Poradnik ABC 8/2014

2014

● Kolektory

słoneczne ● Kotły na biomasę ● Kominy ● Fotowoltaika ● Pompy ciepła ● Kalibracja ● Grzejniki ● Odciągi ● Szkolenia

nr 82014

Spis treści Dotacja na ekologię - 4 Nabilaton - 6 ZMK SAS - 7 Viessmann - 8 Stiebel Eltron - 10 Panasonic - 12

Spis treści

Certyfikat na pelet - 13 Montaż solarów - 14 Zaciskanie - 16 Komin na dachu - 18 Rura kalibrowana - 20 Kotłownia na pelet - 22 Sterowanie spalaniem - 24 Zawiesina stop - 26 Montaż bez błędów - 28 Dobór grzejnika - 30 Odciągi miejscowe - 32

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 35

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

ABC instalacji OZE

Dotacja na ekologię Program „Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii Część IV Prosument - linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii” ma na celu promowanie nowych technologii OZE oraz postaw prosumenckich (podniesienie świadomości inwestorskiej i ekologicznej), a także rozwój rynku dostawców urządzeń i instalatorów oraz zwiększenie liczby miejsc pracy w tym sektorze. Program stanowić będzie kontynuację i rozszerzenie kończącego się w 2014 r. programu „Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii. Część III Dopłaty na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych”.

Dofinansowanie przedsięwzięć obejmie zakup i montaż nowych instalacji i mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do produkcji: ● energii elektrycznej lub ● ciepła i energii elektrycznej (połączone w jedną instalację lub oddzielne instalacje w budynku) dla potrzeb budynków mieszkalnych jednorodzinnych lub wielorodzinnych, w tym dla wymiany istniejących instalacji na bardziej efektywne i przyjazne środowisku.

Program nie przewiduje dofinansowania dla przedsięwzięć polegających na zakupie i montażu wyłącznie instalacji źródeł ciepła.

Beneficjentami programu są osoby fizyczne, spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe oraz jednostki samorządu terytorialnego i ich związki.

4

Budżet programu wynosi 600 mln zł na lata 2014-2020 z możliwością zawierania umów kredytu do 2018 r.

Rodzaje przedsięwzięć: 1) wsparciem finansowym objęte jest przedsięwzięcie polegające na zakupie i montażu małych instalacji lub mikroinstalacji odnawialnych źródeł do produkcji energii elektrycznej lub do produkcji ciepła i energii elektrycznej, na potrzeby istniejących lub będących w budowie budynków mieszkalnych jednorodzinnych lub wielorodzinnych; 2) finansowane będą następujące instalacje do produkcji energii elektrycznej lub do produkcji ciepła i energii elektrycznej: a) źródła ciepła opalane biomasą - o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt, b) pompy ciepła - o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt, c) kolektory słoneczne - o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt, d) systemy fotowoltaiczne - o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWp, e) małe elektrownie wiatrowe - o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe, f) mikrokogeneracja - o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe, przeznaczone dla budynków mieszkalnych znajdujących się na terenie jednostki samorządu terytorialnego lub związku jednostek samorządu terytorialnego będących beneficjentem programu; 3) szczegółowe wymagania techniczne dla instalacji określone są w załączniku nr 3 do programu; 4) dopuszcza się zakup i montaż instalacji równolegle wykorzystującej: a) więcej niż jedno odnawialne źródło energii elektrycznej lub

www.instalator.pl

nr 82014

● ●

●

●

●

●

●

●

(red.) Źró dło: www.nfo sigw.gov.pl * plik pdf za miesz czo ny w in ter ne to wym wy da niu ar ty ku łu na www.in sta la tor.pl

j...

więce

www.instalator.pl

maksymalna wysokość kosztów kwalifikowanych 100-450 tys. zł, w zależności od rodzaju beneficjenta i przedsięwzięcia, ● określony maksymalny jednostkowy koszt kwalifikowany dla każdego rodzaju instalacji, ● oprocentowanie pożyczki/kredytu: 1%, ● maksymalny okres finansowania pożyczką/kredytem: 15 lat, ● wykluczenie możliwości uzyskania dofinansowania kosztów przedsięwzięcia z innych środków publicznych.

Pro gram bę dzie wdra ża ny na trzy spo so by: a) dla jednostek samo rządu tery to rialnego (jst) i ich związków: pożyczki wraz z dotacjami dla jst, wybór osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych lub spółdzielni mieszkaniowych (dysponujących lub zarządzających budynkami wskazanymi do zainstalowania instalacji małych lub mikroinstalacji OZE) należy do jst, nabór wniosków od jst w trybie ciągłym prowadzony przez NFOŚiGW, kwota pożyczki wraz z dotacją ≥ 1 mln zł. b) za po średnictwem banku: środki udostępnione bankowi wybranemu w przetargu, z przeznaczeniem na dotacje i kredyty bankowe, nabór wniosków od osób fizycznych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, w trybie ciągłym, prowadzony przez bank. c) za pośrednictwem WFOŚiGW: środki udostępnione WFOŚiGW z przeznaczeniem na udzielenie pożyczek wraz z dotacjami, nabór wniosków od osób fizycznych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, w trybie ciągłym, prowadzony przez WFOŚiGW. ●

5

ABC instalacji OZE

b) więcej niż jedno odnawialne źródło ciepła w połączeniu ze źródłem (źródłami) energii elektrycznej, wymienione w pkt 2 lit. a) - f)*, przeznaczonej dla jednego budynku mieszkalnego, o ile jest to technicznie i ekonomicznie uzasadnione; 5) przez budynki mieszkalne jednorodzinne należy rozumieć budynki wolnostojące albo samodzielne części domu bliźniaczego czy szeregowego, które przeznaczone są i wykorzystywane na cele mieszkaniowe co najmniej w połowie powierzchni całkowitej przez osobę fizyczną posiadającą prawo do dysponowania nimi (prawo własności, współwłasność lub użytkowanie wieczyste), w tym również prawo do dysponowania budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym w budowie; 6) przez budynek mieszkalny wielorodzinny należy rozumieć budynki zarządzane przez wspólnoty lub spółdzielnie mieszkaniowe; 7) odpowiedzialność za wybór osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych lub spółdzielni mieszkaniowych (dysponujących lub zarządzających budynkami wskazanymi do zainstalowania małych instalacji lub mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii) ponosi beneficjent.

8) wybór osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych lub spółdzielni mieszkaniowych, o których mowa w pkt. 7 odbywać się będzie na podstawie obiektywnych, gwarantujących osiągnięcie efektu ekologicznego, zapewniających równe traktowanie kryteriów doboru. Za stworzenie kryteriów, o których mowa w zdaniu poprzedzającym, odpowiedzialny jest beneficjent.

Podstawowe zasady udzielania dofinansowania: ● pożyczka/kredyt preferencyjny wraz z dotacją łącznie do 100% kosztów kwalifikowanych instalacji, ● dotacja w wysokości 20 lub 40% dofinansowania (15 lub 30% po 2015 r.),

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

ABC mikroinstalacji OZE

Nabilaton Firma Nabilaton posiada w swojej ofercie kilka pomp ciepła powietrze/woda spełniających wymagania dla programu NFOŚiGW Prosument, powalając na uzyskanie dofinansowania na zakup urządzeń oraz dając maksymalną oszczędność w trakcie ich eksploatacji. Na szczególną uwagę zasługuje wysokoefektywna energetycznie pompa ciepła Z-MONO2-80V w technologii ZUBADAN. Jest to pompa ciepła o mocy grzewczej 8 kW i możliwości zasilania sieci grzewczej wodą o temperaturze powyżej 60˚C, która w punkcie pracy A2W35, zgodnie z normą PN-EN 14511, osiąga sprawność COP równą 3,55 (> 3,1). Średniosezonowy wskaźnik efektywności energetycznej SCOP liczony zgodnie ze standardem VDI 4650 zmodyfikowanym dla polskich warunków klimatycznych wynosi 3,95 (> 3,3). Zastosowanie w układzie sprężarki w technologii ZUBADAN Flash Injection pozwoliło na uzyskanie stałej wydajności grzewczej dla temperatury powietrza zewnętrznego poniżej -15˚C. Dodatkowym atutem pompy ciepła Z-MONO2-80V jest możliwość efektywnej pracy urządzenia w ekstre-

malnie niskich temperaturach powietrza zewnętrznego poniżej -25˚C! Wydajność urządzenia w tych warunkach obniża się jedynie o 20% (COP ok. 2,0).

Pompa ciepła charakteryzuje się również krótkim czasem odszraniania wymiennika wynoszącym jedynie 27 min/dobę w skrajnie niekorzystnych warunkach, przy pełnym obciążeniu cieplnym. Sterowanie pompą ciepła można realizować poprzez sterownik standardowy, a dzięki darmowej aplikacji MELCloud (sterowanie WiFi) możliwe jest także sterowanie pompą ciepła z dowolnego miejsca na świecie za pomocą przeglądarki internetowej przy użyciu smartphona, tabletu lub laptopa. W obu przypadkach mamy możliwość wykorzystania szeregu funkcji, takich jak: sterowanie nastawami c.o. i c.w.u., programator tygodniowy, tryb temperatury dyżurnej, automatyka pogodowa, tryb wakacyjny. Funkcje te pozwalają na uzyskanie komfortowych warunków w domu oraz na maksymalną oszczędność poprzez ograniczenie zużycia energii w trakcie eksploatacji.

Ar tur Ra dom ski

ekspert Artur Radomski Nabilaton Sp. z o.o. www.nabilaton.pl

6

☎ 22 814 06 85 @

a.radomski@nabilaton.pl

www.instalator.pl

nr 82014

ABC Magazynu Instalatora

ZMK SAS poprawność procesu spalania. Umieszczenie czujnika w palenisku sprawia, że informacja jest natychmiastowa. Na podstawie zmian zmierzonej temperatury paleniska regulator dodatkowo wyposażony w algorytm PID automatycznie dobiera parametry procesu spalania tak, aby parametry zadane były utrzymywane automatycznie bez konieczności dokonywania ręcznej ich zmiany. W momencie, kiedy w kotle pojawia się paliwo o innych parametrach spalania, regulator na podstawie informacji z czujnika żaru sam dobiera odpowiednie parametry spalania, takie jak ilość dawki paliwa i moc nadmuchu. Sam regulator MultiFun wyposażony jest w szereg funkcji zapewniających komfort obsługi oraz ekonomiczne wykorzystanie spalanych paliw. Możliwość podłączenia czujnika pokojowego i pogodowego oraz całego systemu cyfrowego SHHS i oparcie regulacji procesu spalania o odczyty z tych czujników zapewnia bardziej dokładną regulację procesu spalania. Wbudowana karta pamięci umożliwia bezpłatną, samodzielną aktualizację oprogramowania we wszystkich modułach regulatora MultiFun. Mi chał Łu ka sik

ekspert Michał Łukasik Zakład Metalowo-Kotlarski „SAS“ www.sas.busko.pl

www.instalator.pl

☎ 41 378 46 19 w. 20 @

michal.lukasik@sas.busko.pl

7

ABC mikroinstalacji OZE

Od 2014 r. ZMK SAS rozszerzył gwarancję o dodatkowe 12 miesięcy dla kotłów z podajnikiem ślimakowym: SAS MULTI i SAS SLIM. Tym samym wszystkie kotły z automatycznym podawaniem z oferty SAS otrzymały 5-letnią gwarancję producenta.

Wielozadaniowość to cecha wyróżniająca kotły MULTI i SLIM. Konstrukcja pozwala korzystać z paleniska automatycznego i zastępczego w sytuacjach awaryjnych, jak i dostosowania spalania w zależności od dostępnych paliw poprzez montaż wyspecjalizowanego podajnika - retorty do eko-groszku, palnika MULTI FLAME do peletów. W palniku SAS MULTI FLAME z mechanizmem dwóch ślimaków z odpowiednio zestopniowaną prędkością podawania paliwa oraz kanałem przesypowym wyeliminowano niebezpieczeństwo cofnięcia płomienia do zasobnika opału w trakcie normalnej pracy, postoju podajnika lub braku zasilania. Automatyczne, samooczyszczające się palenisko (ruchomy ruszt) spala dokładną porcję paliwa niezbędną do uzyskania nastawionej na sterowniku temperatury.

W kotłach podajnikowych z retortą zastosowano nowatorski, obsługiwany przez regulator MultiFun czujnik żaru, który nadzoruje

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

ABC instalacji OZE

Viessmann Program Prosument wspierający finansowanie zakupu i montażu instalacji odnawialnych źródeł energii zostanie uruchomiony jeszcze w tym roku.

W ramach wymienionego programu przygotowanego przez NFOŚiGW każdy z nas będzie mógł uzyskać wsparcie finansowe na zakup i montaż instalacji OZE. Wspierane będą małe instalacje i mikroinstalacje produkujące energię elektryczną lub ciepło i energię elektryczną, w nowo budowanych i istniejących domach jedno- i wielorodzinnych. Pompy ciepła, kolektory słoneczne czy kotły na biomasę będą zatem dofinansowane pod warunkiem równoczesnego montażu instalacji fotowoltaicznej.

Na wejście w życie programu Prosument firma Viessmann jest już dzisiaj w pełni przygotowana. Z uwagi na kompleksowość swojej oferty może zaproponować niemal wszystko, co potrzeba, żeby maksymalnie ograniczyć koszty eksploatacji każdego budynku i uniezależnić go od tradycyjnych paliw i energii. ● Prąd ze słońca Vitovolt to kompletny system fotowoltaiczny, z mono- lub polikrystalicznymi ogniwami krzemowymi, które spełniają najwyższe standardy jakości i efektywności. Moduły fotowoltaiczne Vitovolt 200 wyposażone są w diody obejściowe dla ochrony przed skutkami zacienienia przez komin, antenę

8

TV, itp. Falownik dba o maksymalne wykorzystanie energii słonecznej, steruje bowiem punktem mocy maksymalnej. Dzięki temu w każdych warunkach nasłonecznienia instalacja pracuje zawsze z możliwie maksymalną mocą.

Systemy Vitovolt to również rozwiązania modułowe. Instalację fotowoltaiczną można w dowolnej chwili rozbudować o dodatkowe moduły, zwiększając w ten sposób ilość produkowanej ze słońca energii elektrycznej. Dla maksymalnego wykorzystania darmowego prądu każda instalacja fotowoltaiczna może efektywnie współpracować z pompami ciepła Vitocal. ● Kompletne rozwiązania dla maksymalnego wykorzystania własnego prądu Viessmann oferuje innowacyjną koncepcję instalacji z fotowoltaiką i pompami ciepła.

Efektywnie i trwale redukuje koszty energii, maksymalnie wykorzystując tani prąd solarny i bezpłatne ciepło z gruntu, wody lub powietrza. Pompy ciepła Vitocal wyposażone są w regulator, który dba o możliwie wysoki stopień wykorzystania prądu solarnego dla własnych potrzeb. Jeśli w danej chwili nie ma zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną można magazynować w postaci ciepłej wody w zasobniku. W ten sposób prąd słoneczny jest skutecznie wykorzystywany również do ogrzewania budynku - nawet w nocy. Jeszcze większe oszczędności można uzyskać, jeśli w letnie upalne dni pompa ciepła zasilana prądem słonecznym chłodzi pomieszczenia.

Pompy Vitocal skutecznie wykorzystują ciepło z powietrza atmosferycznego, gruntu, wody gruntowej, a nawet z lodu. Wysoka efektywność ich pracy potwierdzona jest

www.instalator.pl

nr 82014

mi programu Prosument pompa ciepła typu powietrze/woda będzie kwalifikować się do dofinansowania tylko pod warunkiem korzystania z powietrza zewnętrznego. Tak więc kwalifikować się będzie tylko Vitocal 161-A w wykonaniu z kanałami pobierającymi powietrze z zewnątrz budynku. ● Równoważenie hydrauliczne instalacji Jednym z wymagań programu Prosument jest zrównoważenie hydrauliczne instalacji ogrzewania budynku. Nic dziwnego, bo są to dotykowe korzyści. Zrównoważenie pozwala zaoszczędzić do 15 procent paliwa w stosunku do instalacji niezrównoważonej. Ogranicza tym samym emisję zanieczyszczeń do atmosfery.

Również tutaj firma Viessmann ma odpowiednie rozwiązanie. Vitoflow to zautomatyzowana metoda równoważenia hydraulicznego instalacji ogrzewania budynku. Pozwala na proste, szybkie i skuteczne przeprowadzenie równoważenia instalacji w domach jedno- i wielorodzinnych - tak nowych, jak i modernizowanych. Cała operacja odbywa się automatycznie i w zależności od wielkości instalacji może zająć niecałą godzinę.

Oferta urządzeń firmy Viessmann obejmuje prawie cały zakres przedsięwzięć, których program Prosument dotyczy: kotły na biomasę, kolektory słoneczne, pompy ciepła i kompletne systemy fotowoltaiczne; technologie biogazowe również leżą w zakresie oferty firmy Viessmann. Zawiera ona wszystko, co potrzebne, żeby uniezależnić się od tradycyjnych paliw i energii wszystko dostarczane z jednej ręki.

Krzysz tof Gny ra

ekspert Krzysztof Gnyra Viessmann Sp. z o. o. www.viessmann.pl

www.instalator.pl

☎ 602 231 407 @ kgnyra@gmail.com

9

ABC instalacji OZE

między innymi znakiem jakości Europejskiego Stowarzyszenia Pomp Ciepła: EPHA. Praktycznie każda instalacja z pompami ciepła Vitocal bez trudu spełni wymagania minimalnego sezonowego wskaźnika efektywności energetycznej SCOP, wymaganego przez program Prosument. ● Również do c.w.u.

Pompa ciepła do ogrzewania domu i osobna pompa ciepła do ogrzewania c.w.u. lub pompa ciepła do c.w.u. współpracująca z kotłem gazowym, olejowym, na paliwo stałe czy z cieczowymi kolektorami słonecznymi. Wszystkie te zadania skutecznie realizuje pompa ciepła Vitocal 161-A. Ale to nie wszystko, bo automatyka pompy ciepła może również współpracować z instalacją fotowoltaiczną. Tym samym zadba o najmniejsze zużycie energii elektrycznej z sieci do pracy sprężarki.

Vitocal 161-A efektywnie wykorzystuje ciepło z powietrza do ogrzewania c.w.u. W zasobniku o pojemności 300 litrów samodzielnie ogrzewa wodę użytkową do temperatury nawet 65°C. Dla wyższych temperatur wody lub dla szybszego jej dogrzewania może współpracować z grzałką elektryczną lub z kotłem grzewczym. Warto przy okazji zaznaczyć, że zgodnie z zapisa-

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

ABC mikroinstalacji OZE

Stiebel Eltron Koncern Stiebel Eltron należy do czołowych producentów sprężarkowych pomp ciepła. W Niemczech (w miejscowości Holzminen), w naj no wo cze śniej szych i naj więk szych halach produkcyjnych w Europie Środ ko wej po wsta je po nad 25 000 sztuk pomp ciepła rocznie. Na rynku polskim dla beneficjentów programu Prosument: osób fizycznych, spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot i jednostek samorządów terytorialnych, Stiebel Eltron proponuje szeroką ofertę pomp ciepła, ogniw fotowoltaicznych i kolektorów słonecznych. Łącznie ponad 30 000 rozwiązań systemowych, bardzo oszczędnych i ekologicznych, a co za tym idzie - efektywnych i ekonomicznych w eksploatacji. Wszystko ze strony jednego producenta.

Stie bel El tron ofe ru je trzy gru py sprę żar ko wych pomp cie pła: po wie -

10

trze/woda, solanka/woda oraz woda/woda. Dzięki ich zastosowaniu możemy przy jednorazowym wydatku finansowym uzyskać kilka ko rzy ści: za spo ko je nie po trzeb energetycznych domu, centralne ogrzewanie, ciepłą wodę użytkową, wymuszoną wentylację, rekuperację, chłodzenie, likwidację szkodliwych substancji, dłu gą ży wot ność i moż li wie ni skie kosz ty eks plo ata cyj ne. Urzą dze nia czerpią blisko 70% energii z powietrza, wody gruntowej i gruntu. Stosowanie eko lo gicz nych czyn ni ków ro bo czych R410A, R407A, R134A oraz stabilny współczynnik efektywności przez cały okres eksploatacji czynią pompy ciepła realną, alternatywną metodą ogrzewania. Każdy system grzewczy jest kontrolowany i monitorowany przez najnowo cze śniej szą tech ni kę re gu la cyj ną.

Prosta obsługa w jęz. polskim i szeroki zakres dostępnych funkcji to komfortowe rozwiązanie dla najbardziej wymagających użytkowników.

Inwestorzy indywidualni mogą wybie rać wśród sze ro kiej ga my mo cy pomp ciepła. Szczególnie warte uwagi są nowe pompy solanka/woda o współczynniku efektywności 5,0! WPC 04-13 Cool to seria nowoczesnych, kompaktowych pomp ciepła z wbudowanym zasobnikiem ciepłej wody użytkowej o pojemności od 162 do 175 litrów. Urządzenia świetnie nadają się do montażu w małych, ciasnych pomieszczeniach.

Zajmują powierzchnię wewnątrz budynku, tylko 0,42 metrów kwadrato-

www.instalator.pl

nr 82014 wych. WPF 04-16 Cool to druga z serii wysokoefektywnych pomp ciepła do instalacji wewnątrz budynku, o najwyższym współczynniku COP = 5,0! Jest potężnym dostawcą energii użytkowej potrzebnej do ogrzania budynku i podgrzewu wody użytkowej. Dla większych obiektów Stiebel Eltron proponuje pompy ciepła WPF 20-66 kW, które idealnie sprawdzają się w budynkach o dużym zapotrzebowaniu na ciepło: w blokach, apartamentowcach, pomiesz-

chociaż ze względu na wyższy współczynnik efektywności wykorzystywany jest najczęściej w niskotemperaturowych systemach grzewczych. Warto zaznaczyć, że kompaktowa konstrukcja pompy WPF 20-66 powoduje, że instala cja za bie ra nie wie le miej sca we wnątrz budynku. „Kontenerowa” koncepcja tych urządzeń pozwala na budowę kaskad, których poszczególne moduły ustawiane są jeden na drugim i tym samym pozwala zaoszczędzić cenną przestrzeń w kotłowni. Maksymalna ilość w kaskadzie wynosi sześć urządzeń, co pozwala osiągnąć aż 400 kW mocy. Podstawowymi zaletami systemu kaskadowego są bardzo niskie koszty eksploatacji podczas częściowego zapotrzebowania na ciepło oraz redukcja ryzyka awarii całego systemu. W ofercie dostępne są również pompy serii HT, gdzie realna temperatura zasilania wynosi +75°C, dlatego pompa jest odpowiednia do zastosowania w starych/istniejących budynkach.

Ma rek Bo siac ki

ekspert Marek Bosiacki Stiebel Eltron Polska Sp. z o. o. www.stiebel-eltron.pl

www.instalator.pl

☎ 602 732 137 @ bosiacki@stiebel-eltron.pl

11

ABC mikroinstalacji OZE

cze niach prze my sło wych. Pra cu ją w systemie solanka/woda lub woda/woda, służąc do automatycznego ogrzewania wody grzewczej do temperatury zasilania +60°C. System grzewczy przystosowany jest do ogrzewania podłogowego i grzejnikowego, jak również do przygotowania ciepłej wody użytkowej,

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

ABC mikroinstalacji OZE

Panasonic Program PROSUMENT realizowany przez NFOŚiGW zakłada dofinansowanie zakupu oraz montażu instalacji odnawialnych źródeł energii do produkcji ciepła i energii elektrycznej. Ten wymóg spełniają pompy ciepła Aquarea oraz ogniwa fotowoltaiczne HIT produkowane przez Panasonic.

Pompy ciepła powietrze-woda firmy Panasonic jako odnawialne źródła energii są bardziej efektywne, czyste i energooszczędne niż konwencjonalne źródła ciepła, takie jak kotły na olej opałowy lub gaz płynny. Produkują wodę o temperaturze 55°C do temperatury -20°C na zewnątrz bez pomocy grzałek elektrycznych, nie emitują CO2 i charakteryzują się współczynnikiem COP sięgającym wartości 5. Ich montaż jest możliwy praktycznie w każdym miejscu, nie wymaga specjalnie przystosowanych pomieszczeń do umiejscawiania modułu wewnętrznego ani praktycznie żadnej obsługi w czasie sezonu grzewczego. W typoszeregu urządzeń Panasonic można znaleźć pompy serii T-CAP utrzymujące stałą wydajność grzewczą do temperatury -15°C na zewnątrz, wysokotemperaturowe pompy ciepła HT, które są w

stanie podgrzać wodę zasilającą instalację do 65°C, oraz serię wysokowydajną z jednostkami od 3 do 16 kW. Panasonic jako jeden z niewielu producentów na rynku posiada w swojej ofercie oprócz pomp ciepła powietrze-woda, także ogniwa fotowoltaiczne HIT, które umożliwiają produkcję energii elektrycznej z energii słonecznej. Moduły HIT, których nominalna produkcja energii elektrycznej wynosi 240 W dla pojedynczego modułu, odznaczają się bardzo wysoką sprawnością wynoszącą 19% (dla modelu N240) oraz niewielkimi wymiarami.

Uzupełnieniem wymienionych rozwiązań jest sterownik HPM (Heat Pump Manager) firmy Panasonic. Umożliwia on m.in. automatyczne uruchomienie pompy ciepła gdy zestaw ogniw fotowoltaicznych produkuje nadwyżkę energii elektrycznej i magazynowanie jej w postaci ciepła w zbiorniku c.w.u. lub buforowym.

Wszystko to sprawia, że możliwe jest zminimalizowanie kosztów eksploatacji systemu grzewczego, teraz również z dofinansowaniem z programu PROSUMENT. Ja kub Ja rzyń ski

ekspert Jakub Jarzyński Panasonic Appliances Air Conditioning Europe www.aircon.panasonic.pl

12

☎ 22 338 11 00 @

jakub.jarzynski@eu.panasonic.com

www.instalator.pl

nr 82014

ABC Magazynu Instalatora

Certyfikat na pelet

www.instalator.pl

EN 14961-1 (PN-EN 14961-1:2010) przedstawia ogólną klasyfikację biomasy. ● EN 14961-2 - określa podstawowe parametry jakościowe peletu. ● EN 14961-3 - brykiety drzewne do zastosowań nieprzemysłowych. ● EN 14961-4 - zrębki drzewne do zastosowań nieprzemysłowych. ● EN 14961-5 - drewno opałowe do zastosowań nieprzemysłowych. ● EN 14961-6 - pelety niedrzewne do zastosowań nieprzemysłowych.

Osobną kategorię stanowi EN Plus nowa, opracowana przez niemieckie stowarzyszenie Pellet Industry Association (DEPV), norma dla peletu drzewnego.

Przy współpracy z Centrum Badań Biomasy (DBFZ) oraz austriackim proPellets opracowano certyfikację, która oprócz wysokiej jakości uwzględnia także kryteria zrównoważonego rozwoju oraz bezpieczeństwa dostaw. Obecnie taką normą wyróżniono pelet Olimp, produkowany wyłącznie z czystej, pozbawionej zanieczyszczeń trociny. Regulacja odnosi się wyłącznie do biopaliw o najlepszych parametrach, dlatego też materiał oznaczony tą normą nazywa się „peletem dla wymagających”.

Warto dodać, że wszystkie wymienione regulacje są jedynymi obecnie europejskimi normami odnoszącymi się do parametrów biopaliw stałych. Pomimo że rynek peletów drzewnych jest jeszcze świeży, to wyraźnie widać tendencję rozwoju standardów jakościowych. ●

Prze my sław Bień kow ski

13

ABC ogrzewania

Jednym z najważniejszych kryteriów przy zakupie peletu drzewnego jest jego jakość wyrażająca się w spełnianiu określonych właściwości opałowych, kaloryczności surowca czy niskiej podatności na kruszenie. Informacja, że dany produkt spełnia normy oraz posiada certyfikaty, jest cenna, chociaż niewiele mówi konsumentom. Co zatem użytkownik peletu powinien wiedzieć o znaczeniach symboli, umieszczonych na opakowaniach peletu?

Znaczenie peletu drzewnego jako paliwa wyraźnie wzrosło, co przyczyniło się do zaostrzenia kontroli procesu jego produkcji. Ustalono normy stanowiące zbiór, który określa m.in. wartości krytyczne dla poszczególnych właściwości peletów. Najczęściej parametry te dotyczą opisu dopuszczalnych wymiarów biopaliwa (średnicy i długości), minimalnej gęstości, trwałości, wartości opałowej, a także ustalają dopuszczalną zawartość pyłu, popiołu, wody (parametr wilgotności) oraz wybranych pierwiastków. Ponadto, normy mogą również określać rodzaj surowca oraz ilość domieszek. Wszystkie wymienione czynniki w znaczny sposób decydują o jakości granulatu. Celem każdej normy jest wskazanie standardów jakościowych peletu, a także założenie pewnego marginesu odchyleń od obowiązujących norm.

Momentem przełomowym dla określenia wspólnych norm europejskich w obszarze paliw z biomasy okazał się wrzesień 2011 roku, kiedy to w życie wszedł certyfikat EN 14961 (jego polskim odpowiednikiem jest norma PN-EN 14961).

Seria ta obejmuje sześć norm:

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

ABC kolektorów słonecznych

Montaż solarów Efektywność działania instalacji solarnych zależy od wielu czynników. Oprócz wydajności samych kolektorów, prawidłowego doboru wielkości instalacji czy fachowego jej wykonania istotną rolę odgrywa również wybór miejsca i odpowiednie usytuowanie kolektorów słonecznych.

Kolektory słoneczne mogą być montowane praktycznie w dowolnym miejsc i na dowolnej powierzchni, co umożliwiają obecnie różnorodne systemy montażowe oferowane przez producentów. Niezmiennie najczęstszym miejscem montowania kolektorów słonecznych są dachy budynków. Efektywność takiego montażu jest wysoka, ponieważ dach, który normalnie osłania wnętrze budynku przed czynnikami atmosferycznymi i zmniejsza straty ciepła, w tym przypadku dostarcza również energię do obiektu, na którym jest zamontowany. Powierzchnie dachowe, oprócz oszczędności miejsca, oferują nam także zazwyczaj najlepsze parametry ekspozycji dla kolektorów słonecznych.

Szukając odpowiedniego miejsca pod montaż kolektorów należy kierować się nadrzędną zasadą, że musi to być powierzchnia dobrze oświetlona i niezacieniana przez obiekty typu sąsiadujące budynki, drzewa czy okoliczne wzniesienia zarówno w ciągu dnia, jak i też w ciągu ca-

14

łego roku. Ponadto ważne jest, aby dana powierzchnia była skierowana możliwie w kierunku południowym, choć również i inne kierunki, oprócz północnych, są dopuszczalne. Zachowując te wymogi, kolektory słoneczne możemy umieszczać dowolnie na dachach budynków, na ścianach, tarasach, na gruncie lub na budynkach sąsiadujących z budynkiem zasilanym.

Nachylenie powierzchni, na której będą zamontowane kolektory, nie ma obecnie większego znaczenia, ponieważ systemy montażowe, w przypadku renomowanych producentów, pozwalają dopasować odpowiedni kąt nachylenia kolektora.

Rozpatrując montaż kolektora na dachu skośnym, mamy do dyspozycji dwa warianty: ● montaż naddachowy, ● montaż w połaci dachowej, czyli integracja kolektora z poszyciem dachu.

Montaż naddachowy jest zdecydowanie prostszy w wykonaniu i nie powoduje dużej ingerencji w dach. Stosowany rzadziej, ze względu na koszt okucia budowlanego oraz na nieco większe skomplikowanie, montaż w połaci dachowej ma dwie zalety: częściowo poprawia estetykę budynku oraz nieznacznie zmniejsza straty ciepła samego kolektora. Taki montaż jest jednak poważną ingerencją w dach i nie może być stosowany przy dowolnym materiale da-

www.instalator.pl

nr 82014

www.instalator.pl

Ustawienie kolektorów może również wynikać z warunków technicznych związanych z doborem instalacji. Przykładowo w instalacji z dwoma kolektorami, z której będą korzystać tylko dwie osoby, kolektory warto ustawić bardziej pionowo, tak by zredukować nadpodaż energii latem i jednocześnie wydłużyć okres korzystania z instalacji solarnej. O ile nachylenie kolektora do podłoża ma istotny wpływ na ilość energii gromadzoną przez kolektory w ciągu roku, o tyle wspomniane ustawienie kolektora dokładnie na południe ma już mniejsze znaczenie. Zmiany uzysków, w zależności od zmiany odchylenia od kierunku południowego, dla typowej instalacji przewidzianej dla 4-5-osobowej rodziny ujęto w tabeli 1. Wykonana symulacja komputerowa wskazuje na niewielki spadek zysku energetycznego z instalacji solarnej, jeżeli kolektory ustawione są z odchyleniem od południa +/-60°. Dopiero przy kątach odchylnia spoza tego zakresu spadek uzysków jest rzędu do 20%. Stosunkowo duży spadek uzysków przy kącie odchylenia +/90° można zminimalizować poprzez zastosowanie dodatkowego kolektora.

W praktyce często spotyka się instalacje typu wschód-zachód, gdzie połowa baterii kolektorów ulokowana jest na wschodniej, a druga na zachodniej połaci dachowej. Nie jest to jednak pożądany czy zalecany przez producentów układ. Korzystniejsze ze względów technicznych i ekonomicznych jest umieszczanie kolektorów na jednej połaci, a najlepiej na zachodniej. Powyższe zalecenia można traktować jako uniwersalne dla różnych typów kolektorów, jednak nadrzędnymi wytycznymi montażu, którymi należy się kierować są te podawane przez producenta w instrukcjach montażu.

Bar tło miej Kor dek Ilu stra cje z ar chi wum He wa lex.

15

ABC kolektorów słonecznych

chowym, jak i też przy dowolnym kącie nachylenia dachu, gdyż w tym przypadku nie mamy możliwości korekty nachylenia samego kolektora. Utrudniona jest również sytuacja w przypadku awarii kolektora i konieczności serwisowania takiej instalacji.

Również do montażu kolektorów na ścianach i na powierzchniach płaskich większość producentów oferuje odpowiednie systemy. Montaż kolektorów na gruncie lub na sąsiednim budynku wpływa przeważnie na wydłużenie przyłączy do kolektorów, a tym samym na podniesienie strat na przesyle, nie stanowi to jednak stanowi to aż tak dużej przeszkody. Przyłącza mogą mieć długość nawet kilkudziesięciu metrów, a opory hydrauliczne pokonuje się zazwyczaj, zwiększając średnicę orurowania lub stosując pompę obiegową o większej wydajności.

Warto pamiętać, że prowadząc przyłącza do kolektorów pod ziemią, nie wymaga się wkopywania ich poniżej strefy przemarzania gruntu, gdyż instalacja jest wypełniona płynem niezamarzającym. Baczną uwagę należy jednak zwrócić na odpowiednie zabezpieczenie izolacji, tak by nie dopuścić do jej zawilgocenia. Z tego względu orurowanie instalacji prowadzone pod powierzchnią ziemi, umieszcza się w szczelnych rurach osłonowych z PCV. . W praktyce budowy instalacji solarnych kolektory słoneczne ustawia się pod stałym kątem nachylenia α, zoptymalizowanym do konkretnych potrzeb użytkownika. Dla instalacji przeznaczonych tylko do podgrzewania ciepłej wody użytkowej kąt α wynosi 30-45°, dla instalacji wspomagających ogrzewanie budynku 45-60°, zaś dla instalacji sezonowych, dostarczających ciepła głównie latem (baseny, domy letniskowe) do ok. 30°. Pozwala to na optymalne podgrzewanie ciepłej wody w okresie od wiosny do jesieni, które dostarczyć do 65% oszczędności.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

ABC instalacji rurowych

Zaciskanie Przed zastosowaniem jakiejkolwiek techniki zaciskowej należy w pierwszej kolejności zasięgnąć informacji o systemie i zasadach jego montażu bezpośrednio od producenta.

Istotne będą tu takie informacje jak: instrukcja montażu, obszary zastosowania systemu, parametry pracy , ograniczenia w stosowaniu, dopuszczenia (atesty i deklaracje zgodności) oraz wymagania dotyczące narzędzi i szczęk zaciskowych. Każdy system zaciskowy wymaga użycia takich narzędzi, które zapewnią jego bezawaryjną i długotrwałą pracę. Zwykle producenci systemów zalecają do swoich rozwiązań takie czy inne narzędzia. Nie zawsze są to narzędzia kompatybilne z innymi systemami. Ze względu na nie najniższą cenę takich narzędzi, kupowanie nowego kompletu do kolejnego systemu wydaje się nieco chybionym rozwiązaniem. Zestaw do wykonywania połączeń zaciskowych to zwykle zaciskarka oraz komplet wymiennych szczęk i łańcuchów zaciskowych. Na rynku polskim dostępne są różne zaciskarki i szczęki zaciskowe. Są to głównie marki zachodnie, w większości niemieckie, które oferują kompletne zestawy dopasowane do rodzaju i wielkości połączeń.

Cechy charakterystyczne zaciskarek, na które należy zwracać uwagę to przede wszystkim siła zacisku, rodzaj napędu, rozmiar montażowy szczęk, przeznaczenie oraz sposób zasilania i gabaryty. Siła zacisku to główny parametr określający zdolność wykorzystania zaciskarki do określonego systemu. Jej wartość jest zawsze podawana na tabliczce znamionowej zaciskarki. Należy zawsze zwracać na to szczególną uwagę, gdyż decyduje to o tym, gdzie dana zaciskarki będzie używana. W zależności od przeznaczenia może ona wynosić od 14 do

16

19 kN do połączeń zaciskowych dla rur wielowarstwowych typu PE/Al/PE, PEX oraz metalowych do DN 28. Aby można było wykonywać połączenia rur miedzianych i stalowych powyżej DN 35 do DN 100 włącznie, minimalna siła powinna wynosić 30 kN. Rzeczą niezmiernie istotną jest tu także kontrola ciągłości procesu zaciskania. Chodzi o to, aby po rozpoczęciu zaciskania proces dobiegł do końca bez przerw i ponownych uruchomień. Nie wiadomo wówczas, czy dana złączka została dostatecznie „dociśnięta” i czy nie wystąpi w niej nieszczelność.

Najwyższe modele zaciskarek posiadają zwykle elektroniczny moduł kontroli zaciskania - tzw. wymuszony proces zaciskania. Siła zacisku jest tam dostosowywana w zależności od rury oraz złączki i wzrasta wraz ze wzrostem średnicy. Jeśli zacisk dobiegł do końca, pojawia się np. sygnał dźwiękowy. Mamy wówczas pewność, że połączenie zostało wykonane prawidłowo. Można więc bez problemu otworzyć i zdemontować szczeki. Przy niepełnym zacisku może bowiem nastąpić zatrzymanie zaciskarki i zablokowanie szczęki.

Jest to widoczny sygnał, że proces nie dobiegł do końca i należy wykonać go jeszcze raz.

Sposób przenoszenia siły zaciskowej na szczęki może się odbywać w sposób mechaniczny lub elektrohydrauliczny. Konstrukcja mechaniczna wykorzystuje mechanizm śrubowy do przesuwania tłoka, który zaciska szczęki na złączce. Układ hydrauliczny przenosi siłę zaciskarki na szczęki na zasadzie prasy hydraulicznej. Zaciskarki do połączeń rur wielowarstwowych i do mniejszych średnic metalowych (do 35 mm) mogą być zasilane z akumulatora. Jest to często duże ułatwienie w

www.instalator.pl

nr 82014

www.instalator.pl

Narzędzia zaciskowe zarówno zaciskarki, jak i szczęki czy łańcuchy zaciskowe powinny być eksploatowane z należytą dbałością o ich stan techniczny. Od ich stanu technicznego zależy nie tylko ich funkcjonalność, ale również bezpieczeństwo pracy instalatora. Obowiązkiem właściciela narzędzi jest ich coroczny przegląd i konserwacja przez autoryzowany serwis potwierdzona widocznym znakiem z datą kolejnego przeglądu. Najważniejszy jest tu jednak zdrowy rozsądek użytkownika. Ze względu na trudne warunki pracy na budowie narzędzia te narażone są na uszkodzenie z wielu powodów. Należy je chronić przed wodą i wilgocią oraz przed zaprawą murarską. Części ruchome powinny być nasmarowane. Niezbyt szczęśliwą drogą transportu narzędzi jest ich zrzucanie, np. z 5 kondygnacji budynku, bo może się to skończyć tylko pęknięciem elementu.

Jeśli chodzi o same zaciskarki, to warto pamiętać o tym, że te o napędzie elektrohydraulicznym są wrażliwe na niskie temperatury.

Wewnątrz znajduje się po prostu zbiornik z olejem. Nie powinno się zatem używać takiej maszyny, gdy temperatura spadła poniżej 20°C, o ile wcześniej nie była przechowywana w pomieszczeniu ogrzewanym.

Ze względu na dość duże siły działające podczas procesu zaciskania, używając zestawów zaciskowych, powinno się zachować minimalne wymagane środki ostrożności.

Przywołana tu zrzucona z 5 piętra szczęka, nawet jeśli nie pęknie zaraz po upadku, może podczas zaciskania wystrzelić niemałym kawałkiem metalu w nieokreślonym kierunku, np. w twarz instalatora. Podobnie rzecz ma się z nierówno ułożonym lub niedopiętym łańcuchem. W najlepszym przypadku może to skutkować zepsuciem zacisku, w najgorszym wypadkiem dłoni.

Ja ro sław Cza pliń ski

17

ABC instalacji rurowych

pracy, można pracować w miejscach trudno dostępnych, oddalonych od źródeł prądu, czy też w obiektach, w których nie wykonano jeszcze instalacji elektrycznej. Większe średnice wymagają zastosowania zaciskarek sieciowych o napięciu 230 V. Przy doborze szczęk i łańcuchów zaciskowych należy kierować się wytycznymi producentów. Najlepiej stosować szczęki i zaciskarki jednej marki. Unikamy wtedy wątpliwości, co do kompatybilności narzędzi. Mniejsze średnice oraz złączki do rur wielowarstwowych mogą być zaciskane przy użyciu zaciskarek o małych gabarytach, do których pasują odpowiednio mniejsze szczęki. Zwykle są to szczęki o średnicy trzpienia mocującego 10 mm. Do większych średnic stosuje się szczeki o rozstawie 33 mm i średnicy trzpienia 14 mm. Zaciskarki z elektroniczną kontrolą procesu zaciskania wymagają szczęk wyposażonych w elektroniczny chip. Wielkością charakteryzującą szczęki zaciskowe jest tzw. profil zaciskowy. Oferta producentów narzędzi zaciskowych jest na tym polu bardzo szeroka i dobrze trzeba zapoznać się z wymaganiami systemu zaciskowego, zanim zastosuje się dany produkt. Profil zaciskowy to, mówiąc prościej, ślad, jaki pozostaje na wykonanym połączeniu po zdjęciu szczęki. Jest to jednocześnie jednoznaczny dowód, jakiego narzędzia użyto do wykonania instalacji, np. podczas awarii i reklamacji.

Co jednak, kiedy używamy zaciskarki firmy X, a producent systemu zaciskowego wymaga stosowania szczęk firmy Y? Często bowiem bywa tak, że producenci systemów zaciskowych obejmują gwarancją swoje połączenia tylko pod warunkiem użycia szczęk o określonym profilu. Na szczęście nie dzieje się tak zawsze i można znaleźć na rynku produkty, na które obowiązuje gwarancja w przypadku użycia kilku różnych profili szczęk zaciskowych.

Warto z tego skorzystać, biorąc pod uwagę ceny oryginalnych zestawów zaciskowych.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

ABC systemów odprowadzania spalin

Komin na dachu

Mar cin Ziomb ski ● Które

normy dotyczą wyprowadzenia kominów? ● Na jaką wysokość ponad dach powinny być wyprowadzone wyloty kominów? ● W jaki sposób powinien być zakończony przewód kominowy?

Sposób wyprowadzenia i zakończenia przewodów kominowych ponad dachem budynków oraz nieuwzględnienie wpływu wiatru i geometrii dachu mają wpływ na sku tecz ność wen ty la cji grawitacyjnej. Jest to omówione w dość szeroki sposób w normie PN-89/B-10425 - „Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne murowane z cegły. Wymagania techniczne i badania przy odbiorze”.

Sto so wa nie nor my PN -89/B -10425 - „Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne murowane z cegły. Wymagania techniczne i badania przy odbiorze” - wynika z

18

Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. (Dz. U. nr 75 poz.

690) w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie: ● par. 140. u. 1: Przewody (kanały) kominowe w budynku: wentylacyjne, spalinowe i dymowe, (...) powinny spełniać wymagania Polskich Norm dla przewodów kominowych. ● par. 142. u. 1: Przewody kominowe powinny być wyprowadzone ponad dach na wysokość zabezpieczającą przed niedopuszczalnym zakłóceniem ciągu. ● par. 142. u. 2: Wymagania u.1 uznaje się za spełnione, jeżeli wyloty przewodów kominowych zostaną wyprowadzone ponad dach w sposób określony Polską Normą dla kominów murowanych.

Wyloty przewodów kominowych należy wyprowadzać ponad dach na wysokość zabezpieczającą przed zawiewaniem wiatru.

W rejonach silnych wiatrów oraz w miejscach, gdzie obok komina występuje przeszkoda (zasłona), należy stosować odpowiednie nasady kominowe.

Wyloty kominów powinny być wyprowadzone ponad dach na wysokość co najmniej: ● 0,6 m od poziomu kalenicy - dla dachów płaskich niezależnie od konstrukcji, o kącie nachylenia połaci < 12°, a także dla dachów o kącie > 12° o pokryciu łatwo zapalnym; ● dla dachów stromych i usytuowaniu kominów obok przeszkody, na dachach wgłębionych powinny się znajdować co najmniej:

www.instalator.pl

nr 82014

www.instalator.pl

spowodowanego wiatrem wiejącym w kie run ku te go po je dyn cze go otwo ru.

Dwa wyloty boczne do każdego przewodu wentylacyjnego powodują również zwiększenie prędkości przepływającego wiatru. Wtedy podciśnienie przepływającego wiatru „zasysa” powietrze z przewodu wentylacyjnego i zwiększa w ten sposób ciąg grawitacyjny (na który, oprócz wiatru, mają wpływ m.in.: temperatury powietrza oraz wysokość komina). ● niedopuszczalne jest wyprowadzanie pod jedną czapą wylotów grawitacyjnych i mechanicznych ze względu na ryzyko zawiewania (zadmuchiwania) powietrza do wnętrza przewodów grawitacyjnych. ● odwrócenie ciągu w przewodzie grawitacyjnym następuje również za sprawą zbyt nie go uszczel nie nia miesz ka nia.

Brak dopływu odpowiedniej ilości powie trza do miesz ka nia (za mknię cie okien i drzwi oraz niezapewnienie dopływu powietrza poprzez odpowiednie nawiewniki lub uchylanie okien) jest przyczyną odwrócenia ciągu w jednej z kratek wentylacyjnych. Jeśli powietrze usuwane jest z mieszkania poprzez kratki, np. w kuchni i łazience, to odwrócenie ciągu nastąpi w toalecie. W takiej sytuacji do mieszkania wpadają zapachy znad dachu. Jeśli wszystkie przewody wyprowadzono pod jedną czapą, to czujemy „zapachy” od wszystkich lokatorów. Jeśli każdy przewód posiada indywidualne boczne wyloty ponad dachem, to zjawisko takie nie występuje.

Mar cin Ziomb ski

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora

19

ABC systemów odprowadzania spalin

- 0,3 m wyżej górnej krawędzi przeszkody dla kominów usytuowanych w odległości < 1,5 m od tej przeszkody; - na poziomie górnej krawędzi przeszkody dla kominów usytuowanych w odległości od 1,5 do 3 m od tej przeszkody; - 0,3 m ponad płaszczyzną poprowadzoną pod kątem 12° w dół od poziomu przeszkody do kominów usytuowanych w odległości od 3 m do 10 m od tej przeszkody.

- dach o nachyleniu połaci dachowej ponad 12o należy uważać za przeszkodę, zatem stosuje się wymagania z rys. 4c zamieszczonego w normie.

W nadbudówkach i mansardach na dachach wyloty kominów powinny znajdować się powyżej nadbudówek z zachowaniem warunków.

Sposób zakończenia przewodów kominowych ponad dachem należy wykonywać zgodnie z: PN-89/B-10425 - „Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne murowane z cegły. Wymagania techniczne i badania przy odbiorze”: ● p. 3.3.2.3. Przewody wentylacyjne należy prowadzić od wlotu do wylotu komina (rys.

1 normy PN-89/B-10425). W kominach powinny być wykonane boczne otwory wylotowe. Dopuszcza się stosowanie górnych otworów wylotowych pod warunkiem stosowania nasad blaszanych nad wylotem. ● p. 3.3.13 Wyloty przewodów należy wyprowadzić ponad dach na wysokość zabezpieczającą przed zadmuchiwaniem, zgodnie z 3.3.2.1. ● p. 3.3.2.1 Prowadzenie przewodów (zgodnie z rys. 4 normy PN-89/B-10425). ● Zgodnie z rys. 1, znajdującym się w PN-89/B-10425, każdy przewód kominowy (wen ty la cyj ny rów nież) po wi nien mieć dwa boczne wyloty na dwie strony komina. Wylot na jedną stroną jest częstą przyczyną odwrócenia ciągu w przewodzie i nawiewania powietrza do mieszkań

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

Rura kalibrowana

ABC instalacji rurowych

An drzej Świerszcz Większość systemów instalacyjnych do instalacji wodociągowych i ogrzewczych, bazujących na rurach wielowarstwowych, wymaga kalibracji końcówki rury. Czynność tę należy przeprowadzić za raz po ucię ciu prze wo du, jesz cze przed nałożeniem rury na złączkę.

W 2006 roku DVGW wydał nowe wytyczne ułatwiające wczesne wykrycie przecieku połączenia złączki z przewodem rurowym, które przez niedopatrzenie nie zostały zaprasowane podczas budowy instalacji. Bardzo często zdarzało się, że próba szczelności instalacji przy ciśnieniu 15 barów lub jeszcze wyższym nie pozwalała na wykrycie przecieku na niezaprasowanej złączce. Na placu budowy bardzo trudno jest zauważyć różnice pomiędzy połączeniem zaprasowanym i niezaprasowanym przed napełnieniem wodą wykonanej instalacji. W nowej niemieckiej normie jest napisane że „(…) Przeciek złączki niezaprasowanej na połączeniu powinien się ujawnić już przy ciśnieniu próbnym maks. 6,5 bara zarówno przy próbie wodnej, jak i powietrznej”.

Kilka lat temu jedna z firm wprowadziła na rynek tzw. kalibrator nieszczelny.

Jest on przeznaczony do obróbki końców

20

rur wielowarstwowych. Służy do obróbki rur wielowarstwowych przed ich zaprasowaniem lub skręceniem złączki. Kalibrator posiada specjalną konstrukcję, która pozwala wykonać niewielkie pojedyncze, wzdłużne do osi przewodu wybrzuszenie końcówki rury na zewnątrz o długości 13 mm w celu uzyskania małej szczeliny odprowadzającej wodę z niezaprasowanego połączenia. Z uwagi na oryginalną konstrukcję urządzenie nazywane jest kalibratorem nieszczelnym. Nowa konstrukcja umożliwia: ● po praw ną ka li bra cję śred ni cy we wnętrznej, ● usunięcie ostrych krawędzi czołowych wewnętrznej ścianki przewodu, ● punktowe wzdłużne poszerzenie rury poprzez obrót kalibratora w obie strony.

Działanie kalibratora: ● rurę po obcięciu należy wsunąć na trzpień kalibratora, ● wciskając kalibrator do wnętrza przewodu należy obracać go w prawą stronę (zgodnie z kierunkiem obrotu wskazówek zegara), ● podczas obrotu końcówka przewodu musi dojść do doczołowych ostrzy skrawających aż do momentu pojawienia się wiórów z tworzywa sztucznego w gnieździe narzędzia, ● po wykonaniu kilku lub kilkunastu obrotów w prawą stronę (w zależności od stopnia deformacji rury) należy kalibrator obrócić o kąt 180° w lewo, a następnie wysunąć. Podczas obrotu wstecznego metalowa płytka o grubości 1,5 mm unosi się do góry z gniazda usytuowanego w trzpieniu na wysokość 1,7 mm, powodu-

www.instalator.pl

nr 82014

www.instalator.pl

Wymienne trzpienie centrujące osadzone są najczęściej na grubej plastikowej płytce montażowej. Mogą one posiadać kształt walca lub czopka, którego początek ma kształt kuli. Najczęściej są to średnice 16, 20, 25 oraz 32 mm. Każdy z trzpieni powinien być odpowiednio opisany, aby instalator mógł poprawnie wybrać odpowiednią średnicę. Zabezpieczeniem przed uszkodzeniem trzpieni kalibrujących są zamontowane bolce w narożnikach płytki montażowej. W przypadku uderzenia kalibratora o betonową posadzkę uszkodzeniu ulegną jedynie trzpienie za bez pie cza ją ce, które nie mają żadnego wpływu na proces kalibracji rury. Niestety tego typu narzędzia są dosyć drogie i przez to niechętnie kupowane przez instalatorów.

Uwaga! Kalibratory wyposażone są w metalowe płytki frezujące końcówkę rury. Ostrza tych płytek skrawają wewnętrzną i doczołową krawędź rury tylko w jednym kierunku. Nie należy wykonywać podczas kalibracji ruchów rewersyjnych (w prawo, a następnie w lewo). Podczas przywracania przekroju kołowego rury oraz fazowania krawędzi, kalibrator należy obracać tylko zgodnie z ruchem wskazówek zegara, tj. w prawą stronę. Zawsze po wykonaniu kalibracji należy zwrócić uwagę, aby do wnętrza przewodu nie przedostały się wiórki tworzywa sztucznego powstałe podczas pracy.

Mogą być one bardzo trudne do usunięcia z instalacji oraz spowodować zaczopowanie zaworów termostatycznych, filtrów, perlatorów oraz innych elementów armatury wodociągowej i grzewczej.

An drzej Świerszcz

21

ABC instalacji rurowych

jąc trwałe wzdłużne do osi wybrzuszenie.

Po wykonaniu obrotu wstecznego o kąt 180° płytka samoczynnie cofa się do gniazda w trzpieniu kalibrującym.

To dzięki tej ostatniej funkcji - poszerzeniu rury - podczas próby szczelności złączka zawsze wykazuje nieszczelności, jeśli nie została zaprasowana.

Na rynku dostępne są też popularne kalibratory z tworzywa sztucznego. Mogą być one wyposażone np. w metalowe płytki frezujące. Standardowy kalibrator posiadać może trzy końcówki kalibrujące rury o średnicach 16, 20, oraz 25 mm (fot.). Dwa zgrubienia na trzpieniach powodują małe opory tarcia pomiędzy rurą a narzędziem, odpowiednie centrowanie oraz zabezpieczają przed przedostaniem się wiórów do wnętrza przewodu. Konstrukcja korpusu jest bardzo ergonomiczna, przez co praca za pomocą tego urządzenia nie męczy dłoni i nadgarstka. Nie polecam kalibratorów, których konstrukcja trzpieni wykonana jest z tworzywa sztucznego. Ulega on szybkiemu zużyciu. Proszę pamiętać, że kalibrator, podobnie jak szczęki do zaprasowywania złączek, zużywa się. Jest to normalny proces w przypadku każdego narzędzia.

Należy jednak przed rozpoczęciem pracy sprawdzić za pomocą suwmiarki stopień zużycia trzpienia oraz - wizualnie - ostrzy skrawających kalibratora.

Markowi producenci systemów instalacyjnych z rur wielowarstwowych dostarczają instalatorom kalibratory, których główna część robocza wykonana jest z metalu. Metalowa konstrukcja narzędzia jest bardziej wytrzymała na zużycie oraz mniej wrażliwa na uszkodzenia mechaniczne.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

Kotłownia na pelet

Grze gorz Oj czyk

jest najkorzystniejsza forma magazynowania peletu? ● Jakie wymagania musi spełniać miejsce do magazynowania peletu? ● Jak składować pelet, gdy magazyn jest znacznie oddalony od kotłowni?

ABC ogrzewania

● Jaka

Pelet jest paliwem stałym w formie sypkiej, który charakteryzuje się naturalnym kątem zsypu około 45°. Do transportu peletu wykorzystuje się specjalistyczne systemy zasilania kotłów. Przyjęty system zasilania uzależniony jest od możliwości magazynowania paliwa.

Najkorzystniejszą formą magazynowania peletu jest wyodrębniony magazyn będący w bezpośrednim sąsiedztwie kotłowni na tej samej kondygnacji. Taka lokalizacja magazynu powoduje skrócenie do minimum systemów transportu paliwa. Jest to bardzo istotne ze względu na ograniczenia konstrukcyjne podajników ślimakowych oraz ich uwarunkowania

22

geometryczne. Złożony kształt ścieżki paliwowej znacząco komplikuje system podawania paliwa, podnosząc koszt inwestycji oraz obniżając niezawodność systemu. Drugim ważnym wymaganiem jest bezpośredni kontakt magazynu paliwa ze ścianą zewnętrzną. Powyższy warunek wynika z konieczności zapewnienia możliwości załadunku paliwa do magazynu od zewnątrz. Jest to szczególnie istotne przy kotłowniach o średnich i dużych mocach.

W przypadku kotłowni małej mocy, np. do 60 kW, często stosuje się przenośniki ślimakowe elastyczne, które bezpośrednio dostarczają paliwo do kotła.

Dobór, montaż i eksploatacja przenośników elastycznych nie nastręczają żadnych trudności. Specyficzna konstrukcja po daj ni ka śli ma ko we go po wo du je, iż można jego długość i trasę kształtować w miejscu montażu kotła. Ścieżka paliwowa może zawierać odcinki prostoliniowe oraz łagodne łuki. Podajnik ślimakowy elastyczny składa się z rury zbrojonej, w której znajduje się ruchomy i elastyczny rdzeń stalowy. Rura wykonana jest z tworzywa sztucznego z wtopionym stalowym drutem stanowiącym jej zbrojenie.

Elastyczny rdzeń wykonany jest ze stalowego pręta ze stali sprężynowej, wygiętego w kształcie linii śrubowej. Ograniczeniem takiego podajnika jest odległość ściany magazynu od kotła, która nie powinna być zbyt duża oraz wewnętrzna rozpiętość magazynu.

Gdy magazyn jest znacznie oddalony od kotłowni lub znajduje się na innej

www.instalator.pl

nr 82014

padku zastosowania pneumatycznego systemu doprowadzenia paliwa magazyn peletu może być w postaci zagłębionego w ziemi silosa (rys).

Gdy brak miejsca na magazyn w sąsiedztwie kotłowni, magazyn jest znacznie oddalony lub brak możliwości zabudowy magazynu zewnętrznego w postaci np. silosa zagłębionego w ziemi, można zastosować kocioł z zasobnikiem peletu o pojemności 300 lub 350 dm3. Taka ilość paliwa wystarcza na okres od kilku dni do tygodnia eksploatacji kotła o mocy 22 kW, podczas umiarkowanej zimy. Rozwiązanie ze zbiornikiem paliwa przy kotle wymusza konieczność stałego monitoringu ilości paliwa oraz jego ręczne uzupełnianie. Tematem następnych artykułów będą opisy systemów transportu paliwa wraz z ich elementami składowymi.

Grze gorz Oj czyk

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

23

ABC ogrzewania

kondygnacji, wówczas można zastosować pneumatyczny system doprowadzenia paliwa.

W skład systemu wchodzą dwa elastyczne przewody oraz zintegrowany z kotłem zasobnik peletu o pojemności 150 dm3. System doprowadzania paliwa do zasobnika pośredniczącego odbywa się automatycznie. Dwa przewody transportują pelet w systemie zamkniętym.

Jednym przewodem, poruszającym się z dużą prędkością, transportowany jest pelet. Drugim przewodem transportowane jest powietrze kompensacyjne (zawracane) pozbawione peletu, który oddzielił się w zbiorniku przy kotle. Taki system transportu nie powoduje zapylenia powietrza zewnętrznego. Ograniczeniem tego systemu jest długość przewodów, która nie może być zbyt duża oraz różnica wysokości pomiędzy kotłem a magazynem paliwa, która nie może być większa niż jedna kondygnacja. W przy-

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

Sterowanie spalaniem

Ja cek Za wi stow ski

ABC ogrzewania

● Jakie

jest znaczenie temperatury wody wylotowej dla regulacji kotła?

Zadaniem kotła jest uzupełnianie strat ciepła z ogrzewanych pomieszczeń, czyli ogrzewanie wody od temperatury, z jaką woda powraca do kotła, do temperatury, jaką ktoś (człowiek) lub coś (jakieś urządzenie sterujące) zada mu jako wartość zadaną temperatury wody wylotowej.

W przypadku kotłów możemy wybierać pomiędzy sterownikiem ręcznym i automatycznym. Oba rodzaje sterowników występują na naszym rynku. Oba są już dostatecznie sprawdzone praktycznie, aby można było o nich pisać. Spróbujmy więc usystematyzować nieco ten temat.

Proces ogrzewania domów za pomocą instalacji centralnego ogrzewania opartej na kotle zasilanym paliwem stałym składa się z wielu procesów składowych o różnym charakterze. Najważniejsze z nich to (idąc po kolei): ● proces spalania paliwa (proces wytwarzania ciepła - podstawowy proces, bez którego nie byłoby całej reszty) zachodzący w palniku i komorze dopalania kotła,

24

● proces wymiany ciepła pomiędzy gorącymi spalinami (o temperaturze od ponad 1000˚C do poniżej 100˚C) a ciepłą wodą (o temperaturze od poniżej 90˚C do ponad 40˚C), zachodzący w kotle, w wymienniku ciepła, ● proces rozdziału wody (nośnika ciepła) na poszczególne układy i obiekty instalacji wodnej, ● proces wymiany ciepła pomiędzy ciepłą wodą (o temperaturze od poniżej 90˚C do ponad 40˚C) a powietrzem (o temperaturze około 20˚C), zachodzący w grzejnikach, zlokalizowanych w ogrzewanych pomieszczeniach.

Zadaniem kotła jest uzupełnianie strat ciepła z ogrzewanych pomieszczeń, czyli ogrzewanie wody od temperatury, z jaką woda powraca do kotła, do temperatury, jaką ktoś (człowiek) lub coś (jakieś urządzenie sterujące) zada mu jako wartość zadaną temperatury wody wylotowej.

Czy potraficie sobie Państwo wyobrazić pomiar dziesiątków (a może setek) strumyków ciepła uciekającego z domu przez ściany, okna, drzwi, nieszczelności, mostki cieplne itp.? Być może ktoś powie, że przecież można założyć licznik ciepła na obiegu wodnym. Można. Czy jednak ten licznik ciepła będzie mierzył straty ciepła z budynku? Nie będzie. On będzie mierzył ilość ciepła podanego do budynku (wytworzonego przez kocioł).

Statystycznie - w dłuższej perspektywie czasowej - pomierzona ilość ciepła podanego do budynku będzie równa stratom ciepła z tego budynku. Ta perspektywa czasowa jest jednak zbyt długa z punktu widze-

www.instalator.pl

nr 82014

www.instalator.pl

użytkownika w zależności od szeregu czynników obiektywnych i subiektywnych.

Wartość zadana temperatury wody wylotowej nie może być oczywiście wyższa od temperatury, która zapewnia stosowny margines bezpieczeństwa dla „wybiegu” kotła powyżej wartości zadanej temperatury wody wylotowej przy szybkim dochodzeniu do tej temperatury, aby nie przekroczyć temperatury bezpieczeństwa. Ten margines może być różny, w zależności od algorytmu sterowania pracą kotła. Wartość zadana temperatury wody wylotowej nie może być oczywiście niższa od temperatury wymaganej przez zainstalowane odbiorniki ciepła.

Rodzaj i jakość grzejników, w powiązaniu z pożądanym komfortem cieplnym, determinują wysokość temperatury wody zasilającej te grzejniki. Rodzaj i jakość zbiornika c.w.u., w powiązaniu z pożądaną temperaturą c.w.u., determinują wysokość temperatury wody ogrzewającej zbiornik c.w.u.

Wartość zadana temperatury wody wylotowej nie może być niższa od temperatury zabezpieczającej żądany poziom temperatury wody powrotnej w powiązaniu z aktualną rzeczywistą mocą kotła (aktualną różnicą temperatur wody wylotowej i powrotnej). Ten żądany poziom temperatury wody powrotnej może wynikać z warunków gwarancyjnych narzuconych przez producenta lub z własnej woli użytkownika (jedni użytkownicy uważają, że niska temperatura wody powrotnej nie jest zagrożeniem z punktu widzenia żywotności kotła, inni uważają, że jest).

To tylko przykłady takich czynników, bowiem trudno wymienić je wszystkie, nie narażając się na zarzut opuszczenia któregoś z ważnych, szczególnie tych subiektywnych.

Kolejna część dotyczyć będzie m.in. kwestii wpływu układu wodnego na sterowanie kotłem. dr inż. Ja cek Za wi stow ski

25

ABC ogrzewania

nia prowadzenia procesu regulacji kotła.

Ponadto relacje pomiędzy chwilowymi stratami ciepła z budynku i chwilową wydajnością cieplną kotła są „zakłócane” wpływem ogromnej bezwładności cieplnej budynku, czyli kilkuset tysięcy kilogramów różnych materiałów, które cały czas na przemian oddają i odbierają ciepło ogrzewanym pomieszczeniom.

Dlatego w procesie regulacji kotła nie możemy opierać się na pomiarach mocy chwilowej, choć w rzeczywistości regulujemy właśnie moc kotła. Musimy oprzeć się na pomiarach innych parametrów, które mają związek ze stratami ciepła z budynku i z mocą kotła, choć nie dają bezpośredniej informacji o ich chwilowej wartości. Takim parametrem jest temperatura wody wylotowej z kotła. Temperatura wody wylotowej rośnie, jeśli kocioł wytwarza więcej ciepła, niż potrzeba do zrównoważenia strat ciepła, a maleje, jeśli wytwarza mniej ciepła niż potrzeba do zrównoważenia strat ciepła z budynku. Na tej prawidłowości opiera się proces regulacji kotła. W praktyce wygląda to tak, że wszystkie występujące na naszym rynku sterowniki kotłów wymagają od użytkownika nastawy wartości zadanej temperatury wody wylotowej.

Nie ma jakiejś jednej konkretnej wartości zadanej temperatury wylotowej, która powinna być stosowana we wszystkich kotłach. Ba, nie ma także jakiejś jednej konkretnej wartości zadanej temperatury wylotowej, która powinna być stosowana w jednym kotle przez cały okres jego pracy. W procesie ogrzewania domów za pomocą instalacji centralnego ogrzewania wartość zadana temperatury wody wylotowej nie jest parametrem bezwzględnym (w odróżnieniu od niektórych procesów technologicznych opartych na ogrzewaniu). Wartość zadana temperatury wody wylotowej jest parametrem operacyjnym, dobieranym przez

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

Zawiesina stop!

ABC oczyszczania ścieków

Re na ta Woź niak -Vec chié Piaskownik, jako element mechanicznej części oczyszczalni, jest wymiarowany w odniesieniu do prognozowanej ilości ścieków. W przypadku złego oszacowania ilości napływających ścieków dobrane urządzenia i zaprojektowane obiekty mogą sprawiać problemy eksploatacyjne omówione w dalszej części artykułu.

Najczęstszym obecnie zadaniem projektowym w dziedzinie oczyszczania ścieków jest rozbudowa lub modernizacja istniejącej oczyszczalni ścieków. Pomijając pojedyncze oczyszczalnie w dużych miastach, prace te dotyczą małych i średnich oczyszczalni, w których wykorzystywane są urządzenia prefabrykowane dobierane przez ich producenta. Warto przypomnieć sobie zasady zastosowania i projektowania różnych typów piaskowników, aby wybór właściwego urządzenia był jak najbardziej świadomy.

Piaskownik, jako element mechanicznej części oczyszczalni, jest wymiarowany w odniesieniu do prognozowanej ilości ścieków. W przypadku złego oszacowania ilości napływających ścieków dobrane urządzenia i zaprojektowane obiekty mogą sprawiać problemy eksploatacyjne omówione w dalszej części artykułu. Podstawowym

26

zadaniem piaskowników jest oddzielanie od ścieków surowych zawiesin mineralnych w procesie sedymentacji. Zawiesiny organiczne będą oddzielane od ścieków w osadniku wstępnym, jeśli takowy jest na oczyszczalni. W przeciwnym przypadku mieszanina oczyszczonych mechanicznie ścieków (wraz z zawiesiną organiczną i substancjami rozpuszczonymi) trafi bezpośrednio do reaktorów biologicznych.

Rozróżnienie rodzajów zawiesin jest konieczne, gdyż zawiesina mineralna, w przeciwieństwie do organicznej, jest w zasadzie niezagniwalna oraz posiada większą prędkość opadania, co jest podstawą do oddzielania jej w piaskownikach. W skład zawiesiny mineralnej wchodzi m.in. piasek, drobne kamienie, pestki, zmielona kawa itp., które umownie nazywamy piaskiem.

W piaskownikach powinny być zatrzymywane ziarna mineralne o średnicy 0,1 do 0,2 mm i większe. By uniknąć sedymentacji zawiesiny organicznej, w piaskowniku powinien panować tzw. ruch burzliwy (turbulentny). Ponieważ na dzień dzisiejszy nie istnieją matematyczne opisy tego ruchu, dające się zastosować w praktyce inżynierskiej, sprawność piaskowników w usuwaniu zawiesin mineralnych wyznaczana jest doświadczalnie. Zazwyczaj wyniki takich badań udostępniane są przez producentów na życzenie projektanta lub zamawiającego. W praktyce oddzielenie czystego piasku jest jednak niemożliwe, dlatego razem z piaskownikami stosowane są płuczki piasku.

Typy piaskowników rozróżniane są przede wszystkim na podstawie rodzaju panującego w nich przepływu. Najbardziej

www.instalator.pl

nr 82014

www.instalator.pl

L = 1000 * Hmax * v/u, Hmax - napełnienie piaskownika dla Qh,max [m], v - pozioma prędkość przepływu [m/s], u - prędkość opadania najmniejszych zatrzymywanych cząstek zawiesin [mm/s], zależna od średnicy ziaren.

Wyznaczając tą metodą długość piaskownika dla przykładowej oczyszczalni o przepływie charakterystycznym Qh,max = 1000 m3/h i przy założeniu usuwania cząstek o średnicy ziaren d ≥ 0,1 mm, otrzymujemy dwukomorowy piaskownik o długości ok. 18 m. b) przy uwzględnieniu czasu zatrzymywania ścieków w piaskowniku, z prostego równania: L = v * t, t - czas zatrzymania ścieków w piaskowniku [s].

Minimalna długość piaskownika obliczanego tą metodą wynosi 18 m, przy standardowo stosowanym czasie przetrzymania równym 60 s i prędkości przepływu równej 0,3 m/s.

Dla utrzymania stałej prędkości przepływu tego typu piaskowniki współpracują na odpływie z urządzeniami do regulacji prędkości przepływu. Najczęściej spotykana jest zwężka Venturiego umieszczona za piaskownikiem.

Zazwyczaj piaskowniki oczyszczane są mechanicznie. Jednym z rozwiązań jest zgarniacz przemieszczający piasek osadzony na dnie komór piaskownika do lejów, skąd usuwany jest za pomocą pompy przystosowanej do pracy z pulpą piaskową. Na większych oczyszczalniach spotykane są pomosty samojezdne wyposażone w pompy odsysające piasek z dna.

W następnej części omówię pozostałe rodzaje piaskowników. dr inż. Re na ta Woź niak -Vec chié

27

ABC oczyszczania ścieków

rozpowszechnione są piaskowniki o poniżej wymienionych rodzajach przepływu i ich kombinacje: ● piaskowniki o przepływie poziomym (tzw. poziome), ● piaskowniki o przepływie pionowym (tzw. pionowe), ● piaskowniki o przepływie wirowym (tzw. wirowe), ● piaskowniki napowietrzane, o przepływie poziomo-śrubowym.

Piaskowniki o przepływie poziomym mają konstrukcję w postaci podłużnego koryta o przekroju poprzecznym prostokątnym, trapezowym lub parabolicznym.

Na skutek powiększenia przekroju poprzecznego koryta szybkość przepływu maleje, a cięższe od wody ziarna piasku opadają na dno. Piaskowniki takie mogą mieć 1, 2 lub więcej komór. Dodatkowe komory mogą pełnić funkcje awaryjne (np. przy zwiększonym napływie ścieków w czasie pogody deszczowej) lub być wykorzystywane jako komora podstawowa przy pracach remontowych i konserwacyjnych w innych częściach piaskownika. Ważne jest, by ścieki napływające do wielokomorowego piaskownika były równomiernie rozdzielane na jego komory oraz by istniała możliwość odcięcia napływu i odpływu z każdej z tych komór osobno.

Zakładana pozioma prędkość przepływu w piaskowniku o przepływie poziomym powinna wynosić ok. 0,25-0,35 m/s. Konieczne jest spełnienie tego warunku dla różnych przepływów charakterystycznych!

Długość tego typu piaskownika może być obliczana wg dwóch metod: a) przy uwzględnieniu opadania najmniejszych zatrzymywanych cząstek zawiesin, które mają być zatrzymane w piaskowniku i poziomej prędkości przepływu. Długość piaskownika wyznaczana jest wtedy ze wzoru:

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

ABC systemów odprowadzania spalin

Montaż bez błędów Podstawową funkcją komina jest bezpieczne odprowadzanie produktów spalania do atmosfery przy zachowaniu pełnego bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Bardzo istotną rzeczą jest zapewnienie właściwej statyki komina, aby ten podczas długich lat użytkowania był odporny na działanie czynników atmosferycznych. Aby komin właściwie spełniał swoją funkcję, musi być wykonany zgodnie ze sztuką budowlaną i zaleceniami producenta.

Pierwszym błędem, od którego zacząłbym opis, jest brak wiedzy na temat technologii stawiania kominów systemowych.

Ta „przypadłość” dotyka nie tylko laików budownictwa, którzy zdecydowali się na własnoręczne postawienie komina, ale przede wszystkim wykonawców, którzy nie mając odpowiedniej bazy informacyjnej, stawiają komin „po swojemu”, bazując na swoim kilkudziesięcioletnim doświadczeniu w budowaniu kominów, podczas gdy doświadczenie to dotyczy budowania kominów w zupełnie innej technologii. Najprostszą metodą pominięcia błędów podczas budowy komina systemowego jest gruntowne zapoznanie się z instrukcją montażu, którą producent dołącza do każdego modelu. Instrukcja taka zawiera często zobrazowane informacje, jak krok po kroku postępować podczas planowanej budowy, począwszy od fundamentu komina, a skończywszy na jego zwieńczeniu. W tym miejscu warto też podkreślić, że wiedza z popularnych dziś internetowych forów tematycznych może być niewystarczająca, aby prawidłowo zbudować komin. Domorośli budowniczowie powinni wspomóc się

28

radą doświadczonych murarzy lub ewentualnie ustąpić miejsca profesjonalistom.

Kominy współczesne określane mianem systemowych składają się z powtarzalnych elementów tworzących spójną całość. Poszczególne składowe posiadają pewne właściwości, które się wzajemnie uzupełniają.

Częstym błędem jest stosowanie elementów spoza systemu, np. od innego producenta, bądź świadome pominięcie jednej ze składowych z racji szukania niewielkich oszczędności. Pamiętajmy jednak, że w takim przypadku tracimy gwarancję na produkt dostarczony nam jako kompletny system. Naprawa bądź uzupełnienie niekompletnego systemu jest dużo bardziej kosztowne niż jego pierwotne właściwe zbudowanie.

Najczęstsze błędy montażowe, zaczynając od podstawy komina: ● Komin należy ustawić na odpowiednim fundamencie wykonanym w taki sposób, aby skutecznie przeniósł cały ciężar komina na podłoże. Fundament nie może być za słaby, ponieważ grozi to pęknięciem pustaków lub katastrofą budowlaną. W przypadku kominów systemowych zaleca się wykonanie podstawy komina z jednego z pustaków osłonowych, zalewając go betonem. ● Częstym błędem jest złe umiejscowienie otworu wyczystnego (rewizyjnego) w aspekcie wykorzystania go do przyszłych przeglądów. Otwór rewizyjny powinien znajdować się w takim miejscu, aby zapewnić kominiarzowi możliwość kontroli stanu technicznego komina. ● Kolejnym często spotykanym błędem jest brak dylatacji pomiędzy łącznikiem spalin (czopuchem) a króćcem trójnika spalinowe-

www.instalator.pl

nr 82014

www.instalator.pl

przykrywających i wsporczych, ale możliwe jest wykonanie płyt na miejscu budowy. Zadaniem płyty przykrywającej jest ochrona komina przed czynnikami atmosferycznymi i zapewnienie właściwej dylatacji dla wkładu ceramicznego. Często wykonawcy, chcąc „wzmocnić” płytę, zalewają betonem wolną przestrzeń pomiędzy zasadniczą płytą a rurą ceramiczną lub wykonując płytę, samodzielnie robią szczelną wylewkę wokół wkładu ceramicznego, nie pamiętając o zachowaniu odpowiedniej odległości dylatacyjnej. Aby zapobiec popękaniu rur ceramicznych, należy stosować szalunek tracony stanowiący szablon pod wylewkę bądź zastosować płytę prefabrykowaną. Aspekt braku dylatacji dotyczy również płyt wsporczych, np. pod cegłę klinkierową, którą planujemy obmurować komin.

W przypadku wykończenia komina cegłą klinkierową należy pamiętać o pozostawieniu szczeliny dylatacyjnej między pustakiem kominowym a cegłą. Przestrzeń ta zapobiega kondensacji pary wodnej na styku materiałów budowlanych. Aby zapewnić odpowiedni dopływ powietrza do warstwy przewietrzającej, zaleca się pozostawienie kilku pustych pionowych fug między cegłami.

Kominy systemowe należy wykańczać wg zaleceń producenta. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest trójwarstwowy tynk cementowo-wapienny, choć niektóre typy kominów, np. dwuwarstwowe stawiane na zewnątrz budynków, wymagają dodatkowej izolacji termicznej.

Tradycyjne kominy ceglane powinny mieć podczas murowania wygładzane spoiny wewnętrzne, aby nie gromadziła się na nich sadza podczas użytkowania komina. Podczas montażu komina należy mieć na uwadze przepisy i normy budowlane, których zachowanie zagwarantuje odbiór komina przez uprawnionego mistrza kominiarskiego.

Ma riusz Kie dos

29

ABC systemów odprowadzania spalin

go w kominie. Najczęściej łącznik spalin wykonany jest z metalu, który pod wpływem działania wysokich temperatur pracuje inaczej niż ceramika. W celu eliminacji negatywnego oddziaływania stalowego łącznika na ceramiczny krócieć trójnika przyłączeniowego zaleca się zastosowanie np. stalowych adapterów podłączeniowych. Adapter powinien być zaopatrzony w dylatację ze sznura mineralnego gwarantującą kompensacje różnic rozszerzalności cieplnej stalowego czopucha i ceramicznego trójnika spalin.

Przed rozpoczęciem prac budowlanych inwestor powinien wiedzieć, w jakim miejscu będzie miał podłączony kocioł grzewczy co pozwoli na właściwe ustawienie trójnika spalin i wyeliminowanie wycinania przyłącza w ceramice. Bezpieczne wykonanie wycięć tego typu jest kłopotliwe i wymaga specjalistycznej wiedzy i doświadczenia. Nieprawidłowe wykonanie grozi poważnymi uszkodzeniami przewodu kominowego, a nawet jego zawaleniem. Poważnym błędem podczas budowy komina systemowego jest nakładanie zbyt dużej ilości zaprawy pomiędzy pustaki. W takiej sytuacji nadmiar zaprawy wnika do wnętrza komina, dochodząc często do wkładu ceramicznego. Połączenie tego typu uniemożliwia swobodną rozszerzalność termiczną elementów ceramicznych komina. W efekcie prowadzi to do powstania naprężeń i może być przyczyną pęknięć rur. Aby uniknąć tego typu problemów, należy stosować specjalny szablon do nakładania zaprawy.

W przypadku połączeń rur wkładu ceramicznego należy pamiętać o dokładnym ich spasowaniu do siebie i łączeniu za pomocą kitu kwasoodpornego gwarantującego właściwą elastyczność i rozszerzalność termiczną.

Ważną częścią komina systemowego jest jego zakończenie nad dachem. Producenci zalecają stosowanie prefabrykowanych płyt

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

Dobór grzejnika

Adam Kisz kiel

parametry grzejników należy mieć na względzie podczas ich wyboru? ● Jaką rolę w doborze grzejników mogą odgrywać instalatorzy systemów grzewczych?

ABC ogrzewania

● Jakie

istotna, temperatura pomieszczenia. Szukając odpowiedniego grzejnika, należy bezwzględnie zwrócić uwagę, dla jakich parametrów zasilania, powrotu oraz temperatury w pomieszczeniu dana moc grzejnika została przeliczona. Skąd wiemy, dla jakich parametrów dobrać grzejnik? Najpierw musimy dowiedzieć się, jakie źródło ciepła będzie pracowało na potrzeby ogrzewania. Załóżmy, że oprócz ogrzewania podłogowego w ogromnym salonie inwestora znajdzie się także piękny grzejnik z płytą czołową płaską (np. VC-Plan, króćce podłączeniowe wychodzące z posadzki)

Oprócz podstawowych parametrów, które opisują każde ciało w przestrzeni (wysokość, głębokość, długość, masa czy objętość), najważniejszym dotyczącym grzejnika jest jego moc. Z czego wynika i od czego zależy moc każdego grzejnika?

Przede wszystkim zależy od powierzchni wymiany ciepła, czyli de facto jego wymiarów (wysokość x długość), a także ilości płyt i elementów konwekcyjnych. Warto przypomnieć, że popularny grzejnik stalowo-płytowy przekazuje do otoczenia 70% energii w postaci promieniowania, a 30% na drodze konwekcji. Kolejnym kluczowym elementem są parametry czynnika zasilającego grzejnik. Temperatura zasilania, temperatura powrotu, a także, jakże

30

www.instalator.pl

nr 82014

Jednym ośrodkiem jest grzejnik o temperaturze powierzchni np. 75°C, drugim pomieszczenie o temperaturze 20°C. Im różnica temperatur jest większa, tym większa moc przekazywana jest pomieszczeniu.

Stąd odpowiedź na nurtujące wszystkich pytanie: dlaczego grzejnik instaluje się pod otworem okiennym? W tym miejscu straty ciepła są największe, a więc różnica temperatur jest największa - duża różnica temperatur to większa moc grzejnika.

Kwestię mocy już sobie wyjaśniliśmy.

Kolejnym parametrem, tym razem rzutującym na komfort tych samych biesiadników, tylko że 15 lat później, jest masa grzejnika, która jednoznacznie informuje nas o ilości materiału użytego do jego produkcji. Mówiąc dokładniej - chodzi o grubość blachy, z jakiej został wykonany grzejnik. Grubość blachy to w prostej linii parametr opisujący długowieczność grzejnika.

Dla tych, którzy zaczęli czytać od końca: najpierw źródło ciepła, później grzejniki - nigdy na odwrót!

Adam Kisz kiel Fot. Bu de r us.

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

31

ABC ogrzewania

o mocy około 1600 W. Zabieramy się do poszukiwań. Wybieramy grzejnik typu 22/600/1000 - o mocy 1647 W przy temperaturach odpowiednio 75/65/20 (są to parametry bliższe kotłowi na paliwo stałe niż kotłowi gazowemu). Sprawdźmy, jaką moc będzie miał ten sam grzejnik, jeśli zamiast kotła na paliwo stałe, inwestor zdecyduje się na zainstalowanie pompy ciepła. Przyjmijmy ten sam grzejnik, ale tym razem pracujący w instalacji o parametrach 55/45/20.

Moc grzejnika wynosi nie 1647 W, a 849 W. Spadek mocy o 48% w kluczowym momencie sezonu grzewczego może mieć znaczący wpływ na nastrój biesiadników podczas np. sylwestrowej zabawy. Źródło ciepła to jedno - oczekiwana temperatura w pomieszczeniu to drugie. Pamiętajmy, że moc grzejnika jest różna dla różnych parametrów zasilania i powrotu, tymczasem dla innej temperatury w pomieszczeniu będzie także inna. Inna - tzn. jaka? Czynnikiem napędowym każdego procesu wymiany ciepła jest różnica temperatur pomiędzy dwoma ośrodkami. Im ta różnica jest większa, tym „sprawniej” ciepło jest wymieniane.

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

Odciągi miejscowe

Do ro ta Wę grzyn

ABC wentylacji

● Jakie

jest zadanie odciągów? ● Na co należy zwrócić uwagę przy projektowaniu ssawek?

Zanieczyszczenia przemysłowe wywołane: pracą maszyn i ludzi, ● ruchami konwekcyjnymi mas powietrza spowodowanymi różnicą temperatur mają tendencję do rozprzestrzeniania się po całym pomieszczeniu.

Do stworzenia odpowiednich warunków pracy w różnego rodzaju zakładach prze my sło wych in sta lu je się od cią gi miejscowe, tj. takie instalacje, które służą chwytaniu zanieczyszczeń w miejscu ich powstawania, co zapobiega ich rozprzestrzenianiu się w pomieszczeniu oraz odprowadzeniu ich wraz z powietrzem odciąganym do urządzeń oczyszczających lub wyrzuceniu ich na zewnątrz w miejscu, gdzie te zanieczyszczenia nie będą oddziaływały w sposób szkodliwy dla otoczenia.

Za pomocą odciągów nie usuwamy zanieczyszczeń z powietrza, lecz tylko ●

32

chwytamy i usuwamy zanieczyszczone powietrze.

Wszystkie elementy odciągu miejscowego, tj. ssawki odciągowe o różnej konstrukcji, wentylator lub ejektor, urządzenia oczyszczające powietrze oraz wyrzutnie powietrza do atmosfery, mają wpływ na skuteczność instalacji odpylającej.

Najważniejszą częścią instalacji odciągowej jest ssawka odciągowa, której zadaniem jest: ● osłonięcie źródła zanieczyszczeń, ● wytworzenie odpowiedniego ruchu powietrza pod względem kierunku i prędkości w strefie wydobywania się zanieczyszczeń, ● wpro wa dze nie ca łej ma sy za nie czysz czeń do sieci przewodów i urządzeń odpylających.

Wyboru typu ssawki i określenia jej położenia dokonujemy w oparciu o analizę procesu produkcyjnego i stosowanych urządzeń produkcyjnych. Projektując ssawki, należy przestrzegać następujących zasad: ● ssawka powinna być jak najmniejsza (większa ssawka, więcej odciąganego powietrza i wyższe koszty inwestycyjne), ● kształt ssawki powinien być dostosowany do kształtu maszyny lub obsługiwanego urządzenia, ● wlot do ssaw ki po wi nien być umiesz czony na drodze naturalnego ruchu cząsteczek, ● konstrukcja ssawki powinna zapobiegać ruchom powietrza w samej ssawce, ● ssawka powinna mieć wytrzymałe połączenie z przewodem odgałęźnym,

www.instalator.pl

nr 82014

Orientacyjne, minimalne prędkości porywania vx [m/s] można przyjąć z tabeli 1 (wg opracowania prof. Maksymiliana Malickiego).

Przekrój przewodu odgałęźnego ustalamy na podstawie: ● ilo ści od cią ga ne go po wie trza dla okre ślonego rodzaju ssawki w zależności od: - powierzchni wlotowej ssawki, - prędkości porywania powietrza vx w odległości x, - odległości x; jest to odległość na osi ssawki od powierzchni wlotowej ssawki do miejsca, gdzie ma wystąpić prędkość vx [m/s]. ● pręd ko ści trans por tu v t [m/s].

Prędkością transportu nazywamy taką prędkość powietrza, przy której cząstki zanieczyszczeń znajdujące się w strumieniu powietrza w stanie zawieszenia będą przez ten strumień przenoszone

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

33

ABC wentylacji

należy wziąć pod uwagę otoczenie ssawki, ponieważ na skutek ruchu maszyn, ludzi czy przeciągów wytworzony strumień powietrza odciąganego może ulec całkowitemu zanikowi.

Przed przystąpieniem do projektowania odciągów miejscowych należy: ● zbadać przebieg procesu produkcyjnego lub operacji w tym procesie, ● ustalić rodzaj zanieczyszczenia, wielkość ziaren, stężenie zanieczyszczenia i jego szkodliwość dla zdrowia, ● ustalić odległość x, tj. od miejsca powstawania zanieczyszczeń do powierzchni wlotowej ssawki; zasięg skutecznego działania ssawki wynosi kilkanaście centymetrów i ze wzrostem odległości od ssawki prędkość maleje bardzo szybko, ● okre ślić mi ni mal ną pręd kość po wie trza porywania vx konieczną do porywania zanieczyszczeń. ●

ABC Magazynu Instalatora

ABC wentylacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 82014

wzdłuż przewodu. Zapobiega to osiadaniu tych cząsteczek na ściankach przewodu. Prędkość ta jest różna dla różnych materiałów zależnie od ich ciężaru właściwego, wielkości i kształtu ziaren, tendencji do zlepiania się ziaren itp.

W tabeli 2 podano przykładowe procesy, dla których preferowane są rodzaje ssawek, prędkości porywania i prędkości transportu.

Twoje notatki

Do ro ta Wę grzyn

nr 82014

ABC Magazynu Instalatora

CSZ zaprasza do udziału w ogólnopolskim, kompleksowym szkoleniu dla monterów: sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych. Tematyka kursów: mistrzowski, energetyczny w zakresie grup G1, G2, G3, lutowacza ręcznego miedzi metodą kapilarną, montażu klimatyzatorów. Termin: 13.09-23.11. Zainteresowanych uzyskaniem szczegółowych informacji prosimy o kontakt telefoniczny pod numerem: 509 420 440.

Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w dwóch Centrach Szkoleniowych: w Warszawie i Poznaniu oraz w pięciu Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach i Gdyni. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Akademia Viessmann prowadzi szkolenia dla projektantów, sprzedawców oraz wykonawców systemów grzewczych. Każde szkolenie montażowe lub montażowo-uruchomieniowe kończy się testem pisemnym, a po jego zaliczeniu uczestnik otrzymuje odpowiednie dokumenty autoryzacyjne oraz własne konto na portalu www.viessmann-serwis.pl. Rejestracja: www.viessmann-szkolenia.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Centrach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Poznaniu, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno-handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Firma Pentair Thermal Management Polska Sp. z o.o. prowadzi bezpłatne szkolenia dla autoryzowanych instalatorów Raychem z zakresu ogrzewania podłogowego oraz instalacji grzewczych do ochrony dachów i rynien w warunkach zimowych. Zdobycie „Certyfikatu PRO Raychem” upoważnia do udzielania przedłużonej gwarancji producenta. Kontakt: 800 800 114, www.ciepla-podloga.pl

www.instalator.pl

35

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę.

Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.

CIEPŁO. WENTYLACJA. ŻYCIE. Schiedel jest liderem w produkcji systemów kominowych i oferuje kompletne rozwiązania w zakresie ogrzewania i wentylacji, efektywności energetycznej, bezpieczeństwa, trwałości i komfortu życia.

Rekomendacja Narodowej Agencji Poszanowania Energii S.A. NAPE dla hybrydowego systemu wentylacyjnego Schiedel Flow do budynków jednorodzinnych

Ceramiczne Systemy Kominowe

Systemy Wentylacyjne

Akcesoria Kominowe

System Wentylacji Hybrydowej Schiedel Flow

Schiedel Sp. z o.o., Centrala, ul. Wschodnia 24, 45-449 Opole, T (77) 455 59 49, F (77) 455 59 47. Dział sprzedaży: T (77) 456 83 10, T (77) 456 93 48, T (77) 451 74 60. Dział techniczny: T (77) 456 83 11 n Schiedel Sp. z o.o., Biuro Północ, ul. Małgorzatowo 3c, 87-162 Lubicz Dolny. Dział techniczny: T (56) 674 48 25

www.schiedel.pl

Part of the BRAAS MONIER BUILDING GROUP