ABC Magazynu Instalatora 2/2017

2017

● Kominy ● Pompy

ciepła ● Chemia budowlana ● Baterie ● Narzędzia ● Ogrzewanie elektryczne ● Grzejniki ● Szkolenia

nr 22017

Spis treści Komin do wymiany - 4 Viega - 7 Bosch - 8 Taconova - 9 GROHE - 10 Powietrze w serwerowni - 11

Spis treści

Na zimowe „atrakcje”... - 12 Waty z wody - 14 Dobór zbiornika - 16 Instalacja c.w.u. - 18 Szczęka z zaciskiem - 21 Instalacja PC - 22 Grzejnik do wymiany - 24 Czysta woda - 26 Magazyn z PC - 28 Instrukcja dla zdrowia - 32

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 35

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

Komin do wymiany ● Na

ABC modernizacji instalacji

co zwrócić uwagę przy modernizacji komina z cegły? ● O czym trzeba pamiętać instalując komin do kotła kondensacyjnego?

W poniższym artykule postaramy się przeanalizować kilka rozwiązań, które mogą okazać się pomocne na etapie renowacji systemu grzewczego. Decyzja o budowie komina nie zawsze jest związana z budową nowego domu, niejednokrotnie stanowi konsekwencję zmiany systemu grzewczego lub uszkodzeń powstałych w efekcie długiej czy też nieprawidłowej współpracy komina z urządzeniem grzewczym.

Inwestor w takiej sytuacji stanie przed dylematem, czy wykorzystać istniejący komin, czy może rozebrać go i postawić nowy. Może się okazać, że wymagania nowego urządzenia grzewczego nie pozwolą na eksploatację istniejącego przewodu, niewykluczone jednak, że istniejący komin można „ulepszyć” i dostosować do nowych warunków pracy.

W przypadku domów wybudowanych w „epoce kominów ceglanych” największy problem stanowi zwykle dopasowanie współczesnego urządzenia grzewczego do starego komina murowanego. Modernizacji komina murowanego możemy uniknąć, wybierając kocioł na paliwa stałe, jednak i to nie zawsze jest pewne. Przypadek taki będzie dotyczył wyłącznie sytuacji, w której komin, mimo swojego wieku, jest stabilny, zaprawa nie uległa wykruszeniu, a cegły wciąż stanowią

4

bezpieczną konstrukcję. Kolejnym istotnym warunkiem możliwości wykorzystania takiego komina jest konieczność zapewnienia suchego trybu pracy, czyli takiego, w którym ze spalin nie będzie się wykraplała wilgoć.

Niestety, z reguły okazuje się, że komin naruszony „zębem czasu” wymaga modernizacji ze względu na liczne ubytki w spoinowaniu. Lekarstwem na taki problem może być wykonanie tak zwanego szlamowania, które polega na naniesieniu na wewnętrzną powierzchnię komina odpowiedniej masy wypełniającej ubytki, która dodatkowo spowoduje wygładzenie ścian przewodu kominowego, co w efekcie przełoży się na poprawienie ciągu w kominie.

Rozwój techniki grzewczej już wiele lat temu spowodował spadek popularności kotłów na paliwa stałe. Zjawisko to ma przede wszystkim związek z dostępem do innych paliw, lecz również z wygodą użytkownika oraz ochroną środowiska. W przypadku kotłów na paliwa gazowe lub olejowe - bo takie mamy na myśli - istniejący komin murowany bezwzględnie trzeba unowocześnić, czyli dostosować jego parametry użytkowe do nowych warunków pracy. Nowoczesne kotły produkują spaliny o wysokiej wilgotności, w związku z czym kominy służące do ich odprowadzania muszą być odporne na ich destrukcyjne działanie. W takim przypadku możliwości modernizacji komina z cegły są następujące: ● zabezpieczenie komina na całej długości lekkim wkładem stalowym lub - znacznie rzadziej - ceramicznym, ● wyburzenie starego komina i wybudowanie w tym miejscu nowego lub pozostawienie

www.instalator.pl

nr 22017

www.instalator.pl

wykonawczym. W przypadku starych kominów o przekroju prostokątnym istnieje możliwość umieszczenia wkładu o przekroju owalnym, lecz takie rozwiązanie dotyczy jedynie wkładów wykonanych ze stali.

Zajmijmy się teraz sytuacją, z którą możemy się spotkać w budynkach znacznie nowszych, wyposażonych już w komin systemowy (stalowy lub ceramiczny, prowadzony w obudowie z betonu lekkiego). Załóżmy, że inwestor podjął decyzję o zmianie urządzenia grzewczego na efektywniejsze, np. kocioł na paliwo stałe zechce wymienić na kocioł gazowy lub kocioł gazowy starej generacji wymieni na urządzenie grzewcze znacznie nowocześniejsze, np. kondensacyjne. W pierwszej kolejności powinien dowiedzieć się, jakie są wymagania stawiane przez nowe źródło ciepła.

Jest rzeczą pewną, że kocioł gazowy będzie wymagał odporności na kondensat. Jeśli komin okaże się być odpornym na działanie kondensatu i zostanie potwierdzona prawidłowość współpracy nowego kotła gazowego ze starym kominem (przekrój komina okaże się odpowiedni), to nowy kocioł z otwartą komorą spalania możemy bez przeszkód podłączyć. Sytuacja może się skomplikować, gdy inwestor zechce zastosować kocioł kondensacyjny, nawet jeśli stary kocioł był również kotłem gazowym. Taki komin musi się charakteryzować nie tylko odpornością na działanie kondensatu, lecz również możliwością pracy w nadciśnieniu (oznaczenie „P” w

5

ABC modernizacji instalacji

starego komina ze względów konstrukcyjnych i dobudowanie nowego, np. systemowego, na zewnątrz.

Warto zaznaczyć, że tego typu zabiegi wykonuje się również na kominach w przypadku zastosowania nowoczesnych kotłów na paliwa stałe, które coraz częściej generują spaliny wilgotne. Możemy z góry założyć, że taka sytuacja dotyczy kotłów miałowych, kotłów na zgazowane drewno (holzgas) oraz kotłów na inne paliwa stałe, dla których producenci deklarują temperaturę spalin niższą niż 200°C. Jest to oczywiście założenie orientacyjne, gdyż nie sama temperatura spalin ma wpływ na ich wilgotność. W przypadku podjęcia decyzji o wprowadzeniu do komina wkładu stalowego lub ceramicznego niezbędne jest sprawdzenie wymaganej średnicy oraz właściwości samego wkładu.

Jeżeli tylko wkład o średnicy wymaganej przez urządzenie grzewcze zmieści się do istniejącego kanału w starym kominie, to sprawa jest prosta - należy zlecić firmie instalacyjnej zamontowanie nowego wkładu o odpowiednich właściwościach i podłączyć do niego urządzenie grzewcze. Jeżeli jednak nasze nowe urządzenie będzie wymagało np. komina o średnicy 20 cm, a do dyspozycji mamy komin o przekroju wewnętrznym 20 x 20 cm (czy nawet 21 x 21 cm, nie mając jednak pewności, czy pomiar komina ponad dachem odpowiada rzeczywistym wymiarom na całej wysokości komina), konieczne jest jego wstępne rozfrezowanie. Operacja taka jest dość kosztowna, powiększa co prawda wymiar wewnętrzny przewodu kominowego, lecz ze względu na konieczność użycia maszyn frezujących o dużej mocy może odbywać się jedynie na kominach o bardzo dobrej stabilności konstrukcyjnej. W przeciwnym wypadku frezowanie może grozić uszkodzeniami i zawaleniem całego komina. Z tego powodu takie prace należy zlecać jedynie sprawdzonym i doświadczonym firmom

ABC Magazynu Instalatora

ABC modernizacji instalacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

klasyfikacji komina - przyp. autorzy). Jeśli wszystkie te warunki zostaną spełnione, inwestor musi rozpatrzyć różne możliwości doprowadzenia powietrza do kotła ze środowiska zewnętrznego (tzw. zamknięta komora spalania). Najmniej kłopotliwe będzie doprowadzenie powietrza odrębnym przewodem, z reguły poziomym, wyprowadzonym na zewnątrz i zabezpieczonym kratką niwelującą niekorzystne zjawisko nagłych podmuchów wiatru oraz siatką chroniącą przed insektami. Jeśli komin nie jest dopuszczony do pracy w nadciśnieniu, ale jego przekrój jest znacznie większy niż wymagany przez urządzenie grzewcze, to w istniejącym wkładzie można umieścić nowy wkład o mniejszym przekroju (dopuszczony do współpracy z kotłem kondensacyjnym). Utworzona w ten sposób przestrzeń między wkładem starym i nowym doskonale spełni funkcję przewodu doprowadzającego powietrze do kotła.

Ten sposób modernizacji komina stosuje się także w przypadku podłączenia kotła kondensacyjnego do komina murowanego wkład stalowy o odpowiednich parametrach umieszcza się w murowanym szachcie. Również w tym przypadku przestrzeń między wkładem a starą ceglaną konstrukcją komina będzie pełniła funkcję kanału dostarczającego powietrze niezbędne do procesu spalania w kotle. Dobrą praktyką jest wyprowadzenie nowego wkładu powyżej istniejącego komina ceglanego w celu oddzielenia strumienia spalin od strumienia powietrza.

6

Może się zdarzyć- choć rzadko - że nowa koncepcja systemu wymaga usytuowania kotła w innym miejscu niż dotychczas eksploatowany (np. w przypadku remontu całej instalacji lub rozbudowy domu). Jeżeli istnieje możliwość adaptacji innego pomieszczenia na nową kotłownię lub nowy kocioł może zostać zainstalowany w sąsiedztwie ściany zewnętrznej budynku, warto rozpatrzyć opcję dobudowania nowego komina na zewnątrz. Pozornie wygląda to na działanie wymagające dużych nakładów, proszę jednak zwrócić uwagę na fakt, że często łatwiej coś wybudować od podstaw niż prowadzić generalny remont. Poza tym inwestor nie ma ograniczeń związanych z geometrią, stanem technicznym i właściwościami starego komina. Takie rozwiązanie daje mu nieograniczone wręcz możliwości w wyborze rozwiązania odprowadzającego spaliny. Może to być np. dwuścienny izolowany komin stalowy mocowany do ściany zewnętrznej budynku lub ceramiczny izolowany komin systemowy posadowiony na fundamencie.

Dla miłośnika cegły lub gdy priorytetem jest zachowanie wymagań architektonicznych obiektu, może to być nawet wkład stalowy prowadzony w wymurowanym od podstaw kominie z cegły pełnej o dobrej jakości.

Modernizacja instalacji kominowej nie zawsze wynika z potrzeby wymiany kotła lub paliwa. Czasem okazuje się ona być koniecznością wynikającą z wystąpienia uszkodzeń elementów komina lub pojawienia się niekorzystnych zjawisk, np. wykwitów wilgoci o nieprzyjemnym zapachu w pomieszczeniach mieszkalnych, przez które prowadzony jest komin. Niestety w takim przypadku nie będziemy już mieli do czynienia z modernizacją, a po prostu naprawą komina wynikającą z jego uszkodzeń. Łukasz Chęciński Marcin Kiedos

www.instalator.pl

nr 22017

ABC Magazynu Instalatora

Viega zestala się z materiałem rury tworząc nierozerwalne połączenie.

Wysoka odporność na uderzenie hydrauliczne jest cechą bardzo cenioną przez doświadczonych wykonawców. Z takim zjawiskiem możemy mieć do czynienia przy gwałtownym zamknięciu zaworu lub uruchamianiu pompy obiegowej w rozległej instalacji.

Bardzo ważną cechą systemów Profipress, Sanpress Inox i Prestabo jest dostępność kształtek o średnicy 64 mm, których zwykle nie oferują inni producenci.

W instalacjach c.o. lub wody lodowej, jej wykorzystanie zdecydowanie obniża koszt inwestycji, gdyż powyżej 54 mm nie trzeba od razu stosować drogich elementów o wymiarze 76,1 mm. W przypadku wody pitnej średnica 64 mm pozwala natomiast obniżyć objętość wody w całej instalacji. Gdy w typoszeregu rur brakuje tego wymiaru, następuje gwałtowny wzrost udziału średnicy 76,1 mm, a co za tym idzie zwiększenie objętości niepotrzebnej wody i w konsekwencji pogorszenie właściwości higienicznych całej instalacji.

ekspert Łukasz Szypowski Viega Sp. z o.o. www.viega.pl

www.instalator.pl

Łukasz Szypowski

☎ 665 425 611 @ lukasz.szypowski@viega.pl

7

ABC instalacji rurowych

Systemy zaprasowywane Prestabo, Sanpress Inox i Profipress tworzą spójną ofertę, pozwalającą zmontować nawet najbardziej skomplikowane instalacje w zakresie średnic od 15 do 108 mm.

Pomimo tego, że każdy z tych systemów jest jednolity, kształtki o średnicach od 64 do 108 mm zdecydowanie różnią się konstrukcyjnie od standardowych złączek o wymiarach 15 - 54 mm. W przypadku elementów o niższych średnicach, po zaciśnięciu złączki wyraźnie widać, że zaprasowanie zostało wykonane z obu stron uszczelki. Przy średnicach XL często, zwłaszcza przy niedostatecznym oświetleniu na budowie, trudno jest na pierwszy rzut oka ocenić, czy zaprasowanie w ogóle zostało wykonane. Dlatego wszystkie kształtki XL są wyposażone w znaczniki, które po zaciśnięciu należy usunąć, aby nie było żadnych wątpliwości.

Unikalna na rynku konstrukcja złączek XL firmy Viega gwarantuje, że rura nie wysunie się z kształtki nawet przy zaistnieniu uderzenia hydraulicznego. Efekt ten uzyskano dzięki zamontowaniu grzebienia ze stali odpornej na korozję z zębami pochylonymi w kierunku wnętrza kształtki. Podczas zaprasowywania grzebień

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

ABC narzędzi

Bosch Nowością oferowaną przez markę Bosch jest najmniejszą w swojej klasie wiertarko-wkrętarka oznaczona GSR 12V-15 FC Professional. Współpracuje ona z czterema wymiennymi uchwytami. W jego skład wchodzą: uchwyt z blokadą do końcówek wkręcających, uchwyt wiertarski, uchwyt do wkręcania blisko krawędzi i uchwyt kątowy. Bosch jest jedynym producentem, który umożliwia połączenie uchwytu kątowego z każdym z trzech pozostałych dzięki temu użytkownicy, którzy pracują w miejscach trudno dostępnych zyskują większą elastyczność działania.

Kompaktowy system 12 V świetnie nadaje się do wykonywania typowych i powtarzalnych zadań, takich jak wkręcanie i odkręcanie wkrętów przy krawędzi lub wiercenie otworów w wąskich niszach. W wersji 12 V zachowano największe zalety systemu Flexiclick: możliwość regulacji położenia wymiennego uchwytu do wkrę-

cania blisko krawędzi i wymiennego uchwytu kątowego bezpośrednio na urządzeniu, bez konieczności ich demontażu.

Wymienny uchwyt do końcówek wkręcających GFA 12-X Professional posiada uchwyt sześciokątny oraz blokadę końcówek. Blokada zapewnia profesjonalistom wyjątkowo precyzyjną pracę – końcówki wkręcające i wiertła nie mogą przypadkowo wysunąć się z uchwytu. Razem z uchwytem do końcówek wkręcających długość korpusu modelu GSR 12V-15 FC Professional wynosi 159 mm, co stanowi rekord na rynku.

Wymienny uchwyt wiertarski GFA 12B Professional jest wyposażony w funkcję Auto-Lock i umożliwia stosowanie wierteł o średnicy do 10 mm. Długość wiertarko-wkrętarki akumulatorowej z uchwytem wiertarskim wynosi 178 mm, co umożliwia precyzyjną pracę w miejscach trudno dostępnych. Wymienny uchwyt do wkręcania blisko krawędzi GFA 12-E Professional umożliwia dokładną pracę przy krawędzi materiału.

Użytkownik może wkręcać nawet w odległości 12 mm od krawędzi. Uchwyt posiada 16 pozycji roboczych i w celu ich wyregulowania nie trzeba go demontować.

Wymienny uchwyt kątowy GFA 12-W Professional o długości 61 mm to najkrótsze tego typu rozwiązanie na rynku.

ekspert Bosch-Elektronarzędzia Robert Bosch Sp. z o. o. www.bosch-professional.com/pl/pl/

8

☎ 801 100 900 www.instalator.pl

nr 22017

ABC Magazynu Instalatora

Taconova na kolbie regulującej redukują niepożądane podmieszanie do minimum, co pozwala na maksymalne wykorzystanie temperatury panującej w buforze. NovaMix Value wykorzystywany jest głównie w instalacjach sanitarnych, jako element regulujący, do ograniczania temperatury wody użytkowej zgromadzonej w zasobniku CWU. Istnieje także wiele innych zastosowań tego produktu, wszędzie tam, gdzie wymagana jest stała temperatura wody zmieszanej. Doskonale sprawdza się na przykład jako gwarantujący stałą temperaturę, centralny zawór mieszający w instalacji grzewczej lub jako zawór rozdzielczy w instalacjach chłodniczych.

Jeśli temperatura wody gorącej jest o 3 K niższa od zadanej temperatury zmieszania, stopień przecieku zimnej wody wynosi 0.

W innym wypadku podmieszanie zimnej wody może wynosić max. 3 K. Zawór mieszający zasilany jest wodą gorącą z bufora i zimną z sieci wodociągowej. Temperatura wody zmieszanej wychwytywana jest przez termostatyczny element rozciągliwy. Jeśli temperatura wody zmieszanej odbiega od wartości zadanej, element rozciągliwy przesuwa kolbę regulującą i reguluje stosownie wielkość dopływu ciepłej i zimnej wody, do momentu kiedy temperatura będzie odpowiadała zadanej wartości.

Krzysztof Janowski

ekspert Krzysztof Janowski Taconova Group AG www.taconova.com

www.instalator.pl

☎ 570 566 200 @

krzysztof.janowski@taconova.com

9

ABC ogrzewania

Wysokiej jakości armatura jest jedną z głównych kompetencji firmy Taconova.

Zawory mieszające NovaMix Value mogą być stosowane zarówno miejscowo - w punktach poboru, jak i do centralnego ograniczania temperatury w instalacjach o dużych przepływach. Dzięki niezawodnej regulacji temperatury gwarantują użytkownikom budynku najlepszą ochronę przed oparzeniami. Samoczynna funkcja zaworów mieszających nie wymaga żadnej energii pomocniczej i tym samym zapewnia oszczędność dodatkowych komponentów regulacyjnych.

Termostatyczny zawór NovaMix Value pełniąc funkcję centralnego zaworu mieszającego dba o niezmienną temperaturę wody w punkcie poboru. W ten sposób zapobiega oparzeniu, nawet przy wysokich temperaturach panujących w buforze. Trzy różne średnice: 3/4" (DN15), 1" (DN20) i 1 1/4" (DN25), gwarantują szeroki wachlarz zastosowań. Specjalne uszczelnienia zaworu

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

ABC armatury

GROHE Czy dźwiganie wielkich butli ulubionej, gazowanej wody i zwiększanie ilości plastikowych śmieci o kolejne kilogramy brzmi rozsądnie?

Zdecydowanie nie. Dla wszystkich, którzy cenią swój czas, pieniądze oraz środowisko naturalne, GROHE przedstawia wyjątkowo sprytne rozwiązanie - GROHE Blue® Home.

Kuchnia jest świetnym miejscem do rozpoczęcia życia według zasady smart living. Spędzając w niej wiele godzin łatwo zauważyć, jak wiele czynności jesteśmy w stanie zastąpić prostszymi i szybszymi rozwiązaniami. Czemuby nie zrezygnować również z weekendowych, czasochłonnych podróży do supermarketu po wielkie zgrzewki gazowanej wody? Dzięki GROHE Blue® Home otrzymywanie krystalicznie czystej, gazowanej i idealne schłodzonej wody prosto z kuchennej baterii staje się możliwe - w dodatku z funkcją wyboru natężenia bąbelków!

Nawet jeśli znajomi złożą niespodziewaną wizytę, nie musimy już martwość się o zapasy butelkowej wody - GROHE Blue® Home doskonale rozwiązuje ten problem. Bateria składa się ze specjalnej chłodnicy z wbudowanym filtrem i saturatorem, które umożliwiają otrzymanie perfekcyjnie gazowanej,

chłodnej wody w ułamek sekundy. Dodatkowo, ceramiczne głowice wykonane w technologii GROHE SilkMove® czynią baterię wyjątkowo łatwą i precyzyjną w obsłudze. GROHE Blue® Home to jednak nie tylko wyjątkowa funkcjonalność. Bateria została zamknięta z kompaktową, stylową formę, którą z łatwością dopasujemy do każdej kuchni. Wybór kształtów i wysokości wylewek daje pewność dopasowania jej do każdego zlewozmywaka w każdej kuchni, a zintegrowane zawory odcinające dopływ wody i działające pod niskim ciśnieniem gwarantują kompatybilność z każdą instalacją.

GROHE Blue ® Home jest również świetnym rozwiązaniem dla wszystkich, którzy ceną zdrowy tryb życia. Badania wykazują, że osoby korzystające z własnej wody piją do 35% więcej wody niż ci korzystający z wody butelkowej. GROHE Blue® Home może nawet więcej - pozwala bowiem na dodatkową oszczędność pieniędzy, zmniejszając rodzinne wydatki na wodę pitną nawet o 60% w porównaniu z cenami wiodących marek wody gazowanej. Co więcej, emisja dwutlenku węgla w porównaniu do korzystania z wody butelkowej zmniejsza się nawet o 80%.

ekspert Grohe Polska Sp. z o.o. www.grohe.pl

10

☎ 22 54 32 640 @ biuro@grohe.com

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

Powietrze w serwerowni mieszczenia maszyn matematycznych, central telefonicznych itp. ● zapewnienie odpowiedniej temperatury i wilgotności.

Parametry komfortu powietrza w pomieszczeniu zaprezentowano w tabeli.

Ilość powietrza wentylacyjnego obliczona na podstawie krotności wymian jest metodą uproszczoną, nieuwzględniającą obciążenia cieplnego pomieszczenia, ilości osób czy

●

stężenia zanieczyszczeń. Orientacyjnie dla serwerowni wyniesie ona 5-10 w/h. Ilość dostarczonego świeżego powietrza zależy od ilości osób tam pracujących i może również wynieść 10% całości powietrza wentylacyjnego. Należy także przestrzegać zasady, że część powietrza powinna być wywiewana na poziomie podłogi, co uniemożliwi osadzanie się pyłów na łączach serwerów. Wielu użytkowników serwerowni uważa, że wentylacja lub klimatyzacja są zbędne. Jeśli jednak ma pracować bez awarii, to musi mieć klimatyzację lub co najmniej wentylację z całorocznym normowaniem temperatury.

ilości ciepła wydzielającego się podczas pracy, co jest podstawą do obliczenia ilości powietrza wentylacyjnego, ● warunki (temperatura i wilgotność), w jakich mogą pracować.

Dla sprostania wymaganiom nowoczesnych technologii konieczne jest: ● stosowanie często wielostopniowego oczyszczania powietrza przez instalowanie szeregowo filtrów o rosnącej skuteczności filtracji. I tak: - jako filtry wstępne w instalacjach wymagających wielostopniowego oczyszczania - typy EU2, EU4, EU5; - EU7 - jako filtr końcowy w instalacjach wentylacyjnych takich pomieszczeń jak po-

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

Dorota Węgrzyn

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

11

ABC wentylacji

Konieczność zapewnienia w pomieszczeniach czystości powietrza podyktowana jest nie tylko względami natury higienicznej, ale coraz częściej wymaganiami nowoczesnych technologii w wielu dziedzinach techniki.

Wszystkie pracujące urządzenia, również serwery, wytwarzają ciepło, które może być przeszkodą w ich prawidłowym działaniu. Urządzenia pracujące w pomieszczeniu technicznym powinny mieć ustalone przez producenta:

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

ABC ogrzewania - radzi ELEKTRA

Na zimowe „atrakcje”...

ELEKTRA - wiodący polski producent systemów ogrzewania podłogowego - już od ćwierć wieku oferuje również systemy ochrony przed śniegiem i lodem. ● Ogrzewanie wjazdu do garażu możemy wykonać na dwa sposoby: Pierwszy zakłada wykonanie ogrzewania pod całą powierzchnią naszego podjazdu - w tym wypadku możemy wykorzystać przewody grzejne ELEKTRA VCD o mocy od 25 W/m. Można je układać w podsypce piaskowej pod kostkę brukową lub w podjazdach wykonanych z zaprawy betonowej - w warstwę wylewki. Moc jednostkowa na m² powinna w tym wypadku oscylować w granicach 300 W/m². Instalację powinien wykonać specjalista z niezbędnymi uprawnieniami i autoryzacją producenta.

Możliwe jest również wykonanie ogrzewania wyłącznie pod trakcje jezdne. Do tego celu możemy użyć gotowych mat grzejnych, np.: ELEKTRA SnowTec®. Maty mają szerokość 60 cm, a ich długość uzależniono od powierzchni od 2 do 21 m bieżących, a co za tym idzie od 1,2 do 12,6 m². Podobnie jak przewody grzejne maty SnowTec® układa się w warstwie podsypki piaskowej pod

12

kostkę brukową lub w betonie, jeśli z tego materiału wykonujemy nasz podjazd. ● Do instalacji ogrzewania przeciwoblodzeniowego schodów powinniśmy użyć przewodów grzejnych o mocy od 20 W/m. Przewody układa się na poszczególnych schodkach i płycie spoczynkowej. Istotne jest, aby całość została umieszczona w betonie, a nie tuż pod powierzchnią. Sterowanie odbywa się podobnie jak w przypadku ogrzewania podjazdów za pomocą specjalnego termostatu mierzącego temperaturę powietrza. Zastosowanie czujnika wilgotności nie jest w tym miejscu wymogiem koniecznym.

Zimowe niebezpieczeństwo nie kryje się wyłącznie na ziemi. Jeśli nie zabezpieczymy rynien i rur spustowych, może dojść do ich urwania się i w konsekwencji sporych strat materialnych. ● Ogrzewanie rynien Instalacja ogrzewania rynien opiera się na zastosowaniu stałooporowych przewodów grzejnych ELEKTRA VCDR lub przewodów samoregulujących ELEKTRA SelfTec®, które same dostosowują swoją moc do warunków, w których pracują. Przewody układa się w rynnach i rurach spustowych za pomocą specjalnych uchwytów mocujących, które ułatwią montaż i zapewnią właściwą pozycję kabla grzejnego.

Obydwa typy przewodów zbudowane są z materiałów odpornych na promieniowanie UV. W małych instalacjach opartych na przewodach samoregulujących nie jest wymagane stosowanie termostatu. Ich charakterystyczną cechą jest możliwość dostosowania mocy do warunków otoczenia, w którym pracują. Oznacza to, że w przypadku spadku temperatury ich moc jednostkowa wzrasta. Odwrotnie gdy

www.instalator.pl

nr 22017

o długości od 2 do 42 m. Przewody zasilające posiadają hermetyczne zakończenia i wtyczkę połączeniową ułatwiającą podłączenie do zasilania. W zestawie znajduje się taśma umożliwiająca samodzielny montaż na rurociągu.

Do zabezpieczenia rur od zewnątrz możemy również użyć przewodów samoregulujących ELEKTRA SelfTec®.

- System montowany wewnątrz rur z wodą W przypadku, gdy dostęp do powierzchni rurociągu jest niemożliwy lub utrudniony, np. znajduje się na nim warstwa izolacji termicznej, rury przechodzą przez przegrody, możemy skorzystać z przewodu samoregulacyjnego do stosowania wewnątrz rurociągu ELEKTRA SelfTec®DW. Przewód posiada dopuszczenie do kontaktu z wodą pitną i montowany jest wewnątrz rur za pomocą wpustów hydraulicznych. Jest przeznaczony także do montażu na zewnątrz rury. ● Sterowanie System ochrony przeciwoblodzeniowej jest najbardziej skuteczny i ekonomiczny, gdy nad jego działaniem czuwa inteligentny termostat, np. ELEKTRA ETR2. W przypadku instalacji zewnętrznych konieczne jest zastosowanie regulatorów wyposażonych w czujnik temperatury oraz wilgoci. System załączany jest tylko wtedy, gdy zarówno temperatura, jak i poziom wilgotności sygnalizują opady śniegu, marznącego deszczu oraz występowanie oblodzenia. Regulatory przeznaczone do sterowania większymi systemami są wyposażone w zabezpieczenia o obciążalności 3 x 16 A, np. ELEKTRA ETO2. Niektóre pozwalają na kontrolę dwóch stref grzejnych.

ekspert Arkadiusz Kaliszczuk ELEKTRA www.elektra.pl

www.instalator.pl

Arkadiusz Kaliszczuk

☎

22 843 32 82

@ info@elektra.pl

13

ABC ogrzewania - radzi ELEKTRA

temperatura otoczenia podnosi się, moc przewodów maleje. Zjawisko to nosi nazwę samoregulacji. Przewody ELEKTRA SelfTec® mogą z powodzeniem pracować jako zabezpieczenie rur z wodą, siłowników hydraulicznych, zaworów itp. Sprzedawane są jako gotowe do instalacji odcinki 1-20 m (na zamówienie maksymalnie do 80 mb), w których przewód grzejny połączony jest z przewodem zasilającym hermetyczną mufą. Przewód „zimny” posiada wtyczkę, a znajdująca się w zestawie taśma montażowa znacznie ułatwia jego instalację. ● Ogrzewanie przeciwoblodzeniowe rur.

- Systemy montowane na rurociągach.

ELEKTRA oferuje kilka typów specjalistycznych przewodów do zabezpieczenia przed zamarzaniem rur z wodą. Do samodzielnego montażu doskonale nadają się przewody ELEKTRA FreezeTec® zbudowane na bazie stałooporowego przewodu grzejnego ze zintegrowanym termostatem, działającym w zakresie: +3°C - załączanie; +10°C - wyłączanie. Termostat umieszczany jest na końcu przewodu grzejnego, mierzy więc temperaturę w miejscu najbardziej narażonym na przemarzanie. Przewody FreezeTec® posiadają moc 12 W/mb i są oferowane w gotowych odcinkach

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

Waty z wody

Przemysław Radzikiewicz

ABC pomp ciepła

● Dlaczego

pompy ciepła woda/woda są mało popularne? ● Jakie są ich zalety? ● Jak wykonać dolne źródło dla tego typu pomp ciepła?

Dolne źródło jest główną zaletą pomp ciepła typu woda/woda, a jednocześnie sprawia, iż takie układy, ze względu na stopień skomplikowania i dostępności dolnego źródła, są stosunkowo rzadko wykonywane.

Szacunkowo najmniej popularną grupą pomp ciepła w naszym kraju wśród grzewczych pomp ciepła są urządzenia typu woda/woda. mimo, że układy zbudowane w oparciu o te urządzenia posiadają najwyższe sprawności. Jednym z powodów takiej sytuacji jest aspekt dolnego źródła, którym w układach woda/woda jest złoże wody gruntowej. Wodę gruntową wykorzystuje się w układach składających się z co najmniej dwóch studni: czerpalnej, w której zainstalowana jest pompa głębinowa tłocząca

14

wodę do pompy ciepła, oraz ze studni zrzutowej, gdzie woda po schłodzeniu w parowniku pompy ciepła jest przepompowywana. To właśnie w charakterystyce pracy dolnego źródła tkwi odpowiedź wysokiej sprawności, która w aktualnie dostępnych na rynku urządzeniach wynosi nawet 6,0 (COP) przy W10W35. Przy głębokości studni od 8 do 10 m dolne źródło (woda gruntowa) jest przystosowane do monowalentnego trybu pracy pompy ciepła, ponieważ cechują go niewielkie średnioroczne wahania temperatury (7-12°C). Dzięki tak niewielkim wahaniom temperatury nawet w okresie zimy sprawność wodnych pomp ciepła jest nadal wysoka, a jej moc grzewcza pozostaje na stałym poziomie. W przypadku gdy dobierzemy moc grzewczą pompy ciepła na 100% zapotrzebowania na ciepło oraz c.w.u., nie będziemy potrzebowali dodatkowych źródeł ciepła w postaci kotłów grzewczych czy grzałek elektrycznych. Ze względów ekonomicznych (pobór mocy pompy głębinowej) dla instalacji mniejszej mocy do 30 kW nie powinno się wykonywać studni głębinowych o głębokości większej niż 15 m. Każdorazowo przed przystąpieniem do realizacji inwestycji w oparciu o pompy woda/woda należy zwrócić się do Regionalnego Oddziału Gospodarki Wodnej w celu uzyskania pozwolenia na wykorzystanie wody gruntowej jako dolnego źródła pompy ciepła. Samo wykonanie dolnego źródła, po uzyskaniu pozwolenia, należy zlecić specjalistycznej firmie studniarskiej, jak również wykonanie projektu, który będzie zawierał planowane głębokości poszczególnych studni, odległość oraz ilość.

www.instalator.pl

nr 22017

z wodą gruntową, jeżeli wartości żelaza i manganu są na dopuszczalnym poziomie, a średnioroczna temperatura wody nie przekracza 13°C. Są to zazwyczaj urządzenia mniejszych mocy do zastosowań głównie w jednorodzinnym budownictwie mieszkaniowym. W przypadku urządzeń większej mocy wykorzystuje się najczęściej pompy ciepła typu solanka/woda z dodatkowym wymiennikiem pośrednim przystosowanym do zastanej jakości wody i mocy pompy ciepła. O ile w przypadku pierwszego typu urządzeń niedozwolone jest wykorzystanie wód powierzchniowych, a tym bardziej zasolonych, o tyle w układach pomp ciepła z pośrednim wymiennikiem takie realizacje są możliwe.

Należy jednak pamiętać o doborze wymiennika do rzeczywistego składu fizyko-chemicznego wody, jej zanieczyszczenia, a także temperatury. W układach pośrednich pomiędzy dodatkowym wymiennikiem pośrednim a parownikiem pompy ciepła stosuje się roztwór glikolu wraz z dodatkową pompą cyrkulacyjną oraz armaturą zabezpieczającą. Takie układy stosunkowo często wykorzystuje się również do wykorzystania ciepła wody technologicznej.

To właśnie dolne źródło jest główną zaletą pomp ciepła typu woda/woda, a jednocześnie sprawia, iż takie układy, ze względu na stopień skomplikowania i dostępności dolnego źródła, są stosunkowo rzadko wykonywane. Nieczęsto zdarza się, że akurat w miejscu, gdzie inwestycja jest realizowana, znajduje się złoże wody gruntowej o wymaganej wydajności, jakości i na optymalnej głębokości. Jeżeli natomiast warunki te są spełnione, pompa ciepła typu woda/woda będzie rozwiązaniem najbardziej efektywnym.

Przemysław Radzikiewicz

www.instalator.pl

15

ABC pomp ciepła

Każdorazowo zaleca się wykonanie testu wydajności studni, czyli przez czas 72 godzin należy zmierzyć wydatek złoża przy ciągłej pracy pompy głębinowej. Również każdorazowo należy wykonać analizę fizyko-chemiczną wody. Aby zapobiec korozji systemu dolnego źródła, wartość żelaza nie może przekroczyć wartości < 0,20 mg/l, a wartość manganu 0,10 mg/l. Doświadczenie pokazuje, że zanieczyszczenia o średnicy większej niż 1 mm, szczególnie w przypadku składników organicznych, mogą bardzo szybko doprowadzić do uszkodzeń. Na wejściu dolnego źródła do pompy ciepła należy zainstalować filtr zanieczyszczeń, który ochroni parownik pompy ciepła przed zanieczyszczeniem i brakiem przepływu. W przypadku niestabilnej temperatury wody oraz jej wydajności należy dodatkowo zainstalować termostat lub czujnik temperatury na zasilaniu dolnego źródła oraz czujnik przepływu, które to w sposób natychmiastowy wymuszą zatrzymanie pracy pompy ciepła w przypadku zakłóceń temperatury lub przepływu. Brak takich zabezpieczeń może doprowadzić do zniszczenia parownika pompy ciepła, a w konsekwencji nawet do jej całkowitego zalania wodą.

Część urządzeń aktualnie dostępnych na naszym rynku jest już fabrycznie wyposażona w parownik ze stali szlachetnej, który może bezpośrednio współpracować

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

ABC wody deszczowej

Dobór zbiornika Poprawnie zaprojektowany i wykonany z odpowiednich elementów system gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej będzie bezproblemowo funkcjonował przez wiele lat.

Ze względu na przeznaczenie wody systemy gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej podzielić można na dwa główne rodzaje: ● Systemy ogrodowe W ramach systemów deszczówka może być wykorzystywana do podlewania zieleni w ogrodzie, zmywania powierzchni zewnętrznych np. tarasów lub podjazdów do garaży, a także do mycia samochodów. Coraz popularniejszym kierunkiem zastosowania tych systemów jest połączenie ich z automatycznym systemem nawadniającym, wykorzystującym np. zraszacze wynurzane. ● Systemy domowe (lub domowo-ogrodowe) Systemy te służą do gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej do zasilania spłuczek, pisuarów, a także pralek w budynkach.

W wielu przypadkach systemy te obsługują również podlewanie trawników (w powiązaniu z automatycznymi systemami nawadniającymi) i prac na zewnątrz budynku. Systemy nazywane domowymi mogą być również stosowane w budynkach hotelowych, przemysłowych i biurowych, gdyż na rynku dostępne są elementy systemowe (filtry, centrale deszczowe) umożliwiające obsługę również i takich obiektów. Zasada działania systemów domowych stosowanych w obiektach większych jest jednak identyczna jak tych stosowanych w domach jednorodzinnych.

W ramach systemów ogrodowych można wyróżnić kilka rodzajów. Jako kryterium podziału stosować można: - materiał, kształt i wielkość zbiornika,

16

- zastosowany rodzaj filtracji (filtry przepływowe, gdy nadmiar wody odprowadzany jest do kanalizacji lub rowu, lub filtry zbierające, gdy przelew ze zbiornika połączony jest z układem rozsączającym wodę do gruntu), - lokalizacja filtra (wewnątrz lub na zewnątrz zbiornika), - kierunek odprowadzenie nadmiaru deszczówki, - lokalizacja pompy, - sposób dystrybucji wody.

Ze względu na lokalizację systemu pompowego możemy rozróżnić dwa podstawowe rodzaje systemu: - system wyposażony w pompę samozasysającą umieszczoną na powierzchni terenu, - system wyposażony w automatyczną pompę zatapialną umieszczoną w zbiorniku.

W ramach systemów domowych można wyróżnić kilka ich rodzajów. Jako kryterium podziału stosować można: - materiał, kształt i wielkość zbiornika, - zastosowany rodzaj filtracji (filtry przepływowe lub zbierające), - lokalizacja filtrów (wewnętrzne lub zewnętrzne), - kierunek odprowadzenie nadmiaru deszczówki, - rodzaj i lokalizacja systemu pompowego, - rodzaj zastosowanego systemu uzupełniania systemu wodą wodociągową w okresach braku opadów.

Rozpatrując kryterium lokalizacji systemu pompowego oraz elementów uzupełniania wodą wodociągową, możemy rozróżnić dwa główne systemy:

www.instalator.pl

nr 22017

www.instalator.pl

na poziomie około 60 litrów (intensywne podlewanie to około 120 litrów) na 1 m2 ogrodu. W przypadku stosowania wody do celów domowych, a więc do prania, spłukiwania WC i prac porządkowych, należy przyjąć zużycie dobowe na poziomie około 67 litrów wody na osobę. Jeśli przewidujemy obsługiwać deszczówką aplikacje zarówno domowe, jak i ogrodowe potrzebna ilość wody będzie wynikiem sumy iloczynu ilości osób razy dzienne zużycie wody i iloczynu powierzchni ogrodu razy zużycie wody niezbędne do podlania 1 m2 powierzchni trawnika. ● Przykład obliczenia pojemności zbiornika - roczna wielkość opadów Uw = Opśr * Pef * Ws, gdzie: Uw - uzysk wody [l/rok], Opśr - średnia wielkość opadów [l/m2], Pef - efektywna powierzchnia dachu [m2], Ws - współczynnik spływu, Uw = 700 * 120 * 0,8 = 67 200 l/rok, - roczne zapotrzebowania na wodę a) spłukiwanie WC [osoba/rok]: 9015 * 4 osoby = 36 060 l/rok, b) pranie [osoba/rok]: 3685 * 4 osoby = 14 740 l/rok, c) prace porządkowe/mycie auta [osoba/rok]: 800 * 4 osoby = 3200 l/rok, d) podlewanie ogrodu [m2/rok]: 60 * 500 2 m = 30 000 l/rok, W sumie daje to 84 000 l/rok.

Wielkość zbiornika na wodę deszczową wynosi: Wz = [(67 200 + 84 000)/2] * 21 dni/365 = 4350 litrów.

Optymalna pojemność zbiornika - zaleca się zaokrąglić w górę do wielkości całkowitej, np. 5000 litrów. ● Metoda uproszczona Aby w sposób przybliżony oszacować wymaganą pojemność zbiornika, można skorzystać ze specjalnych tabel producentów.

Mariusz Piasny

17

ABC wody deszczowej

- zawierające centralę deszczową ze zintegrowanym uzupełnianiem wodą wodociągową, zlokalizowaną wewnątrz budynku, - zawierające pompę zatapialną umieszczoną w zbiorniku i system uzupełniania umieszczony w budynku.

Aby obliczyć optymalną pojemność zbiornika na deszczówkę, możemy do obliczeń zastosować metodę szczegółową lub uproszczoną. ● Metoda szczegółowa Aby obliczyć optymalną pojemność zbiornika, niezbędne są następujące dane: - Lokalizacja geograficzna budynku Jest ona ściśle powiązana z roczną sumą opadów (dane z wielolecia) - załączona mapa Polski umożliwia odczytanie wielkości opadu w l/m2.

- Efektywna wielkość powierzchni dachu, z którego deszczówka spływać ma do zbiornika Jest to rzut poziomy powierzchni dachu.

Może również zdarzyć się, iż wodę zbierać się będzie tylko z jednej części połaci dachowej, wtedy do dalszych obliczeń przyjmujemy tylko wielkość rzutu tej połaci.

- Współczynnik spływu Jest on ściśle związany materiałem pokrycia dachu oraz jego nachyleniem. Określa on, jaka część wody padającej na daną powierzchnię może zostać doprowadzona do zbiornika magazynującego deszczówkę.

W zbiornikach powinna być gromadzona woda tylko z powierzchni dachowych. Najodpowiedniejsze do tego celu są gładkie powierzchnie pokryte blachą czy też glazurowaną dachówką ceramiczną lub betonową.

Uzysk wody z dachów zielonych kształtuje się na poziomie 30-40% (0,3-0,4). Woda ta, pomimo że może mieć brązowawy odcień, nadaje się do spłukiwania toalet oraz podlewania ogrodów.

- Zapotrzebowanie na wodę W sytuacji, gdy woda deszczowa będzie używana tylko do podlewania ogrodu, roczna wartość zużycia wody kształtować się będzie

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

Instalacja c.w.u.

Marcin Ciuchnowicz

ABC ogrzewania

● Jakie

parametry powinna mieć woda w instalacjach z.w. i c.w.u.? ● Jakiego rodzaju rury można stosować w tego typu instalacjach?

Opierając się na definicji zawartej w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, instalację wodociągową stanowią układy połączonych przewodów, armatury i urządzeń, służące do zaopatrywania budynków w zimną i ciepłą wodę, spełniającą wymagania jakościowe (…), jakim powinna odpowiadać woda do spożycia przez ludzi.

Instalacja zimnej wody doprowadzanej z sieci wodociągowej rozpoczyna się bezpośrednio za zestawem wodomierza głównego, a instalacja zimnej wody pochodzącej z

18

własnego ujęcia (studni) - od urządzenia, za pomocą którego jest pobierana woda z tego ujęcia. Instalacja ciepłej wody rozpoczyna się natomiast bezpośrednio za zaworem na zasileniu zimną wodą urządzenia do przygotowania ciepłej wody.

Rozporządzenie określa również warunki, jakim taka instalacja powinna podlegać.

Wymieniając najważniejsze, określa się wymagane ciśnienie wody w instalacji wodociągowej w budynku, poza hydrantami przeciwpożarowymi, które powinno wynosić przed każdym punktem czerpalnym nie mniej niż 0,05 MPa (0,5 bara) i nie więcej niż 0,6 MPa (6 barów).

Zakres temperatury wody w instalacji wodociągowej ciepłej wody również jest dokładnie określony. Instalacja powinna umożliwiać uzyskanie w punktach czerpalnych wody o temperaturze nie niższej niż 55°C i nie wyższej niż 60°C. Dodatkowy warunek określa, iż instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna umożliwiać przeprowadzanie ciągłej lub okresowej dezynfekcji metodą chemiczną lub fizyczną (w tym okresowe stosowanie metody dezynfekcji cieplnej), bez obniżania trwałości instalacji i zastosowanych w niej wyrobów.

Do przeprowadzenia dezynfekcji cieplnej niezbędne jest zapewnienie uzyskania w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 70°C i nie wyższej niż 80°C.

www.instalator.pl

nr 22017

www.instalator.pl

Zaletą systemów metalowych, zaciskanych oraz lutowanych, jest wysoka odporność na ciśnienie i temperaturę, nawet do 120°C. O ile rury stalowe dostarczane są tylko i wyłącznie w prostych odcinkach, to rury miedziane występują w odcinkach prostych lub w kręgach, jednakże rury stalowe i miedziane w prostych sztangach mają możliwość gięcia z użyciem specjalnych giętarek.

Cecha sztywnych rur jest wspólna dla wymienionych rur metalowych, jak i niektórych rur z tworzyw sztucznych, takich jak polipropylen PP. Rury wykonane z tworzyw sztucznych, w porównaniu do tradycyjnych rur metalowych, charakteryzują się znacznie gładszą ścianką.

Przekłada się to na znacznie mniejsze ilości osadów na ściankach rurociągów. W dłuższej perspektywie czasu daje to nam sprawniejsze działanie instalacji ze względu na niezmniejszanie się średnic wewnętrznych rur wraz z upływem lat działającej instalacji.

Komfort użytkowania takiej instalacji jest również podniesiony przez zdolność tłumienia drgań i szumów przez tworzywa sztuczne. Jednakże należy pamiętać o niższej odporności na temperaturę i ciśnienie rur z tworzyw sztucznych. Dodatkowa cecha tworzyw sztucznych to znaczna wydłużalność pod wpływem temperatury. Powoduje to, iż nie każdą rurę tworzywową możemy zastosować do instalacji ciepłej wody użytkowej.

W przypadku zastosowania rur z polipropylenu należy pamiętać o tym, iż ze względu na dezynfekcję instalacji i chwilowe występowanie wysokich temperatur rzędu co najmniej 70°C zalecane byłoby użycie rur stabilizowanych wkładką aluminiową lub włóknem szklanym. Użycie standardowych rur PP do instalacji c.w.u. spowoduje zwisanie przewodów pomiędzy podporami lub ich duże wyboczenie na pionach instalacyjnych.

Zaletą niektórych rur tworzywowych jest możliwość ich łatwego kształtowania, dzięki

19

ABC ogrzewania

Na domiar tego znajduje się również zapis mówiący o tym, że wyroby zastosowane w instalacji wodociągowej powinny być dobrane z uwzględnieniem korozyjności wody, tak aby nie następowało pogarszanie jej jakości oraz trwałości instalacji, a także aby takich skutków nie wywoływało wzajemne oddziaływanie materiałów, z których wykonano te wyroby.

Wszystkie powyższe wymagania stawiają dość wysoko poprzeczkę dla przewodów rurowych i materiałów użytych do ich produkcji.

Niegdyś powszechnie stosowane w instalacjach wody użytkowej rury obustronnie ocynkowane, popularne TWT-2, nie spełniają w pełni najnowszych wymagań. W przypadku ciepłej wody przegrzewy wymagane dla dezynfekcji instalacji powodują uszkodzenia wewnętrznej warstwy ocynku. Jednakże gdy jesteśmy zdecydowani na zastosowanie rur metalowych, pozostają nam do wyboru jeszcze systemy rurowe wykonane ze stali nierdzewnej lub miedzi. Stal nierdzewna występująca dotychczas tylko w instalacjach przemysłowych, za sprawą coraz niższej ceny zyskuje coraz większą popularność. Znaczenie ma tu na pewno jej duża uniwersalność, na przykład stal 1.4401 (AISI 316) jest stalą niezwykle odporną na korozję. Odporność korozyjna rur została dodatkowo podniesiona poprzez wygładzenie ich powierzchni do poziomu gładkości tworzyw sztucznych. Łatwość montażu została osiągnięta poprzez operację zaciskania za pomocą szczęk o odpowiednim profilu, złączek z uszczelkami na rurach. Instalacje wykonane z miedzi mogą być wykonywane na dwa sposoby - tradycyjną metodą lutowania, jak również wspomnianą metodą zaciskania. Niestety wadą instalacji miedzianej jest jej wrażliwość na pH wody. W skrajnym przypadku otrzymamy zielonkawą wodę z powodu wypłukiwania jonów miedzi przez węglany z twardej wody.

ABC Magazynu Instalatora

ABC ogrzewania

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

czemu można je dostarczać zwinięte w kręgach. Tę cechę posiadają rury z polietylenu we wszystkich odmianach PE niemodyfikowanych, PE-RT i PE-X, jak również mniej popularne rury polibutylenowe (PB). Jednakże te typy rur posiadają pamięć kształtu.

Oznacza to, iż należy je zamocować do przegród, aby nie przemieszczały się w niekontrolowany sposób, dążąc do powrotu do swojej postaci w formie prostej. Tej cechy nie posiadają już rury wielowarstwowe typu PE/Al/PE, które są konstrukcyjnie kompromisem pomiędzy rurami metalowymi i tworzywowymi. Głównym elementem w ich konstrukcji jest rura wykonana z folii aluminiowej pokrytej z dwóch stron polietylenem.

Po wygięciu rura pozostaje w swoim nowym kształcie. Rury wielowarstwowe posiadają również dodatkową zaletę, którą jest ograniczona wydłużalność pod wpływem ciepła.

W odróżnieniu od tworzywowych rur jednorodnych, gdzie wydłużalność jest kilkunastokrotnie większa niż rur metalowych, tu została w praktyce ograniczona do wydłużalności aluminium. W rurach tego typu stosuje się różne grubości warstwy aluminiowej.

Należy pamiętać, iż im grubsza ta warstwa, tym bardziej rura zachowuje tę zaletę.

Wykonując instalację ciepłej wody użytkowej, niezwykle ważne jest dobre jej rozplanowanie. Umiejscowienie pionów zasilających w bliskiej odległości do pomieszczeń, gdzie znajdują się przybory sanitarne zasilane ciepłą wodą, jest również pośrednio określone w przepisach. W budynkach w tej instalacji powinien być zapewniony stały obieg wody, także na odcinkach przewodów o objętości wewnątrz przewodu powyżej 3

20

dm3 prowadzących do punktów czerpalnych.

Oznacza to, że instalacja powinna zapewnić użytkownikowi dostęp do ciepłej wody najpóźniej po upuszczeniu do kanalizacji 3 litrów wody o zbyt niskiej temperaturze. W przeciwnym przypadku wymaga się zastosowania instalacji cyrkulacyjnej, gdzie utrzymanie wymaganej temperatury ciepłej wody realizuje się poprzez zastosowanie specjalnej pompy cyrkulacyjnej zintegrowanej z czujnikiem lub w przypadku większych instalacji za pomocą pomp cyrkulacyjnych i zaworów termostatycznych oraz regulacyjnych. Co prawda w rozporządzeniu wspomina się, iż wyżej wymieniony przepis nie dotyczy między innymi budynków jednorodzinnych, jednakże należałoby się zastanowić, co w przypadku budynków niepodłączonych do zewnętrznej kanalizacji i posiadających własne zbiorniki na nieczystości. Ilość czystej, odprowadzonej wody może skłonić do zastanowienia się nad podjęciem decyzji o wykonaniu instalacji cyrkulacji ciepłej wody użytkowej również w budynkach tego typu.

Podłączenie instalacji cyrkulacyjnej do rurociągu wody ciepłej powinno nastąpić najlepiej w najbardziej oddalonym od źródła ciepła punkcie poboru wody. Dzięki temu szybki dostęp do ciepłej wody będzie również zapewniony w przyborach będących po drodze.

Biorąc pod uwagę rosnący nacisk na oszczędność energii, wymaga się obecnie izolowania rur wody użytkowej, zarówno ciepłej, jak i zimnej oraz cyrkulacyjnej, w takim samym stopniu jak rur instalacji centralnego ogrzewania.

Marcin Ciuchnowicz

www.instalator.pl

nr 22017

ABC Magazynu Instalatora

Szczęka z zaciskiem

www.instalator.pl

Jeden ze znajomych instalatorów z uśmiechem powiedział: to przecież uniwersalna złączka naprawcza do każdego systemu na rynku! No niekoniecznie. Nie polecam mieszania w instalacjach materiałów różnych producentów, a to ze względu na gwarancje (typowo 10 lat, niebagatelny okres) udzielane przez producentów. Jest to niewątpliwie innowacyjne rozwiązanie, kiedy każde z odejść trójnika możemy zacisnąć innym typem szczęki i jest to w pełni zgodne z wymaganiami montażowymi systemu, a na odejściach może być obok siebie jednorodna rura z polietylenu, jak i rura wielowarstwowa. Brakuje jedynie zacisku do stali. Brawo! Takich rozwiązań nam brakuje na rynku. Złączki w tym rozwiązaniu występują zarówno w wykonaniu mosiężnym, jak i z białego PPSU. To ostatnie szczególnie polecam do instalacji zimnej wody użytkowej, która jak pokazuje wieloletnia praktyka, stanowi środowisko skutecznie niszczące mosiężne złączki. Nie bez znaczenia jest też gruby pierścień zaciskający połączenie, wykonany ze stali nierdzewnej (AISI 304) i zamontowany na złączce. Połączenia te są zazwyczaj zalewane wylewką lub kryte tynkiem. Wilgoć ma do nich dostęp, a pierścień zaciskowy odpowiada za mechaniczną wytrzymałość połączenia. Otwory rewizyjne, pozwalają sprawdzić dokładność umieszczenia rury w złączce to typowe i praktyczne rozwiązanie. Gwinty mosiężne lub niekorodujące tworzywowe wzmacniane są stalowymi nierdzewnymi pierścieniami. Mocna rzecz!

Maciej Domagała

21

ABC systemów rurowych

Jednym z najpopularniejszych systemów stosowanych w instalacjach hydraulicznych jest obecnie system oparty na rurach z połączeniami typu zaprasowywanego. Prosty i szybki montaż to główne atuty takich systemów. Problemem są specjalne narzędzia do obróbki i montażu systemów zaprasowywanych. Zdobycie potrzebnego kompletu kalibratorów, praski i szczęk niezbędnych do montażu bywa kłopotliwe.

Przeżyłem już taki horror, kiedy podwykonawca montował dwa różne systemy w jednym obiekcie i zamienił szczęki. Zacisnąć się dało, tylko szczelności nie było - wszystko do wymiany. A wystarczyło skontaktować się z przedstawicielami producenta - zawsze chętnie pomogą. Ten brak kompatybilności systemów zaprasowywanych powoduje efekt niechęci instalatorów do montażu instalacji, do których nie mają własnych narzędzi. Bo pożyczone trzeba oddać w określonym terminie. Kolejka czeka u dostawcy. A tu poślizg (tzw. część składowa procesu inwestycyjnego) i klops... Stoimy! Jak się przedłuży, to leżymy!

Inwestor potrąci za opóźnienie. Czy można uniknąć tych problemów?

Pracuję w branży instalacyjnej od wielu lat, ale dopiero jakiś czas temu poznałem najbardziej uniwersalne złączki do systemów zaprasowywanych. Istny multipress. Do rur wielowarstwowych i jednorodnych, do wody i centralnego ogrzewania. Jednak ich uniwersalność polega przede wszystkim na możliwości zaciskania pięcioma różnymi typami szczęk tymi najbardziej popularnymi: H, TH, U (C dla średnicy 26) oraz B i F. I mamy tytułowe H-TH-U-B-F-C (jak się okazało H-TH-U-BF-C to nie jest nazwa nowego wirusa grypy).

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

Instalacja PC

Małgorzata Smuczyńska

ABC ogrzewania

● Na

co zwrócić uwagę przy optymalnym doborze pompy ciepła? ● Ile wynosi czas instalacji pompy ciepła z kolektorem gruntowym?

Ostatnio dość często w prasie branżowej pojawiają się artykuły i prezentacje dotyczące pomp ciepła. Jesteśmy coraz bardziej świadomi, jakie korzyści niesie ich zastosowanie, wciąż jednak czujemy niedosyt informacji dotyczących doboru optymalnego rodzaju pompy ciepła, a właściwie dolnego źródła w klimacie naszego kraju.

Przewaga instalacji z kolektorem pionowym w stosunku do kolektora gruntowego poziomego związana jest głównie z niewielką powierzchnią zajmowaną przez kolektor pionowy, który układa się w pionowych odwiertach, sięgających około 100 m w głąb ziemi, oraz znikomym wpływem czynników zewnętrznych na grunt poniżej głębokości 10 m. Wykonanie kolektora gruntowego poziomego jest tańsze, jednak na głębokości 1,2-2 m (20 cm poniżej strefy przemarzania

22

gruntu w danym regionie), na której układa się kolektor gruntowy poziomy, występują dość duże wahania temperatury gruntu i jeżeli pętle kolektora będą zbyt blisko siebie ułożone, a ich długość źle zwymiarowana w stosunku do właściwości fizycznych gruntu, może nastąpić jego nadmierne wychłodzenie. Efektem tego będzie niedogrzanie budynku lub nawet zatrzymanie pracy pompy ciepła (minimalna dopuszczalna temperatura dolnego źródła dla większości oferowanych pomp ciepła wynosi 5°C). Ponadto należy pamiętać, że grunt, w którym zakopany jest kolektor gruntowy poziomy, w okresie wiosenno-letnim musi ulec regeneracji, w związku z czym nie wolno utrudniać penetracji energii słonecznej i wody deszczowej przez np. zabetonowanie terenu nad kolektorem.

Czas instalacji pompy ciepła i wykonania kolektora gruntowego poziomego wynosi około 5-6 dni. Czas instalacji pompy ciepła i wykonania kolektora pionowego wynosi około 3-4 dni. Żywotność pomp ciepła określana jest na poziomie żywotności sprężarki i bez względu na dolne źródło (przy założeniu, że do modułu chłodniczego w pompie ciepła dostarczany jest ten sam czynnik niezamarzający o tej samej temperaturze średniorocznej) szacuje się ją na poziomie 25 lat. Najbezpieczniejszy w użytkowaniu będzie kolektor gruntowy pionowy (niektórzy producenci systemów dolnych źródeł dają 50-letnią gwarancję), ze względu na to że grunt poniżej wierzchniej warstwy 8-10 m ma stałą temperaturę, a kolektor pionowy przechodzi zazwyczaj przez kilka różnego rodzaju warstw gruntu, w związku

www.instalator.pl

nr 22017

temu grzewczego (woda grzewcza). W skraplaczu gaz ulega skropleniu i w postaci ciekłej dopływa do zaworu rozprężnego, w którym następuje redukcja ciśnienia, a wraz z nim temperatury. Ochłodzony czynnik chłodniczy po raz kolejny wpływa do parownika, zamykając cykl pracy. Woda grzewcza, która może osiągać temperaturę 65°C, wykorzystywana jest do przygotowania ciepłej wody kotłowej, którą możemy wykorzystać do podgrzania wody użytkowej, ogrzewania budynku, a także w procesach technologicznych urządzeń przemysłowych poprzez instalację grzewczą, np. grzejnikową, płaszczyznową lub mieszaną. Do pracy pompy ciepła potrzebna jest więc wyłącznie energia elektryczna do napędu wentylatora, sprężarki i pompy obiegowej.

Pompy ciepła powietrze-woda jako źródło ciepła wykorzystują powietrze zewnętrzne, w związku z czym wykonywanie dolnego źródła w postaci sond pionowych lub kolektora gruntowego jest zbędne, a produkcja ciepła jest możliwa, nawet gdy jego temperatura spada do -20°C, a niekiedy nawet 25°C. Należy jednak pamiętać, że największym mankamentem tego rozwiązania są sezonowe i pogodowe zmiany temperatury powietrza, przy czym najgorsze warunki są w zimie, kiedy pompa ciepła jest mocno eksploatowana, a jej sprawność spada w miarę obniżania się temperatury powietrza (dla T poniżej -10°C współczynnik COP wynosi ok. 2-3) i konieczne jest zastosowanie dodatkowego źródła ciepła.

W kolejnym artykule kontynuować będę temat związany z opłacalnością pomp ciepła. dr inż. Małgorzata Smuczyńska

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

23

ABC ogrzewania

z czym, w porównaniu do kolektora poziomego, jest mniejsze prawdopodobieństwo, że natrafimy na grunt o słabych właściwościach przewodzenia ciepła.

Pompy na powietrze zewnętrzne cieszą się ogromną popularnością. Urządzenia te, oprócz tego, że wykorzystują niewątpliwie najtańsze i najłatwiejsze do pozyskania źródło ciepła, przeszły znaczne modyfikacje i ulepszenia, które postaram się szczegółowo opisać.

Gdy dolnym źródłem jest powietrze, odzysk ciepła następuje z zewnętrznego lub wewnętrznego powietrza wentylacyjnego za pomocą wentylatora w pompie ciepła.

Odebrane ze środowiska ciepło transportowane jest do układu chłodniczego pompy ciepła, na który składają się następujące elementy: dwa wymienniki ciepła nazywane (od pełnionych funkcji) parownikiem i skraplaczem, sprężarka i zawór rozprężny. Oprócz tych elementów są jeszcze pompa ciepła wyposażona w pompę obiegową czynnika grzewczego oraz czujniki temperatur i system sterowania. Temperatura uzyskana z dolnego źródła jest wystarczająca, aby w wymienniku płytowym (parownik) odparował czynnik chłodniczy drugiego obiegu.

Najczęściej stosowanym czynnikiem chłodniczym w pompach ciepła typu powietrze/woda jest R404A. Czynnik chłodniczy już w postaci gazowej jest następnie sprężany przez sprężarkę. Znacznemu wzrostowi ciśnienia towarzyszy duży przyrost temperatury i gaz za sprężarką może osiągnąć nawet 90°C. W postaci przegrzanej pary czynnik chłodniczy wpływa do kolejnego wymiennika (skraplacz), w którym następuje wymiana ciepła do obiegu trzeciego - sys-

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

Grzejnik do wymiany

Robert Skomorowski

ABC ogrzewania

●O

czym trzeba pamiętać wymieniając grzejniki na nowe? ● Jaki model i typ grzejnika zastosować?

Czy dokonywać modernizacji instalacji centralnego ogrzewania? Jeżeli decyzja będzie pozytywna, należy przy tym pamiętać o kilku bardzo istotnych warunkach.

W przypadku instalacji wykonanej z rur stalowych - po demontażu starych grzejników żeliwnych należy bezwzględnie wykonać płukanie przewodów roztworem chemicznym specjalnie przeznaczonym do tej operacji. Pozwoli to usunąć zalegające w nich zanieczyszczenia, produkty korozji oraz ocenić kondycje samych rur. Często okazuje się, że szczelność rur zapewniał odłożony na ściankach przewodów kamień kotłowy.

W sytuacji gdy cała instalacja nie budzi zastrzeżeń lub niesprawne fragmenty zostały wymienione na nowe, można przystąpić do montażu nowych grzejników.

Na jaki rodzaj czy model grzejników najlepiej się zdecydować? Do lamusa powoli

24

przechodzą grzejniki żeliwne. Co prawda na ich korzyść przemawia odporność na działanie wody, nawet bardzo złej jakości, a także możliwość pracy przy bardzo wysokich parametrach (w tym i instalacjach parowych).

W dobie instalacji zamkniętych coraz powszechniej napełnionych wodą uzdatnioną lub uszlachetnioną dodatkiem inhibitora korozji, odporność na działanie agresywnego medium nie jest kluczowym warunkiem ich zastosowania. Również parametry, przy jakich pracują instalacje, w ostatnich latach uległy znacznemu obniżeniu. Jest to niewątpliwa korzyść dla użytkowników, gdyż przy niższych temperaturach uzyskiwanych na powierzchni grzejnika wzrasta komfort cieplny pomieszczenia. W tej sytuacji na pierwszy plan wysuwają się wady grzejników

www.instalator.pl

nr 22017

tradycyjnego spawania, co w efekcie zwiększa żywotność grzejnika.

Grzejniki przeznaczone do modernizacji powinny umożliwiać montaż przy jak najmniejszym nakładzie pracy. Z tego względu należy wybierać produkty, których rozstaw króćców przyłączeniowych jest dokładnie taki sam jak rozstaw gałązek w modernizowanej instalacji. W większości przypadków, gdy wymieniane są stare grzejniki żeliwne, odległość w osiach gałązek wynosi 500 mm. Przy wymianie grzejników na nowe warto pamiętać o pozbyciu się starych zaworów dławnicowych, które najczęściej kojarzą się z czarną bakielitową obudową i wyciekami przy najmniejszej próbie zamknięcia lub otwarcia. Żeby w pełni wykorzystać zalety nowoczesnych grzejników stalowych czy aluminiowych, należy wyposażyć instalację w grzejnikowe zawory termostatyczne z głowicami termostatycznymi. Ich działanie pozwoli w krótkim czasie dostosować pracę grzejnika do warunków panujących w pomieszczeniu. Bardzo mała bezwładność cieplna, zwłaszcza grzejników stalowych, umożliwia precyzyjne dobranie pożądanej w pomieszczeniu temperatury. Przy planowaniu wymiany grzejników najlepiej jest tak ocenić swoje możliwości, żeby w miejsce dotychczasowych wszędzie pojawiły się nowe. Jeżeli pozostawimy część starych, a tylko w części instalacji zamontujemy nowe, to może to spowodować pewne trudności w prawidłowej regulacji instalacji, a dodatkowo zanieczyszczenia związane z grzejnikami żeliwnymi mogą osadzać się w grzejnikach o mniejszych przekrojach kanałów wodnych lub blokować przepływ na najbardziej restrykcyjnych i wrażliwych na zanieczyszczenia elementach instalacji, jakimi są zawory termostatyczne.

Robert Skomorowski Fot. z archiwum Purmo.

www.instalator.pl

25

ABC ogrzewania

żeliwnych, takie jak słabsze wykończenie powierzchni w stosunku do grzejników wykonanych z innych materiałów czy też ograniczenia wynikające z ich kształtu (grzejniki budowane z wielokrotności jednego elementu o jednym stałym wymiarze).

Od wielu lat niesłabnącym powodzeniem cieszą się za to grzejniki stalowe i aluminiowe.

Estetyka jednych, jak i drugich stoi na bardzo wysokim poziomie. Nie stwarzają również żadnych problemów eksploatacyjnych, gdyż technologia produkcji eliminuje wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia, które mogłyby przemieszczać się lub osadzać w elementach instalacji centralnego ogrzewania.

Przyjęło się, że grzejniki stalowe to grzejniki płytowe, a żeliwne zbudowane są z członów połączonych ze sobą w sekcje.

Tak było jeszcze do niedawna. W gamie grzejników stalowych pojawiły się również modele wykonane w postaci członów. W niektórych przypadkach do ich produkcji wykorzystywany jest laser, co minimalizuje wielkość szwu, a także eliminuje produkty

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

Czysta woda

ABC instalacji wodociągowych

Jarosław Czapliński ● Jakie

dyrektywy określają jakość wody pitnej? ● Jakich materiałów powinno się używać do transportu wody pitnej? ● Dlaczego powinno się unikać instalacji zawierających ołów?

Czysta woda stanowi od wieków najważniejsze źródło zdrowia i życia dla ludzi. Dlatego tak ważne jest, aby była ona wolna od wszelkich zanieczyszczeń i mikroorganizmów, czysta i gotowa do użycia. Dobrze byłoby, gdyby przytoczone w poniższym artykule wymagania były stosowane i egzekwowane w naszym kraju zarówno na etapie projektowania, wykonawstwa, jak i kontroli.

Być może nie wszystkim jeszcze wiadomo, że w naszym kraju obowiązują wytyczne dyrektywy unijnej DWD 98/83/WE z dnia 3.11.1998 r. Dyrektywa DWD (The Drinking Water Directive) w sprawie jakości wody pitnej przezna-

26

czonej do spożycia przez ludzi definiuje wymagania dla biologicznej i chemicznej jakości wody pitnej. Wymagania te określają także m.in. dopuszczalną zawartość ołowiu w wodzie pitnej. Od 1.12.2013 r. zgodnie z w/w dyrektywą maksymalna zawartość ołowiu nie może przekraczać 0,01 mg/l. Jest to znacząca różnica, zważywszy na fakt, że do dnia 1.12.2013 r. była to wartość 2,5.

W Polsce szczegółowego wdrożenia przepisów dyrektywy do prawa krajowego dokonuje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 139 i 1893). W myśl tego rozporządzenia „(…)

Woda jest bezpieczna dla zdrowia ludzkiego, jeżeli jest wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, wszelkich substancji w stężeniach stanowiących potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego oraz nie wskazuje agresywnych właściwości korozyjnych i spełnia: podstawowe wymagania mikrobiologiczne określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia i podstawowe wymagania chemiczne określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia.(…)”. Załącznik nr 2 określa podstawowe wymagania chemiczne, jakim powinna odpowiadać woda.

Wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia są zgodne z wartościami z załącznika dyrektywy DWD 98/83/WE. Dla porównania w Niemczech obowiązuje druga nowelizacja rozporządzenia

www.instalator.pl

nr 22017

www.instalator.pl

stosowanie do produkcji wyłącznie materiałów bezołowiowych.

Artykuł 10 DWD 98/83/WE „Zapewnienie jakości uzdatniania, sprzętu i materiałów” mówi: „Państwa członkowskie podejmują wszelkie środki niezbędne do zapewnienia, że żadne substancje ani materiały dla nowych instalacji wykorzystywanych w przygotowywaniu lub dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi lub zanieczyszczenia związane z takimi substancjami bądź materiałami dla nowych instalacji nie pozostają w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi w stężeniach wyższych, niż jest to niezbędne do celów ich wykorzystania, oraz nie zmniejszają, bezpośrednio ani pośrednio, ochrony zdrowia ludzkiego przewidzianej w niniejszej dyrektywie; dokument wyjaśniający oraz specyfikacje techniczne na mocy art. 3 i art. 4 ust. 1 dyrektywy Rady 89/106/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do wyrobów budowlanych* spełniają wymagania niniejszej dyrektywy”.

Praktyka już pokazuje, że tylko wysokiej jakości materiały będą w stanie sprostać rosnącym wymaganiom bezpieczeństwa. Chcąc je spełnić producenci zmuszeni będą zainwestować w nowe stopy (najlepiej te o jak najwyższej zawartości miedzi lub ze stali nierdzewnej) oraz rozwinąć nowoczesne metody produkcji. Również uzyskanie Atestu Higienicznego PZH bez wcześniejszego przeprowadzenia badań składu materiału nie jest obecnie możliwe.

Jarosław Czapliński * Dz. U. L 40 z 11.2.1989, s. 12. Dyrektywa zmieniona dyrektywą 93/68/EWG.

27

ABC instalacji wodociągowych

w sprawie wody pitnej (TrinkwV) z dnia 5.12.2012 r. Wdraża ona unijną dyrektywę dotyczącą wody pitnej do prawa niemieckiego, zapewniając odpowiednią jakość wody pitnej. Ponadto Federalny Urząd ds. Ochrony Środowiska (UBA) opublikował listę właściwych materiałów referencyjnych. Zgodnie z obowiązkiem dotyczącym przestrzegania ustawowych wytycznych oraz najnowszym stanem techniki wyłączną odpowiedzialność za utrzymanie dopuszczalnej zawartości ołowiu ponosi instalator. Tu zawartość ołowiu w wodzie pitnej dostarczanej przez przedsiębiorstwo wodociągowe nie może być wyższa niż 0,005 mg/l. Przewidziany okres przejściowy wynosi dwa lata. W myśl tych przepisów obowiązkiem producenta elementów konstrukcyjnych jest dostarczenie instalatorowi produktów, które pozwolą na dokładne i bezproblemowe spełnienie ustawowych wymagań.

Stosowane dotychczas materiały instalacyjne na rury, złączki i armaturę to w przeważającym stopniu stopy miedzi, zawierające niewielkie ilości ołowiu, który w określonych okolicznościach przedostawał się do wody pitnej. Mosiądze oraz brązy gorszej jakości zawierają od 2 do 3% tego szkodliwego pierwiastka.

Na szczęście jednak zwiększająca się świadomość ekologiczna od początku lat 90. ubiegłego wieku spowodowała wystąpienie tendencji do eliminowania ołowiu ze stopów miedzi stosowanych na elementy armatury wodnej do użytku domowego. Do akcji eliminowania ołowiu ze stopów Cu włączyła się również Światowa Organizacja Zdrowia, wyznaczając trend obniżania zawartości Pb w wodzie pitnej na kolejne lata do 10, a następnie 5 μg/l. W związku z tym, ze względów moralno-etycznych, niektórzy producenci złączek i armatury zdecydowali się na

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

Magazyn z PC

Mirosław Kozłow

ABC ogrzewania

● Jak

działa gruntowa pompa ciepła? ● Jaki jest możliwy średni ciągły uzysk ciepła z gruntu? ● Jakie wyróżniamy rodzaje kolektorów poziomych?

W artykule scharakteryzuję jeden z najbardziej rozpowszechnionych systemów w Polsce, który uzyskuje ciepło z energii zmagazynowanej w gruncie (zwany solanka-woda). Ciepło to uzyskiwane jest poprzez wymiennik gruntowy.

W takim wymienniku gruntowym i parowniku pompy ciepła cyrkuluje mieszanina wody z glikolem odporna na zamarzanie, zwana solanką. W parowniku pompy ciepła następuje odbiór ciepła o niskim poziomie temperatury z gruntu. W pompie ciepła, za pomocą obiegu czynnika roboczego w procesie termodynamicznym z udziałem pracy sprężarki, ciepło to podnoszone jest na wyższy poziom tempera-

28

tury, możliwy do wykorzystania w instalacjach grzewczych. Możemy rozróżnić dwa podstawowe rodzaje wymienników gruntowych: poziomy i pionowy.

Grunt nagrzewany jest wodami opadowymi i promieniowaniem słonecznym.

Można go więc potraktować jako sezonowy zasobnik ciepła. Aby to ciepło przetransportować do pompy ciepła, na głębokości 1,2 do 1,5 m układa się rury z tworzywa sztucznego w odległości 0,8-1,0 m. Pętle kolektora łączy się w studni zbiorczej z rozdzielaczami lub w szafce rozdzielczej zamontowanej w centrali grzewczej. Istnieje też możliwość połączenia pętli do rur zbiorczych w trzyrurowym systemie Tichelmanna. W każdym przypadku rozdzielacze lub rury zbiorcze muszą być umieszczone wyżej od pętli, aby umożliwić jego odpowietrzenie. Wszystkie pętle kolektora powinny mieć w przybliżeniu równą długość, która nie powinna być mniejsza niż 100 m.

Przewodność cieplna gruntu zależna jest od jego wilgotności i składu mineralnego. Suchy i lżejszy grunt przewodzi ciepło gorzej. Lepsze są grunty wilgotne, ciężkie, tzn. takie, w których jest duża zawartość wody. Doświadczenia wykazały, że średnio w tych przypadkach możliwy jest ciągły uzysk ciepła ok. 25 W/m².

Ponieważ ciepło gruntu pochodzi głównie z promieniowania słonecznego i wód opadowych, powierzchnia działki, gdzie ułożony jest kolektor, nie może być zabudowana, pokryta asfaltem czy inną utwardzoną nawierzchnią. W wyjątkowych przypadkach, np. ograniczonej wolnej po-

www.instalator.pl

nr 22017

www.instalator.pl

Poza tym na powierzchni nad kolektorem nie wolno sadzić drzew o głębokich korzeniach. Generalnie można przyjąć, że nad kolektorem powinno się unikać sadzenia warzyw i kwiatów.

Przy izolacji cieplnej budynku zgodnie z obowiązującą obecnie normą należy przyjąć, że przy samodzielnej pracy pompy ciepła powierzchnia kolektora powinna być ok. trzykrotnie większa od powierzchni użytkowej budynku. Stosunek ten może się zmniejszyć w przypadku zastosowania wentylacji mechanicznej z rekuperatorem lub zainstalowania dodatkowych układów odzyskujących ciepło wewnętrzne budynku.

W praktyce znajduje zastosowanie kilka rodzajów poziomych kolektorów ziemnych.

A oto niektóre z nich: ● kolektory poziome jednorzędowe, ● kolektory poziome dwurzędowe, ● kolektory poziome czterorzędowe, ● kolektory spiralne.

Wybór kolektora zależy od warunków terenowych działki, rodzaju gruntu i możliwości przeprowadzenia robót ziemnych związanych z jego ułożeniem, a jego wielkość powinna być ustalona na podstawie badań geologicznych gruntu.

Przy ułożeniu kolektorów poziomych muszą być wykonane uciążliwe roboty ziemne, dlatego w budynkach istniejących nie zaleca się tego systemu, gdyż koszty przywrócenia istniejącej infrastruktury są często bardzo wysokie. Natomiast przy budowie nowych budynków roboty ziemne mogą być skoordynowane z innymi niezbędnymi wykopami, co znacznie obniży koszt ułożenia kolektora.

Przy optymalnej izolacji cieplnej budynku i dostatecznie dużej powierzchni działki pompa ciepła z kolektorem poziomym jest w stanie ogrzać budynek bez doprowadzenia dodatkowej energii cieplnej.

29

ABC ogrzewania

wierzchni działki, dopuszczalne jest utwardzenie, np. parkingów, nawierzchnią przepuszczającą częściowo wody opadowe, należy jednak założyć mniejszy powierzchniowy uzysk ciepła.

Czynnikiem niekorzystnym, w porównaniu z np. wykorzystaniem jako „dolnego“ źródła ciepła wód gruntowych czy głębinowych, jest niższa temperatura gruntu w sezonie grzewczym i większe wahania jego temperatury w ciągu roku. Zainteresowanych pogłębieniem tej problematyki odsyłam do opracowania Leszka Pająka „Model numeryczny rozwoju strefy przemarzania gruntu w warunkach eksploatacji energii cieplnej“, wydanego przez Polską Akademię Nauk - Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią.

W pompach ciepła solanka-woda mamy do czynienia z podwójną wymianą ciepła: grunt-solanka i solanka-parownik, co prowadzi do niższego współczynnika efektywności pracy pompy ciepła. O wyższym współczynniku możemy mówić przy systemach z bezpośrednim odparowaniem, tj. systemach gdzie parownik jest wymiennikiem gruntowym w którym przekazującym ciepło jest czynnik roboczy pompy ciepła. Nie jest to jednak tematem tego artykułu, gdyż jest to inna konstrukcja pompy i zawiera wiele mankamentów natury technicznej.

Jednym z częstszych pytań dotyczących kolektorów ziemnych jest pytanie o wpływ kolektora na wegetację roślin.

Niekorzystny wpływ na wegetację roślinności nad kolektorem ziemnym może mieć miejsce tylko w tym przypadku, gdy gruba warstwa zmarzniętego gruntu nie pozwoli na przepuszczenie wód opadowych. Może to doprowadzić do zabagnienia działki. Dlatego odległości od poszczególnych rur kolektora gruntowego powinny być możliwie jak największe.

ABC Magazynu Instalatora

ABC ogrzewania

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

Kolektory pionowe, zwane powszechnie sondami ziemnymi, działają podobnie jak kolektory poziome, lecz różnią się budową i sposobem montażu. Wymiennikiem jest tu, podobnie jak w wymienniku poziomym, pętla z rury PE, ale nie ułożona poziomo, lecz wpuszczona pionowo w odwiert.

Sonda ziemna uzyskuje ciepło powstałe z promieniowania słonecznego, opadów i ciepła wewnętrznego Ziemi. Zalecane są one tam, gdzie ze względu na ograniczoną powierzchnię działki lub konieczność zachowania istniejącej infrastruktury nie ma możliwości zastosowania kolektorów poziomych czy studni głębinowych.

Temperatura solanki uzyskiwana z sond jest w przybliżeniu stabilna w ciągu roku (wykres).

Obecnie system ten zdobywa coraz większą popularność w Polsce ze względu na bardziej opanowaną technologię wierceń i montażu sond. Przed przystąpieniem do wiercenia sond należy wykonać specjalistyczny projekt geologiczny i zgłosić go do terenowego Wydziału Ochrony Środowiska. Przed przystąpieniem do odwiertów należy zgłosić go do Górniczego Instytutu Geologicznego.

Sondy ziemne wwiercane są od głębokości 50 do 200 m, przy czym wg obecnych technologii wykonywania odwiertów zaleca się od 80 do 100 m. Sondy ziemne mogą być wykonywane jedynie przez firmy uprawnione do wykonywania wierceń.

Mogą być one wpuszczane w odwierty wykonane nie tylko w luźnym gruncie jak żwir czy piasek, lecz także w skale. Wykonanie odwiertów jest bardzo trudne w gruntach, w których na większych głębokościach występuje tzw. kurzawka.

Istnieje kilka sposobów wykonania sond ziemnych, jednak najpopularniejszymi są sondy wykonane z dwóch rur PE40 o średnicy 40 mm lub czterech rur PE32. Obecna

30

technologia polega na wykonywaniu odwiertu metodą płuczkową z udziałem wody i bentonitu o dobrym współczynniku przewodzenia ciepła i zapuszczeniu sondy w odwiercie. Sonda poprzez warstwę bentonitu ma bezpośredni kontakt z gruntem.

System ten stanowi zamknięty obieg. Istnieje szereg nieporozumień w interpretacji odwiertów dla sond ziemnych. Często ze względu na konieczność wykonania odwiertów sondy ziemne traktowane są jak studnie głębinowe i urzędy wymagają pozwolenia wodno-prawnego. Zasadnicza różnica sond ziemnych od studni głębinowych polega na braku bezpośredniego kontaktu czynnika w sondach z gruntem, a jedyne podobieństwo polega na tym, że w obu przypadkach występuje konieczność wykonywania odwiertów.

Wydajność cieplna kolektora waha się znacznie i w zależności od rodzaju gruntu wynosi od 30 do 70 W/m. Zależy ona od wilgotności i składu mineralnego gruntu.

W gruntach z wodą gruntową wydajność takiej sondy można przyjąć jako 70 W/mb.

W gruntach suchych w następstwie dyfuzji pary wodnej tworzy się wokół sondy walcowy prąd wodny transportujący ciepło z otoczenia sondy na powierzchnię. W tym przypadku można określić wydajność sondy jako 50 W/mb. Dla typowych domów jednorodzinnych można przyjąć, że łączna głębokość sond powinna być w przybliżeniu równa powierzchni ogrzewalnej budynku.

Należy jednak pamiętać, że źródłem ciepła przekazywanego do obiegu solanki w sondach nie są same sondy, lecz grunt w otoczeniu sond. Aby zapewnić dostateczną regenerację cieplną gruntu, sondy nie mogą być umieszczone zbyt blisko siebie. Długoletnie doświadczenia z krajów, w których technologia wymiennika gruntowego stosowana jest już od ponad 40 lat, wskazują, że minimalne wzajemne od-

www.instalator.pl

nr 22017

www.instalator.pl

Zastosowanie pompy ciepła z wymiennikiem gruntowym ma najczęściej zastosowanie dla obiektów nowo projektowanych przy założeniu parametrów instalacji wewnętrznej przystosowanych do możliwości pompy ciepła.

Pompa ciepła jest w stanie zapewnić 100% zapotrzebowania budynku. Przy doborze pompy ciepła solanka/woda należy uwzględnić zapotrzebowanie ciepła na przygotowanie ciepłej wody nawet w przypadku zakładania priorytetu jej grzania ze względu na minimalne ustawienie czasu postoju sprężarki.

W przypadku dużego udziału zapotrzebowania ciepła na przygotowanie ciepłej wody należy zastosować większy zasobnik buforowy wody grzewczej.

Ze względu na mniejszą amplitudę wahań temperatury gruntu od temperatury zewnętrznej średni całoroczny współczynnik efektywności pompy ciepła solanka-woda jest korzystniejszy od powietrznej pompy ciepła. Koszty eksploatacyjne w normalnych przypadkach są więc niższe. Relacja ta może się jednak zmienić w przypadku bardzo dużego zużycia ciepłej wody użytkowej, szczególnie w lecie.

Koszty inwestycyjne są znacznie większe od powietrznej pompy ciepła. Rzutują na nie zwłaszcza drogie kolektory ziemne wraz z niezbędnymi pracami ziemnymi.

Szczególnie wysokie koszty inwestycyjne występują przy zastosowaniu oferowanych na rynku kolektorów pionowych. Spowodowane jest to częściowo szybkim wzrostem ceny oleju opałowego potrzebnego do napędu maszyn do robót wiertniczych i ziemnych.

W przypadku ich obniżenia ogólne koszty inwestycyjne tego systemu mogłyby być porównywalne z innymi systemami.

Mirosław Kozłow

31

ABC ogrzewania

ległości sond o głębokości do 50 m powinny wynosić 5 m, a dla sond głębszych odległość ta powinna być równa ok. 10% głębokości sond. Przy mniejszych odległościach może zachodzić niebezpieczeństwo stopniowego obniżania się temperatury gruntu aż do zlodowacenia. Prowadzi to do stopniowego obniżania się efektywności pracy pompy ciepła aż do całkowitej nieopłacalności jej eksploatacji. Zjawisko to trwa latami, a więc trudne jest do stwierdzenia w pierwszym okresie eksploatacji.

Często warunek ten jest trudny do spełnienia ze względu na małą powierzchnię działki, dlatego coraz częstszym przypadkiem przy ciasnej zabudowie dla nowo projektowanych budynków jest umieszczanie sond ziemnych pod budynkiem. Projekt sond ziemnych pod budynkiem wymaga ścisłej współpracy z architektem i geologiem.

W przypadku sukcesywnego wychładzania sond po kilku latach eksploatacji nie ma możliwości powiększenia wymiennika i koszty inwestycji w sondy ziemne można spisać na straty.

Do określania łącznej głębokości sond należy podchodzić bardzo ostrożnie, szczególnie dla obiektów o dużym całorocznym zapotrzebowaniu ciepła jak baseny halowe i obiekty o dużym zapotrzebowaniu ciepłej wody użytkowej.

Nie należy jednak przewymiarowywać łącznej głębokości sond, gdyż optymalny dobór sond pozwoli na osiągniecie znacznych oszczędności inwestycyjnych. Koszty sond ziemnych stanowią ok. 50% całkowitych kosztów systemu grzewczego.

Częsty błędem jest przyjmowanie wydajności cieplnej kolektora do mocy grzewczej pompy ciepła. Do jego doboru należy przyjmować zapotrzebowanie mocy grzewczej budynku. Ma to szczególne znaczenie przy zakładaniu pracy biwalentnej systemu grzewczego.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

Instrukcja dla zdrowia

ABC chemii budowlanej

Bartosz Polaczyk ● Czym

jest karta charakterystyki preparatu? ● Dlaczego jest taka istotna? ● Jakie informacje są w niej zawarte?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawie wszystko, co produkują producenci chemii budowlanej, to mieszaniny chemiczne. Dlaczego? Ponieważ nawet takie surowce jak cement czy wapno posiadają odpowiednie klasyfikacje niebezpieczeństwa, regulują to odpowiednie przepisy.

Obecnie obowiązujące to Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach i ich mieszaninach oraz Rozporządzenie REACH: Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. Rozporządzenie REACH reguluje obrót i klasyfikację substancji oraz mieszanin chemicznych w całej Unii Europejskiej, Ustawa jest natomiast dokumentem krajowym, powołującym organy do kontroli rozporządzenia REACH oraz regulującym warunki i zakazy produkcji

32

substancji - tyle w skrócie. Tak więc większość zapraw, klejów, tynków itp. to mieszaniny podlegające tym regulacjom, a część z nich klasyfikowana jest jako niebezpieczna. Co ciekawe dokumentem dopuszczającym do obrotu w sensie chemicznym nie jest atest higieniczny, jak wielu ludzi sądzi. Producent, aby wprowadzić do obrotu substancję lub mieszaninę, musi zgodnie z art. 15 Ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. dostarczyć kartę charakterystyki oraz poinformować inspektora do spraw substancji chemicznych.

Atesty higieniczne cały czas są jednak wydawane, a jeśli się im przyjrzeć to tak naprawdę nie mówią nic o produkcie. Właściwie potwierdzają w krótki sposób, że dany wyrób nadaje się do stosowania przez ludzi, co szczegółowo opisane jest w karcie charakterystyki. W dokumentacji produktowej możemy spotkać jeszcze atesty z zakresu higieny radiacyjnej, które mówią o odpowiedniej zawartości kilku izotopów.

W skrócie można powiedzieć, że atesty higieniczne to taki dokument zastępczy dla produktów, które nie mają np. deklaracji zgodności np. grunty, farby.

Karta charakterystyki to bardzo ciekawy dokument, w którym zawarte są wszystkie informacje na temat produkowanego produktu niebezpiecznego. Karta charakterystyki zawiera zbiór informacji kluczowych dla bezpieczeństwa, w szczególności o zagrożeniach stwarzanych przez produkt, zasadach bezpiecznego stosowania, przechowywania i postępowania w sytuacjach awaryjnych. Karta składa się z 16 punktów, zawsze takich samych dla każdego nie-

www.instalator.pl

nr 22017

www.instalator.pl

- oznaczało to, że wyrób jest drażniący.

Choć piszę o czasie przeszłym do dziś na niektórych wyrobach jeśli producent przespał zmiany, możemy jeszcze spotkać stare oznakowanie. Każdy taki lub podobny piktogram na żółtym tle świadczył lub jeszcze świadczy o jakimś zagrożeniu, które musi być odpowiednio opisane, sklasyfikowane. Samych symboli literowych jest było wiele, może być to np. T lub T+ z piktogramem trupiej główki, czyli substancji toksycznej, rakotwórczej lub mutagennej. Na szczęście takie wyroby w znakomitej większości nie są w obrocie dla zwykłych konsumentów.

Pozostałe kategorie niebezpieczeństw to: E - o właściwościach wybuchowych, O - o właściwościach utleniających, F - łatwopalne, C - żrące, Xn - uczulające, N - niebezpieczne dla środowiska. Dziś jest trochę inaczej i jeśli się dobrze wczytać niektóre zapisy mogą przerażać. Przyjmijmy klej do płytek, w produkcie nic się nie zmieniło, ale zgodnie z nowymi wytycznymi (Rozporządzenie (WE) nr 1272/2008) wyrób ten klasyfikujemy jako niebezpieczny, a największy piktogram to Działanie Żrące! Cóż takie są zmiany.

Dziś piktogramy wyglądają inaczej, są to romby z czerwoną ramką, gdzie w środku jest symboliczny obrazek z danym niebezpieczeństwem. Kategorie niebezpieczeństwa właściwie się nie zmieniły, jednak klasyfikacja tak, co właśnie powoduje tą zmianę.

W karcie charakterystyki opisane są skutki i objawy działania danego produktu, np.: „działa drażniąco na oczy” albo „może powodować wystąpienie reakcji alergicznej”.

Takie same opisy są też na opakowaniu.

Są to z góry przyporządkowane tzw. frazy H, kiedyś były to zwroty R w zależności od klasyfikacji i składu procentowego substancji czy mieszanin tworzących dany produkt. Frazy H, tak jak kiedyć R mają odpowiednią cyfrę i takie samo brzmienie niezależne od producenta, np. „H318 -

33

ABC chemii budowlanej

bezpiecznego wyrobu (identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa, identyfikacja zagrożeń, skład/informacja o składnikach, środki pierwszej pomocy, postępowanie w przypadku pożaru, postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska, postępowanie z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowanie, kontrola narażenia/środki ochrony indywidualnej, właściwości fizyczne i chemiczne, stabilność i reaktywność, informacje toksykologiczne, informacje ekologiczne, postępowanie z odpadami, informacje dotyczące transportu, przepisów prawnych i inne). Każdy z wymienionych punktów jest ważny, jednak dla nas najważniejsze będą punkty: 2 identyfikacja zagrożeń, 4 - środki pierwszej pomocy, 8 - kontrola narażania i środki ochrony indywidualnej oraz 11 - informacje toksykologiczne. Jednak nie tylko karta jest ważna. Bardzo istotne będą dla nas odpowiednie zapisy na opakowaniach. Są tam podstawy bezpiecznego, w sensie chemicznym, używania wyrobu. Wróćmy teraz do karty, zapisów w niej i ich odpowiedników na opakowaniu.

Identyfikacja zagrożeń to punkt, w którym jest zawarta informacja o klasyfikacji produktu, czyli wiadomość, czy jest drażniący, szkodliwy czy też może nawet toksyczny.

Jeszcze parę lat temu zgodnie z poprzednimi wytycznymi (dyrektywa Rady 67/548/EWG lub dyrektywą 1999/45/WE) większość środków stosowanych jako kleje do płytek, izolacje podpłytkowe, uszczelniacze, fugi, grunty sklasyfikowana była co najwyżej jako drażniące albo w ogóle nie podlega klasyfikacji ze względu na brak substancji stwarzających jakiekolwiek zagrożenie. Forma oznakowania nanoszona była na produkcie w formie tabeli, w której znajdował się odpowiedni symbol, najczęściej duże „X” z małym „i” na żółtym, pomarańczowym tle

ABC Magazynu Instalatora

ABC chemii budowlanej

ABC Magazynu Instalatora

nr 22017

Powoduje poważne uszkodzenie oczu”.

Opisy te są niestety bardzo rzadko czytane, a widnieją nawet na zwykłej zaprawie tynkarskiej, która notabene jest tak samo sklasyfikowana jak klej do płytek czy izolacja polimerowo-cementowa. Produkty wykorzystywane do wykonywania okładzin ceramicznych i ich uszczelnień są drażniące, co związane jest z zawartością przede wszystkim klinkieru cementu portlandzkiego i czasem wapna hydratyzowanego.

Cement jest klasyfikowany jako drażniący, działa negatywnie na skórę, oczy czy drogi oddechowe. Działanie to spowodowane jest odczynem alkaicznym po wymieszaniu z wodą. Dodatkowo cement może powodować reakcje alergiczne, co związane jest ze związkami chromu w jego składzie. Cement przeznaczony dla konsumentów (workowany), czy też zaprawy na nim oparte, powinny mieć nieprzekraczalną zawartość chromu < 0,0002% w masie wyrobów. Jednakże nawet specjalny dodatek odchramiaczy może u osób nadwrażliwych spowodować wystąpienie reakcji alergicznej.

Podobnie jest z wapnem hydratyzowanym, które także jest klasyfikowane jako niebezpieczne. Oczywiście do produkcji zapraw używa się także innych składników, z których część także może być niebezpieczna, jednakże ich niski udział procentowy w danym wyrobie może nie wnosić nic do jego klasyfikacji, a tym samym jego działanie na człowieka jest żadne. Wracając do reakcji alergicznych - aby nie wystąpiły powinno się używać środków ochrony indywidualnej, czyli po prostu stosować się do zasad BHP, które opisane są w punkcie 8 karty charakterystyki.

W punkcie tym opisane są np. rodzaje rękawic, masek, czy gogli ochronnych, które trzeba stosować. Czytając, zapisy na opakowaniu powinniśmy przede wszystkim zwrócić uwagę na potrzebę stosowania

34

przynajmniej odpowiednich rękawic ochronnych, aby nie podrażnić rąk. Niestety w środowisku alkaicznym ręce bardzo szybko się niszczą, a jeśli ktoś jest bardzo nieuważny powinien również stosować odpowiednie okulary ochronne, aby nie podrażnić oczu. Rękawice i okulary nie kosztują zbyt wiele, a na pewno polepszą komfort pracy. Oczywiście jest jeszcze kilka ważnych uwag nieopisanych w karcie technicznej czy na opakowaniu, które znają prawdziwi fachowcy. Jest to dbałość o narzędzia. Pobrudzone zaprawą kielnia i mieszadło zniszczą się, cement zwiąże i trudno będzie go usunąć, choć nie jest to niemożliwe. To samo tyczy się wszystkich produktów na bazie żywic. Trzeba je czyścić na bieżąco, ponieważ żywica po związaniu może być w ogóle nie do usunięcia, szczególnie jeśli chodzi o wyroby epoksydowe, które wiążą poprzez reakcję chemiczną. Stąd dobry wykonawca posiada, oprócz zestawu narządzi i zapraw, wiaderko wody oraz pędzel do ich czyszczenia. Bardzo ważne jest także stosowanie się do innych zapisów na opakowaniu, które mogą być zawarte w instrukcji stosowania.

Jest to np. wietrzenie pomieszczenia.

Przyspiesza to usuwanie nadmiaru pary wodnej wytwarzanej w trakcie schnięcia wyrobu, ale może także ograniczać niekorzystne działanie niektórych składników na nas. Bardzo dobrym przykładem mogą być produkty oparte na rozpuszczalnikach organicznych. Przy dłuższym ich wdychaniu może nastąpić ból głowy, a nawet mdłości, stąd potrzeba dostępu świeżego powietrza.

Co jednak zrobić, gdy coś się stanie? Tu z pomocą przychodzi nam karta charakterystyki, gdzie w punkcie 4 opisana jest pierwsza pomoc. W punkcie tym zawsze będą opisane typowe przypadki.

Bartosz Polaczyk

www.instalator.pl

nr 22017

ABC Magazynu Instalatora

Ogólnopolskie, kompleksowe szkolenie dla monterów sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych. Termin: 25.03 4.06.2017 r. (6 zjazdów). Tematyka: kurs mistrzowski, kurs energetyczny w zakresie grupy I, II, III, kurs lutowania ręcznego. Dodatkowo kurs przygotowawczy do egzaminu na uprawnienia budowlane w terminie 8 - 13.05.2017 r. Kontakt: 12 289 04 05, 12 288 33 95, szkolenia@csz.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w Centrach Szkoleniowych w Warszawie i Poznaniu oraz w Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach, Gdańsku, Olsztynie i Lublinie. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Bezpłatne szkolenie z fotowoltaiki: „Systemy mocowań modułów fotowoltaicznych Corab” oraz „Technologia Q.ANTUM - moduły fotowoltaiczne Q-Cells”. Miejsce: Tragi Enex w Kielcach, sala E1 w hali E. Termin: 01.03.2017, początek godz. 11.00. Zgłoszenia: marketing@corab.com.pl.

Więcej o bezpłatnych szkoleniach: www.fotowoltaika.corab.eu/dla-instalatora/szkolenia/ Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Centrach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Tarnowie Podgórnym, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno-handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Szkolenia techniczne dla projektantów, instalatorów, dystrybutorów i serwisantów z zakresu pomp ciepłowniczych, zaopatrzenia w wodę, ściekowych i przemysłowych oraz systemów pompowych.

E-learning: Grundfos Professional/Grundfos Ecademy dla instalatorów i dystrybutorów - kilkanaście modułów szkoleniowych. Online: Aktualne szkolenia online na www.grundfos.pl w zakładce SZKOLENIA. Kontakt www.grundfos.pl, 61 650 13 61, info_gpl@grundfos.com

www.instalator.pl

35

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę.

Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.