Poradnik ABC 9/2014

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 1

2014

● Filtry ● Piaskowniki ● Pelet ● Przegląd ● Złączki ● Kalibratory ●

kotła ● Kominy Zawory ● Szkolenia

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 2

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 3

nr 92014

Spis treści Pewna ochrona - 4 ESBE - 7 Flamco - 8 Reflex - 9 Kessel - 10 Dobry komin - 12

Spis treści

Ciepło z gruntu - 13 ECL Portal Danfoss - 14 Zaprasowywane złącza - 16 Grawitacja w kamienicy - 18 Pomiar w sieci - 20 Biociepło - 22 Kalibracja PE-RT - 24 Zgrzewanie doczołowe - 26 Sezon na kotły - 28 Piaskownik w oczyszczalni - 30 Filtry w instalacji - 32

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 35

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 4

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

Pewna ochrona

ABC bezpiecznej instalacji

Grze gorz Oj czyk ●W

jaki sposób chroni się kotły przed zbyt niską temperaturą powrotu? ● Jak działa zawór trójdrogowy? ● Jakie są jego zalety?

Tra dy cyj ne ko tły ga zo we, ole jo we oraz stałopalne prawie zawsze wymagają ochrony przed zbyt niską temperaturą czynnika wpływającego do kotła, tzw. ochrony przed zimnym powrotem. Zbyt niska temperatura czynnika powracającego do kotła może spowodować niszczenie jego elementów wewnętrznych po stronie spalin, wywołane niepożądanym wykropleniem pary ze spalin oraz absorpcją tlenków siarki i azotu w skroplinach. Zaabsorbowane tlenki w skroplinach powodują, iż skropliny mają odczyn kwaśny, co przyspiesza procesy korozji wymiennika ciepła w kotle. W przypadku kotłów stałopalnych skropliny powodują zaszlamowanie wymienni-

4

ka za sprawą frakcji stałej w spalinach.

Takiego zabezpieczenia nie wymagają jedynie kotły kondensacyjne, gdzie pożądana jest możliwie niska temperatura czynnika powracającego do kotła dla umożliwienia wykroplenia pary wodnej w spalinach. Kotły te posiadają specjalną konstrukcję oraz materiały odporne na działanie kondensatu. W przypadku tradycyjnych kotłów gazowych, olejowych oraz kotłów na biomasę o średniej i dużej mocy zabezpieczenie to realizowane jest na poziomie automatyki kotła. Najczęściej jest to odpowiednie sterowanie za wo ra mi trój dro go wy mi obie gów grzewczych, zaworem czterodrogowym pomiędzy kotłem i rozdzielaczem lub poprzez włączanie i wyłączanie dodatkowej pompy łączącej zasilanie z powrotem w kotle. Są oczywiście także inne rozwiązania, gdy wykorzystuje się np. specjalny obieg cyrkulacyjny z pompą bezpośrednio przy kotle. W przypadku prostych kotłów starego typu małej i średniej mocy, w szczególności kotłów stałopalnych, takie rozwiązanie tech-

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 5

nr 92014

j...

więce

www.instalator.pl

Gdy temperatura po zmieszaniu obu czynników jest zbyt niska, wówczas element termostatyczny poprzez kurczenie się otwiera drogę dla czynnika gorącego z zasilania kotła lub, gdy jest zbyt wysoka, przez rozszerzanie się otwiera drogę dla czynnika z powrotu instalacji, ograniczając napływ gorącego czynnika.

Można wyróżnić kilka stanów pracy.

Pierwszy stan (rys. 1) występuje, gdy kocioł jest zimny (np. podczas jego uruchamiania). Wówczas całość czynnika omywającego element termostatyczny pochodzi z zasilania kotła, króciec B. Taka sytuacja trwa do momentu, aż temperatura za zaworem nie przekroczy za da nej tem pe ra tu ry. Dla uła twie nia przyjmijmy, iż zadana temperatura wynosi 61°C - jak dla kotła opalanego peletami drzewnymi lub zrębką.

Drugi stan (rys. 2) występuje, gdy temperatura za zaworem przekroczy zadaną temperaturę 61°C. Wówczas następuje częściowe podbieranie czynnika z powrotu instalacji, króciec A. Ilość czynnika pobranego z powrotu instalacji jest taka, aby zrekompensować nadwyżkę temperatury zasilania kotła ponad temperaturę 61°C. W efekcie powoduje to, iż temperatura czynnika powracającego do kotła wynosi nieco ponad 61°C. Jest to normalny stan pracy instalacji.

5

ABC bezpiecznej instalacji

nicznie jest poprawne, ale nie zawsze uzasadnione ekonomicznie.

Producenci armatury w takich przypadkach (schemat) proponują rozwiązanie z zaworami trójdrogowymi mieszającymi proporcjonalnymi bezpośredniego działania, gdzie element regulacyjny zabudowany jest bezpośrednio w zaworze typu Teplomix. Wewnątrz zabudowany jest element termostatyczny realizujący funkcję regulacji termostatycznej czynnika wypływającego z zaworu. Element regulacyjny znajduje się w strumieniu czynnika grzewczego. Czynnik grzewczy, który omywa element termostatyczny jest mieszaniną czynnika powracającego z instalacji o niskiej temperaturze oraz zasilania z kotła o wysokiej temperaturze. Ich wzajemna proporcja jest ustalana przez element termostatyczny w zależności od temperatury obu strumieni po zmieszaniu w taki sposób, aby temperatura czynnika wychodzącego z zaworu i wchodzącego do kotła nie była mniejsza niż około 45-60°C. Temperatura czynnika grzewczego po zmieszaniu, wychodzącego z zaworu trójdrogowego, musi być dopasowana do rodzaju spalanego paliwa. Inna będzie dla kotła stałopalnego na węgiel, inna dla kotła stałopalnego na biopaliwa, a także dla kotłów gazowych czy olejowych.

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 6

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

ABC bezpiecznej instalacji

Sche mat. Za bez pie cze nie ty po we go ko tła sta ło pal ne go na wę giel.

Trzeci stan (rys. 3) występuje, gdy tem pe ra tu ra za za wo rem prze kro czy 63°C. Wówczas element termostatyczny zamknie przepływ czynnika grzewczego z zasilania kotła, króciec B, otwierając w pełni przepływ z powrotu instalacji, króciec A. Taki stan występuje, gdy kocioł pracuje z dużą wydajnością lub gdy moc kotła jest większa niż realne zapotrzebowanie na strumień ciepła instalacji.

Korpusy zaworów trójdrogowych mieszających bezpośredniego działania wykonywane są najczęściej jako odlewy z mosiądzu lub brązu. Element termostatyczny zabudowany wewnątrz posiada fabrycznie ustawioną temperaturę pracy. Przyłącza posiadają uszczelnienie płaskie lub uszczelnienia na gwincie stożkowym.

Zawory trójdrogowe mieszające wykonywane są w różnych wariantach. Jeden

Przykładowe parametry pracy zaworów trójdrogowych, które można spotkać na rynku.

6

z wariantów może posiadać stałe minimalne połączenie zasilania z powrotem (minimalny „by-pass”). Zawory trójdrogowe ze stałym „by-passem” przeznaczone są do instalacji rozległych z dużą ilością zładu lub zasilających zasobniki c.w.u. o dużej pojemności.

Można także spotkać rozwiązanie zaworów trójdrogowych ze szczelnym rozdzieleniem strumieni, gdzie nie występuje „by-pass”. Zawory trójdrogowe bez stałego „by-passa” przeznaczone są do instalacji z małą ilością zładu.

Często zawory mieszające mogą pracować z dodatkami przeciwzamarzającymi na bazie wodnego roztworu glikolu etylenowego lub propylenowego, którego zawartość nie powinna przekraczać 45% objętości. Na korpusie zaworów trój dro go wych kie run ki prze pły wu czyn ni ka grzew cze go ozna czo ne są strzałkami dla uniemożliwienia błędnego wpięcia w system hydrauliczny.

W przypadku wybranych producentów zaworów trójdrogowych istnieje możliwość dozbrojenia ich w dodatkowe wyposażenie, np. w miejsce zaślepki można zabudować zawór spustowy, co umożliwia opróżnienie lub napełnienie instalacji.

Zaletami zaworów trójdrogowych bezpośredniego działania z wbudowanym ele men tem re gu la cji ter mo sta tycz nej bezpośrednio w zaworze z zadaną nastawą są prostota rozwiązań, łatwy montaż, brak konieczności zasilania elektrycznego, minimalna ilość elementów (właściwie tylko jeden), wysoka niezawodność.

Ponadto powyższe zawory nie wymagają konserwacji, regulacji oraz dozoru. Nie bez znaczenia jest niski koszt rozwiązania przy spełnieniu wszystkich wymagań producentów kotłów.

Grze gorz Oj czyk

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 7

nr 92014

ABC Magazynu Instalatora

ESBE Grupa pompowa GRA100 jest wyposażona w zawory odcinające z termometrami oraz pompę firmy Wilo Yonos PARA RS25/6 RKA M. GRA100 posiada izolację termiczną elementów hydraulicznych, którą podzielono na sekcje. Oznacza to, że elementy elektryczne znajdują się poza izolacją oraz istnieje możliwość zdjęcia tylko części izolacji uzyskując dostęp do najważniejszych elementów hydraulicznych grupy. GRA100 wyposażono również w siłownik elektryczny.

Sercem grupy pompowej GRA100 jest trójdro-

Krzysz tof Ka myc ki

ekspert Krzysztof Kamycki ESBE Hydronic Systems www.esbe.pl

www.instalator.pl

☎ 61 85 44 930 @

krzysztof.kamycki@esbe.eu

7

ABC bezpiecznej instalacji

gowy, obrotowy zawór mieszający serii VRG430 o progresywnej charakterystyce.

Na rysunku przedstawiono charakterystykę zaworu VRG430. Analizując wykres po prawej stronie, możemy odczytać dla przepływu 1 m3/h stopień otwarcia zaworu o kvs = 4 (druga czerwona linia liczona od dołu wykresu), który wynosi ok. 22%. Dla tego samego przepływu stopień otwarcia zaworu VRG430 wynosi ok. 40% (zawór posiada kvs = 8). Odczytując

tym razem wartość przepływu dla 20% otwarcia tych dwóch zaworów, otrzymujemy następujące wielkości: dla zaworu VRG430 jest to ok. 0,3 m3/h, a dla zaworu VRG130 o kvs = 4 jest to 0,8 m3/h. Co oznacza więc charakterystyka progresywna w praktyce? Zawór z charakterystyką progresywną działa płynniej, a co za tym idzie - jego dokładność regulacji jest wyższa w stosunku do standardowych zaworów (uniknięcie wahadłowej pracy zaworu). Zawór progresywny znacznie trudniej przewymiarować, a więc jeśli zastosujemy zbyt duży zawór, mimo wszystko jego jakość pracy będzie wyższa w stosunku do innych zaworów obrotowych.

Zastosowanie zaworu progresywnego VRG430 w grupie pompowej GRA100 wyróżnia ją spośród innych produktów tego typu dostępnych na rynku. Dzięki unikalnej charakterystyce zaworu obrotowego grupa pompowa GRA100 może z powodzeniem pracować w instalacjach do mocy grzewczej równej 60 kW (V = 2,6 m3/h, Dt = 20 K, Dpinst. = 15 kPa), zachowując wysoką precyzję regulacji temperatury czynnika grzewczego.

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 8

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

ABC bezpiecznych instalacji

Flamco Bezpieczna instalacja to taka, która dzięki niezawodnemu funkcjonowaniu całego skomplikowanego systemu daje pewność eksploatacji, zapewniając oprócz pożądanego komfortu również ochronę przed groźnymi i kosztownymi następstwami poważnych awarii.

Takim dyskretnym strażnikiem instalacji jest z całą pewnością nowy produkt Flamco: sprzęgło hydrauliczne Flexbalance EcoPlus C, wyposażono je bowiem w efektywne funkcje odpowietrzania i wychwytywania zanieczyszczeń. Oprócz podstawowych funkcji, to jest separacji obiegów ze szczególnie wysokosprawnym w tej konstrukcji przekazywaniem ciepła, sprzęgło to gwarantuje również utrzymanie zładu we właściwym stanie. Obecne w zładzie gazy wywołujące korozję wymiennika ciepła i innych elementów instalacji oraz powodujące uszkodzenia, a nawet zatrzymanie pracy ruchomych i często kosztownych podzespołów zanieczyszczenia, są w dogodnym miejscu wychwytywane i w prosty sposób usuwane z instalacji. Przewody króćców zasilania i powrotu wewnątrz korpusu Flexbalance EcoPlus C to półotwarte przewody rurowe. Zapewniają one utrzymanie w równowadze przepływów górnego zasilania i dolnego powrotu, podczas gdy straty termicz-

ne są minimalizowane (brak podnoszenia temperatury powrotu do kotła). Stanowi to odpowiedź na zagadkę doskonałej wydajności - wymiana ciepła pomiędzy strumieniami cieczy ograniczona jest do minimum. Ponadto innowacyjne rozwiązania konstrukcyjne przekładają się na szczególnie niskie opory przepływu.

Cechy Flexbalance EcoPlus C: ● zintegrowana separacja powietrza i zanieczyszczeń, ● dzięki wspieraniu kondensacji - idealne dla współpracy z kotłem kondensacyjnym, ● sku tecz nie do pa so wa na izolacja eliminująca niepotrzebne straty energii, ● znacznie podwyższona ogólna sprawność systemu z kotłem kondensacyjnym lub pompą ciepła, niemożliwa do osiągnięcia przy klasycznej konstrukcji sprzęgła, ● kompaktowe wymiary, ● obsługiwana moc aż do 200 kW/przepływ maks. 9,5 m3/h, ● rozmiary przyłączy od 1 do 2'', ● maksymalne ciśnienie robocze aż 10 barów, ● praca z roztworami glikolu (max. 50%), ● efektywność wymiany ciepła ponad 99% (zdecydowany lider na rynku).

Ro bert Ma ła czek

ekspert Robert Małaczek Flamco Sp. z o.o. www.flamco.pl

8

☎ 61 656 59 55 @

robert.malaczek@flamco.pl

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 9

nr 92014

ABC Magazynu Instalatora

Reflex Bezpieczna instalacja to instalacja właściwie zaprojektowana, wykonana zgodnie z przepisami, ale także taka, która pracuje stabilnie i wydajnie, nie narażając użytkownika na zbędne koszty i konieczność częstych prac konserwacyjnych. Firma Reflex ma w swej ofercie szereg rozwiązań zapewniających bezpieczną pracę instalacji. Przykładem są separatory mikropęcherzy powietrza i zanieczyszczeń Exvoid, Exdirt i Extwin oraz przeponowe

naczynia wzbiorcze, np. Reflex N, NG i S. Nasze produkty występują w wielu wariantach dopasowanych do typu instalacji.

Zgodnie z obowiązującą normą, urządzeniem, bez którego zamknięta instalacja nie może funkcjonować prawidłowo, jest na-

Woj ciech Ru ta

ekspert Wojciech Ruta Reflex-POLSKA Sp. z o.o. www.reflex.pl

www.instalator.pl

☎ 61 653 14 05 @ technika@reflex.pl

9

ABC bezpiecznej instalacji

Schemat montażu naczynia wzbiorczego Reflex NG i sepratora Exvoid.

czynie wzbiorcze, które spełnia trzy funkcje: utrzymywanie ciśnienia w każdym miejscu instalacji w dopuszczalnych granicach, kompensacja wahań objętości wody powstających na skutek zmian temperatury oraz uzupełnianie możliwych niewielkich ubytków wody w instalacji poprzez zapewnienie minimalnej rezerwy wody. Wystarczy, że jedna z tych funkcji nie jest realizowana właściwie, a zakłócenia pojawiają się w eksploatacji całej instalacji, powodując szybsze jej zużycie i konieczność ciągłego uzupełniania wody.

Ale nie tylko naczynie wzbiorcze gwarantuje sprawną pracę instalacji. Ponieważ pojawiające się w instalacji zanieczyszczenia i przenikające do niej gazy obniżają jej żywotność, korzystnym rozwiązaniem jest montaż na głównym przewodzie instalacji separatora mikropęcherzy powietrza i osadów. Zwiększenie przekroju poprzecznego w korpusie separatora w stosunku do przekroju przyłączy powoduje zmniejszenie prędkości przepływu czynnika. Skutkiem jest wytrącanie mikropęcherzy powietrza i zanieczyszczeń stałych. Efekt separacji jest wzmocniony przez specjalną drucianą siatkę. Instalacja pozbawiona powietrza i zanieczyszczeń pracuje wydajniej i stabilniej, a zainstalowana armatura nie jest narażona na uszkodzenia.

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 10

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

ABC bezpiecznej instalacji

Kessel Wybór właściwego zaworu zwrotnego zależy od wielu czynników, wśród których warto wymienić cechy obiektu odwadnianego, usytuowanie kanału oraz obowiązujące normy i przepisy.

Najważniejsze w wyborze właściwego urządzenia przeciwzalewowego jest jednak rozróżnienie ścieków, które będą przez to urządzenie przepływać. W przypadku przewodów, które odprowadzają ścieki zawierające fekalia (z toalet, pisuarów), zaleca się stosowanie automatycznych zaworów zwrotnych, np. Staufix FKA. W tego typu urządzeniach w normalnym trybie klapy zwrotne są zawsze otwarte, dzięki czemu ścieki mogą swobodnie przepływać przez urządzenie. W momencie wystąpienia przepływu zwrotnego klapy zamykają się za pomocą siłownika sterowanego sondą umieszczoną w kanale.

Dzięki temu praktycznie nie ma możliwości przyblokowania klapki przez zanieczyszczenia znajdujące się w ściekach. Tylko tego typu urządzenia gwarantują 100% bezpieczeństwo i ochronę przed zalaniem.

Często zdarza się jednak, że ze względu na niską cenę na przewodach odprowadzających ścieki z toalet montuje się zwykłe mechaniczne zasuwy burzowe ze swobodnie

10

zawieszonymi klapami. Jest to postępowanie ryzykowne, które nie gwarantuje skutecznej ochrony. Przez zasuwy burzowe powinna przepływać wyłącznie woda deszczowa i ścieki bez fekaliów (z pralek, umywalek, wanien itp.).

Swobodnie zawieszona klapka stanowi przeszkodę dla ścieków fekalnych, a przyblokowana klapka w momencie cofki nie ochroni piwnic przed zalaniem. Montując zasuwę burzową na przewodach odprowadzających ścieki fekalne, należy liczyć się z obowiązkiem jej regularnego czyszczenia.

Warto zdawać sobie sprawę, że koszty poniesione w wyniku ewentualnego zalania są dużo wyższe niż jednorazowy zakup automatycznego zaworu zwrotnego.

Wśród wielu urządzeń przeciwzalewowych całkowicie spokojny sen może nam zapewnić wyłącznie urządzenie zasilane energią zewnętrzną. Przykładem tego typu urządzenia jest automatyczny zawór zwrotny Staufix FKA występujący w średnicach DN100/150/200 oraz dwóch możliwych wariantach zabudowy: w płycie podłogowej oraz na swobodnym przewodzie kanalizacyjnym. Urządzenie posiada dwie otwarte klapy zwrotne (gwarancja swobodnego odpływu ścieków), które zamykają się i blokują automatycznie w momencie wystąpienia cofki.

Przepływ zwrotny zostaje rozpoznany przez sondę, w momencie 80% wypełnienia kanału.

Informacja o wystąpieniu przepływu zwrotnego zgłaszana jest za pomocą alarmu na szafce sterowniczej, którą należy umieścić w łatwo dostępnym miejscu, suchym i nienarażonym na działanie mrozów. Po ustąpieniu cofki następuje automatyczne podniesienie się klapy.

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 11

nr 92014

który odwadniane są wyłącznie przybory zagrożone przepływem zwrotnym, jest zabezpieczony przez ten zawór zwrotny. Studzienka przyłączeniowa z polietylenu posiada możliwość podłączenia dodatkowych dopływów, które nie prowadzą przez zawór zwrotny. Do nich przyłączane są przewody, które odwadniają miejsca odpływu niezagrożone przepływem zwrotnym. Umiejscowione w studzience urządzenia pracują cicho, umożliwiają dostęp w celu wykonania prac konserwacyjnych. Zaletą takiego rozwiązania jest również uzyskanie dodatkowej powierzchni użytkowej w piwnicy.

Najczęściej występującym błędem jest montaż zaworu zwrotnego na przewodzie odprowadzającym ścieki z całego budynku także z wyższych pięter. W efekcie każde skorzystanie z przyborów sanitarnych znajdujących się na wyższych kondygnacjach może, w sytuacji przepływu zwrotnego, doprowadzić do samoistnego zalania niższych pomieszczeń. Dzieje się tak, ponieważ odpływ z budynku jest w tym czasie całkowicie odcięty. Jedynym właściwym rozwiązaniem jest zainstalowanie urządzenia przeciwzalewowego na przewodzie, który odprowadza ścieki tylko z piwnicy. Odpływy z wyższych kondygnacji powinny być włączone w dalszej części instalacji. Poza odpowiednim doborem urządzenia oraz jego właściwym montażem ważnym elementem eksploatacji jest przeprowadzanie regularnych prac konserwacyjnych i inspekcji. Należy przy tym przestrzegać zasad podanych przez producenta.

An na Sto chaj

ekspert Anna Stochaj Kessel Sp. z o. o. www.kessel.pl

www.instalator.pl

☎ 71 774 67 60 @ kessel@kessel.pl

11

ABC bezpiecznej instalacji

Kolejnym przykładem urządzenia przeznaczonego do ścieków zawierających fekalia może być zawór z pompą Pumpfix F. Zaletą tego rozwiązania jest możliwość korzystania z przyborów sanitarnych, także w sytuacji przeciążenia kanalizacji, a więc podczas występowania cofki. Posiada on jedną klapę otwartą. W momencie wystąpienia cofki klapa zamyka się i nie dopuszcza do przedostania się ścieków do wewnątrz budynku. Jeśli jednak przy zamkniętej klapie napływają ścieki, wówczas po osiągnięciu określonego poziomu za pomocą sondy włącza się pompa, która zasysa ścieki, rozdrabnia elementy stałe i niezawodnie tłoczy je w kierunku przeciwnym do przepływu zwrotnego. W wersji do zabudowy w podłodze urządzenie posiada pokrywę ze zintegrowaną funkcją wpustu, która gwarantuje nieprzerywane odwadnianie, także w przypadku zalania, np. przez okienko piwniczne. Należy jednak pamiętać, że takie urządzenie nie zastępuje przepompowni i można je stosować tylko przy kanalizacji grawitacyjnej.

Oba zawory są wyposażone w gotową do podłączenia szafkę sterowniczą z wyświetlaczem stanu i wskazówkami konserwacyjnymi oraz opcją podłączenia do urządzeń centralnego sterowania budynkiem. Gotowa do podłączenia szafka umożliwia montaż bez udziału wykwalifikowanego elektryka.

Zawory zwrotne nie muszą być wyłącznie montowane wewnątrz budynków. Ciekawym rozwiązaniem jest montaż zaworów w studzienkach przyłączeniowych na zewnątrz budynków. Przewód zbiorczy, przez

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 12

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

ABC systemów odprowadzania spalin

Dobry komin

Ma riusz Kie dos ● Na

jakie podstawowe cechy kominów należy zwracać uwagę przy ich doborze?

Podstawowymi cechami kominów (ale nie jedynymi), na jakie zwraca się uwagę we wstępnym doborze, jest ognioodporność i kwasoodporność. Wiąże się to na ogół z wyborem odpowiedniego typu komina dla kotłów na różne paliwa. W przypadku kotłów na paliwa stałe wybiera się kominy odporne na pożar sadzy i dopuszczone do pracy w wysokich temperaturach spalin. W przypadku kotłów na gaz lub olej nie jest istotna odporność komina na pożar sadzy, ale bardzo ważne jest dopuszczenie do pracy w warunkach wilgotnych (odporność komina na wilgoć i/lub korozyjne związki spalin). Dodatkowo zwrócić też trzeba uwagę na to, czy kocioł wymaga od komina dopuszczenia do pracy w nadciśnieniu oraz dostarczenia powietrza do spalin (w takim przypadku wybór ukierunkowuje się na kominy powietrzno-spalinowe).

Jeśli chodzi o materiały stosowane do budowy kominów, to rynek w praktyce zdominowany jest przez dwa rodzaje mate-

12

riałów: stal i ceramikę. Z uwagi na trwałość materiałową i zdecydowanie wolniejsze reakcje chemiczne w jakie wchodzą kominy ze składnikami spalin, lepsze są kominy ze współczesnej ceramiki. Jednak tam, gdzie wymagana będzie „elastyczność” komina lub mały ciężar (remont w budynku istniejącym), bardzo często nie do zastąpienia są kominy produkowane ze stali. Kominy ceramiczne praktycznie zawsze występują w obudowie (producenci systemowych kominów stosują w tym celu najczęściej pustaki z betonu lekkiego). Kominy stalowe występują w wersji dwupłaszczowej (kominy te nie wymagają dodatkowego obmurowania) lub jako tzw. wkłady, które należy obmurować (najczęściej cegłą).

Ma riusz Kie dos Fot. Schiedel Sp. z o.o.

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 13

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

Ciepło z gruntu rzyści związane ze zmniejszeniem pobieranej przez sprężarkę energii elektrycznej, automatycznie zwiększające COP. Dalej, w przypadku pompy modulowanej, każdorazowe załączenie sprężarki jest bardzo łagodne, co przekłada się na dłuższą żywotność sprężarki i pozostałych elementów urządzenia. Wyniki, nie tylko laboratoryjne, pokazują, że możemy zaoszczędzić w ten sposób nawet 20% energii.

Bardzo istotną sprawą, na którą zwracają uwagę użytkownicy, jest głośność urządzenia. W tym przypadku pompa ciepła z modulacją również nie ma sobie równych. Mogę spokojnie powiedzieć, że jest to praca ekstremalnie cicha.

Podczas pracy ze zmienną wydajnością i różną mocą w zależności od zapotrzebowania na ciepło w budynku nie potrzebujemy także eksploatować dolnego źródła w 100%. Pompa dolnego źródła dostosowuje odpowiedni przepływ oraz optymalną ΔT. Efekt - temperatura dolnego źródła jest zawsze na wyższym poziomie niż w przypadku tradycyjnego rozwiązania.

Modulowaną pompę ciepła możemy odznaczyć najwyższą klasą efektywności energetycznej.

Kon rad Ujej ski

ekspert Konrad Ujejski Heliotherm Polska www.heliothermpolska.com.pl

www.instalator.pl

☎ 660 816 660 @

biuro@heliothermpolska.com.pl

13

ABC ogrzewania - radzi Heliotherm

Firma Heliotherm jest pionierem w dzie dzi nie grun to wych pomp ciepła z płynną modulacją mocy.

Płynna modulacja zastosowana w pompach ciepła daje nam nowe możliwości. Ta technologia została zastosowana przez firmę Heliotherm już w 2005 roku. Obecnie jest dostępna we wszystkich rodzajach urządzeń i zakresach mocy urządzeń oferowanych klientowi końcowemu. W odróżnieniu od tradycyjnych pomp ciepła typu on-off, pom pa cie pła z mo du la cją wy bie ga znacznie w przód technologicznie.

W zależności od zapotrzebowania na ciepło w budynku pompa z modulacją sama dostosowuje moc, którą ma rozwinąć, aby komfort ciepła w budynku był taki, jakiego oczekujemy. Za tym podążają ko-

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 14

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

ABC ogrzewania - radzi Danfoss

ECL Portal Danfoss Systemy ciepłownicze są coraz bardziej rozbudowane, a ich poprawne i niezawodne działanie to nasza wygoda i komfort dnia codziennego. Jednak kontrolowanie i zarządzanie siecią ciepłowniczą jest zazwyczaj wysoce skomplikowane i kosztowne. Wymaga to wysoko wykwalifikowanych służb oraz specjalistycznego sprzętu. Często konieczne staje się użycie dedykowanych narzędzi (podłączenie komputera z zaawansowanym oprogramowaniem), aby móc zoptymalizować skomplikowane, dynamiczne procesy o charakterze losowym.

Duże przedsiębiorstwa ciepłownicze, w celu kontroli pracy swojego układu dystrybucji ciepła, budują własne systemy nadzoru i monitoringu SCADA (Supervisory Control And Data Aquisition).

Posiadanie takiego systemu dostarcza olbrzymią ilość informacji o rzeczywistym działaniu systemu ciepłowniczego.

Wiedza ta wpływa na podejmowanie trafnych decyzji, które dają w efekcie duże oszczędności w optymalizacji pracy nadzorowanego układu ciepłowniczego, ogra ni cza niu nie po trzeb nych wy jaz dów ser wi so wych oraz prze wi dy wa niu i pla no wa niu koniecznych remontów.

Danfoss ma bardziej przyjazne po dej ście do SCA DA. Wierny swoim zasadom, że oferowane produkty muszą być proste i łatwe w obsłudze dla użyt kow ni ków bez spe cja li stycznego przygotowania uruchamia ECL Portal.

14

ECL Portal to w pełni funkcjonalny system SCADA nadzoru i monitoringu dla regulatorów ECL 310. System umożliwia zdalną kontrolę pracy regulatorów ECL 310.

Udo stęp nia użyt kow ni ko wi in ter fejs graficzny, na którym wyświetlany jest standardowy schemat technologiczny aplikacji obsługiwanej przez regulator.

Rejestrowane i wyświetlane są wszystkie wartości z czujników temperatury, przepływu i ciśnienia. Wyświetlane są stany pracy poszczególnych obiegów regulowanych, sygnalizowane są alarmy, tworzone są krzywe trendów. Użytkownik ma możliwość zdalnej zmiany parametrów pracy regulatora ECL 310 w ceECL Portal Danfoss to łatwy i przyjemny sposób na nadzór i monitoring układu ciepłowniczego dla wszystkich użytkowników regulatorów ECL 310. lu optymalizacji działania lub zużycia energii. ECL Portal używa tej samej archi tek tu ry (ser we ra PC ho stingowanego przez Danfoss, klientów PC, regulatorów ECL 310 i sieci komunikacyjnej danych) co tradycyjne systemy SCA DA, któ re ko rzy sta ją z oprogramowania Serwer OPC. Wszyst ko to użyt kow nik otrzymuje w ramach rocznego abonamentu. Serwer i aplikacja ECL Portal utrzymywane są przez Danfoss. Użytkownik

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 15

nr 92014

re nadzoruje i monitoruje pracę regulatorów ECL 310. Jest to doskonałe rozwiązanie dla personelu serwisu, dyspozytorów mocy, administratorów węzłów cieplnych, jak też użytkowników indywidualnych. Automatyczna konfiguracja sprawia, że instalowanie oraz uruchomienie ECL Portal i regulatorów ECL 310 jest nie zwy kle ła twe. Sys tem wspiera regulatory ECL 310 i wszystkie standardowe aplikacje kluczy. Nie wymaga instalowania dodatkowego sprzętu ani oprogramowania. Potrzebne jest wyłącznie standardowe łącze internetowe z dynamicznym lub statycznym adresem IP. Możliwy jest dostęp lokalny, zdalny oraz mobilny za pomocą telefonu typu Smartphone z systemem Android lub iOS z każdego miejsca na świecie gdzie tylko jest Internet. ECL Portal posiada wszystkie standardowe cechy systemu SCADA. Dostępny jest przegląd aplikacji, monitorowanie i rejestracja wartości danych z czujników i liczników ciepła, krzywe trendu, alarmy, korygowanie parametrów pracy ECL 310, za kła da nie, usu wa nie, nada wa nie upraw nień użyt kow ni ków itd. Użyt kownik nie ponosi żadnych kosztów inwestycyjnych. Nie ma kosztów integracji, rozruchu i uruchomienia.

ECL Portal Danfoss to łatwy i przyjemny sposób na nadzór i monitoring układu ciepłowniczego dla wszystkich użytkowników regulatorów ECL 310.

Krzysz tof Pe ty kie wicz

ekspert Krzysztof Petykiewicz Danfoss Poland Sp. z o.o. www.heating.danfoss.pl

www.instalator.pl

☎ +48 58 512 91 19 @

krzysztof.petykiewicz@danfoss.com

15

ABC ogrzewania - radzi Danfoss

nie musi instalować na swoim komputerze żadnego dodatkowego oprogramowania. Potrzebne jest tylko połączenie z Internetem i zwykła przeglądarka internetowa, np. MS Internet Explorer. Założenie konta daje automatycznie dostęp również z telefonu typu Smartphon z systemem Android lub iOS. Do podłączenia regulatora ECL także nie potrzeba żadnych dodatkowych urządzeń, wystarczy podłączyć go do Internetu za pomocą kabla lub WiFi. ECL Portal jest efektywnym i ujednoliconym narzędziem o niskiej złożoności rozwiązań systemów SCADA, któ-

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 16

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

Zaprasowywane złącza

ABC instalacji rurowych

Ka zi mierz Za krzew ski ● Jakie

są różnice w systemach złączek zaciskowych? ● Czym powinien się charakteryzować o-ring? ● Czy można „zaciskać” instalacje gazowe?

Pierwsze złączki zaprasowywane zaczęto stosować w latach 90. ubiegłego wieku w instalacjach sanitarnych ciepłej i zimnej wody. Z czasem tego rodzaju typ połączenia zaczęto stosować do instalacji paliw gazowych oraz ciekłych.

Ideą połączenia zaprasowywanego jest złącze, które składa się z prostego odcinka rury oraz szeregu kształtek, takich jak łączniki proste, trójniki, kolana zaciśnięte przy użyciu odpowiedniego urządzenia. Sposób działania takiego urządzenia uniemożliwia zaciśnięcie złączek poprzez system kolejnych zabezpieczeń. Różnice w systemie zaciskania mogą jedynie polegać na tym, że niektórzy z producentów oferują złączki dwustronnie zaciskane lub zaciskane jednostronnie. Nie ma to jednak wpływu na

16

wymagania, gdyż zarówno jedne, jak i drugie złączki muszą spełniać takie same kryteria. W celu zwiększenia bezpieczeństwa producenci złączek wprowadzają dodatkowe zabezpieczenia pozwalające na łatwą lokalizację nieszczelności powstałych w wyniku nieprawidłowego zaciśnięcia złączki.

Złączka zaprasowywana powinna posiadać pierścień uszczelniający typu o-ring z EPDM (praca w zakresie temp. -20 do +70°C) dla instalacji zimnej i ciepłej wody oraz z HNBR (praca w zakresie temp. -30 do +150°C) dla instalacji paliw gazowych i płynnych. Technologia zaprasowywania to ogromna oszczędność czasu - montaż instalacji zajmuje ok. 30% mniej czasu w porównaniu z lutowaniem. Stosując zaciskanie, unikamy zagrożeń wynikających z operowaniem otwartym ogniem. Złączka zaciskowa stosowana do instalacji gazowych charakteryzuje się dodatkowo wysoką odpornością na wysokie temperatury i nie rozszczelnia się w temperaturze 650°C przez okres 30 min. Czas ten pozwala na bezpieczną ewakuację ludzi z miejsca pożaru. Złączka zaciskowa do instalacji gazowych różni się od standardowej złączki zaciskowej z EPDM tym, że kolor o-ringu nie jest czarny, lecz żółty, a powierzchnia zewnętrzna złączki ma charakterystyczny żółty pasek lub kropkę. Podstawową zasadą, której należy przestrzegać podczas montażu złączek zaprasowywanych, jest przestrzeganie wskazówek dostarczanych przez producenta złączek i rur miedzianych. W trakcie konstruowania instalacji z użyciem złączek zaprasowywanych należy przestrzegać następujących wskazówek:

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 17

nr 92014

Po osadzeniu kształtki zaleca się oznaczenie głębokości wsunięcia - ułatwia to wizualną kontrolę poprawności osadzenia kształtki w momencie zaprasowywania połączenia. ● W przypadku prowadzenia przewodów na długim prostym odcinku przez kilka pomieszczeń o różnych temperaturach zaleca się sprawdzenie konieczności wykonania kompensacji. ● Ze względów konstrukcyjnych kształtki do instalacji gazowej i wodnej są bardzo podobne. Mimo wyraźnych oznaczeń identyfikacyjnych zaleca się przechowywanie łączników w osobnych opakowaniach, aby uniknąć ewentualnej pomyłki. ● W przypadku wykonania wadliwego połączenia raz zaciśnięta kształtka nie może być ponownie wykorzystana w instalacji. ●

Ka zi mierz Za krzew ski

ABC instalacji rurowych

● Należy prawidłowo określić sposób prowadzenia przewodów instalacji. ● Złączki i rury miedziane powinny być utrzymane w należytej czystości. ● Cięcie rur miedzianych należy wykonać tylko i wyłącznie specjalistycznymi narzędziami. ● Gratowanie rur jest niezbędne w celu uniknięcia uszkodzenia elementu uszczelniającego. ● Osadzenie złączek na rurze powinno się wykonywać w osi rury. Minimalizuje to prawdopodobieństwo uszkodzenia lub podwinięcia elementu uszczelniającego. ● Stosowne jest wykonywanie połączeń urządzeniami zalecanymi przez producenta kształtki. ● Zaleca się, aby odcinki instalacji, poddawane oddzielnej próbie szczelności, były łączone kształtkami jednego producenta.

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 18

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

Grawitacja w kamienicy

ABC wentylacji

Do ro ta Wę grzyn Wentylacja grawitacyjna w starych, przedwojennych budynkach na ogół działa bez zarzutu w okresie zimowym, w okresie letnim jest trochę gorzej, ponieważ w pomieszczeniach tych budynków jest zawsze chłodno i wentylacja grawitacyjna działa jak nawiewna - powietrze zewnętrzne, cieplejsze niż wewnętrzne, jest do nich napychane. Aby grawitacja była skuteczna, w okresie letnim często umieszczano na dnie kanału grzejnik elektryczny lub otwarty płomień gazowy. Obecnie rolę tę przejęły wentylatory. Dobrą zasadą starego budownictwa było wykonywanie wentylacji grawitacyjnej w każdym pomieszczeniu mieszkania; kratki wywiewne montowane były pod stropem. Również stolarka okienna, nawet ta wykonana bardzo starannie, zapewniała napływ świeżego powietrza przez nieszczelności i 0,5-1,0-krotną wymianę powietrza w całym mieszkaniu.

Nowe budownictwo poszło na łatwiznę i montuje kratki dla wentylacji grawitacyjnej w kuchniach, łazienkach i WC, włączone do kanałów zbiorczych o stałych wymiarach 140 x 140 mm bez względu na to, czy budynek ma 4, czy 10 kon dy gna cji. Ta ka gra wi ta cja nie spełnia swojej roli, nie działa.

18

Powojenne budownictwo mieszkaniowe to budynki prefabrykowane, modułowe. Wszystkie te budynki (o różnej ilo ści kon dy gna cji) ma ją ta kie sa me przekroje kanałów grawitacyjnych na całej wysokości budynku. Czy ta grawitacja może być skuteczna?

W obecnie budowanych obiektach zaczyna się stosować rozwiązania, które pozwalają na przewietrzanie mieszkania bez ko niecz no ści otwie ra nia okien.

Chyba najtańszym rozwiązaniem jest wymiana okien: ● z przewietrznikiem przesuwnym montowanym w dolnej części ościeżnicy lub w dolnej części ramy okiennej; ● wykonanie okien w stylu amerykańskim, z przewietrznikami przesuwnymi (dwa skrzydła okien przesuwają się względem siebie w płaszczyźnie ściany); ● z przewietrznikiem równoległym, który w położeniu otwartym jest równoległy do płaszczyzny okna; ● z przewietrznikiem uchylnym; w zimie po wie trze we wnętrz ne wy pły wa przez uchylny przewietrznik, a powietrze zewnętrzne dopływa przez nieszczelności okien i drzwi (dobry system dla WC i małych kuchni).

Jeśli jednak właściciele nie zdecydują się na wymianę okien lub jest to niemożliwe ze względu na zabytkowy charakter budynku, to pozostaje im umożliwienie dopływu powietrza przez uchylone okno, a w kratkach do grawitacji zamontowanie wentylatorów, włączanych ręcznie lub automatycznie w określonych przedziałach czasowych.

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 19

nr 92014

gnacyjnych, dla wentylatorów o wydajności 62 i 101 m3/h oraz przy przyłączeniu do przewodu zbiorczego po jednym albo dwóch wentylatorów.

W budynkach o kilkudziesięciu kondygnacjach można budować instalacje wywiewne będące wielokrotnością ww. Budynek o 40 kondygnacjach będzie miał dwie instalacje z przewodami zbiorczymi o średnicach 200 lub 315 mm. W wymienionym powyżej systemie przyjęto: ● wysokość kondygnacji 2,75 m; ● średnice przewodów przyłączeniowych od wentylatora do przewodu zbiorczego mają wymiar 80 mm; ● przewód Δ 80 łączący wentylator z przewodem zbiorczym może mieć długość 2 m i 2 kolana; ● na każdym przewodzie Δ 80 zamontowana jest klapa zwrotna i klapa p.poż.; ● w najniżej położonym punkcie przewodu zbiorczego powinien być zamontowany kurek spustowy; ● pod stropem każdej kondygnacji ma być zamontowane odcięcie ogniowe.

Do ro ta Wę grzyn

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

19

ABC wentylacji

System mechanicznej wentylacji wywiewnej powinien być zamontowany dla całego pionu wentylacji grawitacyjnej.

Za wentylatorem, na kanale łączącym wentylator z istniejącym kanałem grawitacyjnym, powinny być zamontowane klapy zwrotne i klapy p.poż. Ich brak może powodować przedostawanie się niepożądanych zapachów z pomieszczeń znajdujących się na niższej kondygnacji oraz w przypadku pożaru rozprzestrzenianie się ognia.

Systemem, który się sprawdza w obiektach nowo budowanych, wielokondygnacyjnych oraz modernizowanych, a także tych, w których z powodu braku miejsca i kosztów nie są przewidywane ognioodporne szachty wentylacyjne lub instalacyjne, jest jednorurowy system wentylacji wywiewnej. W skład takiego systemu mogą wchodzić następujące elementy: ● wentylator z klapą p.poż., ● przewody łączące wentylatory z kanałem zbiorczym, ● odcięcia ogniowe, stropowe na każdej kondygnacji, ● kanał zbiorczy o średnicy w zależności od ilości kondygnacji i ilości odciąganego powietrza, ● sterowniki przewietrzania okresowego urządzenie zapewniające przewietrzanie nieregularnie użytkowanych pomieszczeń (kolejne włączenia wg życzenia użytkownika); można wybrać wersję ręcznego włączania wywiewu, ● wyrzutni dachowych.

W tabeli pokazano średnice kanałów zbiorczych dla budynków wielokondy-

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 20

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

ABC sieci wodociągowej

Pomiar w sieci Urządzenia służące do monitorowania przepływu w sieciach wodociągowych to głównie przepływomierze elektromagnetyczne oraz ultradźwiękowe. Przetworniki przepływu (przepływomierze) są urządzeniami pozwalającymi na pomiar natężenia przepływu i przetworzenie go na standardowy sygnał analogowy lub impulsowy. W zależności od funkcji i miejsca zabudowy przepływomierze mogą być wykonywane z lokalnym wyświetlaczem lub wbudowanymi przekaźnikami. Czasami ze względu na warunki obiektowe, przepływomierze zabudowuje się na rurociągach a odczyt musi być realizowany w innym miejscu. Wówczas tworzy się układy rozdzielne. Przepływomierze elektromagnetyczne służą do pomiaru przepływu cieczy elektrycznie przewodzących w instalacjach rurowych.

Przepływomierz nie zawiera wewnętrznych elementów mechanicznych, co zapewnia niezakłócony przepływ mierzonego medium pełnym przekrojem rurociągu.

Przepływomierzem można mierzyć ciecze czyste, zawiesiny, pulpy, roztwory o różnej agresywności chemicznej. Brak elementów mechanicznych zapewnia dużą trwałość nawet w przypadku mediów o silnie ścierających własnościach.

Przepływomierze elektromagnetyczne znajdują zastosowanie w szerokim zakresie średnic. Czujnik pomiarowy należy montować w miarę możliwości przed elementami armatury wywołującymi zaburzenia przepływu. Zachowanie prostych odcinków zapobiegnie powstawaniu błędów pomiarowych: ● odcinek dopływu ≥ 5 x DN,

20

odcinek wypływuΔ≥3 x DN. Urządzenia te są bardzo dokładne średnia dokładność pomiaru wynosi 0,5%.

Przepływomierze elektromagnetyczne, dzięki odpowiedniemu wykonaniu są odporne na trudne warunki środowiskowe.

Mogą one prawidłowo funkcjonować w zakresie temperatur od -20 do +60ºC. Stopień ochrony obudowy przepływomierzy jest bardzo wysoki - urządzenia te są zabezpieczone przed wnikaniem pyłów, całkowicie zabezpieczone przed dotykiem.

Obudowa nadaje się do ciągłego zanurzenia w wodzie (zatopienia) w warunkach opisanych przez wytwórców urządzeń. Powyższe informacje potwierdzają fakt, iż przepływomierze elektromagnetyczne mogą być z powodzeniem stosowane dla potrzeb monitoringu sieci wodociągowej.

Drugim rodzajem urządzeń wykorzystywanych do monitorowania przepływu w sieci wodociągowej są przepływomierze ultradźwiękowe. Zasada działania przepływomierza ultradźwiękowego bazuje na pomiarze różnicy czasów przejścia fali ultradźwiękowej. Przepływomierz tego typu jest idealnym rozwiązaniem w przypadku pomiaru jedno- lub dwukierunkowego przepływu cieczy czystych i lekko zanieczyszczonych. Dopuszczalna zawartość ciał stałych wynosi < 5%, zawartość pęcherzy gazu < 1%. Czujniki zaciskane mogą być stosowane zarówno na rurociągach jednorodnych jak i z wykładzinami.

Oferowane na rynku przepływomierze ultradźwiękowe mogą być zastosowane dla rozległego zakresu średnic rurociągów, w zupełności wystarczające na potrzeby mo●

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 21

nr 92014

www.instalator.pl

Innym przykładem urządzeń do pomiaru ciśnienia są sygnalizatory, które mogą monitorować ciśnienie względne i absolutne gazów, par i cieczy.

Urządzenia do pomiaru ciśnienia charakteryzują się bardzo wysoką odpornością na temperaturę medium oraz temperaturę otoczenia. Dokładność urządzeń jest również bardzo wysoka - waha się w granicach od 0,075 do 1,0%.

Przetworniki charakteryzują możliwością pracy przy bardzo dużym ciśnieniu medium dochodzącym do 40 MPa a w specjalnych wykonaniach nawet do 70 MPa. Na podstawie przeprowadzonej analizy można z całą pewnością stwierdzić, że wszystkie te urządzenia można z powodzeniem zastosować przy aplikacjach monitoringu sieci wodociągowej.

W komorach pomiarowych znajdują się następujące urządzenia: ● wodomierze, ● przetworniki ciśnienia, ● rejestratory odpowiedzialne za zbieranie danych z mierników i wysyłanie ich na serwery, ● czujniki zalania i otwarcia komory, ● wysyłające informacje o stanie naładowania akumulatora, ● reduktory ciśnienia w niektórych studniach wodomierzowych.

Natomiast w niektórych punktach wewnętrznych (tzw. słupkach) znajdujących się na rurociągach należących do Zakładów Wodociągowych zamiast wodomierzy zainstalowano przepływomierze elektromagnetyczne. Zewnętrzny zestaw urządzeń składa się z akumulatora (wymiana i ładowanie akumulatora odbywa się co 2-9 miesięcy w zależności od obciążenia układu i warunków lokalnych) i skrzynki połączeniowej i sterowniczej. dr inż. Flo rian Grze gorz Pie chur ski

21

ABC sieci wodociągowej

nitoringu sieci wodociągowej. Dokładności pomiaru różnych urządzeń wahają się w zakresie od 0,5% do 3,0%. Są przepływomierze ultradźwiękowe z możliwością instalacji czujników na zewnątrz rurociągu oraz urządzenia z zabudowanymi czujnikami. Te pierwsze dają możliwość bezinwazyjnej instalacji i pracy, te drugie natomiast są montowane wraz z całym urządzeniem za pomocą przyłączy kołnierzowych lub gwintowanych. Dopuszczalna temperatura otoczenia oraz medium znacznie przekracza stany jakich możemy się spodziewać podczas monitorowania sieci wodociągowej.

Układ może być stosowany praktycznie dla wszelkich wykonań materiałowych, np. na rurach z tworzywa sztucznego, ze stali węglowej lub żeliwnych z wykładzinami cementowymi lub z EPDM. Jedynym warunkiem jest akustyczna przenikalność materiału rurociągu.

W efekcie oferowana technika obejmuje szeroki zakres zastosowań, od instalacji w gospodarce wodno-ściekowej po przemysłowe procesy technologiczne.

Bardzo ważnym parametrem hydraulicznym, który jest monitorowany w sieci wodociągowej jest ciśnienie. Na rynku dostępnych jest obecnie bardzo wiele urządzeń do monitorowania ciśnienia w sieci wodociągowej.

Elementem pomiarowym ciśnieniomierza może być bezolejowa, pojemnościowa cela ceramiczna lub metalowa, której membrana wykonana jest odpowiednio z materiału ceramicznego lub metalu. Zmiany ciśnienia medium powodują zmiany odkształcenia membrany, te zaś są przenoszone na celę pomiarowa i powodują zmiany pojemności elektrycznej między jej okładkami. Pojemność ta jest przetwarzana w przetworniku na proporcjonalny sygnał elektryczny.

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 22

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

Biociepło

Prze my sław Bień kow ski

ABC ogrzewania

● Jakie

są zalety wykorzystania biomasy do ogrzewania? ● Na co zwracać uwagę decydując się na urządzenie grzewcze na biomasę?

W polskich warunkach klimatycznych ogrzewanie stanowi największą część kosztów utrzymania domu. Szukanie oszczędności warto zatem zacząć od wyboru ekonomicznie korzystnego sposobu ogrzewania domu. Ekologiczne rozwiązania wciąż kojarzą się z wysokimi kosztami i brakiem wygody - niesłusznie. Istnieją bowiem paliwa nowoczesne, a przy tym tanie.

Według najnowszych danych GUS Polacy coraz częściej rezygnują z pośrednictwa deweloperów i decydują się na samodzielną budowę własnego domu. Budownictwo indywidualne, przeznaczone na własny użytek stanowiło prawie 50% mieszkań, których budowa rozpoczęła się w I kwartale 2014 roku. Wybranie odpowiedniego systemu ogrzewania jest kluczowe dla domowego budżetu i umożliwia długotermi-

22

nowe oszczędności. Ogrzewanie domu energią z biomasy może zredukować koszty nawet o 50% w stosunku do ogrzewania olejowego. Stanowi również atrakcyjną alternatywę dla systemu gazowego czy tradycyjnych systemów opartych na węglu czy innych paliwach kopalnych.

Biomasa generuje podczas spalania o wiele niższą emisję dwutlenku siarki niż na przykład spalanie węgla. Ponadto bilans dwutlenku węgla jest równy zeru powstaje go tyle, ile wcześniej spalane rośliny zużyły w procesie fotosyntezy.

Biomasą najpowszechniej stosowaną jako paliwo do kotłów jest drewno i jego odpady, ale także słoma, pelet i specjalnie uprawiane rośliny energetyczne. Pelet ma jednak nad drewnem przewagę w kilku kluczowych kwestiach. Niewielkie rozmiary granulatu umożliwiają łatwe dozowanie i wykorzystanie w piecach automatycznych podajników. Co ważniejsze jednak - pelet, spalając się niemal w całości, ma wyższą niż drewno wartość opałową, a powstały popiół można wykorzystać jako nawóz mineralny.

Oczywiście, żeby w pełni korzystać z korzyści, jakie daje ogrzewanie domu kotłem lub kominkiem na pelet, trzeba stosować paliwo dobrej jakości. Biomasy gorszej jakości będziemy potrzebować dużo więcej niż certyfikowanego peletu. Ponadto paliwo, które nie spełnia określonych standardów, może powodować problemy z funkcjonowaniem sprzętu, generując dla użytkownika dodatkowe koszty.

Warto więc zwrócić uwagę, czy producent, u którego zaopatrujemy się w opał,

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 23

nr 92014

www.instalator.pl

lambda, która kontrolując poziomu tlenu w spalinach, automatycznie dostosowuje pracę wentylatora do aktualnych warunków w pomieszczeniu i na zewnątrz.

Decydując się na instalację kominka na pelet, dobrze jest wygospodarować dodatkowe pomieszczenie na opał, co umożliwi zakup większej ilości biomasy w czasie, gdy jego cena jest najniższa.

Ważne jest również odpowiednie dobranie mocy kotła do wielkości powierzchni domu. Do ogrzewania dobrze ocieplonego domu wystarczą już kotły kilkuwatowe.

Przez większość sezonu grzewczego kominek powinien pracować z mocą nominalną, mniejszą od maksymalnej, która jest również najbardziej korzystna pod względem ekonomicznym i ekologicznym - z danej porcji paliwa uzyskać można wtedy najwięcej energii, zużycie peletu jest mniejsze, a do atmosfery trafi mniej zanieczyszczeń. Zainstalowanie kotła o większej mocy ma sens, jeśli oprócz ogrzewania domu peletem chcemy również podgrzewać wodę.

Kocioł na biomasę bardzo łatwo zainstalować. Najważniejsze, by pamiętać o odpowiednim zabezpieczeniu, izolacji rury spalinowej i uszczelnieniu silikonem. Kocioł stawia się na podłodze, dlatego jeśli jest drewniana, warto ją osłonić. Dym najlepiej odprowadzić z pomieszczenia przez stalowy pionowy przewód. W obudowie kotła standardowo zainstalowany jest wyciąg dymu, który wymusza i reguluje ciąg w zależności od trybu pracy.

Biomasa stanowi rozsądną alternatywę dla każdego, kto ceni sobie nowoczesność i wygodę, a komu zależy również na ekonomicznym gospodarowaniu, niskim koszcie eksploatacji i ekologicznych rozwiązaniach.

Prze my sław Bień kow ski

23

ABC ogrzewania

legitymuje się certyfikatem potwierdzającym jakość jego produktu.

Oferta polskich producentów obejmuje przeszło 800 urządzeń grzewczych wykorzystujących biopaliwa stałe i biomasę o bardzo zróżnicowanej mocy, stylistyce i wymiarach. Kominki i piece napędzane biomasą estetycznie konkurują z urządzeniami na drewno, ale są znacznie bardziej nowoczesne. Podłączenie do sieci elektrycznej umożliwia automatyczne sterowanie, zapewniając niemożliwą do uzyskania w tradycyjnych piecach i wkładach precyzyjną kontrolę spalania i wysoką sprawność. Kominki na pelet są w pełni skomputeryzowane, umożliwiają programowanie rozpalania, wyłączania oraz cykli pracy pieca na cały tydzień. Są również wyposażone w termostat elektroniczny, a mogą też zostać sprzęgnięte z termostatem pokojowym.

Polskie urządzenia na biomasę cieszą się nie tylko coraz większym zainteresowaniem w kraju, gdzie w roku 2013 sprzedano 16 tysięcy sztuk, ale również za granicą.

Polscy producenci eksportują prawie ¼ swoich urządzeń m.in. do Czech, Litwy, Bułgarii, Ukrainy oraz Mołdawii.

Projektując swój dom, niezależnie od systemu ogrzewania, warto zadbać o odpowiednie rozmiary kotłowni, gdyż sprzęt ze zbiornikiem paliwa i zasobnikiem może zająć sporo miejsca. Należy pamiętać o uwzględnieniu średnicy i wysokości komina. Jednak mnogość produktów sprawia, że odpowiednie rozwiązania znajdą także ci, którzy do dyspozycji mają jedynie pomieszczenie o nietypowych wymiarach.

Najważniejsze, aby w pomieszczeniu, w którym zamierzamy zainstalować piec, zapewnić odpowiednią wentylację. Praca kotła będzie wtedy jeszcze bardziej ekonomiczna. Dla absolutnie największej możliwej wydajności można zainstalować sondę

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 24

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

Kalibracja PE-RT

ABC narzędzi

An drzej Świerszcz Większość oferowanych na rynku systemów instalacyjnych bazujących na rurach wielowarstwowych wykonanych z polietylenu usieciowanego lub PE-RT wymaga kalibracji końcówki rury przed wciśnięciem jej na złączkę. Niewykonanie tej czynności będzie skutkować przeciekiem w miejscu połączenia rury ze złączką.

Każdy producent systemu ściśle określa typ kalibratora, który należy użyć w celu przywrócenia przekroju kołowego rury oraz sfazowania powierzchni czołowej przewodu.

Znane mi są przypadki fazowania przewodów szczypcami bocznymi do cięcia kabli, nożem lub gradownikiem do rur miedzianych. Takie sposoby kalibracji są niedopuszczalne. Brak odpowiedniej kalibracji rur wielowarstwowych jest najbardziej częstą przyczyną reklamacji w przypadku wycieku wody podczas próby ciśnienia. Krzywo ucięta i zdeformowana rura przesuwająca się po końcówce złączki, na której osadzone są ringi uszczelniające, potrafi je wyjąć z gniazd i przesunąć w kierunku korpusu łącznika. Podobna sytuacja miała miejsce kiedyś w instalacjach kanalizacyjnych, w których kielichy rur były wyposażone w ringi uszczelniające. Brak sfazowania bosego końca rury kanalizacyjnej powodował podczas wykonywania połączenia wyjęcie

24

okrągłej uszczelki z kielicha, co skutkowało przeciekiem w miejscu połączenia. Część producentów złączek do rur wielowarstwowych tak projektuje swoje konstrukcje, aby nie musiały być wyposażone w uszczelki.

Dzięki temu końcówka przewodu nie wymaga kalibracji. Podczas zaprasowywania miejsca połączenia rury ze złączką materiałem uszczelniającym staje się sam polietylen. Szczęki zaciskarki wgniatają zaprasowywane tworzywo w występy i karby na końcówce złączki, powodując uszczelnienie połączenia. Elementem wspomagającym wytrzymałość połączenia są najczęściej tulejki ze stali nierdzewnej, aluminium lub pierścienie z mosiądzu. Tylko jeden ze znanych mi systemów wykorzystuje do doszczelnienia miejsca połączenia tulejki z polietylenu, które obkurczają się na złączce wraz z rurą (efekt pamięci kształtu). W przypadku niskich temperatur w pomieszczeniu, w którym wykonywana jest instalacja, miejsce połączenia rury ze złączką należy podgrzać dmuchawą gorącego powietrza. Nie wolno do tego celu używać otwartego ognia lub palnika. System ten przed wykonaniem połączenia rury i złączki nie wymaga kalibracji rury.

Producenci systemów wyciągnęli wnioski z najczęściej występujących usterek podczas wykonywania instalacji i coraz częściej modyfikują konstrukcje swoich złączek tak, aby nie było konieczności wykonywania kalibracji.

Takie rozwiązania konstrukcyjne skracają czas wykonania połączenia oraz eliminują ryzyko związane z wysunięciem się uszczelek z gniazda. Znany mi jest jeden z systemów, w którego złączkach są o-ringi uszczelniające i nie wymaga on kalibracji. Producent daje

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 25

nr 92014

www.instalator.pl

nicznymi. Dotyczy to w szczególności trzpieni kalibrujących oraz ostrzy.

Kalibrator powinien być wsuwany do wnętrza rury i jednocześnie obracany. Fazowanie rury wykonujemy, wkręcając narzędzie do wnętrza rury zgodnie z ruchem wskazówek zegara, aż do momentu, gdy zewnętrzna krawędź ostrza frezującego zetknie się z warstwą aluminium, która znajduje się we wnętrzu przewodu.

Wewnętrzna i zewnętrzna krawędź rury musi być oczyszczona z wiórów przed jej włożeniem na złączkę. Podczas nakładania rury na złączkę należy zwrócić szczególną uwagę, aby oba elementy były położone w jednej osi i nie obracały się względem siebie.

Rura jest prawidłowo umieszczona w złączce w momencie, gdy jej krawędź doczołowa jest dosunięta do gniazda na złączce na całym obwodzie. Końcówka rury musi być widoczna w okienkach plastikowego lub metalowego pierścienia. Rura musi przylegać w gnieździe złączki równo na całym obwodzie.

Na koniec pragnę przedstawić jeden z najlepszych, według mnie, zestawów kalibratorów oferowanych na rynku. Kalibratory tego producenta można używać ręcznie lub za pomocą wiertarki wolnoobrotowej. Najlepiej jest do tego celu użyć wiertarko-wkrętarki akumulatorowej. Maksymalna dopuszczalna prędkość obrotowa wkrętarki podczas kalibracji rury nie może przekraczać 500 obrotów na minutę. Podczas kalibracji ręcznej, końcówki o odpowiednich średnicach mocuje się zatrzaskowo w gnieździe uchwytu po odsunięciu tulejki w kierunku uchwytu. Praca za pomocą tego zestawu to dla mnie naprawdę przyjemność. Niestety zbyt wysoka cena tego zestawu skutecznie zniechęca do jego zakupu. Jednak polecam ten zestaw wszystkim profesjonalistom. Jego zakup na pewno zwróci się z nawiązką.

An drzej Świerszcz

25

ABC narzędzi

gwarancję na szczelność pomimo braku kalibracji rury. O-ringi uszczelniające w tych złączkach są głęboko osadzone w gnieździe końcówki złączki, co skutecznie zapobiega ich wysunięciu. Również guma, z której wykonane są uszczelki, jest twardsza, a przez to bardziej wytrzymała na uszkodzenia mechaniczne. Wszystkie znane mi systemy w których do wykonania połączenia wykorzystuje się ekspander oraz praskę do przesunięcia tulei przesuwnej nie wymagają kalibrowania końcówki przewodu rurowego. Również systemy instalacyjne w których połączenia wykonuje się ,,na wcisk” nie wymagają kalibrowania rury. Jednak przed wykonaniem połączenia należy przeczytać instrukcję montażu i upewnić się czy system nie wymaga kalibracji Proszę pamiętać, aby przed włożeniem końcówki rury na złączkę, zwilżyć wnętrze przewodu wodą z mydłem lub płynem do mycia naczyń. Ułatwi to jej wsunięcie i zabezpieczy o-ringi przed wysunięciem się z gniazda. Nie należy zwilżać końcówki złączki wraz z uszczelkami. Nie wolno zwilżać wnętrza rury olejem, smarem, pokostem oraz innymi preparatami, które mogłyby uszkodzić ringi uszczelniające oraz spowodować przedostanie się tych zapachów do materiału, z którego wykonana jest rura.

Wszystkie tworzywa sztuczne absorbują woń tego typu preparatów, co może skutkować nieprzyjemnym zapachem transportowanej wody. Wszystkie wiórki powstałe w procesie kalibracji, które gromadzą się w ostrzach freza skrawającego, należy usuwać za pomocą drewnianego lub plastikowego patyczka. Najlepiej jest usuwać je za pomocą sprężonego powietrza. Używanie do tego celu śrubokręta, drutu lub gwoździa może doprowadzić do trwałego uszkodzenia ostrza frezującego, co skutkować będzie jego wymianą na nowy. Wszystkie typy kalibratorów powinny być zabezpieczone na placu budowy przed uszkodzeniami mecha-

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 26

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

ABC instalacji rurowych

Zgrzewanie doczołowe mi klasy HDPE 100, jak również rur o wskaźnikach płynięcia MFR 005 i 010.

Niedopuszczalne w metodzie doczołowej jest zgrzewanie rur o różnych grubościach ścianek (SDR). Zgrzewy wykonane tą metodą charakteryzują się dużą niezawodnoPiotr ścią. Są odporne na naprężenia termiczne, Za rzyc ki ruchy gruntu, drgania. Niebagatelny jest również fakt, że przy zgrzewaniu doczołowym nie występują żadne elementy złącz● Jakie są zalety zgrzewania ne, dzięki czemu koszty wykonywania podoczołowego instalacji łączenia, zwłaszcza dla większych średnic, dużo niższe niż w przypadku zgrzewania rurowych? są elektrooporowego. Dzięki ww. zaletom ● Jakiego rodzaju rury można stosowanie metody doczołowej jest szczezgrzewać tą metodą? gólnie zalecane dla średnic Δ 110 mm, ponieważ rury o takich średnicach dostarcza● O czym trzeba pamiętać ne są prawie wyłącznie w sztangach, a wykonując zgrzewanie koszty kształtek elektrooporowych dla taśrednic są wysokie. doczołowe? kich Wykonując zgrzewanie rur metodą doczołową, należy pamiętać, aby proces odZgrzewanie doczołowe należy do nieroz- bywał się w zakresie temperatur od 0łącznych metod łączenia rur z poliolefin, 40°C, a miejsce zgrzewania było osłonięte tzn. PE, PP, PB, PVDF. Polega ono na od wiatru, chronione przed nadmierną wilogrzaniu i odpowiednim uplastycznieniu gotnością (mgłą) i deszczem. Takie wymakońcówek łączonych elementów przez gania ograniczają możliwość stosowania styk ich powierzchni z płytą grzewczą, a metody doczołowej, ale można w łatwy następnie wzajemnym dociśnięciu ich do sposób się od nich uniezależnić poprzez siebie z odpowiednią siłą po uprzednim zastosowanie namiotów osłonowych. Aby usunięciu płyty grzejnej. Zgrzew uzyskuje wykonany zgrzew charakteryzował się wypełną wytrzymałość po czasie studzenia. soką jakością, muszą być zagwarantowane, Zgrzewanie doczołowe dopuszczalne jest jak w każdej metodzie łączenia rur z poliodo łączenia rur i elementów o średnicach lefin, cztery podstawowe parametry, tzn. większych niż 63 mm i o grubości ścianki Δ czas, temperatura, siła docisku (ciśnienie) 5 mm, przy czym rury powinny byś w od- oraz czystość przy wykonywaniu połączecinkach prostych (sztangach). Dopuszcza nia. Uzyskanie tych warunków jest możlisię zgrzewanie rur klasy HDPE 80 z rura- we wyłącznie pod warunkiem zastosowa-

26

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 27

nr 92014

www.instalator.pl

odcinkami rur. Bardzo rzadkim, ale rażącym i niedopuszczalnym błędem jest niestosowanie tabel parametrów zgrzewania dostarczonych przez producenta zgrzewarki lub stosowanie tabel z parametrami innego producenta. Każda maszyna posiada inne siłowniki, co powoduje, że to samo ciśnienie wywołuje inną siłę docisku na czołach łączonych rur. Czasami zdarza się również operatorom, że odczytują prawidłowo wyłącznie średnicę rury, nie zwracając uwagi na grubość ścianki, a siła uzależniona jest bezpośrednio od tego parametru. W

czasie zgrzewania doczołowego newralgicznym momentem jest wyciagnięcie płyty grzejnej i dociśnięcie rozgrzanych czół do siebie. Powinno to nastąpić tak szybko, jak to możliwe. Po wyjęciu płyty rozgrzane powierzchnie bardzo szybko stygną, tworząc tzw. kożuch. Im dłuższy czas, tym warstwa kożucha jest grubsza i utrudnia ona powstawanie prawidłowego połączenia. Bardzo ważne jest również, aby końcówki rur były czyste, odtłuszczone, suche i idealnie przylegały do siebie nawzajem.

Przedstawione powyżej wymagania mogą stwarzać wrażenie, że metoda jest trudna.

W rzeczywistości jednak przy odrobinie doświadczenia okazuje się, że zgrzewanie metodą doczołową jest proste, szybkie, ekonomiczne, a powstałe rurociągi charakteryzują się wysoką niezawodnością przez wiele lat.

Piotr Za rzyc ki

27

ABC instalacji rurowych

nia profesjonalnych zgrzewarek do rur z tworzyw termoplastycznych. Parametr temperatury odnosi się do powierzchni płyty grzejnej. W przypadku rur HDPE czoła płyty powinny być rozgrzane do temperatury 200-220°C. W tej temperaturze materiał przechodzi ze stanu stałego w stan plastyczny, w którym możliwe jest, pod wpływem siły docisku, zmieszanie łańcuchów polimerów dwóch rozgrzanych elementów i stworzenie nierozłącznego połączenia. W przypadku gdy płyta grzejna nie uzyska właściwej temperatury, proces dyfuzji molekularnej jest zwolniony, a proces formowania zgrzewów utrudniony lub wręcz niemożliwy.

Gdy temperatura jest natomiast zbyt wysoka, długie łańcuchy polimerowe rozpadają się na krótsze i wykonany w takich warunkach zgrzew charakteryzuje się obniżoną wytrzymałością. Parametry czasu i ciśnienia określają, jak długo i z jaką siłą czoła łączonych elementów powinny być początkowo dociskane do powierzchni płyty grzejnej, a następnie, po uplastycznieniu, do siebie nawzajem. Siła i czas docisku są ściśle określone dla kolejnych etapów zgrzewania. Zastosowanie zbyt dużych sił docisku może wywołać nieuplastycznienia się odpowiedniej ilości materiału na etapie wygrzewania rur (końcówki rur, zamiast nagrzewać się do środka, są roztapiane) lub wyciśnięcie w czasie docisku rur do siebie całego rozgrzanego materiału, co może spowodować, że zetkną się ze sobą zimne końcówki rur. Zbyt niska siła docisku może z kolei na etapie zgrzewania doprowadzić do niezaistnienia prawidłowej dyfuzji molekularnej pomiędzy dwoma łączonymi

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 28

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

ABC ogrzewania

Sezon na kotły Kocioł jak każde urządzenie wymaga okresowego sprawdzenia wszystkich jego funkcji.

Właściciel powinien taki przegląd okresowy zrobić przed rozpoczęciem sezonu grzewczego, aby mieć pewność, że wszystko zadziała, gdy zrobi się zimno.

Ważne jest sprawdzenie czystości komory spalania i wymiennika spaliny-woda. Wszelkie osady, które zawsze powstają w trakcie eksploatacji, przyczyniają się do spadku zdolności przekazywania ciepła i przez to do spadku wydajności urządzenia. Koniecznie należy sprawdzić i wyeliminować wszelkie nieszczelności instalacji. Pozornie niewielkie ubytki wody z instalacji powodują spadek ciśnienia w instalacji. Nadciśnienie poniżej 1 bara w instalacji grzewczej przyczynia się do zmiany właściwości termicznych instalacji, a także, jak wynika z doświadczeń serwisantów, szybciej wytrącają się osady. Ubytki wody w instalacji wymagają jej ponownego uzupełnienia „wodą świeżą” z instalacji wodociągowej. Jednym z największych wrogów instalacji grzewczych jest tlen wewnątrz instalacji. Powoduje on korozję elementów i zapowietrzanie punktów instalacji. Tlen powinien być usunięty z instalacji przez odpowietrzniki/separator powietrza, ale jego część pozostaje rozpuszczona w wodzie. Każda porcja „świeżej wody” w instalacji zwiększa ilość tlenu, tak więc uzupełnianie wody, choć konieczne, niesie ze sobą ryzyko pogłębienia korozji wewnątrz instalacji. Oczywiście nigdy nie wyeliminujemy całkowicie tlenu z instalacji. Niestety spotykanym błędem jest praktykowana sezonowa wymiana wody w instalacji. Niewątpliwie znacznie skraca to żywotność instalacji. Woda grzewcza, która krąży w obiegu, w naturalny

28

sposób uwalnia rozpuszczony tlen, a ten wydostaje się na zewnątrz przez odpowietrznik lub separator powietrza. Sezonowa wymiana wody zawsze oznacza więc kolejną dawkę tlenu w instalacji.

Przyczyną spadku ciśnienia w instalacji nie zawsze jest wyciek lub nieszczelność po stronie wodnej. Okazuje się, że bardzo rzadko kontrolowane jest ciśnienie w naczyniu przeponowym. Jeśli spadnie ciśnienie poduszki gazowej, przestrzeń wodna naczynia przeponowego powiększy się, a więc zostanie ta przestrzeń wypełniona wodą z instalacji, co na manometrze będzie zarejestrowane jako spadek ciśnienia. Zdarza się również, że membrana w naczyniu przeponowym ulega uszkodzeniu, rozerwaniu - wtedy naczynie przestaje pracować, a cała jego objętość będzie wypełniona wodą. Można to zweryfikować podczas wymiany wentyla w naczyniu. Jeśli od strony gazowej z naczynia będzie wydobywać się woda, to na pewno mamy nieszczelność membrany w naczyniu. Warto przy okazji przypomnieć, że fabrycznie naczynia przeponowe napełniane są azotem właśnie ze względu na możliwość przenikania tlenu z powietrza, które mogłyby stanowić poduszkę gazową. Zapominamy o tym, uzupełniając ubytek powietrzem atmosferycznym.

Koniec lata to dobry okres na modernizację kotłowni. Jeśli mamy stary wyeksploatowany kocioł, może najwyższy czas wymienić go na nowoczesny kocioł kondensacyjny lub pompę ciepła? Nawet mając stare żeliwne grzejniki, kocioł kondensacyjny ze sterowaniem pogodowym będzie tańszy w eksploatacji niż stary kocioł niskotemperaturowy. Sprawność kotłów kondensacyjnych jest o nawet 11% wyż-

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 29

nr 92014

www.instalator.pl

wać. Największą niedogodnością przy użytkowaniu pomp ciepła typu powietrze-woda jest zmienna temperatura jej dolnego źródła ciepła, czyli powietrza. Wszyscy wiemy, że temperatury wahają się i to znacznie na przestrzeni roku. Tego typu urządzenia pracują sprawnie i wydajnie do pewnej granicznej, wyznaczonej na etapie doboru, temperatury powietrza. Poniżej założonej temperatury powietrza pompa ciepła nie jest wstanie pokryć zapotrzebowania budynku na ciepło i wtedy wspomaga się kotłem lub wyłącza, a kocioł pokrywa 100% zapotrzebowania. Konfiguracja pracy zależy od nastaw automatyki pompy ciepła i oczywiście mocy istniejącego kotła. Przy modernizacji zwykle będzie to wariant, kiedy kocioł jest wstanie pokryć 100% zapotrzebowania budynku na ciepło, a więc pompa może się wyłączyć poniżej granicznej temperatury powietrza. W zależności od parametrów obiegu chłodniczego pompy ciepła, może ona pracować i sprawnie ogrzewać dom nawet przy temperaturze powietrza -15°C czy -20°C. Oczywiście dobierając moc urządzenia, warto zastanowić się, ile dni w ciągu roku będą panować aż tak niskie temperatury powietrza.

Taniej będzie dobrać powietrzną pompę ciepła, która pokryje zapotrzebowanie budynku na ciepło, np. do -7/-10°C. Będzie to pompa mniejszej mocy, a więc tańsza niż urządzenie pokrywające zapotrzebowanie przy -15°C, a jednocześnie przez większą część roku samodzielnie będzie pracować. Kocioł uruchomi się w największe mrozy. Koszty ogrzewania spadną, w zależności od sprawności starego kotła, nawet do 1/3 dotychczasowych rachunków. System grzewczy można również wzbogacić o kolektory słoneczne, które będą wspomagać ogrzewanie, a przede wszystkim podgrzew ciepłej wody użytkowej. Całość systemu grzewczego z powodzeniem wysteruje automatyka pompy ciepła. dr inż. Pa weł Ko wal ski

29

ABC ogrzewania

sza od tradycyjnych odpowiedników. Dodatkowe uzyski energii będziemy mieli, jeśli zajdzie zjawisko kondensacji. Kocioł kondensacyjny będzie tańszy w eksploatacji pod warunkiem, że przynajmniej częściowo jego wymiennik spaliny-woda będzie schładzał spaliny poniżej punktu rosy. Stanie się tak, jeśli temperatura powrotu wody grzewczej do kotła będzie niższa niż 57°C (kocioł gazowy).

Warunki te są oczywiście zawsze spełnione przy ogrzewaniu podłogowym. Obecnie grzejniki są dobierane na parametry: zasilenie 70°C i powrót 55°C lub zasilenie 55°C, powrót 45°C. Grzejniki dobrane na parametry 55/45 zawsze będą spełniać warunki pracy kotła w trybie kondensacji. Natomiast instalacje pracujące na parametrach 70/55, a nawet stare instalacje zbudowane z grzejników żeliwnych 90/70, umożliwią pracę kotła w trybie kondensacji pod warunkiem pogodowego sterowania temperaturą zasilenia instalacji. Podawane parametry pracy instalacji, np. 70/55, oznaczają maksymalne temperatury w instalacji przewidywane dla obliczeniowej temperatury zewnętrznej, czyli np. -18°C dla II strefy klimatycznej w Polsce. Przy wyższych temperaturach otoczenia sterowanie pogodowe wymaga niższych (wynikających z ustawionej krzywej grzewczej) temperatur na zasileniu instalacji grzewczej. Tym samym nawet w instalacji 90/70 powrót o temperaturze poniżej 57°C będzie przy temperaturze otoczenia powyżej -6°C, a zasilenie będzie przy temperaturze otoczenia powyżej +4°C. Przy tych temperaturach otoczenia kocioł kondensacyjny będzie tańszy w eksploatacji od kotła tradycyjnego, nawet współpracując ze starą instalacją grzejników żeliwnych.

A może do istniejącego systemu dołożyć pompę ciepła? Najprościej zainstalować pompę ciepła powietrze-woda. Wystarczy ją odpowiednio ustawić (zgodnie z zaleceniami producenta), podłączyć odbiornik ciepła oraz energię elektryczną i pompa zaczyna praco-

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 30

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

Piaskownik w oczyszczalni

ABC oczyszczania ścieków

Re na ta Woź niak -Vec chié ● Jakie

jest zadanie piaskowników? ● Jakie są ich rodzaje? ● Czym się różnią?

Piaskowniki o przepływie pionowym.

Jak sama nazwa wskazuje, w tego typu piaskownikach ziarna piasku opadają pionowo, w przeciwprądzie do kierunku przepływu ścieków. Żeby utrzymać czas przepływu ścieków na w miarę stałym poziomie, niezależnym od natężenia przepływów (bo: małe natężenie = dłuższy czas przepływu, większe natężenie = krótszy czas przepływu), konieczne jest zastosowanie kilku kręgów-przegród. Dzielą one piaskownik na cylindryczne komory. Ścieki są doprowadzane do środkowej komory, potem przepływają przez przegrody, które mają przelewy na różnej wysokości.

W najprostszych typach piaskowników pionowych do wyznaczenia powierzchni czynnej i głębokości uwzględnia się przede wszystkim prędkość opadania piasku, która nie może być mniejsza niż prędkość wznoszenia (ok. 1,45 cm/s) [1]. Piaskowni●

30

ki te są chętnie stosowane na małych i średnich oczyszczalniach ze względu na niewielkie rozmiary w porównaniu do piaskowników poziomych. Jednak wrażliwość ich sprawności na zmienne natężenie dopływu sprawia, że wypierane są przez piaskowniki wirowe. ● Piaskowniki wirowe Stosuje się je na obiektach, gdzie z braku miejsca nie jest możliwe zastosowanie piaskownika poziomego. Ma on kształt kołowy, a specjalnie ukształtowany wlot, doprowadzający ścieki przy obwodzie piaskownika, wymusza ruch okrężny. Piasek gromadzi się na dnie w środkowej części piaskownika, a ścieki odprowadzane są przy obwodzie. Zalegający na dnie piasek usuwany jest za pomocą podnośników powietrznych lub, w przypadku urządzenia wolnostojącego, za pomocą spirali czy przenośnika zamontowanych w specjalnym korycie pod dnem piaskownika.

W przypadku tych piaskowników głównym parametrem obliczanym jest nie długość, lecz pojemność. Ta wyznaczana jest na podstawie natężenia napływu ścieków (uwzględnić trzeba różne przepływy charakterystyczne) i czasu zatrzymania. Przy wymiarowaniu takiego piaskownika należy uwzględnić, że tylko część jego powierzchni jest czynna - i odpowiednio ją powiększyć [1]. ● Piaskowniki napowietrzane Ze ściekami miejskimi dopływa do oczyszczalni również mieszanina tłuszczów i olejów, która, jeśli nie jest celowo usuwana, przedostaje się aż do odpływu ścieków oczyszczonych. Piaskowniki napowietrzane, które mogą pełnić również rolę

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 31

nr 92014

www.instalator.pl

oczyszczalni przed zapychaniem rurociągów, ścieraniem mechanicznych elementów pomp, itd. Przy zbyt małym natężeniu dopływu wzrasta czas zatrzymania ścieków w piaskowniku, co może prowadzić do zagniwania zbierających się na dnie osadów. Piaskownik zacznie po prostu śmierdzieć. W przypadku piaskowników wielokomorowych możliwe jest poprawienie sytuacji przez czasowe wyłączanie poszczególnych komór. Należy zwrócić przy tym uwagę na zmienność wyłączanych z użytku komór [2].

Z kolei w niedowymiarowanym piaskowniku może pogorszyć się usuwanie zawiesiny mineralnej, która następnie zbierze się np. w osadnikach wstępnych, jeśli takowe są na danej oczyszczalni lub w reaktorze biologicznym albo przepompowniach, zmniejszając sukcesywnie ich objętość czynną. To oznacza konieczność częstszego oczyszczania tych obiektów z osadów.

Reasumując, właściwy dobór elementów oczyszczania mechanicznego powinien być traktowany równie poważnie jak wymiarowanie części biologicznej.

Potraktowanie krat czy piaskownika po macoszemu zemści się bardzo szybko, a co najgorsze będzie miało swoje wyraźne odzwierciedlenie w kosztach naprawy zużytych pomp ściekowych i osadowych, silników wirówek oraz kosztach usu wa nia se dy men tów z ru ro cią gów, przepompowni i reaktorów. dr inż. Re na ta Woź niak -Vec chié Literatura: [1] Z. Heidrich, M. Kalenik, J. Podedworna, G. Stańko (2008): „Sanitacja wsi”, Wydawnictwo Seidel-Przywecki, wydanie 1, Warszawa 2008.

[2] R. Woźniak-Vecchie, A. Langowski (2011): „Wyznaczanie obciążenia hydraulicznego modernizowanych oczyszczalni ścieków w praktyce projektowej”, III Konferencja z cyklu „Nauka dla Praktyków” pt.: „Mechaniczne oczyszczanie ścieków”, 15-16 marca 2011, Ustroń/Jaszowiec.

31

ABC oczyszczania ścieków

odtłuszczacza, są w takich przypadkach częstym rozwiązaniem problemu. Są one wyposażone w dodatkową komorę biegnącą wzdłuż komory właściwej, w której następuje flotacja tłuszczy, lub w ruchomy zgarniacz zbierający wyniesione na powierzchnię tłuszcze do rynny odprowadzającej je poza piaskownik.

Wytrącenie piasku i tłuszczy ze ścieków wywołane jest wprowadzeniem do piaskownika sprężonego powietrza. Powietrze jest wprowadzane za pomocą dyfuzorów w ilości, która nadaje ściekom taką prędkość (ok. 0,3 m/s), że następuje sedymentacja piasku i flotacja tłuszczy, ale zawiesiny organiczne pozostają w zawieszeniu. ● Prefabrykaty Większość obecnie projektowanych piaskowników to gotowe urządzenia. Są one wyposażane w coraz to nowe, dodatkowe elementy, a „sprytna” konstrukcja nadal zajmuje niewiele miejsca.

Bardzo użyteczne są m.in. bypassy umożliwiające czasowe wyłączenie piaskownika (ominięcie urządzenia) bez przerywania pracy całej oczyszczalni, np. w przypadku konieczności konserwacji lub naprawy. Taki by-pass może mieć formę rurociągu obejściowego lub dodatkowego koryta biegnącego wzdłuż piaskownika. W każdym przypadku zalecane jest wyposażenie by-passu w kratę, np. ręczną.

Konstrukcja takich urządzeń jest hermetyczna, istnieje możliwość ich ocieplenia oraz dołączenia urządzeń grzejnych, więc mogą być stosowane również na zewnątrz, bez zagrożenia negatywnego oddziaływania na otoczenie.

Odpowiednie do przepustowości piaskownika obciążenie hydrauliczne jest podstawą jego poprawnego działania.

Głównym zadaniem piaskowników jest zabezpieczenie kolejnych obiektów

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 32

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014

Filtry w instalacji

Sła wo mir Men cel

ABC wentylacji

● Co

to jest klasa czystości pomieszczenia? ● Jakie rodzaje filtrów występują w układach klimatyzacyjnych i wentylacyjnych? ● Jakimi zasadami należy się kierować podczas projektowania układów filtracji?

Układy wentylacyjno-klimatyzacyjne odgrywają ogromną rolę w pomieszczeniach czystych, gdyż są jednym z głównych, a często jednym sposobem zapewnienia wymaganych warunków aseptycznych. Klasa czystości uzależniona jest od rodzaju pomieszczenia, szczegółowych wymagań w stosunku do odbywających się w nim procesów i operacji. I tak, np. w szpitalnictwie, klasę czystości implikuje rodzaj zabiegów chirurgicznych, a w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym lub elektronicznym, klasę narzuca wytwarzany produkt.

Wiele wytycznych i norm dotyczących w ogólności wszystkich pomieszczeń czystych narzuca różną ich klasyfikację w oparciu o

32

stopień zanieczyszczenia cząstkowego.

Wśród norm polskich można wyróżnić dwie pozycje, przy czym zawarte w nich informacje w całości lub w znacznej części opierają się na normach zagranicznych.

W 1995 r. pojawiła się propozycja normy zastępującej BN-88/8962-05: norma PN-B-76003. Została wprowadzona rok później i choć ona również nie dotyczy w ogólnym założeniu pomieszczeń czystych i ich klasyfikacji, to pojawiła się w niej tabela przedstawiająca klasy czystości pomieszczeń wg Federal Standard 209e.

Obecnie standardem klasyfikującym wszystkie pomieszczenia czyste jest uznana przez Polski Komitet Normalizacyjny, uchwałą nr 29/2002-0 z dnia 13 sierpnia 2002 r., norma europejska: ISO 14644-1: Cleansrooms and associated controlled environments - Parts 1: Classification o fair cleanliness (ISO 14644-1:1999).

W normie ISO 14644-1 klasę czystości definiuje się na podstawie relacji: CN = 10N * (0,1/D)2,08, CN - maksymalna liczba cząstek o określonej wielkości [-], D - wielkość cząstek [mm], N - numer klasyfikacji wg ISO [-].

Dodatkowo, głównie w szpitalnictwie, uwzględnia się czystość powietrza ocenianą pod kątem mikrobiologicznym. Określenie klasy czystości mikrobiologicznej powietrza następuje przez identyfikację i pomiar ilościowy mikroorganizmów.

Klasyfikacja dotycząca zanieczyszczeń mikrobiologicznych nigdy jednak nie została określona np. standardem ISO, tak jak stało się to w przypadku zanieczyszczeń pyłowych

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 33

nr 92014

www.instalator.pl

filtrów dokładnych (klasy F5-F9) są zawarte w normie PN-EN 779:1998 [4].

Klasyfikacja i ogólne metody badania filtrów typu HEPA (klasy H10-H14) i ULPA (klasy U15-U17) są przedstawione w normie PN-EN 1822:2001 [5].

Filtry dokładne (klasy F5-F9/H10) są stosowane jako ostatni stopień filtracji w systemach wentylacji i klimatyzacji pomieszczeń o wysokich wymaganiach czystości powietrza (np. pomieszczenia czyste klasy ISO 9, ISO 8 [6] - produkcja niesterylna) i w systemach pomieszczeń o bardzo wysokich wymaganiach czystości powietrza przed filtrami wysoko skutecznymi (produkcja sterylna).

Wysoko skuteczne filtry powietrza typu HEPA (klasy H10-H14) i ULPA (klasy U15-U17) są stosowane jako ostatni stopień filtracji w systemach wentylacji i klimatyzacji pomieszczeń czystych o klasach czystości wyższych niż ISO 7 [7] (np. sterylne sale operacyjne, produkcja sterylnych leków i surowic).

Uzyskanie wymaganej klasy czystości możliwe jest dzięki zastosowaniu kaskadowego systemu filtracji. Najczęściej stosowany układ to kaskada trój-filtrowa, obejmująca:

33

ABC wentylacji

[3], dlatego stanowi dodatkowe kryterium, które nie zawsze jest brane pod uwagę.

Innym aspektem jest zachowanie minimalnej ilości powietrza świeżego i stopnia recyrkulacji, co ma uzasadnienie ekonomiczne, ale powinno być precyzyjnie projektowane w oparciu o szczegółowe dane wejściowe.

Odpowiednia filtracja, a co się z tym wiąże - wysoka jakość i skuteczność stosowanych w układach klimatyzacyjnych filtrów, stanowi jeden z głównych elementów utrzymania wymaganej klasy czystości w pomieszczeniach czystych.

Projektowanie układów klimatyzacyjnych także wymaga właściwej konfiguracji (klasy i rodzaju) stosowanych filtrów z uwzględnieniem rodzaju pomieszczenia i technologii/operacji, a więc klasy czystości. W układach klimatyzacyjnych filtry są najważniejszymi elementami odpowiedzialnymi za czystość powietrza. Rodzaje stosowanych filtrów w klimatyzacji: ● filtry włókninowe (częściej), ● filtry z węglem aktywowanym (rzadziej).

Podstawowymi wskaźnikami użytkowymi filtrów powietrza są: skuteczność filtracji i opory przepływu.

Metody określania skuteczności i klasyfikacja filtrów wstępnych (klasy G1-G4) i

ABC Magazynu Instalatora

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 34

ABC Magazynu Instalatora

nr 92014 Zasady, jakimi należy się kierować podczas projektowania układów filtracji wg [8]: ● w centralach nie powinno się stosować filtrów zgrubnych klasy EU1- EU3 - niska h ● zaleca się stosowanie wielostopniowych układów filtracji - w celach ochronnych, ● na wlocie do instalacji montowany powinien być filtr klasy ≥ EU4, ● filtr drugiego stopnia klasy ≥ EU7 - po stronie tłocznej centrali klimatyzacyjnej, ● filtry wyższej klasy (HEPA, ULPA) należy umieszczać jak najbliżej pomieszczenia.

Sła wo mir Men cel

1 stopień - filtrację wstępną (G3-G4), 2 stopień - filtrację bardzo dokładną (F7-F8), ● 3 stopień - filtrację absolutną (H10-H13) z lokalnymi strefami laminarnymi (H14).

W przypadku dużego zanieczyszczenia powietrza zewnętrznego stosuje się filtrację czterokaskadową poprzez filtrację powietrza świeżego.

W strefach o niskich wymogach czystościowych dopuszcza się filtrację dwukaskadową: wstępną i bardzo dokładną. Konfiguracja taka jest najmniej kosztowna w momencie zakupu, jednak czas stosowania filtra końcowego jest ograniczony - wysokie koszty eksploatacyjne. ●

ABC wentylacji

●

Literatura: 1. PN-B-76003: 1996, „Wentylacja i klimatyzacja. Filtry powietrza. Klasy jakości”.

2. PN-EN ISO 14644-1 „Pomieszczenia czyste i związane z nimi środowisko kontrolowane - Część 1: Klasyfikacja czystości powietrza”.

3. R. Spławski, „Mikroklimat sal operacyjnych w funkcji organizacji wymiany powietrza, praca doktorska”, Wrocław 2006.

4. PN-EN 779:1998, „Przeciwpyłowe filtry powietrza do wentylacji ogólnej. Wymagania, badania, oznaczanie”.

5. PN-EN 1822-1:2001, „Wysokoskuteczne filtry powietrza (HEPA i ULPA) Cześć 1: Klasyfikacja, badanie parametrów, znakowanie”.

6. B. Krzysztofik, „Mikrobiologia powietrza, wyd. Politechniki Warszawskiej”, Warszawa 1986.

7. GMS-Engineering Technology & Capital Management: DG 7001 - Design Guide Overview, version 1.

Sierpień 2001.

8. M. Porowski, E. Szczechowiak, „Klimatyzacja pomieszczeń czystych, wyd. Termedia, Poznań 1999”.

Twoje notatki

34

www.instalator.pl

ABC wrzesien_ABC Magazynu Instalatora 14-09-01 21:47 Page 35

nr 92014

ABC Magazynu Instalatora

Reflex-POLSKA prowadzi bezpłatne szkolenia dla projektantów z zakresu stabilizacji ciśnienia, zabezpieczenia i odgazowania instalacji grzewczych, chłodniczych i ciepłej wody użytkowej. Szkolenia organizowane są cyklicznie w Biurze Reflex w Poznaniu lub u klienta.

Osoby zainteresowane prosimy o kontakt: tel. 61 653 14 05 lub technika@reflex.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w dwóch Centrach Szkoleniowych: w Warszawie i Poznaniu oraz w pięciu Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach i Gdyni. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Akademia Viessmann prowadzi szkolenia dla projektantów, sprzedawców oraz wykonawców systemów grzewczych. Każde szkolenie montażowe lub montażowo-uruchomieniowe kończy się testem pisemnym, a po jego zaliczeniu uczestnik otrzymuje odpowiednie dokumenty autoryzacyjne oraz własne konto na portalu www.viessmann-serwis.pl. Rejestracja: www.viessmann-szkolenia.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Centrach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Poznaniu, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno-handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Firma Pentair Thermal Management Polska Sp. z o.o. prowadzi bezpłatne szkolenia dla autoryzowanych instalatorów Raychem z zakresu ogrzewania podłogowego oraz instalacji grzewczych do ochrony dachów i rynien w warunkach zimowych. Zdobycie „Certyfikatu PRO Raychem” upoważnia do udzielania przedłużonej gwarancji producenta. Kontakt: 800 800 114, www.ciepla-podloga.pl

www.instalator.pl

35

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę.

Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.

CIEPŁO. WENTYLACJA. ŻYCIE. Schiedel jest liderem w produkcji systemów kominowych i oferuje kompletne rozwiązania w zakresie ogrzewania i wentylacji, efektywności energetycznej, bezpieczeństwa, trwałości i komfortu życia.

Rekomendacja Narodowej Agencji Poszanowania Energii S.A. NAPE dla hybrydowego systemu wentylacyjnego Schiedel Flow do budynków jednorodzinnych

Ceramiczne Systemy Kominowe

Systemy Wentylacyjne

Akcesoria Kominowe

System Wentylacji Hybrydowej Schiedel Flow

Schiedel Sp. z o.o., Centrala, ul. Wschodnia 24, 45-449 Opole, T (77) 455 59 49, F (77) 455 59 47. Dział sprzedaży: T (77) 456 83 10, T (77) 456 93 48, T (77) 451 74 60. Dział techniczny: T (77) 456 83 11 n Schiedel Sp. z o.o., Biuro Północ, ul. Małgorzatowo 3c, 87-162 Lubicz Dolny. Dział techniczny: T (56) 674 48 25

www.schiedel.pl

Part of the BRAAS MONIER BUILDING GROUP