Poradnik ABC 3/2014

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 1

2014

● Pompy

ciepła powietrze-powietrze ● Łączniki w instalacjach ● Nawiewniki ● Oczyszczalnie ścieków ● Sterowniki ● Zbiornik LPG ● Kominki ● Silikony ● Szkolenia

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 3

nr 32014

Spis treści Energia z powietrza - 4 Sterowniki CRA 100 - 8 Łączniki w instalacjach - 10 Oczyszczalnie pasywne - 11 Ratująca opaska - 12 Retencja deszczówki - 15

Spis treści

Nawiewniki - 18 Dobór nastawy - 20 Grzejnik w kamienicy - 22 Rury z „nierdzewki” - 24 Silikon na sanitariacie - 26 Elektryczna podłoga - 28 Zbiornik na działce - 30 Ciepło z kominka - 32

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 35

nakład: 15 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 4

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

Energia z powietrza

Piotr Celmer

ABC klimatyzacji

● Jakie

są rodzaje pomp ciepła powietrze-powietrze? ● Jak działa takie urządzenie? ● Od czego zależy wymiana energii cieplnej w pompach ciepła tego typu?

Pompa ciepła to urządzenie chłodnicze, którego podstawowym celem jest pozyskiwanie energii cieplnej w procesie chłodniczym. W odróżnieniu od chłodzącego układu chłodniczego automatyka sterująca ukierunkowana jest na uzyskanie temperatur medium chłodzącego skraplacz, a nie medium podgrzewającego parownik.

W pojęciu pompy ciepła typu powietrze-powietrze mieszczą się urządzenia, które pobierają energię cieplną z powietrza w danym rejonie (który będzie ochładzany) i oddaje bezpośrednio do innego rejonu (który będzie podgrzewany). Niezbędny jest przy tym wkład pracy.

Wyróżniamy pompy ciepła: ● półprzewodnikowe, w których efekt chłodniczy wywołany jest przez prąd stały przepływający przez element półprze-

4

wodnikowy, wraz ze zmianą przepływu prądu zmienia się funkcja grzania i chłodzenia stron półprzewodnika; elementy te są powszechnie stosowane w lodówkach samochodowych oraz małych lodówkach stacjonarnych; ● absorpcyjne, w których efekt chłodniczy wywołany jest przez zmianę stężenia czynnika chłodniczego w roztworze krążącym w układzie chłodniczym; rozwiązania te są stosowane w obiektach posiadających duże ilości ciepła odpadowego, np. spalarnie śmieci, obiekty z własnymi źródłami energii (lotniska) itp. ● sprężarkowe, w których efekt chłodniczy wywołany jest przez zmianę stanu skupienia czynnika chłodniczego w funkcji ciśnienia; najbardziej rozpowszechnione pompy ciepła i z tej racji zajmą poniższy artykuł.

Odkąd Komisja Unii Europejskiej zakazała wprowadzania do obrotu klimatyzatorów split (tylko chłodzących), czy jest nam to potrzebne, czy nie, kupując klimatyzator, nabywamy zawsze urządzenie grzewczo-chłodzące, czyli pompę ciepła powietrze-powietrze.

Ten typ urządzeń oznacza, że energia cieplna pobierana jest przez czynnik chłodniczy z powietrza stanowiącego dolne źródło energii (powietrze zewnętrzne) i oddawana do powietrza górnego źródła energii (powietrze w ogrzewanym pomieszczeniu) bez mediów pośrednich.

Na ilustracjach przedstawiono schemat działania takiego urządzenia.

Czynnik chłodniczy w postaci pary mokrej trafia do wymiennika ciepła (3) jednostki wewnętrznej, gdzie na skutek kon-

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 5

nr 32014

www.instalator.pl

ziomie -15°C, a nawet -25°C, jedno urządzenie pracować będzie skuteczniej, inne troszkę słabiej. Istotą jest przede wszystkim konstrukcja sprężarki i wymiennika ciepła w jednostce zewnętrznej. Dlaczego?

Wymiana energii cieplnej zależy od kilku czynników: ● jest wprost proporcjonalna do logarytmicznej różnicy temperatur powietrza zewnętrznego i temperatury odparowania, ● wprost proporcjonalna do powierzchni wymiany ciepła, ● wprost proporcjonalna do współczynnika przejmowania ciepła.

Niestety układ chłodniczy pracuje tym efektywniej, im wyższa jest temperatura odparowania, tym samym najlepsze pompy ciepła to urządzenia, w których temperatura odparowania nie jest niższa o więcej niż 5÷8 K od temperatury powietrza zewnętrznego termometru mokrego. Dlaczego nie robią tak wszyscy producenci? Dlatego że aby obniżyć różnicę temperatur, trzeba albo zwiększyć powierzchnię wymiany ciepła (czyli wielkość wymiennika ciepła i całej jednostki zewnętrznej), albo zwiększyć współczynnik przejmowania ciepła, a najlepiej i jedno i drugie.

Z tego powodu niektórzy producenci stosują w wymiennikach ciepła jednostki zewnętrznej rurki o przekroju w kształcie litery U zamiast okrągłych, żłobkowanych rurek, a także wymyślne konstrukcje lamel. Jednak to wszystko kosztuje. Dlatego tzw. chińskie produkty nie są tańsze tylko dlatego, że są produkowane w Chinach, ale przez to, że ich konstrukcja jest prostsza, mniej materiałochłonna (czyli tańsza w produkcji), ale i mniej efektywna.

Pompy ciepła powietrze-powietrze w porównaniu do innych typów pomp ciepła charakteryzuje stosunkowo prosta budowa, niski koszt inwestycyjny i bardzo duża sprawność (brak czynników pośrednich).

5

ABC klimatyzacji

taktu z rurkami miedzianymi ogrzewanymi przez powietrze zewnętrzne zaczyna wrzeć, odbierając od powietrza zewnętrznego energię cieplną (przy temperaturze powietrza zewnętrznego -15°C czynnik chłodniczy ma temperaturę około -22 ÷ 27°C, co umożliwia wymianę ciepła). Wymiana cieplna jest intensyfikowana przez wentylator wymuszający przepływ powietrza przez wymiennik jednostki zewnętrznej. Urządzenia konstruowane są w taki sposób, by cała cieczowa frakcja czynnika została odparowana. Dalej przegrzane pary (forma wyłącznie gazowa) zasysane są przez sprężarkę (1), gdzie są sprężane.

Wskutek procesu sprężania pary zwiększają swoją temperaturę (do około 70°C). Dalej pary kierowane są do wymiennika ciepła jednostki wewnętrznej (6).

Przez wymiennik przepływa powietrze (przepływ wymuszany jest wentylatorem (7)) ogrzewanego pomieszczenia (np. o temperaturze 22°C). Na skutek wymiany ciepła czynnik chłodniczy ochładza się do temperatury skraplania (+35 ÷ +50°C), a następnie wskutek procesu skraplania przechodzi najpierw w parę mokrą, a potem w ciecz z dochłodzeniem około 10 K. W formie cieczy i wysokiego ciśnienia czynnik chłodniczy wraca do jednostki zewnętrznej, gdzie przepływ jest dławiony w elektronicznym zaworze dławiącym (5) do ciśnienia odparowania. Procesowi temu towarzyszy spadek temperatury czynnika z 35°C do wspomnianych wcześniej -22 ÷ -27°C i przejście w stan pary mokrej. Następnie znów następuje proces wrzenia czynnika. Podane powyżej temperatury są przykładowe.

Oczywiście klimatyzator (pompa ciepła) klimatyzatorowi nie równy. Pomimo że producenci podają podobną graniczną temperaturę powietrza zewnętrznego, dla skutecznego działania pompy ciepła na po-

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 6

ABC klimatyzacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

Mają jednak też i wady. Ich eksploatacja wymaga pracy wentylatora w jednostce wewnętrznej, jak i zewnętrznej, przez co emitują hałas (znów niektóre konstrukcje większe, inne mniejsze). Stąd też ich praca w mieszkaniach i domach może być uciążliwa zarówno dla samych mieszkańców, jak i dla sąsiadów. Dlatego, montując takie urządzenia, powinniśmy sprawdzić poziom ciśnienia dźwięku emitowanego przez jednostkę wewnętrzną, zewnętrzną, a najlepiej moc akustyczną. Należy przy tym pamiętać, że: ● niektórzy producenci podają poziom ciśnienia dźwięku przy odniesieniu do 10 μPa, a inni do 20 μPa, czyli przy tej samej podanej wartości urządzenia mogą być dwa razy głośniejsze, ● poziom emitowanego dźwięku podawany jest w skali logarytmicznej, czyli 3 dB(A) różnicy oznacza około dwukrotnie większą głośność, ● jeśli producent podaje głośność w widełkach, np. ±2 dB(A), najprawdopodobniej urządzenie będzie bardzo głośne.

6

Wiele przy tym zależy od poziomu tła akustycznego. W biurze, gdzie tło wynosi 45÷60 dB(A), jednostka wewnętrzna klimatyzatora praktycznie nie będzie słyszalna, w sypialni, gdzie tło spada poniżej 30 dB(A), należy zastosować urządzenie z najwyższej półki, byśmy mogli spać spokojnie.

Podobnie rzecz się ma z jednostką zewnętrzną. Przy instalacji przy ruchliwej ulicy poziomem ciśnienia hałasu nie powinniśmy się przejmować, przy instalacji na cichym osiedlu trzeba bardzo uważać, by nie narazić się na złość sąsiadów.

Inną wadą jest niska elastyczność systemu. W ten sposób możemy ogrzać tylko jedno pomieszczenie lub - przy zastosowaniu jednostki wewnętrznej kanałowej i systemu kanałów - większy obiekt, ale bez możliwości regulacji temperatury w poszczególnych pomieszczeniach, co może być uciążliwe eksploatacyjnie.

Z problemem tym radzą sobie urządzenia typu multisplit, gdzie do jednej jednostki zewnętrznej podłączonych jest na-

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 7

nr 32014

7

ABC klimatyzacji

Piotr Celmer

j...

www.instalator.pl

mieszczeniach, bez względu na panujące w nich temperatury. Systemy te są bardziej rozbudowane. Ich jednostki wewnętrzne wyposażone są w elektroniczne zawory dławiące, które podczas pracy w trybie chłodzenia działają jak typowy zawór dławiący. Niezależnie od tego jednostka zewnętrzna też jest wyposażona w zawór lub zestaw zaworów dławiących. W uproszczeniu można przedstawić to tak, że w funkcji pracy w trybie grzania zawory w jednostce zewnętrznej przejmują funkcję dławienia czynnika chłodniczego do temperatury odparowania, zaś zawory w jednostkach wewnętrznych pełnią rolę zaworów stałego ciśnienia skraplania. Czy jest to system bez wad? Niestety nie. Z pracą zaworów dławiących związana jest emisja hałasu. Lokalizacja tego elementu w jednostce wewnętrznej powoduje, że podczas pracy urządzenia słyszalne są gwizdy, szumy, piski, a w trybie odszraniania wymiennika zewnętrznego także bulgotanie jak w czajniku. Stąd system ten zupełnie nie nadaje się do instalacji w domach jednorodzinnych, choć i na tę wadę konstruktorzy znaleźli rozwiązanie. Niektóre konstrukcje umożliwiają wyniesienie zaworu dławiącego na instalację poza jednostkę wewnętrzną, tak by można było je zainstalować w pomieszczeniach pomocniczych (korytarzach, łazienkach, garderobach, garażach, strychu itp.).

Warto jeszcze wspomnieć o istnieniu kompaktowych pomp ciepła powietrze-powietrze w formie klimatyzatorów przenośnych lub systemów central wentylacyjnych z kanałowym rozprowadzeniem powietrza. Zasada działania jest identyczna co przy klimatyzatorach split, ale wszystkie elementy urządzenia są zamknięte w jednej obudowie. więce

wet pięć jednostek wewnętrznych. Zasada działania jest ta sama, a jednostka zewnętrzna jest wyposażona w elektroniczne zawory dławiące w ilości równej ilości jednostek wewnętrznych.

Jednak i ten system ma bardzo istotną wadę. Czynnik chłodniczy wracający z jednostek wewnętrznych musi być zdławiony do jednego wspólnego ciśnienia parowania, czyli ciśnienie skraplania we wszystkich jednostkach wewnętrznych musi być jednakowe. Co jeśli w jednym ogrzewanym pomieszczeniu chcemy utrzymać 25°C, a w innym 20°C? Jednostka wewnętrzna w pomieszczeniu o temperaturze 20°C obniży ciśnienie skraplania w sposób, który uniemożliwi skuteczne ogrzanie pomieszczenia z nastawą temperatury 25°C. Na to rady nie ma. Producent, według sobie znanego algorytmu, wprowadzi program uśredniający pracę zaworów, a urządzenia, pomimo właściwie dobranej wydajności chłodniczej, nie dogrzeje pomieszczenia o temperaturze 25°C albo przegrzeje to z nastawą 20°C (albo jedno i drugie), a do tego w sposób niezamierzony przez użytkownika wydatki powietrza nawiewanego przez wentylatory w jednostkach wewnętrznych będą się zmieniać (zmieniając tym samym energię cieplną skraplania). Na szczęście zwykle oczekiwania temperaturowe przy trzech pomieszczeniach nie różnią się zbyt wiele. Warto jednak wiedzieć, dlaczego coś czasami nie gra.

Najskuteczniejszym systemem pomp ciepła wielostrefowych są systemy o nazwach VRV, VRF, Supermulti itp. W systemach takich jedna jednostka zewnętrzna obsługuje nawet kilkadziesiąt jednostek zewnętrznych i możliwa jest przy tym w pewnym zakresie regulacja ciśnienia skraplania, a więc lepszego dostosowania jej do zadanych parametrów w ogrzewanych po-

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 8

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

ABC modernizacji instalacji grzewczej - radzi ESBE

Sterowniki CRA 100 W cyklu artykułów chciałbym przedstawić Państwu możliwości modernizacji instalacji grzewczej poprzez doposażenie jej w sterowniki regulacyjne i zawory ESBE. W części pierwszej zaprezentuję sterowniki stałotemperaturowe ESBE serii CRA100.

Modernizacja kotłowni nie zawsze wiąże się z koniecznością wymiany źródła ciepła. Często mniejszym nakładem inwestycyjnym można usprawnić instalację, uzyskując jednocześnie oszczędność, komfort cieplny oraz automatyzację procesu. Łatwe w obsłudze kotłownie wyposażone w proste źródło ciepła, tj.: ● kotły na paliwo stałe, wyposażone w miarkownik ciągu lub prostą automatykę stałotemperaturową, ● kotły olejowe i kotły gazowe stałotemperaturowe, ze względu na sposób regulacji nie są urządzeniami wydajnymi, oszczędnymi i nie zapewniają wysokiego komfortu. Doposażenie instalacji w zawory mieszające oraz

sterowniki regulacyjne, a dodatkowo w np. zbiornik akumulacyjny znacznie wpływa na wzrost komfortu cieplnego, a przede wszystkim oszczędność.

Zastosowanie w instalacji sterowników stałotemperaturowych serii CRA100 wpływa: ● na poprawę komfortu cieplnego - poprzez zastosowanie regulacji stałotemperaturowej, ● oszczędność - zmagazynowanie nadwyżki ciepła w zbiorniku akumulacyjnym.

Sterowniki CRA to regulatory stałotemperaturowe. Zadaniem ich jest utrzymanie żądanej temperatury zasilania na stałym poziomie. Na schematach przedstawiono możliwe zastosowanie sterownika CRA. Pierwszy schemat przedstawia stałotemperaturową pracę obiegu grzewczego, w tym przypadku ogrzewanie podłogowe.

Zadaniem sterownika CRA jest utrzymanie temperatury zasilania na stałym poziomie. Korzyści płynące z zastosowania regulacji stałotemperaturowej w takim przypadku to obniżenie temperatury pracy Rys. 1. Stałotemperaturowa praca obiegu grzewczego ogrzewania podłogowego.

8

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 9

nr 32014

czynnika obiegu grzewczego względem źródła ciepła i uniknięcie w ten sposób przegrzewania pomieszczenia, co zapewnia komfort cieplny. Dzięki zamontowaniu zbiornika buforowego między kotłem a zaworem ze sterownikiem uzyska się korzyści w postaci oszczędności. Oszczędności wynikać będą ze zmagazynowania nadwyżki ciepła w zbiorniku akumulacyjnym.

Schematy drugi i trzeci przedstawiają zastosowanie urządzenia CRA do ochrony kotła przed niską temperaturą powrotu.

Sterownik CRA na schemacie numer 2 współpracuje z zaworem VRG130 lub 3F, natomiast na schemacie numer 3 z zaworem VRB140. Zadaniem sterownika jest nadzór nad temperaturą powrotu i utrzymanie jej na odpowiednim poziomie. Jest to zabezpieczenie kotła przed kondensacją, wykraplania się pary wodnej na ściankach kotła, a więc ochroną przed korozją.

Jest to istotne w kotłach niskotemperaturowych (nie mylić z kotłami kondensacyj-

Rys. 3. Zastosowanie sterownika CRA do ochrony kotła przed niską temperaturą powrotu (CRA współpracuje z zaworem VRB140). nymi) oraz kotłach na paliwo stałe. Dodatkowo „prowadzenie” wysoko kotła na paliwo stałe zapewnia efektywniejsze spalanie, ogranicza emisję zanieczyszczeń i sadzy.

Natomiast w zbiorniku akumulacyjnym utrzymujemy korzystny układ warstw.

Korzyści wynikające z zastosowania sterownika CRA w tych układach to ochrona kotła, efektywniejsze spalanie paliw stałych oraz uwarstwienie w zbiorniku buforowym. Zakładając, że obiegi grzewcze podłączone do bufora wyposażono w zawory mieszające to również obniża to temperaturę czynnika grzewczego na obiegu grzewczym w stosunku do bufora, a więc i źródła ciepła. To wszystko dodatkowo przekłada się na oszczędności (magazynowanie nadwyżki ciepła) oraz komfort.

W części drugiej: korzyści wynikające z doposażenia instalacji w sterowniki temperatury pomieszczenia ESBE seria CRB100.

Krzysztof Kamycki

ekspert Krzysztof Kamycki ESBE Hydronic Systems www.esbe.pl

www.instalator.pl

☎ 61 85 44 930 @

krzysztof.kamycki@esbe.eu

9

ABC modernizacji instalacji grzewczej - radzi ESBE

Rys. 2. Zastosowanie sterownika CRA do ochrony kotła przed niską temperaturą powrotu (CRA współpracuje z zaworem VRG130 lub 3F).

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 10

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

ABC instalacji rurowych - radzi Gebo

Łączniki w instalacjach Każda instalacja zrobiona nawet z najlepszych materiałów po jakimś czasie ulega uszkodzeniu lub wymaga modyfikacji. Najlepszym i najszybszym w tej chwili rozwiązaniem, które pozwala na naprawę uszkodzonego odcinka lub wykonanie dodatkowego podejścia, jest zastosowanie żeliwnych złączek zaciskowych Gebo Quick i obejm naprawczych Gebo Clamps.

Gebo Quick wykonane są z żeliwa ciągliwego, ocynkowanego ogniowo i galwanicznie. Dostępne typy to: złączki z gwintem zewnętrznym (QA) i wewnętrznym (QI), typu trójnik (QT) oraz z pierścieniem zaciskowym z obu stron (QO), dzięki którym można połączyć rurę stalową z rurą PE i uzyskać w ten sposób trwałe połączenie starej, stalowej instalacji z nowoczesną polietylenową. Dopuszczalne odchylenie od osi łączonych rur może wynosić 3°. Złączki Gebo przeznaczone są do napraw, modernizacji i rozbudowy rurociągów. Złączki mają opatentowany mechanizm stalowych pierścieni zaciskowych, który w połączeniu z pierścieniem uszczelniającym z gumy NBR umożliwia wykonanie podłączenia dowolnej rury (stal, czarna stal, PE) w prosty, szybki i tani sposób.

Złączki zaciskowe Gebo montujemy na bosym końcu rury, unikając czasochłonnego gwintowania czy spawania. Funkcjonalność i

szczelność złączek uzależniona jest od prawidłowości montażu. Wszystkie typy złączek dostępne są w średnicach od 1/2 do 2''. Parametry: ciśnienie robocze dla złączek: sprężone powietrze 10 barów, woda 10 barów; maks. temp. do 80°; woda pitna: do 25°C. Kolejną ważną grupę w ofercie Gebo stanowią żeliwne obejmy naprawcze i montażowo-naprawcze występujące w asortymencie Gebo Clamps i dostępne w rozmiarach od 3/8 do 4''. Wyróżniamy tu: obejmy DSK, ANB oraz DS. Obejmy DSK przeznaczone są do napraw rurociągów stalowych i PE. Służą do uszczelniania dziur, pęknięć, miejsc korozji, nieszczelności powstałych wskutek mrozu. Obejmy ANB zbudowane są z tych samych materiałów co DSK, ale mają odejście boczne z gwintem wewnętrznym i można za ich pomocą zbudować odprowadzenie w instalacjach wodnych i rurach grzewczych. W obu produktach uszczelnienie stanowi guma EPDM, dopuszczona do stosowania z wodą pitną. Paramatry: PN 16 barów, maks. temp. 90°C. Produkty z obu linii posiadają następu ją ce cer ty fi ka ty: DVGW, apro ba tę techniczną AT-15-8495/2010 oraz atest higieniczny HK/W/0814/01/2009.

Artur Chomczyk

ekspert Artur Chomczyk Gebo Technika International Sp. z o.o. www.gebo.com.pl

10

☎ 601 586 200 @

artur.chomczyk@gebo.com.pl

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 11

nr 32014

ABC Magazynu Instalatora

Oczyszczalnia pasywna

wyników badań geologicznych przeprowadzonych na terenie działki. W przypadku ich braku (lub w sytuacji, gdy odwierty były wykonane w innych miejscach niż planowana lokalizacja rozsączania) można wykonać nieskomplikowany test perkolacyjny w wykopie. Firma FANN, bazując na swym wieloletnim doświadczeniu, ofe-

ruje specjalny zestaw testowy dla instalatorów. Wykonanie testu - w zależności od rodzaju gruntu - trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut.

Wynik testu decyduje o tym, czy złoże piaskowe o miąższości 30 cm będzie mieć szerokość 0,6 czy np. 5 m. Jednak niezależnie od wyniku testu układ modułów będzie złożony tylko z jednego ciągu, co znacznie ułatwia montaż całego systemu. W warunkach występowania wysokiej wody gruntowej FANN dostarcza również pompownie ścieków, które stosuje się, aby doprowadzić ciecz do modułów umieszczonych powyżej odpływu z osadnika, np. w kopcu. W przypadku, gdy warunki gruntowe uniemożliwiają odprowadzenie ścieków bezpośrednio do gruntu, również możliwe jest zastosowanie oczyszczalni IN-DRÄN. W takiej sytuacji należy jedynie określić odbiornik oczyszczonej cieczy, np. rów, gdyż bardzo wysokie parametry oczyszczania ścieków w oczyszczalni IN-DRÄN pozwalają na takie rozwiązanie. Parametry oczyszczonych ścieków wynoszą: BZT5 97%, fosfor 75%, azot 69%.

Dostarczane przez producenta instrukcje oraz materiały pomagają w doborze, projektowaniu, zgłoszeniu planowanej instalacji oraz w samym montażu.

Rafał Babik

ekspert Rafał Babik FANN Polska www.fann.pl

www.instalator.pl

☎ 534 896 797 @ rafal.babik@fann.pl

11

ABC pasywnych oczyszczalni ścieków – radzi FANN

Zastosowanie pasywnej oczyszczalni ścieków IN-DRÄN szwedzkiej firmy FANN wymaga doboru osadnika oraz zaprojektowania wielkości złoża piaskowego. Po odpowiednim doborze można przystąpić do instalacji, która nie jest specjalnie skomplikowana.

Dobór osadnika gnilnego określa się, biorąc pod uwagę liczbę osób, które docelowo korzystać będą z oczyszczalni. Ilość modułów rozsączających również dobiera pod kątem liczby osób, natomiast wielkość złoża rozsączającego, na którym moduły będą ułożone, zależy od warunków gruntowych, a dokładnie od przepuszczalności gruntu. Można ją określić na podstawie

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 12

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

Ratująca opaska

ABC instalacji rurowych

Andrzej Świerszcz ● Na

czym polega korozja przewodów wodociągowych? ● W jaki sposób naprawić uszkodzony odcinek rury? ● Jak zbudowane są obejmy?

Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi nie powinna zmieniać się w czasie jej transportu i magazynowania w zbiornikach. Brak stabilności chemicznej wody, wpływ agresywnych czynników zewnętrznych (materiały budowlane) oraz uszkodzenia mechaniczne powodują niszczenie instalacji wewnętrznych. Korozja przewodów wodociągowych polega na niszczeniu metali lub stopów na skutek oddziaływania środowiska zewnętrznego. Destrukcji ulega stan i własność metalu, co ujemnie wpływa na jakość transportowanej wody.

Proces korozji instalacji wodociągowej wynika z braku stabilności jakości wody. Projektując instalację sanitarną i ogrzewczą, należy pamiętać, aby materiał, z którego wykonana będzie instalacja, był odporny na agresywne działanie wody. Największą

12

agresywnością kwasowęglanową cechują się wody podziemne i infiltracyjne. Woda pochodząca z ujęć podziemnych i infiltracyjnych cechuje się małą twardością węglanową, dużym stężeniem jonów H+, jak również bardzo wysokim poziomem mineralizacji. Wszystkie te czynniki w znaczący sposób wpływają na powstawanie korozji. ● Rury stalowe ocynkowane Przewody wodociągowe wykonane z rur stalowych ocynkowanych są bardzo podatne na korozję i wrażliwe na skład chemiczny wody. Najbardziej destrukcyjne oddziaływanie na rury powoduje zasolenie i zwapnienie transportowanej wody. Na szybkość korozji wpływa również temperatura transportowanej wody. Powyżej temperatury 55°C procesy korozyjne w rurociągu ulegają znacznemu przyśpieszeniu. ● Co zrobić, gdy dojdzie do korozji przewodu i w jaki sposób naprawić uszkodzony odcinek?

Każda instalacja, wykonana nawet z najlepszych materiałów, ulega po pewnym czasie uszkodzeniu lub wymaga modyfikacji (np. dodatkowego odgałęzienia) albo naprawy, np. na skutek zamarznięcia wody w przewodzie. Jeśli w pomieszczeniu poprowadzony jest przewód wodociągowy po ścianie, to wykonanie dodatkowego wcięcia bez demontażu istniejącej instalacji jest możliwe przy użyciu specjalnych obejm do odgałęzień. Wykonując dodatkowe podejście na rurach stalowych w sposób tradycyjny, tj. przy użyciu piły do metalu, szlifierki kątowej lub palnika do metalu, instalator musi wyciąć z przewodu odcinek rury, a następnie zamontować odgałęzienie, stosując

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 13

nr 32014

www.instalator.pl

dla rur: od 1/2-2'' dla rur ze stali, 20-63,5 mm dla tzw. czarnych rur i wykonanych z PE. Podstawową i największą zaletą złączek zaciskowych jest ich uniwersalność oraz bardzo duża łatwość montażu. Opatentowany system stalowych pierścieni umożliwia montaż bez konieczności gwintowania czy spawania. Łączniki wykonane są z żeliwa ciągliwego, ocynkowanego ogniowo i galwanicznie (żeliwo ciągliwe EN-GJMB 350-10, korpus i nakrętka) cynkowane podwójnie. Pierścień uszczelniający wykonany jest z gumy NBR. Przeznaczone są one do naprawy, modernizacji i rozbudowy rurociągów. Złączki mogą być stosowane do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi lub instalacji sprężonego powietrza. Maksymalna temperatura robocza pracy obejmy wynosi +80°C, maksymalne ciśnienie robocze dla wody to 10 barów, a dla powietrza 4 bary. ● Przebieg procesu montażu 1. Należy odciąć końcówkę rury pod kątem 90° względem osi przewodu. Krawędź uciętej rury musi być gładka i niezdeformowana. Z jej powierzchni zewnętrznej należy usunąć wszelkie zanieczyszczenia i ślady po farbie oraz wystające zadziory.

2. Następnie na rurę należy wsunąć poszczególne części składowe łącznika w kolejności: - nakrętka, - pierścień zaciskowy (powierzchnią stożkową w kierunku nakrętki), - pierścień dociskowy, - stożkowy pierścień (gumowy) uszczelniający powierzchnią stożkową w kierunku korpusu złączki.

3. Gumowy pierścień uszczelniający należy wsunąć w odległości co najmniej 10 mm od końca rury.

4. Wsunąć koniec rury w gniazdo uszczelnienia w korpusie. Sprawdzić poprawność pasowania.

13

ABC instalacji rurowych

najczęściej złączkę śrubunkową. W przypadku instalacji wykonanej z rur stalowych niezbędne jest wykonanie nowych gwintów za pomocą gwintownicy na końcach przewodów. Czynności te, oprócz dodatkowych kosztów, wymagają poświęcenia znacznej ilości czasu. Czasami nagwintowanie rury w trudno dostępnym miejscu jest wręcz niemożliwe. Są to miejsca usytuowane blisko lub w samej ścianie, gdzie nagwintowanie rury bez użycia specjalnych przedłużek jest wręcz niemożliwe ze względu na brak możliwości operowania głowicą gwintownicy.

W chwili obecnej wykonanie dodatkowego podejścia lub naprawa uszkodzonego odcinka rury bez gwintowania, cięcia lub lutowania i spawania nie jest problemem.

Warunkiem poprawnego wykonania tej czynności jest zapewnienie dostatecznego miejsca wokół przewodu. Odpowiednie obejmy wykonane z żeliwa ciągliwego, dobrane do rodzaju materiału, z którego wykonany jest rurociąg, i odpowiednio dobrane do średnicy przewodu gwarantują szybki i łatwy montaż dodatkowych odgałęzień lub naprawę uszkodzonego rurociągu bez konieczności jego wycięcia.

W produkcji tego typu łączników i obejm specjalizuje się jedna z niemieckich firm. Jest ona producentem obejm remontowo-naprawczych do instalacji zimnej i ciepłej wody, centralnego ogrzewania, instalacji gazowych oraz do zewnętrznych sieci wodociągowych. Produkowane przez wymienioną firmę łączniki przeznaczone są do rur stalowych i z tworzyw sztucznych oraz wykonanych z cementu włóknistego.

Wszystkie oferowane wyroby to produkty najwyższej klasy, spełniające wszystkie międzynarodowe normy i wymagania.

Na rynku dostępne są uniwersalne złączki zaciskowe, przeznaczone do łączenia odcinków instalacji wodnych wykonanych ze stali lub z PE. Dostępne średnice

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 14

ABC instalacji rurowych

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

5. Na koniec należy skręcić nakrętkę zaciskową z korpusem złączki, zwracając szczególną uwagę, aby rura się nie obracała.

Przecięty pierścień zaciskowy umożliwia montaż na rurociągach usytuowanych względem siebie równolegle oraz prostopadle.

Dopuszczalna jest nieosiowość łączonych rur, odchylenie od osi może wynosić 3°.

Innym rozwiązaniem, które można wykorzystać w przypadku konieczności naprawy instalacji rurowej, są obejmy ze stali nierdzewnej. ● Budowa obejm Obejmy naprawcze wykorzystuje się do wykonywania napraw, uszczelnienia lub łączenia przewodów gazowych i wodociągowych. Główną częścią obejmy jest element opasujący zewnętrzną powierzchnię rury wykonany ze stali nierdzewnej. Zastosowanie stali nierdzewnej znacznie obniża ciężar obejmy i czyni ją bardziej elastyczną.

Grubość opaski zaciskowej do rur uzależniona jest od rodzaju obejmy i wynosi od 0,6 do 1,0 mm.

Do budowy obejm zastosowano stal kwasoodporną AISI 304, która dzięki wysokiej odporności chemicznej oraz bardzo dobrym właściwościom fizyko-mechanicznym doskonale nadaje się do zastosowania w instalacjach wewnętrznych i zewnętrznych. Elementem bezpośrednio przylegającym do rury jest opaska uszczelniająca wykonana z gumy NBR (standardowo) lub EPDM (na speOdpowiednie obejmy wykonane z żeliwa ciągliwego dobrane do rodzaju materiału, z którego wykonany jest rurociąg i odpowiednie dobranie do średnicy przewodu gwarantują szybki i łatwy montaż dodatkowych odgałęzień lub naprawę uszkodzonego rurociągu bez konieczności jego wycięcia.

14

cjalne zamówienie). Decydując o wyborze odpowiedniej obejmy, należy zwrócić uwagę na rodzaj zastosowanej gumy. Guma jest łączona z elementem stalowym w procesie wulkanizacji, a nie klejona lub montowana luźno. Takie rozwiązanie konstrukcyjne zapewnia stuprocentową szczel ność re mon to wa ne go punk tu.

Głębokie karbowanie powierzchni gumowej zapewnia skuteczne połączenie rur nawet przy dość znacznych różnicach w średnicy zewnętrznej łączonych przewodów. Grubość opaski gumowej to 6 mm, niezależnie od rodzaju obejmy.

Obejmy dostępne są z nowatorskim rozwiązaniem technicznym, które pozwala na bardzo łatwe zaciśnięcie opaski przy użyciu typowego klucza oczkowego lub płaskiego. W przypadku niektórych typów obejm możliwy jest demontaż płytki ze śrubami mocującymi, co ułatwia naprawę w trudno dostępnych miejscach. Obejmy ze stali nierdzewnej nadają się zarówno do prac remontowych, jak również do łączenia różnych rodzajów rur w każdych warunkach eksploatacyjnych. W systemie tym zaleca się stosowanie obejm dwu- lub trzyczęściowych dla określonych średnic rur. ● Podsumowanie Obejmy naprawcze oraz remontowo-naprawcze wraz ze złączkami zaciskowymi to znakomite rozwiązania konstrukcyjne, które zapewniają większe możliwości instalatorowi wykonującemu prace instalacyjne.

Zastosowanie obejm naprawczych na uszkodzonych rurociągach w miejscach trudno dostępnych jest jedynym i najtańszym rozwiązaniem naprawy uszkodzonego odcinka przewodu. Montaż takiej obejmy jest możliwy bez konieczności odcięcia dopływu wody do mieszkań.

Andrzej Świerszcz

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 15

nr 32014

ABC Magazynu Instalatora

Retencja deszczówki

www.instalator.pl

oraz wzrostu kosztów ich oczyszczania. Zamiast odprowadzenia wód do kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej można je rozsączać lub magazynować w podziemnych urządzeniach. Bardzo ważna staje się zatem rola projektanta, który może zaplanować zastępcze kierunki spływu wód opadowych poprzez budowę podziemnych urządzeń do retencji i rozsączania.

Zagospodarowanie wód deszczowych może być wykonane w najprostszy sposób poprzez budowę naziemnych urządzeń, do których można zaliczyć np. muldy, rowy, niecki, zbiorniki retencyjno-filtracyjne, zbiorniki retencyjne. Zaletą tych urządzeń jest bardzo prosty dostęp do konserwacji, jednak często ze względów urbanistycznych, konstrukcyjnych czy hydrogeologicznych wsiąkanie wód opadowych w pobliżu miejsca ich wystąpienia nie jest możliwe. Budowa naziemnych zbiorników wymaga wyłączenia terenu spod zabudowy oraz wymaga właściwego dostosowania do architektury. W takich warunkach poszukiwane są alternatywne metody zagospodarowania wody deszczowej.

Do podziemnych urządzeń, które są wykorzystywane do rozsączania wody deszczowej, można zaliczyć: ● studnie chłonne, rowy chłonne, ● przewody drenarskie, ● skrzynki rozsączające i kanały rozsączające.

Urządzenia te, w zależności od rodzaju odwadnianej powierzchni i zanieczyszczenia wód opadowych, powinny być poprzedzone studniami osadnikowymi redukującymi ilość dopływających zawiesin oraz separatorami węglowodorów (dopływ z dróg,

15

ABC kanalizacji

Rozwój nowoczesnych podziemnych urządzeń do zagospodarowania wód deszczowych umożliwia zmianę sposobu ich odprowadzenia i wykorzystania. Lokalizacja urządzeń, zwłaszcza w terenach miejskich, stwarza nowe możliwości planowania urbanistycznego i architektonicznego.

Zasoby wodne Polski cechuje duża zmienność sezonowa i nierównomierność rozmieszczenia terytorialnego. Mogą one zatrzymać tylko 6% rocznego odpływu wód w kraju, co nie zapewnia dostatecznej ochrony przed okresowymi nadmiarami lub deficytami wody. Śródlądowe wody powierzchniowe, do których należą zbiorniki wodne i cieki (rzeki, jeziora, estuaria, stawy i sztuczne zbiorniki wodne), zajmują ok. 3% powierzchni kraju. W Polsce centralnej ok.

80% wody z opadów, która jest zmagazynowana w glebie, ulega ewapotranspiracji.

Ok. 38% powierzchni kraju cierpi na niedobór wody, szczególnie środkowopolskie tereny nizin! Niekorzystna struktura bilansu wodnego pogarsza się z roku na rok, obejmując wciąż nowe obszary. Jednym z rozwiązań, które może poprawić lokalny bilans wodny, jest tzw. mała retencja.

Nowoczesne planowanie odwodnienia deszczowego polega na zmniejszeniu i spowolnieniu odpływu z powierzchni uszczelnionych (dachy, ulice, place, parkingi). Powiększające się zurbanizowanie terenu prowadzi bowiem do niszczenia naturalnych kierunków spływu wód. W przypadku doprowadzenia wód opadowych do oczyszczalni prowadzi to do dodatkowego ich przeciążenia (zmniejszenia sprawności)

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 16

ABC kanalizacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

parkingów). Układy lokalnego (zdecentralizowanego) gromadzenia wody deszczowej i infiltracji są z reguły niewielkie, uzależnione głównie od odwadnianej powierzchni, współczynników spływu, wysokości opadów oraz współczynnika przepuszczalności gruntu k.

W studniach chłonnych wody opadowe infiltrują poprzez utworzone warstwy filtracyjne bez przejścia przez drobnoziarniste warstwy wierzchnie gruntu, przez co jest bardzo mała sprawność oczyszczania.

Grunty powinny charakteryzować się współczynnikiem przepuszczalności znacznie wyższym niż 10-6 m/s (powinny to być grunty o dobrej i średniej przepuszczalności), zaś głębokość studni o średnicy wewnętrznej ≥ 1 m powinna wynosić co najmniej 2 m. Oprócz przepuszczalności przed dno studnia powinna mieć otwory w ścianach bocznych. Takie studnie najczęściej były wykonywane z kręgów betonowych przy użyciu ciężkiego sprzętu.

Zalety: ● bardzo małe zapotrzebowanie powierzchni, ● możliwość stosowania przy warstwach nieprzepuszczalnych, ● dobre możliwości kontroli.

Wady: ● brak zdolności oczyszczania oraz ograniczona konserwacja, ● należy stosować wstępne oczyszczenie z zawiesin, ● studnie są stosowane dla małych ilości spływów deszczowych, ● mała powierzchnia rozsączania, kosztowne odtworzenie po kolmatacji układu, ● niewielkie zdolności chłonne, ograniczona sprawność.

Rozsączanie wody deszczowej za pomocą przewodów perforowanych jest również możliwe, jednak wymagana jest znaczna długość rur o odpowiedniej średnicy (naj-

16

częściej ≥ 300 mm) ze względu na konieczność przetrzymania wód oraz małą powierzchnię infiltracji. Obsypkę rur wykonuje się z tłucznia płukanego o odpowiedniej granulacji. Rura oraz obsypka żwirowa służą jako pojemność retencyjna. Wadą tego rozwiązania jest brak zdolności oczyszczania, wymagane jest wstępne oczyszczenie.

Zalety: ● małe zapotrzebowanie powierzchni, ● większa powierzchnia rozsączania (niż studni chłonnych), ● możliwość zabudowy nad przewodami.

Wady: ● brak zdolności oczyszczania, ● ograniczone zdolności kontroli oraz konserwacji, ● należy stosować wstępne oczyszczenie z zawiesin.

Głębokość ułożenia powinna być powyżej 0,4 m w terenach zielonych oraz powyżej 0,8 m przy obciążeniu ruchem ciężarowym. Grunty powinny się charakteryzować współczynnikiem przepuszczalności wyższym niż 10-6 m/s.

Zalety: ● małe zapotrzebowanie powierzchni, ● bardzo duża powierzchnia chłonna, większa sprawność oczyszczania, ● duża pojemność wodna netto, duży współczynnik akumulacji od 90 do 95,5%, ● dobre zdolności kontroli oraz konserwacji, ● możliwość zabudowy nad urządzeniami, wysoka wytrzymałość, ● możliwość tworzenia różnorodnych układów poziomych i pionowych, ● możliwość rozsączania oraz retencji (zbiorniki podziemne), ● łatwy i szybki montaż, ● możliwość stosowania przy wysokim poziomie wód gruntowych.

Wady: ● należy stosować wstępne oczyszczenie z zawiesin.

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:11 Page 17

nr 32014

www.instalator.pl

System retencyjno-infiltracyjny musi posiadać odpowiednią pojemność magazynową i przetrzymać wodę do czasu ukończenia infiltracji wody w gruncie.

Zgodnie z ATV-A 117 oraz ATV-A 138 pojemność zbiornika retencyjnego należy tak dobrać w zależności od natężenia i czasu trwania deszczu, aby była ona jak największa. Dzięki temu zostaje zapewniona niezawodność przy przeciążeniach. W przypadku doboru dla krótkich czasów opadu deszczu należy prze wi dzieć za bez pie cze nia przed przeciążeniem.

Metody zabezpieczające zbiorniki retencyjne przed przeciążeniem: ● wylot wód na powierzchnię z odpowiednią modulacją, ● krótkotrwałe spiętrzenie w urządzeniach, ● wylot do rowu, niecki z przekazaniem wód do odbiornika, ● przyłączenie do odbiornika poprzez studzienkę przelewową z zabezpieczeniem przed cofką.

Skrzyn ki roz są cza ją ce umoż li wia ją nowoczesne alternatywne zagospodarowanie wód deszczowych (retencja i infiltracja). Po owinięciu nieprzepuszczalną folią o grubości min. 1,5 mm mogą być budowane podziemne zbiorniki na wodę, którą można wykorzystać do np. nawadniania terenów zielonych, celów porządkowych, spłukiwania, celów tech no lo gicz nych w usłu gach i przemyśle.

Przy odprowadzeniu wód opadowych do gruntu nie ponosi się opłat za odprowadzenie wód do kanalizacji. Oprócz wymiaru czysto ekonomicznego możemy zwiększać małą retencję poprzez infiltrację wód podziemnych.

Karol Marzejon

17

ABC kanalizacji

Rozsączanie wody deszczowej za pomocą specjalnej konstrukcji skrzynek retencyjno-rozsączających jest bardzo korzystne. Skrzynki rozsączające łączone są w zespoły (moduły) w pionie i poziomie, o wielkościach zależnych od potrzeb (wielkość modułu związana jest głównie z wielkością odwadnianej powierzchni oraz stopniem przepuszczalności gruntu). Niewielkie wymiary skrzynek umożliwiają tworzenie różnorodnej wielkości zespołów. Powszechnie są stosowane układy szeregowe, szeregowo-równoległe.

Na uwagę zasługuje fakt, że niektóre konstrukcje umożliwiają tworzenie układów szeregowo-równoległych naprzemiennych. Rozwiązanie takie, podobne do układania cegieł na „zaprawę”, zapewnia uzyskanie większej stabilności wysokich, nawet do 10 warstw, skrzynek. Skrzynki mogą zastępować inne urządzenia, np. studnie chłonne, przewody rozsączające, rowy odwadniające czy powierzchniowe zbiorniki retencyjne.

Retencjonowanie i infiltracja wody deszczowej wpływają na: ● zmniejszenie dynamiki odpływu, spłaszczenie przepływów szczytowych, ● regulację stanu poziomu wody gruntowej, ● uniknięcie niekorzystnego wpływu pozyskiwania wody do celów przemysłowych i komunalnych na obniżenie poziomu wód gruntowych (zmiany nośności gruntu, zarysowania i pęknięcia konstrukcji budowlanych), ● zwiększenie efektywności pracy oczyszczalni, ● uniknięcie przewymiarowania sieci deszczowych, ● poprawienie stanu wód otwartych w mieście, ● zmniejszenie obciążenia uderzeniowego odbiornika ścieków z kanalizacji ogólnospławnej lub rozdzielczej.

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 18

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

Nawiewniki w akcji rzeczywisty kąt rozwarcia strumienia odpowiadający wyczuwalnej prędkości vx = 0,2-0,25 m/s [średnia prędkość powietrza w strefie przebywania ludzi], ● odległość, w której nastąpi największe rozszerzenie strumienia, ● zasięg.

Wyżej wymienione informacje pozwalają na właściwe rozmieszczenie nawiewników i wywiewników w wentylowanym pomieszczeniu.

Przy założeniu równej ilości powietrza nawiewanego i wywiewanego, przy wylocie i wlocie o średnicy D, zasięg strumieni wynoszą: ● przy nawiewie ~30-40 D, ● przy wywiewie ~D. Nawiewniki powinny być tak rozmieszczone, aby nawiewane powietrze omywało całą przestrzeń przeznaczoną do wentylacji. Rozpatrzmy nawiew powietrza przez dwa rodzaje nawiewników (tabela 1): 1) z łopatkami kierującymi ustawionymi równolegle, 2) z łopatkami kierującymi rozbieżnymi. gdzie (oznaczenia do tabeli 1): arz - rzeczywisty kąt rozwarcia strumienia w stopniach, B = ~2 * L1 * tg(arz/2) [m] - największe rozszerzenie strumienia, L1 - odległość od wylotu do miejsca największego rozszerzenia strumienia [m], L - zasięg strumienia przy prędkości końcowej strumienia vx = 0,2-0,25 m/s, l - długość pomieszczenia w [m], s - szerokość pomieszczenia w [m].

Biorąc pod uwagę wielkość B i to, że należy wentylować całe pomieszczenie o s = 4 m, to liczba nawiewników powinna wynosić w przypadku: ●

ABC wentylacji

Dorota Węgrzyn O właściwym rozdziale powietrza nawiewanego decydują następujące czynniki: ● wydajność i parametry powietrza nawiewanego, ● wyloty, przez które doprowadza się powietrze do pomieszczeń, ich konstrukcja, która ma decydujący wpływ na kształt strumienia powietrznego oraz nadanie strumieniowi określonego kierunku, rozproszenia i wymaganego zasięgu. Wyloty zaopatrzone są w obudowy, które dzielimy na dwie grupy: ● kratki, ● nawiewniki.

Kratki to obudowy wylotów wykonane z siatki lub osłony o charakterze ozdobnym.

Nawiewniki to obudowy wylotów mające możliwość formowania i kierowania strumieniami powietrza, zaopatrzone w łopatki proste lub pierścieniowe, zakończone dyszami, płytami perforowanymi, listwami, itp. Przeprowadzone badania nad konstrukcją nawiewników z łopatkami kierującymi wskazują, że stosunek długości łopatki l do odstępu między sąsiadującymi łopatkami e powinien mieć wartość: 2 > l/e > 1.

Również ustawienie łopatek kierujących w nawiewniku ma wpływ na:

18

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 19

nr 32014

1) 4 sztuki, 2) 1 sztuka.

W obliczeniach należy również uwzględnić ilość powietrza nawiewanego V [m3/h], temperaturę powietrza nawiewanego tn [°C], temperaturę powietrza w

v1 = (vx * A1)/K’2 [m/s] vbr. = v1 * e * m [m/s], Fbr. = V/(vbr. * 3600) [m2] e - stosunek wolnej powierzchni nawiewnika do całkowitej, m - współczynnik wypływu.

W przykładzie wykazano, jak ważna jest konstrukcja nawiewnika. Oczywiście prędkość vx może być większa i osiągnąć wartość nawet 1,0 m/s. Również prędkość wylotowa z nawiewnika może osiągać nawet 10 m/s w zależności od przeznaczenia pomieszczenia, i tak: ● w pokojach mieszkalnych od 2,5 do 4,0 m/s, ● w kinach od 3,0 do 5,0 m/s, ● w domach towarowych i budynkach przemysłowych od 7,5 do 10 m/s.

O prawidłowym wypływie powietrza z nawiewnika decyduje prędkość powietrza przed wylotem. Powinna być ona 1,5 do 2 razy mniejsza od prędkości wypływu powietrza z wylotu. Można to osiągnąć, stosując dyfuzory, łuki i kolana ze zmianą przekroju i z kierownicami oraz skrzynki rozprężne. Usytuowanie wylotów w pomieszczeniu zależy od jego przeznaczenia i każde ich rozmieszczenie wymaga oddzielnej analizy.

Dorota Węgrzyn

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

19

ABC wentylacji

pomieszczeniu tp [°C]. Zakładając, że V = 500 m3/h, tn = tp, vx = 0,25 m/s, ustalimy wielkość nawiewników (dane z tabeli 1).

Rozwiązanie to podano w tabeli 2, gdzie: A1 = (vx * L2 * 3600)/V

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 20

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

Dobór nastawy

ABC ogrzewania

Marcin Foit Mając wieloletnie doświadczenie na stanowisku konsultanta technicznego, mogę wyrazić swoją opinię, iż większość awarii zgłaszanych do serwisu spowodowana jest nieprawidłową regulacją samego procesu spalania. Wpływ na to mają przede wszystkim cztery parametry: dobór czasu podawania paliwa, przerwy między podawaniem paliwa, ilości podawanego przez wentylator powietrza do spalania oraz jakości paliwa.

Dwa pierwsze parametry powinny być ustawiane proporcjonalnie do zapotrzebowania budynku na ciepło. Oznacza to, iż dla kotłów o mocy np. 25 kW, ogrzewających 130 m2 powierzchni domu, nie należy ustawiać mocy palnika 25 kW. W takim przypadku w zupełności wystarczy moc około 15 kW w zależności od stopnia docieplenia budynku oraz istniejącej instalacji grzewczej. Nastawa 15 kW obniży stratę wylotową (kominową), zmniejszając przy tym zużycie paliwa wskutek obniżenia mocy w stosunku do powierzchni grzewczej kotła. Nie można regulować palników również w taki sposób, by ogrzewać 200 m2 nieocieplonego budynku przy mocy palnika, np. 12 kW, ponieważ kocioł taki prawdopodobnie nie wejdzie w stan podtrzymania, będzie tylko „połykał” paliwo bez końca.

20

Trzeci parametr, powietrze do spalania oraz jego regulacja, ma zapewnić spalanie całkowite i zupełne, czyli w pełni bez nadmiernego wytrącania się sadzy. Dobrze dobrana dawka powietrza zapewnia spalanie bez przesypywania na palniku oraz bez tworzenia się spieków czy kołnierza żużlu spowodowanego przekroczeniem temperatury mięknięcia popiołu danego paliwa.

Aby prawidłowo wyregulować kocioł, oprócz opcjonalnych nastaw czasów podawania i przerwy między podawaniem oraz tlenu do spalania, potrzebny jest pomiar temperatury spalin wraz z ciągiem kominowym wykonanym przez serwisanta. Pomiar temperatury spalin świadczy o ilości ciepła traconego przez kocioł poprzez instalację kominową. Nadmiar temperatury spalin względem wartości podanej w instrukcji obsługi przez producenta może być spowodowany zbyt dużą ilością tlenu potrzebnego do spalania lub dużym ciągiem kominowym (efekt wyrywania spalin). Oczywiście nie jest wykluczone, że temperatura spalin będzie niska, a kocioł będzie spalał dużo opału. Może być tak w sytuacji wychładzania kotła oraz spalin za kotłem, np. wskutek nieszczelności połączenia kotła z kołnierzem. Dlatego właśnie wymagany jest pomiar ciągu kominowego w celu oszacowania sytuacji. Pomiar temp. spalin jest nam również pomocny, gdy chcemy z grubsza dokonać oceny kaloryczności węgla.

Gdy dla nastaw podanych przez producenta dla mocy maksymalnej, podanej dla typu kotła, temperatura spalin nie może osiągnąć minimalnej wartości opisanej w instrukcji obsługi urządzenia, to pomiar taki

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 21

nr 32014

www.instalator.pl

określonych nastaw podczas regulacji palnika węgiel zamienia nam się w żużel? Nie ma na to innej metody, jak obniżenie temperatury płomienia poprzez zmniejszenie mocy palnika. Obniżenie mocy uzyskujemy, zmniejszając dawkę paliwa, wydłużając przerwę między podawaniem oraz koniecznie ujmując powietrze do spalania.

Na każdy 1 kg paliwa przypada określona dawka powietrza, np. dla węgli o kaloryczności 27 MJ/kg teoretyczne zapotrzebowanie na powietrze wynosi około 7 m3n/kg. W przeciwnym razie spora część węgla, w postaci żużlu bądź spieków na palniku, wyląduje w popielniku nie jako popiół, lecz jako odpad. Dla paliw małokalorycznych, o prawidłowej liczbie RI, w celu podniesienia mocy palnika zaleca się skracać przerwę między podawaniem paliwa do momentu otrzymania prawidłowej mocy na palniku. Mówi się o nastawach, że trzeba regulować czasy podawania 1/3 lub 1/5.

Nic bardziej zgubnego. Ilość podawanego paliwa zależy od prędkości zastosowanego motoreduktora oraz gabarytów układu podającego (ślimak, rura podajnika), gdyż to decyduje o ilości podawanego paliwa w jednostce czasu, czyli mocy wyprodukowanej podczas spalania podanego na palnik paliwa. Podawanie paliwa powinno być jak najkrótsze. Moc palnika musi być odpowiednio dobrana do typu kotła oraz powierzchni grzewczej budynku. Prawidłowo wyregulowany palnik kotła objawia się dobrym spalaniem (brak przesypu na palniku), niską temperaturą spalin (ale powyżej 130°C na pełnej mocy kotła) oraz szybkim wzrostem temperatury kotła, nie przekraczającym 5 min dla 1°C więcej.

Dla niskich temperatur kotła (po rozruchu) po rozpaleniu wzrost taki będzie szybszy, np. w granicach 1°C/1 min.

Marcin Foit

21

ABC ogrzewania

staje się „podejrzany”. Wówczas możliwości mogą być dwie, tzn. instalacja dobrze odbiera temperaturę od spalin do wody lub kaloryczność paliwa jest tak niska, że zalecane przez producenta nastawy nie będą w stanie uzyskać żądanej mocy.

Coraz bardziej rozbudowane programy regulatorów kotłów obsługują szereg urządzeń zewnętrznych, między innymi siłowniki jednego lub więcej zaworów mieszających czterodrogowych bądź trójdrożnych oraz termostaty pomieszczeniowe. Niestety podłączenie tych urządzeń pozostawia jeszcze wiele do życzenia. Stopień komplikacji niekoniecznie idzie w parze z podnoszeniem przez serwisantów swoich kwalifikacji na szkoleniach. Uruchamiając kocioł z zaworem mieszającym, trzeba posiadać wiedzę w zakresie pracy zaworu czterodrogowego sterowanego siłownikiem. Istnieje kilka warunków, przy których siłownik zaworu mieszającego będzie w sposób wymuszony przez kocioł otwierał się czy zamykał. Przykładowo, na zamykanie zaworu (siłownika) ma wpływ zbyt niska temperatura powrotu względem zadanej przez serwisanta (opcja ochrony kotła), osiągnięcie wymaganej temperatury w pomieszczeniu czy zadanej temperatury instalacji grzewczej. Otwieranie siłownika zwykle będzie się odbywać w momencie potrzeby grzania instalacji lub w przypadku awaryjnego wyrzutu ciepła na instalację (w sytuacji przekroczenia alarmowej temperatury kotła, co zwykle jest rzadkim przypadkiem).

W przypadku paliw kiepskiej jakości, o dużej liczbie RI lub niskiej kaloryczności, trzeba wyjaśnić jak należy sobie radzić w sytuacji powstawania niepożądanego żużlu lub braku temperatury na kotle. Zadawszy na regulatorze nastawy czasów podawania paliwa, kolejnym krokiem jest dobór powietrza - minimalnej ilość dla poprawnego pełnego spalania. Ale co zrobić, gdy dla

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 22

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

Grzejnik w kamienicy

ABC ogrzewania

Roman Strzelczyk Wiekowe kamienice coraz częściej przechodzą metamorfozy, dzięki którym przywracana jest im dawna świetność. To jednak nie tylko powierzchowne zmiany. Wymieniane są stare instalacje grzewcze i inne systemy wewnętrzne. Nowoczesna technologia siłą rzeczy wkrada się także w mury kamienic z początków XX wieku. Dzisiejsze projekty są pieczołowicie i indywidualnie dopasowywane, tak że nawet budynki będące pod opieką konserwatora zabytków można wyremontować, bez uszczerbku dla ich stylistyki.

Wymiana grzejników w starej kamienicy wiąże się z wieloma ważnymi decyzjami.

Przede wszystkim przemyśleć należy, czy wymieniamy tylko grzejniki, czy całą instalację grzewczą. W przypadku starych budynków najczęściej wymiany wymaga całość instalacji, jednak jeśli jesteśmy właścicielami indywidualnego mieszkania w starym budynku, możliwa jest także wymiana w obrębie lokalu.

W przypadku wymiany grzejników bez remontu instalacji sprawa demontażu i zamontowania nowych grzejników jest dość prosta.

Głównymi czynnikami, na które należy zwrócić uwagę, są przyłącza, które będzie trzeba dostosować do instalacji starego typu, projektowanych według innych standardów niż obecnie. Rozstaw króćców przyłączeniowych

22

w dawnych instalacjach znacznie różni się od dzisiejszych, jednak niektórzy producenci grzejników są na to przygotowani, oferując specjalne grzejniki, tzw. renowacyjne.

Inwestor, decydując się na wymianę grzejników, musi pamiętać o ich pojemności wodnej. Zmniejszając ilość wody krążącej w instalacji, obniżamy wymiernie koszty ogrzewania.

Nie bez znaczenia jest także wyposażenie nowych grzejników w zawory termostatyczne umożliwiające indywidualną regulację temperatury w pomieszczeniach.

Zanim inwestor zdecyduje się na konkretne grzejniki, musimy sprawdzić, jaki typ instalacji funkcjonuje w danym budynku oraz z jakiego tworzywa wykonane są rury instalacji grzewczej, do których przyłączone zostaną nowe grzejniki. Nie można łączyć np. rur miedzianych z aluminiowymi grzejnikami członowymi, trzeba wówczas zastosować dodatkowe przekładki dielektryczne. Innym standardowym procesem jest wyznaczenie mocy grzejnika, czyli wydajności cieplnej. W kamienicach objętych nadzorem konserwatora zabytków najlepiej, aby moc cieplną obliczył projektant instalacji grzewczej.

Ważnym aspektem przed montażem nowych grzejników jest także płukanie całej instalacji z użyciem odpowiedniego płynu czyszczącego. To istotne dla późniejszego sprawnego działania instalacji i grzejników.

Usunięte zostaną osady zgromadzone w przewodach, które mogłyby zanieczyścić lub nawet uszkodzić nowe grzejniki, szczególnie te płytowe. Wymieniając jedynie grzejniki kłopotliwe, może okazać się, że będziemy mieli ograniczony wybór. Nowy grzejnik musi mieć podłączenie boczne, podobnie jak stary. Do-

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 23

nr 32014

www.instalator.pl

wchodzi u góry grzejnika z jednej strony, natomiast powrotna wychodzi po przeciwnej stronie u dołu grzejnika.

Aby nie zaburzyć stylu i klimatu kamienicy, warto poszukać takich grzejników, które sprawdzą się nie tylko pod względem parametrów i mocy cieplnej, ale także pod względem wzornictwa i designu. Na rynku dostępne są modele, które wyglądem przypominają stare żeberkowe grzejniki. Dodatkową zaletą może być to, że produkowane są w różnych rozmiarach i mogą być wygięte w łuk, dzięki czemu tworzą idealną propozycję do wykuszy, nietypowych wnęk i innych niestandardowych rozwiązań, często spotykanych w kamienicach.

Gdy jednak projekt wymaga dyskrecji i delikatności, warto pomyśleć o płaskiej płycie lub pionowym grzejniku. To rozwiązania łączące w sobie elegancję i delikatny urok.

W niektórych leciwych kamienicach można spotkać jeszcze piece kaflowe, które wobec braku wodnej instalacji centralnego ogrzewania przerabiane są na zasilanie elektryczne. Montaż grzałek elektrycznych to łatwe rozwiązanie, które nie zakłóci wystroju starej kamienicy. Piękny stary piec kaflowy stanowi wspaniałą ozdobę, jednak może okazać się niewystarczający z powodów czysto praktycznych - w czasie dużych mrozów wnętrze będzie niedogrzane. Propozycją może być montaż dodatkowych grzejników elektrycznych. Mogą to być np. płaskie, bardzo eleganckie grzejniki, które zamontowane pod oknami dogrzeją wnętrze, a dodatkowo podkreślą jego wyjątkowy charakter. Są wykonane z konglomeratu granitowego i z pewnością dodadzą charakteru klasycznemu wnętrzu. Dzięki wbudowanym termostatom grzejniki elektryczne mogą automatycznie włączać się jedynie wówczas, gdy w pomieszczeniu temperatura spadnie poniżej ustalonej przez użytkownika.

Roman Strzelczyk

23

ABC ogrzewania

datkowo rozstaw przewodów przyłączeniowych - liczony od osi króćca zasilania, do którego wpływa woda grzejna, do osi króćca powrotu, którym woda wypływa z grzejnika powinien wynosić 50 cm, ponieważ taki rozstaw mają stare grzejniki żeliwne. Najłatwiej i najefektywniej będzie, gdy zastąpimy stare żeliwne grzejniki nowoczesnymi członowymi (o zmniejszonej pojemności wody i podobnym wzornictwie). W ofercie renomowanych producentów dostępne są także grzejniki stalowe w wersji modernizacyjnej, tzw. renowacyjne - płytowe lub członowe, o rozstawie króćców wynoszącym właśnie 50 cm. Do łazienek polecane są grzejniki drabinkowe renowacyjne (o podłączeniach dostosowanych do instalacji starego typu).

Najczęstszymi przypadkami są jednak te, w których inwestorzy decydują się na wymianę całych instalacji grzewczych - grzejników wraz z pionami. Wiekowe kamienice są z reguły w stanie nadającym się do kapitalnego remontu, dlatego też wymiana instalacji pod okiem konserwatora zabytków i projektanta instalacji grzewczej staje się koniecznością. Wymiana całej instalacji oznacza, że nie mamy kłopotu z dostosowaniem grzejników do starych przyłączy. Można wybrać nowoczesne grzejniki, w trendach nawiązujących do stylu retro lub innego odpowiadającego stylowi kamienicy.

Podczas wymiany całej instalacji warto zastanowić się nad sposobem podłączenia. W nowoczesnych projektach stosuje się podłączenie dolne (do podłogi), po prawej bądź lewej stronie grzejnika. Jest to sposób podłączenia grzejników stalowych – płytowych oraz niektórych żeliwnych i konwektorowych. Podobny sposób to podłączenie dolne środkowe - tu króćce przyłączeniowe znajdują się po środku, u dołu grzejnika. Natomiast grzejniki aluminiowe i większość żeliwnych mają podłączenia boczne. Istnieje również możliwość podłączenia krzyżowego - rura zasilająca

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 24

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

ABC instalacji rurowych

Rury z „nierdzewki” Wraz z opatentowaniem stali nierdzewnej przez niemieckich inżynierów Kruppa w 1912 r. powstał mowy materiał, który mógł być wykorzystywany również do produkcji rur i zbiorników w instalacjach wodnych. Po ponad stu latach stal nierdzewną stosuje się z powodzeniem w wielu pracach instalatorskich. Rury i złączki z popularnej „nierdzewki” transportują przeróżne media - od krystalicznie czystej wody pitnej po silnie żrące czy zanieczyszczone substancje w instalacjach przemysłowych. Materiał ten jest odporny na korozję, warunki atmosferyczne, niską i wysoką temperaturę oraz ciśnienie. Posiada niezwykłe, jak na technikę instalacyjną, właściwości wytrzymałościowe oraz odporność na działanie większości transportowanych obecnie substancji oraz, rzecz jasna, ognia. Nie dziwi więc fakt, iż tak doskonały materiał zagościł na stałe w warsztacie pracy instalatora i projektanta. Problemem, który chciałem dziś jednak poruszyć, jest sposób prawidłowego oznaczania i określania stali stosowanej w naszej branży.

Ilość gatunków i rodzajów stali nierdzewnej jest spora i może wprowadzić w zakłopotanie. Ale uporządkujmy to. W branży instalacyjnej mamy zazwyczaj do czynienia z kilkoma gatunkami stali nierdzewnej. Są to głównie tzw. stale austenityczne, ferrtyczne oraz ferrytyczno-austenityczne (to tzw. Duplex). Nazwy pochodzą od przemian fazowych węgla, w jakich występuje on w poszczególnych gatunkach stali. Wpływa to na strukturę materiału, a co za tym idzie - na jego właściwości.

Dodatkowe zamieszanie wprowadza oznakowanie stali. W Polsce można obecnie

24

spotkać cztery systemy oznakowań wynikających z używanych norm. I tak mamy: normy europejskie EN, niemieckie DIN, amerykańskie AISI i rosyjskie GOST. W związku z tym, według każdej z tych norm, jeden i ten sam gatunek stali można opisać nawet czteroma różnymi symbolami czy numerami. Przy braku doświadczenia nieodzowną pomocą staje się tabelka z odpowiednikami oznaczeń stali wg różnych norm.

Według wycofanych norm polskich PN-71/H-86020 podział stali odpornych na korozję opisany był w zależności od stopnia i charakteru odporności na działanie korozyjne na stale nierdzewne chromowe i austenityczne stale kwasoodporne oraz stale żaroodporne i żarowytrzymałe. Obecnie, od czasu akcesji Polski do Unii Europejskiej, obowiązują normy europejskie, a dokładnie norma PN-EN 10088-1: Stale odporne na korozję, Część 1: Gatunki stali odpornych na korozję i kolejne części 2 i 3 z ich najnowszą aktualizacją z 2005 i polską wersją tej normy z lutego 2007. Zgodnie z tą normą stale odporne na korozję podzielono zgodnie z ich własnościami na stale nierdzewne, żaroodporne i żarowytrzymałe.

Stalą nierdzewną określało się stale chromowe o zawartości minimum 12% chromu (Cr). Do grupy stali kwasoodpornych zaliczano stale odporne na oddziaływanie kwasów organicznych i większości nieorganicznych, czyli stale chromowo-niklowe o zawartości 15-20% Cr i 8-14% Ni, a także o jak najmniejszym stężeniu węgla.

Stale kwasoodporne, tzw. kwasiaki, to stale odporne na działanie kwasów o mocy mniejszej od kwasu siarkowego. Stale kwa-

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 25

nr 32014

www.instalator.pl

oraz spożywczym o wysokich wymaganiach higienicznych. Dzięki zawartości molibdenu są bardziej odporne na korozję wżerową w środowisku chloru.

Natomiast stal X5CrNi18-10/AISI 304 to najpopularniejszy materiał nierdzewny, typowa „nierdzewka”, o dobrej odporności na korozję w różnych mediach i dobrze spawalna.

Jest odporna na korozję w środowisku atmosferycznym i wody naturalnej oraz niektórych kwasów organicznych i nieorganicznych. Stosowana, gdy nie ma dużego zagrożenia ze strony działania kwasów. Ze wzglądu na brak w składzie chemicznym molibdenu nie wykazuje tak dobrej odporności w środowisku chloru jak np. 316L. Niektórzy producenci nie zalecają jej do instalacji c.w.u./z.w.u.

Stal stali nierówna. Warto więc wcześniej zasięgnąć szczegółowych informacji u producenta, aby nie okazało się później, że zastosowany materiał nie spełnia naszych oczekiwań.

Warto również zwracać uwagę na to, aby w takiej sytuacji na wyrobach umieszczone były wyraźne oznaczenia materiału i odpowiadający im dokument normatywny. Najlepiej, kiedy znajdą się tam od razu dwa lub więcej takich oznaczeń - tzn. odpowiedników.

Mając taką wiedzę, łatwiej będzie zaplanować inwestycje. Wiąże się to nie tylko z ceną samego materiału, ale również z technologią wykonania instalacji. Trzeba bowiem wziąć pod uwagę, iż łączenie stali nierdzewnej poprzez spawanie nie należy do czynności prostych i tanich. Trzeba dysponować specjalistycznym sprzętem (zwykle metoda TIG lub MIG) oraz, co najważniejsze, doświadczonym specjalistą.

Decydując się zatem na instalacje ze stali nierdzewnej, musimy mieć pewność, iż ten szlachetny materiał będzie spełniał swoje zadanie pod każdym względem, tym bardziej, że nie należy on do najtańszych rozwiązań.

Jarosław Czapliński

25

ABC instalacji rurowych

soodporne mają strukturę austenityczną, która jest niezbędna do uzyskania kwasoodporności. Stale te mają wysoką zawartość chromu (17-20%) i niklu (8-14%) oraz innych dodatków stopowych, takich jak mangan, tytan, molibden.

Jest to niezwykle ważne - po pierwsze, gdyż podczas planowania inwestycji czy na etapie projektowania oraz kosztorysu i zakupów musi być jasne, o jakim materiale rozmawiamy. Po drugie po to, aby mieć pewność, jaki materiał będzie stosowany w instalacji. Przy dzisiejszej, szerokiej ofercie rynkowej warunek odporności na korozję jest zbyt ogólnym wyznacznikiem. Każda stal nierdzewna spełnia go niejako „z urzędu”. Może się jednak zdarzyć, że niektóre gatunki stali nierdzewnej nadają się bardziej do instalacji c.w.u./z.w.u., a inne do c.o. Warto o tym pamiętać, gdyż przekłada się to bezpośrednio na cenę.

Przykładowo, jeśli mamy wykonać instalację wody pitnej i c.o. ze stali nierdzewnej, producenci zaoferują nam kilka gatunków „nierdzewki”. Będzie to np. stal austenityczna kwasoodporna gatunku 1.4404 wg EN (316L wg AISI, czyli X2CrNiMo17122 wg dawnej DIN). Może to być również stal 1.4301 wg EN (304 wg AISI, czyli X5CrNi18-10 wg dawnej DIN).

Gatunek stali X2CrNiMo17122 należy do jednego z najczęściej stosowanych gatunków stali odpornych na korozję. Oznaczenie zgodne z normą PN-EN 10088 to 1.4404, a oznaczenie amerykańskie wg AISI to 316L. Według wycofanych norm polskich odpowiada to stali 00H17N14M2.

AISI 316L to jedna z najpopularniejszych stali kwasoodpornych, tzw „kwasiak”. Rury z tego gatunku stali mogą pracować w warunkach wymagających podwyższonej odporności na korozję, w środowiskach agresywnych w temperaturze do 400°C. Stosowane są w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 26

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

Silikon na sanitariacie

ABC chemii budowlanej

Bartosz Polaczyk ● Gdzie

znajduje zastosowanie spoina trwale elastyczna? ● Co decyduje o właściwościach technicznych silikonu? ● Jaki jest podział mas silikonowych ze względu na funkcjonalność?

Miejsca połączeń takich materiałów jak płytki ceramiczne, wanny i brodziki, dekoracyjne elementy metalowe oraz szklane itp., które różnią się właściwościami, a także mogą między sobą pracować pod wpływem temperatury, wyma ga ją do uszczel nień za sto so wa nia specjalnych produktów: o wysokiej elastyczności oraz przyczepności.

Najbardziej popularną spoiną trwale elastyczną jest masa silikonowa, popular nie na zy wa na si li ko nem. Oprócz miejsc już wymienionych masą tą wypełnia się jeszcze takie elementy budynków jak: naroża ścian, połączenie ścian i podłogi, szczeliny dylatacyjne.

Co się stanie, gdy nie zastosujemy masy ela stycz nej? Za sto so wa nie w ta kich

26

przypadkach fugi cementowej spowoduje po pewnym czasie jej wykruszenie, może to doprowadzić w wyniku powstałej nieszczelności do zawilgocenia podłoża. Dlatego też wykonanie spoiny silikonowej jest szczególnie istotne w pomieszczeniach wilgotnych, podlegających częstemu zalewaniu wodą rozpryskową. Silikony to nie tylko duża elastyczność, są także wysoce odporne na działanie promieniowania UV oraz szerokie spektrum temperatur (elastyczność mogą zachowywać nawet w temperaturze do -50˚C), dzięki czemu nadają się zarówno do zastosowania wewnątrz, jak i na zewnątrz pomieszczeń, także do ekstremalnych warunków użytkowania.

Silikon silikonowi nie równy, może się okazać, że wybrany produkt nie nadaje się do pewnych zastosowań. W pomieszczeniach mokrych silikon to uzupełnienie miejsc, gdzie nie można zastosować fugi cementowej. Dlatego też naturalną sprawą jest, że na samym początku wybieramy kolor, a dopiero potem parametry techniczne. Wybór koloru też jest ważny, ponieważ silikonu nie da się pomalować. Czołowe firmy produkujące wyroby chemii budowlanej oferują fugę cementową i silikon w odpowiadającym jej kolorze. Oczywiście mogą zdarzyć się pewne różnice barwy, ale najczęściej związane są one z tym, że są to odmienne materiały i posiadają inną teksturę powierzchni. Jednak podstawową cechą, która decyduje o właściwościach technicznych nie jest kolor, a sposób utwardzania. Rozróżniamy dwa:

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 27

nr 32014

www.instalator.pl

Silikony do kamienia - do spoinowania i uszczelniania okładzin z kamienia naturalnego, nie powodują jego przebarwienia.

Sposób utwardzania jest neutralny. Są wodo- i mrozoodporne. ● Silikony wysokotemperaturowe - charakteryzują się wysoką odpornością na działanie temperatury, przy krótkotrwałym działaniu nawet do 350˚C. Zwykłe silikony posiadają odporność do 150-180˚C. ● Silikony dekarskie - przeznaczone do uszczelnień obróbek blacharskich. Są neutralne. Niektórzy błędnie nazywają tak wszystkie materiały do uszczelnień dekarskich, nawet takie, które silikonami nie są.

Są wodo- i mrozoodporne. ● Silikony do wanien i brodzików akrylowych - nazwa mówi sama za siebie. Posiadają wysoką przyczepność do tych materiałów (niektóre silikony sanitarne nie radzą sobie z takimi powierzchniami), posiadają specjalne dodatki zwiększające odporność na działanie mikroorganizmów (korozję biologiczną). Wodo- i mrozoodporne.

Przed wyborem określonego produktu należy zapoznać się z jego zakresem stosowania, który jest na opakowaniu.

W kolejnej części napisze o tym jak prawidłowo nakładać silikon. ●

Bartosz Polaczyk

27

ABC chemii budowlanej

kwaśny i neutralny. Oba rodzaje mas sieciują (utwardzają się) poprzez kontakt z wilgocią zawartą w powietrzu. ● Kwaśne - w trakcie sieciowania (utwardzania) wydzielają kwas octowy. Powoduje to, że w trakcie prac wydziela się specyficzny, mało przyjemny kwaśny zapach. Cechuje je wysoka przyczepność do różnorakich podłoży, za wyjątkiem niektórych tworzyw sztucznych. Silikony te posiadają obniżone pH, co powoduje, że mogą powodować korozję niektórych metalowych elementów oraz betonowego podłoża. Wchodzą także w reakcje z niektórymi skałami, szczególnie pochodzenia wapiennego (marmury). ● Neutralne - w trakcie utwardzania wydzielają związki chemiczne o odczynie neutralnym, dzięki czemu nie powodują one korozji metali, betonu czy kamienia naturalnego (możliwość zastosowań wzrasta), nie wydziela się także przykry zapach w trakcie prac. Silikony te są tak samo elastyczne jak te kwaśne, tak samo dobrze przyczepne.

W praktyce budowlanej spotyka się podział mas silikonowych ze względu na funkcjonalność, a więc spotykamy: ● Silikony sanitarne - przeznaczone są do łaźni, łazienek, ubikacji, kuchni, czyli do pomieszczeń o podwyższonej wilgotności.

W swoim składzie muszą zawierać środki zwiększające odporność na działanie mikroorganizmów. Są wodo- i mrozoodporne. ● Silikony szklarskie - spotykane tu są zarówno te o odczynie kwaśnym (najczęściej), jak i neutralnym. Posiadają zwiększoną przyczepność do gładkich powierzchni. ● Silikony budowlane - o szerokim spektrum zastosowań, przeznaczone przede wszystkim do wypełniania zarysowań i pęknięć w murach. Są neutralne, nie powodują korozji otaczających materiałów. Mogą być także wykorzystywane do uszczelniania ościeżnic. Są wodo- i mrozoodporne.

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 28

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

ABC ogrzewania

Prądem też można W porównaniu z tradycyjnymi systemami elektryczne ogrzewanie podłogowe może i powinno być stosowane przez osoby cierpiące na alergie. Nasuwa się pytanie dlaczego akurat podłogowe i dlaczego elektryczne? Przede wszystkim dlatego, że elektryczne ogrzewanie podłogowe jest ogrzewaniem płaszczyznowym. Oznacza to, że realizowane jest na dużej powierzchni, ale niską temperaturą, co w porównaniu z grzejnikami konwekcyjnymi nie powoduje unoszenia się kurzu - istotnego czynnika alergicznego. W tym wypadku nie występuje zjawisko konwekcji - pionowego ruchu powietrza spowodowanego różnicą temperatur pomiędzy elementem grzejnym a otoczeniem. Temperatura powierzchni podłogi w wypadku elektrycznego ogrzewania podłogowego nie powinna przekraczać 2628°C. Dla porównania temperatura grzejnika osiąga nawet 60°C. Ma to swoje uzasadnienie, gdyż grzejniki, mając mniejszą powierzchnię oddawania ciepła, muszą sprostać nagrzaniu określonej ilości powietrza w pomieszczeniu.

Niska temperatura powierzchni grzejnej będzie powodować mniejsze wysuszanie powietrza, a im jest ono wilgotniejsze, tym mniej kurzu i pyłków unosi się w naszym mieszkaniu. Z wilgotnością powietrza związane jest jeszcze jedno zjawisko - elektryzowanie się ubrań, sprzętów, cząsteczek kurzu.

Wiadomo, że im bardziej sucho, tym łatwiej się naelektryzować. Również w tym wypadku elektryczne ogrzewanie podłogowe ma przewagę nad tradycyjnymi systemami grzejnymi.

Poruszając temat alergii, trzeba również powiedzieć o wentylacji mechanicznej z rekuperacją. Może być ona doskonałym uzupełnieniem systemu ogrzewania podło-

28

gowego w walce z alergiami. Urządzenia wentylacyjne wyposażone są w specjalne zestawy filtrów, które zapobiegają wnikaniu alergenów z zewnątrz do pomieszczeń.

Decydując się na ogrzewanie podłogowe, możemy wybrać między dwoma różnymi systemami montażu: ● przewody grzejne - układane bezpośrednio na warstwie izolacji termicznej podłogi - zalewane warstwą betonu; ● maty grzejne - układane na wylewce betonowej pod wykończeniem podłogi (np. pod terakotą).

Nowością są ultracienkie przewody grzejne, które, dzięki swojej małej średnicy, przeznaczone są do układania w warstwie wylewki samopoziomującej oraz maty przeznaczone do montowania na sucho pod panele lub deskę warstwową. „Elektryczna” podłoga może pełnić rolę ogrzewania zasadniczego lub wspomagającego tzw. efekt „ciepłej podłogi”.

Jeśli inwestor podejmuje decyzję o zakupie elektrycznego ogrzewania podłogowego, powinien uwzględnić wytyczne dotyczące projektowania takich instalacji. W pierwszej kolejności powinien wybrać określone urządzenie - przewody grzejne lub maty grzejne.

Jeśli podłogi nie zostały jeszcze wylane, można zastosować przewody grzejne. Pamiętać jednak należy o zastosowaniu odpowiedniej izolacji termicznej, która w przyszłości pomoże zminimalizować koszty eksploatacyjne. Jeśli budowany jest dom niepodpiwniczony, to minimalna grubość izolacji powinna wynosić 10 cm. Domy podpiwniczone oraz izolacja między stropami powinna wynosić min. 5 cm. Dla nieogrzewanej piwnicy

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 29

nr 32014

www.instalator.pl

puszka instalacyjna. Wykonanie podłączeń elektrycznych powinien wykonać instalator z ważnymi uprawnieniami (do 1 kV).

Sam dobór mat grzejnych jest banalnie prosty. W łazienkach, w których ogrzewanie podłogowe będzie zasadniczym systemem cieplnym, powinno się stosować maty o mocy 150, 160 W/m2. W pozostałych pomieszczeniach i w wypadku dogrzewania w łazience wystarczające będą urządzenia 100 W/m2.

Po uważnym zapoznaniu się z instrukcją dołączoną do opakowania powinniśmy dokonać przymiarki „na sucho” maty grzejnej.

Dzięki temu będziemy mogli dopasować naszą matę do kształtu pomieszczenia. Dopuszczalne jest rozcinanie siatki - trzeba uważać na przewód grzejny oraz, jeśli jest taka konieczność, częściowe wyprucie przewodu. Niedopuszczalne jest skracanie mat.

Matę układamy przewodem grzejnym skierowanym do dołu, co zabezpieczy go przed ewentualnymi uszkodzeniami podczas rozprowadzania zaprawy klejowej. Pamiętać należy, aby stosować klej przeznaczony do współpracy z ogrzewaniem podłogowym. Mata powinna być całkowicie zatopiona w zaprawie.

Do niedawna producenci oferowali tylko maty tzw. dwustronnie zasilane - takie, w których przewody zasilające były podłączone do obydwu końców maty grzejnej. W tym wypadku należy pamiętać, aby oba przewody spotkały się w puszce podłączeniowej. Dostępne są również maty jednostronnie zasilane - dające większy komfort montażu - nie jest istotne, gdzie mata się skończy, gdyż zasilanie maty jest podłączone tylko do jednego końca.

Planując montaż ogrzewania podłogowego, powinniśmy pamiętać o zastosowaniu regulatorów temperatury, które pomogą utrzymać odpowiedni komfort i zmniejszą koszty eksploatacji.

Arkadiusz Kaliszczuk

29

ABC ogrzewania

przyjmuje się 7 cm warstwy termoizolacji.

Jeśli inwestor zbyt późno zdecydował się na „podłogówkę”, możemy uratować sytuację, stosując maty grzejne, które dzięki małej grubości można układać na gotową wylewkę w warstwie zaprawy klejowej.

Drugim krokiem jest wybranie wykończeń podłogi. Materiały używane na posadzki nie powinny mięć zbyt dużego oporu cieplnego. Oznacza to, że możemy stosować terakotę, gres, marmur, granit, wykładziny dywanowe, wykładziny z tworzyw sztucznych w specjalnym wykonaniu, wreszcie mozaikę dębową. W ostatnich czasach powszechne staje się stosowanie elektrycznego ogrzewania podłogowego pod panelami i parkietem. Wiąże się to z koniecznością użycia specjalistycznych produktów - np. parkiet z warstwą przeciwprężną.

Krok trzeci to rozplanowanie stałej zabudowy w pomieszczeniach. Elektryczne ogrzewanie podłogowe nie powinno być układane pod meblami, które stanowią barierę w oddawaniu ciepła. Wyjściem z sytuacji są bez wątpienia meble na min. 5 cm nóżkach.

Zajmijmy się charakterystyką przewodów i mat grzejnych. Przewody są produkowane jako gotowe zestawy o określonej długości i mocy. Zestaw składa się z przewodu grzejnego oraz połączonego z nim, za pomocą hermetycznej mufy, przewodu zasilającego.

Z matami sprawa przedstawia się dużo prościej. Są to również gotowe urządzenia - w tym wypadku przewód grzejny o małej średnicy połączony z przewodem zasilającym jest rozpięty i przymocowany do siatki z włókna szklanego. Taka budowa pozwala montować maty w warstwie zaprawy klejowej pod np. terakotę. Siatka ma szerokość 50 cm i w zależności od powierzchni całkowitej poszczególne modele różnią się jej długością.

Maty zostały przystosowane do samodzielnego montażu - w opakowaniu z urządzeniem grzewczym znajdują się rurki i

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 30

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

Zbiornik na działce

Jacek Rączka

to są odległości bezpieczeństwa? ● Ile powinny wynosić minimalne odległości dla zbiornika LPG? ● Kiedy odległości mogą być zmniejszone do 50%?

ABC instalacji LPG

● Co

Każde przygotowanie nowej instalacji wiąże się z prawidłową lokalizacją zbiornika na działce klienta. Nie zawsze możemy postawić zbiornik tam gdzie chcemy, choć względy praktyczne i estetyczne podpowiadają żeby schować go np. za krzewami, jak najdalej od domu.

30

Usytuowanie zbiornika na gaz LPG na działce jest bardzo ściśle określone przepisami, które zabezpieczają go przed zagrożeniami wynikającymi z możliwości mechanicznego uszkodzenia. Określona odległość od wszelkich budynków musi zapewniać im bezpieczeństwo na wypadek gdyby doszło do potencjalnie niebezpiecznego zdarzenia, np. pożaru gazu wyciekającego z rozszczelnionego zbiornika.

Odległości bezpieczeństwa są określone w zależności od różnych pojemności zbiorników czy też grup zbiorników (baterii), a także w zależności od sposobu jego usytuowania - na ziemi lub pod ziemią.

W sytuacji, kiedy działki budowlane są coraz mniejsze ze względu na rosnący koszt gruntu - odległości bezpieczeństwa mają znaczenie, gdyż usytuowanie zbiornika determinuje pewne rozmiary minimalne działki.

Dla typowej instalacji przydomowej definiuje się minimalne odległości od budynku, od granicy posesji, od zagłębień i studzienek, a także od linii elektroenergetycznej. Dla zbiornika naziemnego o pojemności wodnej 2700 litrów, odległości te wyglądają następująco:

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 31

nr 32014 ●

nie można stosować zbiorników gazu płynnego w zagłębieniach terenu oraz w odległości mniejszej niż 5 metrów od rowów, studzienek lub wpustów kanalizacyjnych. Zbiornik nie powinien być posadawiany na gruncie podmokłym, przesuwającym się. Grozi to zmianą położenia zbiornika i rozszczelnieniem instalacji.

Tak jak każde urządzenie, instalacja zbiornikowa będzie sprawna i bezpieczna dla użytkownika wtedy, gdy będzie zbudowana i eksploatowana zgodnie z zasadami sztuki i obowiązującymi przepisami. Zasady zachowania odległości bezpieczeństwa i montowania zbiorników w odpowiednio dobranym miejscu zdecydowanie obniżają ryzyko uszkodzenia i rozszczelnienia instalacji.

Dlatego tak ważna jest wiedza i doświadczenie projektantów i instalatorów budujących te instalacje.

Jacek Rączka Literatura: * Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

Twoje notatki

www.instalator.pl

31

ABC instalacji LPG

od budynków mieszkalnych - min. 3 m, od granicy działki - min. 1,5 m.

Większość wymaganych odległości, dla różnej wielkości zbiorników, przedstawiono w tabeli.

Odległości zbiorników z LPG od granicy z sąsiednią działką budowlaną powinna być nie mniejsza niż połowa odległości określonej w tabeli w kolumnach B i C, przy zachowaniu wymaganej odległości od budynku danego rodzaju. Ważne jest także usytuowanie zbiornika wzglę dem li nii elek tro ener ge tycz nej.

Zatem odległość zbiornika od rzutu poziomego skrajnego przewodu linii napowietrznej, a także szyn linii kolejowej lub tramwajowej powinna wynosić min.: ● 3 m - przy napięciu do 1 kV, ● 15 m - przy napięciu równym lub większym niż 15 kV. Odległości określone w kolumnie B mogą być zmniejszone do 50%, w przypadku zastosowania wolnostojącej ściany oddzielenia przeciwpożarowego o wytrzymałości ogniowej min. 120 minut, usytuowanej między zbiornikiem a budynkiem.

Ze względu na właściwości fizyczne gazu, ●

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 32

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

Ciepło z kominka

ABC ogrzewania

Łukasz Darłak Proces spalania drewna w kominku, dla prawidłowego przebiegu, wymaga dostarczenia bardzo znaczącej ilości powietrza.

Zgodnie z tym, co zapisane jest w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, przewidzieć należy konieczność dostarczenia 10 m3 powietrza na każdy 1 kW mocy nominalnej kominka. Jest to wartość niebagatelna, dlatego budowa właściwego przewodu nawiewnego o odpowiednich parametrach to klucz do prawidłowego działania kominka, bo nie ma co się łudzić, że nawiewniki okienne podołają temu zadaniu.

Co będzie się działo, gdy powietrza w wystarczającej ilości nie dostarczymy?

Skutki będą dokuczliwe i objawią się przy każdym użyciu kominka - trudno będzie w nim rozpalić, szybko zabrudzi się szyba, niekiedy ogień przygaśnie. Pojawiające się problemy nie ograniczają się jednak tylko do kominka i jego użytkowania. Proces spalania drewna jest na tyle gwałtowny, iż zainicjowany kreuje na tyle duże zapotrzebowanie na tlen, że pobiera go z pomieszczenia mimo sporych oporów przepływu, skutecznie przy tym zaburzając bilans po-

32

wietrza w budynku. Często więc, w czasie palenia w kominku, obserwujemy tzw. ciąg wsteczny w przewodach wentylacji wywiewnej w domu - najczęściej w kuchni. W okresach zimowych powoduje to bardzo nieprzyjemne uczucie zawiewania chłodnym powietrzem. Skutkiem daleko bardziej niebezpiecznym jest sytuacja, gdy, mimo wszystko, proces spalania nie jest w stanie zapewnić sobie odpowiedniej ilości tlenu. Dochodzi wtedy do bardzo groźnego zjawiska niepełnego spalania. Wtedy to, oprócz dwutlenku węgla, w procesie spalania tworzy się tlenek węgla (czad). Jest to substancja stanowiąca absolutnie śmiertelne zagrożenie dla przebywających w budynku ludzi. Jakiekolwiek nieszczelności wkładu, instalacji kominowej oraz zakłócenia bilansu powietrza w pokoju z kominkiem mogą wtedy skutkować tragicznymi przypadkami zaczadzenia. Na szczęście, wśród budujących i użytkujących, świadomość konieczności wykonywania przewodów nawiewnych do kominka jest już dość duża, no i dawno już dotarła ona do producentów wkładów. Ci dość powszechnie proponują rozwiązania z bezpośrednim doprowadzeniem powietrza do komory spalania z zewnątrz. W przypadku kominków bez bezpośredniego dolotu do paleniska powietrze doprowadzić należy w okolice kominka, najczęściej pod wkład. Powietrze to będzie zasysane przez palenisko zarówno do procesu spalania, jak również (o ile będzie wystarczająca ilość) będzie cyrkulowało wokół wkładu, ogrzewając później pomieszczenia w budynku. Przy instalacji doprowadzającej powietrze pod wkład

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 33

nr 32014

www.instalator.pl

żych palenisk lub kominków otwartych może zdarzyć się że i ≥ 200 będzie zbyt małym przekrojem. Na pewno nie warto być tutaj minimalistą, łatwiej bowiem ograniczyć przepływ przez skręcenie przepustnicy niż wykonywać dodatkowe nawiewy do pomieszczenia, gdyby okazało się, iż przewód jest zbyt mały. Nie sposób podać tutaj dokładnych wzorów na obliczenie średnicy rury doprowadzającej powietrze, prawidłowe działanie nawiewu zależy bowiem od tak wielu czynników (nie tylko od mocy kominka, ale i od położenia nawiewu w budynku, rodzaju wkładu i jego szczelności, oporów przepływu instalacji, różnicy temperatur w budynku i na zewnątrz itp.), że nie ma formuły, która sprawdzi się w każdym przypadku. Niezależnie od tego, jaka jest średnica instalacji, elementy używane przy jej budowie są zwykle dość podobne. Urządzeniem montowanym na zewnątrz budynku, w ścianie, jest czerpnia powietrza. Warto, by była ona zabezpieczona przed insektami oraz posiadała labirynt tłumiący hałas (ograniczający pęd powietrza), istotne też, by była wykonana z materiału, który nie uleganie zniszczeniu pod wpływem czynników atmosferycznych. Najczęściej stosuje się tu różnego rodzaju blachy - od ocynkowanej, poprzez

33

ABC ogrzewania

szczególną uwagę należy skupić na jego prawidłowym zaprojektowaniu i wykonaniu, kominek będzie bowiem pobierał powietrze przez wloty w korpusie z pomieszczenia, a tylko poprawnie wykonana instalacja zagwarantuje, że powietrze to napłynie z wykonanego w tym celu kanału, a nie, na przykład, z komina wentylacyjnego. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest bezpośrednie doprowadzenie powietrza do paleniska. Na zakup wkładu z właśnie takim rozwiązaniem zdecydować się powinni zwłaszcza użytkownicy budynków wyposażonych w mechaniczną wentylację nawiewno-wywiewną. Brak doprowadzenia powietrza do spalania i nieszczelności samego wkładu przeczą idei wentylacji zbilansowanej oraz mogą okazać się niebezpieczne (w przypadku zaistnienia podciśnienia w pomieszczeniu z kominkiem istnieje ryzyko zaciągnięcia spalin z komory spalania, poprzez nieszczelności, do pomieszczenia). Wkłady z dolotem powietrza do komory spalania zapewniają znacznie większy poziom bezpieczeństwa i komfortu użytkowania niż urządzenia tego pozbawione. Łatwiej też prawidłowo dobrać do nich przewód nawiewny.

Kluczowym aspektem przy budowie nawiewu do kominka są jego rozmiary. Utarło się, iż wielkość przewodu nawiewnego jest drugorzędna i wystarczą do jego skutecznego działania rury ≥ 80 mm lub kształtki prostokątne 150 x 50 mm… Nic bardziej mylnego - do obecnie stosowanych palenisk wymaga się stosowania średnicy kanału minimum 110 mm. Oczywiście, to bardzo uproszczone założenie, rozmiar nawiewu powinien być dostosowany do mocy i zapotrzebowania na powietrze wkładu kominowego oraz długości instalacji nawiewnej, może się więc okazać, iż niezbędna będzie instalacja rury średnicy 150-160 mm, a w przypadku bardzo du-

ABC Magazynu Instalatora

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 34

ABC ogrzewania

ABC Magazynu Instalatora

nr 32014

blachę akrylową (w różnych kolorach), po stal nierdzewną.

Czerpnię należy zamontować tak, by nie było ryzyka oblodzenia lub zasypania wlotu śniegiem, nie wolno go też zasłaniać. Przewody instalacji wykonywane są na kilka sposobów, najczęściej - co nie znaczy najlepiej - z rur aluminiowych elastycznych. Jest to produkt bardzo łatwy w montażu, ale posiadający nieregularną powierzchnię wewnętrzną (zwiększone opory instalacji) oraz wrażliwy na uszkodzenia. Znacznie lepiej zastosować rurę PCV, której dodatkowym atutem jest to, że nie będzie stanowiła mostka termicznego.

Często stosuje się do instalacji nawiewnych rury stalowe ocynkowane, a w przypadku wykonywania instalacji z użyciem kształtek prostokątnych - kanały proste blaszane. Niezależnie od metody wykonania, przewody warto zaizolować cieplnie, by ograniczyć ryzyko powstawania mostków termicznych, ograniczyć skraplanie oraz zmniejszyć słyszalność szumów instalacji. Gama kształtek: trójników, kolan, przejść z jednego przekroju na inny jest na tyle duża, że nie ma sensu omawiać każdej z nich. Może z wyjątkiem elementów regulacyjnych, dobrze bowiem, by instalacja była wyposażona w przepustnicę powietrza. Osobiście nie doradzam instalacji przepustnic w pełni szczelnych (może z wyjątkiem sytuacji instalacji do kominka z bezpośrednim dolotem powietrza, którego korpus jest i pozostanie po latach użytkowania w pełni szczelny), w przypadku ich zastosowania zawsze bowiem będzie pokusa albo ryzyko całkowitego zablokowania dopływu powietrza do paleniska, co może skutkować zaistnieniem niepełnego spalania. W przypadku zastosowania przepustnic sterowanych elektronicznie, dobrze jest upewnić się, iż siłownik urządzenia ustawiany jest na pozycję NO (bezprą-

34

dowo otwarty), by w razie awarii prądu ustawił przepustnicę w pozycji otwartej.

Instalację - o ile kominek jest wyposażony w przyłącze bezpośrednie - łączymy z nim, najczęściej i najłatwiej, możliwie krótkim odcinkiem rury elastycznej. Jeśli kominek nie jest wyposażony w dolot powietrza, zakańczamy instalację kratką wentylacyjną, która zamaskuje otwór i uniemożliwi, na przykład, osunięcie się drewna do kanału nawiewnego. Pamiętać tutaj trzeba, by kratki, używane do tego celu, miały możliwie małe opory przepływu oraz by tychże kratek nie zasłaniać (co jest dość częste, niestety, zwłaszcza poprzez zastawianie ich drewnem opałowym). Długość przewodu nawiewnego ma także duże znaczenie, zwłaszcza w instalacji do kominka bez bezpośredniego doprowadzenia powietrza (gdyż, o ile wkład jest szczelny, nie ma on innej drogi pobrania powietrza). Im przewód jest dłuższy, a jego przebieg nieregularny, tym większe są opory przepływu instalacji i tym większe ryzyko, że skuteczność dostarczania powietrza będzie marna. Pod tym względem, ewidentnie, im krótsza jest instalacja, tym lepiej.

Instalację nawiewu powietrza do kominka najwygodniej montować na etapie wykonywania wylewek w budynku, a więc zwykle długo przed instalacją samego wkładu. Wtedy dużo łatwiej zaplanować optymalną drogę przeprowadzenia instalacji, dobrać jej odpowiedni rozmiar, zaizolować i wygodnie rozmieścić elementy regulacyjne. Oczywiście później również można wykonać doprowadzenie, ale często jest to, z racji ograniczonego miejsca, sporo bardziej kłopotliwe. Niekiedy, w wyniku tych trudności, nie wykonuje się nawiewu, co później ma zwykle fatalne skutki. Łukasz Darłak

www.instalator.pl

ABC marzec_ABC Magazynu Instalatora 14-02-28 16:12 Page 35

nr 32014

ABC Magazynu Instalatora

Zapraszamy wszystkich instalatorów na szkolenia z zakresu urządzeń przeciwzalewowych Kessel - typy urządzeń, czynniki doboru, zasada działania, prawidłowy montaż, konserwacja. Szkolenia odbywają się w siedzibie firmy w Biskupicach Podgórnych. Pytania i zgłoszenia - drogą telefoniczną 71 774 67 60 lub mailową kessel@kessel.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w dwóch Centrach Szkoleniowych: w Warszawie i Poznaniu oraz w pięciu Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach i Gdyni. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Centrum Szkolenia Zawodowego zaprasza do udziału w kursie przygotowawczym do egzaminu na uprawnienia budowlane. Termin: 5-10.05 (poniedziałek - sobota) w godzinach 9:00-19:00. Cena kursu: 1250 zł (w tym książka - zbiór aktualnych aktów prawnych wymaganych przy egzaminie - stan prawny na dzień 1.03.2014 r. oraz obiady w trakcie kursu). Kontakt: 12 289 04 05, szkolenia@csz.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Centrach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Poznaniu, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno-handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Firma Pentair Thermal Management Polska Sp. z o.o. prowadzi bezpłatne szkolenia dla autoryzowanych instalatorów Raychem z zakresu ogrzewania podłogowego oraz instalacji grzewczych do ochrony dachów i rynien w warunkach zimowych. Zdobycie „Certyfikatu PRO Raychem” upoważnia do udzielania przedłużonej gwarancji producenta. Kontakt: 800 800 114, www.ciepla-podloga.pl

www.instalator.pl

35

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę.

Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.

woda w zalanej piwnicy A5 krzywe_woda w piwnicy 2013-10-29 13:40 Strona 1