Poradnik ABC 6-7/2014

-

● Kotły

2014

na biomasę ● Wodomierze ● Wentylatory ● Pompy ciepła ● Fotowoltaika ● Silnik Stirlinga ● Oczyszczalnie ścieków ● Hałas i wentylacja ● Szkolenia

AQUA MATIC - WET & DRY Bezobsługowy z automatycznym spłukiwaniem zanieczyszczeń.

IZZY 300 Bezkompromisowe rozwiązanie dla średnich domów.

www.aspilusa-poland.com

IZZY 400 Solidny i mocny, wysoka jakość w rozsądnej cenie.

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 3

nr 6-72014

Spis treści Układ z kolektorem - 4 Wilo - 7 Viessmann - 8 Comap - 10 Oventrop - 12 Bez przecieku - 14

Spis treści

Grzanie regulusami - 16 Grupy pompowe - 18 Udrażnia każdy odpływ - 19 Przepychanie rury - 20 Wybór kotła - 22 Węgiel z klasą - 24 Układy skojarzone - 26 Rurociąg bez wykopu - 28 Dobór podgrzewacza - 30 Hałas na łopatkach - 32

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 35

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 4

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

Układ z kolektorem

ABC instalacji solarnej

Wi told Ja błoń ski Można powiedzieć, że w instalacji solarnej kolektory i zasobnik to nie wszystko, choć to dwa najważniejsze elementy.

Jednak bez prawidłowego dobrania elementów między nimi instalacja nigdy nie będzie funkcjonowała poprawnie. Tak jak istnieje wiele typów kolektorów słonecznych - wyróżnić możemy też parę typów samej instalacji pod względem ich zasady działania. A są to: l instalacje ciśnieniowe, gdzie do „wprawienia w ruch” czynnika odbierającego ciepło z kolektorów potrzebna jest pompa oraz cały system zabezpieczenia instalacji najczęściej wykonywane; l instalacje bezciśnieniowe, też z pompą, ale ze względu na brak ciśnienia nie mają zabezpieczeń, bo do prawidłowej pracy nie muszą ich mieć. Te z kolei są bardzo rzadko wykonywane ze względu na brak doświadczeń instalatorów o możliwości wykonania takich instalacji; l instalacje grawitacyjne - ze względu na swą specyficzność prawie w ogóle niewykonywane.

Zajmijmy się budową pierwszych dwóch instalacji, bo one zawsze będą wykonywane przez instalatorów. Różnice między pierwszymi dwoma i zasadą działania mię-

4

dzy nimi zostały wcześniej opisane w „Ma ga zy nie In sta la to ra” z grudnia ubiegłego roku w artykule pt. „Moduł na przegrzanie”.

W obu pierwszych instalacjach zastosowane pompy różnią się między sobą. A w każdym razie dobór ich jest na innych zasadach. W instalacji ciśnieniowej pompa jest zawsze elementem tak zwanej grupy solarnej, w skład której wchodzi rotametr (jako wskaźnik przepływu), separator powietrza, manometr, zawór bezpieczeństwa, termometry oraz zawory do napełniania instalacji.

Jest również w grupie króciec do podłączenia naczynia wzbiorczego redukującego ciśnienie instalacji wraz ze wzrostem temperatury czynnika chłodzącego. Pompa w grupie solarnej jest na ogół o takiej wydajności, jak wynika to z sumy prawidłowego przepływu przez zastosowane kolektory.

W układzie bezciśnieniowym pompę trzeba dobrać na podstawie jej charakterystyki, ale za to układ ten nie wymaga żadnych zabezpieczeń, natomiast jest potrzebne nowe urządzenie, które nazywamy naczyniem drenażowym. Jest to naczynie wykonane ze stali nierdzewnej, gdzie z boku przymocowany jest tak zwany wodowskaz.

Jest on po to, by można było wizualnie zobaczyć, na jakim poziomie jest woda w instalacji, bo głównie na wodzie oparte są te instalacje pomimo pracy całorocznej.

Nie bez znaczenia jest w instalacji solarnej elektronika. Obecnie sterowniki te są dość mocno rozbudowane pod względem sprzętowym i programowym. Można do nich podłączyć nie tylko pompę w instalacji solarnej, ale również takie urządzenia jak zawory zwrotne i pompy cyrkulacyjne.

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 5

nr 6-72014

j...

więce

www.instalator.pl

ka trzeba wkręcić nypel o zmniejszonym otworze, zgniatając pierwsze karby rury. Po wykręceniu nypla otrzymujemy połączenie w postaci tak zwanego półśrubunku. Szybkość, z jaką wykonywana jest instalacja z rury nierdzewnej, bije na głowę te wykonywane z miedzi. Brak jakichkolwiek lutów także przemawia za jej stosowaniem.

Oczywiście nasza rura musi posiadać otulinę cieplną. Otulina ta musi posiadać podwyższone parametry cieplne ze względu na możliwość przesyłania gorącego glikolu czy wody w instalacji bezciśnieniowej.

Najpowszechniejsze są otuliny kauczukowe wytrzymujące temperatury dochodzące do 150°C i te zazwyczaj wystarczają. Jednak niedoceniana przez instalatorów jest grubość tej otuliny. Najpowszechniej stosowana jest otulina o grubości 13 mm. Jednak nadaje się ona do instalacji bardzo krótkich i wynoszących do 5-6 metrów odległości między kolektorem a zasobnikiem.

Przy większych odległościach należy zastosować otuliny grubsze, co najmniej 18 mm, wychodząc z założenia, że im dłuższa instalacja, tym większe straty.

W instalacjach ciśnieniowych czynnik przenoszący ciepło musi wytrzymywać wysokie i ujemne temperatury, a ze względu na prawie bezpośredni kontakt z wodą pitną glikol nie może być związkiem trującym. Te warunki spełniają glikole propylenowe. Jednak ze względu na maksymalną temperaturę pracy w instalacjach kolektorów płaskich i próżniowych stosujemy też nieco inne glikole. Wychodząc naprzeciw, producenci proponują inne mieszanki do kolektorów płaskich o nieco mniejszych temperaturach krytycznych, np. ECO MTG-P, a do instalacji z kolektorów próżniowych, np. ECO MTG-SOL o większej temperaturze krytycznej.

Bardzo często producenci glikoli zalecają jego wymianę co 5 lat. Jednak z doświadczenia wynika, że jeżeli instalacja pracuje bez za-

5

ABC instalacji solarnej

Dobór sterownika zależy od lokalnych uwarunkowań samej instalacji oraz sposobu wykorzystania ciepła z kolektorów. Dla bardziej wymagających inwestorów sterowniki posiadają liczniki ciepła i w każdej chwili można w prosty sposób odczytać ilość energii odzyskiwanej z instalacji, pokazywane statystyki odczytywane są wprost z wyświetlacza lub po podłączeniu np. modułu ethernet, parametry instalacji można przesłać do internetu, gdzie będą oglądane przez wszystkich zainteresowanych. Są również takie moduły ethernet, które z pozycji internetu pozwolą na zdalną konfigurację parametrów pracy takiej instalacji. Innym urządzeniem podłączonym do sterownika może być również moduł GSM, który pozwoli nam na odczyt parametrów instalacji bezpośrednio na naszym telefonie komórkowym. A w razie pojawiających się alarmów w instalacji automatycznie powiadomi nas smsem. Praktycznie wszystkie sterowniki posiadają funkcje automatycznej regulacji obrotów pompy w zależności od różnicy temperatur między kolektorem a zasobnikiem, co pozwala na większe wykorzystanie ciepła z instalacji solarnej.

Tak jak zmienia się technika, tak i instalacje z biegiem czasu ulegają zmianom. W przeciągu ostatnich paru lat widać, jak wielu instalatorów same instalacje wykonuje już nie z rur miedzianych a z rur nierdzewnych karbowanych. Najważniejszą zaletą tych rur jest ich „wiotkość”, a więc możliwość wykonywania kolan czy łuków bez specjalnych narzędzi - robi się to w „palcach”. Natomiast zakończenie rury wykonywane jest w postaci nakrętki, którą możemy poprzez uszczelkę podłączyć do jakiegokolwiek urządzenia instalacji. Po obcięciu takiej rury i włożeniu nakrętki wystarczy założyć specjalny zaciskany ręcznie pierścień, który trzyma i centruje tę nakrętkę, a następnie w razie braku tak zwanego zakuwa-

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 6

ABC instalacji solarnej

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

kłóceń i kolektory nie są wprowadzane w stan tak zwanej stagnacji, glikolu nie trzeba wymieniać, nawet po okresie pięcioletnim, a może pracować o wiele dłużej. Z kolei jeżeli okresy stagnacji powtarzają się notorycznie, to nawet po roku glikol ulega degradacji i nie spełnia swoich podstawowych wymogów.

Wystarczy jednak co roku zlać niewielką ilość i wizualnie ocenić, a dla pewności włożyć do zamrażarki.

Niedocenianym urządzeniem w instalacji solarnej jest urządzenie podtrzymujące napięcie na pompie solarnej w razie zaniku napięcia sieciowego - popularny UPS. Niedoceniany dlatego, że czasami koszt tego UPS-a jest mniejszy niż wymiana zdegradowanego glikolu. Jeżeli instalacja składa się z kolektorów próżniowych o przepływie bezpośrednim (te osiągają najwyższe temp. stagnacji) i w czasie pełnego nasłonecznienia nastąpi zanik napięcia sieciowego, to wzrost temperatury jest natychmiastowy, dochodzący czasami do 350°C. Żaden glikol nie jest wytrzymały na taką temperaturę. Natomiast jeżeli UPS podtrzyma nam napięcie pochodzące z baterii, to nic się nie stanie, bo instalacja będzie dalej pracowała tak długo, jak pojemny jest akumulator. Jednak aby pompa była prawidłowo zasilana, trzeba wiedzieć, że UPS powinien dać napięcie sinusoidalne - takie, jakie jest w sieci - a nie sinusoidę tak zwaną aproksymowaną.

Warto przy okazji poruszanej tematyki wspomnieć o niewielkim urządzeniu montowanym już na wyjściu ciepłej wody.

Szczególnie latem kolektory doprowadzają wodę w zbiorniku do temperatur w zakresie 60-80°C. Korzystanie wody o takich parametrach jest niemożliwe. A więc warto na wyjściu ciepłej (czy też gorącej) wody założyć zawór mieszający. Ma on możlitwość ustawienia pokrętłem temperaturę wody, która popłynie do baterii, czy też prysznica.

Zastosowanie takiego zaworu ma szczegól-

6

ne znaczenie, gdy w domu są małe dzieci.

Mając na instalacji taki zawór mieszający możemy ze spokojem patrzeć na przyrosty temperatury w zasobniku solarnym.

Jak już mamy zmontowaną instalację solarną to czas na jej napełnianie. I tu znów musimy powrócić do rozróżnienia samych instalacji. W instalacji ciśnieniowej najlepszym rozwiązaniem będzie napełnienie tej instalacji mechaniczną pompą. Jest to pompa o dość dużej mocy i dużej wydajności. Stosują taką pompę napełnimy instalację i jednocześnie odpowietrzymy z pozycji kotłowni. Sam proces napełniania odbywa się w ten sposób, że w grupie solarnej są dwa specjalne zawory do podłączenia węży.

Jednym wpompowujemy glikol do instalacji i jednocześnie drugim tą instalację opróżniamy do specjalnego zbiornika nad pompą, tak, ze glikol przejdzie przez całą instalację i z powrotem wyleci Takie pompowanie z jednoczesnym opróżnianiem powoduje to, ze pompowany glikol zabiera z sobą resztki powietrza z instalacji, które są usuwane na zewnątrz. Po stwierdzeniu, że w usuwanym glikolu nie ma już powietrza wystarczy wpompować jeszcze tyle glikolu aby stworzyć w instalacji odpowiednie ciśnienie i instalacja jest gotowa do prawidłowej pracy.

Jeżeli jednak się coś stanie i spadnie ciśnienie w instalacji przyjazd instalatora z pompą będzie konieczny.

Natomiast napełnianie instalacji bezciśnieniowej to proces polegający tylko na takim napełnieniu wodą instalacji, aby woda pokazała się na wodowskazie naczynia drenażowego. Do tego jest potrzebna tylko pompa ręczna do napełniania instalacji. Nawet, gdy spadnie poziom wody w instalacji bezciśnieniowej to użytkownik sam ją wpompuje.

Wi told Ja błoń ski

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 7

nr 6-72014

ABC Magazynu Instalatora

Wilo z zastosowana nowych silników i wysokosprawnej hydrauliki, jest naturalnie oszczędność zużycia energii elektrycznej, wiążą się ona również ze redukcja emisji CO2 do atmosfery, tak więc stosując energooszczędne pompy Wilo obniżamy rachunek za energie przy jednoczesnej ochronie środowiska naturalnego. Pompa Wilo-Stratos PICO przeznaczona jest do wszelkiego rodzaju instalacji grzewczych i chłodniczych stosowanych w domach jedno- i wielorodzinnych.

Dzięki swojej konstrukcji, pompy te mogą być z powodzeniem stosowane w instalacjach glikolowych o maksymalnym dopuszczalnym stężeniu roztworu woda-glikol 1:1. Wysoka sprawność pompy jest też rezultatem redukcji szczeliny powietrznej między wirnikiem i stojanem oraz wykonania tulei - z nowego rodzaju materiału (niemetalicznego) - oddzielającej część mokrą od suchej silnika.

Pompa wyposażona jest w wewnętrzny filtr wodny wykonany ze spiekanego brązu.

Bar tosz Ty wo nek

ekspert Bartosz Tywonek Wilo Polska Sp. z o.o. www.wilo.pl

www.instalator.pl

☎ 606 789 789 @ bartosz.tywonek@wilo.pl

7

ABC instalacji solarnych

Świadomość użytkowników systemów grzewczych w ostatnim czasie wzrosła równie gwałtownie, jak cena energii elektrycznej. Dlatego nasi klienci coraz śmielej sięgają po pompy charakteryzujące się najwyższymi współczynnikami efektywności energetycznej.

Takim rozwiązaniem jest pompa Wilo Stratos PICO, która dzięki zastosowaniu rewolucyjnej technologii 3 W, bazującej na wykorzystaniu elektronicznie komutowanych silników synchronicznych - ECM (z magnesem trwałym), pozwala na redukcję zużycia energii elektrycznej nawet o 90% w porównaniu z konwencjonalnymi pompami stałoobrotowymi. Poprzez zastosowanie wysokosprawnych silników, osiągnęliśmy minimalny pobór mocy dla pompy, wynoszący 3 W przy jednoczesnym ograniczeniu maksymalnego poboru mocy do 40W! Wartość ta, dla standardowego sezonu grzewczego przekłada się na ograniczenie zapotrzebowania na energię wynoszące jedynie 46,5 kWh (przy stawce 0,45 gr./kWh roczna eksploatacja pompy wyniesie 20 zł). Korzyścią

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 8

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

ABC instalacji solarnych

Viessmann W instalacjach solarnych często zwracamy uwagę tylko na jakość i efektywność kolektorów słonecznych. Jednak, żeby instalacja kolekto rów sło necz nych pra co wa ła z maksymalną efektywnością, długo i bezpiecznie, wszystkie komponenty instalacji powinny być odpowiednio dobrane i wzajemnie dopasowane.

Zestaw pompowy Solar-Divicon zawiera wszystkie elementy niezbędne do właściwej i bezpiecznej pracy instalacji solarnej. Przepływ zapewnia pompa zaprojektowana specjalnie dla pracy z solarnym czynnikiem grzewczym. Wydajność pompy może być regulowana stopniowo przez ręczne ustawienie jej pracy na: pierwszym, drugim lub trzecim stopniu. Dla większej efektywności instalacji solarnej warto wybrać rozwiązanie z energooszczędną pompą o płynnie regulowanej wydajności. W zależności od nasłonecznienia i warunków pracy instalacji, umożliwia pozyskanie największej ilości ciepła nawet przy minimalnym promieniowaniu słonecznym. W połączeniu z systemem ładowania warstwowego, nawet najmniejsze promieniowanie słoneczne można efektywnie wykorzystać do ogrzewania wody w odpowiedniej części podgrzewacza lub zasobnika.

Niskie zużycie prądu i możliwość dopasowania wydajności pompy w zależno-

8

ści od warunków pracy instalacji poprawia wydajność całego systemu solarnego. Przyczynia się tym samym do jeszcze większych oszczędności jakie przynosi instalacja solarna.

W nocy, kolektor jest chłodniejszy niż woda w podgrzewaczu ciepłej wody użytkowej. Istnieje więc ryzyko, że podgrzewacz zostanie schłodzony, a kolektor będzie się nagrzewał bez udziału promieniowania słonecznego. Im większa różnica temperatur pomiędzy gorącym podgrzewaczem a chłodnym kolektorem, tym większa siła wyporu, która prowadzi do niepożądanej cyrkulacji czynnika solarnego w instalacji (przy wyłączonej pompie).

Aby uniknąć błędnej cyrkulacji, Solar-Di vi con wy po sa żo ny jest w za wo ry zwrotne. Różnica ciśnienia potrzebna do otwarcia zaworu jest na tyle duża, że nie dochodzi do błędnej cyrkulacji, a jednocześnie na tyle niska, że nie wzrasta zużycie energii elektrycznej zasilającej pompę.

Powietrze w instalacji powoduje szumy, ogranicza przepływ czynnika solarnego przez kolektory i przyczynia się do przedwczesnej jego degradacji. Aby instalacja solarna działała prawidłowo, potrzebne jest jej właściwe odpowietrzenie.

Solar-Divicon wyposażony jest separator powietrza, który skutecznie usuwa powietrze z instalacji podczas jej napełniania i w trakcie

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 9

nr 6-72014

jest elementem składowym solarnych zestawów pakietowych Viessmann.

Wyposażony jest w: separator powietrza, zaworów do napełniania i opróżniania instalacji, dwa termometry, dwa zawory kulowe z zaworem zwrotnym, pompę obiegową (stopniową lub energooszczędną o płynnie regulowanej wydajności), przepływomierz, armaturę zabezpieczającą z zaworem bezpieczeństwa, manometrem i przyłączem naczynia wzbiorczego.

Całość znajduje się w izolacji cieplnej a podłączenie do instalacji można szybko wy ko nać za po mo cą pier ście nio wej złączki zaciskowej z podwójnym pierścieniem samouszczelniającym.

Dla większych instalacji solarnych odpowiednim rozwiązaniem może być zestaw pompowy Solar-Divicon typ PS20 oraz odgałęzienie pompowe typ P10 lub P20 (jednorurowa stacja pompowa dla drugiego obiegu kolektora).

Wszystko zmontowane w jed ną ca łość i go to we do podłączenia - nie tylko skraca to czas montażu instalacji, ale wpływa również na maksymalne wykorzystanie energii słonecznej i bezpieczeństwo eksploatacji instalacji.

Krzysz tof Gny ra

ekspert Krzysztof Gnyra Viessmann Sp. z o. o. www.viessmann.pl

www.instalator.pl

☎ 602 231 407 @ kgnyra@gmail.com

9

ABC instalacji solarnych

jej eksploatacji. A, optymalny przepływ czynnika solarnego w instalacji, który również ma wpływ na jej odpowietrzanie, można łatwo ustawić na zintegrowanym w zestawie pompowym przepływomierzu.

Napełnianie i opróżnianie instalacji solarnej można szybko przeprowadzić dzięki zaworom zabudowanym w zestawie pompowym.

Je śli ko lek to ry ma ją współpracować z nowym urzą dze niem grzew czym fir my Vies smann, sterowanie pracą instalacji solarnej może realizować regulator kotła. Regulatory Vitotronic wyposażone są we wszystkie niezbędne funkcje instalacji so lar nej. Tym sa mym gwa ran tu ją jej opty mal ne współ dzia ła nie z ko tłem grzewczym i dodatkowe oszczędności w zużyciu paliwa, np. przez wykorzystanie funkcji ograniczonego dogrzewu przez kocioł. Osprzęt instalacji solarnej przyłączany jest do systemu za pomocą modułu SM1.

Zestaw pompowy Solar-Divicon może być wyposażony w moduł regulacji SM1 lub regulator solarny Vitosolic 100 typ SD1.

Dla potrzeb budynku jednorodzinnego wystarcza zwykle zestaw pompowy Solar-Divicon typu PS10, który

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 10

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

ABC instalacji solarnych

Comap Parametry pracy instalacji solarnych wymagają stosowania materiałów sprawdzonych i najwyższej jakości. Najczęściej na materiał rurociągu instalacji solarnej wybierana jest rura miedziana, do łączenia, której można stosować m.in. złączki miedziane lutowane. Niestety bardzo wysoka temperatura pracy wymaga wykonywania połączeń lutem tzw. twardym, którego wykonanie nie jest łatwe i wymaga doświadczenia oraz precyzji od osoby wykonującej. Dodatkowo warunki wykonywania połączeń np. na dachu nie ułatwiają zadania. W tym przypadku, jak i wielu innych (np. instalacje gazowe) bardzo dobrze sprawdza się technologia połączeń zaprasowywanych.

Comap posiada w swojej ofercie gamę złączek miedzianych zaprasowywanych przeznaczonych do instalacji solarnych, złączki do innych instalacji: wodnych (c.o., c.w.u.), gazowych.

Konstrukcja złączki oparta jest w każdym z tych trzech przypadków, na tym samym korpusie (miedź, brąz), natomiast materiał uszczelnienia jest dla każdego rozwiązania inny i odpowiedni dla krańco-

10

wych parametrów pracy lub w przypadku złączek gazowych, również rodzaju czynnika. Każdy typ złączek posiada na korpusie cechowanie ułatwiające „odczytanie” przeznaczenia złączki. Dodatkowym elementem ułatwiającym identyfikację określonego typu złączki jest kolor o-ringu.

Złączki do instalacji solarnych mają biały kolor pierścienia wizualizującego za pra so wa nie, na to miast sam o -ring uszczelniający ma kolor zielony.

In sta la cje so lar ne ce chu je wy so ka temperaturą pracy. W związku z tym, ma te riał ele men tu uszczel nia ją ce go musi spełniać najwyższe wymagania odporności na temperaturę. W złączkach SUDOPress Solar został zastosowany o-ring FKM Viton. Zakres temperatury stosowania złączek to: od -20 do 200°C. Ciśnienie pracy 6 barów. Czynnikiem roboczym może być wodny roztwór glikolu w proporcji 50/50. Złączki SUDOPress Solar tak, jak pozostałe w/w złączki miedziane zaprasowywane (woda, gaz) posiadają profil zaprasowania V. Podstawowym zakresem średnic złączek solarnych w ofercie Comap jest 15,

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 11

nr 6-72014

pierścień odpada od korpusu złączki. W ten sposób osoba wykonująca zaprasowanie widzi, iż szczęka zaprasowująca zo sta ła po praw nie umiesz czo na na złączce i zaprasowanie zostało wykonane. Dodatkowym elementem zabezpieczającym jest specjalny kształt o-ringu, który posiada na swoim obwodzie trzy przetłoczenia. W przypadku, gdy osoba wykonująca instalacje zapomni wykonać zaprasowanie, na pewno w czasie wykonywania ciśnieniowej próby szczelności czynnik będzie wypływał przez połączenie (w przypadku pełnego o-ringu mogło by to nie nastąpić).

Czas wykonania instalacji a tym samym jej cena jest bardzo istotnym elementem przy realizacji inwestycji. Dodatkowo uwzględniając jakość, bezpieczeństwo i łatwość wykonywania połączeń zaprasowywanych widać, iż także w instalacjach solarnych złączki zaprasowywane Comap są „dobrym wyborem”.

Ar tur Gra bow ski

ekspert Artur Grabowski Comap Polska Sp.z o.o. www.comap.pl

www.instalator.pl

22 679 00 25 ☎ tel. kom. 501 106 390 @ agrabowski@comap.pl

11

ABC instalacji solarnych

18, 22 mm. Ze względu na swoją specyfikę, większość standardowych instalacji solarnych wykonywana jest przy zastosowaniu tych trzech podstawowych średnic. W przypadku, gdy zajdzie jednak konieczność zastosowania rurociągu, a tym samym złączki o średnicy większej niż 22 mm, istnieje możliwość dokupienia o-ringu solarnego w zakresie średnic do 54 mm. W takim przypadku kupujemy złączkę SUDOPress o interesującej na średnicy oraz kształcie i wymieniamy w niej o-ring na o-ring solarny.

Złączki SUDOPress Solar zostały zaprojektowane tak, aby zminimalizować ry zy ko zwią za ne z nie pra wi dło wym montażem, a dokładnie z nieprawidłowym zaprasowaniem lub w ogóle brakiem zaprasowania połączenia. Na korpusie złączki umieszczono plastikowy pierścień Visu-Control (w przypadku złączki solarnej kolor biały, gazowej żółty, c.w.u./c.o. kolor zielony). W czasie wy ko ny wa nia za pra so wa nia szczę ka miaż dży pier ścień, na sku tek cze go

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 12

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

ABC instalacji solarnych

Oventrop Poza kolektorami słonecznymi i buforem ciepła ważną rolę w systemach so lar nych od gry wa ją od po wiednio dobrane grupy pompowo-ar ma tu ro we, ste row ni ki, za wo ry równoważące oraz inne elementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania instalacji. „Sercem” układu jest pompa grupy zamontowana w grupie solarnej, „mózgiem” zaś - właściwie zaprogramowany sterownik. Układ solarny oplatają kable i czujniki dostarczające informacji o aktualnym statusie systemu.

Oventrop posiada w ofercie szeroki wybór solarnych grup pompowych o wspólnej nazwie Regusol. Służą one do koordynacji działania kolektorów różnych typów z zasobnikami buforowymi bądź podgrzewaczami wody użytkowej. Gotowe do montażu i uruchomienia grupy dostarczane są wraz z estetycznymi obudowami izolacyjnymi. Ich użycie zdecydowanie skraca czas montażu i przyspiesza uruchomienie instalacji. Proces produkcyjny każdej grupy solarnej kończy się próbą ciśnieniową, dzięki czemu znacząco maleje ryzyko wystąpienia nieszczelności i zakłóceń w jej działaniu po zamontowaniu w instalacji.

Nie zwy kle waż ny dla pra wi dło wej pracy układu jest dobór odpowiedniej grupy solarnej. Na uzyskanie oczekiwanego efektu mają wpływ m.in. odpowiedniej wielkości przyłącze czy odpowiednie parametry pompy.

12

Standardowe grupy pompowe Regusol wyposażone są w armaturę odcinającą i kontrolną, która umożliwia sprawne uruchomienie i późniejszą eksploatację instalacji. Zintegrowany przepływomierz umożliwia ustawienie natężenia przepływu czynnika solarnego odpowiedniego dla mocy cieplnej zamontowanych kolektorów. Dostarczana wraz z grupą pompową izolacja cieplna pozwala zminimalizować straty ciepła tak, aby zyski energetyczne były jak największe. Elementy łupiny izolacyjnej wykonanej z EPP mogą być montowane także w warunkach ograniczonej przestrzeni zabudowy. W niektórych wykonaniach grup sterownik montowany jest bezpośrednio w łupinie izolacyjnej. Zawory kulowe ze zintegrowanymi zaworami stopowymi na zasilaniu i na powrocie zapobiegają samoczynnej cyrkulacji czynnika solarnego przy wyłączonej pompie obiegowej. Dla uniknięcia niepożądanych skutków zbyt wysokiego ciśnienia w instalacji solarnej grupy solarne Oventrop wyposażone są w armaturę bezpieczeństwa, przyłączoną do zaworu kulowego nad pompą. W jej skład wchodzą zawór bezpieczeństwa, manometr, kurek napełniająco-opróżniający oraz króciec do przyłączenia naczynia wzbiorczego. Zawór kulowy, do którego przyłączone są grupa bezpieczeństwa wraz z naczyniem wzbiorczym, zbudowany jest tak, że w żadnej jego pozycji górna część instalacji solarnej z kolektorami nie są odcięte od elementów zabezpieczają-

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 13

nr 6-72014

Oventrop specjalizuje się w produkcji armatury służącej do równoważenia instalacji.

Równoważenie jest niezbędne w przypadku, gdy jedna grupa zaopatruje kilka pól kolektorów. Zawory Hydrocontrol STR pracują w temperaturze do 200°C i pozwalają wyrównać opory w równoległych obiegach solarnych. Dla uniknięcia niepożądanych skutków przypadkowej manipulacji przy zaworze nie posiada on funkcji pełnego odcięcia. Część instalacji nad zaworem nie jest odcięta od naczynia wzbiorczego. Jeżeli warunki na dachu zmuszają instalatora do podziału pól kolektorowych na mniejsze i nierówne układy, to zawory równoważące Hydrocontrol STR Oventrop znajdują wtedy optymalne zastosowanie.

Wysoka jakość produktów i usług jest podstawową dewizą firmy Oventrop. Celem nadrzędnym jest zadowolenie klienta końcowego i zapewnienie jak najlepszej opieki współpracującym z nami instalatorom. Sprzedaż i doradztwo w terenie prowadzone są przez wyspecjalizowany zespół doradców techniczno-handlowych. Do ich obowiązków należą wsparcie na każdym etapie inwestycji - od konsultacji wstępnych przez projektowanie, montaż i eksploatację.

Jo an na Pień kow ska

ekspert Jo an na Pień kow ska Oventrop Sp. z o.o. www.oventrop.pl

www.instalator.pl

☎ 22 722 96 42 @ info@oventrop.pl

13

ABC instalacji solarnych

cych. Taka konstrukcja pozwala na czasowy demontaż pompy bez potrzeby czasochłonnego opróżniania i napełniania instalacji. Dołączony do zestawów osprzęt mocujący umożliwia szybki i łatwy montaż grupy na ścianie.

Złączki skręcane gwarantują pewne przyłączenie wszystkich króćców grupy Regusol do rur instalacji solarnej.

Bardziej rozbudowane stacje solarne - np. Regusol X Duo - umożliwiają warstwowe ładowanie bufora w zależności od wysokości temperatury osiągniętej w obiegu kolektora. Przy wysokich temperaturach ładowana jest górna część bufora, przy niskich - środkowa. Taki układ pozwala na zwiększenie efektywności instalacji solarnej.

W instalacjach solarnych - obok opisanych grup Regusol - zastosowanie znajdują również wymiennikowe moduły świeżej wody o nazwie Regumaq X, służące do przygotowania wody użytkowej w trybie przepływowym. Układ wykorzystuje ciepło nagromadzone w buforze ładowanym z kolektorów słonecznych. Woda podgrzewana jest w wymienniku ciepła wyłącznie w reakcji na wystąpienie zapotrzebowania. Rozwiązanie pozwala uniknąć magazynowania ciepłej wody, co jest optymalną pod względem higieny metodą jej przygotowania.

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 14

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

ABC armatury odcinającej - radzi Danfoss

Bez przecieku Zawory obrotowe Danfoss charakteryzują się najmniejszym przeciekiem w swojej klasie. W artykule tym postaram sie odpowiedzieć na pytanie, czy i dla kogo jest to ważne?

Zawory obrotowe HRB, HRE firmy Danfoss zostały zaprojektowane do regulacji temperatury zasilania w układach ogrzewania, gdzie nie jest wymagana precyzyjna charakterystyka regulacji i dopuszcza się minimalny przeciek. W aplikacjach, gdzie należy uzyskać całkowitą szczelność i wyjątkowe możliwości sterowania, firma Danfoss zaleca stosowanie rozwiązania iMCV™ - nowej generacji inteligentnych zaworów regulacyjnych z siłownikami. Cechy zaworów i napędów z serii iMCV™ to funkcja antyoscylacyjna (bardzo ważna funkcja w układach HIVAC, umożliwiająca precyzyjną regulację układu, a tym samym

14

oszczędzanie energii i środowiska), beznarzędziowy montaż siłownika, jeden siłownik w zakresie DN15-Dn80 oraz szczelna, wykluczająca przeciek konstrukcja zaworu. Zawory obrotowe Danfoss: mosiężne typu HRB i żeliwne HRE charakteryzują się najmniejszą wielkością przecieku w klasie. Dla zaworu obrotowego HRB3 przy ciśnieniu różnicowym 100 kPa (1 bar) dla układu rozdzielającego przeciek wynosi 0,02%, a dla układu mieszającego 0,05%. W konkurencyjnym zaworze typu VRG230 dla ciśnienia różnicowego 100 kPa (1 bar) przeciek wynosi 0,5%, czyli jest 10 razy większy niż w zaworze HRB. Natomiast dla zaworu typu ARV38* producent dokonał pomiaru przecieku dla ciśnienia różnicowego 50 kPa (0,5 bara), czyli o połowę niższego niż konkurencyjne zawory, a przeciek wynosi 1,5%.

Ten sam producent podaje, że zawór może pracować dla max. ciśnienia różnicowego 100 kPa (1 bar), nie podając wartości przecieku. Uważam, że powyż-

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 15

nr 6-72014

ków energii jest bardzo ważne. Wybierając produkty, powinniśmy kierować się wieloma kryteriami i oceniać korzyści, jakie możemy uzyskać z posiadania go.

Szukajmy oszczędności dla naszych portfeli, a tym samym dbajmy o nasze środowisko i zmniejszajmy emisje CO2.

Najmniejszy przeciek w klasie - czy to ważne? Tak, bardzo ważne, bo to decyduje, ile użytkownik będzie płacił za ogrzewanie i jak długo będą pracowały jego urządzenia.

Wal de mar Waw rzy niak

ekspert Waldemar Wawrzyniak Danfoss Poland Sp. z o.o. www.heating.danfoss.pl

www.instalator.pl

☎ +48 58 512 91 00 @

waldemar.wawrzyniak@danfoss.com

15

ABC armatury odcinającej - radzi Danfoss

sze upoważnia mnie do stwierdzenia, że przedstawione zawory konkurencyjne przy pełnym zamknięciu przepuszczą 10 razy więcej czynnika, a w skrajnych przypadkach może to być kilkadziesiąt razy więcej. Powoduje to pogorszenie komfortu cieplnego w obiektach (przegrzanie), jak również większe zużycie energii cieplnej.

Oferując produkt użytkownikowi, musimy być pewni, że spełnia on wszystkie wymagania techniczne, a przede wszystkim pozwala obniżyć koszty ogrzewania, co przy obecnie wysokich cenach nośni-

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 16

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

ABC ogrzewania - radzi Regulus

Grzanie z regulusami Obowiązujące w budownictwie normy i dyrektywy dotyczące energooszczędności zbliżają współczesne budownictwo do cech budownictwa pasywnego.

Umożliwia to przyjęcie nowych strategii ogrzewania lub modyfikacje dotychczasowych.

Użytkownicy ogrzewania podłogowego uruchamiają je wczesną jesienią i wyłączają późną wiosną. Ze względu na dużą bezwładność cieplną „podłogówka” niemal nigdy nie jest uruchamiana na dogrzewanie, np. podczas zimniejszych dni latem. Nie opłaca się.

Potrzeby cieplne obiektów są coraz mniejsze, a w ich bilansie cieplnym coraz większy udział procentowy mają uzyski ciepła pochodzące od rozmaitych urządzeń wytwarzających ciepło, czy też od zmiennego nasłonecznienia (fot. system ogrzewania kanałowego REGULUS®system CANAL).

16

W okresie grzewczym, bez względu na warunki zewnętrzne, podłoga przeważnie grzeje na stałym, indywidualnie ustawionym poziomie. Czy jest to rozwiązanie komfortowe? Dla niektórych tak, dla niektórych, niestety, już nie.

Wymagania co do komfortu cieplnego stale rosną. Grzejników trzeba coraz mniej.

Potrzeby cieplne obiektów są coraz mniejsze, a w ich bilansie cieplnym coraz większy udział procentowy mają uzyski ciepła pochodzące od rozmaitych urządzeń wytwarzających ciepło, czy też od zmiennego nasłonecznienia. Są one nieprzewidywalne zarówno co do czasu ich wystąpienia, jak i co do ilości pozyskanego „przy okazji” ciepła. l Co daje grzanie regulusami?

Jeśli doprowadzimy wnętrze całego domu do temperatury np. 20°C i wyjdziemy do pracy na 10 godzin, wyłączając całkowicie ogrzewanie, oznaczać to będzie, że w domu nie będzie żadnego elementu o temperaturze wyższej niż jego ustabilizowana temperatura wnętrza, czyli 20°C. W ciepłym, dobrze akumulującym ciepło domu, temperatura w tym czasie nie spadnie lub spadnie o ułamek stopnia. Analogicznie można postąpić w nocy w części domu (np. sypialnia) lub we wszystkich pomieszczeniach. Przy ogrzewaniu regulusami, czyli grzejnikami o małej masie całkowitej (mała masa grzejników wraz z wodą), z uwagi na bardzo krótki czas rozruchu instalacji oraz jej szybkie stygnięcie po wyłączeniu, planowane przerwy w grzaniu mogą być maksymalnie wydłużone, a okresy grzania mogą być maksymalnie skrócone. Wyłączając ogrzewanie, włączamy oszczędzanie energii.

Tylko system grzejnikowy o małej bezwład-

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 17

nr 6-72014

W ciepłym domu, przy niskim współczynniku przenikalności cieplnej okien, grzejniki wcale nie muszą być umieszczone pod oknami. Mogą być umieszczone w dowolnym wolnym miejscu, a miejsce pod oknem można wykorzystać inaczej (fot. grzejnik dekoracyjny REGULUS®-system SOLLARIUS DECOR). neutralna temperaturowo - grzana minimalnie, natomiast wszelkie manewry ciepłotą wnętrza przejmują znacznie dynamiczniej od podłogówki pracujące grzejniki. Po okresie fascynacji podłogówką bez wątpienia nastąpi nawrót do grzejników - nie do tych co dawniej, lecz do grzejników nowej generacji, pracujących maksymalnie dynamicznie.

Kolejny etap należeć będzie do klimakonwektorów. Myślmy perspektywicznie.

Bo gu sław Wój cik

ekspert Bogusław Wójcik REGULUS®-system www.regulus.com.pl

www.instalator.pl

☎ 33 81 23 669 @ regulus@regulus.com.pl

17

ABC ogrzewania - radzi Regulus

ności cieplnej umożliwia sytuację, w której określona przez użytkownika górna granica temperatury nigdy nie jest przekroczona.

Rozpoczęcie grzania pełną zadaną mocą lub jego zaprzestanie następuje w stosunkowo krótkim czasie. Przy ogrzewaniu opartym na grzejniku o dużej bezwładności cieplnej, takim jak ogrzewanie podłogowe, zadana temperatura powietrza często jest przekraczana. Co to znaczy dla komfortu cieplnego?

Brak przewyższenia temperatury powyżej zadanej, czyli tej uznanej przez nas za komfortową, oznacza brak niepotrzebnych strat energii. Mniejsza DT pomiędzy wnętrzem a zewnętrzem domu to mniejsza utrata ciepła, większa DT to większe straty ciepła.

I tu leży główne źródło oszczędności w użytkowanie grzejników o znikomej bezwładności cieplnej. Efekt podwójny. Większy komfort cieplny za mniejsze pieniądze. l Gdzie umieścić grzej niki?

W ciepłym domu, przy niskim współczynniku przenikalności cieplnej okien grzejniki wcale nie muszą być umieszczone pod oknami. Mogą być umieszczone w dowolnym wolnym miejscu. Miejsce pod oknem można wykorzystać inaczej, np. na minioranżerię lub półkę z książkami i bibelotami. Grzejniki mogą być ozdobne kolorem i formą, mogą być bardzo niskie, długie lub bardzo wysokie, wąskie... Wszystko się zmienia.

Proszę sobie odpowiedzieć na pytanie: czy jest sens, przy minimalnych potrzebach grzewczych domu, dostarczać do niego całe ciepło poprzez mało sterowalny, o gigantycznej bezwładności cieplnej grzejnik, jakim jest ogrzewanie podłogowe? Jeśli układ mieszany, to taki w którym podłoga jest

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 18

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

ABC grup pompowych - radzi ESBE

Grupy pompowe W tym roku firma ESBE wprowadziła do oferty grupy pompowe znajdujące zastosowanie w obiegach grzewczych. Dzięki zastosowaniu zaworu z progresywną charakterystyką jedna grupa pompowa pasuje zarówno do małych instalacji, jak i dużych. Wyposażenie grup pompowych w obrotowy zawór trójdrogowy serii VRG431 o kvs = 8 z progresywną charakterystyką zminimalizowało ryzyko przewymiarowania zaworu przy jednoczesnym zachowaniu precyzyjnej regulacji dla małych i dużych przepływów.

Zawór VRG431 zastosowany w grupach pompowych ESBE posiada bowiem charakterystykę progresywną, która jest zbliżona do zaworów liniowych (EQM). Grupy pompowe z tym zaworem (GRA100, GRC100, GRC200) mogą pracować z obiegiem grzewczym o mocy do 60 kW (przy Dp systemu równym 15 kPa i Dt = 20 K). l GRA 100 - grupa pompowa z siłownikiem ARA 661 - przeznaczona jest do instalacji wymagających regulacji temperatury czynnika grzewczego.

GRA 100 posiada siłownik serii ARA661. Jest to siłownik o trzypunktowym sygnale sterowania, 230 V AC i o czasie obrotu o 90° równym 120 s. Parametry siłownika dają możliwość współpracy grupy GRA100 z prawie każdą automatyką kotłową dostępną na rynku.

GRC 100 - grupa pompowa ze sterownikiem CRC100 - przeznaczona jest do instalacji wymagających regulacji temperatury czynnika grzewczego według temperatury zewnętrznej. GRC100 posiada sterownik ze zintegrowanym siłownikiem CRC111.

Jest to sterownik pogodowy. l GRC 200 - grupa pompowa ze sterownikiem 90C-1A - przeznaczona jest do instalacji potrzebujących regulacji temperatury czynnika grzewczego według temperatury zewnętrznej oraz wymagających dodatkowych funkcji regulacyjnych.

GRC200 posiada sterownik ze zintegrowanym siłownikiem 90C-1A. Jest to sterownik pogodowy posiadający 5 sygnałów wejściowych i 1 wyjściowy.

Ponadto w ofercie grup pompowych ESBE są również grupy pompowe bezpośrednie (GDA100), z termostatycznym zaworem mieszającym (GFA100), z zaworem biwalentnym (GBC200, GBA100). Ofertę grup pompowych uzupełniają rozdzielacze, które występują w dwóch wersjach z (GMA200) i bez (GMA100) sprzęgła hydraulicznego. Wszystkie rozdzielacze wyposażono w izolację termiczną. GMA100/200 dostępne są dla dwóch oraz trzech obiegów grzewczych. l

Krzysz tof Ka myc ki

ekspert Krzysztof Kamycki ESBE Hydronic Systems www.esbe.pl

18

☎ 61 85 44 930 @

krzysztof.kamycki@esbe.eu

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 19

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

Udrażnia każdy odpływ punktu widzenia można powiedzieć, iż wymienione wyżej materiały ulegają spaleniu pod wodą. I rzeczywiście można zaobserwować, że z ręczników papierowych, tamponów itp. po kilku chwilach tworzy się zwęglona spalenizna łatwo rozpuszczalna w wodzie. Działanie Deleo można zobaczyć na stronie www.deleo.pl, gdzie w zakładce wideo zamieszczony jest film pokazujący niezwykłe właściwości tego preparatu.

Gdzie najlepiej sprawdza się Deleo? Wszędzie tam, gdzie potrzebna jest natychmiastowa interwencja i nie ma czasu na tradycyjne metody udrażniania.

A więc obsługa centrów han dlo wych, re stau ra cji, sta cji ben zy no wych, im prez, gdzie przebywa duża ilość osób. Każdy instalator powinien być zaopatrzony w preparat jakim jest Deleo.

Pre pa rat do stęp ny w sieciach Bims Plus, Hydrosolar i Tadmar.

Je rzy Zien kie wicz

ekspert Jerzy Zienkiewicz P.P.H. Kamix Sp. z. o.o. Sp. k. www.kamix.pl

u

www.instalator.pl

☎ 58 785 00 85 @

jerzy.zienkiewicz@kamix.pl

19

ABC kanalizacji wewnętrznej - radzi Kamix

Deleo to udrażniacz do rur odpływowych o wyjątkowych właściwościach. Działa niezwykle szybko i skutecznie. Jest to preparat, który umożliwia odetkanie w ciągu dwóch minut każdego zatkanego sedesu, pisuaru, zlewu lub umywalki. Używanie tzw. żmijki lub innych przyrządów do mechanicznego udrażniania odpływów staje się praktycznie zbędne.

De leo ma nie zwy kle mocne właściwości utleniające, czego nie posiada żaden inny udrażniacz z dostępnych na rynku chemii gospodarczej. Odpływy w sedesach pisuarach i zlewach zatykają się papierami, ręcznikami, tamponami, niedopałkami papierosów włosami itp. Ogólnie rzecz bio rąc ma te ria ła mi organicznymi. Z takimi odpadami typowe udrażniacze obecne na rynku w postaci granulek lub żelu, oparte o ług sodowy, nie radzą sobie.

W przeciwieństwie do Deleo, preparatu który reaguje z nimi bardzo gwałtownie i szyb ko. Z che micz ne go

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 20

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

Przepychanie rury

ABC kanalizacji

Pa weł Czar ne ta Zapchania instalacji kanalizacyjnej stanowią bardzo często naglący problem. Mogą one wystąpić w kuchni oraz w łazience i tak je skategoryzujemy. Zatory kuchenne są z reguły trudniejsze do likwidacji, bowiem nierzadko powodem ich powstania są tłuszcze odkładające się wewnątrz rury kanalizacyjnej. Do gęstego nagromadzenia się tłuszczy w pewnym odcinku rury dochodzi zazwyczaj, gdy na długich poziomach kanalizacyjnych występują małe spadki albo w ogóle ich nie ma. Problemem jest także zbyt duża odległość zlewów od pionów kanalizacyjnych, zwłaszcza w blokach.

Inny rodzaj zakorkowań instalacji to zatory łazienkowe. Często powodem ich występowania są włosy gromadzące się wewnątrz przewodu kanalizacyjnego. Jeśli kiedyś zaobserwujemy bulgotanie w brodziku lub umywalce, będzie to znaczyło, że instalacja na pewnym odcinku zaczyna się zapychać. Niezmiernie ważne jest w takich sytuacjach należyte postępowanie z sypkimi środkami udrożniającymi, ponieważ potrafią one tak dokładnie zapchać kanalizację, że miniproblem urasta do megaproblemu. Następna niedogodność to zapchany sedes. Jest to najszybsze do usunięcia zakorkowanie. Wystarczy odkręcić

20

śruby mocujące klozet i wyjąć zalegający papier. Czyszczenie sedesu przy użyciu sprężyny proszę włożyć między bajki. Może tylko uszkodzić sedes.

Ciekawym, aczkolwiek trudnym do usunięcia, zatorem jest odkładający się latami na ściankach rur proszek do prania. Nie każdy detergent całkowicie rozpuszcza się w niskich temperaturach (a w takich zwykle pierzemy), a po długim czasie potrafi się on nagromadzić w rurze i tak ją zblokować, że nawet elektryczna sprężyna sobie nie poradzi. Pomoże natomiast specjalne urządzenie ciśnieniowe.

Zapchanie sypkimi środkami do udrażniania kanalizacji jest to najpaskudniejsze zapchanie, bo najtrudniej sobie z nim poradzić nawet największemu specjaliście. Do tych niebywałych sytuacji dochodzi wtedy, gdy instalację kanalizacyjną traktujemy takim środkiem, kiedy już się zapcha, a nie wcześniej - zapobiegawczo. W takiej sytuacji środek ten wraz z wodą dotrze do miejsca, gdzie jest zator i... tam się zatrzyma.

Po paru godzinach woda powoli spłynie, a środek ów skamienieje. Efekt będzie taki, jakby instalacja została zapchana gipsem.

Wtedy pozostaje nam skorzystać z maszyny ciśnieniowej, tzw. WUKO. Jest to ostatnia instancja w branży przepychającej.

Na co trzeba zwrócić uwagę? Po pierwsze przewody kanalizacyjne powinny być ułożone z należytym spadkiem. Nie wolno kłaść ich poziomo. Poprawne wykonanie kanalizacji wiąże się z właściwym doborem kolanek. Należy zużyć ich jak najmniej.

Koniecznością jest unikanie kolanek o kącie 90°. Zamiast tego powinno się dać dwie

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 21

nr 6-72014

www.instalator.pl

co uniemożliwi niekontrolowany wypływ wody przez odpływ kuchenny. Trzeba niestety dodać, że montaż tego urządzenia przeniesie problem do sąsiada z góry. Może on również założyć taką zasuwę, co rozwiąże problem. Na pewno jest to jakiś patent na nieczułą administrację, której niespieszno jest wymienić piony kanalizacyjne. Taki montaż zaleca wielu producentów zasuw i nie znam zakazu takiego stosowania. Administrację może nie obchodzić, że zalewa tego, co mieszka na parterze, ale jak zaleje tych z góry, to problem zaczyna się robić społeczny, a to będzie trudniej zbagatelizować administracji. W końcu, jak powiedział „polski hydraulik”, trzeba sobie jakoś radzić.

Każdy dom, posiadający orynnowanie odbierające wodę z dachu do kanalizacji, powinien mieć zamontowany często niedoceniany osadnik bezsyfonowy. Zwyczajowo jest nazywany czyszczakiem lub rewizją, lecz to inna rewizja niż ta na kanalizacji. Osadnik bezsyfonowy w środku ma zwyczajną kratkę ustawioną na ogół skośnie. Pozbawiony jest syfonu, gdyż zebrana w nim woda zimą zamarzłaby na dworze. Głównym zadaniem rewizji jest zatrzymywanie zanieczyszczeń i liści, aby nie dostawały się do poziomów kanalizacyjnych. Jej okresowe nieczyszczenie doprowadza do sytuacji, kiedy woda z rynny wylewa się na elewacje i budynek ulega zawilgoceniu, a elewacja zniszczeniu. Natomiast brak tej kratki lub zastąpienie osadnika zwykłą rewizją kanalizacyjną powoduje zatkanie się poziomów kanalizacyjnych, które z reguły mają mniejszy spadek niż poziomy sanitarne. Tak więc stosowanie rewizji sanitarnych w miejscu wprowadzenia rur spustowych deszczówki do kanalizacji jest poważnym błędem.

Pa weł Czar ne ta

21

ABC kanalizacji

kształtki po 45°, gdyż w razie zapchania sprężyna może nie wejść w kanalizację.

Polska Norma B-01707 zezwala stosowanie średnicy 40 mm przy pojedynczych podejściach do umywalek, zlewów i bidetów, gdy spełniony jest warunek niewystępowania więcej niż 3 zmian kierunków trasy instalacji. Jednak odradzam tego typu pomysły, bo może pojawić się problem z ewentualnym odetkaniem zapchanej kanalizacji, dlatego że sprężyna hydrauliczna będzie miała problem z wyłamaniem się na pierwszym zakręcie instalacji 40 mm.

Zresztą w niektórych sklepach i hurtowniach hydraulicznych rury i kształtki 40 i 32 mm są droższe od tych, co mają średnicę 50 mm. Moim zdaniem to przesądza, jaką średnicę należy zastosować. Jest jeszcze jeden ważny punkt - często pierzemy w niskich temperaturach, w których proszek do prania nie rozpuszcza się całkowicie i powoli zaczyna osadzać się wewnątrz przewodu kanalizacyjnego. Nie trudno się domyślić, że trudniej będzie się zakorkować rurze 50 mm niż 40 mm, bo jej przekrój jest większy. To jest kolejny powód, aby odejść od zastosowań małych średnic.

Bardzo ważnym, montowanym obligatoryjnie, elementem każdej instalacji kanalizacyjnej jest rewizja na pionie. Bez niej (w pewnych sytuacjach) trzeba by rozcinać instalację, aby dostać się ze sprężyną do poziomu. Smutna perspektywa, zwłaszcza jeśli nad głową mamy 10 pięter z łazienkami w ciągłym użyciu.

Każdy, kto zna starą żeliwną kanalizację w bloku, wie, że zapchania pionu nie są żadną osobliwością. Najgorszą pozycję w takiej sytuacji zajmuje ten lokator, którego mieszkanie znajduje się bezpośrednio powyżej zatoru, często jest to parter. Dobrym pomysłem w takiej sytuacji, aczkolwiek może nieco kontrowersyjnym, jest montaż zasuwy burzowej  50 pod zlewem,

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 22

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

ABC urządzeń grzewczych na paliwa stałe

Wybór kotła Wymiana kotła na nowoczesny kocioł na paliwa stałe nie należy obecnie do prostych czynności. Inwestor przed zakupem kotła powinien się bardzo dobrze zorientować, jakie są standardy w tej dziedzinie, w wyposażeniu i działaniu oraz za co tak naprawdę płaci. Ważne jest również, czego dokładnie potrzebuje do instalacji, jakie kocioł powinien realizować procesy oraz czym powinien sterować. Konieczne są także informacje na temat wytycznych dotyczących gwarancji posprzedażowej oraz obsługi pogwarancyjnej.

Wybierając kocioł, najważniejszym elementem jest określenie, do jakich paliw inwestor chce go przeznaczyć. Przykładowo jeśli inwestor zdecyduje się na kocioł automatyczny lub z automatycznym podawaniem paliwa musi mieć świadomość, iż praktycznie niemożliwe jest ich działanie na wszystkich dostępnych na rynku paliwach. Wybór kotła teoretycznie uniwersalnego można porównać do opon wielosezonowych. Ich zachowanie „średnie”, czyli częściowo w okresie zimowym oraz letnim, nie będzie tak dobre jak w przypadku opon specjalnie przeznaczonych do okresu zimowego czy letniego. Tak samo jest z kotłami należy stosować zalecane przez producenta paliwa, zwykle szczegółowo scharakteryzowane w instrukcji obsługi (kaloryczność, granulacja, wilgotność, spiekalność itp.). Istnieją takie konstrukcje, które umożliwiają spalanie szerokiej gamy paliw (węgiel groszek, pelety, ziarna owsa, w ręcznym dodatkowym palenisku drewno kawałkowe oraz większego sortymentu węgiel), lecz zachowanie tego kotła, który nie będzie modernizowany konstrukcyjnie lub przynajmniej nastawami na regulatorze przy zmianie rodzaju opału, będzie inne

22

dla każdego stosowanego paliwa w tym kotle.

Zwrócić należy szczególną uwagę, jakie paliwo jest paliwem podstawowym dla danego kotła, a jakie zastępczym, na którym zwykle uzyskiwana przez kocioł moc będzie niższa w stosunku do maksymalnej. Często różnić się będzie również sprawność oraz szybkość zanieczyszczania wewnętrznej części korpusu kotła w zależności od różnych paliw.

Bardzo ważnym elementem przed zakupem kotła jest uzyskanie informacji na temat interesującego inwestora produktu. Informacji takich najlepiej zasięgnąć z kilku źródeł (producent, instalator lub serwisant mający wcześniej do czynienia z dokładnie tymi samymi urządzeniami). Nie jest zadawalająca opinia wydana przez osoby, które uogólniają np. kotły retortowe argumentując, że każdy działa tak samo. A jednak inne są komponenty kotłów, inne palniki, inne opory przepływu spalin przez wymiennik kotła, co ma głównie wpływ na wymagane przez producenta podciśnienie w kominie (ciąg kominowy). Istnieją na naszym rynku firmy, które wymagają maksymalnego ciągu kominowego omawianego w normie kotłowej 303-5:2002 „Kotły na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 300 kW...”, w której wartość ta podana jest jako górna granica dopuszczalna. Jako praktyk wiem, iż w domowych instalacjach ciągi takie w 80-90% są nieosiągane, więc stanowi to dobrą zaporę ochronną producenta w przypadku nieprawidłowej pracy kotła. Nie mam tu na myśli, iż ciąg kominowy powinien być jak najniższy, ponieważ należy pamiętać o tym, że to właśnie komin doprowadza (zasysa) do paleniska powietrze potrzebne do spalania. Podana war-

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 23

nr 6-72014

www.instalator.pl

o stopniu emisji gazów wyprodukowanych podczas procesu spalania, o wytrzymałości, potwierdzające zgodność z normami czy też deklaracje zgodności produktu. Certyfikaty ekologiczne są często bardzo przydatne podczas ubiegania się o dofinansowanie z Gmin lub Urzędów Miasta. Certyfikaty wytrzymałościowe, np. wydane przez UDT, często wskazują, do jakich maksymalnych ciśnień roboczych można eksploatować kotły. Tu też warto być ostrożnym, ponieważ nie zawsze certyfikat wydany przez UDT (Urząd Dozoru Technicznego) dotyczy wytrzymałości samej konstrukcji. Niektóre certyfikaty wydane przez UDT są tylko poświadczeniem zgodności produktu z normą. Prostym przykładem jest spełnienie warunków normy kotłowej dotyczących stosowanych materiałów kotłów, np. że blacha zewnętrzna powinna być grubości co najmniej 3 mm, a wewnętrzna co najmniej 5 mm. I to wszystko. Czy to zagwarantuje nam bezpieczeństwo? Czy w takim certyfikacie mowa jest o dozwolonym ciśnieniu pracy kotła? A może o temperaturze maksymalnej pracy kotła dla wyszczególnionego również w certyfikacie ciśnienia?

Czy certyfikat taki jest tak naprawdę do czegoś potrzebny oprócz celów reklamowych?

Polecam dobrze kontrolować, czego dokładnie dotyczy certyfikat.

Jasną jest też sprawa wyjaśnienia różnic cenowych pomiędzy dostępnymi na rynku urządzeniami. Częściowo różnice te wynikają ze standardów firmy oraz poziomu ich wykonania, aczkolwiek przewagą niższych cen jest jednak zastosowanie jakościowo gorszych podzespołów lub gorszej bądź cieńszej blachy wymiennika kotła, gdzie cena kotła zależna jest od masy samego wymiennika. Ważny jest też stosowany osprzęt: motoreduktor, sam element podający, ilość izolacji włożonej między obudowę zewnętrzną kotła korpus itp.

Mar cin Fo it

23

ABC urządzeń grzewczych na paliwa stałe

tość przez producenta ciągu kominowego powinna być sensowna, a nie służąca jako tarcza ochronna firmy. Przy zbyt dużych wymaganiach producenta oraz zastosowaniu się do nich przez użytkowników część spalin nie zdąży oddać temperatury w wymienniku, czego skutkiem będzie niższa sprawność kotła, a tym samym zwiększone zużycie paliwa. Wyjątkiem są tu wymienniki kotłów o bardzo dużych wewnętrznych oporach przepływu.

Należy pamiętać, że takie urządzenie jak kocioł jest tylko elementem systemu grzewczego, do którego zaliczamy między innymi instalację nawiewno-wywiewną, system odprowadzania spalin oraz instalacji centralnego ogrzewania. Użytkownik w zasadzie również zalicza się do elementu tego całego systemu grzewczego, ponieważ jego wiedza dotycząca obsługi oraz konserwacji na temat kotła wpływa bardzo znacząca na jakość i efektywność działania urządzenia.

Inwestor musi też upewni się, czy wszystko, co jest wyszczególnione w folderze reklamowym, zawiera się w cenie produktu. Mowa tutaj o wyposażeniu wymaganym przez nas jako podstawowe do uruchomienia kotła w systemie ogrzewania c.o. lub elementach sterowania, funkcji, z których to właśnie zdecydowaliśmy się na zakup kotła, a których nie ma w podanej cenie kotła. Po zakupie kotła może okazać się, iż są to funkcje lub elementy dodatkowe, osobno płatne, sięgające kilkuset złotych, a często jednak wymagane przez producenta.

A co z gwarancją? Warto przyjrzeć się dokładnie bardzo istotnym punktom, jak np. okres gwarancji obejmujący szczelność wymiennika kotła. Czy szczelność kotła oznacza spawy wymiennika, czy może samej blachy kotłowej, a może obu warunków jednocześnie, co jest zgodne z ogólnym zapisem „gwarancja na szczelność wymiennika”.

Na rynku dostępne są wszelkiego rodzaju certyfikaty kotłów. Są to certyfikaty mówiące

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 24

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

Węgiel z klasą

Ja cek Za wi stow ski

ABC ogrzewania

l Jakie

są definicje węgla? l Jakie są typy, sortymenty i klasy węgla? l Co to są paliwa kwalifikowane?

Węgiel - w znaczeniu chemicznym - jest to pierwiastek chemiczny (oznaczany symbolem C), który jest podstawowym składnikiem paliw organicznych (węgla brunatnego, węgla kamiennego, ropy naftowej, olejów opałowych, gazu ziemnego itp.).

Węgiel - w znaczeniu geologicznym - jest to kopalina stała występująca w skorupie ziemskiej, która stanowi podstawowe paliwo technologiczne w procesach wytwarzania ciepła i energii elektrycznej (węgiel brunatny i węgiel kamienny). Głównym składnikiem węgla kopalnego jest pierwiastek chemiczny węgiel (oznaczany symbolem C).

W krajowej „małej energetyce” (ogrzewnictwo indywidualne oraz małe kotłownie komunalne lub przemysłowe oparte na kotłach o jednostkowej mocy nominalnej poniżej 1000 kW) dominującym paliwem jest wciąż węgiel kamienny. Podaż węgla za-

24

bezpiecza krajowe potrzeby energetyczne, a rynek węgla jest dobrze zorganizowany i obejmuje obszar całego kraju. Doraźne bezpieczeństwo energetyczne użytkownika kotłowni węglowej jest pełne. Węgiel można kupić wyprzedzająco i magazynować bez strat przez dłuższy okres lub kupować go na bieżąco w wybranym składzie opałowym w dowolnym, dogodnym okresie. Kopalnie węgla posiadają dobrze zorganizowane zaplecza kontroli jakości, które działają w oparciu o wypracowane przed wielu laty i systematycznie doskonalone normy oraz metodyki badawcze, zabezpieczając poziom jakości wymagany przez reżimy technologiczne wytwarzania ciepła.

Wydobywany w kopalniach węgiel kamienny dzieli się na typy, sortymenty i klasy. l Typy węgla Podstawą podziału węgla kamiennego na typy są naturalne cechy, które charakteryzują jego przydatność technologiczną (tabela 2).

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 25

nr 6-72014

www.instalator.pl

Klasę węgla oznacza się za pomocą trzyczłonowego symbolu, np. klasa 2807-06 oznacza węgiel o wartości opałowej co najmniej 28 kJ/kg, zawartości popiołu najwyżej 7% i zawartości siarki najwyżej 0,6%. Z kolei klasa 19-14-11 oznacza węgiel o wartości opałowej co najmniej 19 kJ/kg, zawartości popiołu najwyżej 14% i zawartości siarki najwyżej 1,1%.

Paliwa kwalifikowane są to specjalnie dostosowane produkty węglowe o określonej granulacji i właściwościach fizykochemicznych, które charakteryzują się stabilnym spalaniem z niską emisyjnością i wysoką sprawnością, potwierdzonym wynikami standardowych procedur badawczych laboratoriów akredytowanych zgodnie z normą PN-EN ISO/IEC 17025:2001. Paliwa te polecane są do stosowania szczególnie w kotłach o mocy poniżej 1000 kW, zgodnie z zaleceniami producentów kotłów i paliw. dr inż. Ja cek Za wi stow ski

25

ABC ogrzewania

Sortymenty węgla Podstawą podziału węgla kamiennego na sortymenty są graniczne wielkości ziaren węgla (tabela 1). Podział węgla kamiennego na sortymenty ma istotne znaczenie technologiczne. Konstrukcje kotłów dostosowane są do poszczególnych sortymentów węgla. l Klasy węgla Podstawą podziału węgla kamiennego na klasy są: wartość opałowa węgla w stanie roboczym Qir, zawartość popiołu w węglu w stanie roboczym Ar oraz zawartość siarki w węglu w stanie roboczym Str. Podstawowym wyznacznikiem klasy węgla, decydującym o jego wartości energetycznej, jest wartość opałowa (Qir). Jest ona miarą ilości zawartej w węglu energii chemicznej, możliwej do przekształcenia w ciepło w procesie spalania. Jednostką wartości opałowej jest 1 kJ/kg (kilodżul/kilogram).

Zależy przede wszystkim od zawartości w węglu wilgoci i popiołu, w mniejszym stopniu - od typu węgla. Kwalifikowane paliwa węglowe powinny wykazywać wartość opałową Qir co najmniej 24 000 kJ/kg. l

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 26

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

Układy skojarzone

Piotr Kub ski

ABC ogrzewania

l Jakie

są zastosowania silników Stirlinga? l Co to są układy CHP? l Jaki rodzaj górnego źródła ciepła można stosować w tym silniku?

Na początek przypomnę czytelnikom, że urządzenie Stirlinga to silnik cieplny, który podobnie jak maszyna parowa (tłokowy silnik parowy) przetwarza ciepło w energię mechaniczną, jednak bez procesu wewnętrznego spalania paliwa, a jedynie na skutek dostarczania ciepła z zewnątrz.

Umożliwia to zasilanie go ciepłem z dowolnego źródła, np. źródła ciepła odpadowego lub z niekonwencjonalnych zasobów energii. W szczególności może to być również proces spalania dowolnego paliwa organicznego lub biomasy. Teoretyczny obieg Stirlinga, składa się naprzemiennie z dwóch przemian izochorycznych oraz dwóch przemian izotermicznych. Różnica w stosunku do obiegu Carnota polega więc na tym, że przemiany izentropowe (sprę-

26

żania i rozprężania czynnika) z obiegu Carnota zastąpiono przemianami izochorycznymi. Podczas jednej z przemian izotermicznych do czynnika roboczego jest doprowadzane ciepło z górnego źródła, zaś podczas drugiej odprowadzane jest ciepło od czynnika roboczego do otoczenia. Natomiast podczas przemian izochorycznych wzajemnie wymieniane jest ciepło tzw. regeneracji wewnętrznej. Praca (bezwzględna) górnej przemiany izotermicznej (doprowadzania ciepła) jest większa od pracy uzyskiwanej podczas odprowadzania ciepła. Różnica tych prac stanowi właśnie pracę obiegu Stirlinga. Łatwo więc wykazać, że obieg porównawczy Stirlinga, realizowany pomiędzy takimi samymi temperaturami zewnętrznych źródeł ciepła, charakteryzuje się sprawnością identyczną jak obieg Carnota. W przeciwieństwie do obiegu Carnota obieg Stirlinga może być realizowany przy pomocy dowolnego czynnika gazowego. A zatem realizacja techniczna tego obiegu wydaje się łatwiejsza.

Aktualnie najpowszechniejszym zastosowaniem silnika Stirlinga są profesjonalne układy skojarzone (do równoczesnej produkcji ciepła i energii elektrycznej), czyli układy CHP, w małych aplikacjach (do ok.

75 kW mocy elektrycznej). Rozważa się także stosowanie tego silnika do wytwarzania energii elektrycznej przy wykorzystaniu geotermalnych źródeł energii. Wobec względnie niskiego poziomu temperatury wody geotermalnej nie można oczekiwać znacznej sprawności elektrycznej, ale dochodzi jeszcze dodatkowe wykorzystanie ciepłownicze wody geotermalnej. Chociaż

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 27

nr 6-72014

wową wadę, którą jest jednostkowy nakład inwestycyjny. Decydującym argumentem jest tu przede wszystkim konieczność zastosowania odpowiednich wymienników ciepła, dzięki którym jest możliwa współpraca silnika z zewnętrznymi źródłami ciepła. W dodatku, by uzyskać odpowiedni poziom sprawności konieczne jest zastosowanie wysokiej temperatury źródła górnego, a zatem w konsekwencji wprowadzenie drogich materiałów konstrukcyjnych. Innym istotnym czynnikiem zwiększającym koszt jest fakt, że w silniku Stirlinga wymagana moc chłodnicza układu odprowadzania ciepła jest średnio dwukrotnie większa niż w konwencjonalnych tłokowych silnikach spalinowych, w których ta część energii jest odprowadzana za pośrednictwem strumienia gorących spalin. Warto podkreślić, że górnym źródłem ciepła dla silnika Stirlinga może być fizyczna energia odpadowa w postaci ciepła odpadowego lub ciepło pochodzące z odnawialnych zasobów energii. Może być nim także ciepło pochodzące ze spalania np. biomasy lub biogazu. W tym ostatnim przypadku istnieje możliwość wykorzystania, jako paliwa, nawet takiego biogazu, który ze względu na niewielką zawartość metanu nie nadaje się jako paliwo do silnika tłokowego. Dlatego obecnie obserwuje się poważne zainteresowanie tego typu silnikami, szczególnie pod kątem wykorzystania ich w rozproszonych układach kogeneracyjnych (CHP), czyli dostarczających ciepło i energię elektryczną. dr inż. Piotr Kub ski

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

27

ABC ogrzewania

głównym obszarem praktycznego stosowania silników Stirlinga wydaje się być energetyka (stacjonarne i przenośne generatory energii elektrycznej, zespoły skojarzonej produkcji ciepła i energii elektrycznej, systemy przetwarzania energii słonecznej), to jednak są również prowadzone prace nad zastosowaniem tych silników w przemyśle motoryzacyjnym oraz w transporcie morskim, a także w chłodnictwie (pompy ciepła i urządzenia chłodnicze). Silnie wydają się być zaawansowane prace nad zastosowaniem tych silników jako pomocniczych źródeł energii w systemach elektroenergetycznych pojazdów kosmicznych w oparciu o procesy rozpadu promieniotwórczego.

Przykładowo można podać wartość sprawności obiegu Carnota (Stirlinga). Dla dwóch wybranych wartości temperatury górnego źródła 325 oraz 650°C oraz przy jednej i tej samej wartości temperatury dolnego źródła 30°C sprawność obiegu Carnota wynosi odpowiednio 0,5 oraz 0,67.

Wartość 650°C jest zwykle skrajną wartością dla górnego źródła. Jednak dla konkretnych realizacji technicznych silników Stirlinga sprawność jest odpowiednio niższa. Zwykle jako górne źródło ciepła wykorzystuje się nośnik (np. spaliny) o temperaturze 250-300°C, przy której sprawność elektryczna (przy konwersji na energię elektryczną) sięga ok. 25-30%, zaś sprawność energetyczna (przy konwersji na energię elektryczną i ciepło) wynosi ok.

80-85%. Wskaźnikiem charakterystycznym dla tego silnika jest również ciężar jednostkowy wyrażony masą silnika odniesioną do jednostki mocy elektrycznej: 1,2-3,0 kg/kW. Jednak silnik ten posiada podsta-

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 28

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

Rurociąg bez wykopu

ABC kanalizacji

Zie mo wit Su li gow ski Technologie bezwykopowe dzielą się na stosowane przy budowie nowych oraz naprawie już eksploatowanych rurociągów [1]. Wprawdzie w Polsce technologie budowy bezwykopowej stosowano od lat 60.

XX wieku, jednak w bardzo ograniczonym zakresie (kret, przecisk, wbijanie pneumatyczne), nowsze rozwiązania pojawiły się dopiero po 1990 r. (przewierty sterowane).

Obecnie w Polsce występuje pięć podstawowych technologii budowy bezwykopowej: mikrotunelowanie, przeciski hydrauliczne, przewierty sterowane i wiercenia kierunkowe, przeciski pneumatyczne przebijakiem oraz pneumatyczne wbijanie rur stalowych.

Przy wyborze technologii występują problemy i trudności charakterystyczne dla polskich realiów, w tym również niejednolitość stosowanej terminologii. Należy brać pod uwagę przede wszystkim odpowiedniość przyjętego rozwiązania dla konkretnych warunków i użycie adekwatnych metod projektowania. Na szczególne miejsce zasługuje mikrotunelowanie, przy czym o ile w początkowym okresie metodę sprowadzano do tuneli do Ø1000 mm, to obecnie rozstrzyga długość odcinka w rozumieniu jednoetapowego przecisku hydraulicznego. Ponadto w

28

efekcie mikrotunelowania uzyskuje się od razu gotowy przewód, w klasycznym jest to dopiero „trasa” dla rurociągów. Ze względu na rozwój technologii trudno spodziewać się, aby występujące ograniczenia techniczne były zbyt długo aktualne. Do przekraczania rzek, kanałów, autostrad wykorzystuje się przewierty sterowane i wiercenia kierunkowe - te ostatnie są zalecane (np. przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Technologii Bezwykopowych) do przekraczania większych przeszkód . Jako przykład można podać wykorzystanie tej technologii przy połączeniu wyspy Helgoland z wydmą Helgoland, pokonując pod dnem morskim trasę ponad 1 km.

W przypadku prac na istniejących przewodach zagadnieniem szczególnym jest diagnostyka sieci podziemnych. Trzeba wreszcie zdać sobie sprawę z tego, że bez właściwej diagnozy stanu działania naprawcze mogą przynieść przeciwne skutki.

Mówiąc o diagnostyce, trzeba uwzględnić specyfikę różnych przewodów i wynikające z niej rozwiązania szczegółowe. Niektóre ze współczesnych rozwiązań stanowią bezpośrednią transmisję tradycyjnego systemu lustro-reflektor. Bardzo ważnym elementem pozostaje zawsze właściwa archiwizacja zgromadzonych informacji, a do szczególnie interesujących metod diagnozy stanu należy na pewno użycie sonaru.

Niezależnie od dokładności prac wewnątrz przewodu konieczne są odkrywki zewnętrzne. Próbki pobierane w trakcie awarii bezwzględnie powinny być zabezpieczane przed działaniem czynników zewnętrznych i zachowane. Bezwykopowe na-

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 29

nr 6-72014

www.instalator.pl

Technologie nawojowe z zastosowaniem użebrowanych taśm spiralnie zwijanych tworzących powłokę rurową (uwzględniono 7 odmian). l Technologie montażowe odnowy kolektorów kanalizacyjnych przełazowych z zastosowaniem powłok wewnętrznych (rekonstrukcyjne, renowacyjne). l Technologie odnowy przyłączy i przykanalików. l Technologie liniowego uszczelniania z zastosowaniem środków chemicznych.

Technologie bezwykopowej wymiany obejmują technologie wymiany z pozostawieniem zniszczonego starego przewodu w gruncie po zewnętrznej stronie nowo wprowadzonego (w tym szczególne odmiany technologii) i technologie bezwykopowej wymiany przewodów z usunięciem wymienianego przewodu.

Oddzielnym zagadnieniem jest planowanie odnowy przewodów wodociągowych.

Zwraca uwagę łatwość adaptacji strategii odnowy dla innych przewodów infrastruktury ciśnieniowej. Jest to zagadnienie o szczególnym znaczeniu - bez informacji o charakterze uszkodzenia oraz znajomości specyfiki poszczególnych technologii i procesów trudno jest prowadzić prace we właściwy sposób.

Efektem może być zarówno trwonienie posiadanych środków, jak też propagacja uszkodzeń - ostatecznie mogą być one poważniejsze niż przed wykonaniem robót.

Może jeszcze jedno - tu chodzi o wszystkie przewody ciśnieniowe, praktycznie wrażliwsze na różne błędy (kwestia konsekwencji np. zróżnicowania ścianek rury w aspekcie wytrzymałości na naprężenia). l

prof. dr hab. inż. Zie mo wit Su li gow ski [1]. Zagadnienia te są szczegółowo przedstawione w pracy zbiorowej pod red. A. Kuliczkowskiego: „Technologie bezwykopowe w inżynierii środowiska”, Wydawnictwo Seidel-Przywecki, Warszawa 2010.

29

ABC kanalizacji

prawy (renowacje, rekonstrukcje i wymiany stanowią oddzielne zagadnienia) kanałów nieprzełazowych i przełazowych stanowią odrębne zagadnienia techniczne. Naprawy występują nie na całych długościach odcinków, ale lokalnie - nie mają charakteru liniowego. Wykorzystują one rozwiązania relatywnie mniej kosztowne niż nadające się do użycia na całej długości. W efekcie naprawy są stosowane głównie w przypadku występowania sporadycznych wad materiałowych, lokalnych błędów wykonawczych czy też lokalnego (a więc nieciągłego) wystąpienia czynników uszkadzających przewód.

Do technologii bezwykopowej renowacji i rekonstrukcji zalicza się: l Technologie utwardzanych powłok żywicznych. l Technologie natryskowe, w tym: renowację z zastosowaniem cementowania, renowację przez natrysk żywicy epoksydowej i inne (w tym np. żywice poliuretanowe). l Technologie z zastosowaniem ciągu długich złączonych rur (przez wprowadzenie do wnętrza rur: rur PE o mniejszych średnicach zewnętrznych od średnicy wewnętrznej odnawianego przewodu, rur stalowych lub z żeliwa sferoidalnego). l Technologie z zastosowaniem krótkich modułów rur (tzw. krótki relining), w tym PE PP, PVC, kamionkowych, żelbetowych, polimerobetonowych, GRP. l Technologie ciasno pasowane z zastosowaniem rur PE i PVC (rekonstrukcja lub renowacja rurami zdeformowanymi fabrycznie, rurami o przekrojach deformowanych bezpośrednio przed ich wprowadzeniem do odnawianego przewodu czy też technologie specjalne dla przewodów o małych średnicach). l Technologie z zastosowaniem powłok polietylenowych z kołeczkami dystansowymi wzmacnianymi iniektem (Sure Grip i Troiling, odmiany Troiling).

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 30

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

Dobór podgrzewacza

Grze gorz Łu ka sik

ABC ogrzewania

l Czym

się kierować wybierając podgrzewacz c.w.u.? l Jaka jest różnica między podgrzewaczem z wężownicą a zasobnikiem warstwowym? l Dlaczego należy kontrolować twardość wody?

Jaki podgrzewacz wybrać, aby w krótkim czasie dostarczyć wymaganą ilość ciepłej wody wszystkim domownikom?

Z wężownicą, warstwowy, a może biwalentny?

Gazowe podgrzewacze przepływowe i kotły dwufunkcyjne nie dostarczą szybko dużej ilości ciepłej wody. Temu zadaniu sprostać może kocioł jednofunkcyjny współpracujący z odpowiednio do bra nym pod grze wa czem po jem no ściowym lub zasobnikiem warstwowym ciepłej wody. Taki układ sprawdzi się również, gdy w domu jest więcej niż jedna łazienka i domownicy chcą mieć możliwość jednoczesnego korzystania z ciepłej wody w nich wszystkich.

30

Jeśli właściciel domu nie chce, aby kocioł zajmował dużo miejsca, powinien zrezygnować z zakupu kotła z oddzielnym podgrzewaczem i zdecydować się np. na kompaktową, kondensacyjną centralę grzewczą. Kocioł i podgrzewacz lub zasobnik ciepłej wody są w centrali ukryte pod jedną estetyczną obudową, a do ich ustawienia wystarczy zwykle fragment podłogi o wymiarach 0,6 x 0,6 m2.

Kompaktowa centrala grzewcza może występować w wariantach np. z różnymi rodzajami podgrzewaczy lub zasobników: podgrzewaczem z wężownicą, zasobnikiem warstwowym lub podgrzewaczem biwalentnym, czyli solarnym.

Podgrzewacz z wężownicą zapewnia ob ję to ścio we pod grze wa nie wo dy.

Oznacza to, że jednocześnie ogrzana jest woda w całym zbiorniku. Woda grzejna z kotła, przepływając przez wężownicę (spiralę) oddaje ciepło wodzie zgromadzonej w zbiorniku. Następnie wra ca do ko tła, któ ry ją po now nie ogrzewa i cykl się powtarza. W zasobniku warstwowym do podgrzewania wody wykorzystuje się płytowy wymiennik ciepła umieszczony na zewnątrz zbiornika oraz dodatkową pompę. Pompa pobiera zimną wodę z dołu zasobnika, przetłacza ją przez wymiennik, gdzie zostaje podgrzana do zadanej przez użytkownika temperatury i kieruje ją do górnej części zasobnika. W ten sposób, warstwa po warstwie, podgrzewana jest woda w całym zbiorniku. Chociaż czas całkowitego nagrzania tej samej

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 31

nr 6-72014

ków z wężownicą czy warstwowych.

Wynika to z tego, że w pochmurne dni kolektory nie są w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości energii cieplnej do podgrzania wody, a większy zasobnik umożliwia użytkownikom zmagazynowanie ciepłej wody.

Zanim podejmiemy decyzję, jaki model podgrzewacza lub zasobnika wybrać, należy sprawdzić twardość wody, w miejscu gdzie będzie zamontowany. Jeśli twardość przekracza 20°dH, nie zaleca się montażu wymiennika płytowego w systemie ładowanym warstwowo, ponieważ znajdujące się w nim wąskie kanaliki są narażone na osadzanie się kamienia i zapychanie. Znacznie lepiej sprawdzi się wtedy podgrzewacz z wężownicą.

Obecnie produkowane podgrzewacze i zasobniki są bardzo dobrze izolowane termicznie. Dlatego, jeśli użytkownicy nie korzystają z ciepłej wody, wychłodzenie wody zgromadzonej w zasobniku jest bardzo małe. W ciągu doby temperatura w takim zasobniku spada zaledwie o kilka stopni. Z tego względu, aby utrzymać temperaturę wody w zasobniku na odpowiednim, oczekiwanym przez domowników poziomie, wystarczy dostarczyć tylko nieznaczne ilości energii.

Ustawienie temperatury ciepłej wody użytkowej w zasobniku w zakresie 40-60°C lub całkowite wyłączenie podgrzewania c.w.u. umożliwia panel sterujący kotła.

Grze gorz Łu ka sik Fot. Buderus. Kompaktowa centrala grzewcza Logamax plus GB 172 T.

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

31

ABC ogrzewania

ilości wody w zbiorniku warstwowym i z wężownicą jest podobny, zaletą zbiornika warstwowego jest ogrzewanie jej małymi partiami. Dzięki temu z ciepłej wody można korzystać już po kilku minutach, a poprzez wykorzystanie efektu kondensacji, koszt jej podgrzania jest o 17% mniejszy.

Pod grze wacz bi wa lent ny (so lar ny) przeznaczony jest do współpracy z kolektorami słonecznymi. Ma zamontowaną dodatkową wężownicę, do której podłącza się kolektory. Kolektory podgrzewają wodę wstępnie, a kocioł dogrzewa ją warstwowo do oczekiwanej przez użytkowników temperatury. Podczas letnich, słonecznych dni dogrzewanie wody nie jest zazwyczaj konieczne. Pojemność podgrzewaczy biwalentnych jest z reguły większa niż zasobni-

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 32

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

Hałas na łopatkach

Do ro ta Wę grzyn

ABC wentylacji

lW

jaki sposób obliczamy poziom mocy akustycznej hałasu wentylatorów? l Jak można zmniejszyć hałas wentylatorów do normatywnych wartości? l Jak oblicza się ciśnienie akustyczne w pomieszczeniu?

Podane w poprzednim artykule (Po rad nik ABC 5/2014 - przyp. red.) wzory na tłumienie dźwięku w różnych elementach instalacji wentylacyjnej dotyczą naturalnego tłumienia zależnego od ich konstrukcji. Współczynnik k dla przeciętnej częstotliwości 512 Hz wynosi 1, dla 256 Hz - 1,15. Oznacza to, że im mniejsza częstotliwość dźwięku, tym k jest większe. Dodatkowo wyjaśniam, że po głos to zja wi sko zmniej sza nia się energii na skutek drgań akustycznych po ustąpieniu źródła dźwięku. Dźwięk nie zanika od razu, lecz dopiero po upływie pewnego czasu t [s].

32

Przy średniej częstotliwości dźwięku f = 512 Hz czas pogłosu może przyjąć wartości pokazane w tabeli 1.

Głównym źródłem hałasu w instalacjach wentylacyjnych są wentylatory. Poziom mocy akustycznej hałasu powstający przy optymalnych punktach pracy i przy niezakłóconych dopływach i odpływach powietrza wynosi dla wentylatorów: l promieniowych (do wyboru jeden z poniższych): Lwp = 25 (+/- 4) + 10 * log V + 20 * log dPc [dB], Lwp = 77 + 10 * log N + 10 * log dPc [dB], Lwp = 80 + 10 log * dPc [dB], l osiowych: Lwo = 25 (+/- 4) + 10 * log V + 22,5 * log dPc [dB].

Często, nawet mając do dyspozycji charakterystyki i parametry pracy wentylatorów opracowane przez producentów, musimy zmienić te parametry przez regulację obrotów lub średnicy wirnika i wówczas poziom mocy akustycznej wyniesie: l przy zmianie obrotów z n1 na n2: Lw2 = Lw1 + 50 * log (n2/n1) [dB], l przy zmianie średnicy wirnika: Lw2 = Lw1 + 70 * log (D2/D1) [dB].

Obliczony powstający hałas podczas pracy wentylatorów musimy zmniejszyć do normatywnych wartości. Jego części pozbywamy się przy przepływie powietrza przez elementy instalacji wentylacyjnej w zakresach najczęściej występujących częstotliwości dźwięku wynoszącej ok. 125 do 500 Hz: l przez nagrzewnice i chłodnice ~3 do 7 dB,

www.instalator.pl

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 33

nr 6-72014

l

jest przepuszczany lub wypromieniowany przez drgania powierzchniowe. Chłonność akustyczna pomieszczenia, odległość nawiewnika od odbiornika [ucho] oraz położenie odbiornika w stosunku do płaszczyzny nawiewnika wpływa na poziom ciśnienia akustycznego, na które jest wrażliwe ucho ludzkie. Ciśnienie akustyczne w dowolnym punkcie pomieszczenia można wyliczyć z równania; Lp = Ln - 10 * [Q/(3,14 * 4 * a2) + 4/A] [dB].

Lp - poziom ciśnienia akustycznego w określonym punkcie pomieszczenia [dB], Ln - poziom mocy akustycznej przy wylocie z nawiewnika [dB], Q - współczynnik kierunkowy promieniowania dźwięku, a - odległość punktu od nawiewnika [m], A - chłonność akustyczna pomieszczenia [m2], A = 0,161 * V/t [m2], gdzie V - objętość pomieszczenia w [m3], t - czas pogłosu [s].

Jeśli po jednej stronie przegrody występuje pole o poziomie ciśnienia L1, a po drugiej L2, to różnica ciśnienia akustycznego wynosi: L1 - L2 [dB]. Nie unikniemy, l

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

33

ABC wentylacji

przez filtry ~3 do 5 dB, przez czerpnie ~3 dB. Tłumienie naturalne występuje w każdym elemencie instalacji wentylacyjnej.

Również w otworach nawiewnych występuje bardzo znaczne tłumienie dźwięku.

Efekt tłumienia tłumaczy się tym, że otwory nawiewne mają zazwyczaj małe wymiary w stosunku do długości fal dźwiękowych i w wyniku tego część fali dźwiękowej odbijana jest od wylotu do wnętrza przewodu.

Spadek poziomu mocy akustycznej nawiewnika zależy od iloczynu częstotliwości i pierwiastka kwadratowego z pola powierzchni otworu wylotowego oraz od lokalizacji nawiewnika w pomieszczeniu, np. przy nawiewie powietrza w górnej części pomieszczenia, przy częstotliwości f = 500 Hz możemy spodziewać się obniżenia poziomu mocy akustycznej dla nawiewników o średnicach: l 200, 300, 400 mm i wyższych ~1 dB, l 100 mm ~4 dB. Dźwięk wypływający z nawiewnika dopływa do ściany i zostaje: l emitowany do otoczenia na skutek zjawiska odbicia lub drgań powierzchniowych, l częściowo pochłonięty w ścianie, l częściowo rozproszony w ścianie, l

ABC Magazynu Instalatora

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 34

ABC wentylacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 6-72014

obliczając mogący wystąpić hałas w badanym pomieszczeniu, pojęcia akustycznej izolacyjności przegród budowlanych (ściany, posadzki, stropy, itp.), którą obliczymy ze wzoru: R = L1 - L2 + 10 * log (F/A) [dB], gdzie: F - pole powierzchni przegrody [m2].

Jeśli naturalne tłumienie dźwięków oraz akustyczna izolacyjność pomieszczenia okażą się niewystarczające, to należy zastosować urządzenia do ich sztucznego tłumienia, czyli tłumiki hałasu. Są to części kanału wentylacyjnego o różnej konstrukcji wewnętrznej, które są wyłożone materiałem dźwiękochłonnym o długości nieprzekraczającej 1800 mm.

Materiał dźwiękochłonny powinien być sztywny, porowaty, odporny na uszkodzenia mechaniczne, może być perforowany, nieabsorbujący wilgoci. Grubość materiału dźwiękochłonnego powinna wynosić: l 25 do 30 mm dla tłumienia dźwięków o średniej częstotliwości, l 80 do 150 mm dla tłumienia dźwięków o niskiej częstotliwości.

Wielkość jednostkowego tłumienia dźwięków w tłumikach wynosi: l w kanałowych: Tk = (1,1 * a * U)/F [dB/m], gdzie: a współczynnik pochłaniania dźwięku dla materiału dźwiękochłonnego przy danej częstotliwości dźwięku, U - obwód wewnętrzny przewodu [m], F - przekrój poprzeczny przewodu [m2], l w płytowych: Tp = To * (1 + Zh * S)/(1 + S) lub Tp = To * (1 + Zb * S)/(1 + S) [dB/m] l w klatkowych: Tkl = To * (Zb + Zh * S)/(1 + S) [dB/m], gdzie: To - jednostkowa zdolność tłumienia roz sze rzo ne go prze wo du wy ło żo ne go ma te ria łem dźwię ko chłon nym, bez przegród: To = 1,1 * a * U/F [dB/m], Zh - liczba przedziałów na wysokości h (wysokość otworu tłumika), Zb - liczba przedziałów na szerokości b (szerokość tłumika).

Twoje notatki

Do ro ta Wę grzyn

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-09 14:59 Page 35

nr 6-72014

ABC Magazynu Instalatora

Szkolenia dla projektantów, wykonawców i instalatorów z zakresu doboru armatury oraz równoważenia hydraulicznego instalacji grzewczych, chłodniczych i wody użytkowej.

Zgłoszenia prosimy kierować na adres mailowy: joanna.pienkowska@oventrop.pl lub telefonicznie: 502 696 035.

Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w dwóch Centrach Szkoleniowych: w Warszawie i Poznaniu oraz w pięciu Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach i Gdyni. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Akademia Viessmann prowadzi szkolenia dla projektantów, sprzedawców oraz wykonawców systemów grzewczych. Każde szkolenie montażowe lub montażowo-uruchomieniowe kończy się testem pisemnym, a po jego zaliczeniu uczestnik otrzymuje odpowiednie dokumenty autoryzacyjne oraz własne konto na portalu www.viessmann-serwis.pl. Rejestracja: www.viessmann-szkolenia.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Centrach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Poznaniu, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno-handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Firma Pentair Thermal Management Polska Sp. z o.o. prowadzi bezpłatne szkolenia dla autoryzowanych instalatorów Raychem z zakresu ogrzewania podłogowego oraz instalacji grzewczych do ochrony dachów i rynien w warunkach zimowych. Zdobycie „Certyfikatu PRO Raychem” upoważnia do udzielania przedłużonej gwarancji producenta. Kontakt: 800 800 114, www.ciepla-podloga.pl

www.instalator.pl

35

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę.

Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.

ABC czerwiec_ABC Magazynu Instalatora 14-06-11 17:26 Page 36