Poradnik ABC 3/2016

2016 6

● Grzejniki

dekoracyjne ● Chemia budowlana ● Konwektory ● Rury stalowe ● Parametry powietrza ● Szkolenia

nr 32016

Spis treści Dobór mocy - 4 Zehnder - 6 Viadrus - 8 Convector - 10 Purmo - 11 Bój z Legionellą - 12

Spis treści

Układ bezpośredni - 15 Stal w cynku - 16 Parametry powietrza - 18 Hydroizolacje w łazience - 20

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 23

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 32016

Dobór mocy

Włodzimierz Guzik

ABC grzejników

● Od

czego uzależnić wielkość grzejników w pomieszczeniu? ● Jakie można przyjmować wartości zapotrzebowania na ciepło? ● Dlaczego warto korzystać z tabeli mocy?

Ogrzewanie pomieszczeń z wykorzystaniem grzejników ciągle jest popularnym sposobem wykonania instalacji grzewczej.

Jest łatwe i szybkie w złożeniu, koszty są rozsądne, a inwestorzy cieszą się miłym uczuciem ciepła. Grzejników jest wiele różnych rodzajów oraz wielkości i można założyć, że każdy znajdzie odpowiadający mu kształt. Na początku inwestycji należy ustalić zapotrzebowanie ciepła dla pomieszczeń i zgodnie z nim wybrać wielkości grzejników. Najlepiej skorzystać z wyliczonego bilansu cieplnego, który uwzględniając straty ciepła, rozmieszczenie i przeznaczenie pomieszczeń, poda precyzyjne ilości ciepła, jakie należy dostarczyć. Problem pojawia się, kiedy nie ma takiego projektu i nie ma czasu na jego

4

wykonanie. Wtedy nieocenione jest doświadczenie instalatora. Tak zwane wyczucie poparte wiedzą umożliwia wystarczająco dobre określenie niezbędnej mocy grzejnika. W budynkach remontowanych pomocą są stare pracujące grzejniki. Często spotyka się stalowe lub żeliwne radiatory członowe. W takim wypadku, określając moc jednego członu i mnożąc przez ich ilość, otrzymujemy przybliżoną moc zestawu. Sensowne wydaje się jej urealnienie, a w tym celu przeanalizowanie historii budynku i przeprowadzenie rozmowy z inwestorem. Jeśli stara instalacja wykonana była dawniej i w trakcie zamieszkiwania przeprowadzono termomodernizację domu, to moc oraz wymiary nowych grzejników można obniżyć o około 20-30%. ● Wymiana żeliwa na stal Prześledźmy przykład: do wymiany przeznaczono grzejnik żeliwny o symbolu T-1, wysokości 588 mm i 18 członach. Przy założeniu pracy instalacji w temperaturach 70/55/20°C - otrzymujemy 18 * 78 W/człon = 1404 W. Budynek poddano kompleksowej termomodernizacji, a moc nowego grzejnika można obniżyć o 30%, tj. 1404 * 0,7 = 982 W. Proponowany nowy grzejnik płytowy mógłby mieć wymiary: typ 21 (dwie płyty jeden konwektor) wys. 554 mm, długość 1100 mm, moc 1018 W. Więcej pytań rodzi się, jeśli poza rzutami pomieszczeń lub możliwością wizji lokalnej nie dysponujemy dokładniejszymi informacjami. ● Powierzchnia albo kubatura Najczęściej stosowaną metodą jest zasada obliczania zapotrzebowania na ciepło w oparciu o powierzchnię lub kubaturę

www.instalator.pl

nr 32016

www.instalator.pl

około 7-8 miesięcy, z czego przez 5 miesięcy wykorzystuje tylko 30% swojej wydajności.

Lepiej nie dokładać przysłowiowych „watów” ponad to, co jest niezbędne. ● Tabele mocy Kolejną niezbędną czynnością jest umiejętne korzystanie z tabel mocy oraz współczynników korekcyjnych. W praktyce występują instalacje gazowe pracujące z założeniem 70/55/20°C, gazowe kondensacyjne 55/45/20°C oraz z pompą ciepła przy 40/30/20°C. Jeżeli nie ma do dyspozycji gotowych tabel mocy, pozostaje do użycia tabela mocy znormalizowanych (75/65/20) oraz wybór odpowiedniego współczynnika korekcyjnego. Obliczenia wykonuje się, korzystając z wzoru: Qi = Q/F, gdzie: Qi = moc cieplna zależna od indywidualnej temperatury systemu, Q = nominalna moc cieplna (DT = 50 K), F = współczynnik korekcyjny.

Obliczmy według przykładu: indywidualna temperatura pracy systemu 55/45/20°C Q nominalna moc cieplna grzejnika = 2166 W (DT = 50 K) F = 1,96 Poszukiwana moc cieplna Qi (55/45/20°C) = 2166/1,96 Qi = 1105,1 W Grzejnik płytowy o mocy nominalnej 2166 W, pracując w systemie w zakresie temperatur 55/45/20°C, zapewni 1105 W mocy.

Przekształcając wzór do postaci Q = Qi * F, możemy przeliczyć moc przy indywidualnych parametrach systemu do mocy nominalnej, a następnie z tabeli mocy nominalnej dobrać rozmiar grzejnika.

Włodzimierz Guzik

5

ABC grzejników

potrzebną do ogrzania. W przypadku nowo budowanych obiektów lub tych termomodernizowanych - przyjmuje się wartość około 80 W/m2. Warto zauważyć, że w zależności od położenia lokalu ta wartość może być niższa i wynosić około 60 W/m2. Jeszcze lepsze ocieplenie lub zastosowanie odzysku ciepła obniża zapotrzebowanie dodatkowo o około 30%.

Wartości podane powyżej odnoszą się do typowej wysokości lokalu, tj. 2,6 m. Jeśli wysokość jest inna lub zmienna, korzystniej operować kubaturą. Współczynnik przyjmowany do obliczeń wynosi 30,8 W/m3. Wśród niektórych osób pozostało przyzwyczajenie do przeliczania powierzchni potrzebnej do ogrzania przez 100 W. Ma to uzasadnienie w przypadku starych niewystarczająco ocieplonych budynków. Porównując to z zapotrzebowaniem występującym obecnie, duży rozrzut przemawia za precyzyjnym określeniem zapotrzebowania ciepła w oparciu o bilans. ● Zbyt duży grzejnik Na pewno eksploatowanie zbyt dużych grzejników jest niekorzystne. Po pierwsze rośnie koszt inwestycji - 30% mocniejszy grzejnik podnosi jego cenę o około 20%. W celu napełnienia instalacji zużywa się więcej wody, a do napędu pompy obiegowej więcej prądu. Przewymiarowane grzejniki wywołują częste i krótkie okresy pracy kotła. Z pewnością zużyje on więcej opału niż w czasie spokojnych dłuższych cykli. Przewymiarowana instalacja jest bardzo trudna do wyregulowania i w konsekwencji uciążliwa dla użytkownika. Spada także poczucie komfortu ze względu na duże wahania temperatury powietrza oraz emitowanego promieniowania ciepła. W naszym klimacie instalacja grzewcza pracuje przeciętnie

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 32016

ABC grzejników

Zehnder Każde wnętrze domu pochłania spore nakłady inwestycyjne, więc nie powinno się psuć całościowego efektu nieestetycznym grzejnikiem powieszonym na ścianie. Grzejniki dekoracyjne w ofercie Zehnder posiadają nowoczesne wzornictwo i można dopasować je do wszystkich stylów wyposażenia wnętrz - klasyczne kształty lub nowoczesne, proste formy pasują zarówno do wnętrz minimalistycznych, jak i tych zaprojektowanych z niemal barokowym przepychem. Szeroka paleta modeli oraz kolorów, w których wykonywane są grzejniki Zehnder, pozwala na pełne wyeksponowanie detali architektonicznych przestrzeni.

W świecie elastycznych możliwości produkcyjnych kolor biały nie musi być kompromisowym standardem. Ładny grzejnik może być także świeżym impulsem przy projektowaniu kolorów mieszkania. Może mieć także ultranowoczesną metalizowaną powłokę lakierniczą. Grzejniki dekoracyjne Zehnder oferowane są w wielu kolorach i wariantach wykończenia powierzchni, o wysokim połysku lub matowe. W kategoriach Architectural, Tonic i Natural Zehnder prezentuje trzy wewnętrznie spójne światy kolorów, które łączą spokrewnione ze sobą odcienie. To uporządkowana różnorodność, dzięki której można łatwiej dobrać kolor grzejnika dopasowany do otoczenia i wyrażający osobowość użytkownika.

6

W ofercie marki Zehnder grzejniki mają wiele różnorodnych, ciekawych wariantów. Dostępne są wersje jednoi dwuwarstwowe, o kolektorach prostych, lekko bądź wyraźnie ugiętych, takich o przekroju okrągłym bądź kwadratowym, a także modele o równomiernych rytmach w układzie rur. W asortymencie znajdują się bardzo ciekawe propozycje wy-

konane metodą zgrzewania krzyżowego, która gwarantuje niewidoczną spoinę, wysoką wytrzymałość mechaniczną złącza oraz brak deformacji w formie grzejnika.

Efektem poszukiwań nietuzinkowego stylu jest między innymi grzejnik dekoracyjny o filigranowej formie Zehnder Orbis.

Delikatny design nadaje produktowi niezwykłej lekkości. Dodatkowym atutem jest dostępność na życzenie w niestandardowych wymiarach oraz w wersji dwuwarstwowej.

Dzięki komfortowemu złączu 50 mm również instalacja jest intuicyjna i

www.instalator.pl

nr 32016

ograniczenia kosztu wytworzenia energii, nawet o ok. 30%, poprzez obniżenie temperatury w układzie. Dzięki zastosowaniu innowacyjnych rozwiązań technicznych możliwe jest uzyskanie odpowiedniej temperatury ogrzewania już przy naprawdę niskiej temperaturze pracy instalacji, nieprzekraczającej w nowoczesnych systemach grzewczych 55°C. Należy jednak pamiętać, iż grzejniki starej generacji nie są przystosowane do efektywnej pracy przy takich parametrach. Firma Zehnder ma w swojej ofercie grzejniki sprawdzające się znakomicie w instalacjach niskotemperaturowych - a jednym z takich przykładów jest Zehnder Orbis, który dzięki swej konstrukcji pracuje wydajnie, oddając ciepło przez łagodne promieniowanie.

Prosta, czysta forma, niepowtarzalny kształt, piękno barw, ciekawa struktura.

Cechy te stanowią inspirację dla wizjonerów designu, prostota bowiem to nie nuda wręcz przeciwnie, to kreatywne postrzeganie produktu, który odsłania każdorazowo nowe możliwości. Grzejniki Zehnder stanowią kwintesencję stylu i umożliwiają dopasowanie do każdej aranżacji wnętrza, zaspokajając najbardziej wysublimowane gusta.

ekspert Aneta Jędrasik Zehnder Polska Sp. z o.o. www.zehnder.pl

www.instalator.pl

Aneta Jędrasik architekt, przedstawiciel Zehnder Polska

☎ 603 322 382 @ aneta.jedrasik@zehnder.pl

7

ABC grzejników

sprawna. Zehnder Orbis to przykład znakomitego balansu pomiędzy tym, co piękne, a tym, co funkcjonalne. Nie ma tu miejsca na kompromisy - wybór ten oznacza bowiem pełny komfort i niekwestionowane walory estetyczne. Ułożenie cienkich rurek pionowych - o średnicy zaledwie 12 mm - w grzejniku Zehnder Orbis tworzy delikatną mozaikę i nadaje temu produktowi niepowtarzalny wygląd. Niebanalne, płaskie zakończenie minimalistycznych kolektorów to kwintesencja designu według maksymy modernistycznego architekta Ludwiga Mies van der Rohe: „Mniej znaczy więcej”.

Grzejnik jest dostępny w całej palecie barw Zehnder, co umożliwia dopasowanie do stylu danego wnętrza.

Zehnder Orbis to jednak nie tylko piękny wygląd - to także niezawodne funkcjonowanie, nawet w systemach niskotemperaturowych. Świadomi inwestorzy, chcący w prosty sposób obniżyć koszty zużycia energii, sięgają coraz częściej po nowoczesne rozwiązania grzewcze, oparte na technice kondensacyjnej czy pozyskiwaniu ciepła z odnawialnych źródeł. Zastosowanie takiego systemu w nowym lub zmodernizowanym budownictwie pozwala na obniżenie kosztów ogrzewania, które w Polsce stanowią duże obciążenie dla domowego budżetu. Wynika to z faktu

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 32016

ABC grzejników

Viadrus Długoletnia tradycja naszej firmy połączona z doświadczeniem w przemyśle odlewniczym rozpoczęła się już w 1888 roku. Dzięki dokładnej obróbce i niezawodności zapewniamy wysoką jakość i trwałość produktów firmy VIADRUS. Firma VIADRUS jest tradycyjnym czeskim producentem produktów żeliwnych: szczególnie kotłów i grzejników. Zatrudnia ponad 1000 pracowników, a roczna sprzedaż wynosi około 2 mld CZK. Jest ona jedną z najważniejszych firm w technice grzewczej na rynku europejskim. Produkty spełniają normy ISO 9001 i ISO 14001.

Dzięki wieloletniej znajomości rynku firma stale rozwija swoje portfolio i oprócz tradycyjnych źródeł energii koncentruje się również na źródłach odnawialnych.

Firma VIADRUS jest również jednym z czołowych producentów grzejników żeliwnych w klasycznym, nowoczesnym i retro stylu. W ofercie jest również możliwość produkcji na zamówienie dla indywidualnych klientów.

8

Żeliwne grzejniki różnią się od klasycznych przede wszystkim długą żywotnością oraz większą oszczędnością ciepła. Ich zaletą jest możliwość wyboru różnych wersji kolorystycznych. ● Grzejniki Bohemia Grzejniki retro umożliwiają rozwiązanie ogrzewania klasycznych wnętrz, przy użyciu sprawdzonego materiału w niestarzejącym się wzornictwie. Grzejniki Bohemia i Bohemia R stanowią odpowiednie rozwiązanie ogrzewania wnętrz w stylu „retro” lub „industry”. Nadają się do remontu systemów ogrzewania w zabytkowych budynkach. ● Grzejniki Hellas Grzejniki żeliwne Hellas są dobrym rozwiązaniem nie tylko dla zabytkowych budynków, ale również dla przemysłowych pomieszczeń. Będą służyć wiele lat, a ich design w stylu retro jest popularny od wielu pokoleń. Nawet dzisiaj. ● Grzejniki Styl Grzejniki Styl umożliwiają rozwiązanie ogrzewania wnętrz o nowoczesnym wystroju. Ponadto istnieje możliwość zastosowania podłączenia grzejnika Styl od dołu przy zastosowaniu zintegrowanego zaworu termostatycznego. Grzejniki Styl są łatwe w czyszczeniu i dlatego ich eksploatacja jest bardzo higieniczna. ● Grzejniki Kalor Grzejniki Kalor stanowią najbardziej popularny wariant grzejników żeliwnych.

Są one standaryzowane, dzięki czemu można je wykorzystywać w starszych systemach grzewczych. Mogą również

www.instalator.pl

nr 32016

Nowy styl produkcji grzejników żeliwnych wraca do pierwotnego wyglądu odlewów. Zwiększenie funkcjonalności i minimalistyczny design doskonale nadają się do nowoczesnych wnętrz i zabytkowych budynków. Klasyczny i oryginalny kształt grzejników pozwala architektom i projektantom wykorzystać je nie tylko jako urządzenia funkcjonalne, ale również jako estetyczne, które mogą wzbogacić charakter i wyjątkowość wnętrz.

Wykończenie grzejników dostępne jest w dwóch wersjach: Natur i Patina. Wysoka jakość wykonania bez używania toksycznych materiałów, długa żywotność i klasyczny wygląd sprawiają, że są to nowoczesne, oryginalne i unikalne produkty na rynku. Grzejniki mogą być złożone według pożądanej ilości członów (mocy).

Dla większych zamówień VIADRUS jest w stanie produkować grzejniki na zlecenie, np. w innym rodzaju, kształcie czy wypukłości.

ekspert Jacek Orlański VIADRUS a.s. www.viadrus.pl

www.instalator.pl

Jacek Orlański

☎ +48 696 007 646 @ jorlanski@viadrus.cz

9

ABC grzejników

zostać wyposażone w zintegrowany zawór termostatyczny. Klienci mogą zamówić grzejniki z określoną mocą (ilością członów) w różnej kolorystyce.

Grzejniki żeliwne Kalor 3 znajdują się w grupie klasycznych grzejników Kalor.

Różnią się jednak dopełniającą płytą frontową. Oba typy można łatwo połączyć ze starszymi grzejnikami oraz wyposażyć w zintegrowany termostatyczny zawór z dolnym przyłączeniem wody. Istnieje możliwość zamówienia grzejników z preferowaną mocą (członami) w ostatecznym kolorze lub bezbarwnych. ● Grzejniki Termo Termo jest subtelniejszym wariantem wyposażonym w płytę frontową i z obniżoną pojemnością? wodną ogniw. Istnieje możliwość wyposażenia w zintegrowany termostatyczny zawór z dolnym przyłączeniem wody. Grzejniki można również zamówić według preferowanej mocy (ilość członów) oraz w ostatecznym kolorze lub jako bezbarwne.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 32016

Convector

ABC grzejników

W nowoczesnych wnętrzach z dużymi oknami czy przeszklonymi ścianami warto rozważyć montaż niskich grzejników, które wkomponują się w architekturę wnętrza, zapewniając jednocześnie komfort cieplny w pomieszczeniu.

Grzejniki Convector serii PREMIUM mają konstrukcję klasycznego grzejnika konwekcyjnego, z wymiennikiem ciepła umieszczonym w obudowie z blachy aluminiowej. Zastosowane w konstrukcji

grzejników szlachetne materiały, jak aluminium i miedź, zapewniają absolutną odporność urządzeń na korozję, gwarantując wieloletnie bezawaryjne użytkowanie, nawet w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności (baseny, łazienki czy centra SPA).

Niskie grzejniki, które swoją konstrukcją zapewniają bezproblemowy montaż w wielu niestandardowych pomieszczeniach, w doskonały i dyskretny sposób dostarczają

ciepło do pomieszczenia, a przy tym są ekonomicznym i estetycznym sposobem ogrzewania dużych przestrzeni.

Dzięki swym niewielkim rozmiarom są mało widoczne i nie zajmują wiele miejsca, ale jednocześnie dostarczają odpowiednią ilość ciepła.

Grzejniki niskie serii PREMIUM typ 3 i 4 są grzejnikami wolnostojącymi, w wersji bocznozasilanej i dolnozasilanej.

Dostępne wysokości to 12, 16, 20 cm, długości od 100 do 295 cm, a ich szerokość wynosi 16 cm.

Grzejniki niskie serii PREMIUM typ 4 to modele wolnostojące z podwójnym wymiennikiem, co pozwala na uzyskanie dużych mocy przy niewielkiej wysokości 20, 30, 40 cm.

Wszystkie grzejniki malowane są lakierem poliestrowo-epoksydowym, technologią lakierowania proszkowego. Podstawowym kolorem jest biały, na zamówienie dostępne są kolory z palety RAL (ok. 200 kolorów). Grzejniki Convector to produkt polski, posiadający 20-letnią gwarancję. Pozostałe grzejniki w serii PREMIUM z płaskimi powierzchniami zewnętrznymi to świetnie pasujący element do wszelkiego typu pomieszczeń, łączący estetykę i funkcjonalność.

ekspert Magdalena Modzelewska Extreme Sp. z o. o. www.convector.pl

10

Magdalena Modzelewska

☎ 604 168 191 @ handel@convector.pl

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 32016

Purmo uroczystości, ułatwiając serwowanie napojów, przekąsek i deserów. Dostępny jest w 2 wysokościach (940 i 1050 mm) i 3 długościach (720, 920 i 1120 mm). Płyta blatu wszystkich wymienionych modeli Purmo Delta może być wykonana z drewna bukowego, które uniwersalnie harmonizuje ze stylem wnętrza.

Grzejniki Delta Column Bench, Delta Column Bench V oraz Delta Bar wyróżniają się wysoką trwałością i zastosowaniem najnowszych rozwiązań technologicznych. Spawane są laserowo, co praktycznie wyklucza możliwość powstawania korozji, ponieważ wykonana tą metodą spoina ma minimalną szerokość i jest jednolita składem chemicznym z materiałem grzejnika. Ich niezwykle pomysłowe oraz praktyczne konstrukcje umożliwiają optymalne wykorzystanie przestrzeni i oryginalne zaaranżowanie pomieszczenia.

Projektanci zadbali również o ich wysoki poziom estetyki, czyli ukryte, niewidoczne z zewnątrz podłączenie do instalacji.

Grzejniki Purmo Delta urzekają eleganckim wyglądem i inspirują w kierunku kreatywnych poszukiwań aranżacyjnych. Łączą w sobie funkcję źródła ciepła i oryginalnego mebla. To nowoczesne i pomysłowe propozycje dla osób, które pragną nadać wnętrzu wyrazisty charakter i rozplanować przestrzeń w swoim domu w optymalny sposób.

ekspert Robert Skomorowski Rettig Heating Sp. z o.o. www.purmo.pl

www.instalator.pl

Robert Skomorowski

☎ 22 544 10 11 @

Robert.Skomorowski@rettigicc.com

11

ABC grzejników

Grzejnik Purmo Delta nawiązuje swoim designem do klasycznych grzejników żeliwnych, stanowiąc ich nowoczesną wersję.

To unikalne połączenie piękna formy, innowacyjności i użyteczności. Grzejnik ten został zaprojektowany w taki sposób, że nie tylko zapewniają komfort cieplny w pomieszczeniu, ale z powodzeniem mogą być również wykorzystane jako funkcjonalny i stylowy mebel.

Delta Column Bench to grzejnik dekoracyjny o poziomym układzie kolektorów.

Opcjonalnie wyposażany jest w górny blat, dzięki czemu wygląda jak futurystyczna ławka i znajduje zastosowanie jako dodatkowe miejsce do siedzenia. Grzejnik dostępny jest w 4 wysokościach (od 387 do 537 mm) oraz w 5 długościach (od 1535 do 2835 mm).

O ile Delta Column Bench z zaokrągloną płytą blatu jest świetnym wyborem dla zwolenników opływowych kształtów, o tyle miłośników kątów prostych z pewnością oczaruje ławeczka Delta Column Bench V. Design tego modelu odznacza się pionowym układem kolektorów oraz pozbawioną wystających krawędzi formą, dzięki czemu pomieszczenie zyskuje na ustawności.

Z kolei Delta Bar to wyjątkowe i niezwykle efektowne połączenie grzejnika z bufetem.

Górny blat w kształcie elipsy przypomina kontuar w klimatycznym pubie lub przytulnej kawiarni. Doskonale sprawdzi się na każdej

ABC Magazynu Instalatora

nr 32016

Bój z Legionellą

ABC ogrzewania wody

Sławomir Biłozor ● Jakie

choroby może powodować bakteria Legionella? ● Jak zabezpieczyć instalację przed tą bakterią?

Bakterie Legionella pneumophila, które są przyczyną chorób: legionistów (legionelozy) i gorączki Pontiac, występują powszechnie w otaczającym nas środowisku wodnym, lub wilgotnym, a szczególnie w strefach przybrzeżnych wód śródlądowych lub morskich, gdzie często dochodzi do eutrofizacji i występują osady denne, a także ameby i pierwotniaki, w których bakterie te się rozmnażają, obecność tych drobnoustrojów odnotowano również w wilgotnej ziemi. Ważnym czynnikiem warunkującym ich występowanie jest temperatura. Bakterie te rozwijają się w temperaturach od 20 do 55°C, natomiast optimum temperatury dla ich rozwoju mieści się w przedziale 35-46°C, sprzyja mu też obecność soli żelaza, Z tego względu warunki sprzyjające ich rozwojowi występują w zbiornikach i instalacjach ciepłej wody,

12

systemach klimatyzacyjnych, aparaturze do terapii balneologicznej, nawilżaczach i innych urządzeniach, w których na wewnętrznych powierzchniach pozostających w kontakcie z wodą może powstawać warstewka biofilmu, tworząca wraz z nagromadzonymi produktami korozji warunki dla ich namnażania.

Zakażenie bakteriami z rodzaju Legionella odbywa się przez drogi oddechowe - najczęstszą drogą zakażenia jest wdychanie skażonego aerozolu, niekiedy zakażenie może też mieć miejsce w wyniku zachłyśnięcia się skażoną wodą. Nie stwierdzono natomiast przenoszenia bakterii Legionella z człowieka na człowieka - nie można zarazić się od chorej osoby. Z tego względu urządzeniami sprzyjającymi nie tylko rozwojowi bakterii Legionella, ale będącymi głównymi źródłami zakażeń są prysznice lub perlatory zaworów czerpalnych, wanny z hydromasażem, systemy klimatyzacyjne, nawilżacze, wieże chłodnicze, turbiny dentystyczne, urządzenia stosowane w balneoterapii, inhalatory, a nawet fontanny i spryskiwacze ogrodowe.

W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach prowadzone są badania nad występowaniem Legionella pneumophila, którymi objęte są przede wszystkim instalacje ciepłej wody użytkowej i baseny kąpielowe. Wynika z nich m. in. wysoka częstotliwość występowania tego drobnoustroju w tych instalacjach, sięgająca 70%, a nawet 77% badanych obiektów. Podstawowym celem działań mających na celu zmniejszenia zagrożeń wynikających z zakażeniem Legionellą powinno być więc obniżenie liczby pałeczek tej bakterii w sie-

www.instalator.pl

nr 32016

www.instalator.pl

badania wykazały, że najwyższe zagrożenie stanowiły skorodowane instalacje ze stali ocynkowanej.

Z kolei należy omówić problematykę niszczenia drobnoustrojów zasiedlających zakażoną instalacje wodociągową. Pałeczki Legionella są stosunkowo odporne na działanie powszechnie stosowanych środków dezynfekcyjnych, takich jak chlor, ozon, promieniowanie UV, a nawet dwutlenek chloru. Z tego względu uznaje się za wystarczające stężenie chloru w wodzie basenów kąpielowych na poziomie 0,3-0,5 mg/l, ale już w basenach z hydromasażem ze względu na podwyższona temperaturę (37°C) i wynikające stąd niebezpieczeństwo zakażeń inhalacyjnych stężenie chloru powinno wynosić 0,7-1,0 mg/l przy czym należy stosować oddzielnie: obieg, uzdatnianie i dezynfekcję.

Najbardziej efektywnym sposobem niszczenia pałeczek Legionella jest jednak podwyższenie temperatury wody do 70-80°C przez okres nie krótszy niż 10 minut.

Z powyższych informacji wynikają praktyczne wnioski odnośnie projektowania i eksploatacji instalacji, w których z uwagi na ich przeznaczenie istnieje wysokie prawdopodobieństwo rozwoju bakterii Legionella.

I tak w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jaki powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie w § 120 zapisano m.in.: ● „W budynkach, z wyjątkiem jednorodzinnych, zagrodowych i rekreacji indywidualnej, w instalacji ciepłej wody powinien być zapewniony stały obieg wody, także na odcinkach przewodów o objętości wewnątrz przewodu powyżej 3 dm3 prowadzących do punktów czerpalnych”. ● „Instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna umożliwiać uzyskanie w punktach czerpalnych wody o temperaturze nie niższej niż 55°C i nie wyższej niż 60°C”.

13

ABC ogrzewania wody

ciach wodociągowych wybranych obiektów użyteczności publicznej, takich jak hotele, sanatoria, ośrodki wypoczynkowe, szpitale oraz w instalacjach ciepłej wody użytkowej wielorodzinnych budynków mieszkalnych.

Wg rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi od 1 stycznia 2008 r. dopuszczalna liczba tych mikroorganizmów w ciepłej wodzie w budynkach zamieszkania zbiorowego i zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej powinna być niższa niż 100 jtk w 100 ml badanej wody (jtk = jednostki tworzące kolonie - w badaniach polegających na posiewie próbek wody na określonej pożywce). Rozporządzenie to stanowi ponadto, że „w zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej na oddziałach, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności, w tym objęci leczeniem immunosupresyjnym, pałeczki Legionella powinny być nieobecne w próbce wody o objętości 1000 ml”. Pozostaje więc problem, jak taki cel osiągnąć?

Jako pierwsze należy rozważyć czynniki sprzyjające namnażaniu się tej bakterii wynikające z rodzaju materiałów stosowanych do budowy instalacji wodociągowych. Jak wynika z cytowanej literatury, bakterie te namnażają się intensywnie na materiałach, z których wykonuje się uszczelki, membrany i powłoki, takich, jak lateksy, gumy chlorokauczukowe, masy bitumiczne, zmiękczony PVC, poliamidy, żywice poliestrowe, natomiast zagrożenia takiego nie stwarzają rury wykonane z tworzyw sztucznych (PVC, cPVC, PE, PP, PB), a przede wszystkim z miedzi, której ponadto przypisuje się własności biostatyczne. We wszystkich przypadkach zwraca się uwagę, że istotny wpływ na rozwój bakterii ma tworzący się wewnątrz rur biofilm. Z tego względu najmniejsze zagrożenie stanowią instalacje stosunkowo nowe (do 5 lat); wynika stąd też celowość czyszczenia instalacji starszych. Cytowane

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

ABC ogrzewania wody

●

nr 32016

„Instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna umożliwiać przeprowadzanie ciągłej lub okresowej dezynfekcji metodą chemiczną lub fizyczną (w tym okresowe stosowanie dezynfekcji cieplnej), bez obniżania trwałości instalacji i zastosowanych niej wyrobów. Do przeprowadzenia dezynfekcji cieplnej niezbędne jest zapewnienie uzyskania w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 70°C i nie wyższej niż 80°C”.

W oparciu o powyższe można sformułować zalecenia eksploatacyjne konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkownikom instalacji ciepłej wody użytkowej, basenów kąpielowych, urządzeń balneoklimatycznych i innych [3]: ● w instalacjach wody zimnej należy utrzymywać temperaturę poniżej 20°C, ● w instalacjach ciepłej wody oraz w wodzie wypływającej z podgrzewacza temperatura wody powinna wynosić 55-60°C, ● do budowy instalacji nie powinno się stosować materiałów sprzyjających namnażaniu się drobnoustrojów, ● unikać tworzenia tzw. ślepych odcinków instalacji i nie dopuszczać do powstawania zastoin, ● w eksploatowanych instalacjach zapobiegać procesom korozji, unikać tworzenia złogów i osadów, a same instalacje jak najczęściej oczyszczać, ● przeprowadzać okresowo dezynfekcje zbiorników i instalacji (termiczną, lub podwyższonymi dawkami dezynfektantów chemicznych), ● konstrukcja perlatorów i główek natrysków powinna nie dopuszczać do tworzenia kropelek mikroaerozoli o średnicy kropel 2,0-5,0 µm.

W uzupełnieniu powyższych zaleceń należy zwrócić uwagę czytelnika na załącznik nr 7 do cytowanego rozporządzenia Ministra Zdrowia [6], który szczegółowo określa minimalną częstotliwość pobierania

14

próbek wody ciepłej na badanie obecności bakterii Legionella, pozwala ocenić wielkość skażenia oraz opisuje procedury postępowania w zależności od wyników badania bakteriologicznego. I tak jeśli liczba kolonii w 100 ml wody jest niższa niż 100 ocenia się, że skażenia brak, lub jest znikome, a system jest pod kontrolą i nie wymaga podjęcia specjalnych działań.

Przy liczbie kolonii od 100 do 1000 skażenie ocenia się jako średnie i w związku z tym należy dokonać przeglądu technicznego sieci i podjąć działania zmierzające do redukcji liczby bakterii, ewentualnie przeprowadzić dezynfekcję. Liczba kolonii między 103 a 104 wskazuje na wysokie skażenie, w związku z czym woda nie nadaje się do pryszniców i należy przystąpić do działań interwencyjnych z czyszczeniem i dezynfekcją włącznie.

Przy liczbie kolonii wyższej niż 104 skażenie ocenia się jako bardzo wysokie, w związku z czym należy dane urządzenie i instalacje wody ciepłej natychmiast wyłączyć z eksploatacji oraz przeprowadzić ich czyszczenie i dezynfekcję.

Ponadto w załączniku podano, w jakich sytuacjach postępowanie dezynfekcyjne jest obligatoryjne: ● jeśli instalacja wodociągowa był wyłączona z eksploatacji dłużej niż 1 miesiąc, ● w przypadku wymiany instalacji, lub jej części, ● jeśli z instalacji wodociągowej korzystały osoby, u których wystąpiło podejrzenie, lub stwierdzono zachorowanie na legionelozę.

Wdrożenie do praktyki tych wszystkich elementów składających się na przeciwdziałania rozwojowi bakterii Legionella powinno zapewnić bezpieczne korzystanie z instalacji dystrybuujących wodę o podwyższonej temperaturze. dr Sławomir Biłozor

www.instalator.pl

nr 32016

ABC Magazynu Instalatora

Układ bezpośredni Do szybkiego, łatwego i niezawodnego wykonania układu bezpośredniego idealnie nadają się grupy pompowe. Elementy składowe poszczególnych typów są dobierane w zależności od wymagań i potrzeb użytkowników instalacji.

Urządzenia ESBE serii GDA100 to grupy pompowe z zasilaniem bezpośrednim, przeznaczone do zastosowań wymagających możliwie najefektywniejszej dystrybucji energii.

Z kolei grupy pompowe GFA100 (z trójdrogowym zaworem termostatycznym) zaprojektowano z myślą o obiegach grzewczych, gdzie potrzebna jest stała regulacja temperatury. Warto też zwrócić uwagę na urządzenia serii GRA100 (z zaworem 3-drogowym i siłownikiem), czyli grupy pompowe przeznaczone do obiegów ogrzewania, w których konieczna jest precyzyjna regulacja przepływu i temperatury.

Jeżeli układ wymaga precyzyjnej regulacji pogodowej, to warto zastosować grupę pompową typu GRC100.

Istotnym elementem wielu układów bezpośrednich jest również odpowiedni rozdzielacz.

Seria GMA220 to rozdzielacze do dwóch obiegów, GMA230 przeznaczona jest do trzech. Obie serie wyposażone są w zintegrowane sprzęgło hydrauliczne.

Przed stratami ciepła zabezpiecza wysokiej jakości izolacja.

ekspert ESBE Hydronic Systems www.esbe.pl

www.instalator.pl

☎ 61 85 10 728 @ info.pl@esbe.eu

15

ABC ogrzewania - radzi ESBE

Instalacja z układem bezpośrednim w porównaniu do systemu z buforem zajmuje zdecydowanie mniej miejsca. Jest to szczególnie istotne w nowych domach, które niejednokrotnie mają niewielkie kotłownie i wygospodarowanie przestrzeni na zbiornik buforowy może być problemem. Warto również zwrócić uwagę na niższą cenę instalacji z zasilaniem bezpośrednim, bowiem nie ma potrzeby zakupu zbiornika buforowego. Układ bezpośredni cechuje się zdecydowanie prostszą budową niż instalacja wyposażona w bufor. Oprócz tego instalacje z zasilaniem bezpośrednim nie wymagają większych naczyń wzbiorczych.

Układy bez buforowania ciepła nie są oczywiście bez wad. Przede wszystkim kocioł na paliwa stałe nie zawsze może pracować z optymalną mocą. Konieczne jest przy tym częstsze rozpalanie lub palenie ciągłe, a ciepło nie może być uwalniane stopniowo tak jak w przypadku układu z buforem. W takiej instalacji bardzo pomocne będą nawet najprostsze sposoby regulacji kotła, jak np. miarkownik ciągu ESBE serii ATA200 pomagający optymalnie zarządzać mocą kotła.

W takich układach trudniejsze, a czasami nawet niemożliwe, jest sprzęgnięcie kilku źródeł ciepła, bowiem energia cieplna nie jest gromadzona w jednym miejscu.

ABC Magazynu Instalatora

nr 32016

ABC instalacji rurowych

Stal w cynku Tradycyjnym materiałem wykorzystywanym do budowy instalacji wodnych w budynkach są rury wykonane ze stali ocynkowanej i kształtki (z żeliwa ciągliwego). Łączniki do rur odpowiadające warunkom technicznym zamieszczonym w normie PN-67/H-74393 zaopatrzone są w gwint wewnętrzny cylindryczny o średnicy gwintu zewnętrznego rury, z którą mają być łączone.

Rury stalowe w celu zabezpieczenia przed procesami korozji pokrywa się zewnętrznie i wewnętrznie ochronną warstwą cynku, stosując metodę zanurzeniową. Jest to tak zwane ocynkowanie ogniowe. Ze względu na grubość powłoki cynkowej wyróżnia się dwie odmiany rur stalowych: ● rury do instalacji zimnej wody z powłoką cynkową o maksymalnej grubości 50 µm (400 g/m²), ● rury do instalacji ciepłej wody użytkowej z powłoką cynkową o grubości 85 µm.

Powłoka cynkowa należy do powłok anodowych. Są to takie powłoki, które wykazują potencjał elektrodowy bardziej ujemny w stosunku do potencjału chronionego metalu.

Jeśli dojdzie do mechanicznego uszkodzenia naniesionej powłoki cynku i powstanie proces korozyjny, to nie nastąpi niszczenie metalu, na który została naniesiona.

Z uwagi na ciężar i sztywność tego materiału wykonywanie instalacji wodnej z rur stalowych jest bardzo pracochłonne. Chropowatość wewnętrznych ścianek rur, łączników oraz kształtek wykonanych ze staliwa wpływa na przyspieszone tworzenie się osadów, które skutecznie utrudniają przepływ wody i powodują obniżanie sprawności całej instalacji. Jony wapnia i magnezu zawarte w wodzie osadzają

16

się na chropowatych ściankach rur stalowych, tworząc kamień kotłowy.

Rury stalowe stosuje się w instalacjach od ponad 150 lat. Do niedawna był to jedyny materiał powszechnie dostępny na przewody do instalacji wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

Rury stalowe są idealnie szczelne dla gazów oraz nie przepuszczają związków chemicznych. Cechuje je bardzo duża wytrzymałość na rozciąganie, zginanie i ściskanie.

Instalacja z tego materiału wykazuje dużą sztywność, przez to wymagają mniej zamocowań. Przewody stalowe mają bardzo małą rozszerzalność cieplną. Kompensacje wymagane są tylko na bardzo długich odcinkach przewodów. Rury i złączki są stosunkowo tanie. Przewody stalowe stosuje się głównie w instalacjach wymagających wytrzymałości na duże ciśnienia, w szczególności w wysokociśnieniowych instalacjach przeciwpożarowych. Przewody metalowe są łatwe do zlokalizowania w ścianach i w gruncie. Rury stalowe nieocynkowane są odporne na wysoką temperaturę wody.

Rury są zabezpieczone powłokami ochronnymi, które w procesie gwintowania i skręcania rur często ulegają uszkodzeniom i stają się w tym miejscu ogniskiem korozji.

Są one ciężkie i niewygodne do transportu.

Spośród wszystkich materiałów do budowy instalacji wodociągowych mają one najkrótszą żywotność. Kontakt rur stalowych ocynkowanych z wodą z ujęć powierzchniowych (woda miękka) powoduje, że rury ulegają korozji w ciągu kilku lat. Pojawia się wówczas ,,rdzawe” zabarwienie wody. Przewody tego materiału są bardzo podatne na osadzanie

www.instalator.pl

nr 32016

www.instalator.pl

armatury lub złączek wykonanych z miedzi lub stopów. Z tego też powodu podczas montażu instalacji wodociągowej nie powinno się łączyć wyrobów wykonanych z tych dwóch metali.

W instalacjach wewnętrznych stosuje się rury stalowe ze szwem lub bez szwu (ocynkowane) albo czarne (w instalacjach ogrzewczych). W instalacjach zimnej i ciepłej wody wykorzystywało się rury stalowe ze szwem, ocynkowane, łączone na gwint.

Obecnie, ze względu wyższą temperaturę wody w punkcie poboru (55-60°C), nie stosuje się ich do budowy instalacji ciepłej wody. Instalacje gazowe w budynkach można budować z rur stalowych bez szwu lub ze szwem, łącząc je za pomocą spawania.

Połączenia gwintowane wykorzystuje się jedynie do montażu uzbrojenia, kształtek lub podłączenia przyborów.

Andrzej Świerszcz

17

ABC instalacji rurowych

się kamienia. Rury stalowe mają bardzo duży współczynnik szorstkości, z tego też powodu występują w nich największe straty przepływu na długości oraz straty lokalne na złączkach.

Korozję rur stalowych powodują głównie: tlen, dwutlenek węgla oraz rozpuszczane w wodzie związki mineralne. Rozpuszczona wewnętrzna powłoka cynkowa wraz z żelazem przedostaje się do przepływającej wewnątrz wody. Nadmiar cynku w wodzie powoduje powstanie przykrego metalicznego smaku, który przyczynia się do jej dyskwalifikacji jako wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Wraz z cynkiem w wodzie rozpuszczają się również inne składniki, które znajdują się w powłoce cynkowej (w tym ołów i kadm).

Przeprowadzone badania i obserwacje jednocześnie stwierdzają, że główną przyczyną przedwczesnej korozji rur stalowych ocynkowanych jest obecność w rurociągu

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 32016

Parametry powietrza

Dorota Węgrzyn

ABC wentylacji

● Jakie

parametry należy uwzglęnić przy projektowaniu wentylacji? ● Jaka jest różnica między wilgotnością względną a bezwzględną? ● Czym jest stopień nasycenia?

Zasadnicze znaczenie w obliczeniach związanych ze zmianami stanu powietrza wilgotnego mają: ciśnienie atmosferyczne b = 1013 hPa (760 mm Hg = 760 Tr), ciśnienie p [Pa, mm Hg], wilgotność względna ϕ [%], wilgotność właściwa ξ [kG/kG], temperatura t [°C], entalpia i [J/kg, kcal/kG], ciężar właściwy powietrza wilgotnego γ [kG/m3]. Tę ostatnią przyjmuje się jako wielkość stałą γ = 1,2 [kG/m3] (bez uwzględniania jego zmienności przy zmienności temperatur występujących w technice wentylacyjnej). ● Ciśnienie Czyste powietrze atmosferyczne jest mieszaniną gazów chemicznie obojętnych względem siebie, która zawsze zawiera pewną ilość pary wodnej. Wprowadzamy pojęcie

18

powietrza suchego, tj. powietrza atmosferycznego, w którym pomija się obecność pary wodnej. Udziały składników powietrza suchego wykazują stałość oprócz CO2, którego obecność w powietrzu zanieczyszczonym może wzrosnąć. Ciśnienie powietrza wilgotnego (stosując prawo Daltona) składa się z ciśnienia cząstkowego powietrza suchego (ps) i ciśnienia cząstkowego pary wodnej (pp). Jeśli to powietrze znajduje się w stanie swobodnym, to jego ciśnienie jest równe atmosferycznemu.

Zawartość pary wodnej w jednostce objętości powietrza wilgotnego może być różna i zależy od ciśnienia oraz temperatury. Jeśli przy danym ciśnieniu i temperaturze powietrze zawiera maksymalną ilość pary wodnej, to jest to powietrze nasycone. W innych przypadkach mamy do czynienia z powietrzem niedosyconym.

Im temperatura powietrza jest wyższa, a ciśnienie niższe, tym większa jest zawartość pary wodnej w powietrzu.

Podstawowymi parametrami stanu powietrza są ciśnienie i temperatura. Dla oznaczenia stanu powietrza potrzebna jest jeszcze znajomość jego wilgotności. Zawartość pary wodnej w powietrzu zależy od ciśnienia i temperatury powietrza. I tak, przy ciśnieniu 1013 [hPa] (760 mm Hg) zawartość pary wodnej w odniesieniu do 1 m3 mieszaniny powietrze-para wodna wynosi (w [G] albo wg jednostek SI w [g]) przy: - t = 20°C: 17,2, - t = 25°C: 22,9, - t = 0°C: 4,9, - t = - 18°C: 1,3. ● Wilgotność

www.instalator.pl

nr 32016

wg jednostek SI) przypadającej na 1 kG powietrza suchego i oznacza się ją w x [kG/kG ] lub x [G/kG]. I tak, przy ciśnieniu 1013 MPa wynosi: - t = 20°C: x = 14,61, - t = 35°C: x = 19,95, - t = 0°C: x = 3,80, - t = -18°C: x = 0,90.

Obliczymy ją wg wzoru: x = 0,622 * (ϕ * pon)/[b - (ϕ * pon)], gdzie: ϕ wilgotność względna, pon - ciśnienie cząstkowe pary wodnej w powietrzu nasyconym, przy tej samej temperaturze. d) stopień nasycenia - jest to stosunek wilgotności właściwej do wilgotności właściwej powietrza nasyconego przy tej samej temperaturze (ψ) : ψ = x/xn.

W zakresie temperatur stosowanych w technice wentylacyjnej różnica między wilgotnością względną powietrza a stopniem nasycenia jest nieznaczna i do obliczeń można przyjmować: ϕ ~= ψ O tym, jakie należy przyjmować wartości obliczeniowe temperatur powietrza zewnętrznego dla wentylacji, napiszę w następnym artykule.

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

Dorota Węgrzyn

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

19

ABC wentylacji

Stopień wilgotności powietrza możemy wyrazić poprzez każdą z następujących wielkości: a) wilgotność bezwzględną: masa pary wodnej kG (kg wg SI) lub G zawarta w 1 m3 powietrza wilgotnego, b) wilgotność względną ϕ nazywa się stosunek jego wilgotności bezwględnej do wilgotności powietrza nasyconego przy tej samej temperaturze, czyli: ϕ = γo/γon [%].

Inną równoważną definicją wilgotności względnej jest stosunek ciśnienia cząstkowego pary wodnej zawartej w powietrzu do ciśnienia nasycenia określającego maksymalne ciśnienie cząstkowe pary wodnej w danej temperaturze.

Sens fizyczny wilgotności względnej polega na tym, że wskazuje ona, w jakim stopniu stan powietrza jest odległy od stanu nasycenia, czyli pokazuje zdolność powietrza do pochłaniania wilgoci. Wilgotność bezwzględna γo powietrza niedosyconego jest zawsze mniejsza od wilgotności powietrza nasyconego γon przy tej samej temperaturze i dlatego wilgotność względna może być co najwyżej równa 1. Zachodzi to wtedy, gdy powietrze jest nasycone. Wielkość ϕ wyrażamy w %. c) wilgotnością właściwą lub zawartością wilgoci nazywamy ilość pary wodnej wyrażonej w KG lub w G (w [kg] lub w [g]

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 32016

Hydroizolacje w łazience

ABC chemii budowlanej

Bartosz Polaczyk ● Jak

działa folia w płynie? ● Do czego służy mata uszczelniająca? ● Jakie są zasady montażu maty uszczelniającej?

Folia w płynie, izolacja polimerowo-cementowa (szlam uszczelniający) wykorzystywane są do zabezpieczenia podłoży przed działaniem wilgoci i wody. Stosowane na zewnątrz (taras i balkon) oraz wewnątrz (łazienki) pomieszczeń. Mają jednak pewne ograniczenia w stosowaniu. Pierwsze z nich to przenoszenie naprężeń od zarysowanego podłoża na okładzinę ceramiczną.

Niektóre z tych produktów są sztywne, co powoduje, że nawet niewielkie rysy mogą być przeniesione na płytki. Wymusza to naprawę podłoża przed aplikacją produktu. Drugie z nich to potrzeba stałej kontroli grubości nałożonej warstwy, a to właśnie od niej zależy odpowiednia odporność na działanie wody. Trzecie to ograniczenie stosowania ww. produktów na niektórych podłożach, np. drewnianych.

20

Należy zwrócić uwagę, że głównym zastosowaniem foli w płynie czy szlamów jest właśnie izolacja. Pobocznym jest stworzenie dobrze przyczepnego podłoża do klejów do płytek. A gdybyśmy chcieli użyć produktów bez wymienionych wcześniej wad, które dodatkowo spełniałby jeszcze inne funkcje? Oczywiście możemy takie znaleźć.

Są to maty uszczelniające.

Maty to znane od wielu lat na Zachodzie wyroby uszczelniające. Traktowane przez wykonawców i firmy producencki jako najwyższa półka w izolacjach. Nie jest to zresztą ich jedyna funkcja, niektóre z nich pełnią role drenażowe czy dodatkowej izolacji akustycznej. W Polsce maty nie są tak znane jak folie w płynie czy szlamy. Jest niewiele firm z branży chemii budowlanej i profili, które posiadają je w swojej ofercie, a bez tego ludzie czynu, czyli glazurnicy i budowlańcy nie będą wiedzieli o ich zastosowaniu, funkcjach, a co dopiero możliwość ich kupna. Powoli jednak coraz więcej firm z branży zaczyna na nie patrzeć jak na produkt do trudnych zastosowań, a nie jak na konkurencyjną technologię (w stosunku do posiadanego asortymentu).

Mata, jak sama nazwa wskazuje, to płaski przedmiot o pewnej powierzchni.

Tak też jest tutaj. Maty produkowane są w postaci rolki o powierzchni kilku, kilkunastu m2 lub już gotowych elementów o określonej niewielkiej powierzchni, np.

0,5 m2. Zbudowana jest najczęściej z folii polietylenowej (ale także z poliestrowej) o grubości do kilku milimetrów jako izolacji oraz włókniny, która pełni funkcje popra-

www.instalator.pl

nr 32016

www.instalator.pl

wysokości podłoża przy pęknięciach. W przypadku mat, rys nie trzeba wypełniać, kleić itp. Zastosowanie membrany w matach wyrównują także naprężenia od nagłych zmian temperatury, np. w letni, gorący dzień, w trakcie którego okładzina ceramiczna potrafi rozgrzać się do kilkudziesięciu stopni, nagle spada deszcz i okładzina się schładza. Powstają naprężenia między podłożem i okładziną, które mogą powodować uszkodzenia. Dzięki matom są one kompensowane. Inną funkcją mat jest izolacja akustyczna. Chodzenie na wysokim obcasie może być bardzo uciążliwe nie tylko dla sąsiada, ale także dla domowników przebywających w innych pomieszczeniach. Niektóre dostępne maty potrafią zmniejszyć powstający wtedy hałas nawet o 10 dB, co dla ucha ludzkiego jest już zmniejszeniem się hałasu o połowę!

Nie bez znaczenia jest fakt, że zmniejszenie poziomu hałasu następuje przy praktycznie zerowym zwiększeniu grubości posadzki, maty przecież są grubości maksymalnie kilku milimetrów. Poboczną funkcją mat jest umożliwienie przyklejenia ceramiki na podłoża, które jest trudno lub słabo przyczepne dla klejów do płytek. Są to np. płyty OSB, wiórowe, stare okładziny ceramiczne, wewnętrzne asfalty lane, tworzywa sztuczne itp. Włóknina będąca otuliną folii PE w macie jest doskonałym nośnikiem dla wszystkich rodzajów klejów. I tak na przykład: mamy do przyklejenia płytki na płytę OSB. Możemy wtedy przykleić specjalnym klejem matę do OSB, a następnie klejem cementowym płytkę do maty. Podobnie w przypadku podłoży z tworzyw sztucznych. Można zastosować specjalny klej, np. poliuretanowy, do przyklejenia maty, a do płytek klej cementowy.

Na końcu pozostaje przedstawić montaż maty. Zalecenia wstępne są takie same jak przy klejeniu płytek czy wyrównywaniu

21

ABC chemii budowlanej

wiające przyczepność produktu do zastosowanego kleju montażowego. Sam polietylen to substancja trudno przyczepna do najczęściej stosowanych klejów do płytek. Na rynku, oprócz tradycyjnych płaskich mat, dostępne są też specjalne wyroby z ukształtowanymi wgłębieniami, które mają funkcje drenażowe oraz wentylacyjne warstw znajdujących się pod matą. Dzięki wentylacji nadmiar pary wodnej, a tym samym wody zostaje odprowadzony bezciśnieniowo. Używając tradycyjnych produktów izolacyjnych, np. folii w płynie, tak się nie dzieje. Woda zamknięta pod nią nie ma swobody migracji na zewnątrz, co powoduje przyrost naprężeń oraz możliwość odspojeń wykonanych warstw. Stąd bardzo istotne jest długie sezonowanie podłoża, nie tylko do czasu osiągnięcia odpowiednich wytrzymałości mechanicznych, ale też do osiągnięcia odpowiednich wilgotności. Dzięki matom skraca się wtedy okres sezonowania podłoża, co ma duże znaczenie dla szybkiego postępu prac budowlanych. Maty drenażowe odprowadzają również wodę dostającą się mikropęknięciami, np. w fudze pod okładzinę ceramiczną. Dzięki temu nie ma niebezpieczeństwa zniszczenia warstwy klejącej przez wodę zamieniającą się w lód pod wpływem mrozu. Funkcje drenażowe wykorzystywane są najczęściej na tarasach i balkonach, gdzie woda i temperatura mają największy niszczący wpływ na wykonaną wykładzinę ceramiczna. Jedną z ważniejszych funkcji mat jest odcinanie działania warstwy podłoża od okładziny ceramicznej. Dzięki temu wykonana posadzka działa tak samo jak jastrych pływający. Można wtedy izolować podłoża o wysokim stopniu spękań i uszkodzeń, bez konieczności naprawy. Warunkiem zastosowania mat jest jednak stabilność i równość podłoża, niedopuszczalne są skoki

ABC Magazynu Instalatora

ABC chemii budowlanej

ABC Magazynu Instalatora

nr 32016

podłoża. Przede wszystkim podłoże musi być stabilne, nie może się osypywać, muszą być usunięte wszystkie substancje mogące utrudnić przyczepność. W przypadku stosowania na jastrychach cementowych czy anhydrytowych nie jest konieczne długie ich sezonowanie. Często wystarczy możliwość swobodnego wejścia na nie. Dodatkowo w przypadku anhydrytu musi być zmniejszony poziom wilgotności do 2%, czasem 1%, mierzony metodą CM (to możliwy dużo większy poziom wilgoci niż w przypadku zwykłych klejów czy izolacji, który wynosi 0,5%). Matę wkleja się w podłoże za pomocą kleju elastycznego dostosowanego do rodzaju podłoża. Klej nanosi się na podłoże pacą zębatą 4 mm, względnie 6 mm. Nie ma konieczności nakładania grubej warstwy kleju. Jeśli podłoże wymaga gruntowania, należy to wykonać zalecanymi przez producenta kleju środkami. Na tak przygotowanym podłożu rozkłada się matę na styk. Bardzo ważne jest jej dociśnięcie, tak aby wykonana powierzchnia była równa, bez pustek powietrznych. W przypadku mat z funkcją akustyczną należy dodatkowo zabezpieczyć specjalnymi systemowymi taśmami połączenia ścian i podłóg, tak aby nie było mostków dźwiękowych. Połączenia mat należy dodatkowo uszczelnić poprzez przyklejenie systemowych taśm uszczelniających. Takie same taśmy przykleja się też przy połączeniu podłogi i ściany, załamań powierzchni w przypadku uszczelnień ścian (maty uszczelniające pokazuje się jako uszczelnienia podłóg, ale można też nimi uszczelniać ściany, np. w miejscach prysz-

niców). Jest to działanie analogiczne jak w przypadku wykonywania uszczelnień foliami w płynie czy szlamami. Tak wykonana izolacja jest gotowa do przyklejenia płytek ceramicznych czy gresowych. Glazurę należy kleić wyrobami o wysokiej przyczepności i elastyczności, nie może być to podstawowy klej do płytek. Jeżeli nie ma innych wytycznych producenta, to najczęściej stosuje się kleje klasy C2 S1 i S2, czyli o przyczepności > 1,0 MPa i dużej lub bardzo dużej odkształcalności. Klejenie płytek prowadzi się zgodnie z zasadami sztuki glazurniczej, czyli klej nanosimy pacą zębatą, ewentualnie dodatkowo na płytkę, płytkę dociskamy, dobijamy gumowym młotkiem. Matę można pozostawić na pewien okres czasu bez przykrycia, jednakże należy pamiętać, że jest to izolacja i jej przebicie powoduje, że nie będzie działać prawidłowo. Druga ważna sprawa to odporność tych produktów na promieniowanie UV. Niektóre rodzaje tworzyw sztucznych pod wpływem słońca utleniają się, stają się bardzo kruche, co powoduje, że nie mogą być w długim okresie czasu wystawione na jego działanie. Tyczy się to też składowania produktów. Niektóre z mat drenujących mają jeszcze bardziej uniwersalne zastosowanie, ponieważ mogą występować nie tylko z systemami z płytką ceramiczną, ale także z wykończeniem z kostki brukowej, płyt chodnikowych itp. jako warstwa drenująca położona na izolacji wodnej, odprowadzająca wodę opadową wnikającą między elementy bruku.

Bartosz Polaczyk

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora 22

www.instalator.pl

nr 32016

ABC Magazynu Instalatora

Szkolenia dla projektantów, wykonawców i instalatorów z zakresu doboru armatury oraz równoważenia hydraulicznego instalacji grzewczych, chłodniczych i wody użytkowej. Zgłoszenia prosimy kierować na adres mailowy: joanna.pienkowska@oventrop.pl lub telefonicznie: 502 696 035.

Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w Centrach Szkoleniowych w Warszawie i Poznaniu oraz w Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach, Gdańsku, Olsztynie i Lublinie. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Zapraszamy do udziału w ogólnopolskim kompleksowym szkoleniu dla monterów: sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych. Tematyka: kurs mistrzowski; kurs energetyczny w zakresie grup G1, G2, G3; kurs lutowacza ręcznego miedzi metodą kapilarną; kurs montażu klimatyzatorów. Termin: 19.03 - 5.06.2016 r. Kontakt: 12 289 04 05.

Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Centrach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Tarnowie Podgórnym, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno-handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Firma Pentair Thermal Management Polska Sp. z o.o. prowadzi bezpłatne szkolenia dla autoryzowanych instalatorów Raychem z zakresu ogrzewania podłogowego oraz instalacji grzewczych do ochrony dachów i rynien w warunkach zimowych. Zdobycie „Certyfikatu PRO Raychem” upoważnia do udzielania przedłużonej gwarancji producenta. Kontakt: 800 800 114, www.ciepla-podloga.pl

www.instalator.pl

23

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę.

Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.

Grzejniki Pompy ciepła

Rekuperacja

Kotły stałopalne i gazowe Ogrzewanie podłogowe Nagrzewnice powietrza

Wentylatory

Oczyszczalnie ścieków

Ceramika sanitarna

Kanalizacja

Sieci wodociągowe i ciepłownicze

Odwodnienia liniowe, drenaż Rurowe systemy instalacyjne

Instalacje klimatyzacji

Armatura kuchenna i łazienkowa Aparatura rozdzielcza

Podtynkowe systemy instalacyjne

Aparatura łączeniowa

Kable i przewody

Narzędzia, obudowy, szafy

Ochrona przepięciowa i odgromowa

Automatyka budynków

Bezpieczniki

Przewody i maty grzejne

Uzdatnianie wody, filtry Oświetlenie

Osprzęt kablowy dla elektroenergetyki Automatyka przemysłowa i sterowanie Rozdzielnice SN

Stacje transformatorowe

Aparatura zabezpieczająca

Osprzęt sterowniczy

Transformatory SN Trasy kablowe

Wyposażenie łazienki

Urządzenia zasilające

Szynoprzewody

Agregaty prądotwórcze

Zawsze blisko Twoich potrzeb

Ogólnopolska sieć hurtowni elektrotechnicznych, instalacyjno-sanitarnych, grzewczych i wentylacyjnych. Obsługujemy instalatorów, przemysł, sektor organizacji publicznych i detalistów z branży materiałów technicznych.

Każda hurtownia Onninen oferuje zarówno

Technika instalacyjno-grzewcza Wentylacja i klimatyzacja Artykuły elektrotechniczne Kable i przewody

Instalacje sanitarne

Sieci zewnętrzne

Pompy

Automatyka i sterowanie

Osprzęt kablowy, instalacyjny i siłowy

asortyment instalacyjno-sanitarny, jak również elektrotechniczny. Dbamy o wysoką jakość obsługi i trwałe relacje handlowe. Współpracujemy wszechstronnie – w oparciu o szeroką gamę markowych produktów, usługi, doradztwo techniczne (w tym specjalistyczny Zespół Projektowy), nowoczesne rozwiązania e-commerce i kompleksowe partnerstwo. Posiadamy i stosujemy certyfikowany

Oświetlenie

Urządzenia zasilające

Artykuły ochrony osobistej i BHP

System Zarządzania ISO 9001 i Środowiskowy System Zarządzania ISO 14001.

www.onninen.pl