Poradnik ABC 10/2016

2016 6

● Złączki

zaprasowywane ● Wilgoć i wentylacja ● Grzejniki kanałowe ● Toalety publiczne ● Grupy pompowe ● Kotły na paliwa stałe ● Szkolenia

nr 102016

Spis treści Łączniki na rurach - 4 Purmo - 6 Viega - 8 Herz - 9 Oventrop - 10 Rura wytłumiona - 11

Spis treści

Komfortowa wilgotność - 12 Zabezpieczenie powrotu - 15 Grzejnik w kanale - 16 Elektronika w toalecie - 18 Zasyp ręczny - 20 Cenna deszczówka - 22 Wydajność chłodnicza - 24

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 27

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

ABC połączeń w instalacjach

Łączniki na rurach Instalacje rurowe możemy wykonywać z materiałów, takich jak: miedź i jej stopy, stal, w tym stal węglowa oraz nierdzewna, żeliwo oraz aluminium i tworzywa sztuczne.

W instalacjach i sieciach stosuje się z reguły rury stalowe czarne lub ocynkowane, ze szwem lub bez szwu. Łączy się je na gwint (łączniki żeliwne lub stalowe) poprzez kołnierze oraz przez spawanie. W instalacjach c.o. można używać rur czarnych łączonych poprzez spawanie lub ocynkowanych cienkościennych łączonych metodą zaciskową. W instalacjach gazowych i chłodniczych stosuje się rury stalowe czarne bez szwu, spawane. Połączenia gwintowane wykorzystuje się jedynie do kształtek i podłączania przyborów (gazomierz). Aby wykonać instalację łączoną na gwint, konieczna jest gwintownica, kształtki żeliwne lub stalowe, uszczelnienie i narzędzia. Spawanie to konieczność posiadania sprzętu spawalniczego i przede wszystkim wykwalifikowanego pracownika. W przypadku łączenia rur cienkościennych – podobnie jak przy miedzi - zaciskarki i szczęk zaciskowych. Ceny łączników wypadają na korzyść tych gwintowanych i spawanych, jednak przy łączeniu rur o średnicach powyżej DN 35 gwintowanie zabiera sporo czasu i wymaga posiadania elektronarzędzi.

Po połączeniu rur czarnych należy jeszcze przewidzieć czas na zabezpieczenie ich przed korozją poprzez malowanie.

Ze stali nierdzewnej mogą być wykonywane niemal wszystkie typy instalacji sanitarnych.

Stal nierdzewna jest materiałem spawalnym, w związku z tym możliwe jest łączenie elementów instalacji poprzez spawanie. Najpopularniejsza jest tu metoda TIG - spawanie elektrodą wolframową w ochronie gazów obo-

4

jętnych (argon, hel). W instalacjach wodociągowych stosowane są rury nierdzewne cienkościenne w zakresie średnic od 15-108 mm.

Grubość ścianki w takich rurach w zależności od średnicy wynosi od 0,6-1,0 mm dla DN 15 do 2 mm dla DN 108. W przypadku łączenia takich rur stosuje się połączenia zaciskowe.

Na rynku dostępne są również rury nierdzewne elastyczne typu flex w osłonie z polietylenu PE-HD. Są to cienkościenne rury o grubości ścianki rzędu 0,1 mm przeznaczone głównie dla instalacji w systemie rozdzielaczowym. Instalacje c.o. mogą korzystać z nieco tańszej stali nierdzewnej chromowo-niklowej typu 1.4301 bez dodatku molibdenu. Jakość wody instalacyjnej jest w tym wypadku bardzo wysoka, nie ma niebezpieczeństwa chlorków, przy wodzie zmiękczonej nie występuje też ryzyko korozji podosadowej. Rury nierdzewne mogą pracować w bardzo szerokim zakresie temperatur. Przy zastosowaniu o-ringów FPM z kauczuku fluorowego jest to nawet od -20 do +200°C, nadają się więc także do instalacji pary niskoprężnej i systemów solarnych. Maksymalne ciśnienie robocze zależy od średnicy rury i waha się od 40 barów (średnice 15-22 mm) do 10 barów (średnice 76-108 mm). Łączniki zaciskowe, kołnierzowe i gwintowane ze stali nierdzewnych wykonane są podobnie jak rury ze stali chromowo-niklowych. W zależności od potrzeb złączki mogą być wyposażone w uszczelnienia o zróżnicowanych zastosowaniach. W instalacjach gazowych rury ze stali nierdzewnej powinny posiadać żółte oznakowanie. Stosowane są na ogół te same materiały co w instalacjach wodociągowych w zakresie średnic 15-108 mm. W połączeniach zaciskowych wymagane są żółte o-ringi z HNBR. Do połączeń

www.instalator.pl

nr 102016

www.instalator.pl

pienie obu łączonych elementów, a następnie - w wyniku docisku - polifuzja cząsteczek.

Powstały zgrzew tworzy jednolity strukturalnie materiał o takiej samej, a nawet często większej wytrzymałości niż początkowa wytrzymałość łączonych elementów.

Zgrzewanie kielichowe wymaga zastosowania zgrzewarki ręcznej lub stacjonarnej. Z reguły rury o średnicy do DN 64 zgrzewa się ręcznie, natomiast większe średnice lub skomplikowane elementy z PP (np. rozdzielacze) zgrzewa się na urządzeniach stacjonarnych. Temperatura zgrzewania zależy od typu polipropylenu i wynosi od 250-270°C. Pozostałe parametry, jak czas nagrzewania, czas zgrzewania i czas chłodzenia, zależą od średnicy rury i temperatury otoczenia.

Za pomocą łączników zaciskowych i wtykowych można łączyć rury z polietylenu typu PE-RT i PEX, zarówno te z warstwą aluminium, jak i bez niej. Łączniki mogą być wykonane z mosiądzu lub z PPSU z pierścieniem o-ringowym z EPDM i stalową tuleją. Połączenie tą metodą to bardzo prosty i pewny sposób uzyskania pełnej szczelności przy jednoczesnej oszczędności czasu i miejsca. Ceny rur wielowarstwowych w zestawieniu z miedzią czy stalą są nieporównywalnie konkurencyjne.

Warto jednak zwrócić uwagę na ceny złączek, szczególnie te powyżej średnic DN 40 mają ceny wyższe niż łączniki miedziane. Maksymalne ciśnienie dla takich połączeń to zwykle 6 barów przy temperaturze 70°C. W przypadku wykonania instalacji w oparciu o rury wielowarstwowe nie należy zapominać o istotnej roli kompensacji wydłużeń temperaturowych.

Rozszerzalność liniowa niektórych rur z tworzyw sztucznych jest bowiem 10-krotnie większa niż rur miedzianych i stalowych. To przekłada się na wyższe koszty wykonania instalacji oraz wymaga większej przestrzeni podczas montażu.

Jarosław Czapliński

5

ABC połączeń w instalacjach

rur nierdzewnych wykorzystuje się także rowkowy system łączenia, który zapewnia wymaganą elastyczność lub sztywność - według potrzeb konstrukcji posiada zdolność zmniejszenia skutków tąpnięć, wibracji i hałasu. Łączenie stali nierdzewnej poprzez spawanie to dość skomplikowane i czasochłonne zadanie. Szczególnie jeżeli do połączenia mamy większe średnice.

Oprócz doświadczonego spawacza trzeba dysponować sprzętem wysokiej klasy. Nie bez znaczenia jest również fakt iż spawanie w ochronie gazów obojętnych w warunkach budowy nie jest rzeczą prostą i zajmuje sporo czasu. W takim przypadku uzasadnione staje się wykorzystanie zalet systemów zaciskowych, mimo relatywnie wyższych cen łączników. Tu jednak czekają nas ograniczenia - ciśnienia do 40 barów i temperatura do 200ºC. Czas wykonania takiego połączenia wraz z przygotowaniem (ucięciem i ogradowaniem rury) może być krótszy nawet o 70% w porównaniu do spawania.

Rur z tworzyw sztucznych nie łączy się lutowaniem ani tym bardziej poprzez spawanie.

W to miejsce stosuje się: klejenie, zgrzewanie, połączenia zaciskowe i wtykowe. Połączenia klejone stosowane są głównie do rur z polichlorku winylu twardego PVC-U i chlorowanego PVC-C. Klejenie PVC wykonuje się klejami jednoskładnikowymi lub dwuskładnikowymi.

W pierwszym przypadku wymagany jest zmywacz do rur, który je odtłuszcza i częściowo zmiękcza przed właściwym klejeniem. Złącza klejone należą do najtańszych na rynku pod względem łączników, jak i technologii ich wykonania. Wytrzymałość na ciśnienie dla temperatury +23°C wynosi 15 barów dla rur PVCU i 27 barów dla rur PVC-C. Wadą tego rozwiązania jest kruchość materiału i podatność na uszkodzenia mechaniczne.

Połączenia zgrzewane są stosowane dla rur z polipropylenu, rury z PP należą do materiałów termoplastycznych i dają się łatwo zgrzewać polifuzyjnie. W czasie operacji zgrzewania następuje powierzchniowe sto-

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

ABC systemów połączeń

PURMO Uniwersalność, trwałość, łatwość montażu. Takimi cechami powinien charakteryzować się każdy system rurowy. RETTIG HEATING właściciel marki PURMO w mistrzowski sposób połączył te wartości, tworząc system, który przede wszystkim jest przyjazny instalatorom - CLEVERFIT. Purmo Cleverfit to kompletny system instalacyjny składający się z nowoczesnych produktów spełniających najwyższe standardy jakości. CLEVERFIT doskonale sprawdza się w instalacjach grzewczych, chłodniczych, a także wody użytkowej, w tym wodny pitnej, co jest potwierdzone niemieckim certyfikatem DVGW oraz atestem higienicznym PZH. Szeroki zakres średnic pozwala go stosować zarówno w budownictwie jednorodzinnym, jak i w większych obiektach użytkowo-usługowych, mieszkalnych, a także w obiektach specjalnych i przemysłowych.

Rury CLEVERFIT są to rury wielowarstwowe z wkładką aluminiową. Łączą w sobie zalety rur z tworzyw sztucznych oraz metalowych. Zgrzewana doczołowo metodą laserową wkładka aluminiowa zapewnia stuprocentową barierę antydyfuzyjną, co skutecznie chroni metalowe części instalacji przed korozją.

Rury są elastyczne i zachowują nadany kształt, co powoduje zmniejszenie zużycia złączek w instalacji. Gładka powierzchnia wewnętrzna minimalizuje opory hydrauliczne i jest odporna na zarastanie. Rury w systemie CLEVERFIT występują w dwóch typach: w zakresie średnic 16-32 mm PE-RT/Al/PE-RT oraz PE-X/Al/PEX w zakresie średnic 40-63 mm. Zastosowanie PE-RT typu II i specjalnego stopu aluminium powoduje, że właściwości i parametry pracy

6

rur PE-RT/Al/PE-RT (Tmax = 95°C, dla 10 barów T = 70°C) są zbliżone do PEX/Al/PE-X (T = 95°C dla 10 barów).

Dlatego trwałość obu rodzajów rur w typowych warunkach pracy w instalacjach grzewczych i wody użytkowej wynosi co najmniej 50 lat.

Złączki w systemie CLEVERFIT wykonane są z dwóch rodzajów materiałów: mosiądzu oraz polifenylosulfonu (PPSU). Złączki mosiężne wyróżnia szeroki zakres średnic 16-63 mm, co pozwala wykonywać instalację również w większych obiektach. Ogromną zaletą tych złączek jest funkcja Leak Before Press. Dzięki niej w przypadku niezaprasowania połączenia już przy ciśnieniu jednego bara występuję kontrolowany wyciek. Chroni to wykonawcę przed popełnieniem błędu i ewentualnymi kosztownymi konsekwencjami. Głębokie osadzenie oringów w złączce eliminuje możliwość ich uszkodzenia podczas wsuwania rury. Plastikowy pierścień zapobiega korozji elektrochemicznej pomiędzy korpusem złączki a pierścieniem ze stali nierdzewnej, ponadto dzięki niemu jesteśmy w stanie w bardzo precyzyjny i prosty sposób dopasować złączkę do szczęk o profilu TH, co znacznie usprawnia prace montażowe.

Kształtki z tworzywa PPSU oferowane są w średnicach 16-32 mm. Materiał ten jest odporny na działanie wysokich temperatur oraz wytrzymały na naprężenia. Ze względu na brak korozji i odkładania osadów złączki PPSU doskonale sprawdzają się przy niekorzystnych parametrach fizykochemicznych wody. Ponadto dzięki zastosowaniu PPSU w procesie produkcji złączki te charakteryzują się wysoce atrakcyjną ceną przy bardzo dobrej jakości produktu.

Tak samo jak złączki mosiężne - złączki PPSU

www.instalator.pl

nr 102016

ABC Magazynu Instalatora

Łukasz Wichowski

ekspert Łukasz Wichowski Rettig Heating Sp. z o.o. www.purmo.pl

www.instalator.pl

☎ 22 544 10 08 @

Lukasz.Wichowski@rettigicc.com

7

ABC systemów połączeń

wyposażone są w specjalny kołnierz, który ułatwia osadzenie ich w szczękach. Niezależnie od rodzaju oraz średnicy złączek połączenia zaprasowywane wykonuje się przy użyciu szczęk o profilu TH. Ostatnim składnikiem zaprasowywanego systemu CLEVERFIT są profesjonalne narzędzia. Najważniejsze z nich to zaciskarki.

Jedną z nich jest zaciskarka akumulatorowa Mini. Dostarczana jest ze szczękami o profilu TH o średnicy 16-32 mm. Mini jest przede wszystkim bardzo lekka. Wyposażona jest w obrotową głowicę oraz diodę doświetlającą LED. Narzędzie posiada wbudowany mikroprocesor monitorujący pracę, który mierzy siłę zacisku i sygnalizuje konieczność oddania do serwisu. Do pracy przy większych instalacjach Purmo oferuje zaciskarki firmy Rems. Za ich pomocą można wykonać połączenia w pełnej gamie średnic systemu CLEVERFIT 16-63 mm. Dla osób ceniących oszczędność alternatywą jest zaciskarka ręczna, która jest bardzo lekka i poręczna, dlatego sprawdzi się nawet w trudnodostępnych miejscach.

Wysoka jakość oraz restrykcyjne próby i testy, jakim są poddawane wszystkie nasze produkty, pozwalają firmie Rettig Heating na udzielenie 10-letniej gwarancji. Jeżeli pomimo właściwej obsługi i prawidłowego wykonania instalacji system ulegnie awarii, to firma Rettig Heating zapewnia odszkodowanie aż do 1 000 000 Euro, które pokryje wszystkie koszty związane z wymianą wadliwych elementów instalacji oraz likwidacją zniszczeń powstałych wskutek defektu produktu.

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

ABC połączeń w instalacjach

Viega Viega poleca systemy rurowe o połączeniach zaprasowywanych, metalowe i z tworzywa sztucznego. Systemy zaprasowywane z rur polietylenowych, które jeszcze 10-15 lat temu były uważane za bardzo drogie. Dziś dzięki swej prostocie montażu i bezpieczeństwie stosowania są powszechne. Systemy zgrzewane z polipropylenu choć bardzo popularne na rynku polskim stosowane są przede wszystkim ze względu na niską cenę. Niestety, wymagają dużego doświadczenia podczas montażu, tak by połączenie było szczelne, a w miejscu połączeń nie powstawały kryzy z naddatku materiału podczas zgrzewania.

Firma Viega jako pierwsza wprowadziła na rynek polski złączki zaprasowywane do gazu. Możemy wykonać instalację gazową w bardzo prosty, szybki i bezpieczny sposób przy pomocy złączek zaprasowywanych Viega.

Zaprasowywanie złączek Viega jest szybkie i proste. Do wykonania trwałego, wytrzymałego połączenia należy tylko dociąć rurę, usunąć zadziory, założyć złączkę i zaprasować.

Gotowe! W porównaniu z połączeniami lutowanymi, spawanymi czy skręcanymi oszczędzamy czas, a Viega gwarantuje, że połączenie jest trwałe i bezpieczne. Viega opracowując i produkując złączki zaprasowywane kieruje się przede wszystkim zasadą bezpieczeństwa.

Zaprasowując złączkę Viega na rurach miedzianych, ze stali nierdzewnej, rurach ze stali czarnej niestopowej czy rurach PE-Xc każdy będzie miał pewność, że instalacja przetrwa znacznie więcej niż oczekują tego urzędy certyfikujące czy normy.

Systemy zaciskowe firmy Viega mogą pracować w instalacjach wody użytkowej zimnej, ciepłej oraz centralnego ogrzewania w temperaturze pracy do 110ºC i ciśnieniu pracy 16 barów. Połączenia można zaprasować bez problemu nawet w wąskich szachtach, drewnianych stropach czy na poddaszach bez ryzyka uszkodzeń czy pożaru.

Adam Brząkowski

ekspert Adam Brząkowski Viega Sp. z o.o. www.viega.pl

8

☎ 609 271 737 @ adam.brzakowski@viega.pl

www.instalator.pl

nr 102016

ABC Magazynu Instalatora

Herz ●

Złącza nierozłączne: - złączki zaprasowywane do instalacji grzewczych można umieszczać w ścianie (pod tynkiem) lub w podłodze, - złączki zaprasowywane do instalacji sanitarnych można umieszczać w ścianie (pod tynkiem), w podłodze, - złączek zaprasowywanych przeznaczonych do instalacji doprowadzających ciepło bezpośrednio z niskoparametrycznej ciepłowni lokalnej, węzła osiedlowego nie można umieszczać w ścianie (pod tynkiem) ani w podłodze. ● Złącza rozłączne: Tego typu złącza muszą być zawsze dostępne i widoczne, by można było zauważyć ewentualne nieszczelności. Herz posiada w swojej ofercie system składający się z uniwersalnych rur wielowarstwowych, złączek zaciskowych i zaprasowywanych w bardzo szerokim zakresie średnic, dzięki czemu w ramach jednego systemu można realizować różne instalacje w dużym zakresie średnic od dn 10 do dn 75. Z myślą o instalacjach sanitarnych złączki Herz wytwarzane są z mosiądzu, z którego nie wypłukują się związki cynku. Złączki systemu zaprasowanego Herz należy zaprasowywać za pomocą szczęk TH. W systemie łączenia wykorzystywane są dwa o-ringi, jeden z nich do uzyskania szczelności dla obciążeń dynamicznych, drugi dla obciążeń statycznych.

Grzegorz Ojczyk

ekspert Grzegorz Ojczyk Herz Armatura i Systemy Grzewcze Sp. z o.o. www.herz.com.pl

www.instalator.pl

☎ 602 766 992

12 289 02 33

@ g.ojczyk@herz.com.pl

9

ABC systemów połączeń

O trwałości systemu rurowego decyduje jakość zastosowanych rur oraz rodzaj i pewność połączeń. Złączki zaprasowywane Herz można szybko i całkowicie bezpiecznie łączyć z rurami wielowarstwowymi Herz. Firma Herz, bazując na wieloletnim doświadczeniu w produkcji złączy rurowych, produkuje według własnych, opatentowanych rozwiązań wysokiej jakości radialne złączki zaprasowywane z mosiądzu odpornego na wypłukiwanie cynku z tuleją ze stali szlachetnej.

Złączki te są niemal we wszystkich kształtach i rozmiarach dopuszczone do łączenia rur z tworzywa sztucznego w prawie wszystkich instalacjach w budynkach, analogicznie jak rury.

Elementy przyłączeniowe do rur z tworzywa sztucznego Herz wykonywane są również jako złącza rozłączne. Do łączenia z rurami stosuje się także adaptery i śrubunki Herz. Warunkiem zachowania idealnej szczelności złącza jest prawidłowy montaż przeprowadzony zgodnie z instrukcją montażu Herz.

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

ABC połączeń w instalacjach

Oventrop Obok szerokiej oferty armatury i regulatorów do instalacji c.o., wodociągowych, gazowych i olejowych katalog Oventrop zawiera system rurowy pod marką własną Combi-System. W systemie tym znajdują zastosowanie złączki zaprasowywane i skręcane.

Złączki prasowane Cofit P wykonane są z brązu (od średnicy 40 x 3,5 - z mosiądzu odpornego na odcynkowanie) i charakteryzują się: ● kształtem umożliwiającym potrójne, obwodowe zaprasowanie rury (do przejęcia naprężeń rozciągających), ● karbowaniem na obwodzie mającym na celu przejęcie naprężeń obracających (toroidalnych), ● podwójną uszczelką o-ring, ● wkładką zapobiegającą powstaniu ogniwa galwanicznego pomiędzy aluminium i brązem, ● tulejkami prasowanymi montowanymi fabrycznie na króćcach rurowych, wykonanymi ze stali szlachetnej (nierdzewnej) i posiadającymi otwory kontrolne do oceny prawidłowości zagłębienia rury w tulejce (przed zaprasowaniem), ● nierozdzielnym połączeniem tulejki z korpusem złączki (co służy ochronie króćca rurowego przed uszkodzeniem i ułatwia prace montażowe).

Program dostaw obejmujący złączki prasowane został w ostatnim roku rozszerzony o złączki Cofit PDK, wykonane z bardzo trwałego tworzywa PPSU. Złączki te charakteryzują się wysoką wytrzymałością na obciążenia mechaniczne oraz wysoką temperaturą. Połączenie tworzywa ze stalą nierdzewną gwarantuje pełną odporność na korozję.

Złączki te charakteryzują się też podwyższoną izolacyjnością akustyczną i cieplną względem złączek mosiężnych.

Dla preferujących technikę skręcaną Oventrop oferuje również złączki jej dedykowane.

Złączki skręcane wykonane z brązu wyróżniają następujące cechy konstrukcyjne: ● króciec rurowy z o-ringiem uszczelniającym i przekładką izolacyjną zapobiegającą tworzeniu się ogniwa galwanicznego między aluminium i mosiądzem, ● metaliczne uszczelnienie konusa złączki z korpusem armatury uzupełnione o dodatkowy ring, ● pierścień zaciskowy i nakrętka złączna wykonane z mosiądzu, ● do średnic 14, 16, 18 i 20 mm dostępne również nakrętki niklowane.

ekspert Joanna Pieńkowska Oventrop Sp. z o.o. www.oventrop.pl

10

Joanna Pieńkowska

☎ 22 722 96 42 @ info@oventrop.pl

www.instalator.pl

nr 102016

ABC Magazynu Instalatora

Rura wytłumiona instalatora: czemu nie zrobiłeś tych pionów z niskoszumówki? Bo nie było o tym mowy. A deweloper wie, jak domy sprzedawać, natomiast nie zna się na typach kanalizacji. Temat zaginął. Bywa tak, że piony kanalizacyjne przechodzą przez salon, a poziomy kryją się w sufitach podwieszanych. Owszem, można je zaizolować wełną mineralną i zabudować płytami kartonowo-gipsowymi. Ale po co? Taka izolacja może chłonąć wilgoć i wymaga sporego nakładu pracy. Wystarczy wykorzystać odpowiednie rury niskoszumowe do wykonania pionów kanalizacyjnych i newralgicznych poziomów. Ich konstrukcja gwarantuje cichą pracę instalacji. Najtańsza instalacja generuje hałas około 35 dB (poziom hałasu mierzony na zewnątrz rury wg normy EN 14366). Dla przykładu: szept ma poziom około 30 dB. Dostępne w naszym kraju rury o parametrze 12 dB są droższe 2-3 razy od tych najtańszych rur kanalizacyjnych. Wykonując z nich nawet połowę całej instalacji, podniesiemy koszt materiałów np. 2-krotnie. Robocizna zmaleje o koszt materiału i wykonania izolacji akustycznej, co w efekcie podniesie cenę o około 1/4. Dla wymagającego klienta można wybrać superciche rury kanalizacyjne dostępne na naszym rynku o parametrze 6 dB. Tak więc taka instalacja jest niema. I proszę mi wierzyć, jeśli tylko miałem możliwość rozmowy z inwestorem, bez większego trudu przekonałem go do zastosowania instalacji niskoszumowej.

Maciej Domagała

www.instalator.pl

11

ABC instalacji kanalizacyjnej

Jednym z tematów, który praktycznie nie istnieje w realizacji budynków jednorodzinnych, jest instalacja kanalizacji niskoszumowej, bo każdy wie, że gdy spłuczka się napełnia, to musi szumieć, a jak się spuszcza wodę, to musi piętro niżej bulgotać w kanalizacji. Woda bulgocze i tyle - taka jej mokra natura. W nowoczesnych konstrukcjach domów pasywnych stosuje się rewelacyjne docieplenia, uszczelnienia budynków, rekuperacje i pompy ciepła. Zewnętrzne ściany są grube, ale w nich nie można prowadzić kanalizacji ze względu na tworzenie mostków cieplnych. Wewnętrzne, o grubości 12-17 cm, nie pozwalają na ukrycie rur kanalizacyjnych. I jeszcze te kanały wentylacji mechanicznej... Pytam znajomego

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

Komfortowa wilgotność

Dorota Węgrzyn ● Jakie

ABC wentylacji

są optymalne parametry powietrza dla ludzi przebywających w pomieszczeniu? ● Jak obliczyć ilość wilgoci powstającej w pomieszczeniu? ● Jak usuwać nadmiar wilgoci z pomieszczeń?

Czynnikiem wywierającym wpływ przy ustalaniu parametrów powietrza wewnętrznego jest przeznaczenie pomieszczeń. W przypadku pomieszczeń wyposażonych w wentylację wilgotność względna nie jest na ogół normowana. Jednakże mając ustaloną temperaturę powietrza wewnętrznego, możemy określić granice wilgotności względnej.

W pomieszczeniach produkcyjnych dla określonego typu produkcji tworzymy sztuczny klimat, tj. określamy zakres temperatur i wilgotności względnej.

Najodpowiedniejszymi parametrami powietrza wewnętrznego zapewniającymi dobre samopoczucie człowieka w stanie spoczynku lub podczas wykonywania lekkiej pracy są:

12

- w zimie tp = 20 do 22°C, - w lecie tp = 23 do 25°C przy wilgotności względnej w granicach 40 do 60%.

Optymalne granice wilgotności względnej dla komfortu cieplnego wynoszą od 35 do 70%.

Ustalono, że np. przy prędkości powietrza od 0,15 do 0,25 m/s w strefie przebywania ludzi i wilgotności względnej powyżej 48% stan powietrza jest niezadowalający.

Warunki optymalne pozwalają na: - wahania temperatury w strefie przebywania ludzi w wysokości 2°C, tj. +/- 1°C, - wahania wilgotności względnej w granicach +/- 10%, gdyż nie są one w sposób przykry odczuwalne przez człowieka.

Przy temperaturze ~25°C zaleca się utrzymywać wilgotność względną na poziomie 50% +/- 5%.

Uwaga! Dla warunków zimowych, jeśli wystąpi wysoka wilgotność względna powietrza, to należy sprawdzić czy nie wystąpi wykraplanie się pary wodnej na przegrodach budowlanych, których temperatura nie może być niższa od temperatury punktu rosy powietrza w pomieszczeniu.

Wilgoć w pomieszczeniu powstaje na skutek: ● obecności ludzi: W1 = n * w [G/h], gdzie: n - ilość osób przebywających w pomieszczeniu, w - ilość pary wodnej oddawanej przez człowieka przy określonej aktywności i temperaturze powietrza [G/h], ● w wyniku infiltracji powietrza do pomieszczenia: W2 = G * (x2 - x1) * 10-3 [kG/h],

www.instalator.pl

nr 102016 ●

wydzielanie pary wodnej towarzyszące procesom chemicznym, a w szczególności spalaniu paliw, np.: kotły, piece gazowe, olejowe z otwartym paleniskiem - spalanie 1 kG benzyny daje 1,4 kG pary wodnej, ● wydzielanie się pary wodnej przez nieszczelności urządzeń, podczas styku gorących powierzchni z ciałami wilgotnymi.

Ilość powietrza wentylacyjnego w oparciu o zyski wilgoci wyniesie: V = (1000 * W)/[γ * (xw -xn)] [m3/h], gdzie: W - sumaryczna ilość wilgoci [kG/h], xw - zawartość wilgoci w powietrzu usuwanym z pomieszczenia [G/kG], xn - zawartość wilgoci w powietrzu nawiewanym do pomieszczenia [G/kG], γ - 1,2 kG/m3.

Procesy zmian stanu powietrza mogą być dokonywane w centralach wentylacyjnych.

W przypadku, gdy chcemy redukować wilgoć zawartą w powietrzu, centrala musi być wyposażona w chłodnicę i nagrzewnicę.

Jeżeli temperatura powierzchni chłodnicy będzie niższa od temperatury punktu rosy powietrza, to proces ochładzania będzie przebiegał przy zmiennej zawartości wilgoci, gdyż nastąpi wykroplenie się pary wodnej z powietrza (wodę odprowadzamy poza centralę). W tym przypadku będziemy mieli jednocześnie chłodzenie i suszenie powietrza.

Doprowadzenie nawiewanego powietrza do żądanej temperatury wykona nagrzewnica.

Tam, gdzie jest to możliwe, stosujemy recyrkulację, co ma uzasadnienie ekonomiczne, gdyż zawartość ciepła w powietrzu recyrkulacyjnym jest mniejsza w lecie i większa w

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

13

ABC wentylacji

gdzie: G - ilość powietrza przenikającego do pomieszczenia przez otwory okienne i drzwiowe, x2 - zawartość wilgoci w powietrzu na zewnątrz pomieszczenia w [G/kG], x1 - jw., lecz wewnątrz pomieszczenia [G/kG].

G = Σ(a * G1 * l) [ kG/h], gdzie: a - współczynnik charakteryzujący otwór - od 0,33 do 2,0: - 0,33 - okna metalowe podwójnie szklone, - 2,00 - drzwi i wrota G1 - ilość powietrza wdzierająca się przez 1 m długości szczeliny w zależności od szerokości szczeliny i prędkości wiatru [kG/h], l - długość szczeliny w [m].

Przykład dla okna metalowego, podwójnego, uszczelnionego, przy szerokości szczeliny 1 mm, prędkości wiatru 5 m/s i długości 1 m.

G = 0,33 * 11,8 * 1 = 3,894 [kG/h] Wartość G1 = 11,8 przyjmujemy z nomogramu. ● wskutek parowania ze zbiorników, mokrych powierzchni oraz mokrych materiałów: W3 = [(370 * F * (tp - tmp)]/585 [kG/h], gdzie: F - zmoczona powierzchnia w [m2], tp - temperatura powietrza w pomieszczeniu w [°C], tmp - temperatura powietrza termometru wilgotnego w pomieszczeniu w [°C].

ABC Magazynu Instalatora

ABC wentylacji

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

zimie w powietrzu zewnętrznym; zmniejsza się zapotrzebowanie zimna lub ciepła dla przygotowania powietrza wewnętrznego.

Usunięcie wilgoci w pomieszczeniu, w którym wilgoć powstaje jak w wyżej wymienionych przypadkach, jest łatwe, lecz gdy mamy do czynienia z usuwaniem dużej ilości wilgoci w zdarzeniach szczególnych tj. nowo wybudowany budynek, zalanie pomieszczenia, zalanie budynku na skutek powodzi, to jej usuwanie jest długotrwałe.

W nowo zbudowanych budynkach nie można zamieszkać, zanim nie usunie się wilgoci z pomieszczeń, która może być przyczyną zachorowań.

W wilgotnych budowlach tworzą się grzyby, pleśnie. Wilgoć może też spowodować uszkodzenie wnętrza, urządzeń, tapet itp.

Proces naturalnego suszenia budynku trwa niekiedy długo i zależy od warunków atmosferycznych. Suszenie naturalne może być stosowane dla niewielkich budynków i przy dobrej (słonecznej) pogodzie. W większych budynkach oraz w przypadku konieczności przyspieszenia procesu suszenia - stosuje się sztuczne suszenie. Dzięki temu zaistnieje możliwość wcześniejszego oddania budynku do użytku, uniknie się również szkód powstałych na skutek dłuższego działania mrozu i wilgoci.

Stosowane sztuczne sposoby suszenia, poza zwykłym suszeniem ścian, mają spowodować wzrost koncentracji CO2 w powietrzu, wskutek czego zostaje przyspieszony proces twardnienia zaprawy w murach, tynkach. Twardnienie zaprawy wapiennej polega na reakcji chemicznej, w której wapno gaszone Ca(OH)2 łączy się z CO2 i przechodzi w węglan wapnia CaCO3 przy wydzielaniu się wody w postaci pary. Proces ten można przyspieszyć tylko przez usuwanie parującej wody. Świeża, wilgotna zaprawa nie jest w stanie związać dostatecznej ilości CO2.

W przeszłości do suszenia budynków używano stalowych koszy na koks z otwartym paleniskiem. System ten powodował, że często po upływie krótkiego czasu na ścianach wysuszonych tylko powierzchownie pojawiała się wilgoć. Ponadto istniało niebezpieczeństwo zatrucia tlenkiem węgla.

Powszechnie obecnie stosowane metody osuszania powietrza w pomieszczeniach odbywają się przez: - pochłanianie (absorbowanie) z niego wilgoci przez materiały higroskopijne, - ochładzanie powietrza z wykraplaniem się pary wodnej na zimnych powierzchniach.

Dorota Węgrzyn

Twoje notatki

14

www.instalator.pl

nr 102016

ABC Magazynu Instalatora

Zabezpieczenie powrotu „poceniu się” kotła i zapewnia pracę kotła z najwyższą sprawnością). Temperatura powrotu może być płynnie ustawiana przez użytkownika wg zaleceń producenta kotła.

Zamiast grupy GSC110 można wykorzystać inny rodzaj grupy pompowej GSA110, która posiada takie same komponenty jak grupa GSC110, poza sterownikiem, który zastąpiony jest jedynie siłownikiem. Ten typ grupy pompowej przeznaczony jest dla kotłów, które zostały wyposażone w sterowniki mogące kontrolować pracę zaworu mieszającego.

Innym, nieco uproszczonym typem tego rodzaju urządzeń jest grupa GST140. W tej grupie zastosowano zawór mieszający, który zamiast sterowania elektrycznego ma zabudowany zawór termostatyczny.

Bardzo prostym sposobem podłączenia kilku grup pompowych zasilających obiegi grzewcze z grupą powrotną jest zastosowanie rozdzielacza wyposażonego w sprzęgło hydrauliczne (5) - GMA231. Zamontowane sprzęgło hydrauliczne pozwala rozdzielić obiegi. Montaż grup z rozdzielaczem odbywa się za pomocą dopasowanych półśrubunków (wyposażenie rozdzielacza).

ekspert Jacek Wesołowski ESBE Hydronic Systems www.esbe.pl

www.instalator.pl

☎ 61 85 10 728 @ info.pl@esbe.eu

15

ABC grup pompowych - radzi ESBE

Każdy z kotłów na paliwo stałe wymaga szczególnej uwagi w zabezpieczeniu odpowiednich parametrów czynnika grzewczego powracającego do kotła. Są to wymogi producentów kotłów oraz sposób na zadbanie o jak najdłuższą żywotność kotła i jak najwyższą jego sprawność. W układach grzewczych dobrze znanym rozwiązaniem jest wyposażenie instalacji zasilającej odbiorniki w grupy pompowe zapewniające właściwe parametry zasilania i zaopatrzone w energooszczędne pompy cyrkulacyjne.

Istnieje podobne rozwiązanie również dla instalacji, w której chcemy zabezpieczyć temperaturę powrotu do kotła. Jest tutaj możliwe zastosowanie grup pompowych do kotłów na paliwo stałe ESBE. Na schemacie pokazany został układ instalacji z wykorzystaniem grupy GSC110.

Grupa pompowa (1) to grupa GSC110 służąca do zabezpieczenia powrotu do kotła. Wyposażona została w wydajną pompę obiegową, trójdrogowy zawór mieszający oraz sterownik stałotemperaturowy zintegrowany z siłownikiem. Dzięki temu zapewnia właściwe parametry czynnika grzewczego na powrocie (zapobiega

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

Grzejnik w kanale

Włodzimierz Guzik

ABC ogrzewania

● Jak

zbudowany jest grzejnik kanałowy? ● Jakie są jego zalety?

Pusta przestrzeń ułatwia aranżację i nie stwarza w nagłych sytuacjach zagrożenia dla użytkowników. Rozwiązaniem problemu może być grzejnik zamontowany bezpośrednio w posadzce. Życzenia inwestora lub przeznaczenie obiektu warunkują wybór rodzaju ogrzewania. Zwykle, jeśli nie przywiązuje się znaczenia wyłącznie do ekonomicznej strony projektu, oczekuje się spełnienia praktycznej i wizualnej strony budynku.

Jeśli grzejniki w pomieszczeniu nie stanowią dekoracyjnego uzupełnienia wnętrza, to stara się je ukryć, aby nie ograniczały jego funkcji. W takiej sytuacji idealnym rozwiązaniem wydaje się ogrzewanie podłogowe. Równomiernie rozprowadza ciepło, nie koliduje z przeznaczeniem pomieszczenia. Ma jednak dużą bezwładność cieplną i nie da się regulować szybko temperatury w jego wnętrzu. Przeznaczenie funkcjonalne

16

inwestycji również skłania do wyboru odpowiedniego grzejnika. Otwarte i przeszklone pomieszczenia hal wystawienniczych, marketów lub dworców nie nadają się do ogrzewania grzejnikami wolnostojącymi. Nie chodzi tylko o wygląd, ale również o bezpieczeństwo przebywających wewnątrz ludzi. Niezwykle trudno zapewnić (w razie paniki lub w innych nieoczekiwanych sytuacjach) bezpieczeństwo ze strony ciężkich i łatwo dostępnych paneli grzewczych.

Pusta przestrzeń ułatwia aranżację i nie stwarza w nagłych sytuacjach zagrożenia dla użytkowników.

Rozwiązaniem problemu może być grzejnik zamontowany bezpośrednio w posadzce.

Najlepszy efekt cieplny uzyskuje się po ułożeniu ich wzdłuż szyb. Brak elementów wystających ponad powierzchnię posadzki umożliwia otwieranie drzwi, swobodny dostęp do wnętrza i przechodzenie nad otworami wentylacyjnymi. Grzejnik kanałowy zbudowany jest z koryta osadzanego w podłodze, wymiennika ciepła, podłączeń i odpowietrzenia, mocowania z możliwością regulacji ustawienia koryta oraz rusztu zamykającego. Osłona przede wszystkim dopełnia harmonii z pomieszczeniem. Do dyspozycji jest różnorodność materiałów oraz kolorów, z których produkuje się kratę.

Najczęściej wykonuje się je z aluminiowych belek zamocowanych sztywno lub elastycznie. Wybór jest sprawą indywidualną i może być podjęty od razu w momencie zamawiania grzejnika, jak i później w momencie pokrywania podłogi wybranym materiałem.

Najczęściej koryta buduje się z blachy ocynkowanej galwanicznie, pokrywanej

www.instalator.pl

nr 102016

www.instalator.pl

z materiału pełni w zasadzie tylko funkcję kompensacji wydłużeń. Dodatkowa izolacja cieplna jest niepotrzebna. Wymiennik ciepła stosowany w grzejniku pracuje niemalże wyłącznie na zasadzie zjawiska konwekcji.

Pusta przestrzeń pomiędzy obudową a wymiennikiem dostatecznie izoluje przed mocnym nagrzewaniem się ścianek koryta.

Zastosowana dylatacja dodatkowo pełni funkcję dźwiękoizolacji.

W celu poprawy mocy cieplnej wewnątrz kanału naprzeciw wymiennika osadza się wentylatory. Taki wirujący z dużą prędkością przedmiot jest źródłem hałasu i wibracji. Przed przenoszeniem ich na elementy konstrukcyjne budynku chroni również zastosowany wcześniej materiał kompensujący. Pianka lub korek dobrze tłumią hałas oraz drgania. Elastyczne osadzenie w podłodze dodatkowo umożliwia niewielką korektę ułożenia koryta względem posadzki. Nie ma co liczyć na znaczne przemieszczenie krawędzi, ale istotna może być nawet korekta o 0,5 mm.

Jeśli chodzi o wykończenia przestrzeni pomiędzy korytem a podłogą, zdania są podzielone. Jedna z możliwości maskuje przestrzeń wkoło koryta na szerokości około 15 mm. Pozwala na ukrycie dosyć dużych błędów w wykończeniu podłogi - niestety kosztem założenia dodatkowego metalowego fartucha wokół górnej krawędzi grzejnika. Druga metoda wymaga dużej staranności i precyzji, ponieważ przestrzeń pomiędzy krawędzią koryta a podłogą należy wypełnić kolorystycznie dobraną masą elastyczną. Zbyt mocno wystającą krawędź aluminiowego kanału można nieznacznie zeszlifować bez obawy o korozję. Pamiętajmy, że na górze musi się jeszcze zmieścić wybrany przez inwestora lub architekta ruszt.

Włodzimierz Guzik

17

ABC ogrzewania

lakierem w ciemnoszarym kolorze. Wybór stali ma swoje uzasadnienie ekonomiczne - jest tańsza niż aluminium. Wymaga jednak dodatkowych usztywnień, które mają chronić koryta w czasie transportu oraz umożliwić sprawne wypoziomowanie i zamocowanie na budowie. Nie jest to proste, ponieważ grzejniki kanałowe są często dosyć długie i precyzyjne ustawienie jest bardzo istotne. We wnętrzu niemal zawsze trwają prace budowlane i koryto narażone jest na przypadkowe uderzenia i obciążenia. Znacznie łatwiej transportować oraz montować kanały wykonane z aluminium. Sam materiał wykazuje większą odporność na korozję, jest znacznie sztywniejszy oraz ma niższą masę. Profil aluminiowy posiada odpowiedni kształt zapewniający mu stabilność oraz niezbędne wzmocnienia i otwory ułatwiające skręcanie i ustawienie. Z materiałem koryta wiąże się jeszcze jeden problem, a mianowicie wydłużalność cieplna oraz zdolność do przenoszenia drgań oraz dźwięków. Nie odwołując się do wzorów i stałych fizycznych charakteryzujących materiał, można stwierdzić, że zmiana wymiarów jest zależna od zmiany temperatury. Współczynnik rozszerzalności liniowej aluminium jest prawie dwa razy większy niż stali.

Oznacza to, że im dłuższy grzejnik należy zamontować, tym zmiana długości może być większa. Na szczęście w typowych warunkach pracy można oczekiwać zmian długości nieprzekraczających 1 mm. Da się temu problemowi łatwo zaradzić, ale nie można go nigdy pominąć. Należy wykonać dylatację między korytem a zaprawą cementową lub innym sztywnym materiałem użytym na zewnątrz. Można posłużyć się kilkumilimetrowym płaszczem z pianki polietylenowej lub podobnym elastycznym materiałem. Zastosowanie płyt z korka jest również możliwe. Dylatacja

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

ABC instalacji sanitarnych

Elektronika w toalecie Toalety publiczne to miejsca najbardziej narażone na wandalizm. Dlatego też urządzenia tam zamontowane powinny zapewniać najwyższy poziom higieny, powinny być nierozbieralne przez użytkownika, wodooszczędne, trwałe, odporne na zniszczenie, niezawodne, zapewniające wysoki komfort spłukiwania, proste w obsłudze.

Nowoczesne urządzenia montowane w węzłach sanitarnych muszą umożliwiać znaczną oszczędność wody. Ceny wody z roku na rok są coraz wyższe i nie należy oczekiwać, aby ta tendencja uległa zmianom. W wysoko rozwiniętych krajach wraz ze wzrostem standardu życia rosną wymagania dotyczące higieny. Automatyzacja toalet publicznych oraz zastosowanie najnowszych osiągnięć w dziedzinie „inteligentnej elektroniki” pozwalają na podniesienie stanu higieny pomieszczeń sanitarnych. Zauważono również, że toalety, w których panuje wysoki poziom czystości, są mniej narażone na wandalizm. ● Ścianki instalacyjne Ścianki instalacyjne eliminują w pomieszczeniach sanitarnych ryzyko osadzania się brudu i bakterii w zakamarkach pomieszczeń sanitarnych. Ma to szczególne znaczenie właśnie w toaletach publicznych. Nie powodują one zmniejszenia powierzchni pomieszczenia, gdyż głębokość ich zabudowy porównywalna jest z głębokością montażową popularnego kompaktu. Ścianka instalacyjna wykonana w technologii ciężkiej lub lekkiej zapewnia ograniczenie hałasu oraz wysokie bezpieczeństwo przeciwpożarowe. Gładka powierzchnia wykafelkowanej ścianki pozwala na łatwe utrzymanie w czystości toalety publicznej.

18

●

Spłuczki podtynkowe Podstawowym czynnikiem zapewniającym długotrwałą i bezawaryjną eksploatację spłuczki jest odporność konstrukcji na celowe zniszczenie oraz bardzo intensywną eksploatację. Urządzenia spłukujące montowane w toaletach publicznych powinny w maksymalnym stopniu ograniczać możliwość ingerencji osób niepowołanych. Spłuczka podtynkowa wraz ze stelażem jest przykładem urządzenia najbardziej wandaloodpornego.

Dzięki temu, że jej konstrukcja jest całkowicie ukryta w ścianie, potencjalny użytkownik nie ma możliwości uszkodzenia oraz kradzieży. W razie konieczności dokonania naprawy dostęp do jej wnętrza jest możliwy po uprzednim zdjęciu przycisku spłukującego, wykonanego - w przypadku zastosowania go w toaletach publicznych - z metalu. Zamocowanie ceramiki nad powierzchnią podłogi gwarantuje bardzo łatwe utrzymanie jej w czystości. Brud i bakterie nie będą miały się gdzie gromadzić. Producenci spłuczek wyposażają swoje spłuczki podtynkowe w mechanizm spłukujący z funkcją podwójnego spłukiwania (3 lub 6 litrów). Takie rozwiązanie zapewnia higieniczne spłukiwanie oraz znaczną redukcję zużywanej wody. ● Elektroniczne i pneumatyczne Część producentów zestawów spłukujących posiada w swojej ofercie również spłuczki spłukiwane elektronicznie lub pneumatycznie. Do urządzenia konieczne jest doprowadzenie instalacji elektrycznej 230 V. Należy pamiętać, że aby urządzenie pracowało prawidłowo, należy miskę zainstalować w odległości nie mniejszej niż 1,3 m od przeciwległej ściany.

www.instalator.pl

nr 102016

www.instalator.pl

i mikroelektroniki nie można sobie wyobrazić bardziej profesjonalnego funkcjonowania spłukiwania, jak również bardziej optymalnego rozwiązania architektonicznego. System wykrywa użytkownika za pomocą podczerwieni, ułatwia utrzymanie toalety w czystości przez cały dzień i gwarantuje minimalne zużycie wody. Ponadto osoby korzystające z toalety nie mają żadnego manualnego kontaktu z armaturą spłukującą. Sterowanie elektroniczne do pisuarów może rejestrować liczbę użytkowników i w przypadku dużej częstotliwości używania nie spłukuje wody po każdym użyciu, co pozwala na 60% oszczędność wody. Dzięki zastosowaniu nowych syfonów pisuarowych, ilość spłukiwanej wody może być zredukowana z 3 do 1 litra. Pozwala to na zaoszczędzenie wielu tysięcy litrów wody i w znaczący sposób zredukowanie kosztów eksploatacji.

Aby uzyskać bardzo wysoki poziom higieny przy wykorzystaniu zaledwie 1 l wody, konieczne jest optymalne dopasowanie zarówno mechanizmu spłukiwania, syfonu, jak i ceramiki pisuarowej. Zawory elektroniczne sterowane podczerwienią mogą być zasilane prądem o napięciu 230 V lub baterią 9 V. Ponadto na rynku znajdują się zawory pneumatyczne uruchamiane ręcznie lub nożnie.

Zastosowanie najwyższej jakości sensorów podczerwieni gwarantuje wysoką niezawodność wykrywania użytkownika oraz zadziałanie spłukiwania po odejściu od pisuaru nawet w ciasnych pomieszczeniach. W celu zapewnienia najwyższego komfortu użytkowania pisuarów przy pomocy dedykowanego pilota można zdalnie ustawić funkcje spłukiwania wstępnego oraz spłukiwania higienicznego, które w okresach dłuższych przerw zapewni uzupełnianie wody w zamknięciach wodnych syfonów.

Andrzej Świerszcz

19

ABC instalacji sanitarnych

W spłukiwaniu elektronicznym na powierzchni ściany znajdują się dwie płytki.

Płytka górna stanowi maskownicę dla zaworów usytuowanych w spłuczce, natomiast dolna jest czujnikiem podczerwieni. System będzie działał poprawnie tylko w przypadku niezakłóconej dostawy energii elektrycznej.

Zaleca się, aby w toaletach publicznych połączyć spłukiwanie elektroniczne ze spłukiwaniem pneumatycznym ręcznym lub nożnym. W przypadku zaniku napięcia takie rozwiązanie pozwoli na korzystanie z toalety.

Spłukiwanie pneumatyczne wykorzystuje energię sprężonego powietrza do otwarcia zaworu pływakowego zainstalowanego we wnętrzu spłuczki. Kompresja powietrza odbywa się za pomocą przycisku z elastycznej membrany, połączonej wężykiem z elementem sterującym zaworem. Membrana może być wykonana w wersji natynkowej (przycisk ścienny) lub podłogowej (przycisk nożny). ● Miska i bidet razem Na rynku dostępne są zestawy ceramiki ze specjalną deską sedesową przeznaczone dla osób wysoko ceniących higienę oraz niepełnosprawnych. Są to urządzenia w.c. z funkcją higieny intymnej. Tego typu urządzenia powinny stanowić obowiązkowe wyposażenie toalet publicznych na lotniskach. Turyści z krajów muzułmańskich do utrzymania higieny intymnej stosują mycie wodą zimną. ● Spłukiwanie pisuarów Standardowym wyposażeniem toalety publicznej dla panów są pisuary. System spłukiwania tych przyborów sanitarnych również powinien być zabezpieczony przed zniszczeniem. Odpowiedni wybór systemu spłukiwania pisuarów w bardzo istotny sposób przyczynia się do obniżenia zużycia wody.

Idealnym rozwiązaniem do toalet publicznych są elektroniczne systemy spłukiwania pisuarów. Dzięki zastosowaniu najnowocześniejszej technologii sensorowej

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

ABC ogrzewania

Zasyp ręczny Często, rozmawiając o rodzaju kotła, wynikającym między innymi z jego konstrukcji (tu wymiennik dolnego lub górnego spalania), myli się pojęcia, myśląc o sposobie rozpalania kotła. Takie pomyłki zdarzają się wśród użytkowników kotłów lub interesantów, którzy nie zawsze tak do końca rozróżniają konstrukcję kotłów.

Niniejszy artykuł ma na celu wyjaśnienie różnic bliskoznacznych pojęć między kotłem dolnego lub górnego spalania a kotłem rozpalanym od dołu lub od góry. Krótkie definicje kotłów o konstrukcji górnego i dolnego spalania: ● Spalanie górne Kotły z górnym spalaniem cechują się przeciwprądowym przepływem spalin w stosunku do wypalanego, załadowanego wcześniej od góry paliwa. Komora załadowcza kotła z górnym spalaniem jest komorą, w której następuje spalanie paliwa. Doładowane od góry paliwo znajduje

20

się nad palącą się warstwę paliwa, stąd też bardzo szybko ulega zapłonowi. Przykładowa konstrukcja wymiennika kotła pokazana jest na ilustracji. ● Spalanie dolne Kotły z dolnym spalaniem opisać można jako wypalające załadowane paliwo współprądowo w stosunku do kierunku przepływu spalin (współprądowo również w stosunku do dostarczanego do spalania powietrza podawanego pod ruszt). Spaliny w takiej konstrukcji nie przenikają przez złoże załadowanego paliwa. Komora załadowcza nie jest w pełni komorą spalania, ponieważ samo spalanie realizowane jest w dolnej części zasypanego paliwa. Samo paliwo obsuwa się proporcjonalnie w dół w stronę rozpalonego żaru, który stanowi tylko dolną część całego wsadu. Pali się bowiem tylko cienka warstwa paliwa znajdująca się tuż w przewale, czyli w miejscu zmiany kierunku przepływu spalin, naj-

www.instalator.pl

nr 102016

www.instalator.pl

lanych od góry, że istota spalania jest podobna, ale tylko i wyłącznie w czasie wypalenia się pierwszego załadunku paliwa. ● Wady i zalety Zarówno kotły o konstrukcji górnego spalania, jak i dolnego mają swoje wady i zalety. Główną zaletą kotłów z dolnym spalaniem jest wolniejsze zanieczyszczanie wymiennika ciepła substancjami smolistymi powstałymi podczas procesu egzotermicznego, ponieważ spaliny nie przepływają przez warstwę załadowanego paliwa. Kocioł, ze względu na palenie się tylko warstwy żaru, a nie całego załadowanego paliwa jak w przypadku kotłów z górnym spalaniem, jest stabilniejszy pod względem mocy generowanej przez kocioł oraz jego temperatury roboczej. Konstrukcja taka nie jest jednak przystosowana do spalania drobnych paliw typu miał i flot. Jest również bardziej narażona na zawieszanie się paliwa, co może być powodem przygasania paleniska wskutek wypalenia się paliwa będącego na ruszcie. Obecnie kotły dolnego spalania konstruowane są tak, ażeby tylna ściana komory paleniskowej była pochylona pod kątem, aby ułatwić obsuwanie się załadowanego paliwa. Dużym atutem kotłów dolnego spalania jest więc długa stałopalność.

Przewagą kotłów z górnym spalaniem jest zdecydowanie większa uniwersalność stosowanego w nich paliwa oraz niższa wrażliwość na zbyt niskie wytwarzane przez komin podciśnienie. Kotły z górnym spalaniem wymagają po prostu mniejszego ciągu kominowego. Zwykle kotły te posiadają mniejsze gabaryty, jeśli chodzi o głębokość kotła. Stałopalność kotłów górnego spalania można wydłużyć, rozpalając załadowane paliwo od góry.

Marcin Foit

21

ABC ogrzewania

częściej kierującego spaliny w górę. Paliwo doładowane do komory paleniskowej zapala się dopiero w chwili, gdy obsunie się na wysokość palącego się rusztu. Przykładowa konstrukcja wymiennika kotła pokazana jest na ilustracji.

Często jednak rozmawiając o rodzaju kotła, wynikającego między innymi z jego konstrukcji (wymiennik dolnego lub górnego spalania), myli się pojęcia, myśląc o sposobie rozpalania kotła. Takie pomyłki zdarzają się wśród użytkowników kotłów lub interesantów, którzy nie zawsze tak do końca rozróżniają konstrukcję kotłów. ● Jak to działa?

Kotły górnego spalania są rozpalane na ruszcie, czyli w dolnej części komory paleniskowej. Następnie po uzyskaniu warstwy żaru zasypuje się paliwem komorę paleniskową. Całe paliwo z czasem rozpala się, dając moc cieplną kotła.

Takie konstrukcje kotłów można również rozpalać od góry, czyli zasypując wpierw paliwem komorę paleniskową, a następnie rozpalając od góry warstwę paliwa. Proces spalania jest wtedy bardzo przybliżony do procesu spalania kotła o konstrukcji dolnego spalania. Oznacza to, że paliwo pali się tylko warstwowo, nie następuje od razu zapon całego załadowanego paliwa, stałopalność kotła jest dłuższa przy stabilnej mocy. Uruchomienie kotła od góry może być zrealizowane tylko i wyłącznie w chwili rozpalania, czyli pierwszego zasypu komory paleniskowej, ponieważ w miarę wypalania się paliwa warstwa żaru opada w dół w stronę rusztu.

Wpierw rozpalona warstwa jest na samej górze załadowanego paliwa. Każde kolejne doładowanie opału będzie dostarczone na palące się złoże.

Stąd też mówi się o kotłach dolnego spalania oraz o kotłach górnego spalania odpa-

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

Cenna deszczówka

Mariusz Piasny

ABC kanalizacji

● Jakie

są korzyści z używania wody deszczowej? ● Ile wody można zastąpić „deszczówką”?

W Polsce zapotrzebowanie na wodę pokrywane jest w coraz większym stopniu w oparciu o wody podziemne, a wyraźnie spada pobór wód z ujęć powierzchniowych.

Pomimo stale zmniejszającego się zużycia wody nadal jest ono wysokie w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Woda dostarczana do polskich domów musi spełniać określone wymagania odnośnie jakości. Ta, którą używamy do picia, wykorzystywana jest powszechnie również do innych celów gospodarczych, takich jak podlewanie ogrodów, mycie samochodów, pranie czy spłukiwanie toalet, wysoka jakość nie jest wówczas konieczna.

W sytuacjach, gdy nie jest wymagana jakość wody pitnej, rozsądne wydaje się wykorzystanie wody deszczowej, którą można zebrać z powierzchni dachów i tarasów, a następnie

22

gromadzenie jej w podziemnych zbiornikach w celu późniejszego jej wykorzystania.

Deficyt zasobów wodnych, a także rosnące koszty wody wodociągowej wpływają na coraz większe zainteresowanie możliwościami wykorzystania wód opadowych. Obniżenie kosztów zaopatrzenia w wodę pojedynczych odbiorców wody wodociągowej nie jest jedynym pozytywnym wynikiem wykorzystania wód opadowych. Systemy zagospodarowania wód opadowych pozwalają ograniczyć ilość ścieków deszczowych poprzez ich okresową retencję w instalacjach indywidualnych, co daje możliwość ograniczenia kosztów związanych z rozbudową i modernizacją systemów kanalizacyjnych, stacji uzdatniania wody oraz może wpłynąć pozytywnie na stan jakości wód odbiorników, do których doprowadzane są wody opadowe.

Korzyści wynikające z używania wody deszczowej: ● Oszczędzamy pieniądze, zużywając mniej wody wodociągowej, przez co jesteśmy bardziej niezależni od dostawców wody i nie narażamy się na systematyczne wzrosty cen. ● Pranie odzieży jest bardziej efektywne i pozwala na zmniejszenie ilości używanego proszku nawet do 50%, zapobieganie odkładaniu się kamienia w pralkach, a także odkładaniu się kamienia w toaletach. ● Miękka deszczówka zawiera mniej kamienia i jest szczególnie korzystna dla roślin. ● Aktywnie przyczyniamy się do ochrony środowiska i oszczędzamy cenne zapasy wody podziemnej. ● Unikamy podatków związanych z odprowadzaniem niewykorzystanej deszczówki do sieci kanalizacyjnej.

www.instalator.pl

nr 102016

www.instalator.pl

waniu na potrzeby ludności oraz gospodarki.

Korzystanie z wód nie może powodować pogorszenia stanu ekologicznego wód i ekosystemów od nich zależnych.

Zgodnie z obowiązującymi wymaganiami, zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie: „działka budowlana, na której sytuowane są budynki, powinna być wyposażona w kanalizację umożliwiającą odprowadzenie wód opadowych do sieci kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej.

W razie braku możliwości przyłączenia do kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej dopuszcza się odprowadzenie wód opadowych na własny teren nieutwardzony, do dołów chłonnych lub do zbiorników retencyjnych.” (Dz. U. nr 75, poz. 690).

W cytowanym rozporządzeniu nie wskazano, czy i w jaki dokładnie sposób ma być zagospodarowana woda opadowa odprowadzana do dołów chłonnych lub zbiorników retencyjnych.

Zbieranie i wykorzystywanie wody deszczowej staje się więc koniecznością. Rosnące ceny za wodę pitną, wchodzący coraz szerzej w życie tzw. podatek deszczowy (opłata za odprowadzenie deszczówki do kanalizacji deszczowej bazująca na wielkości powierzchni zlewni), a także aspekty ekologiczne ukierunkowują nasze myślenie na sięganie po systemy do gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej.

W kolejnych wydaniach skupię się między innymi na rodzajach systemów, następnie na doborze pojemności zbiornika retencyjnego. Dotkniemy też aspektów związanych z różnymi rodzajami systemów filtracyjnych i systemów pompowych do wód deszczowych.

Mariusz Piasny

23

ABC kanalizacji

● Dzięki gromadzeniu deszczówki na miejscu - do ponownego jej wykorzystania mniej obciążony jest system kanalizacyjny.

Deszczówka nie jest odprowadzana bezpośrednio do kanalizacji, co pomaga zredukować miejscowe podtopienia.

Na sporym obszarze Polski (tereny nizinne) roczny opad kształtuje się na poziomie 500-600 mm, jedynie w terenach wyżynnych i górskich ilość ta zwiększa się aż do 1200-1300 mm; w terenach nadmorskich deszczu spada rocznie ok.

800-900 mm. Powyższe ilości wskazują, iż Polska należy do krajów posiadających niedobór wody opadowej. Wzrasta deficyt wody czystej, a zwiększające się zanieczyszczenie środowiska sprawia, iż koszty jej uzdatniania wzrastają z roku na rok.

Staje się więc pewne, iż w latach kolejnych ceny wody będą systematycznie rosły, a co za tym idzie - poszukiwanie nowych sposobów jej oszczędzania oraz wykorzystania deszczówki staje się tematem naglącym.

W gospodarstwie domowym, z dziennego zużycia wody kształtującego się na poziomie 150 litrów na osobę, ponad 40 litrów zużywa się na spłukiwanie miski ustępowej (woda ta jest oczyszczona i przygotowana do celów spożywczych!). Pozostałe 110 litrów wykorzystuje się na takie aplikacje jak: higiena osobista 50 litrów, mycie naczyń - 12 litrów, cele spożywcze - 5 litrów oraz cele takie jak: pranie, mycie samochodu, porządki w domu i ogrodzie (wszystkie one zużywają resztę, czyli ponad 40 litrów). Podsumowując więc, widać wyraźnie, iż z dziennego zużycia około połowę wody można zastąpić wodą niemającą jakości spożywczej czy deszczówką!

Podstawowym aktem prawnym regulującym gospodarowanie wodami jest ustawa „Prawo Wodne”. W myśl tej Ustawy korzystanie z wód polega na ich spożytko-

ABC Magazynu Instalatora

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

Wydajność chłodnicza

ABC systemów wody lodowej

Piotr Celmer ● Jakie

są rodzaje agregatów do wody lodowej? ● Które parametry uwzględnia się przy projektowaniu tych systemów?

Projektując systemy wody lodowej, zwykle pamięta się tylko o nominalnym obciążeniu cieplnym i do tych parametrów dobiera się agregat. Przy odrobinie nieszczęścia może się okazać, że zaprojektowana instalacja nie będzie działała prawidłowo przy obciążeniach częściowych.

Przy projektowaniu systemów wody lodowej może dojść do destabilizacji temperatury wody lodowej. Dzieje się tak wtedy, gdy pojemność czynnej instalacji wody lodowej jest zbyt mała w stosunku do kroku regulacji wydajności chłodniczej. Przedstawiam, jak uniknąć powyższego problemu.

Na początek przybliżę sposoby regulacji wydajności chłodniczej i ich podstawową

24

cechę - zdolność utrzymania zadanej temperatury na żądanym nastawionym poziomie. ● Podział Agregaty można podzielić na te bez regulacji, z regulacją stopniową przez załączenie sprężarek, regulację stopniową przez wyłączenie cylindrów sprężarki (obecnie niespotykane w nowych agregatach, stąd temat pomijam) i regulację bezstopniową (tak naprawdę jest to też regulacja stopniowa, lecz krok zmiany wydajności chłodniczej jest bardzo mały: 1÷2% wydajności nominalnej agregatu). Ich podstawa to stabilizacja temperatury wody lodowej.

- Bez regulacji Agregaty bez regulacji wydajności chłodniczej mają zwykle jedną sprężarkę typu on-off, której załączenie i wyłączenie sterowane jest termostatem. Pamiętać należy jednak, że każda sprężarka posiada zabezpieczenia czasowe zapobiegające zbyt częstemu załączaniu i tym samym przegrzaniu uzwojenia silnika sprężarki. Zwykle pomiędzy wyłączeniem a ponownym załączeniem muszą minąć przynajmniej 4,5 minuty. Standardowe ustawienia automatyki tego typu agregatów to: temperatura wody powracającej 12°C, histereza 1,5°C i czas reakcji: załączenie sprężarki 180 s od osiągnięcia temperatury załączenia i wyłączenia sprężarki 20 s od chwili osiągnięcia żądanej temperatury. Oznacza to, że sprężarka załączy się, gdy przez 180 s temperatura wody powrotnej przekroczy 13,5°C i wyłączy, gdy temperatura przez 20 s będzie równa lub niższa niż 12°C. Ponowne załączenie nastąpi, gdy temperatura wody powrotnej osiągnie

www.instalator.pl

nr 102016

www.instalator.pl

się do nich między innymi: agregaty ze sprężarkami śrubowymi stałoobrotowymi wyposażonymi w suwak regulacji wydajności, agregaty ze sprężarkami spiralnymi z podnoszonym cyklicznie tłokiem (tzw. sprężarki sterowane cyfrowo) i sprężarki z inwerterową regulacją wydajności chłodniczej (zmiennoobrotowe).

Rozwiązania takie charakteryzują się minimalną wydajnością chłodniczą na poziomie 10÷25% (głównie dla zapewnienia transportu oleju) oraz regulowaną co 1÷2% wydajnością chłodniczą w pozostałym jej zakresie. Zwykle parametrem utrzymywanym jest temperatura wody wychodzącej. ● Parametry Standardowe parametry tego typu sterowania to: a) temperatura nominalna (zwykle 7°C wody wychodzącej), b) czas reakcji (zależnie od typu np.

100 s na zwiększenie wydajności i 40 s na zmniejszenie), c) czas restartu sprężarki (zależnie od typu od 3 do 4,5 min), d) zakres neutralny (zwykle odchylenie ±0,1°C od temperatury nominalnej) - w zakresie tym aktualna wydajność chłodnicza urządzenia nie jest zmieniana, e) zakres regulacji (zwykle odchylenie większe niż ±0,1°C od temperatury nominalnej) - w zakresie tym aktualna wydajność chłodnicza jest zmieniana; jeśli przez 40 s temperatura będzie np. 0,3°C wyższa od zadanej, wydajność chłodnicza zostanie podniesiona o 1 krok - proces będzie cykliczny aż do momentu stabilizacji (osiągnięcia strefy neutralnej) lub momentu osiągnięcia maksymalnej wydajności chłodniczej agregatu); jeśli przez 20 s temperatura będzie np. 0,3°C niższa od zadanej, wydajność chłodnicza zostanie zmniejszona o 1 krok - proces

25

ABC systemów wody lodowej

13,5°C, jednak nie wcześniej niż po 4,5 minutach (zabezpieczenie sprężarki). Parametry histerezy, jak i czasy reakcji można zmieniać. Czas opóźnienia załączenia sprężarki można tylko wydłużyć.

Przy nominalnym przepływie cieczy przez agregat, zapewniającym Dt = 5 K, temperatura wody zasilającej urządzenia klimatyzacyjne pomieszczeń (klimakonwektory, centrale klimatyzacyjne itp.) wahać się będzie od 7 ÷ 13,5°C. - Wielosprężarkowe Agregaty wielosprężarkowe ze sprężarkami typu on-off charakteryzują się podobnym działaniem regulacji do agregatów bez regulacji wydajności chłodniczej. Mają zwykle od dwóch do sześciu sprężarek typu on-off, które są załączane i wyłączane niezależnie termostatem. Podobnie każda sprężarka posiada zabezpieczenia czasowe, które zapobiegają zbyt częstemu załączaniu i tym samym przegrzaniu uzwojenia silnika sprężarki (3 minuty). Standardowe ustawienia automatyki tego typu agregatów to: temperatura wody powracającej 12°C, histereza 1,5°C, długość kroku 0,5°C i czas reakcji odpowiednio 180 i 20 s. Oznacza to, że dla agregatu dwusprężarkowego pierwsza sprężarka załączy się, gdy przez 180 s temperatura wody powrotnej przekroczy 13,5°C. Jeśli temperatura wody powrotnej będzie wyższa niż 14°C w ciągu kolejnych 180 s załączy się drugi stopień wydajności agregatu.

Wyłączenie drugiego stopnia nastąpi 20 s po osiągnięciu temperatury 12,5°C, zaś pierwszej sprężarki 20 s po osiągnięciu temperatury wody powrotnej 12°C. Ponowne załączenie każdej ze sprężarek nastąpi nie wcześniej niż 3 minuty po wyłączeniu sprężarki.

- Z płynną regulacją Agregaty z płynną regulacją wydajności są zróżnicowane konstrukcyjnie. Zalicza

ABC Magazynu Instalatora

ABC systemów wody lodowej

ABC Magazynu Instalatora

nr 102016

będzie cykliczny do chwili stabilizacji (osiągnięcia strefy neutralnej) lub osiągnięcia minimalnej wydajności chłodniczej agregatu, f) zakres załączania - temperatura o 2,5°C wyższa od zadanej, po przekroczeniu tej temperatury sprężarka się załączy, g) zakres wyłączania - temperatura o 2,0°C niższa od zadanej, po osiągnięciu tej temperatury sprężarka wyłączy się. ● Powiązanie parametrów Projektując instalację wody lodowej, projektant musi określić następujące parametry: a) nominalną wydajność chłodniczą agregatu, b) parametry regulacji wydajności chłodniczej, c) pojemność zładu wody lodowej, d) temperaturę wody lodowej.

Niewłaściwe określenie tych parametrów względem siebie może spowodować niewłaściwą pracę systemu.

Nominalna wydajność chłodnicza agregatu - ten parametr jest stosunkowo łatwy do określenia.

Dysponując bilansem cieplnym klimatyzowanych pomieszczeń, zakłada się zwykle: a) 110÷120% wartości bilansu dla klimatyzacji pomieszczeń technicznych i produkcji wody technologicznej, b) 90÷105% dla małych instalacji wody lodowej klimatyzacji komfortu (Qo < 50 kW), c) 80÷100% dla średnich instalacji wody lodowej klimatyzacji komfortu (Qo ~ 50÷250 kW), d) 75÷90% dla dużych instalacji wody lodowej komfortu (Qo > 250 kW).

Wielkość przyjętego współczynnika zależy od jednoczesności występowania maksymalnych zysków ciepła dla poszczególnych pomieszczeń, współczynnika aku-

26

mulacji ciepła przez budynek, wielkości pomieszczeń w budynku, sposobu regulacji wydajności chłodniczej itp.

Im mniejszą przyjmiemy wydajność chłodniczą agregatu w stosunku do zapotrzebowania, tym układ będzie pracował stabilniej. Z kolei zbyt mała wydajność chłodnicza agregatu zwiększy dyskomfort odczuwany przez ludzi w budynku w najbardziej upalne dni.

Należy także pamiętać, że wydajność chłodnicza jest różna przy różnych temperaturach wody lodowej, zależy także od rodzaju zastosowanego czynnika (dla roztworów glikoli wydajność chłodnicza osiągana przez agregat wody lodowej jest niższa niż dla wody wodociągowej). ● Parametry regulacji wydajności chłodniczej.

Standardowo producenci zadają powyższe parametry jako standardowe. Można je jednak w pewnym zakresie zmieniać: a) wydłużenie histerezy zmniejszy minimalną pojemność instalacji wody lodowej, ale podniesie przy okazji temperaturę wody lodowej, b) zwiększenie długości kroku wydajności chłodniczej zmniejszy minimalną pojemność instalacji wody lodowej, ale podniesie przy okazji temperaturę wody lodowej, c) skrócenie czasu reakcji na zwiększenie wydajności chłodniczej zmniejszy temperaturę wody lodowej, ale przy dużych wahaniach temperatury wody lodowej może prowadzić do rozbiegania układu sterowania, d) wydłużenie czasu reakcji na zmniejszenie wydajności chłodniczej zmniejsza temperaturę wody lodowej, ale zwiększa też ryzyko zadziałania zabezpieczenia przeciwzamrożeniowego, zwiększa też ryzyko rozbiegania układu sterowania.

Piotr Celmer

www.instalator.pl

nr 102016

ABC Magazynu Instalatora

Ogólnopolskie, kompleksowe szkolenie dla monterów sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych. Termin: 24.094.12.2016 (6 zjazdów). Tematyka: kurs mistrzowski, kurs energetyczny w zakresie grup I, II, III, kurs lutowania ręcznego. Dodatkowo kurs przygotowawczy do egzaminu na uprawnienia budowlane w terminie 7-12.11.2016. Kontakt: 12 289 04 05, 12 288 33 95, anna.gawel@csz.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w Centrach Szkoleniowych w Warszawie i Poznaniu oraz w Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach, Gdańsku, Olsztynie i Lublinie. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Zapraszamy na bezpłatne szkolenia dotyczące urządzeń marki Auer: kotłów kondensacyjnych, w tym kotła pulsacyjnego, pomp ciepła i systemów hydraulicznych. Dodatkowa tematyka: zasobniki ze stali kwasoodpornej marki Lapesa oraz folie grzewcze marki Felix. Miejsce: Ciepło-Tech sp.j., 55-020 Turów, ul. B. Chrobrego 33. Tel. 506 199 690, e-mail: biuro@cieplotech.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Centrach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Tarnowie Podgórnym, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno-handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Firma Pentair Thermal Management Polska Sp. z o.o. prowadzi bezpłatne szkolenia dla autoryzowanych instalatorów Raychem z zakresu ogrzewania podłogowego oraz instalacji grzewczych do ochrony dachów i rynien w warunkach zimowych. Zdobycie „Certyfikatu PRO Raychem” upoważnia do udzielania przedłużonej gwarancji producenta. Kontakt: 800 800 114, www.ciepla-podloga.pl

www.instalator.pl

27

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę.

Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.

Komfort w zasięgu ręki

Kompletne instalacje ogrzewania podłogowego z systemem sterowania

WYDAJNOŚĆ

precyzyjna regulacja temperatury w indywidualnych pomieszczeniach

SWOBODA

intuicyjne sterowanie, również przy pomocy aplikacji na smartfona

JAKOŚĆ

wyprodukowane w Europie, 10 lat gwarancji producenta

OSZCZĘDNOŚĆ

optymalne zużycie energii

COMAP POLSKA, ul. Annopol 4A, 03-236 Warszawa T: +48 (22) 679 00 25, F: +48 (22) 679 18 48, email: comap@comap.pl, www.comap.pl

COMAP BIOFLOOR reklama 150x210 v1.indd 1

2016.06.03 15:11:28