2016 6
● Grzejniki
dekoracyjne ● Chemia budowlana ● Konwektory ● Rury stalowe ● Parametry powietrza ● Szkolenia
nr 32016
Spis treści Dobór mocy - 4 Zehnder - 6 Viadrus - 8 Convector - 10 Purmo - 11 Bój z Legionellą - 12
Spis treści
Układ bezpośredni - 15 Stal w cynku - 16 Parametry powietrza - 18 Hydroizolacje w łazience - 20
ISSN 1505 - 8336
Szkolenia - 23
nakład: 11 015 egzemplarzy
Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“
Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.
www.instalator.pl
ABC Magazynu Instalatora
nr 32016
Dobór mocy
Włodzimierz Guzik
ABC grzejników
● Od
czego uzależnić wielkość grzejników w pomieszczeniu? ● Jakie można przyjmować wartości zapotrzebowania na ciepło? ● Dlaczego warto korzystać z tabeli mocy?
Ogrzewanie pomieszczeń z wykorzystaniem grzejników ciągle jest popularnym sposobem wykonania instalacji grzewczej. Jest łatwe i szybkie w złożeniu, koszty są rozsądne, a inwestorzy cieszą się miłym uczuciem ciepła. Grzejników jest wiele różnych rodzajów oraz wielkości i można założyć, że każdy znajdzie odpowiadający mu kształt. Na początku inwestycji należy ustalić zapotrzebowanie ciepła dla pomieszczeń i zgodnie z nim wybrać wielkości grzejników. Najlepiej skorzystać z wyliczonego bilansu cieplnego, który uwzględniając straty ciepła, rozmieszczenie i przeznaczenie pomieszczeń, poda precyzyjne ilości ciepła, jakie należy dostarczyć. Problem pojawia się, kiedy nie ma takiego projektu i nie ma czasu na jego
4
wykonanie. Wtedy nieocenione jest doświadczenie instalatora. Tak zwane wyczucie poparte wiedzą umożliwia wystarczająco dobre określenie niezbędnej mocy grzejnika. W budynkach remontowanych pomocą są stare pracujące grzejniki. Często spotyka się stalowe lub żeliwne radiatory członowe. W takim wypadku, określając moc jednego członu i mnożąc przez ich ilość, otrzymujemy przybliżoną moc zestawu. Sensowne wydaje się jej urealnienie, a w tym celu przeanalizowanie historii budynku i przeprowadzenie rozmowy z inwestorem. Jeśli stara instalacja wykonana była dawniej i w trakcie zamieszkiwania przeprowadzono termomodernizację domu, to moc oraz wymiary nowych grzejników można obniżyć o około 20-30%. ● Wymiana żeliwa na stal Prześledźmy przykład: do wymiany przeznaczono grzejnik żeliwny o symbolu T-1, wysokości 588 mm i 18 członach. Przy założeniu pracy instalacji w temperaturach 70/55/20°C - otrzymujemy 18 * 78 W/człon = 1404 W. Budynek poddano kompleksowej termomodernizacji, a moc nowego grzejnika można obniżyć o 30%, tj. 1404 * 0,7 = 982 W. Proponowany nowy grzejnik płytowy mógłby mieć wymiary: typ 21 (dwie płyty jeden konwektor) wys. 554 mm, długość 1100 mm, moc 1018 W. Więcej pytań rodzi się, jeśli poza rzutami pomieszczeń lub możliwością wizji lokalnej nie dysponujemy dokładniejszymi informacjami. ● Powierzchnia albo kubatura Najczęściej stosowaną metodą jest zasada obliczania zapotrzebowania na ciepło w oparciu o powierzchnię lub kubaturę
www.instalator.pl
nr 32016
www.instalator.pl
około 7-8 miesięcy, z czego przez 5 miesięcy wykorzystuje tylko 30% swojej wydajności. Lepiej nie dokładać przysłowiowych „watów” ponad to, co jest niezbędne. ● Tabele mocy Kolejną niezbędną czynnością jest umiejętne korzystanie z tabel mocy oraz współczynników korekcyjnych. W praktyce występują instalacje gazowe pracujące z założeniem 70/55/20°C, gazowe kondensacyjne 55/45/20°C oraz z pompą ciepła przy 40/30/20°C. Jeżeli nie ma do dyspozycji gotowych tabel mocy, pozostaje do użycia tabela mocy znormalizowanych (75/65/20) oraz wybór odpowiedniego współczynnika korekcyjnego. Obliczenia wykonuje się, korzystając z wzoru: Qi = Q/F, gdzie: Qi = moc cieplna zależna od indywidualnej temperatury systemu, Q = nominalna moc cieplna (DT = 50 K), F = współczynnik korekcyjny. Obliczmy według przykładu: indywidualna temperatura pracy systemu 55/45/20°C Q nominalna moc cieplna grzejnika = 2166 W (DT = 50 K) F = 1,96 Poszukiwana moc cieplna Qi (55/45/20°C) = 2166/1,96 Qi = 1105,1 W Grzejnik płytowy o mocy nominalnej 2166 W, pracując w systemie w zakresie temperatur 55/45/20°C, zapewni 1105 W mocy. Przekształcając wzór do postaci Q = Qi * F, możemy przeliczyć moc przy indywidualnych parametrach systemu do mocy nominalnej, a następnie z tabeli mocy nominalnej dobrać rozmiar grzejnika. Włodzimierz Guzik
5
ABC grzejników
potrzebną do ogrzania. W przypadku nowo budowanych obiektów lub tych termomodernizowanych - przyjmuje się wartość około 80 W/m2. Warto zauważyć, że w zależności od położenia lokalu ta wartość może być niższa i wynosić około 60 W/m2. Jeszcze lepsze ocieplenie lub zastosowanie odzysku ciepła obniża zapotrzebowanie dodatkowo o około 30%. Wartości podane powyżej odnoszą się do typowej wysokości lokalu, tj. 2,6 m. Jeśli wysokość jest inna lub zmienna, korzystniej operować kubaturą. Współczynnik przyjmowany do obliczeń wynosi 30,8 W/m3. Wśród niektórych osób pozostało przyzwyczajenie do przeliczania powierzchni potrzebnej do ogrzania przez 100 W. Ma to uzasadnienie w przypadku starych niewystarczająco ocieplonych budynków. Porównując to z zapotrzebowaniem występującym obecnie, duży rozrzut przemawia za precyzyjnym określeniem zapotrzebowania ciepła w oparciu o bilans. ● Zbyt duży grzejnik Na pewno eksploatowanie zbyt dużych grzejników jest niekorzystne. Po pierwsze rośnie koszt inwestycji - 30% mocniejszy grzejnik podnosi jego cenę o około 20%. W celu napełnienia instalacji zużywa się więcej wody, a do napędu pompy obiegowej więcej prądu. Przewymiarowane grzejniki wywołują częste i krótkie okresy pracy kotła. Z pewnością zużyje on więcej opału niż w czasie spokojnych dłuższych cykli. Przewymiarowana instalacja jest bardzo trudna do wyregulowania i w konsekwencji uciążliwa dla użytkownika. Spada także poczucie komfortu ze względu na duże wahania temperatury powietrza oraz emitowanego promieniowania ciepła. W naszym klimacie instalacja grzewcza pracuje przeciętnie
ABC Magazynu Instalatora
ABC Magazynu Instalatora
nr 32016
ABC grzejników
Zehnder Każde wnętrze domu pochłania spore nakłady inwestycyjne, więc nie powinno się psuć całościowego efektu nieestetycznym grzejnikiem powieszonym na ścianie. Grzejniki dekoracyjne w ofercie Zehnder posiadają nowoczesne wzornictwo i można dopasować je do wszystkich stylów wyposażenia wnętrz - klasyczne kształty lub nowoczesne, proste formy pasują zarówno do wnętrz minimalistycznych, jak i tych zaprojektowanych z niemal barokowym przepychem. Szeroka paleta modeli oraz kolorów, w których wykonywane są grzejniki Zehnder, pozwala na pełne wyeksponowanie detali architektonicznych przestrzeni. W świecie elastycznych możliwości produkcyjnych kolor biały nie musi być kompromisowym standardem. Ładny grzejnik może być także świeżym impulsem przy projektowaniu kolorów mieszkania. Może mieć także ultranowoczesną metalizowaną powłokę lakierniczą. Grzejniki dekoracyjne Zehnder oferowane są w wielu kolorach i wariantach wykończenia powierzchni, o wysokim połysku lub matowe. W kategoriach Architectural, Tonic i Natural Zehnder prezentuje trzy wewnętrznie spójne światy kolorów, które łączą spokrewnione ze sobą odcienie. To uporządkowana różnorodność, dzięki której można łatwiej dobrać kolor grzejnika dopasowany do otoczenia i wyrażający osobowość użytkownika.
6
W ofercie marki Zehnder grzejniki mają wiele różnorodnych, ciekawych wariantów. Dostępne są wersje jednoi dwuwarstwowe, o kolektorach prostych, lekko bądź wyraźnie ugiętych, takich o przekroju okrągłym bądź kwadratowym, a także modele o równomiernych rytmach w układzie rur. W asortymencie znajdują się bardzo ciekawe propozycje wy-
konane metodą zgrzewania krzyżowego, która gwarantuje niewidoczną spoinę, wysoką wytrzymałość mechaniczną złącza oraz brak deformacji w formie grzejnika. Efektem poszukiwań nietuzinkowego stylu jest między innymi grzejnik dekoracyjny o filigranowej formie Zehnder Orbis. Delikatny design nadaje produktowi niezwykłej lekkości. Dodatkowym atutem jest dostępność na życzenie w niestandardowych wymiarach oraz w wersji dwuwarstwowej. Dzięki komfortowemu złączu 50 mm również instalacja jest intuicyjna i
www.instalator.pl
nr 32016
ograniczenia kosztu wytworzenia energii, nawet o ok. 30%, poprzez obniżenie temperatury w układzie. Dzięki zastosowaniu innowacyjnych rozwiązań technicznych możliwe jest uzyskanie odpowiedniej temperatury ogrzewania już przy naprawdę niskiej temperaturze pracy instalacji, nieprzekraczającej w nowoczesnych systemach grzewczych 55°C. Należy jednak pamiętać, iż grzejniki starej generacji nie są przystosowane do efektywnej pracy przy takich parametrach. Firma Zehnder ma w swojej ofercie grzejniki sprawdzające się znakomicie w instalacjach niskotemperaturowych - a jednym z takich przykładów jest Zehnder Orbis, który dzięki swej konstrukcji pracuje wydajnie, oddając ciepło przez łagodne promieniowanie. Prosta, czysta forma, niepowtarzalny kształt, piękno barw, ciekawa struktura. Cechy te stanowią inspirację dla wizjonerów designu, prostota bowiem to nie nuda wręcz przeciwnie, to kreatywne postrzeganie produktu, który odsłania każdorazowo nowe możliwości. Grzejniki Zehnder stanowią kwintesencję stylu i umożliwiają dopasowanie do każdej aranżacji wnętrza, zaspokajając najbardziej wysublimowane gusta.
ekspert Aneta Jędrasik Zehnder Polska Sp. z o.o. www.zehnder.pl
www.instalator.pl
Aneta Jędrasik architekt, przedstawiciel Zehnder Polska
☎ 603 322 382 @ aneta.jedrasik@zehnder.pl
7
ABC grzejników
sprawna. Zehnder Orbis to przykład znakomitego balansu pomiędzy tym, co piękne, a tym, co funkcjonalne. Nie ma tu miejsca na kompromisy - wybór ten oznacza bowiem pełny komfort i niekwestionowane walory estetyczne. Ułożenie cienkich rurek pionowych - o średnicy zaledwie 12 mm - w grzejniku Zehnder Orbis tworzy delikatną mozaikę i nadaje temu produktowi niepowtarzalny wygląd. Niebanalne, płaskie zakończenie minimalistycznych kolektorów to kwintesencja designu według maksymy modernistycznego architekta Ludwiga Mies van der Rohe: „Mniej znaczy więcej”. Grzejnik jest dostępny w całej palecie barw Zehnder, co umożliwia dopasowanie do stylu danego wnętrza. Zehnder Orbis to jednak nie tylko piękny wygląd - to także niezawodne funkcjonowanie, nawet w systemach niskotemperaturowych. Świadomi inwestorzy, chcący w prosty sposób obniżyć koszty zużycia energii, sięgają coraz częściej po nowoczesne rozwiązania grzewcze, oparte na technice kondensacyjnej czy pozyskiwaniu ciepła z odnawialnych źródeł. Zastosowanie takiego systemu w nowym lub zmodernizowanym budownictwie pozwala na obniżenie kosztów ogrzewania, które w Polsce stanowią duże obciążenie dla domowego budżetu. Wynika to z faktu
ABC Magazynu Instalatora
ABC Magazynu Instalatora
nr 32016
ABC grzejników
Viadrus Długoletnia tradycja naszej firmy połączona z doświadczeniem w przemyśle odlewniczym rozpoczęła się już w 1888 roku. Dzięki dokładnej obróbce i niezawodności zapewniamy wysoką jakość i trwałość produktów firmy VIADRUS. Firma VIADRUS jest tradycyjnym czeskim producentem produktów żeliwnych: szczególnie kotłów i grzejników. Zatrudnia ponad 1000 pracowników, a roczna sprzedaż wynosi około 2 mld CZK. Jest ona jedną z najważniejszych firm w technice grzewczej na rynku europejskim. Produkty spełniają normy ISO 9001 i ISO 14001. Dzięki wieloletniej znajomości rynku firma stale rozwija swoje portfolio i oprócz tradycyjnych źródeł energii koncentruje się również na źródłach odnawialnych. Firma VIADRUS jest również jednym z czołowych producentów grzejników żeliwnych w klasycznym, nowoczesnym i retro stylu. W ofercie jest również możliwość produkcji na zamówienie dla indywidualnych klientów.
8
Żeliwne grzejniki różnią się od klasycznych przede wszystkim długą żywotnością oraz większą oszczędnością ciepła. Ich zaletą jest możliwość wyboru różnych wersji kolorystycznych. ● Grzejniki Bohemia Grzejniki retro umożliwiają rozwiązanie ogrzewania klasycznych wnętrz, przy użyciu sprawdzonego materiału w niestarzejącym się wzornictwie. Grzejniki Bohemia i Bohemia R stanowią odpowiednie rozwiązanie ogrzewania wnętrz w stylu „retro” lub „industry”. Nadają się do remontu systemów ogrzewania w zabytkowych budynkach. ● Grzejniki Hellas Grzejniki żeliwne Hellas są dobrym rozwiązaniem nie tylko dla zabytkowych budynków, ale również dla przemysłowych pomieszczeń. Będą służyć wiele lat, a ich design w stylu retro jest popularny od wielu pokoleń. Nawet dzisiaj. ● Grzejniki Styl Grzejniki Styl umożliwiają rozwiązanie ogrzewania wnętrz o nowoczesnym wystroju. Ponadto istnieje możliwość zastosowania podłączenia grzejnika Styl od dołu przy zastosowaniu zintegrowanego zaworu termostatycznego. Grzejniki Styl są łatwe w czyszczeniu i dlatego ich eksploatacja jest bardzo higieniczna. ● Grzejniki Kalor Grzejniki Kalor stanowią najbardziej popularny wariant grzejników żeliwnych. Są one standaryzowane, dzięki czemu można je wykorzystywać w starszych systemach grzewczych. Mogą również
www.instalator.pl
nr 32016
Nowy styl produkcji grzejników żeliwnych wraca do pierwotnego wyglądu odlewów. Zwiększenie funkcjonalności i minimalistyczny design doskonale nadają się do nowoczesnych wnętrz i zabytkowych budynków. Klasyczny i oryginalny kształt grzejników pozwala architektom i projektantom wykorzystać je nie tylko jako urządzenia funkcjonalne, ale również jako estetyczne, które mogą wzbogacić charakter i wyjątkowość wnętrz. Wykończenie grzejników dostępne jest w dwóch wersjach: Natur i Patina. Wysoka jakość wykonania bez używania toksycznych materiałów, długa żywotność i klasyczny wygląd sprawiają, że są to nowoczesne, oryginalne i unikalne produkty na rynku. Grzejniki mogą być złożone według pożądanej ilości członów (mocy). Dla większych zamówień VIADRUS jest w stanie produkować grzejniki na zlecenie, np. w innym rodzaju, kształcie czy wypukłości.
ekspert Jacek Orlański VIADRUS a.s. www.viadrus.pl
www.instalator.pl
Jacek Orlański
☎ +48 696 007 646 @ jorlanski@viadrus.cz
9
ABC grzejników
zostać wyposażone w zintegrowany zawór termostatyczny. Klienci mogą zamówić grzejniki z określoną mocą (ilością członów) w różnej kolorystyce. Grzejniki żeliwne Kalor 3 znajdują się w grupie klasycznych grzejników Kalor. Różnią się jednak dopełniającą płytą frontową. Oba typy można łatwo połączyć ze starszymi grzejnikami oraz wyposażyć w zintegrowany termostatyczny zawór z dolnym przyłączeniem wody. Istnieje możliwość zamówienia grzejników z preferowaną mocą (członami) w ostatecznym kolorze lub bezbarwnych. ● Grzejniki Termo Termo jest subtelniejszym wariantem wyposażonym w płytę frontową i z obniżoną pojemnością? wodną ogniw. Istnieje możliwość wyposażenia w zintegrowany termostatyczny zawór z dolnym przyłączeniem wody. Grzejniki można również zamówić według preferowanej mocy (ilość członów) oraz w ostatecznym kolorze lub jako bezbarwne.
ABC Magazynu Instalatora
ABC Magazynu Instalatora
nr 32016
Convector
ABC grzejników
W nowoczesnych wnętrzach z dużymi oknami czy przeszklonymi ścianami warto rozważyć montaż niskich grzejników, które wkomponują się w architekturę wnętrza, zapewniając jednocześnie komfort cieplny w pomieszczeniu. Grzejniki Convector serii PREMIUM mają konstrukcję klasycznego grzejnika konwekcyjnego, z wymiennikiem ciepła umieszczonym w obudowie z blachy aluminiowej. Zastosowane w konstrukcji
grzejników szlachetne materiały, jak aluminium i miedź, zapewniają absolutną odporność urządzeń na korozję, gwarantując wieloletnie bezawaryjne użytkowanie, nawet w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności (baseny, łazienki czy centra SPA). Niskie grzejniki, które swoją konstrukcją zapewniają bezproblemowy montaż w wielu niestandardowych pomieszczeniach, w doskonały i dyskretny sposób dostarczają
ciepło do pomieszczenia, a przy tym są ekonomicznym i estetycznym sposobem ogrzewania dużych przestrzeni. Dzięki swym niewielkim rozmiarom są mało widoczne i nie zajmują wiele miejsca, ale jednocześnie dostarczają odpowiednią ilość ciepła. Grzejniki niskie serii PREMIUM typ 3 i 4 są grzejnikami wolnostojącymi, w wersji bocznozasilanej i dolnozasilanej. Dostępne wysokości to 12, 16, 20 cm, długości od 100 do 295 cm, a ich szerokość wynosi 16 cm. Grzejniki niskie serii PREMIUM typ 4 to modele wolnostojące z podwójnym wymiennikiem, co pozwala na uzyskanie dużych mocy przy niewielkiej wysokości 20, 30, 40 cm. Wszystkie grzejniki malowane są lakierem poliestrowo-epoksydowym, technologią lakierowania proszkowego. Podstawowym kolorem jest biały, na zamówienie dostępne są kolory z palety RAL (ok. 200 kolorów). Grzejniki Convector to produkt polski, posiadający 20-letnią gwarancję. Pozostałe grzejniki w serii PREMIUM z płaskimi powierzchniami zewnętrznymi to świetnie pasujący element do wszelkiego typu pomieszczeń, łączący estetykę i funkcjonalność.
ekspert Magdalena Modzelewska Extreme Sp. z o. o. www.convector.pl
10
Magdalena Modzelewska
☎ 604 168 191 @ handel@convector.pl
www.instalator.pl
ABC Magazynu Instalatora
nr 32016
Purmo uroczystości, ułatwiając serwowanie napojów, przekąsek i deserów. Dostępny jest w 2 wysokościach (940 i 1050 mm) i 3 długościach (720, 920 i 1120 mm). Płyta blatu wszystkich wymienionych modeli Purmo Delta może być wykonana z drewna bukowego, które uniwersalnie harmonizuje ze stylem wnętrza. Grzejniki Delta Column Bench, Delta Column Bench V oraz Delta Bar wyróżniają się wysoką trwałością i zastosowaniem najnowszych rozwiązań technologicznych. Spawane są laserowo, co praktycznie wyklucza możliwość powstawania korozji, ponieważ wykonana tą metodą spoina ma minimalną szerokość i jest jednolita składem chemicznym z materiałem grzejnika. Ich niezwykle pomysłowe oraz praktyczne konstrukcje umożliwiają optymalne wykorzystanie przestrzeni i oryginalne zaaranżowanie pomieszczenia. Projektanci zadbali również o ich wysoki poziom estetyki, czyli ukryte, niewidoczne z zewnątrz podłączenie do instalacji. Grzejniki Purmo Delta urzekają eleganckim wyglądem i inspirują w kierunku kreatywnych poszukiwań aranżacyjnych. Łączą w sobie funkcję źródła ciepła i oryginalnego mebla. To nowoczesne i pomysłowe propozycje dla osób, które pragną nadać wnętrzu wyrazisty charakter i rozplanować przestrzeń w swoim domu w optymalny sposób.
ekspert Robert Skomorowski Rettig Heating Sp. z o.o. www.purmo.pl
www.instalator.pl
Robert Skomorowski
☎ 22 544 10 11 @
Robert.Skomorowski@rettigicc.com
11
ABC grzejników
Grzejnik Purmo Delta nawiązuje swoim designem do klasycznych grzejników żeliwnych, stanowiąc ich nowoczesną wersję. To unikalne połączenie piękna formy, innowacyjności i użyteczności. Grzejnik ten został zaprojektowany w taki sposób, że nie tylko zapewniają komfort cieplny w pomieszczeniu, ale z powodzeniem mogą być również wykorzystane jako funkcjonalny i stylowy mebel. Delta Column Bench to grzejnik dekoracyjny o poziomym układzie kolektorów. Opcjonalnie wyposażany jest w górny blat, dzięki czemu wygląda jak futurystyczna ławka i znajduje zastosowanie jako dodatkowe miejsce do siedzenia. Grzejnik dostępny jest w 4 wysokościach (od 387 do 537 mm) oraz w 5 długościach (od 1535 do 2835 mm). O ile Delta Column Bench z zaokrągloną płytą blatu jest świetnym wyborem dla zwolenników opływowych kształtów, o tyle miłośników kątów prostych z pewnością oczaruje ławeczka Delta Column Bench V. Design tego modelu odznacza się pionowym układem kolektorów oraz pozbawioną wystających krawędzi formą, dzięki czemu pomieszczenie zyskuje na ustawności. Z kolei Delta Bar to wyjątkowe i niezwykle efektowne połączenie grzejnika z bufetem. Górny blat w kształcie elipsy przypomina kontuar w klimatycznym pubie lub przytulnej kawiarni. Doskonale sprawdzi się na każdej
ABC Magazynu Instalatora
nr 32016
Bój z Legionellą
ABC ogrzewania wody
Sławomir Biłozor ● Jakie
choroby może powodować bakteria Legionella? ● Jak zabezpieczyć instalację przed tą bakterią? Bakterie Legionella pneumophila, które są przyczyną chorób: legionistów (legionelozy) i gorączki Pontiac, występują powszechnie w otaczającym nas środowisku wodnym, lub wilgotnym, a szczególnie w strefach przybrzeżnych wód śródlądowych lub morskich, gdzie często dochodzi do eutrofizacji i występują osady denne, a także ameby i pierwotniaki, w których bakterie te się rozmnażają, obecność tych drobnoustrojów odnotowano również w wilgotnej ziemi. Ważnym czynnikiem warunkującym ich występowanie jest temperatura. Bakterie te rozwijają się w temperaturach od 20 do 55°C, natomiast optimum temperatury dla ich rozwoju mieści się w przedziale 35-46°C, sprzyja mu też obecność soli żelaza, Z tego względu warunki sprzyjające ich rozwojowi występują w zbiornikach i instalacjach ciepłej wody,
12
systemach klimatyzacyjnych, aparaturze do terapii balneologicznej, nawilżaczach i innych urządzeniach, w których na wewnętrznych powierzchniach pozostających w kontakcie z wodą może powstawać warstewka biofilmu, tworząca wraz z nagromadzonymi produktami korozji warunki dla ich namnażania. Zakażenie bakteriami z rodzaju Legionella odbywa się przez drogi oddechowe - najczęstszą drogą zakażenia jest wdychanie skażonego aerozolu, niekiedy zakażenie może też mieć miejsce w wyniku zachłyśnięcia się skażoną wodą. Nie stwierdzono natomiast przenoszenia bakterii Legionella z człowieka na człowieka - nie można zarazić się od chorej osoby. Z tego względu urządzeniami sprzyjającymi nie tylko rozwojowi bakterii Legionella, ale będącymi głównymi źródłami zakażeń są prysznice lub perlatory zaworów czerpalnych, wanny z hydromasażem, systemy klimatyzacyjne, nawilżacze, wieże chłodnicze, turbiny dentystyczne, urządzenia stosowane w balneoterapii, inhalatory, a nawet fontanny i spryskiwacze ogrodowe. W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach prowadzone są badania nad występowaniem Legionella pneumophila, którymi objęte są przede wszystkim instalacje ciepłej wody użytkowej i baseny kąpielowe. Wynika z nich m. in. wysoka częstotliwość występowania tego drobnoustroju w tych instalacjach, sięgająca 70%, a nawet 77% badanych obiektów. Podstawowym celem działań mających na celu zmniejszenia zagrożeń wynikających z zakażeniem Legionellą powinno być więc obniżenie liczby pałeczek tej bakterii w sie-
www.instalator.pl
nr 32016
www.instalator.pl
badania wykazały, że najwyższe zagrożenie stanowiły skorodowane instalacje ze stali ocynkowanej. Z kolei należy omówić problematykę niszczenia drobnoustrojów zasiedlających zakażoną instalacje wodociągową. Pałeczki Legionella są stosunkowo odporne na działanie powszechnie stosowanych środków dezynfekcyjnych, takich jak chlor, ozon, promieniowanie UV, a nawet dwutlenek chloru. Z tego względu uznaje się za wystarczające stężenie chloru w wodzie basenów kąpielowych na poziomie 0,3-0,5 mg/l, ale już w basenach z hydromasażem ze względu na podwyższona temperaturę (37°C) i wynikające stąd niebezpieczeństwo zakażeń inhalacyjnych stężenie chloru powinno wynosić 0,7-1,0 mg/l przy czym należy stosować oddzielnie: obieg, uzdatnianie i dezynfekcję. Najbardziej efektywnym sposobem niszczenia pałeczek Legionella jest jednak podwyższenie temperatury wody do 70-80°C przez okres nie krótszy niż 10 minut. Z powyższych informacji wynikają praktyczne wnioski odnośnie projektowania i eksploatacji instalacji, w których z uwagi na ich przeznaczenie istnieje wysokie prawdopodobieństwo rozwoju bakterii Legionella. I tak w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jaki powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie w § 120 zapisano m.in.: ● „W budynkach, z wyjątkiem jednorodzinnych, zagrodowych i rekreacji indywidualnej, w instalacji ciepłej wody powinien być zapewniony stały obieg wody, także na odcinkach przewodów o objętości wewnątrz przewodu powyżej 3 dm3 prowadzących do punktów czerpalnych”. ● „Instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna umożliwiać uzyskanie w punktach czerpalnych wody o temperaturze nie niższej niż 55°C i nie wyższej niż 60°C”.
13
ABC ogrzewania wody
ciach wodociągowych wybranych obiektów użyteczności publicznej, takich jak hotele, sanatoria, ośrodki wypoczynkowe, szpitale oraz w instalacjach ciepłej wody użytkowej wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Wg rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi od 1 stycznia 2008 r. dopuszczalna liczba tych mikroorganizmów w ciepłej wodzie w budynkach zamieszkania zbiorowego i zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej powinna być niższa niż 100 jtk w 100 ml badanej wody (jtk = jednostki tworzące kolonie - w badaniach polegających na posiewie próbek wody na określonej pożywce). Rozporządzenie to stanowi ponadto, że „w zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej na oddziałach, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności, w tym objęci leczeniem immunosupresyjnym, pałeczki Legionella powinny być nieobecne w próbce wody o objętości 1000 ml”. Pozostaje więc problem, jak taki cel osiągnąć? Jako pierwsze należy rozważyć czynniki sprzyjające namnażaniu się tej bakterii wynikające z rodzaju materiałów stosowanych do budowy instalacji wodociągowych. Jak wynika z cytowanej literatury, bakterie te namnażają się intensywnie na materiałach, z których wykonuje się uszczelki, membrany i powłoki, takich, jak lateksy, gumy chlorokauczukowe, masy bitumiczne, zmiękczony PVC, poliamidy, żywice poliestrowe, natomiast zagrożenia takiego nie stwarzają rury wykonane z tworzyw sztucznych (PVC, cPVC, PE, PP, PB), a przede wszystkim z miedzi, której ponadto przypisuje się własności biostatyczne. We wszystkich przypadkach zwraca się uwagę, że istotny wpływ na rozwój bakterii ma tworzący się wewnątrz rur biofilm. Z tego względu najmniejsze zagrożenie stanowią instalacje stosunkowo nowe (do 5 lat); wynika stąd też celowość czyszczenia instalacji starszych. Cytowane
ABC Magazynu Instalatora
ABC Magazynu Instalatora
ABC ogrzewania wody
●
nr 32016
„Instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna umożliwiać przeprowadzanie ciągłej lub okresowej dezynfekcji metodą chemiczną lub fizyczną (w tym okresowe stosowanie dezynfekcji cieplnej), bez obniżania trwałości instalacji i zastosowanych niej wyrobów. Do przeprowadzenia dezynfekcji cieplnej niezbędne jest zapewnienie uzyskania w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 70°C i nie wyższej niż 80°C”. W oparciu o powyższe można sformułować zalecenia eksploatacyjne konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkownikom instalacji ciepłej wody użytkowej, basenów kąpielowych, urządzeń balneoklimatycznych i innych [3]: ● w instalacjach wody zimnej należy utrzymywać temperaturę poniżej 20°C, ● w instalacjach ciepłej wody oraz w wodzie wypływającej z podgrzewacza temperatura wody powinna wynosić 55-60°C, ● do budowy instalacji nie powinno się stosować materiałów sprzyjających namnażaniu się drobnoustrojów, ● unikać tworzenia tzw. ślepych odcinków instalacji i nie dopuszczać do powstawania zastoin, ● w eksploatowanych instalacjach zapobiegać procesom korozji, unikać tworzenia złogów i osadów, a same instalacje jak najczęściej oczyszczać, ● przeprowadzać okresowo dezynfekcje zbiorników i instalacji (termiczną, lub podwyższonymi dawkami dezynfektantów chemicznych), ● konstrukcja perlatorów i główek natrysków powinna nie dopuszczać do tworzenia kropelek mikroaerozoli o średnicy kropel 2,0-5,0 µm. W uzupełnieniu powyższych zaleceń należy zwrócić uwagę czytelnika na załącznik nr 7 do cytowanego rozporządzenia Ministra Zdrowia [6], który szczegółowo określa minimalną częstotliwość pobierania
14
próbek wody ciepłej na badanie obecności bakterii Legionella, pozwala ocenić wielkość skażenia oraz opisuje procedury postępowania w zależności od wyników badania bakteriologicznego. I tak jeśli liczba kolonii w 100 ml wody jest niższa niż 100 ocenia się, że skażenia brak, lub jest znikome, a system jest pod kontrolą i nie wymaga podjęcia specjalnych działań. Przy liczbie kolonii od 100 do 1000 skażenie ocenia się jako średnie i w związku z tym należy dokonać przeglądu technicznego sieci i podjąć działania zmierzające do redukcji liczby bakterii, ewentualnie przeprowadzić dezynfekcję. Liczba kolonii między 103 a 104 wskazuje na wysokie skażenie, w związku z czym woda nie nadaje się do pryszniców i należy przystąpić do działań interwencyjnych z czyszczeniem i dezynfekcją włącznie. Przy liczbie kolonii wyższej niż 104 skażenie ocenia się jako bardzo wysokie, w związku z czym należy dane urządzenie i instalacje wody ciepłej natychmiast wyłączyć z eksploatacji oraz przeprowadzić ich czyszczenie i dezynfekcję. Ponadto w załączniku podano, w jakich sytuacjach postępowanie dezynfekcyjne jest obligatoryjne: ● jeśli instalacja wodociągowa był wyłączona z eksploatacji dłużej niż 1 miesiąc, ● w przypadku wymiany instalacji, lub jej części, ● jeśli z instalacji wodociągowej korzystały osoby, u których wystąpiło podejrzenie, lub stwierdzono zachorowanie na legionelozę. Wdrożenie do praktyki tych wszystkich elementów składających się na przeciwdziałania rozwojowi bakterii Legionella powinno zapewnić bezpieczne korzystanie z instalacji dystrybuujących wodę o podwyższonej temperaturze. dr Sławomir Biłozor
www.instalator.pl
Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: tylko 11 PLN/miesiąc Kliknij po szczegółowe informacje...