Poradnik ABC 10/2014

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 1

2014

● Termostaty ● Pompy

ciepła ● Elektryczna podłogówka ● Kominy ● Oczyszczanie ścieków ● Regulatory temperatury ● Izolatory ● Szkolenia

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 2

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 3

nr 102014

Spis treści Regulatory temperatury - 4 Komfortowe sterowanie - 7 Ssawka w digestorium - 8 Pompowanie ciepła - 10 Regulacja temperatury - 13 Ciepło w łazience - 14

Spis treści

Sekwencyjny reaktor - 16 Bezpiecznie z kominem - 18 Rura z tworzywa - 20 Walka z grzybami - 22 Czyszczenie rur - 25 Zgrzew elektrooporowy - 26 Deszczówka w zbiorniku - 28 Stacje ciepła - 30 Ochronny izolator - 32

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 35

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 4

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

Regulatory i termostaty

ABC ogrzewania płaszczyznowego

Jo an na Pień kow ska ● Jak

dzielimy systemy regulacji instalacji ogrzewania płaszczyznowego? ● Gdzie montuje się napędy nastawcze? ● Do czego służą termostaty pomieszczeniowe?

Poniższy artykuł będzie omawiał możliwe warianty rozwiązań regulacji instalacji płaszczyznowych. Ze względu na złożoność tematu regulacji instalacji płaszczyznowych, istotna jest odpowiednia szczegółowość podejścia, zapewniająca wystarczające rozeznanie w temacie. W artykule skupiłam się więc na regulacji temperatury poszczególnych pomieszczeń oraz wydzielonych stref budynku. Zasadniczo systemy regulacji instalacji ogrzewania płaszczyznowego można podzielić na systemy przewodowe i bezprzewodowe (radiowe). Rozwiązania kablowe odróżniają się od systemów komunikacji radiowej połączeniem sposobem przesyłu sygnału między termostatami, regulatorami a odpowiednio dopasowanymi elementami wykonawczymi.

4

Specyfika pracy obu systemów jest zbliżona. Zasadniczym elementem układu regulacji płaszczyznowych instalacji grzewczych, jak i chłodniczych, jest termostat pomieszczeniowy sterujący elementami wykonawczymi. Podstawą regulacji jest pomiar temperatury pomieszczenia - w wyniku porównania aktualnej temperatury z temperaturą zadaną następuje przesłanie sygnału z termostatu do napędu nastawczego. Otrzymanie sygnału przez element wykonawczy powoduje jego zadziałanie mające na celu zmianę natężenia przepływu na zaworze, na którym został on zamontowany.

Napędy nastawcze stosowane w układach regulacji automatycznej montowane są na zintegrowanych w rozdzielaczach zaworach termostatycznych, tak aby możliwa była regulacja przepływu w poszczególnych pętlach systemu grzewczego czy w innych przypadkach chłodzenia.

Instalacje sterowania systemami grzewczymi mogą pracować przy zastosowaniu napięcia 230 V lub 24 V. 24 V jest tak zwanym napięciem bezpiecznym, z którym długotrwały kontakt dotykowy nie stanowi żadnego zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka. W przypadku stosowania napędów 24 V wymagane jest użycie odpowiedniego transformatora, który redukuje napięcie sieciowe 230 V do wymaganych 24 V. Przy wyborze wielkości transformatora bezpieczeństwa należy uwzględnić liczbę obsługiwanych napędów i ich rozruchowe pobory prądu.

Uproszczona formuła doboru transformatora:

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 5

nr 102014

www.instalator.pl

dów „bezprądowo zamkniętych” dostępnych na rynku wyposażona jest w funkcję „first open”- fabrycznie w pozycji „otwarty”. Funkcja ta umożliwia montaż napędów na zaworach i uruchomienie instalacji (np. na potrzeby wygrzewu posadzek) jeszcze w momencie nie do końca wykonanej instalacji elektrycznej (bez ukończonego okablowania napędów i termostatów). Po pierwszym załączeniu zasilania i upływie sześciu minut funkcja „first open” ulega dezaktywacji i napęd uzyskuje pełną funkcjonalność trybu „bezprądowo zamkniętego”.

Przy pomocy odpowiednich listew zaciskowych (lub komunikacji radiowej w przypadku układów bezprzewodowych) elementy wykonawcze - napędy nastawcze - zostają połączone z termostatami pomieszczeniowymi.

O ile w zakresie doboru napędów w większości przepadków wystarczający jest napęd o regulacji dwustawnej, o tyle przy wyborze odpowiedniego termostatu projektant czy wykonawca odpowiedzieć musi sobie na wiele pytań, tak aby dobrać odpowiadające potrzebom urządzenie.

Termostaty pokojowe po odpowiednim skompletowaniu z napędami elektrotermicznymi lub elektromotorycznymi mogą być użyte do regulacji temperatury w poszczególnych pomieszczeniach lub do regulacji przepływu poszczególnych stref (regulacja strefowa). W zależności od zaawansowania technicznego termostatów oraz typu dobranych napędów mogą obsługiwać od kilku do kilkunastu napędów nastawczych stanowiących elementy wykonawcze.

Równoczesne sterowanie większą ilością napędów nastawnych sprawdza się w przypadku, kiedy w jednym pomieszczeniu zainstalowano więcej niż jeden grzejnik podłogowy. W takim układzie wystarcza jednokrotny pomiar temperatury na termostacie pomieszczeniowym. Sygnał o osiągniętej temperaturze zostaje przekazany do odpowied-

5

ABC ogrzewania płaszczyznowego

Ptrafo = 6 W x n, gdzie n oznacza liczbę napędów.

Pobór mocy typowego siłownika w trakcie pracy jest rzędu 2-4 W. W powyższym wzorze założono 6 W, co pozwala uwzględnić odpowiedni zapas na zwiększony pobór w czasie uruchamiania siłownika. Zasadniczo wyróżnić można: ● napędy elektrotermiczne, ● napędy elektromotoryczne.

Zasada działania napędu nastawczego elektrotermicznego polega na elektrooporowym podgrzaniu wbudowanego czujnika woskowego, który powoduje odpowiedni ruch nastawczy popychacza. Dzięki temu następuje przesunięcie trzpienia zaworu regulowanego. Na rynku w standardowych układach używane są napędy dwustawne, występują one w wykonaniu „bezprądowo zamkniętym” lub „bezprądowo otwartym”.

W przypadku najprostszych instalacji grzewczych stosuje się standardowo napędy elektrotermiczne „bezprądowo zamknięte” (NC), w przypadku instalacji chłodniczej należy zdecydować się na „bezprądowo otwarte” (NO).

Napęd w wykonaniu „bezprądowo zamkniętym” po załączeniu zasilania i upływie czasu zwłoki wycofuje popychacz, otwierając równomiernie współpracujący z nim zawór. Po odłączeniu zasilania i upływie czasu ostygnięcia sprężyna dociskowa równomiernie zamyka zawór. Część napę-

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 6

ABC ogrzewania płaszczyznowego

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

nich siłowników - odpowiadających za regulację pętli grzewczych w danym pomieszczeniu. Jeśli wymagana temperatura zostaje osiągnięta, następuje zamknięcie przepływu czynnika w pętlach. W przypadku, gdy temperatura wymagana nie zostaje osiągnięta, napęd otwiera przepływ na konkretnych pętlach grzewczych. Tak wygląda najprostszy układ regulacji ogrzewania podłogowego.

W najprostszym układzie termostat pokojowy ma możliwość regulacji temperatury zadanej, nastawę temperatury za pomocą pokrętła, funkcję ochrony przed zamarznięciem. W większości przypadków istnieje również możliwość ograniczenia zakresu regulacji temperatury przy pomocy np. ograniczników ukrytych pod pokrętłem regulacyjnym. W praktyce wykorzystać to możemy np. w pomieszczeniach użyteczności biurowej, gdzie niekorzystne byłoby zwiększanie temperatury przez użytkowników powyżej temperatury projektowanej, co w większości przypadków jest projektowo i ekonomicznie nieuzasadnione. Górna granica zakresu regulacji, rzędu 28-30°C, pozwala uzyskać odpowiednią temperaturę np. w szpitalach czy pomieszczeniach przetwórstwa przemysłowego.

W najprostszych termostatach pomieszczeniowych, jakie opisano powyżej, brak jest regulacji czasowej. Taką regulację uzyskać można z wykorzystaniem nadrzędnego elementu - np. analogowego regulatora z zegarem z tarczą dobową lub tygodniową.

Przy pomocy nadrzędnego elementu możliwe jest również wymuszenie trybu pracy z temperaturą obniżenia (nocnego osłabienia). Przekazanie sygnału napięciowego między regulatorem nadrzędnym a termostatem pokojowym powoduje wymuszenie pracy z obniżeniem 4-5 K względem temperatury ustawionej na pokrętle termostatu podrzędnego.

6

Taki układ jak na schemacie rys. 1 może mieć zastosowanie w przypadku, gdy występuje potrzeba strefowania instalacji grzewczej i nadrzędnego wymuszania obniżenia temperatury w grupach pomieszczeń. Regulacja temperatury, według zadanego dowolnie ustawionego programu czasowego, możliwa jest również w przypadku użycia programowalnych termostatów elektronicznych.

Na rynku dostępnych jest coraz więcej programowalnych cyfrowych termostatów pomieszczeniowych. Umożliwiają one zaprogramowanie do kilku/kilkunastu czasów pracy/czasów obniżenia temperatury w trakcie doby lub tygodnia. Odpowiednie temperatury zadane ustawia się przy pomocy przycisków na obudowie. W trakcie pracy takiego urządzenia możliwy jest ciągły podgląd stanu/trybu pracy na wyświetlaczu. Ze względu na przyjazność dla użytkownika inwestorzy i projektanci coraz częściej decydują się na termostaty cyfrowe.

Nowo wprowadzane na rynek termostaty pomieszczeniowe mają coraz więcej możliwości. Dzięki coraz większej ilości programowalnych czasów i tempera tur grza nia znacz nie zwięk sza się standard użytkowania.

Układy regulacji i sterowania instalacji płaszczyznowych są ciągle rozwijane i udoskonalane. Rozwijane są zarówno elementy systemów kablowych, jak i pracujące w oparciu o komunikację radiową.

Jeszcze więcej funkcji i możliwości umożliwiają użytkownikom systemy sterowania komunikacją radiową. W kolejnych artykułach opisane zostaną możliwości, jakie daje zastosowanie sterowania radiowego oraz bardziej skomplikowanych układów regulacji płynnej w instalacjach grzewczych oraz chłodzenia.

Jo an na Pień kow ska

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 7

nr 102014

ABC Magazynu Instalatora

Komfortowe sterowanie to szeroka gama produktów przeznaczona do sterowania ogrzewaniem podłogowym.

To produkty, dzięki którym ogrzewanie podłogowe jest o wiele bardziej wydajne, oszczędne i zapewnia dopasowany do indywidualnych potrzeb komfort cieplny.

Podstawową zaletą produktów z serii SALUS EXPERT jest możliwość sterowania temperaturą w każdym pomieszczeniu osobno w celu osiągnięcia optymalnego komfortu cieplnego, co wprost przekłada się na wymierne oszczędności zużycia energii, sięgające nawet do 35%. Dedykowane systemy PWM (modulacja szerokości impulsów elektronicznych) oraz VP (system ochrony zaworów), zainstalowane w regulatorach temperatury z serii EXPERT, gwarantują użytkownikowi utrzymanie i osiągnięcie zadanej temperatury w danym pomieszczeniu. SALUS EXPERT to możliwość dobrania indywidualnego systemu na bazie wielu wersji wszystkich produktów 230/24V/triac/bezprzewodowa. Do listwy sterującej KL06 możemy podłączyć do 6 regulatorów temperatury i do 24 siłowników.

Zastosowanie nowoczesnej technologii w połączeniu z bardzo prostą obsługą i montażem gwarantuje funkcjonalność urządzeń serii EXPERT. Krzysz tof Pryszcz

ekspert Krzysztof Pryszcz SALUS-Controls www.salus-controls.pl

www.instalator.pl

☎ 32 700 74 53 @ serwis@salus-controls.pl

7

ABC ogrzewania - radzi SALUS-Controls

Ogrzewanie podłogowe jest dziś bardzo często stosowanym rozwiązaniem, dzięki któremu zwiększamy swój komfort cieplny oraz zmniejszamy koszty ogrzewania domu. Dzisiejsze systemy ogrzewania podłogowego zapewniają równomierny rozkład temperatury w strefie grzewczej, a dzięki dedykowanemu systemowi sterowania możemy zautomatyzować i zoptymalizować działanie różnych stref grzewczych w domu.

Aby zapewnić dokładność i wygodę sterowania ogrzewaniem podłogowym, a tym samym zwiększyć wydajność oraz oszczędność systemu grzewczego, należy stosować urządzenia dedykowane do tego typu ogrzewania, ponieważ wymaga tego system o dużej bezwładności cieplnej, jakim jest „podłogówka”. SALUS EXPERT

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 8

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

Ssawka w digestorium

Do ro ta Wę grzyn

ABC wentylacji

● Jaka

powinna być ilość powietrza nawiewanego i wywiewanego z digestorium? ● Jak powinny być tam umieszczone nawiewniki?

No we tech no lo gie, no we związ ki che micz ne oraz od pa do we zmu sza ją twórców i badaczy pracujących w laboratoriach zakładów przemysłowych, naukowych i badawczych do stosowania nowych technik utylizacji. Prace nad nowymi technologiami, często o niewiadomym efekcie końcowym, dla bezpieczeństwa wykonuje się w digestoriach. Prace przygotowawcze do prac w obudowach wykonuje się na stołach, które dla bezpieczeństwa (przypadkowe rozlanie szkodliwego płynu itp.) powinny mieć zainstalowane ssawki oparte o powierzchnię stołu. Ilość odciąganego powietrza z obudowy (digestorium) nie może być mniejsza niż 250krotność wymiany powietrza na godzinę w obudowie.

8

Przyjmuje się, że z digestorium odciąga się powietrze w ilości 600 m3/(m * h) na metr obwodu otworu roboczego digestorium. Jeśli w digestorium prowadzi się go rą ce pro ce sy (urzą dze nia wy par ne, otwarte naczynia), to ilość odciąganego powietrza powinna być zwiększona o ~50%. Dla digestoriów w szkołach, które są mniej obciążone, o ~20% mniejsza.

W laboratoriach izotopowych ilość odciąganego powietrza z digestorium wynosi od 1000-1500 m3/(m * h).

W komorach rękawicowych należy wywiewać tyle powietrza, aby w części odizolowanej utrzymywać stale podciśnienie ~50 kG/m2 (490,33 Pa).

Przy ustalaniu ilości powietrza wywiewanego z digestoriów należy wziąć pod uwagę prędkość powietrza we wszystkich otworach obudowy i w otworze roboczym, która ma wynosić: ● 0,5 m/s - dla procesów chłodnych, ● 0,75 m/s - dla procesów ciepłych, ● 1,0 m/s - przy dużym wydzielaniu się ciepła oraz przy szybkich ruchach, jakie muszą wykonywać obsługujący.

Ilość nawiewanego powietrza powinna być o ~10% mniejsza od ilości powietrza wywiewanego. Powietrzem nawiewanym, nawet przy najniższych temperaturach, jest powietrze zewnętrzne odpowiednio ogrzane i nawilżone, jeśli wystąpi taka potrzeba.

W laboratoriach o niewielkim, dopuszczalnym stopniu zanieczyszczenia powietrza, możliwe jest stosowanie recyrkulacji powietrza pod warunkiem, że wystę pu ją ce, na wet szcząt ko we, za nie -

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 9

nr 102014

nicznych. Do oczyszczania powietrza stosuje się na ogół filtry tkaninowe (jednolub dwustopniowe filtrowanie), a przy wymaganiach specjalnych (laboratoria bakteriologiczne, izotopowe itp.) stosuje się 2lub 3-stopniowe oczyszczanie powietrza za pomocą filtrów wysokosprawnych. Powietrze wywiewane z digestorium także powinno być oczyszczone w przypadku, gdy podczas prac powstają pyły.

Natomiast powstające chemiczne związki lotne rzadko są utylizowane i na ogół wyrzucane są do atmosfery wraz z wywiewanym powietrzem.

W laboratoriach powietrze może być nawiewane przy pomocy nawiewników umieszczonych w dolnej (nad posadzką) lub górnej części pomieszczenia (pod stropem), a przy dużych krotnościach wymian wskazane jest nawiewanie powietrza przez sufit perforowany. Prędkość powietrza w przewodach instalacji nawiewnej jest taka jak w wentylacji ogólnej, a w przewodach wywiewnych (odciągi z digestoriów) od 8 do 10 m/s.

Jeżeli digestoria nie pracują jednocześnie, to oszczędnym rozwiązaniem jest wyposażenie wentylatora nawiewnego w wielostopniowy regulator obrotów, który umożliwi nawiew powietrza odpowiadający ilości powietrza wywiewanego.

Wybór materiałów, z których wykonuje się digestoria oraz kanały i elementy instalacji wywiewnej, zależy od rodzaju powstających w digestorium i odciąganych zanieczyszczeń.

Do ro ta Wę grzyn

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

9

ABC wentylacji

czyszczenia powietrza nie działają drażniąco i dusząco na organizm człowieka.

W laboratoriach badawczych i uczelnianych, gdzie pracuje wiele osób, projektuje się wentylację nawiewną o następujących krotnościach: ● dla sal małych do 30 osób - k ~8-12 w/h, ● dla sal dużych ~100 osób i więcej k = 6-8 w/h.

W takich przypadkach do ogólnego bilansu powietrza nawiewanego należy doliczyć ilość powietrza wywiewanego przez digestoria, biorąc pod uwagę współczynnik równoczesności działania tych digestoriów.

Jeśli digestorium jest rzadko uruchamiane i czas jego wykorzystania jest krótki, to można zrezygnować z odrębnej instalacji nawiewnej. Wystarczy na kilka minut otworzyć okna.

Parametry powietrza wewnętrznego w laboratorium: ● zima: 20-22°C, lecz gdy tego wymaga technologia - ustalić wg wymagań, ● lato: nie wyższa niż 3-5°C od temperatury zewnętrznej lub chłodzenie i utrzymywanie temperatury jak dla komfortu +24°C +/- 2°C, ● w szczególnych przypadkach może wystąpić konieczność regulowania temperatury i wilgotności względnej, ● prędkość przepływu powietrza w strefie przebywania ludzi, przy temperaturze 2022°C ma mieć wartość 0,15-0,25 m/s. Możemy mieć wówczas pewność, że w strefie przebywania ludzi nie wystąpią przeciągi.

Powietrze nawiewane do pomieszczeń laboratoryjnych powinno być czyste, wolne od pyłów i innych zanieczyszczeń orga-

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 10

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

Pompowanie ciepła

Jan Sie dla czek

ABC ogrzewania

● Jak

działa pompa ciepła typu solanka-woda? ● Jak jest zbudowana?

Pompa ciepła działa podobnie jak domowa lodówka czy zamrażarka. Te urządzenia wykorzystujemy do schładzania lub mrożenia produktów spożywczych. Jak więc można wykorzystać podobne urządzenia do ogrzewania? Każda lodówka posiada z tyłu tajemniczą „drabinkę”, która jest ciepła podczas pracy urządzenia. Ciepło z naszych produktów, znajdujących się wewnątrz lodówki, jest odbierane (w pompie ciepła nazywa się to dolnym źródłem ciepła), a następnie przekazywane do „drabinki” (do górnego źródła ciepła), skąd rozprzestrzenia się po pomieszczeniu, które tym samym ogrzewa. Mamy więc z pompą ciepła do czynienia od dawna, chociaż nie zawsze to sobie uświadamialiśmy.

Nie uświadamiamy sobie też często tego, że nasze produkty w lodówce mają niższą temperaturę niż powietrze w pomieszczeniu, a mimo to ciepło „dolne” przechodzi do „górnego”, chociaż powszechnie wiemy, że zgod-

10

nie z naturą ciepło przechodzi z ciała o wyższej temperaturze do ciała o niższej. To właśnie nasza lodówka jest tak skonstruowana i odpowiednio wykorzystuje zasady przepływu ciepła, że potrafi „przepompować ciepło z chłodnego do ciepłego”.

Dokładnie tak samo robi pompa ciepła.

Różnica polega na tym, że jest to urządzenie o znacznie większej mocy i wydajności, które czerpie ciepło z innych, bardziej wydajnych obszarów natury (ziemi, wody, powietrza) i skutecznie ogrzewa większe obiekty budowlane, łącznie z wodą użytkową.

Pompa ciepła jest obiegiem hydraulicznym (naukowe określenie: obieg termodynamiczny), wyposażonym w podstawowe podzespoły: sprężarkę i zawór rozprężny. Rys. 1a przedstawia tę, na razie okrojoną, wersję pompy ciepła. Wewnątrz instalacji znajduje się czynnik roboczy: płyn o szczególnych właściwościach fizyko-chemicznych, łatwo zmieniający stan skupienia z cieczy w gaz i odwrotnie, w zależności od ciśnienia i temperatury.

Sprężarka spręża czynnik roboczy i podnosi jego ciśnienie oraz temperaturę (na rysunku czerwona część instalacji. Zawór rozprężny powoduje odwrotną reakcję: obniża ciśnienie i temperaturę czynnika (na rys niebieska część instalacji. Mamy więc wyraźny podział instalacji pompy ciepła na część ciepłą i zimną.

Jeśli teraz uzupełnimy obieg pompy w dwa wymienniki ciepła, jeden w gałęzi ciepłej, drugi w gałęzi zimnej, będziemy mogli wykorzystać tę instalację do przesyłu ciepła z jednego ośrodka do drugiego, rys 1b. Zimny wymiennik (1) na zimnej (niebieskiej) gałęzi będzie pobierać ciepło i

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 11

nr 102014

www.instalator.pl

Ważne jest, aby zgodnie z założeniami konstrukcyjnymi pompy ciepła była ona przygotowana do odpowiednich zakresów temperatur źródła dolnego i górnego.

Obowiązuje tu ww. zasada, że ciepło przechodzi z ciała o wyższej temperaturze do ciała o niższej. Oznacza to, że czynnik roboczy w parowaczu musi być chłodniejszy niż temperatura dolnego źródła, wówczas pobierze ciepło z otoczenia, a czynnik roboczy w skraplaczu musi być cieplejszy niż temperatura górnego źródła, aby mógł oddać ciepło.

Proces poboru i oddawania ilości ciepła przez pompę jest określony konstrukcyjnie.

Obowiązują tu ściśle ustalone reżimy tolerancji przepływów i temperatur na dolnym i górnym źródle. Można to określić jako zdolność pompy ciepła do transportu (przepompowywania) ciepła lub zdolność poboru i oddawania określonej ilości ciepła. Stąd producenci określają, jaki powinien być optymalny przepływ czynnika w dolnym źródle i odpowiedni spadek temperatury na parowaczu, podobnie też jak i przepływ w górnym źródle i spadek temperatury w skraplaczu.

Na rys. 2 przedstawiono poglądowy przykład schematu hydraulicznego pompy ciepła typu solanka-woda z zaznaczonymi parametrami termodynamicznymi: temperaturą i ciśnieniem w ważniejszych punktach obiegu. Na schemacie nie uwzględniono strat ciśnienia i temperatury na przepływach we-

11

ABC ogrzewania

będzie on podłączony do dolnego źródła (ziemia, woda, powietrze), a ciepły wymiennik (2) na ciepłej (czerwonej) gałęzi będzie oddawać ciepło i będzie podłączony do górnego źródła (c.o. i c.w.u.).

W instalacji dolnego źródła czynnikiem roboczym będzie ciecz niezamarzająca do ok. 15°C. Zwykle stosuje się odpowiedni roztwór wodny glikolu propylenowgo. Roztwór ten określa się historyczną nazwą „solanka”. W górnym źródle (c.o. i c.w.u.) tradycyjnie stosuje się wodę. Taką pompę nazywa się powszechnie pompą typu solanka-woda.

W zamkniętym obiegu pompy ciepła (sprężarka-zawór rozprężny) znajduje się, jak wyżej wspomniano, płyn o szczególnych właściwościach. Sprężarka spręża ten płyn w postaci gazowej, przechodzi on do wymiennika (2), gdzie oddaje część swojego ciepła i ulega częściowemu skropleniu. Ten wymiennik nazywany jest skraplaczem. Łatwiej będzie zapamiętać i odróżniać oba wymienniki, gdy zapamiętamy, że wymiennik, który oddaje ciepło, „roni łzy”.

Płyn w postaci mieszaniny cieczy i gazu przechodzi dalej przez zawór rozprężny, gdzie ulega dalszemu skropleniu i dodatkowo ochładza się aż do ujemnych temperatur, a następnie przychodzi do wymiennika (1), gdzie ulega ogrzaniu i przemianie w gaz, odparowaniu. Ten wymiennik nazywany jest parowaczem - pobiera ciepło i bucha parą. I ta postać czynnika roboczego przechodzi ponownie do sprężarki.

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:00 Page 12

ABC ogrzewania

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

wnątrz instalacji. Zacznijmy obserwację tych parametrów od sprężarki.

Czynnik roboczy (gaz), jaki przychodzi do sprężarki, ma temperaturę +6,5°C i ciśnienie 4 barów. Niesie ze sobą energię dostarczoną przez dolne źródło. Za sprężarką ma temperaturę +67°C (ponad 10 razy wyższą) i ciśnienie 14 barów. Energia cieplna, jaką zgromadził czynnik roboczy, pochodzi już teraz z dolnego źródła i z procesu sprężania, tj. z prądu zasilającego sprężarkę. W skraplaczu czynnik roboczy pompy oddaje ciepło obiegowi górnego źródła (centralnemu ogrzewaniu lub wodzie użytkowej) i ulega częściowemu skropleniu. Jego parametr się zmienił: obniżyła się temperatura do +34°C, ciśnienie nie uległo zmianie.

Pozbawiony znacznej części ciepła czynnik roboczy powinien być skierowany bezpośrednio na zawór rozprężny. I tak dzieje się w większości pomp ciepła. W tym przykładzie czynnik kierowany jest do pośredniego wymiennika ciepła, w którym oddaje ciepło na rzecz czynnika zmierzającego do sprężarki i ochładza się do temperatury +25°C przy niezmienionym ciśnieniu. Ten dodatkowy wymiennik podnosi sprawność energetyczną samej pompy ciepła i zabezpiecza przed dostaniem się do sprężarki czynnika roboczego w fazie ciekłej, co byłoby dla sprężarki katastrofą.

Schłodzony w dodatkowym wymienniku czynnik roboczy dopływa do zaworu rozprężnego, którego wydajność jest regulowana tzw. serwomechanizmem, w zależności od temperatury i ciśnienia czynnika roboczego przed sprężarką. Za zaworem rozprężnym spada ciśnienie czynnika do 4 barów i temperatura do -3°C. Uważny Czytelnik powie w tym miejscu z obawą, że czynnik roboczy utracił gdzieś ciepło, co byłoby niekorzystne dla sprawności energetycznej pompy, jak i efektu naszego

12

ogrzewania. Nie, nie utracił ciepła. Rozważanie samych temperatur i ciśnień w procesach termodynamicznych nie zawsze prowadzi do prawidłowych wniosków. Dlatego termodynamicy posługują się pojęciem „entalpia”, tj. energią, jaka jest zawarta w jednostce masy czynnika. W tym ujęciu „nie gubi” się energii (ciepła), jednak przejście na grunt termodynamiki bardzo by nam skomplikowało i zaciemniło opis pracy pompy ciepła.

Zimny czynnik roboczy dopływa wreszcie do parowacza. Spotyka się tam z solanką dolnego źródła, która ma wyższą temperaturę i pobiera od niej ciepło oraz ulega przemianie fazowej z cieczy na gaz. Za parowaczem ma temperaturę już dodatnią +2,5°C i niezmienione ciśnienie 4 barów. Jeszcze tylko jeden krok - czynnik przepływa już w postaci gazu do dodatkowego wymiennika, gdzie jest ogrzany do temperatury +6,5°C i zmierza ponownie do sprężarki, niosąc ze sobą „darmowe” ciepło. Dotarliśmy do punktu, z którego wyszliśmy.

Opis budowy i działania pompy ciepła, przedstawiony powyżej, dotyczy najprostszych pomp i ogranicza się do części instalacji wewnętrznej pompy i zasadniczych kwestii jej działania. Można go dalej rozwijać.

Nie charakteryzuje np. funkcji związanych ze sterowaniem, dla których pompa pracuje raz na centralne ogrzewanie, raz na ciepłą wodę albo chłodzi budynek. Nie wyjaśnia też, dlaczego pompa włącza się kilka razy w ciągu godziny, a innym razem kilka razy w ciągu dnia. Te zagadnienia zwykle absorbują posiadaczy pomp ciepła, szczególnie w pierwszym sezonie grzewczym.

Ten uproszczony, lecz, jak się wydaje, wystarczająco precyzyjny opis budowy i zasady działania pompy ciepła typu solanka-woda, powinien pomóc lepiej zrozumieć pompy ciepła. dr inż. Jan Sie dla czek

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 13

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

Regulacja temperatury nowaniem nadwyżki ciepła, ochrona źródła ciepła oraz komfort obsługi źródła ciepła - magazynowanie czynnika o znacznie wyższej temperaturze przekłada się na krótszy czas spędzony w kotłowni przy rozpalaniu kotła. Korzyści płynące z rozwiązania obiegów grzewczych zgodnie z rysunkiem, to komfort i oszczędność. Komfort wynika z zastosowaniu zaworów mieszających ze sterownikami CRB100. Te urządzenia odpowiedzialne są za utrzymanie temperatury pomieszczenia na żądanym poziomie. Dodatkowo każdy z obiegów grzewczych może pracować z obniżoną temperaturą pomieszczenia. Obiegi grzewcze mogą pracować z różnymi temperaturami pomieszczenia względem siebie.

Oszczędności uzyskamy dzięki pracy obiegów grzewczych z niższą temperaturą zasilania w stosunku do zbiornika buforowego.

W ten sposób do odbiorników ciepła dostarczana jest odpowiednia ilość energii potrzeba w danym momencie, by zapewnić żądaną temperaturę w pomieszczeniu. Niewykorzystane ciepła gromadzone jest w zbiorniku akumulacyjnym, a źródło ciepła „prowadzone wysoko” (praca źródła ciepła z wysoką temperaturą - dotyczy kotłów niskotemperaturowych gazowych/olejowych oraz na paliwa stałe) to efektywniejsza praca i wydłużona żywotność.

Krzysz tof Ka myc ki

ekspert Krzysztof Kamycki ESBE Hydronic Systems www.esbe.pl

www.instalator.pl

☎ 61 85 44 930 @

krzysztof.kamycki@esbe.eu

13

ABC ogrzewania - radzi ESBE

Sterowniki CRB to regulatory temperatury pomieszczenia. Zadaniem ich jest utrzymanie żądanej temperatury pomieszczenia względem temperatury zasilania. Oznacza to, że wraz ze wzrostem lub spadkiem temperatury wewnętrznej, odpowiednio obniżana lub zwiększana jest temperatura zasilania czynnika grzewczego. Przykładową instalację ogrzewczą pokazano na schemacie. Instalację ogrzewczą podzielono na dwie części: źródło ciepła oraz obiegi grzewcze. Źródło ciepła posiada zbiornik akumulacyjny, który jest istotnym elementem instalacji, ponieważ gromadzona jest w nim nadwyżka ciepła. Obiegi grzewcze wyposażone zostały w zawory mieszające i sterowniki serii CRB100. Korzyści płynące z tak rozwiązanej instalacji patrząc od strony źródła ciepła to przede wszystkim oszczędność związana z magazy-

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 14

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

Ciepło w łazience

ABC ogrzewania płaszczyznowego

Ar ka diusz Ka lisz czuk

● Na

co należy zwracać uwagę przy doborze płaszczyznowego elektrycznego systemu ogrzewczego? ● W jaki sposób wykonać montaż instalacji? ● Jakie są zalety tego systemu? Łazienka jest specyficznym miejscem z punktu widzenia użytkowania domu lub mieszkania. Z reguły zaspani po nocy lub ledwie żywi po całym dniu odwiedzamy ją, oczekując od niej ciepła i komfortu. Z tego też powodu jest wymarzonym miejscem, aby zamontować w niej elektryczne ogrzewanie podłogowe.

Nawet jeśli mamy już grzejnik, który podnosi temperaturę powietrza - wychodząc z wanny lub spod prysznica, możemy odczuwać dyskomfort, kiedy nasza mokra stopa dotyka zimnej podłogi. Inna sprawą jest, że z reguły grzejniki łazienkowe pełnią funkcję suszarek, wieszaków do ręczników, przez co ich efektywność spada, a moce tych grzejników też nie pozwalają na

14

osiągnięcie optymalnej temp. w łazience, np. grzejniki chromowane mają mniejszą moc, aby ich powłoka nadmiernie się nie nagrzewała i nie pękała. Wykonanie instalacji elektrycznego ogrzewania podłogowego pozwoli na dogrzanie łazienki i zredukuje różnicę temperatury pomiędzy rozgrzanymi nogami a podłogą.

Elektryczne ogrzewanie podłogowe może być zamontowane w fazie budowy domu - przewody grzejne umieszczone są w na tym etapie w wylewce. To rozwiązanie tańsze inwestycyjnie, jednak mniej ekonomiczne w użytkowaniu, gdyż powierzchnia podłogi dłużej się rozgrzewa, więc efekt ciepła osiąga się z opóźnieniem. W tym przypadku lepiej sprawdzą się systemy układane bezpośrednio pod powierzchnią podłogi. Takie rozwiązanie umożliwia szybkie nagrzewanie się podłogi, może ona więc być włączana przed myciem i wyłączana wraz z końcem korzystania z łazienki. Pozwoli to zminimalizować i tak symboliczne koszty eksploatacji systemu. Najlepiej do wykonania instalacji ogrzewczej wykorzystać gotowe maty grzejne - pasy siatki z ułożonymi na nich przewodami grzejnymi. Maty sprzedawane są w różnych rodzajach mocy, a ich szerokość to zwykle 50 cm. Tak więc mata o powierzchni 1 m2 ma wymiary 2 x 0,5 m.

W łazienkach o skomplikowanej powierzchni można posłużyć się ultracienkimi przewodami grzejnymi, jednak ich układanie wymaga pewnej wprawy.

Prace inwestycyjne należy rozpocząć od planowania. Powinno ono uwzględnić stałą zabudowę w łazience - ogrzewanie

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 15

nr 102014

siatki, jednak trzeba uważać, żeby nie przeciąć samego przewodu grzejnego.

Niedopuszczalne jest natomiast skracanie mat, gdyż grozi to utratą gwarancji, a ta jest długa i wynosi od 10 do 20 lat w zależności od producenta.

Na ścianie poza łazienką umieszczamy puszkę, w której znajdzie się regulator temperatury. Do puszki prowadzimy zasilanie z rozdzielni i przewody maty grzejnej wraz z przewodami czujnika temperatury. Termostaty powinny być umieszczone przed łazienką, ich układy elektroniczne nie są bowiem w pełni odporne na podwyższoną wilgotność, która występuje w tego typu pomieszczeniach. Czujniki umieszcza się wewnątrz łazienki w podłodze, tak aby końcówka znalazła się dokładnie po środku, pomiędzy przewodami grzejnymi maty. Czujkę prowadzimy w rurce peszel wkutej w ścianę i w wylewce poniżej poziomu maty.

Co do wymogów bezpieczeństwa - nie ma w ogrzewaniu łazienek szczególnych wytycznych różniących się od ogólnie przyjętych zaleceń dla pomieszczeń mieszkalnych. Instalacja elektryczna ogrzewania podłogowego powinna zostać podłączona do sieci przez instalatora z uprawnieniami SEP. Obwody grzejne muszą być zabezpieczone wyłącznikiem różnicowo-prądowym - standardowe zabezpieczenie w budownictwie. Przy układaniu mat i przewodów należy pamiętać, aby nie przechodzić przez szczeliny dylatacyjne, gdyż to może spowodować przerwanie obwodu grzejnego, gdy dwie powierzchnie zaczną niezależnie pracować.

Elektryczne ogrzewanie podłogowe jest bezobsługowe, a czynności konserwacyjne ograniczają się do wykonywanych co pięć lat przeglądów instalacji w budynkach.

Ar ka diusz Ka lisz czuk

www.instalator.pl

15

ABC ogrzewania płaszczyznowego

nie może znaleźć się w miejscach utrudniających oddawanie ciepła, gdyż przewody mogłyby się tam przegrzewać.

Po dokonaniu odliczeń otrzymamy powierzchnię netto do ułożenia ogrzewania i z tymi danymi możemy udać się po wybór maty grzejnej.

Maty produkowane są w kilku wariantach mocy, np. 100-160 W/m2. Mata większej mocy pomoże nagrzać pomieszczenie szybciej, a nad prawidłową temperaturą i tak czuwa regulator temperatury.

Regulatory - zwłaszcza te z możliwością programowania - pozwalają na ustawienie załączania systemu grzejnego tylko w określonych porach, np. rano i wieczorem.

Niektóre urządzenia posiadają funkcję samoadaptacyjną, dzięki której regulator sam się uczy, jakiego potrzebuje wyprzedzenia do osiągnięcia zadanej temp.

Instalację rozpoczynamy od przygotowania podłoża. Jeśli układamy matę w nowym pomieszczeniu, powinniśmy odkurzyć i zagruntować podłoże. Pozwoli to na łatwiejsze przyklejenie maty do podłogi (samoklejące maty ułatwiają montaż, gdyż nie trzeba ich przytrzymywać podczas zacierania zaprawą klejową). Maty mogą też być układane na starych płytkach, spowoduje to jednak podniesienie poziomu podłogi o warstwę kleju i nowych płytek. Maty mogą być dopasowane do kształtu łazienki. Producenci dopuszczają cięcie

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 16

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

Sekwencyjny reaktor

ABC oczyszczania ścieków

Ma riusz Pia sny ● Na

czym polega technologia SBR? ● Jakie jest zadanie mikroflory osadu?

Technologia wykorzystywana do oczyszczania ścieków ma kluczowe znaczenia z punktu widzenia środowiska, gdyż wody z oczyszczalni odprowadzane są następnie do odbiorników, jakimi są gleba, ewentualnie wody płynące i stojące. Im bardziej dopracowana, skuteczna i efektywna technologia, tym mniej zanieczyszczone środowisko naturalne.

Osad czynny (biomasa zawieszona) to zespół mikroorganizmów (biocenoza) złożony z bakterii, grzybów mikroskopowych i pierwotniaków. Mikroflora osadu (bakterie i grzyby) rozkłada związki organiczne występujące w ściekach na substancje proste, m.in.: dwutlenek węgla, wodę i amoniak (który zostaje utleniony do azotanów). Mikrofauna zaś, odżywiając się bakteriami i grzybami, reguluje ich ilość w biocenozie.

Przebieg cyklicznego sposobu pracy oczyszczalni ścieków został po raz pierwszy opisany w 1898 roku przez angielskiego inżyniera Thomasa Wardlea, który w pracy re-

16

aktora biologicznego wyróżnił fazę napełniania, fazę napowietrzania, fazę sedymentacji oraz fazę opróżniania, jednak ze względu na niewystarczająco wówczas rozwiniętą technikę sterowania procesami nie mógł znaleźć szerszego zastosowania swojego wynalazku. Proces oczyszczania ścieków osadem czynnym z wykorzystaniem reaktorów sekwencyjnych na wiele lat popadł w zapomnienie. W roku 1914 proces został na nowo opisany przez Arden’a i Lockett’a, a następnie przez wiele lat trwały nad nim prace badawcze. W roku 1952 proces został odkryty na nowo przez Hoovera i Porgesa, a także został dokładnie opisany i wprowadzony do szerszego stosowania. Od 1979 roku technologia SBR wykorzystywana jest w oczyszczalniach komunalnych i przemysłowych. Do przydomowych oczyszczalni ścieków technologia SBR szeroko weszła pod koniec lat 90. XX wieku. Technologia oznaczona jest skrótem „SBR” - Sequencing Batch Reactor, co wskazuje na fakt, iż ścieki są oczyszczane w sposób okresowy (Batch, Reactor), a utlenianie biologiczne i sedymentacja przebiegają bez przerwy w ściśle określonym przedziale czasu, który jest ciągle powtarzany (Sequencing).

Przydomowa oczyszczalnia ścieków SBR (na przykładzie Fluido) wyposażona jest w sekwencyjny reaktor biologiczny (SBR): zmagazynowane w osadniku wstępnym surowe ścieki są stopniowo przesyłane do komory oczyszczania biologicznego, która zawiera mikroorganizmy (osad czynny). W procesie czyszczenia wyodrębnione są dwa etapy: etap buforowania i magazynowania osadu ściekowego oraz etap SBR. Pełen cykl

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 17

nr 102014

www.instalator.pl

mieszadło aerator wspomagany przez wdmuchiwanie powietrza. Jest to napowietrzenie okresowe, co oznacza, że w zależności od wielkości urządzenia, aerator pracuje tylko w krótkich okresach czasu pomiędzy dwoma przerwami w działaniu urządzenia.

Po zakończeniu ok. 6-godzinnego etapu napowietrzania rozpoczyna się ok. 2-godzinny etap sedymentacji. Na koniec pompa wody czystej pompuje oczyszczoną wodę do wylotu czystej wody do czasu, gdy osiągnięte zostaje dolne położenie wyłącznika pływakowego lub do zakończenia zaprogramowanego, maksymalnego czasu pompowania. Pompy i aerator zamocowane są do elementu pływającego, który zapewnia optymalną głębokość zanurzenia pompy czystej wody. Minimalny wolumen cieczy w sekcji SBR można regulować już na miejscu instalacji oczyszczalni.

W połowie etapu napowietrzania pompa zasilająca pompuje wodę z sekcji SBR z powrotem do osadnika wstępnego. Woda zawiera mikrobiologiczny osad czynny, a jego ilość odpowiada ilości nowo wygenerowanej podczas cyklu oczyszczania (osad wtórny).

Jeśli podczas cyklu SBR wyłącznik pływakowy po wypompowaniu czystej wody pozostaje w dolnym położeniu przez ponad 6 godzin, a do sekcji SBR nie napłynęły ścieki, jednostka sterująca automatycznie przestawia się na tryb energooszczędny. Oznacza to, że okresy pracy aeratora będą krótsze i ograniczone będą jedynie do podstawowego dostarczenia mikroorganizmów. W celu zapewnienia ciągłej dostępności reprezentatywnej próbki ścieków, pomimo stosunkowo krótkich faz odprowadzania czystej wody, czysta woda doprowadzana jest wężem do butli probierczej, która posiada przelew przez inny wąż do rury odprowadzającej. Następuje to równolegle z odprowadzaniem czystej wody.

Ma riusz Pia sny

17

ABC oczyszczania ścieków

oczyszczania jednej partii ścieków trwa ok. 8 godzin - w tym czasie przez 6 godzin trwa napowietrzanie, a przez 2 godziny sedymentacja. Cykl ten jest sterowany elektronicznym, programowalnym sterownikiem i można go w odpowiedni sposób dostosować do warunków lokalnych. Wartości robocze na sterowniku można optymalizować. Ścieki bytowe odprowadzane są bezpośrednio do osadnika wstępnego, a pełni on trzy funkcje: ● przejściowe zmagazynowanie ścieków i zapewnienie wolumenu buforowego, ● wstępne oczyszczanie mechaniczne zachodzące poprzez wytwarzanie w procesie sedymentacji „osadu pierwotnego”, ● magazynowanie nowo wytworzonego osadu ściekowego podczas oczyszczania biologicznego (osad wtórny).

W tej części urządzenia zachodzi dalsze biologiczne oczyszczanie ścieków. Agregat składa się z jednostki pływającej wyposażonej w pompę zasilającą (pompę brudnej wody), aerator i pompę czystej wody. Na początku procesu oczyszczania, a także po dwóch i czterech godzinach, określona ilość ścieków z osadnika wstępnego podawana jest do sekcji SBR. Przez kilka sekund pompa zasilająca pompuje wężem do bufora czystą wodę z komory SBR, przez co następuje wentylacja bufora, a ścieki zgromadzone do tej pory w buforze mogą przepłynąć do sekcji SBR. Odbywa się to na zasadzie naczyń połączonych i trwa do czasu, gdy poziomy wody w obu zbiornikach osiągną podobną wysokość. Wyhamowanie niekontrolowanego dopływu ścieków następuje dzięki wentylacji rur w chwili, gdy aerator zostaje uruchomiony. Podczas oczyszczania biologicznego przy udziale pływających mikroorganizmów następuje degradacja lub przekształcenie w biomasę substancji zawartych w ściekach bytowych (osad czynny). Wymagane turbulencje w zbiorniku oraz napowietrzanie zapewnia wyposażony w

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 18

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

ABC systemów odprowadzania spalin

Bezpiecznie z kominem

Ma riusz Kie dos ● Jakie

są podstawowe zadania instalatora systemów kominowych?

Podstawowym zadaniem każdego komina jest skuteczne i bezpieczne odprowadzenie produktów spalania do atmosfery.

Współcześnie coraz częściej do budowy kominów wykorzystuje się gotowe, dwulub trzywarstwowe prefabrykowane systemy kominowe, które wypierają kominy o tradycyjnej jednowarstwowej budowie (kominy z cegły). Powodów takiej tendencji jest kilka, ale najważniejszy z nich to fakt, iż wyroby te są projektowane do ściśle określonych celów, tylko kominowych, i jako takie wyspecjalizowane są do osiągnięcia maksymalnych korzyści z tym związanych (mają optymalny kształt i wykonane są z materiałów zapewniających długotrwały, bezpieczny kontakt z produktami spalania); ponadto związane są z wieloletnią gwarancją na użytkowanie w warunkach kontaktu z produktami spalania (gwarancji takiej nie udziela producent cegieł budow-

18

lanych, gdyż te są typowym wyrobem „wielozadaniowym” i produkcja nie odbywa się pod kątem uzyskania maksymalnych możliwych korzyści przy specjalistycznym, kominowym, zastosowaniu). Nie bez znaczenia jest też fakt, iż prefabrykowane elementy systemów kominowych mają większe rozmiary niż pojedyncze cegły, co przekłada się na szybszy montaż (niższe koszty robocizny) oraz mniejsze ryzyko popełnienia błędów niedokładnego montażu.

Podstawowym zadaniem montażysty komina jest ścisłe przestrzeganie instrukcji montażu, które są najczęściej precyzyjnym, ale łatwym w odbiorze, dokumentem tekstowo-obrazkowym lub tekstowo-fotograficznym. Montaż oparty o zapisy w instrukcji daje gwarancję, iż wszystkie elementy systemu są wzajemnie poprawnie dopasowane, co przekładać się będzie na optymalny ciąg w kominie, a także długotrwałą oraz bezpieczną dla mieszkańców domu współpracę komina z urządzeniem grzewczym lub kominkiem.

Należy też pamiętać o konieczności bezpiecznego podłączenia urządzenia grzewczego do komina. Najlepiej takie prace instalacyjne zlecić osobie doświad-

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 19

nr 102014

nych materiałów i przeznaczone do niezwykle różnych (mimo iż „kominowych”) zastosowań. Przykładem mogą być elementy przeznaczone dla kominów pracujących w warunkach wilgotnych (przy kotłach na gaz czy olej), które najczęściej nie mogą być stosowane w przypadku współpracy z kotłami na paliwa stałe, gdyż w typowych warunkach dla takich zastosowań nie były przebadane. Zdarzają się oczywiście wyjątki od tej zasady. Na rynku mamy bowiem do czynienia również z kominami przebadanymi i dopuszczonymi do zastosowania zarówno w warunkach wilgotnych (np. dla kotłów na gaz czy olej), jak też w warunkach wysokich temperatur. Kominy z przewodami dymowymi z rur ceramicznych przeznaczone do odprowadzania spalin z kotłów na paliwa stałe powinny być zgodne z normą EN 13063-1. Producent jest zobowiązany do wystawienia Deklaracji Zgodności, czym potwierdza spełnienie wymagań zawartych w przytoczonej specyfikacji technicznej. W szczególności wśród oznaczeń normowych komina (najczęściej w formie etykiety umieszczanej na drzwiczkach wyczystkowych) należy zwrócić uwagę na klasę temperaturową - oznaczaną w postaci litery ‘T’, której towarzyszy poziom dopuszczalnej temperatury pracy komina, np. 400 lub 600, oraz odporność komina na pożar sadzy (w klasyfikacji jest to oznaczenie G). Cech komina jest więcej, jednak dla bezpieczeństwa życia te dwie właściwości (dla kominów dymowych) są najistotniejsze. Komin współpracujący z kotłami na paliwa stałe musi posiadać odporność na pożar! Klasa temperaturowa podaje z kolei warunki eksploatacyjne (maksymalną temperaturę spalin, z jaką komin może być bezpiecznie eksploatowany w sposób długotrwały).

Ma riusz Kie dos Fot. z arch. Schiedel

www.instalator.pl

19

ABC systemów odprowadzania spalin

czonej, posiadającej odpowiednie uprawnienia instalacyjne. Niektórzy producenci kotłów grzewczych wymagają wręcz, aby takie podłączenie wykonane zostało przez osobę/firmę autoryzowaną i tylko pod takim rygorem udzielana jest gwarancja producencka na kocioł grzewczy.

Po wybudowaniu komina należy pamiętać o konieczności jego „odbioru” przez mistrza kominiarskiego, a podczas eksploatacji, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi, należy przeprowadzać kontrolę stanu technicznego komina dymowego (i ewentualnie czyszczenie jego wewnętrznej powierzchni z zalegających substancji smolistych lub innych nieczystości) co najmniej 4 razy w roku.

W przypadku niesprawnego działania systemu odprowadzenia spalin przyczyn należy szukać na wielu płaszczyznach. Do nieprawidłowości mogło dojść bowiem na każdym z wielu etapów procesu projektowo-budowlano-instalacyjno-użytkowego. Najczęściej niesprawne działanie komina jest związane z nieprawidłowo działającą wentylacją (w szczególności wentylacją nawiewną), niesprawnym kotłem, nieprawidłowym podłączeniem kotła do komina lub nieprawidłowo zaprojektowanym kominem.

Powodem poważnych tragedii, np. w postaci pożaru budynku, może być również stosowanie elementów kominowych niezgodnie z ich przeznaczeniem. W skład kominów wchodzą bowiem elementy z róż-

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 20

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

Rura z tworzywa trwałość do kilkudziesięciu lat (uzależniona od klasy rury i temperatury pracy), ● niewymaganie żadnych działań konserwatorskich, ● dobra izolacyjność termiczna, tłumienie hałasu przepływu (tworzywo jest izolatorem), ● łatwość montażu i transportu (elastyczność, mały ciężar).

Tworzywa sztuczne charakteryzują się większą rozszerzalnością termiczną oraz ograniczoną odpornością na UV. Przy doborze rury należy zwracać uwagę na gładkość powierzchni wewnętrznej (chropowatość), która odpowiada za opory przepływu. Jest ona zdecydowanie większa niż np. dla rur stalowych.

W zależności od parametrów pracy (temperatury, ciśnienia) stosuje się różne rodzaje przewodów rurowych.

Jako pierwsze stosowane były rury jednowarstwowe z tworzyw jednorodnych (PP - polipropylen, PE - polietylen). Są one doskonałą alternatywą dla rur nieodpornych na korozję.

Rury polipropylenowe oparte na PP-R (typ 3) wykorzystywane są powszechnie w instalacjach wewnętrznych (m.in. jako rury grzewcze, do c.w.u.). W przypadku polipropylenu istotne jest aby instalacja znajdowała się w dodatnich temperaturach, w przeciwnym wypadku materiał staje się kruchy i ma tendencje do pęknięć.

W zależności od sposobu wytwarzania polietylenu wyróżnia się polietylen o różnej gęstości: LDPE (niska), MDPE (średnia), HDPE (wysoka). Gęstość determinuje właściwości produktu: wytrzymałość ●

Kry stian Ku row ski

ABC instalacji rurowych

● Jakie

są zalety rur tworzywowych? ● W jakim celu stosuje się powłoki EVOH w rurach tworzywowych?

Rury tworzywowe są rurami najczęściej stosowanymi w technice inżynierskiej. Zaawansowane technologicznie materiały spełniają wszelkie wymagania techniki grzewczej, zwłaszcza ogrzewania niskotemperaturowego.

W tradycyjnych, wysokotemperaturowych systemach przewody rurowe przenoszą ciepło ze źródła ciepła do odbiornika.

Rozwój ogrzewania niskotemperaturowego w połączeniu z rozwojem technologii tworzywowych spowodował, iż ten sposób ogrzewania jest powszechnie chętnie stosowany. W konsekwencji tego rury zaczęły pełnić także rolę odbiornika ciepła.

Stosowane rury tworzywowe charakteryzują się następującymi zaletami: ● całkowita odporność na korozję,

20

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 21

nr 102014

www.instalator.pl

riału związane są różnice we właściwościach. Polietylen jest cięższy i charakteryzuje się większą przewodnością cieplną, a jednocześnie jest łatwiejszy w obróbce – mniejszy moduł sprężystości.

Obecnie największą popularnością cieszą się rury wielowarstwowe charakteryzujące się zaletami rur tworzywowych oraz metalowych. Wykorzystuje się głównie rury oparte na polietylenie w wersji PE-RT lub PE-X (rury HDPE sieciowane). Wielowarstwowe PE-RT/Al/PE-RT (Type II), jak i PE-X/Al/PE-X posiadają podobne właściwości pod względem wytrzymałości rury (mechaniczna do 10 barów i na przyrost temperatury do 95°C).

Rury PE-RT/Al/PE-RT Type I posiadają gorsze parametry (cieplne) i mogą być stosowane jedynie dla ogrzewania niskotemperaturowego. Rury odporne są na uderzenia. Rury wielowarstwowe z założenia są odporne na dyfuzję tlenu do instalacji (zapewnia to szczelna wkładka aluminiowa). Z tego powodu ważne jest, aby aluminium w rurze zgrzewane było laserowo, doczołowo. Starsze rozwiązania bazują na metodzie zakładkowej, która podczas gięcia rury może się rozwarstwiać. Są również problemy w stosowaniu połączeń zaciskowych. Warstwa aluminium jednocześnie zmniejsza rozszerzalność cieplną oraz ułatwia układanie.

Warstwa adhezyjna (spajająca), znajdująca się pomiędzy rurą tworzywową a wkładką aluminiową, uniemożliwia rozwarstwianie się rury.

Rury charakteryzują się obniżonym promieniem gięcia równym najwyżej 5 x d (d - średnica rury). Dodatkowo rura PE-RT/Al/PE-RT łatwiej się gnie i zachowuje kształt, co jest szczególnie istotne przy układaniu ogrzewania płaszczyznowego. dr inż. Kry stian Ku row ski

21

ABC instalacji rurowych

mechaniczną, temperaturę topnienia, barierę tlenoszczelną i odporność chemiczną - im wyższa gęstość, tym parametry są wyższe. Z tych powodów wśród najlepszych producentów zastosowanie znalazł głównie polietylen wysokiej gęstości.

Zaletą polietylenu, w stosunku do polipropylenu, jest możliwość pracy w ujemnych temperaturach (przy jednocześnie obniżonych temperaturach w zakresie temperatur dodatnich). Jest szczególnie popularny w systemach o niskich temperaturach (systemy dolnego źródła).

Rozwój technologii tworzyw sztucznych przyczynia się do powstawania nowych produktów. Szczególnie poprawa właściwości termicznych (wytrzymałości na wyższe temperatury) stała się sprawą priorytetową. Wykorzystuje się materiały modyfikowane: PE-RT i PP-RCT. Rury PE-RT i PP-RCT zapewniają większą odporność na temperaturę i naprężenia hydrostatyczne. Dodatkowo zapewniają zwiększoną odporność na uderzenia oraz zmniejszoną dyfuzję tlenu do instalacji. Jednocześnie istotną cechą (w przypadku ogrzewania płaszczyznowego) jest większa elastyczność - cecha niezbędna przy układaniu rur. Rury tego typu mają powłokę EVOH albo wkładkę aluminiową (antydyfuzyjne), które zapobiegają przenikaniu tlenu z otoczenia do wnętrza rury, chroniąc w ten sposób metalowe części instalacji przed korozją i zapowietrzaniem się całej instalacji. Tworzywa modyfikowane zapewniają wydłużony okres eksploatacji instalacji.

Rury tego typu wykorzystywane są najczęściej w ogrzewnictwie do ogrzewania płaszczyznowego. Wielkości stosowanych rur to najczęściej 16 i 18 mm przy grubości ścianki 2 mm. Główną różnicą technologii stosowanych rur jest materiał bazowy (polietylen, polipropylen). Z rodzajem mate-

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 22

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

Walka z grzybami

ABC chemii budowlanej

Bar tosz Po la czyk ● Po

co stosuje się płynną folię w łazienkach? ● Jakich silikonów powinno się używać w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności?

W każdym pomieszczeniu wytwarza się pewna ilość pary wodnej. W kuchniach i łazienkach to norma, ale para wodna w sypialniach nie dla każdego jest oczywista (człowiek, oddychając, wydala parę wodną, co widać w zimne dni na oknach: duża ilość skroplin). Sprawna wentylacja ma, między innymi, za zadanie odprowadzić nadmiar pary wodnej. „Sprawna” to bardzo ważne określenie, w pewnych warunkach wentylacja w ogóle nie działa, a wina leży po stronie użytkowników pomieszczenia. Jeżeli szczelnie zamknie się okna, zakryje się kratki wentylacyjne, zamontuje do łazienki nieodpowiednie drzwi, to problem gotowy. Szczególnie zimą na osiedlach zdarzają się takie sytuacje, że lokatorzy od samego rana wycierają szyby. To właśnie skutek między in-

22

nymi braku właściwej wentylacji i skraplania się dużych ilości pary wodnej, właśnie na oknach i ścianach (głównie w narożnikach budynków, gdzie często występują mostki cieplne).

Nieodpowiednie materiały użyte do wykończenia to kolejny problem. Standardem jest, że tynki i gładzie gipsowe, płyty gipsowo-kartonowe (zwykłe) oraz wylewki anhydrytowe używa się wszędzie, także w łazienkach, a tam powinno używać się materiałów wodoodpornych, czyli np. tynków cementowo-wapiennych, jastrychów cementowych. Wyroby gipsowe i anhydrytowe nie są wodoodporne, bardzo łatwo chłoną też parę wodną. Stałe działanie wody powoduje, że gips traci swoje właściwości, robi się miękki. Gips ma też neutralne pH, co powoduje, że szybciej niż materiały o pH wyższym (cementowe i wapienne) może porastać biologicznie. Dlatego też potrzeba izolacji takich powierzchni.

Najczęściej wykonuje się je z płynnych folii przed przyklejeniem płytek ceramicznych. Często też powierzchnie płytek wykańcza się nieodpowiednimi silikonami – w łazienkach należy stosować sanitarne, które nie są podatne na zagrzybienia.

Inną przyczyną może być duża ilość wody technologicznej w nowych budynkach. Obecnie postęp prac budowlanych jest bardzo szybki, w ciągu jednego roku oddaje się budynek, nieraz wielokondygnacyjny. Woda używana do prac tzw. „mokrych” nie zdąży odparować. Mury pokrywa się izolacją termiczną, w 90% styropianem, który nie przepuszcza pary, dlatego też woda technologiczna zostaje

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 23

nr 102014

www.instalator.pl

dezynfekujących, które są w każdym domu. Jeżeli ich także nie mamy, to na początek wystarczy choćby wybielacz. Szybkie zmycie jest bardzo ważne, ponieważ odkładanie tej pracy na później może spowodować, że po paru tygodniach zamiast kilku centymetrów kwadratowych do usunięcia będziemy mieć centymetrów kilkadziesiąt.

Pleśń pojawiającą się na farbie najczęściej wystarczy zmyć, jednakże może się okazać, że wejdzie ona w strukturę farby, tynku lub gładzi. W takim przypadku należy usunąć zakażony element, najlepiej z kilkucentymetrowym nakładem. Całość odkutego tynku należy od razu wyrzucić, tak aby zminimalizować ryzyko zakażenia innych elementów. Odkutą część trzeba dodatkowo zmyć preparatem grzybobójczym, najlepiej dwukrotnie, i wykonać uzupełnienie struktury odpowiednimi materiałami, najlepiej zbliżonymi właściwościami do podłoża, czyli jeżeli mamy tynk cementowo-wapienny, to uzupełnienie wykonujemy cementową zaprawą wyrównującą. Silikony - usuwamy całą spoinę. W przypadku zagrzybionych spoin z silikonu nie ma innej możliwości jak je usunąć i wykonać na nowo. Aby spoina silikonowa była trwała, nie ulegała agresji biologicznej, ważne są dwa czynniki.

Pierwszy z nich był już opisany, musi to być materiał trwały, przeznaczony do danego zastosowania. Drugi czynnik jest nie mniej ważny - jest to dbałość o wykonanie spoiny. Silikon musi być gładki, bez zagłębień, wklęsłości, drobnych nieciągłości.

Miejsca takie są podatne na zbieranie się brudu, trudno się je czyści i najczęściej są one ogniskiem pleśni. Dla przypomnienia poniżej przedstawiam kilka podstawowych zasad stosowania silikonów. Stosując silikonową masę uszczelniającą, należy

23

ABC chemii budowlanej

oddana do wnętrza budynku. Stąd rodzi się potrzeba dobrej wentylacji.

Często nieodpowiednio zaprojektowane elementy (mostki termiczne) są przyczyną pojawiania się pleśni. Mostki termiczne to miejsca, w których następuje wzmożona ucieczka ciepła. Mostki termiczne najczęściej występują w narożach budynków, są też nimi żelbetowe płyty balkonowe, nadproża betonowe.

Miejsca takie występują najczęściej w budynkach wielkopłytowych, nieocieplanych, ale mogą się także zdarzyć w budynkach nowych, które są źle zaprojektowane lub też używa się materiałów niesystemowych, niezgodnych z projektem.

Jest to podstawa, szczególnie w łazienkach, sanitariatach. Powierzchnie płytek i spoin powinny być czyszczone, zmywane nie tylko przed świętami, ale regularnie, w zależności od intensywności użytkowania pomieszczenia. Do zmywania należy używać preparatów dezynfekujących, które niszczą objawy agresji biologicznej, której początkowo nie widać. Brud jest wspaniałą pożywką dla grzybów pleśniowych.

Oczywiście przyczyn może być więcej każdy budynek jest inny, np. przyczyną zawilgocenia i późniejszego zagrzybienia mogą być nieszczelne rury spustowe, zapchane rynny, a tym samym woda lejąca się po ścianie. Aby w pełni poradzić sobie z zagrzybieniem, należałoby najpierw znaleźć przyczynę. Zniwelowanie przyczyny spowoduje, że po odpowiednim oczyszczeniu zagrzybienia nie będzie. Nie wszystkie jednak przyczyny da się wyeliminować. Co robić w takich przypadkach?

Działamy! Najważniejsza jest szybka reakcja. Jeżeli zauważymy na ścianie pierwsze ślady pleśni (czarne plamki), należy je natychmiast zmyć przy pomocy najlepiej preparatu grzybobójczego, a jeśli go nie mamy pod ręką, to za pomocą środków

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 24

ABC chemii budowlanej

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

przestrzegać zasady, aby masa ta przylegała trwale tylko do dwóch powierzchni. W przypadku jej przylegania do większej liczby powierzchni i zmiany szerokości spoiny może wystąpić uszkodzenie masy uszczelniającej. Uszkodzenie spoin elastycznych może wystąpić także wówczas, gdy masa dotyka materiału wypełniającego szczelinę lub ułożona zostanie zbyt duża grubość masy. Wykonywanie uszczelnienia trwale elastyczną masą silikonową rozpoczyna się od przyklejenia wzdłuż uszczelnianej szczeliny taśmy klejącej po obu jej stronach. Pozwala to uniknąć zabrudzeń i uzyskać równe krawędzie spoiny. Następnie w zależności od potrzeb wciska się w szczelinę profil spłycający.

Stosując pistolet do kartuszy, utrzymując kąt ok. 45º, należy równomiernie, w sposób ciągły, wypełniać spoinę masą uszczelniającą. Po wypełnieniu spoiny powierzchnię masy należy wyrównać specjalnym gładzikiem. Następnie odrywa się taśmę klejącą, pociągając ją skośnie względem szczeliny. Na koniec spoinę wygładza się, przeciągając po niej palcem zwilżonym wodą z dodatkiem mydła lub odpowiedniego środka. Nie zaleca się stosowania płynów do mycia naczyń, które najczęściej zawierają kwas cytrynowy, alkohole, środki natłuszczające lub inne dodatki mogące szkodliwie oddziaływać na powierzchnię masy uszczelniającej i jej przyczepność do płytek. Szczególnie dokładnie należy wyrównać miejsca styku kilku spoin. Należy zwrócić uwagę, że czas formowania spoiny jest krótki i często wynosi ok. 5 minut.

Na spoinie silikonowej zagrzybienie rozwija się szybciej niż na fudze cementowej.

Cement ma pH alkaiczne, co powoduje, że nie są to sprzyjające warunki dla rozwoju mikroorganizmów, jednakże i tu mogą się one rozwinąć. Najczęściej jest to spowodo-

24

wane brakiem czyszczenia powierzchni płytek, złym doborem fugi (o grubym ziarnie, a tym samym szorstkiej powierzchni), dużą nasiąkliwością fugi, czyli brakiem jej hydrofobizacji, nieumiejętnym zatarciem fugi (z licznymi zagłębieniami, nierówną powierzchnią). Fugi najczęściej nie są dodatkowo zabezpieczone specjalnymi preparatami powierzchniowo czynnymi, jednakże można znaleźć takie, które dodatki posiadają. Najczęściej są to dodatki specjalnych związków na bazie cynku lub srebra. Pierwiastki te mają właściwości bakteriobójcze. Właściwości srebra wykorzystywano już w dawnych czasach, np. Egipcjanie wiedzieli, że rany goją się lepiej pod jego wpływem. Picie ze srebrnych pucharów czy też wrzucanie srebrnej monety do mleka przedłużało świeżość produktu. Od wielu lat srebro dodaje się do odzieży sportowej, co poprawia komfort użytkowania.

Fugi z dodatkiem związków srebra ma już w ofercie kilku producentów chemii budowlanej. Fugi takie są zdecydowanie bardziej odporne na działanie agresji biologicznej, bo po prostu nie porastają pleśnią.

Innym rozwiązaniem jest stosowanie fug epoksydowych. Fugi te są nienasiąkliwe, posiadają wysoką wytrzymałość, nie ulegają korozji biologicznej i są bardzo łatwe w utrzymaniu czystości (mają bardzo gładką powierzchnię). Jedynym ich minusem może być trudność w wykonaniu w porównaniu z fugami cementowymi. Przy zagrzybieniach w łazienkach należy zawsze zbadać przyczynę ich powstawania, bez tego bardzo trudno będzie nam walczyć z tym problemem. Po usunięciu agresji biologicznej należy pamiętać o tym, aby używać materiałów, posiadających odpowiednie cechy techniczno-użytkowe, które będą odporne na działanie mikroorganizmów.

Bar tosz Po la czyk

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 25

nr 102014

ABC Magazynu Instalatora

Czyszczenie rur ty wyposażone są w panel sterujący, dzięki któremu w łatwy sposób możemy dowolnie sterować urządzeniem, zadając opcjonalne warianty płukania wraz z ustawieniem czasu jego trwania. Praca odbywa się przez proste podawanie strumienia wody (płynu), ale przede wszystkim przez podawanie do sytemu instalacyjnego aktywnie pulsującej mieszaniny wody ze sprężonym powietrzem. Sprężanie pulsujące możliwe

jest zarówno w trybie ciągłym, jak i w cyklu przerywanym uderzeniami co 2 s.

Płukanie instalacji wody użytkowej następuje pionami, tzn. pion położony najbliżej automatu płuczącego należy płukać jako pierwszy. Tak należy postępować dalej, aż do najbardziej oddalonego pionu (rys.).

Miejsce poboru, które jest najbardziej oddalone od urządzenia, musi być otwarte jako pierwsze. Na końcu płukania musi zostać zamknięte miejsce poboru, stojące najbliżej urządzenia. Po stronie zasilania w wodę w sprężarce płuczącej zamontowany jest reduktor ciśnienia. Jest on ustawiony na 2 bary i z takim ciśnieniem podawana jest czysta woda w czasie dezynfekcji (czyszczenia chemicznego). Współpracuje ona z dozownikiem zamontowanym po drugiej stronie, który podaje środek chemiczny do układu z litrowego pojemnika.

Zbi gniew Krau se

www.instalator.pl

25

ABC narzędzi

Jednym z istotnych narzędzi pracy dla instalatora jest sprężarka płucząca do czyszczenia i uzdatniania instalacji. Jest to idealne urządzenie do czyszczenia nowych i eksploatowanych instalacji. Dzięki specjalnej mieszance powietrzno-wodnej sprężarka osiąga wysoką skuteczność w udrażnianiu i uwalnianiu od zanieczyszczeń układów instalacyjnych.

Zadaniem sprężarki płuczącej jest płukanie instalacji wody pitnej, podłogówki, centralnego ogrzewania, a także podgrzewaczy ciepłej wody użytkowej. Urządzenia tego typu są bardzo wszechstronne, dzięki czemu mają bardzo szerokie zastosowanie.

Efektywność instalacji, które poddane zostały płukaniu dzięki tej technologii, może wzrosnąć o około 25%!

Tyle strat generują często osady odkładające się w układach, które przecież są filtrowane i pracują w układach zamkniętych. Mimo wielu zabezpieczeń przeciwosadowych instalacje ulegają zanieczyszczeniom i należy je systematycznie płukać.

Poza oszczędnością energii sprężarki płuczące bardzo poprawiają czystość wody pitnej, co ma olbrzymie znaczenie dla zdrowia użytkowników.

Sprężarki płuczące zwykle zasilane są napięciem 230 V. Jako nowoczesne produk-

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 26

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

Zgrzew elektrooporowy przebiega proces zgrzewania elektrooporowego? ● Jak wykonać prawidłowe połączenie? ● Jakie są zalety zgrzewania elektrooporowego?

ABC instalacji rurowych

● Jak

Urządzenia elektrooporowe, popularnie nazywane zgrzewarkami, przeznaczone są do zgrzewania rur z tworzyw sztucznych z grupy poliolefin (PE, PP, PVDF, PB, PE-HD) za pomocą kształtek elektrooporowych. Stosowane są do budowy sieci przesyłowych gazu, wody oraz innych mediów. W trakcie procesu zgrzewania elektrooporowego wtopiony po obwodzie w kształtkę drut zgrzewczy podgrzewany jest prądem o niskim, bezpiecznym dla operatora napięciu.

Pod wpływem ciepła otaczający go materiał topi się i rozszerza, co powoduje trwałe zatopienie szczeliny pomiędzy rurą a kształtką. Powstałe ciepło z topionej złączki przekazywane jest do rury, która również zostaje podgrzana i rozszerza się. Przewód rurowy w obszarze zgrzewu zostaje stopiony, tworząc w tym miejscu trwałe, nierozłączne i jednorodne połączenie.

Końcówki przewodów muszą być najpierw odpowiednio przygotowane poprzez usunięcie zewnętrznej warstwy na głębokości ok. 0,2 mm. Kolejną czynno ścią jest unie ru cho mie nie rur i kształtki za pomocą zacisku, aby zapo-

26

biec przemieszczaniu się poszczególnych ele men tów. Za po śred nic twem zgrzewarki elektrooporowej i przewodów na pię cie prze ka zy wa ne jest do końcówek kształtki. Prąd elektryczny przepływający przez przewody powoduje roz to pie nie po li me ru i sto pie nie kształtki z rurą. Po zakończeniu procesu łączenia połączenie jest ochładzane, a następnie zdejmowane są zaciski unieruchamiające. Łączone mogą być tylko kompatybilne materiały. Należy skontrolować współczynniki PN oraz SDR naniesione na kształtkach i porównać je z tymi zaznaczonymi na rurach.

Aby ograniczyć do minimum ryzyko zanieczyszczenia łączonych powierzchni, sprzęt do zgrzewania elek tro opo ro we go po wi nien być ustawiony na czystej, su chej pod sta wie lub arkuszu, na ziemi wewnątrz namiotu. Uwaga! Należy używać tylko sprzętu, który jest regularnie kontrolowany przez punkty serwisowe i jest w odpowiednim stanie technicznym.

Aby uzy skać pra wi dło we połączenie należy przestrzegać następujących punktów: ● Sprawdź, czy zaciski unieruchamiające są prawidłowe i czyste. ● Sprawdź, czy skrobaki są czyste i czy ostrza nie są uszkodzone. ● Utnij koniec rury prostopadle do jej osi. ● Wytrzyj dokładnie wszelkie zanieczyszczenia na końcach rury przy pomocy su-

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 27

nr 102014

mieniowania UV, końce rury należy uciąć i przeprowadzić ponowne skrobanie. ● Z kształtek zdejmij opakowanie i wsuń drugą rurę do oporu. Zaznacz głębokość penetracji na rurze i dociśnij zaciski unieruchamiające. ● Sprawdź penetrację kształtki. ● Sprawdź wizualnie ustawienie rury z każdej strony. ● Uruchom generator prądu, a następnie włóż przewód wejściowy zgrzewarki do gniazda wyjściowego generatora. Połącz przewody wyjściowe zgrzewarki z końcówkami kształtki. Sprawdź, czy zaznaczony na kształtce czas zgrzewania jest wyświetlany na wyświetlaczu zgrzewarki. W przypadku kształtki innego producenta sprawdź czas zgrzewania zaznaczony na kształtce i wprowadź go do zgrzewarki. ● Wciśnij i przytrzymaj przycisk „Start” do momentu, aż wyświetlacz rozpocznie odliczanie. Cykl zgrzewania jest zakończony, gdy licznik osiągnie wartość zero i wyświetlacz zgrzewarki wyświetli napis (koniec cyklu). Sprawdź, czy wzrosły wskaźniki zgrzewania. Przed zdjęciem obejm i wyjęciem zestawu pozwól, aby zgrzew stygł przez okres wskazany na kształtce. Łączenie rur za pomocą elektrozłączek jest jednym z najbardziej pewnych i wytrzymałych sposobów wykonywania połączeń.

Jednak warunkiem podstawowym, który należy spełnić, aby uzyskać odpowiednie parametry w miejscu połączenia, jest przestrzeganie zasad opisanych w instrukcjach obsługi urządzeń dostarczanych przez producentów.

Bo le sław Bąk

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

27

ABC instalacji rurowych

chej, czystej tkaniny, niepozostawiającej włókien, lub ręcznika papierowego. ● Oskrob jeden koniec rury, przy pomocy narzędzia zalecanego przez producenta, na długości trochę większej niż połowa długości łącznika. Skontroluj, czy cała ta powierzchnia została prawidłowo oskrobana.

Uwaga! Przed wykonaniem kolejnych czynności nie dotykaj końców rury i nie dopuść do ich zawilgocenia lub zanieczyszczenia. ● Włóż przygotowaną rurę do zacisków unieruchamiających. ● Otwórz opakowanie kształtki, sprawdź, czy kształtka jest czysta i niezwłocznie umieść ją na rurze, popchnij w kierunku ogranicznika środkowego w złączce. ● Zaznacz głębokość penetracji na rurze, pozostawiając opakowanie na kształtce w celu czasowej ochrony. ● Nie do ty kaj wnę trza kształt ki.

Wszystkie kształtki do zgrzewania elektrooporowego powinny być trzymane w swoich opakowaniach aż do rozpoczęcia zgrzewania. Jeśli pojawi się zanieczyszczenie na powierzchni rury lub kształtki, można je wytrzeć na mokro zgodnie z pro ce du rą pro du cen ta. Od rzuć kształtkę, z której nie można usunąć brudu lub zanieczyszczenia. ● Przygotuj drugą rurę w sposób opisany wcześniej.

Uwaga! Ważne jest, aby oskrobane powierzchnie rur utrzymane były w stanie czystym i suchym. Jeśli rura jest oskrobana i pozostawiona przez jakiś czas na działanie czynników atmosferycznych lub pro-

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 28

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

ABC kanalizacji

Deszczówka w zbiorniku Na rynku dostępne są różne rozwiązania zbiorników retencyjnych, np. kryte zbiorniki żelbetowe, przewody o dużych średnicach, konstrukcje wykorzystujące mniejsze elementy (rury, skrzynki, komory). Zbiorniki tworzone w oparciu o mniejsze elementy mogą realizować równocześnie dwie funkcje: rozsączającą i retencjonującą, przy czym zależnie od lokalnych warunków możliwe jest podkreślenie jednej z nich.

Najczęstszą przyczyną podtopień na obszarach zurbanizowanych jest niewystarczająca sprawność elementów istniejących systemów zagospodarowania wód opadowych.

Jednak zwykle najsłabszym ogniwem są wpusty deszczowe, które nie są w stanie przejąć spływającej wody. Może to być efekt różnych czynników: złego stanu samych wpustów (w tym skutecznego zatkania ich zwieńczeń), braku odpowiednio ukształtowanych spadków terenu, wyniesienia zwieńczeń w stosunku do odwadnianych powierzchni, zbyt dużych zlewni jednostkowych wpustów. Przyczynia się też do tego niska sprawność wpustu (realnie raczej tylko 10-20%). W efekcie skuteczny rozstaw wpustów to od kilku do nieco ponad 20 metrów. Oddzielny problem stanowią odwodnienia liniowe. Tu spotyka się tendencje do przyjmowania zbyt wąskich koryt oraz lekceważenie znaczenia obu składników (spadku podłużnego i poprzecznego) spadku wypadkowego nawierzchni. W skrajnym przypadku (lipiec 2011 r.) okazało się, że istniejące wpusty zostały przy okazji robót drogowych po prostu zalane asfaltem.

Oczywiście nigdy nie było i nie będzie możliwe zapewnienie całkowitej ochrony

28

terenów zurbanizowanych przed wszystkimi zagrożeniami związanymi z opadami.

Chodzi jednak o to, aby zjawiska krytyczne (powiązane z przepełnieniem kanałów i wylaniem się ich zawartości na powierzchnię) nie powtarzały się zbyt często. Taką filozofię reprezentuje aktualna norma kanalizacyjna [1]. Równocześnie jednak, niezależnie od przywołań normy, w różnych pracach zwraca uwagę formalnie bezkrytyczna akceptacja jej zapisów przy braku ich praktycznego zastosowania. W przeciwnym razie widoczne byłyby jakieś krytyczne zastrzeżenia, choćby odwołania się do zapisów wytycznej ATVA118 [2].

Najistotniejszym problemem istniejących systemów zagospodarowania wód opadowych jest ich zachowanie zdolności do spełniania podstawowych funkcji na określonym poziomie (pochodzących od opadu o określonym prawdopodobieństwie).

Wszelkie decyzje dotyczące rozbudowy systemów muszą być podejmowane przy uwzględnieniu tego czynnika. Podobnie podłączanie kolejnych jednostek osadniczych do dowolnej, istniejącej już kanalizacji (rozdzielczej wód opadowych, względnie ogólnospławnej), prowadzącej wody opadowe, wymaga również przeanalizowania konsekwencji zmian obciążenia istniejących elementów (teoretycznie z zachowaniem formalnych wymagań normy PN-EN 752).

Trzeba od razu zastrzec, że zagadnienia zagospodarowania wód opadowych nie można sprowadzać do ich kanalizowania. Zasadnicze znaczenie posiada formalnie nieistniejący, niezwykle ważny kompleks melioracji miejskich, na który składa się wiele elemen-

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 29

nr 102014

www.instalator.pl

zależność od oceny wartości „q” oraz niska wiarygodność obserwacji meteorologicznych. Stąd niezależnie od rozwoju przestrzennego występuje obiektywne zjawisko wzrostu wielkości spływu z powierzchni zurbanizowanych. W efekcie pojawia się problem dostosowania istniejących elementów zagospodarowania wód opadowych do zmieniających się warunków ich eksploatacji. Oczywiście brak jest dokładnych ocen, ale w oparciu o rezultaty cząstkowe z różnych miast można spodziewać się, że w zasadzie natychmiastowej przebudowy wymaga od kilkunastu do kilkudziesięciu procent istniejących sieci kanalizacji wód opadowych, nie mówiąc o pozostałych elementach systemów. Przekładając to na język techniczny, w większych miastach dotyczy to ponad 100 kilometrów istniejącej sieci kanalizacyjnej. Czy jest to w ogóle technicznie możliwe na obszarach już zurbanizowanych? W polskich realiach jest to z góry bardzo ograniczone ze względu na brak jednoznacznych zasad finansowania zagospodarowania wód opadowych w praktyce sprowadza się ono do budżetów lokalnych. Dodatkowe problemy stwarza rozmyty system prawny, który unika jednoznacznego określenia praw i obowiązków w przedmiotowym zakresie. prof. dr hab. inż. Zie mo wit Su li gow ski 1. PN-EN 752: „Zewnętrzne systemy kanalizacyjne”.

2. ATV A118: Hydraulische Bemessung und Nachweis von Entwässerungssystem. ATV Regelwerk Abwasser Abfall. ATV GFA, Hennef 1999; Komentarz do ATV A118 Hydrauliczne wymiarowanie systemów odwadniających 2000, Wydawnictwo Seidel-Przywecki, Warszawa.

3. K. Imhoff, K.-R. Imhoff, „Kanalizacja miast i oczyszczanie ścieków. Poradnik”, Arkady, Warszawa 1982.

4. P. Licznar, „Problemy projektowania i modelowania systemów odwodnień w Polsce”, Wodociągi Kanalizacja 4/2009; Kotowski A., Kaźmierczak B., Damcewicz A.: Modelowanie opadów do wymiarowania kanalizacji Polska Akademia Nauk. Komitet Inżynierii Lądowej i Wodnej.

Instytut Podstawowych Problemów Techniki. Studia z zakresu inżynierii. Nr 68. Warszawa 2010.

29

ABC kanalizacji

tów, oddający specyfikę danego obszaru. Kanalizacja prowadząca wody opadowe jest tylko jednym z jego elementów. Obok niej w skład melioracji miejskich wchodzą naturalne i sztuczne cieki (w tym cieki skanalizowane w przeszłości), naturalne i sztuczne otwarte lub kryte zbiorniki wodne, elementy melioracji budowlanych czy też rolnych.

Na obszarach zalewowych (niekoniecznie depresyjnych) występują z kolei poldery, wydzielone (w sposób sztuczny obwałowaniami lub naturalny) obszary z przepompownią przetłaczającą wody opadowe na obszary, z których następuje naturalny spływ lub bezpośrednio do odbiornika.

Podstawowa zależność określająca wielkość spływu wód opadowych to: Q = q * F * ψ, gdzie: q - jednostkowy opad o określonym prawdopodobieństwie, F - powierzchnia zlewni, ψ - współczynnik określający szczelność przykrycia powierzchni zlewni.

Można przyjąć, że sumaryczna wielkość rocznego opadu w wieloleciu jest mniej więcej stała, jednak mamy do czynienia z intensyfikacją zjawisk ekstremalnych. Stąd np. w Niemczech sugeruje się wzrost wartości q w przewidywalnej perspektywie. Z kolei wartość współczynnika ψ jednoznacznie narasta w miarę upływu czasu. Oczywiście wszelkie oceny mają charakter przybliżony, ale w okresie ok. 20 ostatnich lat wartość ta wzrosła nawet o ok. 40% i w efekcie wartość średnia dla terenu całego miasta to obecnie raczej 0,7-0,8, a dla wybranych obszarów nawet 0,9 (często zapomina się, że podawane w literaturze wartości mają charakter „przeciętny”, w przypadku występowania wykształconych spadków są one odpowiednio wyższe [3]).

Oddzielny problem [4] stanowi powszechnie stosowana w Polsce mało wiarygodna

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 30

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

Stacje ciepła

ABC ogrzewania

Grze gorz Oj czyk

Sercem mieszkaniowej wymiennikowej stacji ciepła są: wymiennik ciepła oraz dy na micz ny ze spół re gu la cyj ny bezpośredniego działania wraz z głowicą termostatyczną. Poza nimi są także inne elementy, które w całości tworzą kompletne urządzenie do wytwarzania ciepłej wody użytkowej i zasilenia instalacji wewnętrznej np. w mieszkaniu.

Główne składniki mieszkaniowej stacji wymiennikowej ciepła są: dynamiczny zespół regulacyjny [1], głowica termostatyczna [5] oraz wymiennik ciepła [9]. Jednak aby nie pominąć żadnego z elementów mieszkaniowej stacji wymiennikowej ciepła, należy również je tu wymienić.

W skład miesz ka nio wej sta cji wy miennikowej ciepła wchodzą: ● Dynamiczny zespół regulacyjny bezpośredniego działania [1] jest to centralna jednostka w mieszkaniowej stacji wymiennikowej, która pełni funkcję regulatora ciśnienia i temperatury ciepłej wody użytkowej. Umożliwia ona zaopatrzenie w ciepłą wodę użytkową przy zachowaniu jej temperatury na stałym poziomie. W wyniku różnicy ciśnienia, wywołanego poborem ciepłej wody użytkowej, „membrana” otwiera lub

30

zamyka obieg czynnika grzewczego, przepływającego przez wymiennik ciepła [9], podgrzewającego wodę zimną. Jednocześnie temperatura ciepłej wody użytkowej jest regulowana przez termostat [5]. ● Termostatyczny zawór obejściowy [2] jest to zawór termostatyczny, sterowany głowicą termostatyczną [3], która reaguje na temperaturę przepływającego czynnika grzewczego. Jego zadaniem jest utrzymanie minimalnej temperatury czynnika grzewczego zasilającego stację wymiennikową. Łączy zasilanie z powrotem i wywołuje cyrkulację czynnika grzewczego. Gdy temperatura czynnika grzewczego na zasilaniu osiąga wartość poniżej nastawy na głowicy termostatycznej [3], otwiera się i powoduje przepływ czynnika grzewczego, aż do osiągnięcia wartości zadanej na głowicy termostatycznej [3]. Termostatyczny zawór obejściowy powoduje natychmiastową dyspozycyjność zasilania w czynnik grzewczy stacji wymiennikowej. ● Ogranicznik temperatury powrotu [3] jest to głowica termostatyczna reagująca na temperaturę czynnika grzewczego zasilającego wymiennik ciepła [9]. Steruje pracą zaworu termostatycznego [2] zabudowanego na obejściu wymiennika. Wartość nastawy związana jest z minimalną temperaturą czynnika grzewczego zasilającego stację wymiennikową w stanie czuwania. Wartość nastawy może być zmienna lub mechanicznie blokowana za pomocą specjalnych sztyftów blokujących. ● Filtr [4] jest to filtr siatkowy o gęstości oczek 0,75 mm. Jego zadaniem jest wychwytywanie zanieczyszczeń mecha-

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 31

nr 102014

Zawór kulowy do wody pitnej [8] jest to zawór odcinający zabudowany w instalacji wody pitnej zimnej i ciepłej wody użytkowej, z pokrętłem motylkowym i przyłączami gwintowanymi. Zawory do wody pitnej muszą dodatkowo posiadać atesty PZH do zastosowania w instalacji wody pitnej.

Wymiennik ciepła [9] jest to płytowy wymiennik ciepła z stali stopowej, lutowa ny, z przy łą cza mi gwin to wa ny mi.

Przekazuje ciepło od czynnika grzewczego do wody zimnej, która po przejściu przez wymiennik ciepła staje się ciepłą wodą użytkową. Wymiennik ciepła musi posiadać atest PZH do stosowania przy wodzie pitnej. ● Wodomierz [10] jest to najczęściej wodomierz skrzydełkowy do łącznego pomiaru zużycia wody zimnej oraz ciepłej wody użytkowej. Średnica nominalna DN 15, wydajność Qn = 1,5 m3/h oraz długość zabudowy L = 80 mm. Wodomierz musi posiadać atest PZH do stosowania przy wodzie pitnej. ● Ciepłomierz [11] jest to ciepłomierz z wodomierzem skrzydełkowym lub utradźwiękowym do łącznego pomiaru zużycia ciepła na wytworzenie ciepłej wody użytkowej oraz na celce grzewcze. Średnica nominalna DN 15, wydajność Qn = 0,6 m3/h oraz długość zabudowy L = 80 mm. ● Regulator różnicy ciśnienia [12] jest to regulator proporcjonalny bezpośredniego działania o figurze prostej, który pracuje bez energii pomocniczej z zewnątrz. Jego zadaniem jest zapewnie stabilnych warunków ciśnieniowych dla stacji po stronie czynnika grzewczego. Regulator ten ustawiany jest na stosunkowo dużą regulowaną różnicę ciśnienia w stosunku do regulatorów różnicy ciśnienia na pionach typowych grzewczych instalacji c.o. ●

Grze gorz Oj czyk

www.instalator.pl

31

ABC ogrzewania

nicznych znajdujących się w czynniku grzewczym. ● Głowica termostatyczna [5] jest to specjalna głowica z czujnikiem przylgowym, służąca do regulacji temperatury ciepłej wody użytkowej. ● Zawór mieszający do wody pitnej [6] jest to zawór, który reguluje temperaturę ciepłej wody użytkowej na wyjściu ze stacji wymiennikowej. W ten sposób zapobiega się możliwości poparzenia podczas poboru wody. Dzięki zastosowaniu zaworu mieszającego do wody pitnej, stacja wymiennikowa jest przystosowana do wszystkich zastosowań w życiu publicznym, np. w przedszkolach, szkołach, szpitalach itp.

Woda zimna jest mieszana z wodą ciepłą poprzez element termostatyczny, uzyskując w ten sposób nastawioną wcześniej temperaturę. W przypadku zakłóceń w dopływie zimnej wody zawór mieszający zostaje natychmiast zamknięty. Termostatyczne zawory mieszające w niektórych krajach są, zgodnie z normą EN 1111, stosowane jako obowiązkowe zabezpieczenie temperaturowe w miejscach poboru wody. ● Zawór kulowy do c.o. [7] jest to zawór odcinający zabudowany na cyrkulacji czynnika grzewczego, z pokrętłem motylkowym i z przyłączami gwintowanymi.

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 32

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

Ochronny izolator

Sła wo mir Men cel

ABC klimatyzacji

●W

jakim celu stosuje się izolatory? ● Jakie wyróżniamy rodzaje izolatorów?

Monitoring i regularna kontrola systemów klimatyzacji pracujących na potrzeby pomieszczeń czystych stanowią warunek zachowania założonych parametrów powietrza. Niestety wytyczne nie są precyzyjne, dlatego należy indywidualnie podchodzić do tego zagadnienia, starając się tak rozwiązać układ, by ograniczać zużycie energii przez system i zminimalizować konieczność serwisowania oraz kontroli. Przykładem takiego działania są innowacyjne urządzenia, tzw. izolatory procesu.

Procesy realizowane w pomieszczeniach czystych coraz częściej powodują wzrost wymagań w zakresie ochrony produktu i personelu. Działania idą przede wszystkim w kierunku ograniczenia czystego obszaru roboczego poprzez hermetyzacje procesów i operacji.

32

Problem staje się szczególnie istotny w przypadku konieczności opracowania bezpiecznych procedur roboczych przetwarzania substancji niebezpiecznych, gdy dysponujemy stosowanymi dotychczas, a obarczonymi wieloma wadami, technikami czystych pomieszczeń.

Rozwiązanie problemu leży w rozwoju innowacyjnych urządzeń - tzw. izolatorów procesu [1].

Działania sprowadzają się do zaprojektowania pracującego w podciśnieniu urządzenia, które pozwala na obsługę najbardziej krytycznych punktów procesu, realizowanych podczas produkcji w pomieszczeniach czystych.

W przy pad ku izo la to rów, po przez przy mo co wa ne szczel nie rę ka wi ce, przeprowadzane są kolejne etapy pracy, których nie można zautomatyzować.

W zależności od potrzeb realizowane mogą być różne koncepcje izolatorów: ● izolatory High End ze stali nierdzewnej, z oknami ze szkła bezpiecznego, ● izolatory ze szkła akrylowego z prostymi układami filtracji i wymiany, ● izolatory z elastycznej, sztucznej powłoki (namiot izolator), z układami typu „rękaw bez końca”.

Dzięki tym urządzeniom stało się możliwe wykonanie w zamkniętej i ograniczonej przestrzeni izolatora wielu zadań cząstkowych, takich jak np. napełnianie/przesypywanie, dezaglomeracja, dozowanie, mielenie/mikronizowanie.

Izolator zapewnia ochronę produktu przed wpływem środowiska (praca w wa run kach nad ci śnie nia). Wnę trze i

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 33

nr 102014

Rys. 1. Zastosowanie systemu klimatyzacji przy produkcji w pomieszczeniach czystych.

www.instalator.pl

mniałem w pierwszej części artykułu, tj. izolator. Zmniejsza on strefę pracy do niezbędnego minimum, dzięki czemu pozwala na ograniczenia w stosunku do systemu klimatyzacji, minimalizując jego gabaryty, wydajność powietrzną, stopień filtracji, zużycie energii, itd.

Symulacja porównawcza obu rozwiązań, stworzona dla przykładowej produkcji sterylnej w oparciu o rachunek ekonomiczny, wskazuje na układ izolatorów procesu, tj. druga opcja jako bardziej opłacalna pod względem kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych.

Trze ba jed nak pa mię tać, iż uzy ska ne wiel ko ści eko no micz ne mo gą być róż ne w za leż no ści od wy bra nych pro du cen tów urzą dzeń, a tak że przy ję tych wyj ścio wych pa ra me trów ana li zy zwią za nych ści śle z tech no lo gią lub ope ra cją. Za sto so wa ne kry te rium eko no micz ne, mi mo iż jed no znacz nie wska zu je wa riant dru gi ja ko bar dziej opła cal ny, nie mo że sta no wić je dy ne go wy znacz ni ka wy bo ru ukła du.

Przy porównywaniu izolatorów powietrza z tradycyjną instalacją podstawową wadą, przesłaniającą korzyści wynikające z ich zastosowania, są trudności w inRys. 2. Zastosowanie izolatora i systemu klimatyzacji przy produkcji w pomieszczeniach czystych.

33

ABC klimatyzacji

strona zewnętrzna izolatora są łatwe do czyszczenia, a brzegi zaokrąglone.

Istnieją dwa sposoby realizacji wymaganych warunków w izolatorach: ● izolator posiada wbudowany własny system filtracji powietrza, ● powietrze doprowadzane jest do izolatora po obróbce w centrali klimatyzacyjnej, przeznaczonej wyłącznie do obsługi izolatora.

Zadaniem projektanta instalacji klimatyzacji jest znalezienie optymalnego rozwiązania, które w pierwszej kolejności zapewni wymagane dla danego zadania warunki aseptyczne, a jednocześnie wygeneruje w trakcie instalacji oraz eksploatacji mniejsze nakłady finansowe.

Dobrym przykładem wyboru rozwiązania w przemyśle farmaceutycznym jest porównanie dwóch systemów, dających ten sam efekt w postaci określonych warunków powietrza w strefie pracy - operacji.

Pierwszy stanowi tradycyjny układ klimatyzacji, zaprojektowany wg wytycznych w celu stworzenia założonej klasy czystości (rys. 1).

Drugie rozwiązanie (rys. 2) to innowacyjne urządzenie, o którym wspo-

ABC Magazynu Instalatora

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 34

ABC klimatyzacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 102014

stalacji tych urządzeń do wszystkich krytycznych działań przeprowadzanych w pomieszczeniach czystych.

Przystosowanie izolatorów do wszystkich procesów i operacji, wymagających aseptycznych warunków wytwarzania, będzie długotrwałe i bardzo kosztowne, jest to jednak inwestycja jednorazowa, a straty finansowe wynikające z konieczno ści jej prze pro wa dze nia po win ny zwrócić się w określonym czasie.

Dodatkowym argumentem wymuszającym dalszy rozwój technik izolacyjnych jest specyfika procesów przeprowa dza nych w po miesz cze niach czy stych, zwłaszcza produkcyjnych. Wymaga ona w pewnych sytuacjach (np. przetwarzanie substancji niebezpiecznych) za sto so wa nie tech no lo gii przede wszystkim zapewniających jak największe bezpieczeństwo dla operatora. Dlatego prace nad przystosowaniem izolatorów do warunków panujących podczas pro duk cji far ma ceu ty ków wy da ją się być jak najbardziej uzasadnione. Konwencjonalna technika pomieszczeń czystych, mimo wprowadzania coraz to nowszych rozwiązań, zawsze niesie ze

sobą pewne ryzyko dla operatora. Innowacyjne systemy izolatorów minimalizują niemal do zera wszelkie niebezpieczeństwa związane z obsługą procesu, niestety nie mogą być stosowane wszędzie i to, oprócz ceny, stanowi główną wadę tego rozwiązania.

Klimatyzacja (HVAC) jest jednym z najważniejszych narzędzi niezbędnych do spełnienia rygorystycznych norm dla pomieszczeń czystych, dlatego wybór odpowiedniego, dostosowanego do warunków wytwarzania, systemu klimatyzacyjnego stanowi jeden z kluczowych elementów.

Pod sta wo wym kry te rium wy bo ru układu klimatyzacyjnego jest rachunek ekonomiczny kosztów całkowitych. Ponieważ jednak to człowiek jest wytwórcą i jednocześnie odbiorcą produktów i operacji realizowanych w pomieszczeniach czystych, projektując i instalując systemy HVAC, na uwadze należy mieć przede wszystkim jego bezpieczeństwo.

Sła wo mir Men cel Literatura: [1] S. Braulein, O. Born, „Innowacyjne koncepcje w mieleniu wysokoaktywnych proszków”. Wyd. Pharmaconcept. Kraków 2003.

Twoje notatki

34

www.instalator.pl

ABC pazdziernik_ABC Magazynu Instalatora 14-10-01 15:01 Page 35

nr 102014

ABC Magazynu Instalatora

Szkolenia dla projektantów, wykonawców i instalatorów z zakresu doboru armatury oraz równoważenia hydraulicznego instalacji grzewczych, chłodniczych i wody użytkowej. Zgłoszenia prosimy kierować na adres mailowy: joanna.pienkowska@oventrop.pl lub telefonicznie: 502 696 035.

Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w Centrach Szkoleniowych w Warszawie i Poznaniu oraz w Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach, Gdańsku, Olsztynie i Lublinie. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Akademia Viessmann prowadzi szkolenia dla projektantów, sprzedawców oraz wykonawców systemów grzewczych. Każde szkolenie montażowe lub montażowo-uruchomieniowe kończy się testem pisemnym, a po jego zaliczeniu uczestnik otrzymuje odpowiednie dokumenty autoryzacyjne oraz własne konto na portalu www.viessmann-serwis.pl. Rejestracja: www.viessmann-szkolenia.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Centrach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Tarnowie Podgórnym, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno-handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Firma Pentair Thermal Management Polska Sp. z o.o. prowadzi bezpłatne szkolenia dla autoryzowanych instalatorów Raychem z zakresu ogrzewania podłogowego oraz instalacji grzewczych do ochrony dachów i rynien w warunkach zimowych. Zdobycie „Certyfikatu PRO Raychem” upoważnia do udzielania przedłużonej gwarancji producenta. Kontakt: 800 800 114, www.ciepla-podloga.pl

www.instalator.pl

35

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę.

Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.

CIEPŁO. WENTYLACJA. ŻYCIE. Schiedel jest liderem w produkcji systemów kominowych i oferuje kompletne rozwiązania w zakresie ogrzewania i wentylacji, efektywności energetycznej, bezpieczeństwa, trwałości i komfortu życia.

Rekomendacja Narodowej Agencji Poszanowania Energii S.A. NAPE dla hybrydowego systemu wentylacyjnego Schiedel Flow do budynków jednorodzinnych

Ceramiczne Systemy Kominowe

Systemy Wentylacyjne

Akcesoria Kominowe

System Wentylacji Hybrydowej Schiedel Flow

Schiedel Sp. z o.o., Centrala, ul. Wschodnia 24, 45-449 Opole, T (77) 455 59 49, F (77) 455 59 47. Dział sprzedaży: T (77) 456 83 10, T (77) 456 93 48, T (77) 451 74 60. Dział techniczny: T (77) 456 83 11 n Schiedel Sp. z o.o., Biuro Północ, ul. Małgorzatowo 3c, 87-162 Lubicz Dolny. Dział techniczny: T (56) 674 48 25

www.schiedel.pl

Part of the BRAAS MONIER BUILDING GROUP