Poradnik ABC Magazynu Instalatora 9/2016

2016 6

● Odwodnienia

liniowe ● Wentylacja łazienek ● Grzejniki ● Kominy ● Grupy pompowe ● Nawiewniki ● Szkolenia

nr 92016

Spis treści Prysznic bez barier - 4 Kessel - 7 Viega - 8 Geberit - 10 Deszczówka wchłonięta - 11 Rozdział obiegów grzewczych - 12

Spis treści

Woda w c.o. - 13 Wentylacja łazienek - 14 Ekologiczny grzejnik - 16 Targi branży OZE - 18 Zadania dla komina - 20 Ciepło z biomasy - 22 Wspomaganie infiltracji - 24

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 27

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

ABC odwodnień w budynkach

Prysznic bez barier Wpust ścienny, punktowy, wpust podłogowy lub odwodnienia liniowe są elementami armatury odpływowej, która daje dużą swobodę korzystania z przestrzeni pod natryskiem. ● Wpusty łazienkowe (odwodnienia punktowe) Podstawowym zadaniem wpustów jest skuteczne i szybkie odprowadzenie zużytej wody z powierzchni podłogi oraz zabezpieczenie pomieszczenia przed wyziewami gazów z kanalizacji. Kratki ściekowe są elementami, które są bardzo widoczne. Ze względu na wiele czynników, które niekorzystnie oddziaływują na ich konstrukcję, powinny charakteryzować się dużą wytrzymałością. Wpusty (w tym także liniowe) powinny być odporne na obciążenia, osadzanie się zanieczyszczeń, urazy mechaniczne i środki czyszcząco-dezynfekujące. Ważna jest też możliwość łatwego oczyszczenia wnętrza wpustu podłogowego z nagromadzonych zanieczyszczeń oraz możliwość wprowadzenia spirali czyszczącej do podejścia kanalizacyjnego w celu jego udrożnienia.

Kratka jest również elementem narażonym na destrukcyjne działanie szczurów, które mogą ją przegryźć. Dlatego też najlepszym materiałem do wykonania rusztu we wpuście podłogowym jest stal szlachetna. Doskonałym zabezpieczeniem przed nieprzyjemnymi i niebezpiecznymi wyziewami z kanalizacji są konstrukcje zamknięcia wodnego, które działają na zasadzie tzw. suchego syfonu.

Wpusty liniowe mają za zadanie odwodnienie posadzki w miejscu natrysku. Długość szczeliny jest odpowiednio długa, tak że spadek glazury podłogowej może być poprowadzony w jednym kierunku. Wpusty liniowe

4

produkowane są w długościach 500, 600, 700, 800, 900, 1000, 1100 i 1200 mm (choć zdarzają się również odwodnienia o długości do 2000 mm oraz z podwójnym odpływem). Większość konstrukcji markowych producentów wytrzymuje obciążenia K3 - 300 kg. Średnica przewodu odpływowego najczęściej wynosi 50 mm lub 70 mm. Niektórzy markowi producenci wyposażają swoje konstrukcje w ruchomy kulowy króciec odpływowy pracujący w zakresie kąta od 0-15 . Takie rozwiązanie konstrukcyjne bardzo ułatwia wykonanie podejścia kanalizacyjnego. Bardzo istotnym parametrem jest wydajność odwodnień. Minimalna dostępna przepustowość odwodnienia liniowego to ok.

20-25 l/min, zaś najwyższa to ponad 100 l/min, co pozwala na zastosowanie jednego odwodnienia z np. dwóch natrysków.

Od dawna systemy zabudowy podtynkowej bardzo dobrze sprawdzają się w instalacjach łazienkowych. Teraz ta technologia może być zastosowana również do odpływów natryskowych. Element do natrysków bezbrodzikowych z odpływem w ścianie to nic innego jak ukryty w ściance syfon natryskowy odprowadzający wodę. Upraszcza on montaż systemu, przyspiesza instalację i ułatwia zaprojektowanie całej łazienki.

Teraz podłoga w natrysku może być jednolita, pozbawiona wszelkich barier, a wygląd takiego pokoju kąpielowego może być bardziej atrakcyjny i nowoczesny. Odpływ natrysku całkowicie chowa się w ściance instalacyjnej, a dzięki zintegrowanej macie izolacyjnej nie ma żadnych problemów z uzyskaniem szczelnej izolacji przeciwwodnej ściany i podłogi. Żadna część odpływu nie znajduje się w podłodze. Na zewnątrz widoczny jest tylko mały otwór w ścianie, do którego użytkownik sam dobiera

www.instalator.pl

nr 92016

www.instalator.pl

montowanym na poziomie posadzki najbardziej istotną kwestią jest zapewnienie trwałego i skutecznego uszczelnienia.

Na co zwracać uwagę podczas montażu odwodnienia liniowego, aby nie popełnić błędów?

Podobnie jak w przypadku odwodnień punktowych, a także przy zamontowaniu odpływu liniowego, należy wykonać spadek podłogi w kierunku odpływu. Jest to bardzo ważne! W przypadku odwodnienia liniowego spadek należy wykonać z jednej lub z dwóch stron zależnie od usytuowania rynny zbiorczej i powinien on wynosić co najmniej 2,5% w kierunku odpływu. Natomiast odwodnienie punktowe wymaga wyprofilowania spadków z czterech stron kratki. Jest to tzw. spływ kopertowy.

Minimalny spadek dla takiego rozwiązania to 1,5%. Sama rynna w odwodnieniu ma już wyprofilowany spadek we wnętrzu. Długość rynny nie ma wpływu na samą wydajność odwodnienia. Na wydajność największy wpływ ma zastosowane zasyfonowanie. Aby zainstalować odwodnienie w posadzce (o wysokości zasyfonowania 30 mm), jej minimalna grubość poszczególnych warstw powinna wynosić 65 mm. Analogicznie dla wysokości zasyfonowania 50 mm - minimalna wysokość poszczególnych warstw posadzki powinna wynosić 50 mm.

Wielkość syfonu należy dobierać do wydajności natrysku (deszczowni, panelu natryskowego).

Przeciwskazaniem do zainstalowania odpływu liniowego jest zbyt niska zabudowa samej posadzki przy zainstalowaniu np. deszczowni o bardzo dużej wydajności. Jeśli domownicy dość rzadko korzystają z natrysku, należy kupić taki odpływ liniowy, który będzie miał zainstalowaną w rynnie tzw. blokadę antyzapachową lub tzw. suchy syfon zapobiegający przedostawaniu się szkodliwych i nieprzyjemnych odorów z kanalizacji. Brak takiego zabezpieczenia bardzo uprzykrzy domownikom pobyt w łazience. Odpływy mogą być instalowane w dowolnym miejscu w obszarze kabiny. Jednak

5

ABC odwodnień w budynkach

wykończenie odpływu. Montaż tego odpływu jest bardzo prosty i szybki. Zintegrowany z zestawem materiał uszczelniający ułatwia nałożenie na ściany i podłogę warstwy izolacji przeciwwodnej. Powstaje wówczas elastyczne połączenie, które eliminuje ewentualne naprężenia i gwarantuje absolutną szczelność. Również konstrukcja podłogi natrysku jest znacznie prostsza, kiedy nie trzeba w jej obrębie prowadzić odpływu kanalizacyjnego. Istnieje również możliwość wklejenia w płytkę maskującą materiału, którym wyłożone są ściany.

Zalety odpływu ściennego: - oszczędność: instalacja odpływu w zintegrowanym systemie oszczędza czas i wysiłek instalatora; - szczelność: ścienny element odpływowy jest wyposażony w zintegrowany system izolacji zespolonej; połączenia są zaprojektowane tak, aby zapewnić szczelność na wiele lat pracy; - elastyczność: pewność montażu bez względu na warunki panujące na budowie; - łatwość czyszczenia konstrukcji: pod pokrywą znajduje się łatwe do wyjęcia i oczyszczenia specjalne sitko; - doskonałe rozwiązanie dla osób niepełnosprawnych ruchowo; - odwodnienie liniowe nie zakłóca kolorystyki łazienki; Na rynku są też odpływy liniowe z regulacją długości. Umożliwiają one łączenie ze sobą kilku odpływów, aby zwiększyć w ten sposób wydajność. Z łatwością można je przyciąć z milimetrową dokładnością na dowolny wymiar i zamontować przy ścianie lub w innym miejscu łazienki. Można tego dokonać za pomocą ręcznej piłki do metalu i specjalnej prowadnicy dołączonej do odpływu. Dzięki takiemu rozwiązaniu odpływ taki nie tylko spełnia wszystkie wymogi budowlane, ale przede wszystkim otwiera nieograniczone możliwości indywidualnej aranżacji łazienki. W prysznicach z odpływem

ABC Magazynu Instalatora

ABC odwodnień w budynkach

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

najczęściej instaluje się je pod ścianą lub na końcu kabiny. Niektóre konstrukcje pozwalają również na montaż na środku oraz w narożniku obszaru odwodnienia. Instalator musi podjąć decyzję o usytuowaniu w posadzce w zależności od uwarunkowań konstrukcyjnych króćca odpływowego z syfonu (prawidłowe wpięcie do podejścia kanalizacyjnego). Największym problemem w odwodnieniach są gromadzące się we wnętrzu włosy. Niektóre rozwiązania odwodniń wyposażone są w specjalne sitko do ich wyłapywania i szybkiego usunięcia w prosty sposób. Minimalna długość odwodnienia to 30 cm, jednak zależy ona w dużej mierze od wielkości miejsca, z którego chcemy odprowadzić wodę. Po wykonaniu jastrychu i jego utwardzeniu - taśmą uszczelniającą obkładamy rozetę odpływową syfonu, a na podłodze i ścianach nanosimy izolację przeciwwodną wykonaną z folii w płynie (wałkiem lub pędzlem). Ilość i kierunek warstw określa producent na opakowaniu. Izolacja przeciwwilgociowa powinna być naniesiona na całej powierzchni łazienki, a nie tylko w obszarze zlewni. Minimalna wysokość, na jaką powinna być naniesiona w kabinie, to 1,5 m. W narożnikach kabiny należy koniecznie zastosować specjalne taśmy uszczelniające wraz ze specjalnymi narożnikami uszczelniającymi. Na całej powierzchni posadzki i ścianach powinno się nanieść (w obszarze natrysku) fugę epoksydową. Jest droższa od tradycyjnej, jednak zapewnia ona całkowitą szczelność. Płytki najlepiej układać małoformatowe. Ich powierzchnia powinna być raczej szorstka, aby zminimalizować ryzyko pośliźnięcia się podczas brania natrysku (spadek powierzchni) ● Wady odwodnień liniowych Niestety odwodnienia liniowego nie można zainstalować w każdej łazience. Barierą jest fakt, że nie zawsze da się wkuć na odpowiednią głębokość w podłogę. Brak też możliwości włączenia przewodu odpływowego do pionu kanalizacyjnego. Kolejną barierą

6

są przewody wodociągowe i kanalizacyjne z innych przyborów usytuowane w posadzce oraz przewody z ogrzewania podłogowego, które mogłyby krzyżować się z podejściem kanalizacyjnym z odwodnienia liniowego.

Odwodnienia, których należy unikać podczas zakupu, nie posiadają kołnierzy do izolacji płynnych, cienkowarstwowych. Dokonując wyboru, należy zwrócić uwagę, czy konstrukcja całego odwodnienia umożliwia odprowadzenie całej wody do wnętrza konstrukcji z powierzchni izolacji. W przypadku pęknięcia fugi lub jej braku przedostająca się woda na powierzchnię izolacji powinna odpłynąć w kierunku odpływu. Prawidłowo wykonana izolacja poniżej poziomu płytek powinna zapewnić odprowadzenie całej przesiąkającej wody do podejścia kanalizacyjnego. Częstym błędem montażowym jest brak spadków przewodów odpływowych w kierunku pionu. Jeszcze innym jest niestaranne ułożenie płytek ceramicznych wokół rusztu, co może spowodować nieprzyjemny efekt wizualny. Podczas wykańczania posadzki glazurą należy bezwzględne zachować odpowiednie spadki podłogi w kierunku rusztu odwodnienia. Zalecany spadek w kierunku rynny to minimum 2,5%.

Zbyt duży spadek może doprowadzić do pośliźnięcia się użytkownika na śliskiej (mydliny, szampon) pochyłej posadzce. Podczas instalowania odpływu należy bezwzględnie zapewnić szczelność izolacji przeciwwilgociowej i uważać, aby jej nie uszkodzić.

Aby mieć pewność, że odwodnienie liniowe jest wysokiej jakości, trzeba zwrócić uwagę, czy posiada ono wymagane dokumenty. Tym dokumentem jest deklaracja potwierdzająca na zgodność z normą PNEN 274 dotyczącą zestawów odpływowych przyborów sanitarnych oraz aprobatą techniczną ITB, która dopuszcza wykorzystanie rozwiązań specjalnych w budownictwie.

Bolesław Bąk

www.instalator.pl

nr 92016

ABC Magazynu Instalatora

Kessel

Fot. Odpływ Scada. (wynosząca min. 80 mm) gwarantują perfekcyjną zabudowę zarówno w nowych łazienkach, jak i podczas renowacji istniejących instalacji. Sama pokrywa odpływu może być regulowana na głębokość maks. 3 mm i wysokość maks. 4 mm. Dołączany fa-

brycznie syfon można wyjąć w celu wyczyszczenia odpływu. Przepustowość odpływu wynosi 30 l/min. Zamontowane fabrycznie boczne przyłącze rury na kable w przypadku wersji z podświetleniem LED gwarantuje szczelność. ● Łatwa zabudowa Odpływ prysznicowy Scada można elastycznie dopasować do każdego typu zabudowy. Instalacja możliwa jest w ścianie murowanej (zabudowa ciężka), w płycie gipsowej (zabudowa lekka) oraz za pomocą gotowego modułu podłogowego i płyty z fabrycznie wykonanym spadkiem. Montaż w ścianie nie narusza wzoru płytek na posadzce, co stanowi jego dodatkową zaletę. ● Efektowny design Nienaganna estetyka wykonania przejawia się w każdej z czterech dostępnych pokryw ze stali nierdzewnej. Jedna z nich posiada możliwość wklejenia dowolnej płytki łazienkowej, dzięki czemu odpływ pozostaje niemalże niewidoczny. Z kolei krzywizna pokrywy typu Wave optycznie powiększa przestrzeń. Pokrywa prosta przypadnie natomiast do gustu osobom ceniącym przede wszystkim prostotę wykonania.

Każda pokrywa dostępna jest także z opcjonalnym podświetleniem LED w dowolnej opcji kolorystycznej.

ekspert Anna Mikołajczak Kessel Sp. z o.o. www.kessel.pl

www.instalator.pl

Anna Stochaj

☎ 71 774 67 60 @ anna.mikolajczak@kessel.pl

7

ABC odpływów w budynkach

Odpływ ścienny Scada - 3 zalety, szereg korzyści.

Rzadko spotyka się rozwiązania designerskie i funkcjonalne zarazem.

Jednak odpływem ściennym Scada marka KESSEL udowodniła, że te dwie cechy z powodzeniem mogą iść ze sobą w parze. Świadczy o tym kilka jego głównych zalet i szereg płynących z nich korzyści dla użytkowników. ● Innowacyjna technologia Najwyższa jakość materiału, nóżki montażowe z płynną regulacją wysokości o 135 mm, a także niewielka wysokość zabudowy

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

ABC odpływów w budynkach

Viega Firma Viega w zakresie odprowadzania wody proponuje wiele ciekawych, niezawodnych i bezpiecznych rozwiązań technicznych. Dodatkowym atutem produktów jest eleganckie, minimalistyczne wzornictwo. Design produktów został już wyróżniony wieloma prestiżowymi nagrodami, takimi jak Designpreis Deutschland czy Red Dot Award.

Bardzo dobrym pomysłem na aranżację łazienki jest wykonanie brodzika wyłożonego płytkami. Możliwe jest to dzięki zastosowaniu odpływów punktowych z kratkami dekoracyjnymi lub zastosowaniu odpływu liniowego. Aktualnie bardzo popularnym rozwiązaniem do wykonania prysznica bez brodzika jest odpływ liniowy, który pozwala na swobodną aranżację wnętrza. Rozwiązaniem dedykowanym przez firmę Viega m.in. dla takich rozwiązań jest odpływ Advantix Vario. Jego specjalna konstrukcja pozwala dopasować długość

8

do niemalże każdej łazienki. Mamy możliwość dopasowania jego długości bezpośrednio na budowie, w zakresie 300-1200 mm. Wydajność odpływu uzależniona jest od wysokości zabudowy i wynosi od 0,4 do 0,8 l/s. Minimalna wysokość zabudowy wynosi 95 mm. Dostępna jest także wersja remontowa odpływu Advantix Vario - w tym przypadku wydajność wynosi 0,55 l/s, a wysokość zabudowy wynosi jedynie 70 mm. Dodatkowe akcesoria rozszerzające zastosowanie odpływu Advantix Vario umożliwiają uzyskanie odpływu w linii prostej o długości max. 2,8 m. Dzięki łącznikom kątowym 90° możemy uzyskać odpływy w kształcie litery „L” lub „U”.

Od roku 2016 dostępny jest także wariant ścienny odpływu Advantix Vario. Odpływ ten, podobnie jak wersja podłogowa, można indywidualnie dopasować do każdej łazienki.

Dzięki przemyślanej konstrukcji możemy jego długość w płynny sposób regulować w zakresie 300-1200 mm. Dzięki dwóm różnym elementom zamykającym można go zabudować na trzy różne sposoby: w dowolnym miejscu na ścianie, przy prawej lub lewej ścianie bocznej oraz dokładnie na szerokość wnęki prysznicowej.

Dzięki niewielkiej głębokości montażu wynoszącej zaledwie 25 mm odpływ zmieści się w każdej ścianie, umożliwiając jednocześnie ułożenie płytek ściennych i podłogowych o grubości do 28 mm. Wysokość odpływu można ustawić w zakresie od 90 do 165 mm, a wydajność odpływu wynosi od 0,6-0,75 l/s. Dostępny jest także wariant remontowy o wysokości zabudowy już od

www.instalator.pl

nr 92016

- w kształcie litery „U“ z jednym odpływem na każdym boku. ● Odpływ ścienny: - w dowolnym miejscu w ścianie, - przy prawej lub lewej ścianie bocznej, - we wnęce Następnie określamy kolor rusztu (stal nierdzewna matowa/błyszcząca, czarny lub biały). Kolejny krok umożliwia m. in. wybór długości, wysokości odpływu czy grubości okładziny. Narzędzie automatycznie wyliczy spodziewaną wydajność odwodnienia, zilustruje zaprojektowany odpływ wraz z planem docięcia i poda, jakie elementy będą potrzebne do zamówienia.

Wynik procesu konfiguracji można uzyskać jako: wydruk bezpośrednio z przeglądarki, wygenerowanie e-maila z linkiem do wyników lub zapis listy materiałowej w formacie CSV, którą otworzymy za pomocą arkusza kalkulacyjnego. Konfigurator jest przystosowany do pracy z aktualnymi wersjami przeglądarek Mozilla Firefox, Google Chrome czy Microsoft Internet Explorer (od wersji 10.0). W innych lub starszych przeglądarkach może działać niepoprawnie.

Konfigurator jest dostępny pod adresem: viega.pl/KonfiguratorAdvantixVario

ekspert Łukasz Szypowski Viega Sp. z o.o. www.viega.pl

www.instalator.pl

Łukasz Szypowski

☎ 58 66 24 998 @ lukasz.szypowski@viega.pl

9

ABC odpływów w budynkach

70 mm, przy wydajności odpływu 0,5 l/s.

W przypadku użycia rusztu ze stali nierdzewnej wysokość szczeliny odpływowej zmniejsza się z 20 mm do zaledwie 8 mm nad i pod rusztem.

Ruszty Viega Advantix Vario dostępne są w czterech różnych wersjach kolorystycznych, dzięki temu wtopią się harmonijnie w każdą łazienkę. Poza klasycznymi wersjami ze stali nierdzewnej w wykończeniu matowym lub błyszczącym dostępna jest również wersja w kolorze białym i czarnym.

Aby łatwo dobrać odpowiedni odpływ Advantix Vario wraz z potrzebnymi elementami, firma Viega udostępnia na stronie internetowej konfigurator odpływu liniowego i odpływu ściennego Advantix Vario. W tym celu należy po prostu podać długość i formę żądanego odpływu liniowego lub ściennego.

Narzędzie wyliczy następnie automatycznie spodziewaną wydajność odpływu, zilustruje zaprojektowany odpływ liniowy/ścienny wraz z planem docięcia i poda, jakie elementy będą potrzebne do instalacji.

Najlepszym sposobem, by dopasować optymalną wersję będzie skorzystanie z nowego konfiguratora, dostępnego na stronie internetowej firmy Viega, pod adresem: viega.pl/KonfiguratorAdvantixVario. Jego obsługa jest niezwykle prosta i intuicyjna.

Zaczynamy od wybrania żądanego wariantu odwodnienia. Tutaj do wyboru mamy dwie podstawowe opcje: ● Odpływ liniowy: - prosty z jednym lub dwoma odpływami, - w kształcie litery „L“ z jednym odpływem na każdym boku,

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

ABC odpływów w budynkach

Geberit Odpływ liniowy Geberit CleanLine ma dualną konstrukcję. Jego widoczną część stanowi rynna zbiorcza ze stali nierdzewnej wysokiej jakości. Pod rynną znajduje się centralny odpływ, który montuje się jak odpływ podłogowy. Zestaw wykończeniowy odpływu - rynna zbiorcza dostępna jest w dwóch wzorach: CleanLine20 i CleanLine60. Wnętrze zestawu jest wykonywane ze szczotkowanej stali nierdzewnej, a obudowa listwy może być z jasnego metalu polerowanego lub ciemnego, matowego. Rynny występują w dwóch długościach maksymalnych: 90 i 130 cm. Można je dociąć na dowolną długość do 30 cm. Woda odprowadzana jest przez listwę zbiorczą w taki sposób, że na podłodze i wokół listwy nie gromadzą się zabrudzenia.

Natomiast umieszczony pod pokrywą listwy koszyczek można łatwo wyjąć i wyczyścić, skutecznie usuwając wszelkie zabrudzenia.

Montaż odpływu liniowego wymaga uwzględnienia tego rozwiązania już na etapie projektowania łazienki, ale sama instalacja nie jest trudniejsza czy bardziej czasochłonna od montażu tradycyjnego brodzika. Jedne z największych wyzwań to prawidłowe wyprofilowanie posadzki, w której odpływ będzie instalowany, a także trwałe uszczelnienie odpływu i podłogi. W

przypadku odpływów Geberit CleanLine kwestie uszczelnienia zostały rozwiązane w taki sposób, aby maksymalnie ułatwić pracę instalatorom i płytkarzom oraz wykluczyć ryzyko błędów. Uszczelnienie posadzki wokół wlotu odpływu zapewnia prostokątny, zintegrowany z odpływem kołnierz, który należy połączyć z systemem izolacji podłogi.

Bazę dla wpustów podłogowych do montażu odpływów liniowych i punktowych firmy Geberit stanowi uniwersalny, optymalny hydraulicznie, płaski syfon. Jest on dostępny w dwóch wersjach: ● standardowej, o wysokości zasyfonowania 50 mm, maksymalnej przepustowości 0,8 l/s i minimalnej wysokości wylewki 90 mm; ● renowacyjnej, o wysokości zasyfonowania 30 mm, maksymalnej przepustowości 0,45 l/s i minimalnej wysokości wylewki 65 mm.

Niższe zasyfonowanie jest bardzo przydatne przy remontach łazienek, kiedy mamy ograniczone możliwości w zakresie wysokości zabudowy.

Cechą charakterystyczną odpływów z uniwersalnym syfonem jest możliwość zamocowania styropianowej obudowy syfonu do konstrukcji stropu.

ekspert Małgorzata Jarosik Geberit Sp.z o.o. www.geberit.pl

10

Małgorzata Jarosik

☎ 22 376 01 34 @ malgorzata.jarosik@geberit.com

www.instalator.pl

nr 92016

ABC Magazynu Instalatora

Deszczówka wchłonięta

www.instalator.pl

Niestety nie zawsze mamy możliwości terenowe, aby powstały zbiorniki otwarte, alternatywą są zbiorniki podziemne różnych konfiguracji - od zbiorników podziemnych szczelnych (studni, wylewanych na budowie lub prefabrykowanych zbiorników żelbetowych, zbiorników rurowych) po układy magazynująco-drenujące dostępne w ofertach wielu producentów (komory drenażowe, skrzynki drenażowe, studnie chłonne itp.).

Współczesne rozwiązania nie tylko betonowe, ale również z tworzyw sztucznych, jak przedstawione wcześniej komory drenażowe i skrzynki, mogą pełnić rolę zbiorników magazynowodrenujących, ale posiadają taką wytrzymałość, że nad takim zbiornikiem podziemnym można bez problemów wybudować np. parking.

Mimo że zbiorniki drenażowe powstały niejako z innych przyczyn, należy zwrócić uwagę na pozytywne działanie takich obiektów ze względów hydrogeologicznych.

Postępująca urbanizacja miast spowodowała, że wody deszczowe, które od wieków zasilały wody podziemne, poprzez zabudowę i uszczelnienie powierzchni zostały odcięte od możliwości uzupełniania wód podziemnych. Oczywiście odczuwalnie nie jest to proces widoczny w okresie kilkuletnim, natomiast w okresie wieloletnim ma to bardzo istotne znaczenie.

Rafał Wódkowski

11

ABC kanalizacji

Najbardziej popularnym i powszechnie stosowanym sposobem rozwiązania problemu z deszczówką jest jej zebranie, podczyszczenie przy pomocy separatora substancji, transport systemami rurowymi i zrzut do odbiornika z dala od miejsca opadu deszczu. Niestety podczyszczone i zebrane wody opadowe zasilają rzeki, a potem powodują postępujące obniżanie zasolenia wód mórz i oceanów.

Może byłby to jedyny sposób postępowania z wodami opadowymi, niestety coraz rzadziej spotykamy się z możliwościami transportowymi tak dużych ilości ścieków opadowych. Kanalizacja rozdzielcza w wielu miejscach na terenach miast została już zaprojektowana i wybudowana.

Dodatkowy odpływ z nowo powstających szczelnych zlewni często nie może zostać wprowadzony do przeciążonej już kanalizacji. Nierzadko inwestor otrzymuje w „warunkach” możliwość dozowania tylko małej części wód opadowych do kanalizacji. Niekorzystny wpływ na wybudowane kanalizacje mają aktualnie występujące anomalia pogodowe, które powodują, że odpływ ze zlewni jest chwilowy, ale bardzo intensywny, przekraczający stosowany w projektowaniu odpływ rzędu 130 dm3/s z 1 ha.

Taka sytuacja wymusiła zastosowanie rozwiązań służących do magazynowania i/lub rozsączania w gruncie podczyszczonych ścieków deszczowych. Jako pierwsze obiekty na ciekach powierzchniowych pojawiły się zbiorniki retencyjne otwarte. Wokół zbiorników często powstają korzystne dla okolicznych mieszkańców tereny rekreacyjne.

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

ABC ogrzewania - radzi ESBE

Rozdział obiegów grzewczych Przy stosowaniu kotłów gazowych zarówno tradycyjnych, jak i kondensacyjnych, a także pomp ciepła, często mamy do czynienia z urządzeniem bardzo dobrze wyposażonym w armaturę niezbędną do podłączenia obiegu grzewczego. Do dyspozycji użytkownika są zabudowane w kompaktowej obudowie pompy obiegowe, sterowniki, a często także zawory mieszające. Jest to bardzo wygodne rozwiązanie, jednak w przypadku, kiedy w domu mamy kilka obiegów grzewczych o różnych parametrach pracy (np. układ grzejnikowy, ogrzewania podłogowego, ciepłej wody itp.), wykorzystanie takiego wyposażenia może okazać się kłopotem.

Bardzo prostym sposobem podłączenia kilku odbiorników do tak wyposażonego źródła ciepła jest wbudowanie grup pompowych ESBE w instalację za pomocą rozdzielacza posiadającego sprzęgło hydrauliczne. Tego rodzaju rozdzielacz pozwoli na estetyczne i bezproblemowe podłączenie grup pompowych do jednego źródła, jednocześnie rozdzielając obiegi.

Pomaga to wykorzystać pompę obiegową kotła lub pompy ciepła bez konieczności sprawdzania parametrów jej pracy i wyposażania obiegu grzewczego (np. ogrzewania podłogowego) w pompę obiegową dopasowaną parametrami pracy do pompy kotła. Dzięki takiemu zabiegowi obiegi

grzewcze mogą mieć dowolne pompy dostosowane jedynie do wymagań obsługiwanej części instalacji.

Grupy pompowe ESBE w takim zastosowaniu mogą współpracować ze sterownikiem kotła lub pompy ciepła i być przez niego zarządzane - grupy z siłownikami serii GRA. W przypadkach obiegów niezależnych ob-

sługujących np. sąsiednie budynki gospodarcze mogą pracować samodzielnie z własnym sterownikiem - grupy serii GRC. Dla obiegów, które nie potrzebują dodatkowej regulacji parametrów zasilania, jak np. zasilanie ciepłej wody użytkowej, zastosować można grupę pompową bezpośrednią GDA.

ekspert Jacek Wesołowski ESBE Hydronic Systems www.esbe.pl

12

☎ 61 85 10 728 @ info.pl@esbe.eu

www.instalator.pl

nr 92016

ABC Magazynu Instalatora

Woda w c.o.

www.instalator.pl

Mówiąc o jakości wody, nie sposób pominąć obecności w niej tlenu. Ten życiodajny dla człowieka pierwiastek okazuje się jednak zabójczy dla instalacji centralnego ogrzewania.

Tlen rozpuszczony w wodzie jest zjawiskiem naturalnym. Prawidłowo odpowietrzana instalacja umożliwia pozbycie się tlenu z obiegu. Zasadniczym niebezpieczeństwem jest wtórne napowietrzenie wody. Dochodzi do niego w zbiornikach wyrównawczych (nielicznie już występujących) instalacji systemu otwartego, a także układach wykonanych z rur z tworzywa sztucznego bez bariery tlenowej. Można tu jeszcze wspomnieć o systemach, gdzie część instalacji po stronie ssącej pompy obiegowej pracuje przy podciśnieniu. Jest to zawsze potencjalne miejsce przedostania się powietrza do układu.

Często popełnianym grzechem jest opróżnianie instalacji po sezonie grzewczym. Jest to działanie szalenie szkodliwe i przyczyniające się do wydatnego skrócenia żywotności układu.

Systemy centralnego ogrzewania powinny być opróżniane wyłącznie w sytuacjach awaryjnych lub dla wykonania planowanych remontów, po czym są bezzwłocznie napełniane.

Ponowne napełnianie lub uzupełnianie również należy przeprowadzać przy użyciu wody o właściwej jakości, jednocześnie odnotowując objętość dopuszczonej wody.

Jest to istotne z punktu widzenia prawidłowej eksploatacji. Ubytki przekraczające 5% całkowitej pojemności instalacji systemu zamkniętego oraz 10% dla układów otwartych świadczą o nieszczelności i wymagają podjęcia działań celem ich usunięcia.

Robert Skomorowski

13

ABC ogrzewania

Najczęściej do napełniania instalacji c.o. wykorzystywana jest woda wodociągowa. W zależności od regionu kraju jej jakość jest lepsza lub gorsza. Pod pojęciem jakości kryje się głównie zawartość jonów chlorkowych i siarczanowych, która nie powinna przekraczać 150 mg/l (dla rur miedzianych 50 mg/l), oraz jej twardość ogólna z górną granicą 4,0 mval/l.

Jeżeli spełnia wymagania przewidziane dla instalacji, to późniejsza eksploatacja nie będzie kłopotliwa. W układach z rur stalowych lub/oraz gdy zostaną użyte grzejniki stalowe, po niedługim czasie od napełnienia następuje pasywacja powierzchni. Oznacza to, że warstwa tlenku żelaza, a następnie magnetytu, który wytrąca się na powierzchniach wewnętrznych, stanowi barierę dla rozwoju korozji.

Jeżeli jednak jakość wody wodociągowej, pomimo tego, że spełnia warunki przydatności do celów spożywczych, jest niewłaściwa, to należy ją uzdatnić. Powszechny już dostęp do przenośnych stacji uzdatniania wody czyni tę operację nieskomplikowaną do wykonania.

Warto także dodać do wody (w instalacjach c.o. typu otwartego) inhibitor korozji. Inhibitory to środki chemiczne, które w znaczącym stopniu spowalniają procesy chemiczne, w wyniku których dochodzi do korozji, a z czasem perforacji materiału rur lub emiterów ciepła.

Innym dodatkiem, a raczej mieszaniną, jest wodny roztwór glikolu etylenowego lub propylenowego, który jest bezpieczny dla zdrowia. Użycie tego roztworu jako medium dla instalacji centralnego ogrzewania chroni ją przed zamrożeniem, a co za tym idzie uszkodzeniem, w sytuacjach awarii lub kiedy nie jest ona eksploatowana przez cały rok.

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

Remont w łazience Zaczynamy remontować: ustalamy ilość natrysków, wanien, brodzików itp. w zależności od ilości osób, które będą z nich korzystać, oraz typu budynku (domy opieki,szpitale,hale sportowe, baseny itp.), ● dla każdego przypadku ustalamy współczynnik równoczesności działania oraz temperaturę powietrza wewnętrznego; ● mając do dyspozycji powyższe dane, obliczamy ilość powietrza wentylacyjnego przy następujących założeniach: a) jeśli powietrze jest doprowadzane z sąsiednich pomieszczeń, to w pomieszczeniach tych powinny być zainstalowane grzejniki o odpowiednio dużej powierzchni; b) przy niskich temperaturach powietrza zewnętrznego możemy ograniczyć krotność wymian; c) zwracamy szczególną uwagę na łatwość czyszczenia urządzeń wentylacyjnych, kanałów nawiewnych i wywiewnych oraz ich wymian elementów instalacji wentylacyjnej; projektujemy je z odpowiednimi spadkami, otworami rewizyjnymi i z możliwością użycia narzędzi do czyszczenia i odprowadzenia płynów czyszczących i dezynfekujących; d) dla osób przebywających w domach opieki i szpitalach mających różne stopnie niepełnosprawności przygotować pokój kąpielowy, w którym będzie można umyć ciało leżącego człowieka; ponieważ podłoga w takim pokoju będzie mokra, to ilość powietrza wentylacyjnego dla tego pokoju należy obliczyć w oparciu o zyski wilgoci; e) ważne, aby wentylacja zbiorczych łazienek, pokoi kąpielowych, pryszniców oraz ich zaplecza, tj. szatni, przebieralni, ●

Dorota Węgrzyn

ABC wentylacji

● Na

co zwrócić uwagę przystępując do remontu łazienki? ● Jakie warunki powinna spełniać wentylacja w zbiorowych łazienkach?

Remont kapitalny w pomieszczeniach mieszkalnych (i niemieszkalnych) to najczęściej demontaż tego, co zostało zniszczone, nadwyrężone zębem czasu, niesprawne, odbarwione. Remont łazienki, na której chciałabym skupić dziś swoją uwagę, szczególnie w starym budownictwie, zaczynamy od wyrzucenia wszystkiego (oprócz zaworów odcinających dopływ zimnej i ciepłej wody i ewentualnie istniejącej, przydatnej do przyszłego wyposażenia instalacji elektrycznej), tj. wanien, brodzików, umywalek, kabin prysznicowych, baterii, które na ogół są cieknące lub tak zużyte, że nie jest możliwa ich naprawa lub usunięcie przebarwień. Doprowadzenie do stanu użytkowania istniejącego wyposażenia łazienek jest kosztowniejsze niż montaż wszystkich urządzeń od nowa.

14

www.instalator.pl

nr 92016

Wentylator FENKO na typowym budynku jednorodzinnym.

a) w pomieszczeniu łazienek - 150 m3/kąpiel, b) w pomieszczeniu natrysków - 220 m3/h na natrysk w zależności od częstotliwości zabiegów (należy uwzględnić współczynnik równoczesności działania).

Uwaga! Użytkowanie ww. pomieszczeń trzeba tak zaplanować, aby ilość powietrza nawiewanego i wywiewanego była jednakowa w określonej jednostce czasu.

W każdym przypadku, jeśli liczba natrysków przekracza 8, potrzebna jest mechaniczna wentylacja nawiewno-wywiewna.

W budynkach istniejących wiele lat na ogół istniejąca wentylacja grawitacyjna nie jest wystarczająca dla wentylacji łazienek, co skutkuje wilgocią, przykrymi zapachami i zagrzybieniem pomieszczeń. W takim przypadku bezwzględnie musimy wykonać wentylację mechaniczną.

Jeśli istnieje możliwość podziału dużych łazienek na mniejsze, co jest łatwiejsze do wentylowania, to możemy: - zastosować system jednoprzewodowej wentylacji wywiewnej z napływem powietrza z sąsiednich pomieszczeń, - zamontować w ścianie zewnętrznej małą centralę nawiewno-wywiewną z odzyskiem ciepła.

Staramy się prowadzić kanały wentylacyjne wewnątrz pomieszczeń. Jeśli jest to niemożliwe, to kanały wywiewne montujemy na ścianie zewnętrznej, izolujemy je i wyprowadzamy ponad dach.

Dorota Węgrzyn Fot. z archiwum firmy Uniwersal.

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

15

ABC wentylacji

była rozwiązywana oddzielnie bez połączenia z pomieszczeniami ww., o innym przeznaczeniu; f) każdy kompleks zbiorczy powinien mieć swoją niezależną wentylację wywiewną lub nawiewno-wywiewną lub nawiewnowywiewną z odzyskiem ciepła.

Uwaga! Do bilansu ciepła należy doliczyć ciepło pochodzące z suszarek.

Projektując wentylację dla zbiorowych łazienek, pokoi kąpielowych czy natrysków, kierujemy się następującymi zasadami: - ilość świeżego powietrza przypadająca na 1 osobę wynosi minimalnie 30 m3/h, - w przebieralniach krotność wymian k od 8 do 20 w/h, - w kabinach natryskowych k wynosi od 20 do 30 w/h, - w łazience pojedynczej k wynosi od 5 do 8 w/h, - ilość powietrza zewnętrznego ma wynosić:

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

ABC ogrzewania - radzi Zehnder

Ekologiczny grzejnik Nowy grzejnik Zehnder Zmart stanowi idealne połączenie wiedzy technicznej z praktycznymi i inteligentnymi rozwiązaniami.

Ten wąski i płaski grzejnik jest bardzo prosty w montażu. Dzięki wymiennikowi z tworzywa sztucznego jest całkowicie odporny na korozję, ponadto ze względu na elastyczne przewody przyłączeniowe doskonale nadaje się „na wymianę”. Jego dyskretny i nowoczesny wygląd pasuje niemal do każdego otoczenia mieszkalnego lub biurowego. Poza tym Zehnder Zmart przekonuje dodatnim bilansem ekologicznym, który w odniesieniu do całego procesu produkcji wypada lepiej o ponad 20% w porównaniu z tradycyjnymi grzejnikami płytowymi.

Wszechstronność nowego grzejnika Zehnder Zmart widać już podczas montażu.

Jest o ponad 60% lżejszy od tradycyjnego, standardowego modelu, dlatego nakład pracy

związany z jego instalacją jest znacznie mniejszy, podobnie jak koszty transportu i pracy. Kolejnym powodem do zadowolenia klienta z grzejnika dekoracyjnego Zehnder Zmart jest wymiennik z tworzywa sztucznego, który gwarantuje całkowitą odporność na korozję. Wersje „Flex” nowego grzejnika płaskiego są łatwe w czyszczeniu, ponieważ można je pochylić do przodu bez odłączania od instalacji grzewczej. Dzięki temu grzejnik Zehnder Zmart zapewnia nie tylko przyjemny, lecz przede wszystkim higieniczny klimat wnętrza.

W wersji modelowej „Flex” grzejnik Zehnder Zmart nie ma sobie równych pod względem wymiany. Elastyczne, dowolnie ustawiane przyłącza 360° grzejnika Zehnder Zmart Flex umożliwiają wymianę starego grzejnika niemal w każdej sytuacji montażowej. Można do tego wykorzystać istniejące

Fot. 1. Dyskretny i estetyczny wygląd nowego, bardzo wąskiego grzejnika Zehnder Zmart o płaskim froncie sprawia, że idealnie komponuje się on z praktycznie każdym nowoczesnym pomieszczeniem biurowym.

Fot. 2. Ten nowy, filigranowy grzejnik dekoracyjny Zehnder Zmart o płaskim froncie posiada całkowicie odporny na korozję wymiennik z tworzywa sztucznego, dlatego wyróżnia się bardzo długim okresem trwałości.

16

www.instalator.pl

nr 92016

przewody przyłączeniowe i armaturę zewnętrzną. Kolejną zaletą dotyczącą montażu jest regulowana konsola ścienna. Dzięki temu instalator może już na miejscu uwzględnić różne życzenia klientów odnośnie sposobu montażu.

Dużym atutem jest też elastyczność także głowicy termostatycznej. W przypadku grzejnika Zehnder Zmart głowica może znajdować się zarówno po prawej, jak i po lewej stronie. Jej miejsce zamontowania można łatwo zmienić również później - i to bez konieczności demontażu grzejnika. Głowica termostatyczna ma niezwykle ergonomiczny kształt, który zapewnia wygodę obsługi.

Poza tym grzejnik dekoracyjny Zehnder Zmart spełnia najwyższe wymagania również w kwestii wzornictwa. W pozostałych wersjach wszystkie przyłącza są elegancko

Fot. 4. Grzejnik dekoracyjny Zehnder Zmart - widok od strony montażowej. „ukryte” za estetyczną, gładką powierzchnią grzejnika. Dzięki tej innowacyjnej koncepcji powierzchnia grzejnika z przodu i po bokach jest całkowicie gładka. Nic nie zakłóca estetycznego wyglądu grzejnika dekoracyjnego Zehnder Zmart, który idealnie komponuje się z każdym otoczeniem. Wyjątkowe wzornictwo Zehnder Zmart zostało uhonorowane nagrodą iF Design Awards 2016.

Bardzo szeroki wybór wersji wyposażenia sprawia, że grzejnik Zehnder Zmart optymalnie nadaje się zarówno do nowych, jak i modernizowanych budynków, a przy tym spełnia najwyższe wymagania klientów w kontekście zaawansowanego technicznie, estetycznego, energooszczędnego i łatwego w użytkowaniu rozprowadzania ciepła.

Na zamieszczonych fotografiach zaprezentowano szeroki wybór grzejników dekoracyjnych Zehnder Zmart dla każdego wnętrza.

ekspert Paweł Żurawski Zehnder Polska Sp. z o.o. www.zehnder.pl

www.instalator.pl

Paweł Żurawski

☎

607 634 644

@ pawel.zurawski@zehnder.pl

17

ABC ogrzewania - radzi Zehnder

Fot. 3. Filigranowy grzejnik dekoracyjny Zehnder Zmart spełnia nawet wygórowane wymagania. Wszystkie przyłącza są elegancko ukryte za powierzchnią grzejnika, którego front i boki tworzą zamkniętą konstrukcję.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

ABC odnawialnych źródeł energii - radzi RENEXPO® Poland

Targi branży OZE Targi, specjalistyczne konferencje, fora branżowe, spotkania kooperacyjne - tego między innymi mogą spodziewać się odwiedzający targi RENEXPO® Poland 2016. Już po raz szósty w dniach 19-21 października 2016 w Warszawskim Centrum EXPO XXI Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej RENEXPO® Poland otworzą przed Państwem swoje drzwi.

Targi te oraz towarzyszące im konferencje stanowią platformę wymiany wiedzy oraz doświadczeń z zakresu sektora energetycznego na płaszczyźnie krajowej oraz międzynarodowej. To doskonałe miejsce spotkań dla instalatorów, producentów i projektantów aktywnych na polu OZE i zainteresowanych najnowszymi rozwiązaniami w dziedzinie OZE, budownictwa i renowacji. ● Eksperci o fotowoltaice Wśród wysokiej klasy konferencji z udziałem prelegentów wywodzących się ze świata polityki, kręgów uniwersyteckich oraz firm na co dzień trudniących się branżą OZE pierwszego dnia targów odbędzie się 6.

Międzynarodowa Konferencja Fotowoltaiki w Polsce organizowana przez Polskie Towarzystwo Fotowoltaiki we współpracy z REECO. Konferencja zawierać będzie przegląd rozwoju rynków PV w Europie i na świecie. Eksperci z towarzystw fotowoltaicznych, a także przedstawiciele przemysłu PV, przedstawiciele władz państwowych i lokalnych będą dyskutowali na temat szans oraz barier na drodze rozwoju fotowoltaiki w Polsce. Dyskusja będzie dotyczyła znowelizowanej w czerwcu 2016 Ustawy o OZE, jak również propozycji Ministerstwa

18

Energii dalszej nowelizacji tej Ustawy.

Ponadto omówione będą mechanizmy wsparcia wejścia na rynek polski i proces inwestycyjny systemów PV. Niezwykle istotną sprawą jest także jakość instalowanych systemów, dlatego też podczas konferencji będzie poruszany temat dotyczący Programu Certyfikowania Mikroźródeł OZE, certyfikacji instalatorów systemów OZE oraz zagrożeń związanych z brakiem poprawnego wykonania instalacji prosumenckiej PV. ● Kongres PORT PC Z kolei osoby interesujące się tematem pomp ciepła nie mogą przegapić kolejnej, czyli już 5 edycji Kongresu PORT PC, który odbędzie się drugiego dnia targów, tj. 20 października. Celem kongresu jest przedstawienie możliwości zastosowania pomp ciepła jako jednego ze sposobów na walkę z niską emisją - problemem zanieczyszczonego powietrza, z którym boryka się wiele polskich miastach i gmin. Nowa formuła Kongresu, dzieląca wydarzenie na sesje tematyczne, ma na celu jak najlepsze dopasowanie tematyki do zróżnicowanego grona uczestników. Dla instalatorów i projektantów przeznaczony jest panel techniczny, który ma przybliżyć stosowanie opracowanych przez PORT PC pomocnych narzędzi - Wytyczne i arkusze kalkulacyjne. ● Jak magazynować energię?

Kluczowe znaczenie dla zmieniającego się rynku energii elektrycznej ma magazynowanie energii. Temu tematowi będzie poświęcony podczas RENEXPO® Poland pierwszy Międzynarodowy Kongres: Magazynowanie Energii w Polsce. Kongres sta-

www.instalator.pl

nr 92016

Ustawy o OZE, Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju oraz Planu Elektromobilności. Przedstawione zostaną kierunki badań oraz rozwiązania stosowane w Europie i na świecie - zarówno w zakresie magazynów wielkoskalowych, jak też zasobników do domowego użytku. Zaprezentowane zostaną polskie rozwiązania służące magazynowaniu energii oraz inicjatywy podejmowane w tym zakresie przez polskie grupy energetyczne, a także omówiona zostanie rola magazynów energii w kontekście rozwoju w Polsce generacji ze źródeł odnawialnych. ● Branża będzie obecna!

Na targach będą obecne najważniejsze reprezentacje branży OZE w Polski i nie tylko. Swoją obecność na targach potwierdziły między innymi firmy: REC Solar EMEA GmbH - wiodąca marka paneli słonecznych na rynku europejskim, firma BRUK-BET SOLAR - jeden z największych polskich producentów wysokowydajnych modułów fotowoltaicznych, Daikin - światowy lider na rynku rozwiązań HVAC, Galmet - producent polskich systemów grzewczych, m.in.: ogrzewaczy wody, wymienników c.w.u., kolektorów słonecznych, pomp ciepła oraz kotłów c.o., a także, jak co roku, firma Fronius International, która ze swoimi innowacyjnymi produktami oraz 928 patentami jest światowym liderem innowacji.

Na targach nie może zabraknąć nikogo, kto profesjonalnie zajmuje się energią odnawialną.

Wstęp na targi jest bezpłatny po rejestracji online na www.renexpo-warsaw.com.

ekspert Małgorzata Bartkowski REECO Poland Sp. z o.o. www.renexpo-warsaw.com

www.instalator.pl

Małgorzata Bartkowski

☎

22 266 02 16

@ info@reeco-poland.pl

19

ABC odnawialnych źródeł energii - radzi RENEXPO® Poland

nowić będzie platformę do dyskusji w międzynarodowym gronie na temat technologii, trendów oraz problemów związanych z magazynowaniem energii. Celem kongresu jest zidentyfikowanie potencjału rynku magazynów energii w Polsce m.in. w świetle

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

Zadania dla komina

ABC odprowadzania spalin

Mariusz Kiedos ● Jaka

jest przewaga kominów dwu- i trzywarstwowych nad tradycyjnymi kominami? ● Jakie są zadania osoby/firmy montującej komin?

Zadaniem komina jest skuteczne i bezpieczne odprowadzenie do atmosfery produktów spalania z urządzeń grzewczych i ogrzewczych.

Obecnie coraz częściej do budowy kominów wykorzystuje się gotowe dwu- lub trzywarstwowe prefabrykowane systemy kominowe, które wypierają kominy o tradycyjnej jednowarstwowej budowie (kominy z cegły). Powodów takiej tendencji jest kilka, ale najważniejszy z nich to fakt, iż wyroby te są projektowane do ściśle określonych celów, tylko kominowych, i jako takie wyspecjalizowane są do osiągnięcia maksymalnych korzyści z tym związanych (mają optymalny kształt i wykonane są z materiałów zapewniających długotrwały, bezpieczny kontakt z produktami spalania).

Ponadto związane są z wieloletnią gwarancją

20

na użytkowanie w warunkach kontaktu z produktami spalania (gwarancji takiej nie udziela producent cegieł budowlanych, gdyż te są typowym wyrobem „wielozadaniowym” i produkcja nie odbywa się pod kątem uzyskania maksymalnych możliwych korzyści przy specjalistycznym, kominowym, zastosowaniu). Nie bez znaczenia jest też fakt, iż prefabrykowane elementy systemów kominowych mają większe rozmiary niż pojedyncze cegły, co przekłada się na szybszy montaż (niższe koszty robocizny) oraz mniejsze ryzyko popełnienia błędów niedokładnego montażu.

Jakie są zadania tego, kto montuje komin?

Podstawowym zadaniem montażysty komina jest ścisłe przestrzeganie instrukcji montażu, która jest najczęściej precyzyjnym, ale łatwym w odbiorze dokumentem tekstowoobrazkowym lub tekstowo-fotograficznym.

Montaż oparty o zapisy w instrukcji daje gwarancję, iż wszystkie elementy systemu są wzajemnie poprawnie dopasowane, co przekładać się będzie na optymalny ciąg w kominie, długotrwałą oraz bezpieczną dla mieszkańców domu współpracę komina z urządzeniem grzewczym lub kominkiem.

www.instalator.pl

nr 92016

www.instalator.pl

znaczone dla kominów pracujących w warunkach wilgotnych (przy kotłach na gaz czy olej), które najczęściej nie mogą być stosowane w przypadku współpracy z kotłami na paliwa stałe, gdyż w typowych warunkach dla takich zastosowań nie były przebadane. Zdarzają się oczywiście wyjątki od tej zasady.

Na rynku mamy bowiem do czynienia również z kominami przebadanymi i dopuszczonymi do zastosowania zarówno w warunkach wilgotnych (np. dla kotłów na gaz czy olej), jak też w warunkach wysokich temperatur. Kominy z przewodami dymowymi z rur ceramicznych, przeznaczone do odprowadzania spalin z kotłów na paliwa stałe, powinny być zgodne z normą EN 13063-1. Producent jest zobowiązany do wystawienia Deklaracji Zgodności, czym potwierdza spełnienie wymagań zawartych w przytoczonej specyfikacji technicznej. W szczególności wśród oznaczeń normowych komina (najczęściej w formie etykiety umieszczanej na drzwiczkach wyczystkowych) należy zwrócić uwagę na klasę temperaturową - oznaczaną w postaci litery ‘T’, której towarzyszy poziom dopuszczalnej temperatury pracy komina, np. 400 lub 600, oraz odporność komina na pożar sadzy (w klasyfikacji jest to oznaczenie G). Cech komina jest więcej, jednak dla kwestii bezpieczeństwa życia te dwie właściwości (dla kominów dymowych) są najistotniejsze. Komin współpracujący z kotłami na paliwa stałe musi (!) posiadać odporność na pożar!

Klasa temperaturowa z kolei podaje warunki eksploatacyjne (maksymalną temperaturę spalin, z jaką komin może być bezpiecznie eksploatowany w sposób długotrwały).

Mariusz Kiedos Fot. z arch. Schiedel.

21

ABC odprowadzania spalin

Bezwzględnie należy też pamiętać o konieczności bezpiecznego podłączenia urządzenia grzewczego do komina. Najlepiej takie prace instalacyjne zlecić osobie doświadczonej, posiadającej odpowiednie uprawnienia instalacyjne. Niektórzy producenci kotłów grzewczych wymagają wręcz, aby takie podłączenie wykonane zostało przez osobę/firmę autoryzowaną i tylko pod takim rygorem udzielana jest gwarancja producencka na kocioł grzewczy.

Po wybudowaniu komina nie można zapomnieć o konieczności jego „odbioru” przez mistrza kominiarskiego, a podczas eksploatacji, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi, należy przeprowadzać kontrolę stanu technicznego komina dymowego (i ewentualnie czyszczenie jego wewnętrznej powierzchni z zalegających substancji smolistych lub innych nieczystości) co najmniej 4 razy w roku.

W przypadku niesprawnego działania systemu odprowadzenia spalin przyczyn należy szukać na wielu płaszczyznach. Do nieprawidłowości mogło dojść bowiem na każdym z wielu etapów procesu projektowo-budowlano-instalacyjno-użytkowego Najczęściej niesprawne działanie komina jest związane z nieprawidłowo działającą wentylacją (w szczególności wentylacją nawiewną), niesprawnym kotłem, nieprawidłowym podłączeniem kotła do komina lub nieprawidłowo zaprojektowanym kominem.

Powodem poważnych tragedii, np. w postaci pożaru budynku, może być również stosowanie elementów kominowych niezgodnie z ich przeznaczeniem. W skład kominów wchodzą bowiem elementy z różnych materiałów i przeznaczone do niezwykle różnych (mimo iż „kominowych”) zastosowań. Przykładem mogą być elementy prze-

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

Ciepło z biomasy

Grzegorz Ojczyk

ABC ogrzewania

● Jaka

jest definicja biomasy? ● Jak przebiega proces spalania biomasy?

Wzrost poziomu życia oraz ogólny rozwój niosą ze sobą zwiększenie zapotrzebowania na energię cieplną. Znaczna część energii wytwarzana jest przez spalanie paliw kopalnych, takich jak węgiel kamienny, węgiel brunatny, paliwa ropopochodne oraz gaz.

Zasoby naturalne poszczególnych paliw kurczą się, zaś w najbliższych dziesięcioleciach zostaną wyczerpane złoża, które uznawane są za łatwo dostępne. Zwiększające się zapotrzebowanie na energię oraz kurczące się zasoby paliw powodują stały wzrost ich cen.

Wykorzystanie paliw kopalnych doprowadza do różnego rodzaju niebezpieczeństw, między innymi zachwiania bilansu w ekosystemie pomiędzy produkcją a pochłanianiem dwutlenku węgla, mogącym wpływać na ogólne ocieplenie klimatu, zanieczyszczenie atmosfery itd. Alternatywę dla powyższego stanu w wybranym zakresie małych i średnich mocy może stanowić pozyskiwanie energii

22

cieplnej ze źródeł odnawialnych, np. przez spalanie biopaliw w specjalnie przeznaczonych do tego kotłach [1].

Substancją wyjściową do produkcji biopaliw jest biomasa. Można wyróżnić biomasę pochodzenia leśnego, rolnego oraz biomasę z odpadów organicznych. Pojęcie biomasy rozszerza ustawodawca o biomasę pochodzenia zwierzęcego oraz pozostałe odpady ulegające biodegradacji [2]. ● Biomasa Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. (Dz. U. 156 nr 969.) w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii: [3]: Biomasa są to stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzą z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich

www.instalator.pl

nr 92016

www.instalator.pl

●

Drewno Drewno wykorzystywane do celów energetycznych występuje pod wieloma postaciami jako drewno kawałkowe (polana), zrębki drzewne i pelety. Zastosowanie energetyczne mają także odpady drzewne w postaci trocin, wiór oraz kory. Wartość opałowa drewna zależy od zawartości wilgoci w masie drewna. Przykładowo drewno świeżo ścięte ma wilgotność na poziomie 40-60%. Drewno po sezonowaniu w stanie powietrzno-suchym ma wilgotność w zakresie 15-25%. Wartość opałowa drewna świeżo ściętego wynosi ok.

7 MJ/kg, powietrzno-suchego 14 MJ/kg.

Podstawowym parametrem energetycznym drewna jest jego wartość opałowa, która zależy od jego gatunku i wilgotności. Obserwuje się proporcjonalny spadek wartości opałowej drewna wraz ze wzrostem jego wilgotności.

Związane jest to z koniecznością odparowania wody w paliwie. Ważnym parametrem jest także gęstość materiału drzewnego. Ta z kolei zależy od formy geometrycznej, w jakiej występuje. Stąd posługujemy się wielkościami: ● metr sześcienny drewna, ● metr przestrzenny, ● metr przestrzenny luzem, ● tona suchego drewna.

Grzegorz Ojczyk * oznacza, iż nie zostały poddane rozdrobnieniu lub uszlachetnieniu składu.

Literatura: 1. G. Ojczyk, W. Zima, „Spalanie biopaliw stałych - problemy eksploatacyjne”, Jubileuszowa konferencja kotłowa 2009 r. z okazji 60-lecia Fabryki Kotłów Rafako SA w Raciborzu, Szczyrk, Orle Gniazdo, 13-15 października 2009 r.

2. G. Ojczyk, „Kotłownia na biomasę (2). Biopaliwa stałe”, „Magazyn Instalatora” luty 2009 r.

3. Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. (Dz. U. 156 nr 969 z dnia 28 sierpnia 2008 r.) w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii.

23

ABC ogrzewania

produkty czy pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji. ● Klasyfikacja biopaliw Biopaliwa występują w postaci stałej, ciekłej i gazowej. W zależności od stanu skupienia oraz pochodzenia, biopaliwa można podzielić na: stałe, ciekłe i gazowe (tabela).

Biopaliwa mogą występować w formie: ● wysokoprzetworzonej, takiej jak pelet, brykiety, „biodiesel”, alkohole, oleje, benzyny, ● niskoprzetworzonej, takiej jak zrębki, zagęszczone i osuszone osady ściekowe, trawy, słoma, gaz drzewny lub gaz z fermentacji, ● naturalnej*: ziarna roślin, torf, gaz wysypiskowy, żywice.

Paliwa wysokoprzetworzone charakteryzują się stabilną i wysoką wartością opałową, stałym składem fizycznym i chemicznym, stałymi parametrami technicznymi, niską zawartością zanieczyszczeń. Ze względu na wysoki stopień przetworzenia charakteryzują się relatywnie wysoką ceną. Paliwa niskoprzetworzone oraz występujące w stanie naturalnym mają mniejszą wartość opałową, większą i zmienną zawartość wilgoci, zmienny skład fizyczny i chemiczny. Zawierają więcej zanieczyszczeń oraz są trudniejsze w wytworzeniu energii cieplnej. Ze względu na niski stan przetworzenia są tańsze w wytworzeniu w stosunku do paliw wysoko przetworzonych.

Podstawowymi produktami spalania biopaliw pochodzenia roślinnego są dwutlenek węgla (CO2) i woda (H2O). Spalanie biopaliw nie powoduje zachwiania bilansu CO2 w powietrzu, ponieważ wcześniej CO2 z powietrza zostało pobrane do wzrostu roślin w procesie fotosyntezy 6 CO2 + 6 H2O -> C6H12O6 + 6 O2. Spalanie biopaliw pochodzenia drzewnego w stanie wysokoprzetworzonym lub w stanie naturalnym powoduje niską emisję SO2 i NOx do atmosfery, gdyż paliwa te nie zawierają żadnych szkodliwych substancji chemicznych, takich jak kleje czy lakiery [2].

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

Wspomaganie infiltracji

ABC wentylacji

Sławomir Mencel Zastosowanie szczelnych technologii w budownictwie spowodowało, iż naturalna infiltracja powietrza stała się utrudniona i przez to wentylacja grawitacyjna przestała spełniać swoją funkcję. Stosuje się zatem rozwiązania, które wspomagają naturalny proces wymiany powietrza i określa się je ogólnie jako „wentylacja hybrydowa”.

Aby zastosować odpowiednie rozwiązanie „wspomagające” wentylację grawitacyjną, należy

24

w pierwszej kolejności zdiagnozować przyczynę zaniku naturalnego ciągu kominowego.

Częstym powodem są błędy projektowe i wykonawcze. Najważniejsze zasady, o których należy pamiętać podczas realizacji projektowania i budowy kominów dla potrzeb grawitacji, to: ● właściwy przekrój i grubość kanałów, ● właściwa długość, ● odpowiednie wyprowadzenie ponad dach.

Większość tych zasad budowy kominów jest szczegółowo opisana w Polskich Normach i przepisach.

Po pierwsze, przewody powinny mieć na całej swej wysokości, łącznie z przejściami przez stropy i wieńce, jednakowy przekrój określony w dokumentacji, jednak nie powinny być mniejsze niż 14 x 14 cm (1/2 x 1/2 cegły ze spoinami). Przewody powinny mieć w przekroju kształt kwadratu lub prostokąta.

Na fotografii 1 widać podstawowy błąd, jaki pojawia się często w budownictwie mieszkaniowym - przewód wentylacyjny o przekroju 14 x 14 cm przy przejściu przez strop został wykonany poprzez przewiercenie otworu o średnicy d = 10 cm. W tym kominie podczas pomiarów stwierdzono bardzo słaby ciąg lub jego całkowity zanik.

Ważna jest też grubość kominów murowanych - przyjmuje się, że przegrody z cegły między poszczególnymi przewodami oraz pomiędzy tymi przewodami a licem muru wewnętrznego powinny być o grubości co najmniej 1/2 cegły (12 cm). Przegrody pomiędzy przewodami a zewnętrznym licem muru zewnętrznego powinny być o grubości co najmniej 1 cegły (25 cm). Zaleca się stosowanie w tym przypadku izolującej termicznie szczeliny powietrznej.

www.instalator.pl

nr 92016

www.instalator.pl

bezpieczne zwłaszcza w przypadku kominów spalinowych, gdyż powoduje tzw. cofkę kominową i napływ spalin do pomieszczenia.

Aby uniknąć takich sytuacji, stosuje się „wzmacniacze ciągu kominowego”, m.in. nasady kominowe działające pod wpływem wiatru lub, co jest jeszcze lepsze, regulowane za pomocą energii elektrycznej.

Ponadto dla wentylacji wywiewnej przepisy zalecają: ● Przewody wentylacyjne należy prowadzić od wlotu do wylotu komina. W kominach powinny być wykonane boczne otwory wylotowe. Dopuszcza się wykonywanie górnych otworów wylotowych pod warunkiem stosowania nasad blaszanych nad wylotem. ● Instalacja wentylacji mechanicznej wywiewnej w budynkach wielorodzinnych powinna być rozwiązana w układzie pionowym zbiorczym z podziałem na niezależne przewody pionowe: kuchenne, sanitarne i inne w ramach mieszkania, obsługujące pomieszczenia, w których wymagana jest wentylacja ciągła.

Niedopuszczalne jest przyłączanie do jednego przewodu pionowego otworów wywiewnych z dwóch mieszkań na jednej kondygnacji oraz przyłączanie do pionowych przewodów obsługujących mieszkania otworów wywiewnych z pomieszczeń o innym przeznaczeniu.

Dopuszcza się przyłączanie do wspólnego przewodu pionowego otworów wywiewnych w łazience i ustępie oraz przyłączanie do wspólnego wentylatora pionów obsługujących pomieszczenia o różnym przeznaczeniu. ● Przewody wywiewne należy prowadzić pionowo przy ścianach wewnętrznych.

Dopuszcza się, w przypadku przewodów indywidualnych, odchylenia od pionu do 30°. Wyloty przewodów ponad dachem powinny być zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi oraz przed nawiewaniem powietrza w wyniku działania wiatru. ● Otwory wentylacyjne łączone z przewodami wywiewnymi powinny być usytu-

25

ABC wentylacji

Kolejną sprawą wymaganą dla zachowania odpowiedniego wywiewu powietrza jest długość komina (min. 3 m), przy czym należy pamiętać, że zalecane minimum nie spełni wszystkich wymagań dotyczących odpowiedniej wydajności.

Z pomiarów wykonanych dla przykładowego budynku czterokondygnacyjnego wynika, że w kuchni wymagane 70 m3/h spełnione było tylko na parterze (rys. 1). W pozostałych pomieszczeniach powietrze również było usuwane, jednak nie uzyskano wymaganej wydajności powietrznej. W tym przypadku na pozostałych kondygnacjach należałoby zastosować wspomagające wentylatory, wyklucza to jednak możliwość podłączenia sąsiednich pomieszczeń do jednego komina w takiej sytuacji.

Jednym z najistotniejszych aspektów zachowania prawidłowego ciągu kominowego jest odpowiednie usytuowanie kominów na dachu. Błędne rozwiązanie lub wykonanie kominów w części ponad dachem nie tylko może osłabić wywiew powietrza, ale w skrajnym przypadku może dojść do tzw. ciągu wstecznego (rys. 2), który spowoduje napływ powietrza przez komin do budynku, co jest nie-

ABC Magazynu Instalatora

ABC wentylacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 92016

owane tak, aby odległość górnej krawędzi otworu od sufitu nie przekraczała 150 mm. Otwory te powinny mieć wyposażenie umożliwiające redukcję wolnego przekroju do 1/3, obsługiwane z poziomu podłogi.

Obudowa otworu powinna umożliwiać zabudowę stałej przesłony (kryzy) dla dławienia nadmiaru ciśnienia.

Do tzw. cofki kominowej, która stanowi największe zagrożenie dla zdrowia człowieka, może też dojść, jeśli zostanie ograniczony napływ powietrza. Wówczas wytworzy się zbyt duże podciśnienie w budynku, dlatego oprócz zadbania o skuteczny wywiew trzeba jednocześnie zapewnić kompensacyjny dopływ powietrza z zewnątrz. Doprowadzenie powietrza zewnętrznego jest też wymagane ze względów higienicznych. W budownictwie mieszkaniowym zalecana min. ilość powietrza wynosi 20 m3/h na osobę. W obiektach o różnym przeznaczenia ilość nawiewu uzależniona jest także od innych kryteriów [m.in. zyski ciepła/chłodu, rodzaj obiektu, proces-technologia].

Doprowadzenie powietrza wykonuje się na dwa sposoby: ● I sposób - „naturalnie” poprzez nawiewniki okienne lub ścienne, które w zależności od sposobu działania występują w kilku rodzajach: - nawiewniki higrosterowane - sterowane automatycznie. Strumień przepływu po-

26

wietrza jest uzależniony od zawartości pary wodnej (wilgotności względnej) wewnątrz pomieszczenia, tzn. od zanieczyszczenia powietrza wynikającego z wykonywania czynności, takich jak pranie, gotowanie, suszenie itp.

- nawiewniki ciśnieniowe - samoregulujące.

Ilość dostarczanego powietrza zależy od różnicy ciśnienia na zewnątrz i wewnątrz pomieszczenia. Dzieje się tak do poziomu różnicy ciśnień, przy którym wydajność nawiewnika osiąga wartość maksymalną. Przy dalszym wzroście skrzydełka odchylają się, ograniczając ilość doprowadzanego powietrza.

Taka sytuacja może być spowodowana, np. podmuchem wiatru.

- nawiewniki sterowane ręcznie - ilość dostarczanego powietrza zależy od położenia przysłony. Użytkownik reguluje stopień otwarcia nawiewnika, decydując o ilości dostarczanego powietrza. Ręcznie zmienia położenie przepustnicy nawiewnika. Nawiewniki sterowane ręcznie najczęściej stosowane są w miejscach, gdzie przepisy ograniczają użycie nawiewników higrosterowanych i ciśnieniowych. ● II sposób - mechaniczne, np. za pomocą central nawiewnych lub nawietrzaków mechanicznych (opcjonalnie wyposażonych w grzałkę).

O ile stosowanie nawietrzaków okiennych jest dopuszczalne w pomieszczeniach mieszkalnych, to w pomieszczeniach użyteczności publicznej jest w zasadzie zabronione ze względu na wymóg zachowania odpowiedniej temperatury powietrza nawiewanego do pomieszczeń. W takich sytuacjach stosuje się układy nawiewne z dogrzewaniem/chłodzeniem i możliwe jest, jeśli pozwala na to konstrukcja budynku, zorganizowanie wentylacji wywiewnej nadciśnieniowo, dzięki czemu następuje wzmocnienie wywiewu przez wywietrzaki dachowe.

Sławomir Mencel

www.instalator.pl

nr 92016

ABC Magazynu Instalatora

Ogólnopolskie, kompleksowe szkolenie dla monterów sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych. Termin: 24.094.12.2016 (6 zjazdów). Tematyka: kurs mistrzowski, kurs energetyczny w zakresie grup I, II, III, kurs lutowania ręcznego. Dodatkowo kurs przygotowawczy do egzaminu na uprawnienia budowlane w terminie 7-12.11.2016. Kontakt: 12 289 04 05, 12 288 33 95, anna.gawel@csz.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w Centrach Szkoleniowych w Warszawie i Poznaniu oraz w Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach, Gdańsku, Olsztynie i Lublinie. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Tematyka: zagadnienia dotyczące wykorzystania nowoczesnych rozwiązań z zakresu techniki grzewczej. Warunkiem wzięcia udziału w kursie jest przesłanie dokumentów firmy lub wypełnionej ankiety (www.wolf-polska.pl). Miejsce: Sokołów, Wrocław.

Szczegółowe informacje: serwis@wolf-polska.pl, 22 720 69 01.

Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Centrach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Tarnowie Podgórnym, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno-handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Firma Pentair Thermal Management Polska Sp. z o.o. prowadzi bezpłatne szkolenia dla autoryzowanych instalatorów Raychem z zakresu ogrzewania podłogowego oraz instalacji grzewczych do ochrony dachów i rynien w warunkach zimowych. Zdobycie „Certyfikatu PRO Raychem” upoważnia do udzielania przedłużonej gwarancji producenta. Kontakt: 800 800 114, www.ciepla-podloga.pl

www.instalator.pl

27

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę.

Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.