Poradnik ABC 3/2017

2017

● Narzędzia ● Jastrychy ● Zawory

termostatyczne ● Rekuperacja ● Kurtyny powietrzne ● Pompy ciepła ● Armatura kanalizacyjna ● Ogrzewanie podłogowe ● Szkolenia

nr 32017

Spis treści Gięcie profesjonalne - 4 Bosch - 7 REMS - 8 PRO-FIT - 10 Jastrych na podłogę - 12 Regulacja temperatury powrotu - 15

Spis treści

Odzysk pożądany - 16 Spawanie MAG - 18 Wilgotność w pomieszczeniu - 20 Kurtyna w górę - 22 Ciepło z pompy - 24 Podłogówka na warstwach - 26 Pod pionami - 28 Oszczędności na armaturze - 31 Studnie w PC - 32

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 35

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 32017

Gięcie profesjonalne

Andrzej Świerszcz

ABC narzędzi

●O

czym trzeba pamiętać przy gięciu rur z Pe-X? ● Jakie narzędzia można stosować do gięcia rur miedzianych? ● Ile wynosi minimalny promień gięcia rur wielowarstwowych?

Podczas wykonywania instalacji wodociągowych i ogrzewczych wewnątrz budynku zawsze istnieje konieczność zmiany kierunku prowadzenia przewodów. O czym należy pamiętać, aby operacja gięcia rur przebiegała w sposób profesjonalny i nie spowodowała w przyszłości awarii?

W przypadku rur stalowych ocynkowanych odbywa się to za pomocą żeliwnych łączników gwintowanych (np. kolan, śrubunków) lub kształtek obejściowych. Rur stalowych ocynkowanych nie należy giąć, gdyż może dojść do uszkodzenia (odspojenia) cynkowej powłoki ochronnej lub pęknięcia przewodu na szwie. Rury stalowe

4

czarne ze szwem można giąć za pomocą giętarek hydraulicznych, zwracając przy tym uwagę, aby szew rury znajdował się w tak zwanej linii obojętnej, czyli powinien być skierowany do dołu lub do góry podczas gięcia. Zapobiegnie to pęknięciu przewodu podczas wyginania.

W przypadku rur wykonanych z polietylenu sieciowanego, w zależności od jego rodzaju, należy pamiętać o kilku zasadach. ● Gięcie rur z Pe-X jednorodnych Zmiana kierunku prowadzenia przewodów z polietylenu sieciowanego PEX wykonywana jest za pomocą łączników dostarczanych przez producenta systemu lub specjalnych blaszanych obejm, w które wciska się przewód rurowy. Obejma ma kształt wygiętej w łuk półłupiny i doskonale utrzymuje przewód pod kątem 90°. Rura wykonana z materiału jednorodnego w całym przekroju jest bardzo sprężysta i wygięcie jej pod kątem prostym wymaga użycia dość dużej siły. Sam przewód będzie miał tendencję powrotu do pierwotnego kształtu. Możliwe jest również gięcie przewodu za pomocą dmuchawy gorącego powietrza.

Uwaga! Nie jest możliwe gięcie rury PE-X z powłoką antydyfuzyjną. Podczas podgrzewania przewodu może dojść do rozwarstwienia się poszczególnych warstw rury, co w konsekwencji doprowadzi do jej trwałego uszkodzenia. Podczas podgrzewania dochodzi do odspojenia się żywicy z alkoholu poliwinylowego (EVOH), która tworzy powłokę zaporową dla tlenu.

www.instalator.pl

nr 32017

www.instalator.pl

nania przewodów, wykonane były z drutu o przekroju okrągłym. Podczas gięcia okrągły kształt tego sprężystego drutu na trwale odciskał się na powierzchni przewodu. W miejscu gięcia rura stawała się nieestetyczna, a jej powierzchnię pokrywały spiralne karby. W przypadku gięcia rury sprężyną wewnętrzną to samo zjawisko występowało wewnątrz przewodu. W ten sposób zwiększała się szorstkość przewodu, a co za tym idzie - wzrastały straty na długości. Nowe sprężyny oferowane przez producentów systemów rurowych wykonane są z drutu o przekroju prostokątnym i podczas gięcia nie pozostawiają śladów na powierzchniach rur.

Sprężyna zabezpiecza rurę przed złamaniem. Jeśli dojdzie do uszkodzenia przewodu podczas gięcia, to uszkodzony odcinek rury wielowarstwowej należy bezwzględnie wymienić. W przypadku zniszczenia rury PE-X jednowarstwowej rurę można naprawić dmuchawą gorącego powietrza. Należy to robić bardzo ostrożnie i powoli. Po podgrzaniu przewodu rura zrobi się przezroczysta w załamanym miejscu. Należy wówczas zaprzestać podgrzewania i pozwolić, aby powoli ostygła.

Po ostygnięciu w miejscu załamania nie będzie żadnego śladu uszkodzenia, a rura będzie posiadała taką samą wytrzymałość jak przed załamaniem. Rury wykonane z PE-X posiadają tzw. ,,efekt pamięci kształtu”. Po podgrzaniu gorącym

5

ABC narzędzi

● Gięcie rur wielowarstwowych z polietylenu sieciowanego PE-X oraz PE-RT i PE-HD Gięcie rur wielowarstwowych wyposażonych we wkładkę aluminiową można przeprowadzić w następujący sposób: - za pomocą specjalnej giętarki ręcznej do rur wielowarstwowych, - za pomocą specjalnych sprężyn do gięcia rur, - rękoma w przypadku niewielkich średnic (16, 18, 20 mm) i niewielkich łuków.

Zmiana kierunku trasy przewodów powyżej 32 mm powinna być wykonywana za pomocą łączników.

Mogą to być łączniki o kącie 90, 45 lub 30°. Większe średnice rur, tj. powyżej 20 mm, podczas gięcia wymagają użycia dość dużej siły.

Prawidłowe (bez załamań) gięcie staje się praktycznie niewykonalne.

Produkowane sprężyny można podzielić na dwa typy: ● do gięcia rur na zewnątrz (sprężyny zewnętrzne nakładane na powierzchnię zewnętrzną przewodu), ● do gięcia rur wewnątrz (sprężyny wkładane do końcówki przewodu rurowego).

Wykonanie łuku lub zmiany kierunku trasy przewodu za pomocą specjalnej sprężyny jest najprostszym i najtańszym sposobem gięcia rury wielowarstwowej.

Zastosowanie takiego rozwiązania do zmiany kierunku prowadzenia rury pozwala zaoszczędzić wielu wydatków. Nie jest wówczas konieczne stosowanie kolanek. Dodatkową zaletą takiego rozwiązania jest brak połączeń przewodu.

Zastosowanie łączników przy zmianie kierunku znacznie zwiększa możliwość przecieku w miejscu połączenia. Pierwsze sprężyny oferowane na rynku (nakładane na powierzchnię rury), służące do wygi-

ABC Magazynu Instalatora

ABC narzędzi

ABC Magazynu Instalatora

nr 32017

powietrzem powracają do pierwotnego przekroju kołowego. Proszę pamiętać, że dotyczy to tylko rur jednorodnych (nie wielowarstwowych).

Uwaga! Minimalny promień gięcia dla rur wielowarstwowych wynosi R > 5 Dz (Dz - średnica zewnętrzna przewodu).

Przy użyciu giętarki mechanicznej dla średnic 14-20 mm promień gięcia R > 3,5 Dz. Przed dokonaniem gięcia należy się jednak skontaktować z producentem rury w celu otrzymania informacji o minimalnym promieniu gięcia w zależności od rodzaju używanych narzędzi do wykonania tej czynności. Pozwoli to uniknąć przykrych niespodzianek oraz utraty gwarancji na wykonaną instalację.

Gięcie za pomocą giętarki ręcznej jest bardzo proste. Przed przystąpieniem do gięcia należy najpierw dobrać odpowiedni łuk z tworzywa sztucznego o odpowiedniej średnicy bruzdy na obwodzie do dymensji przewodu rurowego. Łuki gnące posiadają następujący zakres średnic: 10-14 mm, 12-16 mm, 16-18 mm, 16-20 mm, 20-25 mm oraz 26-32 mm. Na końcach ramion giętarki ustawić (obrotowo) kostki przytrzymujące rurę do odpowiedniej średnicy przewodu. Kwadratowe kostki posiadają cztery zakresy średnic na swoim obwodzie.

Są to: 14, 16, 18-20 oraz 25-32 mm. Zaznaczyć miejsce gięcia na przewodzie rurowym. Włożyć rurę pomiędzy łuk i kostki przytrzymujące, a następnie - naciskając i opuszczając dźwignię giętarki - doprowadzić do jej wygięcia o odpowiednim łuku. Po wykonaniu zmiany kształtu dźwignię należy odciągnąć do dołu, co doprowadzi do zwolnienia zapadki. Następnie trzeba wyjąć wygiętą rurę.

Bardzo ciekawe rozwiązanie konstrukcyjne do gięcia przewodów z polibutylenu opatentowała jedna z firm. Elastyczny łuk zatrzaskowy pozwala dowolnie kształ-

6

tować kierunek zmiany przewodu. Łuk przeznaczony jest do rur o średnicy 15 mm, jednak do jego wnętrza bez problemu można wprowadzić rurę wielowarstwową o średnicy 16 mm. Ściskanie tego elementu zapadkami w kierunku promienia gięcia powoduje zatrzaśnięcie się ząbków. Poprzez skręcenie osiowe elastycznego łuku można rozszczepić jego zapadki i w ten sposób skorygować kąt prowadzenia przewodu.

Częstym błędem popełnianym przez instalatorów jest wyginanie końcówki przewodu pod kątem 90° wraz ze złączką w bruździe ściennej. Są to na przykład podejścia pod grzejniki łazienkowe. Instalator najpierw zaciska złączkę, a następnie - chwytając ją ręką - wygina rurę na bardzo krótkim odcinku. Problem ten dotyczy złączek zaciskowych z pierścieniem przeciętym. W miejscu styku krawędzi zewnętrznej pierścienia zaciskowego z rurą wielowarstwową dochodzi do pocienienia grubości ścianki lub wręcz do jej przecięcia. Przewód rurowy należy najpierw wygiąć, a następnie obciąć do żądanej długości i skalibrować. Dopiero wówczas można założyć złączkę. Nie powinno się instalować złączek na łuku przewodu, tylko na odcinkach prostych.

Większość importerów rur wielowarstwowych sprowadza je w zwojach. Są jednak importerzy, którzy posiadają specjalne urządzenia do prostowania rur wielowarstwowych ze zwojów. Wyprostowanie przewodu o dużej średnicy i nadanie mu przekroju kołowego w palcach jest wręcz niemożliwe. Dopiero przepuszczenie rury przez to urządzenie powoduje, że przewód jest wyprostowany.

Niestety wysoka cena tego typu ,,prostownicy” nie zachęca do jej zakupu.

Andrzej Świerszcz

www.instalator.pl

nr 32017

ABC Magazynu Instalatora

Bosch Nowością oferowaną przez markę Bosch jest najmniejsza w swojej klasie wiertarkowkrętarka oznaczona GSR 12V-15 FC Professional. Współpracuje ona z czterema wymiennymi uchwytami. W jego skład wchodzą: uchwyt z blokadą do końcówek wkręcających, uchwyt wiertarski, uchwyt do wkręcania blisko krawędzi i uchwyt kątowy. Bosch jest jedynym producentem, który umożliwia połączenie uchwytu kątowego z każdym z trzech pozostałych.

ekspert Bosch-Elektronarzędzia Robert Bosch Sp. z o. o. www.bosch-professional.com/pl/pl/

www.instalator.pl

☎ 801 100 900 7

ABC narzędzi

Kompaktowy system 12 V świetnie nadaje się do wykonywania typowych i powtarzalnych zadań, takich jak wkręcanie i odkręcanie wkrętów przy krawędzi lub wiercenie otworów w wąskich niszach. W wersji 12 V zachowano największe zalety systemu Flexiclick: możliwość regulacji położenia wymiennego uchwytu do wkręcania blisko krawędzi i wymiennego uchwytu kątowego bezpośrednio na urządzeniu, bez konieczności ich demontażu.

Wymienny uchwyt do końcówek wkręcających GFA 12-X Professional posiada uchwyt sześciokątny oraz blokadę końcówek.

Blokada zapewnia profesjonalistom wyjątkowo precyzyjną pracę - końcówki wkręcające i wiertła nie mogą przypadkowo wysunąć się z uchwytu. Razem z uchwytem do końcówek wkręcających długość korpusu modelu GSR 12V-15 FC Professional wynosi 159 mm, co stanowi rekord na rynku.

Wymienny uchwyt wiertarski GFA 12-B Professional jest wyposażony w funkcję Auto-Lock i umożliwia stosowanie wierteł o średnicy do 10 mm. Długość wiertarkowkrętarki akumulatorowej z uchwytem wiertarskim wynosi 178 mm, co umożliwia precyzyjną pracę w miejscach trudno dostępnych. Wymienny uchwyt do wkręcania blisko krawędzi GFA 12-E Professional umożliwia dokładną pracę przy krawędzi materiału.

Użytkownik może wkręcać nawet w odległości 12 mm od krawędzi. Uchwyt posiada 16 pozycji roboczych i w celu ich wyregulowania nie trzeba go demontować.

Wymienny uchwyt kątowy GFA 12-W Professional o długości 61 mm to najkrótsze tego typu rozwiązanie na rynku. Dzięki niemu użytkownik może wygodnie i precyzyjnie wkręcać wkręty także tam, gdzie jest mało miejsca. Uchwyt umożliwia wkręcanie pod kątem i można go szybko i łatwo zablokować w jednej z 16 pozycji.

ABC Magazynu Instalatora

nr 32017

ABC narzędzi

REMS W ciągu kilku lat pojawiło się na rynku wiele nowych materiałów instalacyjnych. Oprócz tradycyjnych rur stalowych na rynek weszły rury nierdzewne, miedziane, tworzywa sztuczne wielowarstwowe z całą gamą kształtek instalacyjnych. Nowoczesne, specjalistyczne narzędzia przyspieszają montaż nowoczesnych instalacji sanitarnych miedzianych, stalowych, z tworzyw sztucznych.

Podstawowym narzędziem w pracy instalatora montującego instalacje z rur stalowych do cięcia jest obcinak do rur stalowych REMS RAS St ½-2" i RAS St 1/4-4".

Obcinaki te posiadają kabłąk z kutej stali, stabilne wrzeciono, rolki dociskowe i kółko tnące z hartowanej stali. Zapewnia to szybkie i prostopadłe cięcie rur stalowych. Do gwintowania rur stalowych firma REMS oferuje gwintownice ręczne Eva o zakresie ½-1¼" lub ½-2".

Gwintownica składa się z dźwigni z zapadką oraz szybko wymiennych głowic gwintujących w stabilnej skrzynce metalowej.

Do prac montażowych i remontowych w ofercie firmy REMS jest gwintownica elektryczna Amigo E o zakresie ½-1", mocy 950 W i o wadze 3,5 kg. Umożliwia to pracę w trudno dostępnych ciasnych miejscach. Dostępne są modele: Amigo o zakresie ½-1¼", która posiada napęd o mocy 1200 W i wagę 3,5 kg oraz Amigo 2 o zakresie ½-2", mocy 1700 W i wadze 6,5 kg.

Do wszystkich gwintownic ręcznych i elektrycznych stosowany jest jeden rodzaj szybko wymiennych głowic gwintujących, co

8

umożliwia łatwą obsługę i utrzymanie taniego zaplecza narzędziowego.

W zakresie cięcia stali w ofercie firmy REMS są bagnetowe piły szablaste. Piła szablasta Cat ANC o mocy 1050 W i wadze 3 kg, o zakresie cięcia 160 mm służy do prac montażowych i demontażowych.

Uniwersalne brzeszczoty o zmiennym uzębieniu oraz posuw mimośrodowy zapewniają szybkie cięcie, usuwanie wiórów i długą żywotność brzeszczotów. Tiger ANC to elektryczna piła szablasta z uchwytami prowadzącymi do 6". Uchwyty prowadzące oraz specjalne brzeszczoty gwarantują prostopadłe i szybkie cięcie będące warunkiem koniecznym dalszej prawidłowej obróbki rur.

Do montażu i demontażu instalacji z rur stalowych w ofercie firmy REMS dostępne są klucze instalacyjne Catch ze szczęką typu S wykonane ze stali chromowanadowej o zakresie ½-3". Szczęka typu S gwarantuje 3-punktowe mocowanie materiału. Specjalne hartowanie zapewnia długotrwałą eksploatację.

Do montażu i przeróbek instalacji rur miedzianych oraz z rur wielowarstwowych firma REMS oferuje obcinaki o zakresie 3-120 mm oraz nożyce do 75 mm. Obcinaki 3-16 i 328 mini służą do montażu i demontażu rur w miejscach trudno dostępnych. Obcinaki 3-35 i 3-42 posiadają teleskopowe szybko przestawne wrzeciono w obydwu kierunkach.

Długie prowadzenie wrzeciona i 4 hartowane rolki dociskowe gwarantują dokładne pro-

www.instalator.pl

nr 32017

szczękami zaciskowymi. Cęgi zaciskowe we wszystkich prasach promieniowych mocowane są pewnie dzięki automatycznemu ryglowaniu. Obrotowa przekładnia z zamocowanymi cęgami umożliwia pracę w trudno dostępnych miejscach. Prasy z oznaczeniem ACC posiadają automatyczny ruch powrotny po całkowitym przebiegu procesu zaciskania.

Szybka ładowarka umożliwia krótki czas ładowania akumulatora (1 h). Do pras promieniowyh firma REMS oferuje kompletny asortyment cęgów zaciskowych dla wszystkich powszechnie używanych systemów zaprasowywanych. Cęgi zaciskowe wykonane są z kutej i odpowiednio obrabianej stali specjalnej. Kontury zaciskowe cęgów są specyficzne dla każdego systemu i odpowiadają konturom poszczególnych systemów zaciskowych. Zapewnia to bezproblemową zgodność i pewne zaciskanie.

Do kontroli szczelności instalacji służą pompy REMS Push i elektryczna pompa samozasysająca REMS E Push 2. Obie pompy wyposażone są w węże z przyłączem ½" i manometr. Pompy służą do prób szczelności w zakresie do 6 MPa.

ekspert Krzysztof Bossowski Rems Polska Sp. z o.o. www.rems.de

www.instalator.pl

Krzysztof Bossowski

☎ 61 654 09 00 @ pol@rems.de

9

ABC narzędzi

wadzenie na rurze i zapewniają precyzyjne prostopadłe cięcie. Do wszystkich obcinaków oferowane jest jedno specjalnie hartowane kółko tnące z ciągliwo twardej stali nożowej, zapewniającej długą trwałość. Do prawidłowego funkcjonowania instalacji z rur miedzianych konieczne jest ogratowanie końców rur. W ofercie dostępne są gratowniki uniwersalne z obracającym się w uchwycie ostrzem oraz gratowniki wieloostrzowe wewnętrzno-zewnętrzne w zakresach 3-35, 10-42, 10-54 mm oraz gratownik 10-54 mm przystosowany do napędu elektrycznego.

Gięcie rur miedzianych miękkich oraz twardych po wyżarzeniu i wielowarstwowych zapewnia giętarka Swing oraz Hydro Swing o zakresie 10-32 mm. Stabilna konstrukcja, szybki posuw i ruch powrotny oraz segmenty gnące i poślizgowe wykanane z poliamidu wzmocnionego włóknem szklanym zapewniają szybką pracę.

Do obróbki twardych rur miedzianych, stalowych, nierdzewnych czy rur stabilizowanych mamy w ofercie giętarkę ręczną Sinus o zakresie 10-32 mm oraz giętarkę elektryczną Curvo o zakresie 10-40 mm i kącie gięcia do 180º. W obydwu giętarkach zastosowane są te same segmenty gnące wykonane z łatwo poślizgowego poliamidu wzmocnionego włóknem szklanym.

Do połączeń instalacji nierdzewnych, miedzianych, stalowych cienkościennych, wielowarstwowych czy zaprasowywanych służą prasy promieniowe REMS Power Press, Akku Press, Power Press XL o zakresie do Ø108 mm oraz Mini-Press ACC o zakresie do Ø40 mm posiadająca bardzo lekką i poręczną konstrukcję, o wadze - łącznie z akumulatorem - 2,5 kg i długości 34 cm ze

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 32017

PRO-FIT

ABC narzędzi

●

Otwornice do przejść rurociągów w materiałach budowlanych Podczas wykonywania instalacji wodociągowych, kanalizacyjnych i ogrzewczych zawsze zachodzi konieczność wykonania bruzd oraz otworów w ścianach lub posadzkach.

Każdy większy otwór narusza statykę i wytrzymałość ściany. Im jest on wykonany dokładniej i przy użyciu jednego wiertła lub otwornicy, tym mniejsze niebezpieczeństwo uszkodzenia ściany lub stropu w okolicy wierconego otworu. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu, aby wykonać otwór w ścianie, należało do tego celu użyć przebijaka rurowego lub przecinaka oraz wykonać setki uderzeń młotkiem. To była najcięższa praca fizyczna na budowie, która wymagała dużej sprawności fizycznej oraz zabierała bardzo dużo czasu. Stosowane dzisiaj materiały budowlane, takie jak płyty kartonowo-gipsowe, gipsowo-włókninowe (Fermacel), płyty wiórowe, laminaty, cegła dziurawka, bloczki silikatowe itp. wymagają specjalistycznych narzędzi do wykonania precyzyjnych otworów, o bardzo różnych średnicach, do przewodów rurowych, przejść szpilek montażowych, wyjść pod baterie lub zawory. Montaż spłuczki podtynkowej wraz z trawersami

10

do poręczy dla osób niepełnosprawnych wymaga wywiercenia 14 otworów w płycie kartonowo-gipsowej. Podczas rozprowadzania instalacji elektrycznych również trzeba wykonać dużą ilość otworów. ● Otwornice PRO-FIT® - nowa jakość w technice wiercenia Otwornice PRO-FIT® model MULTI PURPOSE wyposażone są w zęby z węglików spiekanych o dodatnim kącie natarcia. Znajdują zastosowanie przy wykonywaniu otworów (nawet pod kątem) w większości materiałów stosowanych na budowach. W ma-

sywnie wykonanym stalowym korpusie tych narzędzi (grubość ścianki 1,41 mm, grubość denka 5 mm) wycięto duże, odpowiednio wyprofilowane otwory umożliwiające sprawne i szybkie odprowadzanie urobku powstającego podczas wiercenia. Otwornice przeznaczone są do wiercenia bez użycia udaru. Można je zamocować w wiertarkach o napięciu 230 V lub akumulatorowych wyposażonych w tradycyjny uchwyt mocujący (na kluczyk lub samozaciskowy) oraz w urządzenia z uchwytem SDS-plus. Bardzo ważnym elementem w otwornicach jest innowacyjny, a zarazem bardzo prosty w konstrukcji i obsłudze me-

www.instalator.pl

nr 32017

który blokuje proces wiercenia. Aby wykonać tę czynność należy nacisnąć przycisk odblokowujący i przesunąć koronkę na trzpieniu w kierunku uchwytu wiertarskiego, w którym zamocowane jest narzędzie, odsłaniając tym samym krążek urobku. Nie trzeba „wybijać” urobku z otwornicy, co zajmuje dużo czasu i bardzo często prowadzi do zniszczenia jej korpusu lub wiertła prowadzącego. Kolejną konsekwencją systemu Click & Drill jest unikalna na rynku możliwość łatwego, centrycznego rozwiercania (powiększenia średnicy) otworu wykonanego uprzednio jedną z koron. Sześciokątny trzpień umożliwia bowiem montaż na nim co najmniej dwóch otwornic. Pierwsza z nich, czyli ta, którą instalator wykonał za mały otwór, pełni rolę pilota. Zaś drugą, mającą większą średnicę, rozwiercamy centrycznie za wąski otwór.

Czynność ta jest wykonywana bardzo szybko i nie wymaga dodatkowego oprzyrządowania.

Otwornice PRO-FIT® posiadają jeszcze bardzo ciekawą cechę konstrukcyjną. Wiertło prowadzące na stałe jest połączone z 6-kątnym trzpieniem, na którym mocowana jest otwornica. Dzięki temu nie dochodzi do wypadania wiertła prowadzącego podczas cofania koronki. Trzpienie produkowane są w dwóch wersjach: z prowadzącym wiertłem krętym ze stali szybkotnącej (HSS) oraz z wiertłem widiowym. Pierwsze z nich służy do wiercenia w materiałach skrawalnych.

ekspert Robert Malinowski BMF Group sp. z o. o. www.otwornice.pl

www.instalator.pl

Robert Malinowski

☎ 725 635 301 @ rm@otwornice.pl

11

ABC narzędzi

chanizm zamocowania elementu wiercącego na 6-kątnym uchwycie narzędziowym (trzpieniu), który służy do montażu tych narzędzi w wiertarce. Koronki otwornicy posiadają opatentowany adapter Click & Drill ze sprężynowym prostym i niezawodnym mechanizmem blokującym. Wprowadza on siłą sprężyny odpowiednio wyprofilowany wpust do wąskiego nacięcia wykonanego w trzpieniu i automatycznie blokuje koronę (kliknięcie sygnalizuje prawidłowe zamocowanie). W celu jej zdjęcia z trzpienia wystarczy tylko nacisnąć przycisk mechanizmu blokującego, żeby zwolnić go (czyli cofnąć wpust), a następnie zsunąć (zdemontować) koronkę uchwytu. Czynność montażu i demontażu nie wymaga użycia dużej siły i przebiega bardzo szybko. Należy zwrócić uwagę, że zmiana średnicy koronki nie wymaga demontażu trzpienia z wiertarki.

Otwornice montujemy i demontujemy bowiem na trzpieniu zamocowanym wcześniej w uchwycie wiertarskim. W znaczący sposób skraca to czas wymiany koronek. Efektem tak skonstruowanego mocowania otwornic jest łatwe usuwanie z ich wnętrza urobku,

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 32017

Jastrych na podłogę ●

ABC chemii budowlanej

Bartosz Polaczyk ● Jak

dzielimy jastrychy? charakteryzują się wylewki anhydrytowe? ● Jakie są zalety wylewek cementowych?

● Czym

Wylewki, jastrychy - słowa te opisują jeden typ materiałów, produktów do wykonywania podkładu podłogowego.

Jastrychy możemy podzielić, ze względu na rodzaj spoiwa, na cementowe i anhydrytowe (norma PN-EN 13813:2003 „Podkłady podłogowe oraz materiały do ich wykonania.

Materiały. Właściwości i wymagania“ podaje jeszcze inne rodzaje spoiw: magnezjowe i asfaltowe, jednakże nie są one popularne).

Możemy je też podzielić ze względu na pewne właściwości: upłynnione, samopoziomujące (raczej wylewki cienkowarstwowe) czy też nieposiadające tych właściwości (nakładanie i zacieranie ręczne). W zależności od wymagań stawianych podłodze podkład może być wykonany jako:

12

związany z podłożem (stropem lub podłożem betonowym wykonanym na gruncie), ● leżący na warstwie izolacji wodochronnej - tzw. podkład na warstwie rozdzielczej, ● leżący na warstwie izolacji akustycznej lub termicznej - tzw. podkład pływający, ● podkład na ogrzewaniu podłogowym.

Wylewki anhydrytowe to wyroby produkowane na bazie anhydrytu. Minerał ten należy do siarczanów i najbliższy jest mu gips. Jednym słowem - anhydryt to gips bez cząsteczki wody krystalicznej i taka jest też etymologia tego słowa (z greki anhydros znaczy dosłownie „bezwodny”). Anhydryt stosowany jest dość powszechnie w budownictwie, najczęściej pod postacią wylewek samopoziomujących i jastrychów.

Jastrychy anhydrytowe są szczególnie polecane na ogrzewanie podłogowe oraz na podkłady pływające i w tych przypadkach sprawdzają się najlepiej. Najlepiej zdają egzamin w budownictwie mieszkaniowym.

Na popularność tych produktów wpływają ich specyficzne właściwości techniczne. Jastrychy anhydrytowe bardzo szybko wiążą, przez co skraca się czas, po którym możliwe jest uruchomienie ogrzewania podłogowego (dla jastrychów anhydrytowych to min. 7 dni twardnienia, a przy cementowych 21 dni). Krótszy jest też czas od wylania do wykończenia powierzchni, już po 14 dniach możliwe jest przyklejenie płytek. Kolejnym atutem wylewek i jastrychów anhydrytowych jest dużo mniejszy skurcz w porównaniu z cementowymi, dzięki czemu możliwe jest stosowanie większego pola roboczego, bez dylatacji. Oczywiście nie możemy zapo-

www.instalator.pl

nr 32017

www.instalator.pl

specjalnej pielęgnacji, nie trzeba ich zraszać wodą (co byłoby nawet nadgorliwością, bo nie są to produkty wodoodporne). Ważne, aby podczas wiązania i schnięcia nie były narażone na przeciągi i wysoką temperaturę.

Bardzo ważną czynnością, o której nie wszyscy wiedzą, jest starcie mleczka, które powstaje po stwardnieniu anhydrytu.

Powstające mleczko (po stwardnieniu jest to jasny pył) ma niską wytrzymałość i przyczepność, co spowoduje, że każdy klej odspoi się w tym miejscu. Niewątpliwą zaletą jest też mniejszy ciężar w porównaniu z jastrychami cementowymi, co ma znaczenie przy aplikacji na stropach.

Innym typem materiałów są jastrychy cementowe, zwane popularnie wylewkami, choć ich aplikacja z wylewaniem nie ma nic wspólnego. Ze względu na swoją konsystencję (korzystna jest półsucha) jastrychy cementowe najczęściej nakłada się ręcznie i tak samo zaciera. Mechanizacja tych prac jest możliwa tylko przy użyciu mixokreta, czyli agregatu posadzkarskiego (nakładanie), i zacieraczek mechanicznych (wygładzanie powierzchni).

Jastrychy cementowe są zdecydowanie bardziej popularne niż wylewki anhydrytowe ze względu na swoją cenę - nic nie będzie tańsze niż jastrych mieszany z piasku, cementu i plastyfikatora bezpośrednio na budowie. Rozwiązanie takie ma jednak jeden minus - trudno określić wytrzymałość takich podkładów, a zastosowanie nieodpowiedniej jakości kruszywa lub też nieodpowiedniego cementu (cementów jest wiele rodzajów i nie wszystkie nadają się do wykonania podkładu podłogowego) skutkuje niskimi wytrzymałościami, łuszczeniem się wylewki, kruszeniem czy też wydłużonym jej wiązaniem.

Oprócz takich rozwiązań dostępne są także materiały gotowe w workach, jednakże pomimo niewysokiej ceny za 1 wo-

13

ABC chemii budowlanej

minać o tym, że w każdym pomieszczeniu oraz w przejściach między nimi powinny znaleźć się dylatacje obwodowe.

Jastrychy anhydrytowe są zdecydowanie łatwiejsze w aplikacji niż cementowe, ponieważ anhydryt ma właściwości samopoziomujące. Samopoziomowanie następuje po jego zawibrowaniu sztangą, a więc jest zdecydowanie prostsze i szybsze. Oczywiście wibrowanie następuje po jego wylaniu na podłoże. Materiał ten najczęściej wylewa się przy użyciu zwykłego agregatu tynkarskiego. Nie są wymagane agregaty z podwójnym systemem mieszania, tak jak w przypadku niektórych cementowych wylewek samopoziomujących (w ich przypadku bardzo istotne jest dobre rozpuszczenie i wymieszanie składników chemicznych, które mają istotny wpływ na parametry wylewki). Jastrychy anhydrytowe można także wylać ręcznie, jednakże realnie możliwe jest to tylko na niewielkich powierzchniach. Pamiętajmy, że 1 cm jastrychu anhydrytowego to ok. 15-18 kg na 1 m2.

Jeśli przemnożymy to przez ilość centymetrów i m2, to robi się konkretna liczba (dla przykładu 20 m2, 5 cm grubości to ok.

1,5 tony, które czasem trzeba wnieść na 4 piętro). Wylewanie mechaniczne jest w przypadku wylewek anhydrytowych bardzo proste, suchy materiał zostaje wrzucony do agregatu, następnie wymieszany z odpowiednią ilością wody i wylewany na zadaną powierzchnię. Podobnie jest z wylewaniem ręcznym, mieszamy worek z wodą w odpowiedniej proporcji i wylewamy. Pamiętać należy, że wylewka twardnieje po określonym czasie, a prace powinny być prowadzone w sposób ciągły, stąd przy wylewaniu ręcznym należy zabezpieczyć odpowiednią ilość rąk do pracy. Wylewać należy do ustalonego poziomu, ustawionego np. za pomocą poziomnicy laserowej. Wylewki anhydrytowe nie wymagają jakiejś

ABC Magazynu Instalatora

ABC chemii budowlanej

ABC Magazynu Instalatora

nr 32017

rek rozwiązanie to i tak będzie droższe niż mieszanie podkładu podłogowego z cementu i żwiru. Materiały w workach są natomiast niezastąpione zimą, gdy piasek jest zamarznięty, oraz na małych powierzchniach, gdzie nie opłaca się uruchamiać agregatów posadzkarskich. Nie da się ukryć, że mechanizacja robót posadzkarskich na bazie jastrychów cementowych (tak jak i anhydrytowych) jest możliwa tylko na dużych powierzchniach.

Przy jastrychach cementowych zwrócić należy uwagę na jakość, powinny one mieć wytrzymałość minimum 20 MPa na ściskanie, stąd też lepiej używać gotowych mieszanek przygotowanych przez producenta zapraw. Jastrychy cementowe są wodo- i mrozoodporne, dzięki czemu nie ma obaw przy stosowaniu ich w łazienkach (np. gdy ktoś w takim pomieszczeniu „zapomni” o izolacji podpłytkowej).

Z wylewkami cementowymi związane jest ich zbrojenie. Dzięki niemu zwiększamy wytrzymałość jastrychu na zginanie oraz zwiększamy odporność na skurcz, a tym samym uzyskujemy możliwość stosowania większych pól roboczych bez dylatacji.

Przy wykonywaniu jastrychów na początku należy odpowiednio przygotować podłoże, czyli w zależności od rodzaju podkładu podłogowego: ● gdy jest związany z podłożem - oczyścić podłoże, zagruntować zalecanym środkiem gruntującym, ułożyć dylatację przyścienną. ● gdy jest na warstwie rozdzielczej - ułożyć odpowiednią izolację (folię, papę itp.), ułożyć dylatację przyścienną, ● gdy jest na izolacji termicznej - ułożyć odpowiednią izolację termiczną, na nią folię budowlaną, dookoła ułożyć odpowiednią dylatację przyścienną, jeśli istnieje ryzyko zawilgocenia termoizolacji, czynności te należy poprzedzić ułożeniem odpowiedniej izolacji.

14

●

przy ogrzewaniu podłogowym sprawdzić trzeba szczelność instalacji przed wykonaniem podkładu podłogowego.

Skoro mowa o dylatacjach, to bardzo ważne jest, by przenieść istniejące dylatacje konstrukcyjne na warstwy wierzchnie. Wykonywany jastrych należy także podzielić na odpowiednie pola robocze. Podział uzależniony jest od kształtu pomieszczeń, tarasu czy balkonu, rodzaju materiału, czy to jest wewnątrz czy na zewnątrz pomieszczeń, zastosowania odpowiedniego zbrojenia i tego, czy jest tam ogrzewanie podłogowe.

Zwykle jeden bok ma od 4 do 8 m, pole ma powierzchnię od 20 do 40 m2, rozstaw szczelin nie powinien przekraczać 22,5-krotnej szerokości. Gdy nie wykonamy dylatacji, jastrych zdylatuje się sam i niekoniecznie w tych miejscach, które będą do przewidzenia i niekoniecznie w tym czasie, w którym byśmy chcieli. Bardzo często takie niekontrolowane pęknięcia przenoszą się na okładzinę ceramiczną.

Jastrychy cementowe najczęściej układa się pasami, między odpowiednimi prowadnicami, które wyznaczają poziom, grubość i, jeśli jest potrzebny, odpowiedni spadek. Powstałe bruzdy uzupełnia się tym samym materiałem. Jastrychy mają konsystencję półsuchą, po ich wysypaniu na przygotowane podłoże należy go wyrównać i zatrzeć ręcznie lub mechanicznie.

Bardzo istotna, pod względem nabrania odpowiednich parametrów wytrzymałościowych, jest odpowiednia pielęgnacja powierzchni jastrychu poprzez zwilżanie wodą i/lub zastosowanie odpowiednich folii ochronnych, niedopuszczających do zbyt szybkiego wysychania. Zbyt szybkie wysychanie może doprowadzić do tzw. spalenia jastrychu i utraty wytrzymałości.

Bartosz Polaczyk

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 32017

Regulacja temp. powrotu nem jest wyższa niż dla węgla kamiennego). Najczęściej wysokość temperatury powrotu zaleca producent kotła.

Zawory temperaturowe posiadają termostaty ze stałą nastawą temperatury, w momencie zakupu należy zadecydować, jaką jej wartość wybrać. Przykładem tego typu produktów są zawory z serii VTC300 i 500. Wkładki termostatyczne w tych zaworach można wymienić, jednak taki element należy dodatkowo zakupić, co generuje dodatkowe koszty.

Gdy temperatura powrotu do kotła nie jest dokładnie znana lub paliwo w kotle będzie okresowo zmieniane, doskonałym rozwiązaniem jest zastosowanie w instalacji nowego zaworu temperaturowego VTC422.

Umożliwia on płynną zmianę nastawy w dowolnym momencie w zakresie 50-70˚C. W przypadku niewłaściwej nastawy można ją korygować. W momencie zmiany rodzaju paliwa w trakcie sezonu grzewczego łatwo jest zmienić temperaturę powrotu na bardziej do niego dopasowaną.

Jest to także doskonałe rozwiązanie dla instalatorów - jeden zawór do stosowania w wielu rodzajach instalacji. Wartość Kvs zaworu wynosząca 4,5 m3/h pozwala na zastosowanie przy źródłach ciepła o mocy do 30 kW (dla Dt = 15˚C).

Jacek Wesołowski

ekspert Jacek Wesołowski ESBE Hydronic Systems www.esbe.pl

www.instalator.pl

☎ 61 85 44 930 @

jacek.wesolowski@esbe.eu

15

ABC ogrzewania - radzi ESBE

Przy wykonaniu lub modernizacji instalacji grzewczej z kotłem na paliwo stałe warto wydłużyć żywotność oraz ulepszyć sprawność kotła. W tym celu można zastosować termostatyczne zawory zabezpieczające temperaturę powrotu do kotła (zawory temperaturowe).

Tego rodzaju armatura jest dobrze znana instalatorom, a inwestorzy mają coraz większą świadomość korzyści płynących z takiego rozwiązania. Pojawiającym się problemem jest podjęcie decyzji, jaką temperaturę powrotu powinien zapewnić zawór. Wartość ta zależy od konstrukcji kotła i rodzaju paliwa używanego do spalania (np. zalecana temperatura powrotu w przypadku opalania drew-

ABC Magazynu Instalatora

nr 32017

Odzysk pożądany

Arkadiusz Kaliszczuk

ABC wentylacji

● Dlaczego

warto zdecydować się na system wentylacyjny z odzyskiem ciepła?

W dobie wyścigu za coraz lepszymi parametrami materiałów izolacyjnych, wydajniejszymi i bardziej energooszczędnymi systemami ogrzewania nie bez znaczenia pozostaje kwestia wentylacji jako potencjalnego czynnika pogarszającego bilans energetyczny budynku. Czy aby na pewno wentylacja musi być elementem wpływającym na podwyższenie kosztów eksploatacji budynku?

Do 1992 roku powszechnie stosowano w budownictwie wentylację pasywną, zwaną również grawitacyjną. Była ona niejako dostosowana do ówczesnych standardów budownictwa, gdyż ważnym elementem tego systemu były nieszczelności stolarki okiennej i drzwiowej. Jednak wkrótce na rynku zaczęły dominować projekty oparte na dobrych parametrach izolacyjnych i pojawił się problem - wentylacja grawitacyjna całkowicie nie sprawdziła się jako system gazowej wymiany budynku. Wyjaśnienie jest niezmiernie proste - przy szczelnych oknach i drzwiach w pomieszczeniu tworzyło się podciśnienie unie-

16

możliwiające grawitacyjną wentylację. Remedium na te kłopoty była wentylacja wymuszona, zwana również mechaniczną, ale i to rozwiązanie miało pewien haczyk - duże straty ciepła na wentylację. Okazało się szybko, że można te straty bardzo ograniczyć, stosując wentylację z odzyskiem ciepła.

Wentylacja jest konieczna we wszystkich rodzajach budynków, jednak rekuperacja ma sens, jeśli budynek ma małe potrzeby cieplne - zastosowanie rozwiązań zmniejszających straty energii będzie wprost przekładać się na oszczędności eksploatacyjne. Centralna wentylacja z odzyskiem ciepła staje się standardem budynków dobrze izolowanych i domów pasywnych. Istnieje możliwość wyposażenia w ten system budynków o gorszych parametrach cieplnych, jednak równocześnie należy przeprowadzić ich termomodernizację.

Wiąże się to z reguły z dodatkowymi działaniami polegającymi na zaślepieniu istniejącego systemu wentylacji grawitacyjnej i instalacji kanałów nawiewno-wyciągowych nowego systemu.

Decydując się na wentylację z odzyskiem ciepła, automatycznie możemy zmniejszyć moc urządzeń grzejnych, co odbije się korzystnie nie tylko na kosztach działania ogrzewania, ale również na kosztach ich zakupu.

Aby system wentylacji z odzyskiem ciepła spełniał swoje zadanie, musi być poprawnie dobrany. Centrala wentylacyjna musi zapewnić w ciągu godziny pełną wymianę powietrza w całym domu. Stąd podstawowym parametrem, jaki należy uwzględnić podczas wyboru jednostki centralnej, jest wydajność. Drugim parametrem, na który zwykle zwraca się baczną uwagę, jest sprawność centrali wen-

www.instalator.pl

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: tylko 11 PLN/miesiąc Kliknij po szczegółowe informacje...