska naturalnego,

www.instalator.pl

nr 42016 ●

www.instalator.pl

w zakresie funkcjonowania urządzenia.

Brak tego typu szkolenia może spowodować nerwowość i nieodpowiednie działania użytkownika w przypadku awarii urządzenia.

Ze względu na fakt, iż w profesjonalnych urządzeniach do oczyszczania ścieków zawsze znajdują się urządzenia elektryczne (dmuchawa, silnik, sterownik etc.), uszkodzenia ich w trakcie eksploatacji są możliwe i zdarzają się zazwyczaj pod wpływem czynników zewnętrznych.

Większość biologicznych oczyszczalni ścieków posiada jako integralną część panelu sterującego wyświetlacz, na którym pojawiają się komunikaty wskazujące przyczynę awarii urządzenia. A więc np. uszkodzenia dmuchawy lub silnika sygnalizowane są sygnałem dźwiękowym lub/i świetlnym, wraz z kodem lub z komunikatem na wyświetlaczu. W takim wypadku użytkownik, po określeniu, czy usterkę może usunąć sam, czy też musi to zrobić serwis, powinien powiadomić telefonicznie lub emailowo firmę serwisową o komunikacie i udostępnić jej przedstawicielowi dostęp do urządzeń podczas wizyty serwisowej.

Należy tu również wspomnieć o prawidłowym zwymiarowaniu i wykonaniu układu do rozsączania ścieków oczyszczonych.

Układ taki musi być dobrany w zależności od ilość dopływających ścieków oraz rodzaju gruntu. Układ taki wykonany z uwzględnieniem wszelkich wytycznych producenta będzie pracował latami. W przypadku jednak, gdy został on źle zwymiarowany, a także nie zastosowano odpowiednich materiałów na podsypkę i obsypkę, układ może ulegać kolmatacji i z czasem przestać przyjmować oczyszczone ścieki. Wtedy będziemy mieli do czynienia z koniecznością budowy nowego układu lub co najmniej modernizacją istniejącego Mariusz Piasny

31

ABC oczyszczania ścieków

są prawie niesłyszalne i nie wydzielają przykrych zapachów, ● nie ma konieczności dodawania do nich biopreparatów, ● można je montować we wszystkich warunkach gruntowo-wodnych, ● zużywają niewielkie ilości energii elektrycznej, ● istnieje w nich łatwość kontroli cieczy, która dostaje się do środowiska poprzez np. zastosowanie studni do poboru próbek.

Eksploatacja przydomowej biologicznej oczyszczalni ścieków nie wymaga z reguły jakiejś szczególnej wiedzy lub doświadczenia ze strony użytkowników. Jakkolwiek należy pamiętać, iż jako taka oczyszczalnia to niewielkie urządzenie, które rządzi się pewnymi reżimami eksploatacyjnymi, o których nie należy zapominać.

Między innymi nie należy zapominać, że ze względu na fakt, iż za oczyszczanie ścieków w oczyszczalni odpowiedzialna jest biomasa, należy dbać o jej trwałość i żywotność. A więc nie należy wlewać do instalacji kanalizacyjnej farb i lakierów, rozpuszczalników, środków dezynfekujących, lekarstw, tłuszczy i olejów spożywczych. Wszystkie powyższe substancje, wprowadzane do oczyszczali w wysokich stężeniach, jak i sporych ilościach, wpływać będą na niszczenie biomasy. Wrzucanie do oczyszczalni podpasek, prezerwatyw czy tamponów powodować może zatykanie zarówno rur kanalizacyjnych, jak i elementów samej oczyszczalni. O powyższych reżimach należy zawsze informować użytkowników urządzeń do oczyszczania ścieków, a wręcz domagać się przyjęcia i zapoznania się z instrukcją obsługi i eksploatacji za pokwitowaniem.

Użytkownicy przydomowych oczyszczalni ścieków przed ich uruchomieniem powinni zostać przeszkoleni przez firmę instalacyjną

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

Dolne źródło

Przemysław Radzikiewicz

ABC pomp ciepła

● Jak

energia pobrana z dolnego źródła wpływa na COP? ● Na co zwracać uwagę dobierając dolne źródło?

Stosunkowo często w rozmowach wśród branżystów, a także inwestorów pojawia się temat pomp ciepła. Producenci prześcigają się w prezentowaniu coraz to nowszych i bardziej efektywnych rozwiązań, modeli o wyższych sprawnościach, COP, SPF, funkcjach zdalnego sterowania i możliwościach automatyki. Jest to jak najbardziej dobry trend, który owocuje tym, iż na naszym rynku pojawiają się coraz częściej urządzenia wysokiej jakości, z dużymi możliwościami sterowania, niskoemisyjne. Równocześnie wiedza odnośnie montażu i użytkowania, zarówno wśród branżystów, jak i inwestorów, nieustannie wzrasta. W tym artykule chciałbym przybliżyć aspekty montażu i użytkowania instalacji z pompą ciepła, zwracając szczególną uwagę nie na samą pompę ciepła, lecz na komponenty instalacji

32

dolnego oraz górnego źródła. Jako użytkownik domu jednorodzinnego, gdzie jedynym źródłem ciepła jest pompa ciepła, oraz osoba zajmująca się tą tematyką również zawodowo, postaram się nakreślić, na co należy zwrócić uwagę oraz jakie konsekwencje się z tym wiążą.

W instalacji użytkowanej przeze mnie oraz w instalacjach, z którymi spotykam się na co dzień w pracy zawodowej, zauważam, jak ważny jest dobór osprzętu dodatkowego, który dobrany w sposób nie do końca właściwy może negatywnie wpłynąć na koszty eksploatacji pracy maszynowni.

W tej części skoncentrujemy się na układzie dolnego źródła ciepła. Przy rozpatrywaniu tego elementu instalacji musimy zdać sobie sprawę, iż to właśnie z niego pompa ciepła pobiera darmową energię. Im wyższy będzie udział energii pobranej z dolnego źródła do wytworzonej energii cieplnej, tym wyższy współczynnik efektywności uzyskamy. Z pozoru trywialny wzór przedstawiony poniżej obrazuje w sposób ideowy składowe energii w układzie z pompą ciepła. Pomimo jego prostoty zachęcam do zapoznania się z nim, gdyż dosyć często rzeczy najprostsze jest nam stosunkowo trudno zaakceptować: Eg = Eel + Edź, gdzie: Eg - energia grzewcza na wyjściu z pompy ciepła, Eel - energia elektryczna potrzebna do pracy sprężarki, Edź - energia, którą za darmo pozyskujemy z dolnego źródła.

www.instalator.pl

nr 42016

www.instalator.pl

- ogrzewanie grzejnikowe: COP = 3,0 => Pel = 3,33 kW, Pdź = 6,66 kW; odwierty przy założeniu 40 W/m => 167 m, - pompa rewersyjna - moc chłodzenia 10 kW, Pel = 2,4 kW, Pdź = 10 kW + 2,5 kW = 12,5 kW; odwierty przy założeniu 40 W/m => 313 m.

Powyższy przykład nie ma na celu pokazania wytycznych doboru dolnego źródła w poszczególnych systemach z pompami ciepła, a jedynie ma za zadanie zwrócić uwagę na istotne różnice w projektowaniu i doborze dolnych źródeł w zależności od konkretnej instalacji. Różnice w poszczególnych przypadkach są zauważalne, a przy systemach o wyższych mocach różnice będą stosunkowo wyższe i mogą przynieść wymierne korzyści finansowe.

W przypadku pomp ciepła typu solanka/woda głównym elementem napędzanym energią elektryczną w dolnym źródle jest pompa obiegowa tzw. solanki. Służy ona do wymuszenia przepływu roztworu glikolu w obiegu dolnego źródła. Pompa ta pracuje zawsze wtedy, kiedy pracuje sprężarka, czyli jej czas pracy w układzie monowalentnym (pompa ciepła pracuje samodzielnie) jest zbliżony do czasu pracy sprężarki i wynosi 1800 h rocznie.

Zarówno pompa, jak i dolne źródło powinny być tak dobrane, zaprojektowane i wykonane, aby różnica temperatury na dolnym źródle podczas pracy pompy ciepła wynosiła około 3°K. Jeżeli pompa jest przewymiarowana, to pobór mocy będzie większy niż konieczny i wpłynie to negatywnie na koszty eksploatacji.

Np. dla pompy 11 kW pompa dolnego źródła to np. 25-7,5, która na pierwszym stopniu pobiera 113 W, na drugim 164 W a na trzecim 201 W. W zależności od ustawionego i wymaganego stopnia zużycie energii zwiększa się o połowę.

Koszt pracy pompy dolnego źródła w

33

ABC pomp ciepła

Wzór ten nie obrazuje jednak wszystkich składowych w układzie, czyli pomp obiegowych dolnego i górnego źródła, grzałek, zaworów mieszających itd. Jasne jest wszakże to, że im większa część energii pobierana jest z dolnego źródła, tym mniej energii będzie potrzebnej do napędu sprężarki.

W związku z tym musimy zagwarantować, iż w każdych warunkach pracy układu ilość energii dostarczonej z dolnego źródła będzie wystarczająca. Ma to szczególne znaczenie przy pompach ciepła typu solanka/woda oraz woda/woda, gdzie komponenty dolnego źródła są instalowane w miejscu instalacji, a nie - jak w przypadku pomp ciepła powietrze/woda tam, gdzie wentylator i parownik są już fabrycznie wbudowane w urządzenie. Należy pamiętać, że im niższa jest wymagana temperatura górnego źródła (instalacja c.o.), tym dolne źródło powinno dostarczyć większą ilość energii. Na przykład w przypadku instalacji ogrzewania podłogowego o temperaturze zasilania 35°C dolne źródło powinno dostarczać więcej energii niż w przypadku instalacji grzejnikowej wymagającej temperatury zasilania np. 55°C. Również zupełnie inaczej będzie wyglądał dobór dolnego źródła w przypadku rewersyjnych pomp ciepła i będzie ono zazwyczaj znacząco większe niż w przypadku pomp nierewersyjnych.

Poniżej przedstawię przykład doboru dolnego źródła pomp ciepła typu solanka/woda. Jest to poglądowe i uproszczone obliczanie wielkości dolnego źródła przy następujących założeniach: ● moc grzewcza pompy ciepła: 10 kW, ● wydajność 1 m odwiertu: 40 W, ● COP: przyjęte dla prostoty obliczeń 4,0 (dla B0/W35) oraz 3,0 (dla B0/W50), - ogrzewanie podłogowe: COP = 4,0 => Pel = 2,5 kW, Pdź = 7,5 kW; odwierty przy założeniu 40 W/m => 190 m,

ABC Magazynu Instalatora

ABC pomp ciepła

ABC Magazynu Instalatora

nr 42016

domu jednorodzinnym jest na poziomie 10% kosztu pracy systemu z pompą ciepła. Jest to znaczący koszt w utrzymaniu systemu. Koszt ten, oczywiście, należy minimalizować przez optymalizację wykonania i pracy pompy dolnego źródła.

Mieszanina glikolu ma również wpływ na pracę pompy dolnego źródła, gdyż stężenie na poziomie 30% zwiększa opory hydrauliczne w porównaniu z wodą o 150%. Nie jest jednak zalecane czy mądre, by zmniejszać koncentrację roztworu glikolu poniżej 25%, gdyż wówczas granica zamarzania obniża się i w przypadku zbyt niskiego stężenia może dojść do zamarznięcia parownika, co z kolei może doprowadzić do rozszczelnienia układu chłodniczego pompy ciepła.

Elementem, który nie ma bezpośredniego wpływu na bieżące koszty eksploatacji, a może przyczyniać się do kłopotów z użytkowaniem systemu, jest studnia zbiorcza kolektora dolnego źródła ciepła.

Jest to studnia wykonana najczęściej z tworzywa sztucznego, która służy do połączenia pętli kolektora płaskiego lub odwiertów poza budynkiem. Jest ona zakopywana pod poziomem gruntu, wyposażona najczęściej w fabrycznie zainstalowany rozdzielacz zasilania i powrotu poszczególnych pętli dolnego źródła oraz króćce wyjściowe do podłączenia poprzez złącza elektrooporowe poszczególnych pętli oraz głównych rur zasilania i powrotu.

W przypadku nieprawidłowego montażu takiej studzienki może dojść do jej osiadania lub wypychania, co może spowodować nieszczelności w układzie. Należy

również zwrócić uwagę na szczelność takiej studni. W przypadku nieszczelności i wysokiego poziomu wód gruntowych woda może przedostać się do jej wnętrza, zamarznąć i doprowadzić do rozszczelnienia rozdzielacza. Wymiana lub naprawa takiej studni jest zawsze kłopotliwa i najczęściej dosyć kosztowna. Jako alternatywę można zastosować rozdzielacz zamontowany wewnątrz pomieszczenia gospodarczego, co jest stosowane przy instalacjach mniejszych mocy. Przy takim rozwiązaniu należy pamiętać o konieczności zaizolowania i zabezpieczenia przepustów ściennych lub podłogowych, zbyt duża ilość przepustów ściennych może mieć negatywny wpływ na parametry ścian nośnych, należy każdorazowo przeanalizować to z architektem. Również niezbędny jest fakt wykonania izolacji elementów dolnego źródła w pomieszczeniu kotłowni. Różnica temperatur pomiędzy elementami dolnego źródła a powietrzem może doprowadzić do wykraplania się wody na tychże elementach, ich korozję i niezadowolenie inwestora.

Aby układ dolnego źródła pracował bezawaryjnie i był bezproblemowy w utrzymaniu, każdorazowo należy wyposażyć go w filtr zanieczyszczeń, separator powietrza, układ opróżniania/napełniania, a także armaturę zabezpieczającą. Po wykonaniu procedury pierwszego uruchomienia należy okresowo sprawdzać stan filtra dolnego źródła w czasie eksploatacji systemu.

Przemysław Radzikiewicz

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora 34

www.instalator.pl

nr 42016

ABC Magazynu Instalatora

Szkolenia dla projektantów, wykonawców i instalatorów z zakresu doboru armatury oraz równoważenia hydraulicznego instalacji grzewczych, chłodniczych i wody użytkowej. Zgłoszenia prosimy kierować na adres mailowy: joanna.pienkowska@oventrop.pl lub telefonicznie: 502 696 035.

Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w Centrach Szkoleniowych w Warszawie i Poznaniu oraz w Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach, Gdańsku, Olsztynie i Lublinie. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Tematyka: zagadnienia dotyczące wykorzystania nowoczesnych rozwiązań z zakresu techniki grzewczej. Warunkiem wzięcia udziału w kursie jest przesłanie dokumentów firmy lub wypełnionej ankiety (www.wolf-polska.pl). Miejsce: Sokołów, Wrocław.

Szczegółowe informacje: serwis@wolf-polska.pl, 22 720 69 01.

Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Centrach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Tarnowie Podgórnym, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno-handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Firma Pentair Thermal Management Polska Sp. z o.o. prowadzi bezpłatne szkolenia dla autoryzowanych instalatorów Raychem z zakresu ogrzewania podłogowego oraz instalacji grzewczych do ochrony dachów i rynien w warunkach zimowych. Zdobycie „Certyfikatu PRO Raychem” upoważnia do udzielania przedłużonej gwarancji producenta. Kontakt: 800 800 114, www.ciepla-podloga.pl

www.instalator.pl

35

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę.

Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.

DAM TWIN SYSTEM skuteczne rozwiązanie dla warunków

szczególnie niekorzystnych

dodatkowy panel frontowy

WEWNĄTRZ NA ZEWNĄTRZ dodatkowy panel frontowy

Podwójny strumień doskonale oddziela obszary o różnych warunkach klimatycznych.

Umieszczone naprzeciwko siebie dwie kurtyny powietrzne DAM tworzą obieg zamknięty: na końcu każdego strumienia wylotowego znajduje się wlot drugiej kurtyny.

Dostępne również w wersji energooszczędnej!

Dowiedz się więcej: www.rosenberg.pl

150x210.indd 1

2016-04-07 11:59:54