Magazyn Instalatora 5/2015

nakład 11 015

015 5. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 5 (201), maj 2015

l Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u.

l Zawory w instalacjach mieszanie przed kotłem

l Ustawa o OZE l Kocioł bez mułu l Montaż splitów l Ogniwa paliwowe l Splątane wężyki l Szafka na gaz

ISSN 1505 - 8336

+90% zgodności węzła DSA WALL z wymaganiami technicznymi sieci cieplnych.

Gwarancja dużej wydajności układu.

Zapewnia maksimum korzyści Poznaj DSA WALL, uniwersalny, modułowy, elastyczny węzeł cieplny od firmy Danfoss, mający zastosowanie w budynkach mieszkalnych, handlowych i przemysłowych.

Węzeł DSA WALL ustanawia nowe standardy wydajności energetycznej układów cieplnych, przy jednoczesnej niezawodności działania i przyjaznej obsłudze.

www.heating.danfoss.pl

Rury z polibutylenu z systemem na wcisk

1. Najbardziej wytrzymała i bezpieczna instalacja z tworzywa 2. Uniwersalny system o zakresie średnic od 15 do 160 mm

Gwa r

Terrain va

cja – Nue n a

3. Bardzo prosty i szybki montaż bez narzędzi, również w ujemnych temperaturach 4. Łatwa modyfikacja bez utraty kształtek

więcej informacji na stronie:

www.nuevaterrain.pl

rekl nowosc v2.indd 1

04.03.2015 10:22

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Cie płą wo dę użyt ko wą przy go to wu je się obec nie za po mo cą róż no ra kich urzą dzeń. Mo gą to być pod grze wa cze elek trycz ne i ga zo we, po jem no ścio we i prze pły wo we, ko lek to r y sło necz ne, sta cje wy mien ni ko we, ko tły z za sob ni ka mi i bu fo ra mi, a tak że co raz po pu lar niej sze w na szym kra ju po wietrz ne pom py cie pła. Przy ta kiej róż no rod no ści trud no się cza sem zde cy do wać na kon kret ne roz wią za nie. Mam na dzie ję, że ar gu men ty uży te przez au to rów ar ty ku łów ma jo we go rin gu „Ma ga zy nu In sta la to ra” po mo gą Pań stwu roz wiać wąt pli wo ści. Prze ko nu ją ce są na przy kład na stę pu ją ce stwier dze nia: „Sta cje wy mien ni ko we (...) dzia ła ją znacz nie spraw niej niż za sob ni ki c.w.u., któ re pod grze wa ją wo dę przed uży ciem i ma ga zy nu ją ją. Sta cja wy mien ni ko wa (...) jest za łą cza na do pie ro wte dy, gdy po ja wia się po bór c.w.u. Sta cje wy mien ni ko we (...) za pew nia ją sta łą tem pe ra tu rę oraz sta bil ną ilość cie płej wo dy, tak że w przy pad ku róż nej ilo ści dzia ła ją cych jed no cze śnie punk tów czer pal nych”. Ale na tym nie ko niec. Za pra szam na ring!

Wę ży ki ela stycz ne słu żą do pod łą cza nia ar ma tu ry wo do cią go wej (np. ba te rii, spłu czek, ze sta wów hy dro fo ro wych) w in sta la cjach wo dy zim nej i cie płej. Są one nie za stą pio ne w szcze gól no ści w miej scach trud no do stęp nych, gdzie mon taż tra dy cyj ne go po łą cze nia z rur sztyw nych (mie dzia nych, sta lo wych lub z po li pro py le nu) był by bar dzo utrud nio ny lub wręcz nie moż li wy. Wy ko na nie po łą cze nia za po mo cą wę ży ka nie jest skom pli ko wa ne oraz nie wy ma ga żad nych spe cja li stycz nych na rzę dzi. Czyż by? Oka zu je się, że nie ko niecz nie. Przy kła dy źle wy ko na nych in sta la cji po ka za no na zdję ciach w ar ty ku le pt. „Wę ży kiem, pa no wie, wę ży kiem...” (s. 52 -54). Ale, jak za wsze w ar ty ku łach tej se rii, au tor przed sta wia, jak mon taż po wi nien być wy ko na ny po praw nie.

In sta la cje ga zo we to jed ne z bar dziej do stęp nych źró deł no śni ka ener ge tycz ne go dla go spo darstw do mo wych. Gaz do star cza ny jest do bu dyn ków jed no ro dzin nych po przez sieć wy so ko ci śnie nio wą, sta cje re duk cyj ne, sieć śred nie go ci śnie nia i przy łą cza ga zo we. Jest to for ma bar dzo roz po wszech nio na. Jak pi sze au tor ar ty ku łu pt. „Szaf ka na gaz” (s. 60-61): „Z te go też po wo du moż na by rzec, że in sta la cje te nie na strę cza ją zbyt wie lu pro ble mów. Nic bar dziej myl ne go! Oka zu je się bo wiem, że nie tyl ko na eta pie pro jek to wa nia, ale wręcz wy ko na nia ro dzą się bar dzo po waż ne pro ble my”. Ja kie? Za chę cam do lek tu ry.

W mar cu br. pre zy dent RP pod pi sał waż ną dla na sze go kra ju, istot ną dla na szej bran ży usta wę o OZE. Pra ce nad usta wą za czę ły się pra wie 20 lat te mu.

Wie le osób, rów nież spo śród au to rów „Ma ga zy nu In sta la to ra”, na róż nych eta pach by ło za an ga żo wa nych w te pra ce. Ja kie są plu sy i mi nu sy tej usta wy? Krót ką son dę prze pro wa dzo ną wśród osób z bran ży za mie ści li śmy na s. 20 -21.

Sła wo mir Bi bul ski

4

Na okładce: © Discovod - Fotolia.com

l

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. s. 6-18

l Miedź w standardzie s. 19 l Plusy i minusy ustawy o OZE (Sonda „MI”) s. 20 l Pompa optymalnie wykorzystana (OZE w systemach ogrzewania) s. 22 l Patent na wynalazek s. 24 l Emisje na kawce (Kotły na paliwa stałe) s. 26 l Woda kotłowa i w obiegach ciepłowniczych s. 28 l Montaż powietrznych pomp ciepła s. 30 l Grzewcza kanapka (Ogniwa paliwowe) s. 32 l Pompowanie cieczy niezamarzających s. 34 l Kolektory słoneczne po 6 latach użytkowania s. 36 l Zawory mieszające z powrotem do kotła c.o. s. 38 l Grzejnik do wymiany (Remont instalacji grzewczej) s. 41 l Zamieszanie ze wskaźnikami (Emisja dwutlenku węgla z energii elektrycznej w Polsce) s. 42 l Regulacja automatyczna (strona sponsorowana firmy Herz) s. 43

l

Wężyki elastyczne s. 52

l Kanały w gettcie (Jak to dawniej w Warszawie bywało...) s. 44 l Wymagające sieci (Projekt a wymagana procedura uzgodnień) s. 45 l Mobilizacja do przeglądu (Serwis przydomowych oczyszczalni ścieków) s. 48 l Jakość odzyskana (Recykling w kanalizacji - 2) s. 50 l Wężykiem, panowie, wężykiem (Uwaga! Jesteś w ukrytej kamerze...) s. 52 l Komfortowe pompowanie (strona sponsorowana firmy SFA) s. 55 l Ukryta instalacja (Sufit pod sufitem - wiele funkcji w jednym) s. 56

l

Elementy instalacji gazowej s. 60

ISSN 1505 - 8336

l Odciąg w łazience s. 58 l Szafka na gaz s. 60 l Renowacja komina s. 62 l Co tam Panie w „polityce”? s. 64 l Nowości w „Magazynie Instalatora” s. 66

015 5. 2 www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70.

Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5.

Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

5

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Ring „Ma ga zy nu In sta la to ra“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W czerwcu na ringu: jak ogrzać duży obiekt?...

Dziś na ringu „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. ciepła woda użytkowa, podgrzewacze, gazowe, pompa ciepła

Buderus Logamax Plus DB213 i Logamax DB213 to gazowe przepływowe podgrzewacze ciepłej wody użytkowej do zastosowań komercyjnych.

W obliczu problemu dostarczania dużych ilości bieżącej ciepłej wody, klienci jak dotąd zmuszeni byli do korzystania z nieefektywnych rozwiązań technicznych, tj. pojemnościowych podgrzewaczy wody lub kotłów z zasobnikiem o dużej pojemności; rozwiązania te niewątpliwie dostarczają dużych ilości ciepłej wody, lecz z punktu widzenia komfortu użytkowania, opłacalności i kosztów utrzymania inwestycji są bardzo drogie w eksploatacji i wymagają dużo wolnej przestrzeni.

Zaawansowana seria Najbardziej zaawansowana seria podgrzewaczy ciepłej wody użytkowej marki Buderus jest alternatywą dla tradycyjnych rozwiązań i stanowi przełom technologiczny w tym segmencie rynku. Oferowane urządzenia: Logamax Plus DB213 (jednostka kondensacyjna o sprawności 101%) oraz Logamax DB213 (jedPy ta nie do...

Czy podgrzewacze wody użytkowej mogą pracować w kaskadzie?

6

nostka konwencjonalna) pozwalają w sposób natychmiastowy dostarczać bardzo duże ilości c.w.u. bez strat energii związanych z jej przygotowaniem i magazynowaniem.

Możliwość współpracy w kaskadzie do 12 urządzeń gwarantuje zwielokrotnienie przepływu nawet do 324 l/min. Podgrzewacze te zajmują przy tym bardzo niewiele miejsca.

Szerokie zastosowanie

Technika Logamax Plus DB213 oraz Logamax DB213 mają wentylator oraz zamkniętą komorę spalania, dzięki czemu pracują niezależnie od ilości powietrza w pomieszczeniu. Podgrzewacze dodatkowo zostały wyposażone w szereg czujników i zabezpieczeń, które kontrolują pracę urządzenia. Są to: czujnik jonizacyjny płomienia, czujnik temperatury wody na powrocie; czujnik temperatury w zamkniętej komorze spalania; czujnik przepływu wody; czujnik temperatury na wlocie i wylocie; zawór regulacyjny przepływu wody.

Obie jednostki oferują zestaw nowych funkcji, które czynią z tego podgrzewacza wyjątkowy produkt nadający się idealnie do zastosowań komercyjnych (ośrodki sportu i rekreacji, salony fryzjerskie oraz SPA, bary i restauracje, obiekty zakwaterowania, hotele oraz kampingi, myjnie samochodowe, zakłady produkcyjne, gospodarstwa rolne). Wymagana temperatura wody osiągana jest w maksymalnie krótkim czasie od momentu uruchomienia urządzenia i z uwagi na elektroniczną modulację palnika utrzymywana jest na zadanym poziomie, niezależnie od temperatury wody w sieci wodociągowej. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Oba modele mogą bez problemu współpracować z instalacjami solarnymi oraz pompami ciepła, co pozwala znacząco ograniczyć koszty zużycia gazu. Podgrzewacze są przyjazne w obsłudze dzięki wyposażeniu w elektroniczny, wielofunkcyjny panel sterujący, który pozwala na odczyt bieżących warunków pracy, obsługę oraz sterowanie, a także diagnozowanie usterek.

Ciepła woda z PC Pompa ciepła Buderus Logatherm WPT 270/2 do montażu wewnątrz budynku podgrzewa ciepłą wodę użytkową, wykorzystując do tego celu energię cieplną z powietrza. Może być ono pobierane zarówno z pomieszczenia, w którym stoi pompa ciepła, jak i z pomieszczeń sąsiadujących lub spoza budynku, dzięki kanałom powietrznym podłączonym do urządzenia. Ich maksymalna długość to 70 m, dlatego nie ma ograniczeń przy czerpaniu powietrza z dowolnego miejsca. Pompę ciepła można w okresie letnim wykorzystać również do chłodzenia nagrzanych pomieszczeń, kierując do nich schłodzone powietrze.

Dostępne są dwa modele pomp ciepła: Logatherm WPT 270/2 I-S oraz Logatherm WPT 270/2 A-S, gdzie pierwszy pracuje do temperatury powietrza +5°C, a drugi nawet do temperatury -10°C. Emaliowany zasobnik zabezpieczony anodą o pojemności 270 litrów w pełni pokrywa całkowite zapotrzebowanie domu w ciepłą wodę użytkową. Jest on również wyposażony w wężownicę grzewczą o powierzchni 1 m2, pozwalającą przyłączyć dowolne źródło ciepła. Maksymalna temperatura wody wytworzonej przez samą WPT 270/2 w zasobniku to 60°C, przy dezynfekcji termicznej temperatura wody podnoszona jest do 70°C za pomocą dogrzewacza elektrycznego.

Oprócz przygotowania urządzenia pod kątem hydraulicznym sterownik pompy ciepła został również przygotowany do współpracy z innymi źródłami ciepła.

Przykładem może być instalacja pompy ciepła Logatherm i dowolna instalacja kolektorów słonecznych.

Sterownik kontroluje, czy produkują one ciepło. Jeżeli instalacja solarna pracuje wydajnie, pompa ciepła nie uruchamia się. Oprócz instalacji solarwww.instalator.pl

nej pompa ciepła może współpracować z dowolnym kotłem grzewczym, który wykorzystuje do pomiaru ciepłej wody czujnik NTC. Dodatkowo automatyka sterująca posiada funkcje wykorzystywania ener-

gii elektrycznej produkowanej przez panele fotowoltaiczne. Współpracując z taką instalacją, wykrywa, kiedy produkowana jest energia ze słońca, i wykorzystuje ją do zasilania urządzenia.

Kooperacja kotła stałopalnego z Logatherm WPT 270/2 jest również możliwa. To rozwiązanie pozwala w okresie od wiosny do jesieni na brak konieczności uruchamiania kotła w celu podgrzewania ciepłej wody, co daje dużą wygodę użytkownikowi.

W sezonie grzewczym, kiedy kocioł jest tradycyjnie uruchamiany, może on poprzez wężownicę podgrzewać zasobnik pompy ciepła. Nawet jeżeli kocioł wygaśnie w wyniku braku paliwa, urządzenie przejmie podgrzewanie c.w.u.

Pompa ciepła do podgrzewania ciepłej wody użytkowej Logatherm WPT 270/2 sprawdza się świetnie jako samodzielny lub uzupełniający system przygotowania ciepłej wody w budynku mieszkalnym. Woda poprzez wykorzystanie technologii pomp ciepła podgrzewana jest bardzo ekonomicznie. Wysoka sprawność urządzenia sprawia, że koszty eksploatacji są bardzo niskie. Przy większym zapotrzebowaniu na wodę, poprzez odpowiednie połączenie hydrauliczne, możliwa jest praca pomp ciepła w kaskadzie. Urządzenia są produkowane w Unii Europejskiej i objęte są standardową gwarancją z możliwością przedłużenia do 5 lat.

Oprócz wymienionych rozwiązań firma Buderus posiada w swojej ofercie również inne rozwiązania służące podgrzewaniu ciepłej wody: kolektory słoneczne oraz podgrzewacze pojemnościowe, które mogą współpracować z różnymi źródłami ciepła.

Grze gorz Łu ka sik Piotr Brzo zow ski

7

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Dziś na ringu „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. bufor, kocioł, pelet, c.w.u., ładowanie warstwowe, palnik

Capito W artykule tym chciałbym przedstawić wielofunkcyjny peletowy kocioł buforowy Capito Zinerg CC480/600. Łączy on w sobie sprawdzone funkcje kotła buforowego spalającego pelet drzewny, przygotowania c.w.u. w przepływie, buforowania ciepła c.o. oraz możliwość podłączenia alternatywnych źródeł ciepła (kolektorów słonecznych, fotowoltaiki...), co daje możliwość dofinansowania w programie Prosument.

Zastosowanie wielofunkcyjnego peletowego kotła buforowego Capito Zinerg CC480/600 gwarantuje, że koszt przygotowania ciepłej wody użytkowej (o jakości wody świeżej) dla typowej polskiej rodziny w ciągu tygodnia wyniesie tylko 12 zł (600 l).

Nie ma także potrzeby przegrzewu zasobnika w celu usunięcia bakterii Legionella, gdyż jest ona przygotowana w przepływie. Ciągła wydajność wynosi około 40 litrów na minutę.

Zastosowanie Kotły buforowe wykorzystywane są w instalacjach grzewczych do magazynowania energii cieplnej wykorzystywanej do produkcji ciepłej wody użytkowej oraz centralnego ogrzewania. Energia cieplna jest dostarczana do buforów w sposób bezpośredni lub za pośrednictwem wymienników ciepła.

Energia wykorzystywana jest następnie do ogrzewania budynków lub przygotowania ciepłej wody użytkowej. Stosowanie buforów zalecane jest w instalacjach, w których popyt i podaż na wytworzone ciepło nie pokrywają się czasowo.

Zaleca się zastosowanie buforów ciepła w instalacjach, w których konieczne jest spełnienie specyficznych warunków hydraulicznych systemu, czyli np. w instalacjach z kotłami na paliwa stałe, kolektora-

8

mi słonecznymi czy pompami ciepła.

Kocioł buforowy Capito-Zinerg posiada opatentowany system ładowania warstwowego, szybkie solarne ogrzewanie wody użytkowej i wykorzystanie nadmiarowej energii solarnej do wspomagania systemu ogrzewania domu.

Na rysunku przedstawiono przykładowy wielofunkcyjny kocioł buforowy.

Działanie Kocioł buforowy działa wyjątkowo ekonomicznie, ponieważ takie rozwiązanie umożliwia pracę przy pełnej wydajności, gwarantując zwiększenie sprawności i ciągłość w przygotowaniu ciepłej wody użytkowej, a także całej instalacji. Wszelkie nadwyżki energii niewykorzystane w danej chwili mogą być zakumulowane w buforze i wykorzysta-

ne przy późniejszym zapotrzebowaniu na energię cieplną. Zastosowanie kotła buforowego wpływa na zmniejszenie zużycia paliwa (do ok. 30%) i poprawę komfortu obsługi, bowiem maleje liczba załadunków, ograniczone zostaje dymienie i powstawanie osadów smolistych, a tym samym kocioł może być rzadziej czyszczony. Ponadto wzrasta bezpieczeństwo eksploatacji (zmniejszone ryPy ta nie do...

W ja ki spo sób cie pła wo da użyt ko wa jest po zba wio na bak te rii Le gio nel la?

Jak czę sto na le ży ro bić prze grze wy za sob ni ka oraz jak to wpły wa na ko szy pod grza nia wo dy? zyko wystąpienia przegrzewów) oraz redukcja emisji spalin.

Straty postojowe kotła bufora są zredukowane dzięki zastosowaniu dobrze dopasowanej izolacji termicznej wykonanej z pianki bezfreonowej o grubości 125 mm.

Nowoczesny palnik Kocioł buforowy posiada 10-letnią gwarancję na wymiennik ciepła oraz zintegrowany zasobnik buforowy. Zaopatrzony jest w odpopielacz i jest jedynym takim urządzeniem dostępnym na polskim rynku. Nie ma potrzeby przegrzewu zasobnika w celu pozbycia się bakterii Legionella, gdyż woda jest ogrzewana w przepływie i zawsze jest świeża. Nie powoduje to dodatkowych kosztów i przynosi znaczne oszczędności dla użytkownika.

Kocioł buforowy Capito Zinerg CC480/600 w połączeniu z nowoczesnym palnikiem peletowym stanowi praktycznie całą bezobsługową kotłownię do domku jednorodzinnego, sprawdza się rewelacyjnie w warunkach, gdy nie ma dostępu do gazu lub ciepła systemowego. Możliwość sterowania przez internet sprawia wielką frajwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

i, w niektórych wersjach, średniej mocy sterowniki dostarcza polski producent, Plum. Wraz z nimi palniki z powodzeniem są sprzedawane przede wszystkim do krajów Europy Zachodniej. W Polsce palniki Eurofire są obecne od 2004 roku, kiedy zostały zastosowane w budynkach szkolno-gminnych w Stromcu, k. Białobrzegów (woj. mazowieckie) i dotąd są instalowane w obiektach grzewczych i przemysłowych. dę i komfort dla użytkowników, a dzięki oszczędności na eksploatacji w okresie grzewczym można miło i wesoło spędzić urlop nad ciepłym morzem.

Palniki na pelety Eurofire produkowane są przez szwedzką firmę Ekosystem AB. Są to jedne z najbardziej znanych w Skandynawii palników peletowych, sprzedawanych w Szwecji pod marką Baxi Eurofire. Produkowane są od połowy lat dziewięćdziesiątych XX w. - obecnie w pełnym zakresie mocy od 20 kW do 1 MW. Ciekawostką jest fakt, że do palników małej

Po ni żej chciał bym od po wie dzieć na jed no z py tań po sta wio nych w po przed nim rin gu „Ma ga zy nu In sta la to ra”: l Pytanie: Na co należy zwrócić uwagę przy doborze urządzenia do przygotowania c.w.u.? l Odpowiedź: Podczas doboru urządzenia do przygotowania c.w.u. należy zwrócić szczególną uwagę na następujące czynniki: n jakość c.w.u., n koszt przygotowania c.w.u., n wydajność wody użytkowej.

Znowelizowane rozporządzenie o wodzie pitnej z 1 listopada 2011 r. w paragrafie 4 mówi: „Woda pitna musi być przygotowana w taki sposób, żeby jej spożycie lub użycie nie stwarzało zagrożenia dla zdrowia ludzkiego, szczególnie ze strony drobnoustrojów chorobotwórczych. Musi być czysta i zdatna do spożycia”. W tradycyjnych podgrzewaczach wody (bojlerach), w których woda nie jest codziennie całkowicie wymieniana, zasada ta nie jest przestrzegana. Stąd powstaje, np. podczas kąpieli, ryzyko przedostania się do organizmu bakterii przez drogi oddechowe (np. Le gio nel la), co może doprowadzić do choroby płuc, a nawet zgonu.

Na fotografii pokazano widok tradycyjnego podgrzewacza ciśnieniowego po 12 latach użytkowania.

Dzię ku ję za po moc i kon sul ta cje pa nu dr. inż. Sła wo mi ro wi Po chwa le.

Ja cek Bąk Zdjęcia z archiwum FHU Jacek Bąk.

Viega Profipress

Nr 1 wśród profesjonalistów

viega.pl

Połączenia zaprasowywane – ekonomiczne i bezpieczne Profipress to uniwersalny system kształtek zaprasowywanych z miedzi. Może być stosowany niemal do każdego rodzaju instalacji. Nowoczesna technologia gwarantuje krótszy czas montażu, a profil SC-Contur – maksimum bezpieczeństwa. Wszechstronność, profesjonalizm i ochrona – dzięki temu Profipress to zawsze doskonały wybór. Viega. Liczy się pomysł!

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Dziś na ringu „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. węzeł cieplny, ścienny, wydajność, wymiennik

Danfoss Najnowszym dziełem myśli technicznej inżynierów Danfoss jest wyjątkowo przemyślana konstrukcja węzła cieplnego do montażu ściennego - DSA WALL. Danfoss, jako lider na rynku z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem w dostarczaniu użytkownikom na całym świecie szerokiej oferty wszelkich komponentów regulacyjnych, od pojedynczych urządzeń do kompletnych systemów ciepłowniczych, systematycznie wdraża innowacyjne rozwiązania wyprzedzające niejednokrotnie oczekiwania klientów. Najnowszym dziełem myśli technicznej inżynierów Danfoss jest wyjątkowo przemyślana konstrukcja węzła cieplnego do montażu ściennego - DSA WALL. Węzeł DSA WALL to gwarancja dużej wydajności i zapewnienie maksimum korzyści. Ostateczne rozwiązanie techniczne jest efektem dogłębnej analizy potrzeb rynkowych oraz rozwiązywania często pojawiających się, rzeczywistych problemów eksploatacyjnych obsługi i konserwacji.

10

Zastosowanie DSA WALL jest węzłem wymiennikowym pośredniczącym w przesyle ciepła z wysokoparametrowej miejskiej sieci ciepłowniczej do niskopa-

l

Py ta nie do...

Któ r y pro du cent w bran ży pro po nu je klien to wi wę zeł o tak sze ro kim za kre sie mo cy (120-140 kW), przy za cho wa niu zwar tej, wi szą cej i funk cjo nal nej kon struk cji, któ ra zaj mu je ma ło miej sca, a przy tym jest es te tycz na? rametrowej instalacji wewnętrznej ogrzewania grzejnikowego, podłogowego, ściennego, przygotowania ciepłej wody użytkowej czy zasilania w ciepło układów klimatyzacji obiektu. l Jest przeznaczony do ogrzewania domów jedno- i wielorodzinnych, a także budynków komercyjnych i przemysłowych. l Węzeł do montażu ściennego daje możliwość zróżnicowania wyposażenia według wymagań klienta przy zachowaniu stałych, maksymalnych wymiarów gabarytowych (1200 x 800 x 560 mm). Lekka konstrukcja o formacie nieprzekraczającym powierzchni jednej europalety sprawia, że węzeł jest wygodny w transporcie, przechowywaniu oraz łatwy w dostawie do miejsca instalacji za pomocą prostych, uniwersalnych środków transportu.

Po zamontowaniu nie zajmuje dużo miejsca w pomieszczeniu. l Zakres wydajności wynosi do 145 kW c.o./120 kW c.w.u. l Produkowany seryjnie w oferowanym typoszeregu z możliwością elastycznego dostosowania do indywidualnych wymagań.

DSA WALL wykazuje zgodność z ponad 90% wszystkich wymogów technicznych dotyczących połączeń w typowych sieciach cieplnych. l Mo du ło wa bu do wa wę zła DSA WALL, dostosowana do układów z jednym lub dwoma obiegami, pozwala na łatwe stworzenie 3-obiegowego węzła cieplnego. W razie potrzeby istnieje możliwość rozbudowy węzła w przyszłości. Węzeł może rosnąć razem z budynkiem (etapowość budowy) lub zmianą przeznaczenia, czy zagospodarowania pomieszczeń w budynku. l

Korzyści związane z użytkowaniem l Wysoka wydajność energetyczna zapewniana przez wydajność układu Węzeł DSA WALL ustanawia nowe standardy wydajności energetycznej układów cieplnych. Gwarantują to następujące czynniki: - Zaawansowany, elektroniczny regulator ECL Comfort o unikalnej, uproszczonej i intuicyjnej obsłudze, sterujący obiegami c.o. i c.w.u.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

- Dostęp do narzędzia SCADA w serwisie ECL Portal, umożliwiający zdalne monitorowanie i zarządzanie układem ogrzewania 24 godziny na dobę. Przy użyciu komputera lub smartfona użytkownik kontroluje działanie systemu, dzięki czemu ma możliwość zoptymalizowania wydajności, błyskawicznej reakcji w sytuacjach awaryjnych oraz bezpośredniego wpływu na oszczędność energii.

- Lutowane wymienniki ciepła MicroPlate™ z opatentowaną technologią płyt wymiany ciepła. Charakteryzują się one zwiększonym transferem ciepła z jednostki powierzchni przy niższym spadku ciśnienia przepływającego płynu.

- Niezwykle wydajne pompy obiegowe klasy A, które obniżają zużycie energii elektrycznej poprzez automatyczne, programowe dopasowanie wydajności do rzeczywistego zapotrzebowania na ciepło.

- Opcjonalna, estetyczna oraz przystosowana do wielokrotnego użytku izolacja cieplna wymienników, rurociągów i korpusów armatury. l Gwarancja i bezproblemowy serwis - Łatwy dostęp do wszystkich kluczowych komponentów pozwala na szybkie serwisowanie i bezproblemową konserwację systemu.

- Zaawansowany system uszczelek zapewniający bezpieczne i szczelne połączenie rur po stronie pierwotnej oraz szybką i łatwą wymianę wszelkiej armatury przy użyciu niewielkiej siły.

- Wymiennik ciepła w technologii MicroPlate™ o większej sztywności i mniejszej wrażliwości na gromadzenie się zanieczyszczeń i osadów. Cechy te bezpośrednio wpływają na wydłużenie okresów międzyprzeglądowych i poprawę trwałości.

- Jeden partner odpowiedzialny za wszystkie kwestie związane z pomocą techniczną i serwisem.

www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

- Gwarancja szybkiej dostawy potrzebnej części ze względu na głęboką unifikację i powtarzalność produktu oraz utrzymywanie odpowiednich zapasów magazynowych.

- Dostępne rozszerzane pakiety gwarancyjne (opcjonalnie).

- Kompletne rozwiązanie dostarczane przez uznaną na rynku firmę.

Przemyślana konstrukcja Węzeł cieplny jest wyposażony w wysokiej jakości komponenty firmy Danfoss automatyzujące regulację, które zostały przetestowane i zoptymalizowane pod kątem bezpiecznego i niezawodnego działania.

Konstrukcja węzła jest bardzo wnikliwie przemyślana. Zastosowano najlepsze rozwiązania, sprawdzone w wielu europejskich systemach ciepłowniczych. Producent zadbał nie tylko o efektywność i bezpieczeństwo samej technologii węzła, ale również o wygodę montażu. W tym celu każdy węzeł DSA WALL dostarczany jest ze specjalnym wspornikiem montażo-

wym, odciążającym od wielokrotnego dźwigania i przemieszczania go z narażaniem na ewentualne uszkodzenia podczas prac montażowych.

Wszystkie węzły cieplne i wymienniki ciepła firmy Danfoss są produkowane zgodnie z wymogami europejskiej dyrektywy ciśnieniowej PED 97/23/WE. Utrzymanie wysokiej jakości, profesjonalnego inżynieryjnego wsparcia i wysokiego poziomu zadowolenia klientów jest nadrzędnym celem firmy Danfoss. Ścienny węzeł cieplny DSA WALL to genialne i innowacyjne rozwiązanie. Pomysłowość konstruktorów, zastosowane rozwiązania, nowoczesne, zaawansowane, energooszczędne urządzenia i wysoka jakość potwierdzana licznymi certyfikatami (ISO 9001/14001 i ISO/TS16949) dają ogromny pakiet korzyści. Stosowanie gotowego rozwiązania w projektach i obiektach to oszczędność czasu, energii, gwarancja bezpieczeństwa, wygoda i estetyka.

Krzysz tof Pe ty kie wicz

11

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. stacja, wymiennikowa, bufor, zasobnik, magazyn ciepła

Herz Stacje wymiennikowe Herz zapewniają stałą temperaturę oraz stabilną ilość ciepłej wody, także w przypadku różnej ilości działających jednocześnie punktów czerpalnych. Dodatkowo pozwalają zasilać instalację centralnego ogrzewania w systemie etażowym.

Herz posiada w ofercie nowoczesne stacje wymiennikowe serii Standard (fot. 3), Deluxe (fot. 2) oraz Projekt (fot. 4). Stacje wymiennikowe firmy Herz to urządzenia służące do przygotowywania ciepłej wody użytkowej w sposób dynamiczny, bez konieczności jej magazynowania.

Stacje wymiennikowe serii Standard, Deluxe oraz Projekt firmy Herz działają znacznie sprawniej niż zasobniki c.w.u., które podgrzewają wodę przed użyciem i magazynują ją. Stacja wymiennikowa Herz jest załączana dopiero wtedy, gdy pojawia się pobór ciepłej wody użytkowej. Stacje wymiennikowe Herz zapewniają stałą temperaturę oraz stabilną ilość ciepłej wody, także w przypadku różnej ilości działających jednocześnie punktów czerpalnych. Dodatkowo pozwalają zasilać instalację centralnego ogrzewania w systemie etażowym, co umożliwia z jednej instalacji centralnego ogrzewania budynku zasilanie instalacji centralnego ogrzewania w mieszkaniu oraz instalacje przygotowania ciepłej wody użytkowej.

Zalety stacji wymiennikowych firmy Herz: l możliwość indywidualnego ogrzewanie pomieszczeń oraz wytwarzania c.w.u., l dy na micz ne do pa so wa nie sta cji do zmiennego zapotrzebowania na c.w.u.,

12

l możliwość jednoczesnego przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz ogrzewania pomieszczeń, l możliwość indywidualnej nastawy wg życzeń użytkowników, l minimalne wymiary, l nie wymaga zbiornika c.w.u.,

l prosta

obsługa instalacji w mieszkaniu, l optymalny komfort ciepła.

Parametry pracy stacji wymiennikowych Herz: l minimalne ciśnienie wody zimnej: 2,5 bara, l temperatura wody zimnej: 10°C, l wydajność przygotowania c.w.u.: 13 [l/min], l strumień czynnika grzewczego: 600 [l/min].

Aby uwzględnić różnorodne potrzeby klientów, firma Herz oferuje stacje Deluxe i Projekt. Stacje Deluxe przeznaczone są dla wymagających klientów i dodatkowo wypo1 sażone są w regulator strefowy oraz zawór regulacyjny z funkcją odcięcia. Stacje Projekt przeznaczone są dla budownictwa wielorodzinnego.

Stacje wykonywane są w standardzie ekonomicznym i zawierają podstawowe wyposażenie. Oferowane stacje wymiennikowe Herz charakteryzują się wysokimi walorami użytkowymi, zaś oferowane wersje wykonania pozwalają zaspokoić szeroką gamę klientów firmy Herz.

Kojarzenie przez bufor w wymienniku ciepła, w wyniku utrzymywania stałej temperatury, zmniejsza się ryzyko występowania bakterii Legionella oraz tworzenia się zwapnień, l niska temperatura powrotu czynnika grzewczego, l minimalne straty ciepła w systemie, l

Py ta nie do...

W jaki sposób zastosowanie stacji wymiennikowych wpływa na komfort pracy instalacji c.w.u.?

Obecnie coraz częściej koniecznością staje się kojarzenie, w ramach jednego systemu grzewczego, różnych źródeł ciepła. Oprócz energii z tradycyjnych kotłów należy uwzględnić ciepło z systemów zasilanych energią słońca, czasami z kominka lub innego źródła ciepła. W instalacjach kotłowych na biopaliwa stałe było to zawsze zagadnienie fundamentalne, dzięki czemu obecnie oferowane systemy posiadają bardzo bogate rozwiązania w tym zakresie. Pomimo iż zakres regulacji płynnej nowoczesnych www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

kotłów na biopaliwa stałe jest bardzo szeroki i może wynosić od 25 do 100%, to optymalna sprawność kotłów jest w górnym zakresie mocy grzewczej. Aby urządzenia powyższe mogły pracować optymalnie, sugeruje się stosowanie buforów ciepła, które pozwalają na eksploatację kotłów przy optymalnym punkcie pracy z gwarancją stabilizacji w czasie, bez względu na zmienność w jego odbiorze.

5 (201), maj 2015

2

Zasobniki buforowe W ramach nowocześnie zaprojektowanego systemu grzewczego z buforem ciepła istnieje możliwość optymalizacji ogrzewania, związana ze zróżnicowaniem odbiorów czynnika grzewczego w zależności od rodzaju odbiorcy ciepła. Tak więc: czynnik o najwyższej temperaturze do obiegu przygotowania ciepłej wody użytkowej, czynnik o niższej temperaturze do obiegów grzewczych. W przypadku rezygnacji z tradycyjnego rozdzielacza, można także zróżnicować wpięcia do buforu ciepła obiegów ogrzewania np. w górną część wpiąć obieg grzejnikowy, w niższą obieg ogrzewania podłogowego. Spójna gospodarka ciepłem możliwa jest dzięki zastosowaniu buforów ciepła firmy Herz (fot. 1), zwanych także zasobnikami wody grzewczej.

Zasobniki magazynowe ciepła Herz nadają się do użytkowania we wszystkich rodzajach instalacji ogrzewczej, obojętnie czy są tam stosowane kotły grzewcze opalane paliwem stałym, gazem lub olejem opałowym, pompy cieplne, instalacje solarne, ogrzewacze gazowe lub grzejniki przepływowe. Zasobnik magazynowy zwiększa pojemność buforową instalacji i tym samym zwiększa ekonomiczność i trwałość instalacji

3

4

oraz zmniejsza emisję substancji szkodliwych. Zasobniki buforowe mogą być również łączone w baterie zasobników. Produkowane są zasobniki buforowe PUB 800 5000 na wodę grzewczą i zasobniki PUB-S 800 5000 na wodę grzewczą i wodę z instalacji solarnych z gładkorurowym wymiennikiem ciepła. Zarówno zasobnik buforowy, jak i solarny wymiennik ciepła (PUB-S) wykonane są ze stali S235JR. Zasobnik jest z zewnątrz zabezpieczony przed korozją. W solarnym wymienniku ciepła przyłącza mają średnicę 1'' i wykonane są z gwintem wewnętrznym. Zbiorniki magazynowe posiadają izolację cieplną o grubości 100 mm z folią szarą i pokryciem zewnętrznym. Maksymalne ciśnienie pracy wynosi 3 bary, maksymalna temperatura 90°C. Wymiary zewnętrzne zbiorników są zoptymalizowane pod względem możliwości wprowadzenia do pomieszczeń komunikacją ogólną, bez konieczności wykonywania specjalnych otworów technologicznych. Oczywiście dotyczy to zbiorników o mniejszej pojemności. Średnica i ilość króćców przyłączeniowych pozwala na swobodne podłączenie źródeł ciepła i odbiorników o dużej mocy grzewczej.

Laminarne wprowadzenia mediów grzewczych pozwalają na stratyfikacje temperatur czynnika grzewczego.

Zastosowanie zasobników buforowych Herz pozwala na ekonomiczną eksploatację i spójną gospodarkę ciepłem w systemie grzewczym z wieloma źródłami i wieloma odbiornikami ciepła.

Grze gorz Oj czyk

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

!

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl www.instalator.pl

13

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. moduł solarny, ciepła woda użytkowa, pompa ciepła

Junkers Oferta produktowa marki Junkers została ostatnio wzbogacona o szereg produktów, w tym o niezbędne komponenty instalacji solarnych do budowy złożonych układów, a także o pakiety solarne. Warto podkreślić, że nie są to te same rozwiązania, które mogli Państwo zobaczyć w poprzedniej edycji cennika urządzeń marki Junkers.

Obecnie do dyspozycji oddajemy osiem kompletnych pakietów solarnych na dach skośny, wszystkie oparte o kolektory płaskie. Pewnie zadają sobie Państwo pytanie: „Cóż może być nowego w technice solarnej?”.

Cztery spośród ośmiu pakietów wyposażone są, zamiast „tradycyjnego” regulatora solarnego TDS100 zintegrowanego w stacji solarnej AGS5 (nota bene regulującego prędkość obrotową pompy trójstopniowej - nie, to nie pomyłka), w moduł solarny ISM1.

Tajemniczy moduł solarny Co takiego robi ten tajemniczy moduł, skoro funkcjonalność regulatora TDS100 jest w większości przypadków wystarczająca? Tutaj komplementarność oferty Junkers ma kluczowe znaczenie.

Junkers to nie tylko przepływowe podgrzewacze wody (termy), kotły wiszące, stojące, pompy ciepła, ale to także innowacyjna technologia grupy Bosch. W większości przypadków, jeśli mamy do czynienia z kotłownią wyposażoną w kocioł gazowy i kolektory słoneczne, te dwa układy nie mają ze sobą jakiejkolwiek komunikacji.

Kocioł gazowy nie wie, co dzieje się w instalacji solarnej i na odwrót. Mając kocioł producenta X i kolektory słoneczne od dostawcy Y, może okazać się, że wcze-

14

snym słonecznym wiosennym rankiem, kiedy wydawałoby się, że są idealne warunki do pracy kolektorów - te nie pracują. Posiadamy kolektory słoneczne, a tymczasem wodę w zasobniku solarnym dalej podgrzewa kocioł gazowy.

Dlaczego tak się dzieje?

Niewystarczająca różnica temperatury pomiędzy zasobnikiem a kolektorem nie pozwoliła na uruchomienie pompy solarnej.

Po porannej toalecie, kiedy domowPy ta nie do...

Dla cze go waż na jest kom ple men tar ność ofer ty pro du cen ta? nicy zużyli dużo wody, spadek temperatury wody w podgrzewaczu np. do 20°C, spowodował załączenie kotła gazowego pomimo słonecznego, wiosennego poranka. Wszystko przez

brak komunikacji i właśnie tutaj pojawia się największa przewaga instalacji w jednej kotłowni kotła gazowego i kolektorów słonecznych marki Junkers. Tajemniczy do tej pory moduł solarny ISM1 pozwoli zapobiec takiej sytuacji i zoptymalizuje pracę instalacji. W jaki sposób? Algorytm modułu ISM1 na bieżąco sprawdza szybkość przyrostu temperatury na kolektorze i jeśli okaże się, że mimo tego temperatura wody w zasobniku solarnym jest poniżej zadanej, a poranne słońce dopiero zaczyna ogrzewać absorber kolektora, to moduł zablokuje kocioł gazowy, ograniczając tym samym zużycie gazu.

Z pompą raźniej!

Pewnie znajdą się malkontenci, którzy stwierdzą, że kolektory słoneczne to już przeżytek, a teraz królują pompy ciepła do ciepłej wody.

Mamy też coś dla tych, którzy nie lubią chodzenia po dachach, a w pracy instalacji solarnej w sezonie urlopowym dostrzegają same problemy. Dwa modele pomp ciepła przeznaczone do przygotowania ciepłej wody Supraeco SWO oraz Supraeco SWI różnią się od innych modeli tego typu urządzeń.

Oprócz warstwowego podgrzewania wody (przez wymiennik płytowy od góry ku dołowi) czy możliwości podłączenia kanałów powietrznych o długości do 70 m oraz COP = 4,3, mamy możliwość komunikacji urządzenia z kotłem gazowym, kolektorami słonecznymi, kotłem na paliwo stałe czy instalacją fotowoltaiczną. W jaki sposób?

Więcej informacji na naszej stronie internetowej.

Adam Kisz kiel www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. zasobniki, zbiorniki, inox, stal, bufor

lapesa Od 1964 roku hiszpańska firma lapesa Grupo Empresarial S.L. produkuje zasobniki c.w.u., zbiorniki LPG, zbiorniki na paliwa ciekłe i gazy kriogeniczne. Lapesa to obecnie trzy zakłady produkcyjne i biura centralne o łącznej powierzchni 55 000 m2, zlokalizowane w hiszpańskim mieście Saragossa, obecność na 5 kontynentach świata i pół wieku doświadczenia.

Zbiorniki lapesa projektowane są przez zespół najwyższej klasy inżynierów, a jednym z najważniejszych celów przedsiębiorstwa jest ciągłe udoskonalanie swoich produktów i dostosowywanie się do zmieniających się wymagań rynkowych. To co przede wszystkim wyróżnia grupę lapesa to doskonałe opanowanie technologii produkcji zasobników ze stali kwasoodpornej Inox 316L o pojemności od 80 do 5000 l. Stal kwasoodporna Inox 316L to stop chromo-niklowo-molibdenowy zapewniający dwukrotnie lepszą ochronę przed działaniem związków chlorku niż stal nierdzewna Inox 304L, a także zupełnie nieporównywalny poziom trwałości w porównaniu do stali emaliowanej i kotłowej.

Zasobniki wykonane ze stali kwasoodpornej Inox 316L to najwyższy poziom ochrony, higieny i trwałości. Na naszym rynku dostępne są zasobniki ze stali Inox, ale jej jakość jest na tyle niska, że konieczny jest montaż anody magnezowej - w zasobnikach lapesa nie jest to konieczne. W tej technologii wykonywana jest gama zasobników c.w.u., która na polskim rynku najmocniej reprezentowana jest przez płaszczowe zasobniki serii GX-S/D/DEC, wielofunkcyjne zasobniki GX-P/PAC oraz zasobniki buforowe Master. l Seria GX-S/D/DEC Są to płaszczowe zasobniki c.w.u. wykonane ze stali kwasoodpornej Py ta nie do...

W czym stal kwasoodporna Inox 316L jest lepsza od stali emaliowanej czy kotłowej? www.instalator.pl

Inox 316L lub nierdzewnej Inox 304L. Płaszczowy wymiennik ciepła to przede wszystkim dużo większa powierzchnia wymiany ciepła w porównaniu do wymienników

spiralnych, a co za tym idzie - możliwość bardziej efektywnego ogrzewania wody niższym parametrem grzewczym, czyli dodatkowa ekonomia.

Wszystkie wymienniki płaszczowe mają pofalowaną powierzchnię i trap rewizyjny ułatwiający inspekcję i czyszczenie zasobnika. To zresztą nie jest tak bardzo potrzebne, ponieważ woda krążąca stale w zasobniku uniemożliwia odkładanie się kamienia. Seria S/D/DEC posiada wysokiej klasy izolację termiczną - piankę poliuretanową 45 kg/m³ zapobiegającą utracie energii. Dodatkowym atutem zasobników jest efektywny system zapobiegania Legionelli. Podstawowe modele serii noszą oznaczenie „S”. Modele „D” umożliwiają opcjonalny montaż grzałki, a modele „DEC” posiadają

grzałkę elektryczną w standardzie.

Pojemność zasobników od 80 do 600 l. l Seria GX-P/PAC To wielofunkcyjne zbiorniki przeznaczone do współpracy z wieloma źródłami ciepła jednocześnie, o pojemności od 250 do 2000 litrów. Zbiorniki wyposażone są w wewnętrzne zasobniki c.w.u. (system „zbiornik w zbiorniku”) ze stali kwasoodpornej Inox 316L, trap rewizyjny i wymiennik spiralny (w zależności od modelu). Gama zbiorników podzielona jest na modele GX-P i GX-PAC: - GX-P - modele wyposażone w wężownicę znajdującą się w komorze otaczającej wewnętrzny zasobnik; przeznaczone do instalacji z układami solarnymi, pompami ciepła, kominkami z płaszczem wodnym lub kotłami stałopalnymi; - GX-PAC - zasobniki przeznaczone do instalacji z pompami ciepła lub innymi źródłami ciepła. l Seria Master Gama zasobników buforowych przeznaczonych do użytku w budynkach wielomieszkaniowych, przemysłowych i użytkowych o pojemności od 1500 do 5000 l. Zbiorniki ze stali emaliowanej i Inox spełniają wszelkie warunki dla c.w.u. i systemów akumulacji, wykorzystując wszelkie dostępne źródła energii, w szczególności źródła energii odnawialnych. Modele z wbudowanym systemem spiralnych wymienników ciepła posiadają zestaw kolektorów typu „Meccano” oraz wężownice ze stali nierdzewnej Inox 304L. System ten umożliwia dostosowanie wymiany ciepła do dostępnej w danym momencie mocy i ułatwia prace obsługowe. Dostępne są 3 opcje wykonania: stal kwasoodporna Inox, stal emaliowana, stal kotłowa z możliwością montażu grzałek o mocy do 184 kW. Wyłącznym przedstawicielem lapesa Grupo Empresarial S.L. w Polsce jest firma Ciepło-Tech Sp.j.

Pa weł Orze chow ski

15

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. odnawialne źródła, c.w.u., pompa, powietrze, zasobnik

Viteco Marka VITECO od lat stawia na urządzenia nowoczesne i przyjazne środowisku naturalnemu mocnymi pozycjami w jej ofercie są pompy ciepła do przygotowania ciepłej wody użytkowej: VITECO BPC X6 oraz VITECO HPWT 3.0.

Pompy ciepła VITECO wykorzystują energię cieplną zawartą w powietrzu atmosferycznym bądź wentylacyjnym budynku. Potrafią pozyskać do 80% energii z natury, dzięki czemu obniża się koszt przygotowania c.w.u. nawet do 80% w porównaniu z rozwiązaniami tradycyjnymi. Innowacyjne rozwiązania techniczne sprawiają, że urządzenia charakteryzują się wysokim wskaźnikiem COP (proporcja pomiędzy zużytą do zasilania energią elektryczną a energią cieplną pozyskaną z natury na cele grzewcze), który może wynosić nawet 1:4,5.

Oba urządzenia mogą podgrzać wodę do temperatury 60°C, a w przypadku pompy BPC X6, dzięki wykorzystaniu wbudowanej grzałki elektrycznej o mocy 2 kW, nawet do temperatury 70°C. Pompy ciepła VITECO mogą stać się zatem jedynym źródłem ciepła na potrzeby przygotowania c.w.u. i zabezpieczyć nawet w 100% zapotrzebowanie na ciepłą wodę typowego domu jednorodzinnego.

Największe oszczędności w podgrzewaniu ciepłej wody uzyska się, je-

żeli pompa ciepła wykorzystywać będzie ciepłe powietrze wentylacyjne budynku. Wykonując podmieszanie powietrza na wlocie do pompy ciepła, możemy podnieść i ustabilizować temperaturę powietrza zasysanego.

Rurociąg zasysający powietrze można prowadzić w taki sposób, by zasysać powietrze z różnych pomieszczeń (np. łazienka, pralnia, kotłownia).

Dzięki temu - oprócz podgrzewania c.w.u. - można zrealizować osuszanie, schładzanie bądź nawet wentylację wymuszoną pomieszczeń.

Pompa ciepła VITECO BPC X6 Pompa ciepła VITECO BPC X6 posiada 200-litrowy zbiornik wykonany ze stali nierdzewnej. Urządzenie charakteryzuje się wysoką mocą grzewczą, wynoszącą średnio 3,6 kW, przy niewielkim poborze mocy elektrycznej na poziomie 0,88 kW/h.

Wbudowana w zbiorniku pompy ciepła dodatkowa wężownica o po-

16

wierzchni 1 m2, wykonana ze stali nierdzewnej, umożliwia podłączenie do niej alternatywnego źródła ciepła (np. kotła gazowego lub olejowego, kotła na paliwa stałe, kominka z płaszczem wodnym, zestawu solarnego, itp.).

Automatyka pompy ciepła VITECO BPC X6 umożliwia sterowanie zewnętrznym źródłem ciepła do podgrzewu wody zgromadzonej w zbiorniku urządzenia w trybie Heater, który umożliwia alternatywne sterowanie grzałką elektryczną bądź zewnętrznym źródłem ciepła. W przypadku chęci eksploatowania zewnętrznego źródła ciepła wyłączone zostają pompa ciepła oraz grzałka elektryczna, a automatyka pompy przejmuje sterowanie zewnętrznym źródłem (np. pompą cyrkulacyjną obsługującą wężownicę zbiornika).

Łatwy montaż i obsługa urządzenia Dzięki kompaktowej budowie VITECO BPC X6 wszystkie prace instalacyjne ograniczone są do minimum. Montaż sprowadza się do podłączenia hydraulicznego instalacji wodnej oraz wykonania kanałów doprowadzających i odprowadzających powietrze.

Również obsługa BPC X6 nie sprawia użytkownikowi żadnych kłopotów dzięki wielofunkcyjnemu, intuicyjnemu w obsłudze panelowi sterowania z czytelnym kolorowym wyświetlaczem. Wystarczy tylko raz ustawić żądaną temperaturę wody w zbiorniku!

Na standardowym wyposażeniu znajduje się również dodatkowy panel sterowniczy, który umożliwia steroPy ta nie do...

Czy pom py cie pła do przy go to wa nia c.w.u. po win ny bez względ nie po sia dać atest hi gie nicz ny PZH? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

wanie urządzeniem z innego pomieszczenia niż kotłownia. Takie rozwiązanie zdecydowanie podnosi komfort obsługi, szczególnie gdy pompa ciepła jest zlokalizowana w nisko położonych piwnicach lub odległych pomieszczeniach.

Czas podgrzewu wody Czas podgrzewu wody zgromadzonej w zbiorniku pompy ciepła VITECO BPC X6 zależny jest od aktualnych warunków atmosferycznych/otoczenia, zadanego poziomu temperatury wody w zbiorniku pompy ciepła, temperatury wody w momencie „startu” urządzenia oraz rozbioru/braku rozbioru wody ze zbiornika pompy ciepła. Przykładowe orientacyjne czasy podgrzewu: l do temperatury 35°C - 2 h 20 min (tryb Auto), 1 h 30 min (tryb Heater), l do temperatury 55°C - 4 h 40 min (tryb Auto), 2 h 40 min (tryb Heater), l do temperatury 70°C - 5 h 40 min (tryb Auto), 3 h 40 min (tryb Heater).

Jeśli w trybie Auto będzie ustawiana temperatura wyższa niż 60°C, wówczas automatycznie dla dogrzania wody uruchamiana będzie dodatkowo grzałka elektryczna. Pompa ciepła bez dodatkowego źródła ciepła wygrzewa wodę do temperatury 60°C. Powyższych danych nie należy traktować jako parametrów stałych, gdyż są one zależne od zmieniających się warunków pracy pompy ciepła. Wartości te należy traktować orientacyjnie.

Najważniejsze cechy VITECO BPC X6 moc grzewcza 3600 W, wbudowana dodatkowa grzałka elektryczna o mocy 2000 W, l wbudowane zabezpieczenie elektryczne chroniące urządzenie przed przepięciami i zwarciami, l na wyposażeniu termostatyczny zawór bezpieczeństwa (10 barów/90°C), l zasobnik c.w.u. o pojemności 200 l, wykonany ze stali nierdzewnej, l dodatkowa wężownica o powierzchni 1 m2, wykonana ze stali nierdzewnej, l temperatura c.w.u. (bez grzałki elektrycznej): 60°C, l maksymalna temperatura c.w.u. (z grzałką elektryczną): 70°C, l l

www.instalator.pl

zakres temperatur powietrza dla pracy pompy ciepła: od -7°C do 43°C, l natężenie dźwięku: 45 dB, l wysokość pompy ciepła: 1670 mm, l waga pompy ciepła: 69 kg, l atest higieniczny PZH, l gwarancja podstawowa: 24 miesiące, l gwa ran cja wy dłu żo na: 5 lat (wa runkowana corocznymi przeglądami serwisowymi). l

Pompa ciepła VITECO HPWT 3.0 Urządzenie to można podłączyć do każdego istniejącego zbiornika.

Dzięki temu nadaje się zarówno do realizowania nowych inwestycji, jak i modernizacji istniejących instalacji grzewczych.

Konstrukcja VITECO HPWT 3.0 oparta jest o wymiennik ciepła z czynnikiem roboczym - wodą: Shell in Tube. W wymienniku tym do przepływającej wody oddawane jest ciepło sprężonego czynnika roboczego (R410a).

Unikalna budowa wymiennika spra-

wia, że przy stosunkowo małych wymiarach i objętości może przekazać dużą moc, a co za tym idzie - dużą ilość ciepła. Sprawność układu podnosi wymiennik ciepła parownika pokryty specjalną warstwą hydrofilową, która zapobiega przyleganiu zanieczyszczeń do lamelek wymiennika. Dzięki temu znacznie wzrasta jego efektywność, a tym samym ograniczona zostaje częstotliwość konserwacji.

Pompę ciepła VITECO HPWT 3.0 można podłączyć zarówno do wężownicy wbudowanej w zbiorniku wodnym, jak i bezpośrednio do obiegu wody wodociągowej, gdyż urządzenie posiada atest higieniczny PZH. Różnorodność podłączeń ze zbiornikiem sprawia, że pompa ciepła adaptuje się do wszystkich warunków układu grzewczego i ze wszystkimi zbiornikami c.w.u. Całym systemem zarządza automatyka z czytelnym wyświetlaczem.

Funkcje Funkcje realizowane w obrębie automatyki: l programator czasowy ustawiany w 2 przedziałach, l pełna kontrola temperatur powietrza na wlocie i wylocie z pompy ciepła, l kon tro la tem pe ra tu ry skra pla cza pompy ciepła, l podgląd na wszystkie stany pracy urządzenia, l funk cja au to star tu przy za ni ku prądu, l au to test pom py cie pła (Elek tro niczna Samokontrola Urządzenia), l ochro na kom pre so ra przed tzw.

Zimnym Startem (podgrzew oleju), l co ty go dnio we ter micz ne uzdat nianie wody, l regulacja odszraniania do -20°C, l moż li wość re gu la cji ze wnętrz nej grzałki elektrycznej.

Je rzy Per ges

17

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. pompa, ciepła, powietrze, woda, użytkowa

CTA Decydując się na powietrzną pompę ciepła, która kompleksowo zaspokoi potrzeby związane z ogrzewaniem zarówno budynku, jak i ciepłej wody użytkowej, możemy skorzystać z urządzeń firmy CTA. Jest to szwajcarski producent pomp ciepła, który ma w swojej ofercie kompaktową, prostą w montażu i obsłudze pompę ciepła typu powietrze/woda.

Powietrzne pompy ciepła do produkcji ciepłej wody użytkowej cieszą się dużą popularnością. Do odzysku ciepła wykorzystują one z reguły powietrze z wewnątrz pomieszczenia, w którym są zainstalowane.

Schłodzone powietrze jest następnie odpowiednimi kanałami wyrzucane na zewnątrz budynku. Ze względu na niską cenę, prosty montaż i wysoką w porównaniu do kolektorów słonecznych efektywność całoroczną zainteresowanie nimi jest coraz większe. Często mamy do czynienia z sytuacją, gdy system grzewczy już funkcjonuje, wymaga on jednak obsługi lub jest drogi w użytkowaniu. Chcąc zmniejszyć koszty, poszukujemy wówczas tańszego w eksploatacji urządzenia do ogrzewania ciepłej wody użytkowej i rozważamy zastosowanie powietrznej pompy ciepła. Warto się jednak zastanowić, czy nie zainwestować w urządzenie, które oprócz ogrzewania wody wspomoże cały nasz system grzewczy. Istniejący już system będzie wykorzystywany tylko w okresach najzimniejszych, w których sprawność powietrznej pompy ciepła jest najmniejsza. W pozostałych okresach, np. gdy temperatura wynosi powyżej 0°C, za ogrzewanie odpowiedzialna będzie pompa ciepła. Oczywiście jak każde urządzenie grzewcze musi być ona odpowiednio dobrana. Decydując się na powietrzną pompę ciepła, która kompleksowo zaspokoi potrzeby związane z ogrzewaniem zarówno budynku, jak i ciepłej wody użytko-

18

wej, możemy skorzystać z urządzeń firmy CTA. Jest to szwajcarski producent pomp ciepła, mający w swojej ofercie kompaktową, prostą w

montażu i obsłudze pompę ciepła typu powietrze/woda. Składa się ona z dwóch jednostek: zewnętrznej i wewnętrznej. Dzięki zastosowaniu ekologicznego czynnika chłodniczePy ta nie do...

Jaki wpływ na efektywność pompy ciepła ma wartość temperatury, do jakiej ma ona ogrzać ciepłą wodę?

go, jakim jest propan, możliwe stało się uzyskanie temperatur zasilania systemu grzewczego nawet do +70°C. Jednocześnie uzyskano wysokie wartości współczynnika efektywności. Przy temperaturze powietrza 0°C i dla systemu ogrzewania podłogowego wartość tego współczynnika wynosi 3,5. Oznacza to, że z 1 kW energii elektrycznej urządzenie produkuje 3,5 kW energii cieplnej. Ciepła woda jest przygotowywana w jednostce wewnętrznej występującej w dwóch wersjach: Aqua Tower lub w module hydraulicznym. W skład Aqua Tower wchodzą: zasobnik ciepłej wody użytkowej o pojemności 180 litrów, bufor o pojemności 60 litrów, pompa obiegowa układu grzew cze go, naczynie wzbiorcze oraz niezbędna automatyka. Łatwość montażu tej opcji polega na tym, że do jednostki wewnętrznej podłączamy bezpośrednio układ c.o. oraz układ c.w.u. z cyrkulacją. Gdyby ilość 180 litrów ciepłej wody była niewystarczająca, do dyspozycji mamy wersję z modułem hydraulicznym. Składa się on z pompy obiegowej, naczynia wzbiorczego oraz sterownika. Moduł taki może zostać połączony z zasobnikiem c.w.u. o dowolnej pojemności.

Jego wielkość ograniczona jest przez moc grzewczą pompy ciepła. Firma CTA oferuje trzy modele pomp ciepła typu powietrze/woda w wersji z Aqua Tower lub modułem hydraulicznym, o mocach: 5,6; 7,7 i 9,0 kW (przy parametrach P2/W35).

Prosty w obsłudze sterownik gwarantuje niezawodne działanie całego układu grzewczego.

Piotr Ku li gow ski www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Instalacje rurowe stosowane w budownictwie

Miedź w standardzie Do wykonywania miedzianych instalacji rurowych stosujemy rury miedziane wykonane wg norm europejskich. Są nimi rury miedziane instalacyjne używane do zimnej i ciepłej wody, ogrzewania i gazu, dostępne w zakresie wymiarowym od 6 do 267 mm i produkowane według europejskiej normy EN 1057.

Rury miedziane stosowane w chłodnictwie i klimatyzacji dostępne są w wymiarowaniu metrycznym w zakresie od 6 mm do 108 mm oraz w calach od ¼ do 4 i 1/8''. Produkuje się je zgodnie z europejską normą EN 12735-1, zaś rury miedziane do gazów medycznych i próżni dostępne są w zakresie od 8 do 108 mm i wykonane są zgodnie z europejska normą EN 13348.

Rury miedziane wyprodukowane są z miedzi odtlenionej fosforem zawierającej: l Cu + Ag > 99,90% (Cu - miedź, Ag - srebro), l 0,015% < P < 0,040% (P - fosfor).

Gatunek ten oznaczony jest symbolem Cu-DHP. Rury miedziane mogą występować w trzech stanach materiału: twardym R290, półtwardym R270 oraz miękkim R220. Rury miedziane twarde i półtwarde produkowane są w odcinkach prostych o dł. 3 lub 5 m, zaś rury miękkie w zakresie średnic 6-22 mm dostarczane są w postaci kręgów, w których długość rury może wynosić 25 lub 50 m, a średnica kręgu od 500 do 900 mm. W zależności od przeznaczenia różnią się od siebie czystością ścianek wewnętrznych oraz sposobem pakowania.

Poza miedzianymi rurami wykonanymi zgodnie z normami europejskimi produkowane są także rury miedziane, które tych norm nie spełniają, jednak ich podstawowe właściwości nie różnią się od siebie.

Jest to skład chemiczny, czystość wewnętrznej ścianki rury oraz średnica zewnętrzna, które spełnią warunki normy EN 1057. Grubość ścianki wewnętrznej rury systemowej jest mniejsza od tej wykonanej zgodnie z normą EN 1057. Rury systemowe powszechnie wykorzystywane w ogrzewaniu powierzchniowym to jednolity system grzewczy, w który elementem grzewczym jest miękka rura miedziana, na którą nałożono szczelną osłonę z tworzywa sztucznego. Rdzeniowa rura spełnia wymagania normy PN-EN 1057, natomiast otulina - normy PN-EN 13349. Zewnętrzna osłona z tworzywa nie jest na trwale zespolona z rdzeniową rurą miedzianą i służy zarówno do ochrony przed zewnętrznymi uszkodzeniami i szkodliwymi oddziaływaniami chemicznymi, jak i do oddzielenia przewodu rurowego od elementu konstrukcyjnego, np. przy montażu w posadzkach lub pod tynkiem.

Do ogrzewania powierzchniowego stosujemy rurę miedzianą o parametrach przedstawionych w tabeli. Miedziane rury systemowe możemy łączyć poprzez lutowanie twarde (luty Lag2P lub LCuP6) lub przez zaprasowywanie.

W ostatnim okresie niektórzy producenci rury miedzianej wprowadzili systemową innowacyjną rurę dwuwarstwową, składającą się z cienkościennej rury miedzianej z trwale zespoloną osłoną z polietylenu PE-RT. Posiada ona znakomite własności plastyczne oraz charakteryzuje się łatwym montażem i obróbką. Łuki, nawet o niewielkich promieniach, można wykonać ręcz-

nie bez użycia giętarki, łączyć, stosując złączki zaprasowywane z podwójnym elementem zaciskowym (nie można tej rury lutować). Cienkościenne rury miedziane mogą być stosowane w instalacjach zimnej i ciepłej wody, centralnego ogrzewania, ogrzewania i chłodzenia powierzchniowego.

Rura miedziana spełnia wymagania normy PN-EN 1057 i posiada atesty DVGW, a także aprobatę techniczną ITB i Atest Higieniczny PZH. Największą zaletą rury cienkościennej, poza walorami technicznymi i jej doskonałymi własnościami, jest jej cena - ok. 40% niższa od ceny standardowej rury instalacyjnej i systemowej rury stosowanej do ogrzewania podłogowego.

Ka zi mierz Za krzew ski

www.instalator.pl

19

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Plusy i minusy ustawy o odnawialnych źródłach energii

Sonda „Magazynu Instalatora” 11 marca 2015 roku prezydent RP podpisał ustawę o odnawialnych źródłach energii. Ważną dla naszego kraju, ważną dla naszej branży. Prace nad ustawą zaczęły się prawie 20 lat temu.

Wiele osób było w te prace zaangażowanych. Wydawać by się mogło, że powinna być ona dopracowana w każdym szczególe.

Czy tak jest rzeczywiście? Jakie są jej plusy i minusy?

O

becna ustawa dotyczy w praktyce wyłącznie wytwarzania energii elektrycznej ciepło, dotyczące także tzw. ciepła systemowego, zostało w trakcie prac Nadzwyczajnej Komisji Sejmowej praktycznie całkowicie wyeliminowane. Biorąc pod uwagę fakt, że w bilansie energetycznym kraju ciepło stanowi 57%, to wymaga ono osobnej regulacji.

Można powiedzieć, że lepsza jest ułomna lub zła ustawa niż jej całkowity brak, co powodowało do tej pory praktycznie zastój w rozwoju instalacji OZE w Polsce. Brak podstawy prawnej, na podstawie której można było stworzyć realny biznesplan dla danej inwestycji, nie pozwalał na stworzenie realnego planu finansowego inwestycji, co negatywnie wpłynęło na udzielanie kredytów przez

20

banki. Szczególnie niebezpiecznym rezultatem założeń tej ustawy jest pogłębianie trendu dominacji korporacji energetycznych kosztem pozostałych uczestników rynku.

Ustawa OZE zmienia system wsparcia dla OZE i według jej autorów promuje rozwój jednostek wytwórczych w lokalizacjach charakteryzujących się najniższym kosztem wytwarzania energii. W pierwszej kolejności wsparcie będzie adresowane do tzw. sprawdzonych i opanowanych technologii, które w polskich warunkach mają charakteryzować się największą stabilnością oraz najniższym kosztem wytwarzanej energii elektrycznej, czyli raczej trudno liczyć, że innowacyjne technologie będą dzięki tej ustawie wspierane przez państwo.

Uchwalenie przez Sejm RP ustawy o OZE bez odrzucenia tzw. poprawki prosumenckiej wydaje się być przeło-

mowe z punktu widzenia zmiany świadomości społeczeństwa. Konsekwentna akcja medialna prowadzona w oparciu o część wpływowych ekspertów rządowych, którzy od lat przekonują, że energia ze źródeł odnawialnych była, jest i będzie droga, a jej rozwój w praktyce przełoży się na wyższe rachunki za energię elektryczną dla użytkownika końcowego, nie odniosła w pełni zakładanego efektu.

Niemniej jednak należy się cieszyć ze stworzenia pewnego precedensu, który może pomóc przy wypracowywaniu bezpieczeństwa energetycznego także dla przyszłych pokoleń Polaków, ponieważ taka jest światowa tendencja energetyki - rozwój inteligentnych sieci energetycznych, których podstawą mają być źródła rozproszone. l Ja nusz Sta ro ścik, SPIUG

N

areszcie wchodzi w życie rodząca się w wielkich bólach nowa ustawa o Odnawialnych Źródłach Energii (OZE). W bólach dlatego, że pierwszy tekst tej ustawy pojawił się w 2012 roku. Obecny tekst tej ustawy w niektórych rozdziałach znacznie odbiega od pierwowzoru.

Jednak należy stwierdzić, że jest to sukces zwolenników „czystej energii”. Najwięcej kontrowersji budziły stawki za kWh odkupowane z mikroinstalacji przez koncerny energetyczne. W pierwotnej wersji stawki te były ustalone na poziomie 1,1 zł za kWh z mikroinstalacji o mocy do 10 kW. Jednak nasi parlamentarzyści doszli do wniosku, że jest to za wysoka stawka i zaproponowali jej zmniejszenie do 40 groszy za 1 kWh. Sejm ostatecznie zdecydował, że państwo przez 15 lat będzie gwarantowało posiadaczom takich przydomowych mikroinstalacji o mocy do 1 kW odkup www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

„zielonej” energii po cenie gwarantowanej i wyższej niż rynkowa.

Wstępnie ma to być zarobek w wysokości 75 groszy za kWh. Następną nową regulacją prawną jest tak zwana certyfikacja instalatorów. Zostało stworzonych pięć grup zawodowych, gdzie wymagany będzie pełen profesjonalizm przy zakładaniu i montażu urządzeń OZE. A będą to: kotły i piece na biomasę, systemy fotowoltaiczne, słoneczne systemy grzewcze, pompy ciepła, płytkie systemy geotermalne.

Monter, nim podpisze umowę na wykonanie instalacji, będzie się musiał wylegitymować certyfikatem stwierdzającym, że jego wiadomości i praktyka zawodowa są na najwyższym poziomie. Droga do uzyskania takiego certyfikatu nie jest jednak łatwa. Podstawą jest zdanie egzaminu państwowego organizowanego przez UDT. Nim jednak dojdzie do egzaminu, warunkiem koniecznym jest szkolenie w akredytowanym przez UDT ośrodku szkoleniowym. Z pierwszych egzaminów na systemy fotowoltaiczne wyraźnie widać, że „sito” egzaminacyjne jest spore i egzaminatorzy bezwzględnie wymagają pełnego zakresu wiadomości z danej dziedziny.

Wielu instalatorów nie zgodzi się z nowymi wymogami prawnymi, ale po ostatnim programie dopłat do kolektorów słonecznych widać, jak wiele tych instalacji jest źle wykonanych i wymagają one przeróbek oraz poprawek. Instalator posiadający taki certyfikat nie będzie mógł sobie pozwolić na „fuszerkę”, bo konsekwencją tego będzie utrata certyfikatu, a nie jest on tani. l Wi told Ja błoń ski, Ba chus

R

ozważając ustawę OZE pod kątem instrumentów wspierających wytwarzanie ciepła w instalacjach odnawialnych źródeł energii, czyli pod kątem pomp ciepła, należy stwierdzić, że praktycznie nie funkcjonuje ona w tym zakresie. Został stworzony instrument, z którego potencjalni nabywcy pomp ciepła nie wiedzą jak korzystać. Oczekiwania jednak nadal są duże. Wszyscy mamy nadzieję, że ustawa wymusi www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

pewne konkretne zachowania odpowiednich instytucji i programy współfinansujące instalacje pomp ciepła. Nie takie jak w „Prosumencie”, gdzie warunkiem uzyskania dofinansowania jest, aby instalacja pompy ciepła była skojarzona z instalacją ogniw fotowoltaicznych.

Chodzi o indywidualne podejście do tematu gruntowych pomp ciepła jako najbardziej efektywnej formy pozyskiwania energii cieplnej w naszej strefie klimatycznej. Najważniejszą kwestią jest wielkość dofinansowania. Chodzi o to, aby różnica wyższych nakładów poniesionych podczas instalacji pompy ciepła, w porównaniu do tradycyjnej instalacji grzewczej, „zwracała” się w czasie 3-5 lat pracy systemu grzewczego. Takich efektów ustawy oczekują wszyscy inwestorzy budujący swoje domy, albowiem wszystko sprowadza się później do jego niskich kosztów utrzymania. l Piotr Ku li gow ski, Astat

W

końcu mamy ustawę o OZE. Opisane w niej mechanizmy i regulacje mają umożliwić Polsce spełnienie wymagań unijnych w zakresie udziału zielonej energii w konsumpcji finalnej do roku 2020 w wartości co najmniej 15%. O mały włos nic by z tego nie wyszło, gdyby nie aktywny udział społeczeństwa, głównie branżowców, we wprowadzaniu zmian w mechanizmach wsparcia dla produkcji energii z OZE. System taryf gwarantowanych dla instalacji OZE o mocy elektrycznej do 3 kW włącznie lub do 10 kW wpłynie na dynamiczny rozwój przede wszystkim instalacji fotowoltaicznych. Określona stała cena jednostkowa obowiązywać będzie przez okres 15 lat od podpisania umowy na zakup energii elektrycznej, co niesie za sobą dodatkowe korzyści. Sprzedaż nadprodukcji energii elektrycznej z instalacji PV będzie korzystniejsza niż zużycie tej energii na potrzeby własne przez najbliższe 2-3 lata, po czym sytuacja się odwróci i znów bardziej opłacalne stanie się wykorzystanie możliwie największej ilości energii z instalacji PV przez gospodarstwo, np. do produkcji ciepła przez pom-

py ciepła. Ta forma energii może być przecież magazynowana i wykorzystana w późniejszym czasie bez większych strat. Mechanizm ten pobudza zatem rynek OZE do dynamicznego rozwoju, a potem powoduje jego stabilizację, nie obciążając przy tym zanadto budżetu.

Dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą istnieje możliwość skorzystania z tzw. net-meteringu, a więc systemu bilansowania energii w trybie półrocznym. Polega on na pomniejszaniu opłat za energię elektryczną o ilość energii oddanej do sieci. Mechanizm ten jest również niezwykle korzystny dla rozwoju instalacji fotowoltaicznych oraz pomp ciepła.

Zakłady wykazują dobrą relację zapotrzebowania energii elektrycznej do produkcji energii z instalacji fotowoltaicznej. Z kolei intensywna eksploatacja pomp ciepła w okresie niskiego nasłonecznienia, np. zimą, zbilansuje nadprodukcję energii elektrycznej wyprodukowanej przez instalację fotowoltaiczną w okresie letnim. Znów korzyść przede wszystkim dla generatorów PV, ale również dla pomp ciepła, których rynek w Polsce rozwija się tak dynamicznie. l Da wid Pan te ra, Aka de mia Vies smann

U

ważam, że dla branży Odnawialnych Źródeł Energii najlepiej byłoby, gdyby politycy się do niej w ogóle nie mieszali. Rynek sam zweryfikowałby najbardziej opłacalne dla klientów technologie spośród odnawialnych źródeł energii. Według mnie wprowadzane dotacje powodują tylko sztuczny, chwilowy rozrost rynku. Przedsiębiorstwa tworzone są typowo pod te dotacje, a po ich zakończeniu następują upadłości i problemy wielu firm.

Tak stało się w przypadku dotacji 45% na kolektory słoneczne z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. l Ma rek Fen ske, So lar -Tech (Usta w a OZE uchwa l o n a zo s ta ł a 20.02.2015 r. i we s zła w ży c ie 04.05.2015 r., przy czym nie któ re me cha ni zmy opi sa ne w roz dzia le 4 z wy jąt ka mi wcho dzą z dniem 01.01.2016 r.)

21

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

OZE w systemach ogrzewania

Pompa (optymalnie) wykorzystana Pompę ciepła jako obieg termodynamiczny charakteryzują pewne cechy, których znajomość pozwala optymalnie wykorzystać jej właściwości.

W przeciwieństwie do tradycyjnych źródeł ciepła typu kocioł - pompy ciepła do wytwarzania ciepła nie „konsumują energii pierwotnej” w postaci paliwa, tylko transferują energię z dolnego do górnego źródła ciepła dzięki napędowi, najczęściej elektrycznemu. Ma to jednak swoje konsekwencje w praktyce. Na przykład im wyższą temperaturę wody grzewczej chcemy uzyskać, tym większy nakład energii elektrycznej musimy ponieść. W przypadku tradycyjnych kotłów nie ma to większego znaczenia.

Wyjątek stanowią tu, choć z zupełnie innych powodów, kotły kondensacyjne. Jakie zatem czynniki mają wpływ na efektywność pompy ciepła w systemie grzewczym?

Ale z drugiej strony 20°C to jest temperatura, do której ogrzewamy pomieszczenia (często nawet wyżej), zatem małe szanse, że wystąpi zapotrzebowanie na osiąganie niższych temperatur. Nie ma też obawy, że niższą temperaturą zasilania nie zagrzejemy pomieszczeń, choć intuicja podpowiada, że grzejnik, który nie parzy, nie grzeje. Strumień ciepła oddawanego na pokrycie strat przez przegrody rośnie zarówno z różnicą temperatur, jak i z powierzchnią wymiany ciepła, co pozwala nawet przy niskich temperaturach zasilania dostosować

zują się stosunkowo małą różnicą temperatur, ale dużą powierzchnią wymiany ciepła, dają pod tym względem najlepsze rezultaty (fot).

Chłodzenie czy grzanie?

Pompa ciepła to jednak również chłodzenie latem mające znaczenie w coraz lepiej zaizolowanych budynkach. Czy lepiej skorzystać z pętli podłogowych do chłodzenia, licząc się ze słabym odczuwalnym efektem?

Czy zastosować klimakonwektory, tracąc na efektywności w trybie ogrzewania? Optymalnie jest skorzystać z obydwu tych opcji jednocześnie, zachowując przystosowanie tych rozwiązań do funkcji, które mają spełniać. Zatem do istniejącego systemu

Rozpiętość Pierwszym czynnikiem, zapewne najistotniejszym, jest temperaturowa rozpiętość źródeł ciepła górnego, w którym oddajemy ciepło do instalacji, i dolnego, z którego to ciepło pobieramy. Im mniejsza różnica temperatur tych źródeł, tym większa efektywność pompy ciepła. O ile na temperaturę dolnego źródła większego wpływu nie mamy (poza wyborem typu), to z górnym źródłem sytuacja ma się wręcz odwrotnie. Wymiarując system grzewczy na niższe temperatury pracy, na pewno jednorazowo podnosimy jego koszt, ale zyskujemy tańszą, bo efektywniejszą pracę pompy ciepła w całym okresie eksploatacji. W tym zakresie ogranicza nas nieco temperatura (a właściwie ciśnienie) skraplania czynnika na poziomie około 20°C, gdyż w niższych temperaturach może być zaburzona stabilność pracy lub konieczne wspomaganie (rys. 1).

22

ogrzewanie do potrzeb budynku.

Zresztą straty cieplne z uwagi na zmieniające się normy i standardy budowlane z roku na rok stopniowo maleją. Zatem ogrzewania płaszczyznowe, np. podłogowe, które charaktery-

ogrzewania podłogowego najlepiej jest dołożyć kilka klimakonwektorów, ale tylko w pomieszczeniach, które zamierzamy chłodzić (jest ich zazwyczaj znacznie mniej niż ogrzewanych) zgodnie ze schematem (rys. 2).

Dzięki takiemu połączeniu ogrzewamy niskim parametrem zasilania, wykorzystując cały system, a chłodzimy efektywnie poprzez klimakonwektory, odcinając jednym zaworem pętle podłogowe latem.

Obciążenie Drugim aspektem efektywności pracy pompy ciepła w systemie www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

grzewczym jest stopień obciążenia urządzenia grzewczego względem zapotrzebowania budynku. Kiedyś punktem odniesienia było obliczeniowe zapotrzebowanie ciepła (OZC), którego pokrycie przez pracujące ze stałą wydajnością urządzenie (np. pompę ciepła ze sprężarką on/off) było wystarczającym kryterium doboru. Dziś zmieniające się zapotrzebowanie budynku w sezonie i jednocześnie zmienna efektywność pompy ciepła (szczególnie typu powietrze-woda) przy zastosowaniu sprężarek inwerterowych rzucają zupełnie inne światło na to zagadnienie. Sprężarki z regulowaną wydajnością - zwane inwerter najwyższe efektywności osiągają nie przy pełnym obciążeniu, ale przy takim wynoszącym około 75% pełnego. Chwilową wydajność determinuje jednak zapotrzebowanie budynku, nie optymalna efektywność, gdyż pokrycie zapotrzebowania jest warunkiem komfortu, niezależnie czy mniej, czy bardziej efektywnie się to odbywa. Natomiast spadająca wraz z temperaturą zewnętrzną wydajność urządzenia powoduje, że obciążenie 75% (lub efektywnościowo najwyższe w pompach ciepła zachowujących stałą wydajność) będzie występowało przy różnych wydajnościach grzewczych w różnych temperaturach zewnętrznych. Jak zatem optymalnie - z uwagi na te kryteria - dobrać pompę ciepła?

Punkt pracy o najwyższej sprawności musi wystąpić przy takiej temperaturze, przy jakiej pompa ciepła „najbardziej pracuje”, czyli dostarcza najwięcej energii do budynku.

Zazwyczaj są to temperatury w okolicach zera stopni, choć zapotrzebowanie budynku w tej temperaturze

5 (201), maj 2015

jest o około połowę mniejsze od obliczeniowego. Jednak częstotliwość występowania w sezonie powoduje, że udział efektywności w tych właśnie temperaturach ma największy wpływ na efektywność średnioroczną, zwaną sezonowym COP. Właśnie sezonowe COP najlepiej oddaje zarówno prawidłowość doboru, jak i efektywność pracy urządzenia w rozpatrywanych warunkach.

Oczywiście w związku z powyższym optymalnie dobrana pompa ciepła do budynku w najniższych temperaturach w sezonie nie będzie w stanie pokryć zapotrzebowania bez wspomagania dodatkowym źródłem ciepła, najczęściej grzałką elektryczną, ale z uwagi na to, że jest to wspomaganie, stanowi ono bardzo niewielki udział w skali całego sezonu grzewczego i jest jak najbar-

możliwe wyeliminowanie czy przerw w pracy. W stanie stabilnej pracy dostarczana do budynku energia pokrywa dokładnie straty ciepła, utrzymując temperaturę pomieszczenia i wszystkich znajdujących się tam przedmiotów na stałym poziomie. Jeśli jednak poprzez obniżenie nastawy zmniejszymy ilość doprowadzanego ciepła, to w dłuższym czasie spowoduje to obniżenie temperatury zarówno pomieszczenia, jak i wszystkich przedmiotów akumulujących ciepło i powrót do poziomu sprzed obniżenia wymagał będzie znacznie większych nakładów energetycznych, bo oprócz pokrycia strat przez przegrody, również na podgrzanie przedmiotów akumulujących ciepło, czyli wszystkich znajdujących się w pomieszczeniu. Oczywiście niedostarczona energia w czasie, kiedy spadała temperatura, stanowi pewną oszczędność i dopóki przekracza dodatkowe nakłady na powrót do temperatury standardowej, jest uzasadniona.

OZE i ogrzewanie dziej uzasadnione ekonomicznie.

Jednocześnie przewymiarowanie okazuje się przynosi niewiele lepsze efekty, a wiąże się ze znacznymi nakładami na inwestycję (wykres).

Stabilność i ciągłość Trzecim czynnikiem mającym wpływ na efektywność pracy urządzenia grzewczego, takiego jak pompa ciepła, jest stabilność i ciągłość pracy czyli ograniczanie do minimum skoków nastaw temperatury, znacznych obniżeń temperatury

W najbliższej przyszłości czeka nas wejście w coraz powszechniejsze wykorzystanie energii odnawialnych również do ogrzewania pomieszczeń. Ich wykorzystanie, poza walorami ekologicznymi (jak ograniczenie emisji CO2 i zmniejszone zużycie energii), będzie niosło za sobą również konieczność zmiany pewnych wykształconych przez lata czy nawet pokolenia przyzwyczajeń.

Na przykład ogrzewanie - z uwagi na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii - przechodzi na niższy poziom temperaturowy, ale jednocześnie charakteryzuje się większą precyzją regulacji i stabilnością pracy. Na rynek wchodzą urządzenia coraz bardziej zaawansowane technologicznie, o coraz niższych, ale wystarczających w nowych standardach mocach grzewczych. Wszystko to wskazuje na nadchodzącą zmianę standardów w technice grzewczej i szeroko pojętym ogrzewaniu.

Natomiast technologią, która jak na razie najlepiej odpowiada na rysujący się kierunek zmian, jest technologia pomp ciepła.

Er win Szczu rek

www.instalator.pl

23

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Prawo własności przemysłowej w działalności instalacyjnej

Patent na wynalazek Prawo własności przemysłowej może być stosowane przed podmioty instalacyjne, jeżeli przedmiotem działania będą produkty własne wymagające rejestracji bądź znaki przemysłowe odróżniające podmiot instalacyjny od innej firmy, również wymagające interwencji w urzędzie patentowym.

Patent jest to prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku przez określony czas, w sposób zarobkowy (przemysłowy, handlowy) na terytorium danego państwa lub państw, przyznane przez kompetentny organ państwowy, regionalny lub międzynarodowy. Prawo ochronne jest to prawo do wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego przez określony czas, w sposób zarobkowy (przemysłowy, handlowy) na terytorium danego państwa lub państw, przyznane przez kompetentny organ państwowy, regionalny lub międzynarodowy. Patent na wynalazek jest prawem, którego udziela Urząd Patentowy w drodze decyzji warunkowej (pod warunkiem udzielania opłaty za pierwszy okres ochrony) na rzecz podmiotu uprawnionego do uzyskania patentu po stwierdzeniu w procedurze pełnego badania, że zostały spełnione warunki wymagane do jego uzyskania. Patent na wynalazek to prawo wyłącznego korzystania (monopolu) z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (art. 63 P.w.p.) Korzystanie z wynalazku objętego patentem obejmuje wszelkie postacie stosowania wynalazku, czerpania korzyści z wynalazku oraz dysponowania nim. Korzystanie z wynalazku przez inne osoby możliwe jest jedynie za zgodą uprawnionego [uprawniony z patentu może w drodze umowy udzielić innej osobie upoważnienia (licencji) do korzystania z jego wynalazku (umowa licencyjna)].

Uprawniony z patentu może zakazać osobom trzecim, nie mającym jego zgody, korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy, polegający na:

24

l wytwarzaniu, używaniu, oferowaniu,

wprowadzaniu do obrotu lub importowaniu dla tych celów produktu będącego przedmiotem wynalazku lub l stosowaniu sposobu będącego przedmiotem wynalazku, jak też używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu lub importowaniu dla tych celów produktów otrzymanych bezpośrednio takim sposobem.

Wynikająca z monopolu możliwość zakazania korzystania z wynalazku osobom trzecim podlega jednak pewnym ograniczeniom. Mianowicie po upływie trzech lat od dnia uzyskania patentu uprawniony z patentu lub z licencji nie może nadużywać swego prawa, w szczególności przez uniemożliwianie korzystania z wynalazku przez osobę trzecią, jeżeli jest ono konieczne do zaspokojenia potrzeb rynku krajowego, a zwłaszcza gdy wymaga tego interes publiczny, a wyrób jest dostępny społeczeństwu w niedostatecznej ilości lub jakości albo po nadmiernie wysokich cenach.

Ważne! Nie narusza się patentu nabytego przez instalatora przez: l korzystanie z wynalazku dotyczącego środków komunikacji i ich części lub urządzeń, które znajdują się na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej czasowo, a także przedmiotów, które znajdują się na tym obszarze w komunikacji tranzytowej; l korzystanie z wynalazku dla celów państwowych w niezbędnym wymiarze, bez prawa wyłączności, jeżeli jest to konieczne do zapobieżenia stanowi zagrożenia ważnych interesów państwa lub usunięcia takiego stanu, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego;

stosowanie wynalazku do celów badawczych i doświadczalnych, dla dokonania jego oceny, analizy albo nauczania; l korzystanie z wynalazku, w niezbędnym zakresie, dla wykonania czynności, jakie na podstawie przepisów prawa są wymagane dla uzyskania rejestracji bądź zezwolenia, stanowiących warunek dopuszczenia do obrotu niektórych wytworów ze względu na ich przeznaczenie Również korzystający w dobrej wierze z wynalazku na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, w chwili stanowiącej o pierwszeństwie do uzyskania patentu, może z niego nadal bezpłatnie korzystać w swoim przedsiębiorstwie w zakresie, w jakim korzystał dotychczas. Prawo to przysługuje również temu, kto w tej samej chwili przygotował już wszystkie istotne urządzenia potrzebne do korzystania z wynalazku.

Dozwolone jest również korzystanie przez osoby trzecie z wyrobu według wynalazku lub wytworzonego sposobem według wynalazku, polegające na jego oferowaniu do sprzedaży lub na dalszym wprowadzaniu do obrotu, jeżeli wyrób ten został uprzednio wprowadzony do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez uprawnionego lub za jego zgodą. Jest to tzw. wyczerpanie patentu.

Oznacza to, że osoba która legalnie nabyła wyrób objęty patentem, może tym wyrobem dysponować, np. odsprzedać, a uprawniony z patentu nie może sprzeciwić się takim działaniom - jego prawa zostały wyczerpane (oczywiście może zabronić produkcji wyrobu według wynalazku).

Nie stanowi również naruszenia patentu import na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ani oferowanie do sprzedaży lub dalsze wprowadzanie do obrotu wyrobu wprowadzonego uprzednio do obrotu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego przez uprawnionego lub za jego zgodą. l

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Odnośnie do ograniczenia monopolu uprawnionego z patentu dotyczącego wynalazku biotechnologicznego przepisy ustawy Prawo własności przemysłowej stanowią (art. 935 ust.

1), że patent nie rozciąga się na materiał biologiczny otrzymany przez jednokrotną reprodukcję materiału biologicznego wprowadzonego do obrotu przez uprawnionego z patentu lub za jego zgodą, jeżeli reprodukcja jest nieodzownym następstwem wykorzystywania materiału biologicznego.

Zakres przedmiotowy patentu Patent na wynalazek dotyczący sposobu wytwarzania obejmuje także wytwory uzyskane bezpośrednio tym sposobem. Patent na wynalazek, dotyczący użycia substancji stanowiącej część stanu techniki do uzyskania wytworu mającego nowe zastosowanie, obejmuje także wytwory specjalnie przygotowane zgodnie z wynalazkiem do takiego zastosowania.

Potwierdzeniem istnienia patentu jest opublikowany dokument patentowy, składający się z opisu patentowego obejmującego opis wynalazku, zastrzeżenia patentowe i rysunki (jeśli są).

Udzielone patenty podlegają wpisowi do rejestru patentowego, a informacja o jego udzieleniu publikowana jest w Wiadomościach Urzędu Patentowego. Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. Uprawniony z patentu może uzyskać patent na ulepszenie lub uzupełnienie wynalazku, które posiada cechy wynalazku, a nie może być stosowane samoistnie (patent dodatkowy). Można również uzyskać patent dodatkowy do już uzyskanego patentu dodatkowego. Patent dodatkowy traci moc wraz z patentem głównym.

Jeżeli patent główny traci moc z przyczyny niemającej wpływu na wynalazek będący przedmiotem patentu dodatkowego, patenty dodatkowe do patentu głównego stają się patentami i zachowują moc przez okres, na który został udzielony patent główny. Patent jest zbywalny i podlega dziedziczeniu, przy czym umowa o przeniesienie patentu wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej. rzeniesienie patentu staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru patentowego. www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

Prawo ochronne a wzór użytkowy Prawo ochronne na wzór użytkowy jest prawem, którego udziela Urząd Patentowy w drodze decyzji warunkowej (pod warunkiem udzielania opłaty za pierwszy okres ochrony) na rzecz podmiotu uprawnionego do uzyskania prawa ochronnego po stwierdzeniu w procedurze pełnego badania, że zostały spełnione warunki wymagane do jego uzyskania. Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Uprawniony może zakazać osobom niemającym jego zgody wytwarzania, używania, oferowania do sprzedaży, sprzedawania lub importowania wzoru użytkowego dla celów zawodowych lub zarobkowych. Prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego przez uprawnionego z prawa ochronnego podlega ograniczeniom. Ograniczenia prawa ochronnego na wzór użytkowy są identyczne jak opisane wyżej ograniczenia w stosunku do patentów na wynalazki dotyczące produktów. Prawo ochronne na wzór użytkowy podlega, podobnie jak patent, wyczerpaniu (art.

70 w związku art. 100 P.w.p). Czas trwania prawa ochronnego wynosi dziesięć lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego w Urzędzie Patentowym.

Zakres przedmiotowy prawa ochronnego określają zastrzeżenia ochronne zawarte w opisie ochronnym wzoru użytkowego. Udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego obejmującego opis ochronny. Udzielone prawa ochronne na wzory użytkowe podlegają wpisowi do rejestru wzorów użytkowych, a informację o udzieleniu prawa publikuje się w Wiadomościach Urzędu Patentowego. Prawo ochronne jest zbywalne i podlega dziedziczeniu, przy czym umowa o przeniesienie prawa ochronnego wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej. Przeniesienie prawa ochronnego staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru wzorów użytkowych.

Znak towarowy Na wstępie należy zaznaczyć, że Urząd Patentowy RP przyjmuje i ba-

da zgłoszenia dotyczące znaków towarowych oraz orzeka w sprawach udzielania praw ochronnych oraz prowadzi rejestr znaków towarowych. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny (w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy), jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia w obrocie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Najbardziej tradycyjnymi i najczęściej występującymi formami znaków towarowych są: l oznaczenia słowne (wyraz, zdania, slogany) - znak słowny, l oznaczenia słowno-graficzne (oznaczenia w których występują zarówno elementy słowne, jak i graficzne) znak słowno-graficzny, l oznaczenia graficzne (rysunki, ornamenty) - znak graficzny.

Równie często spotykanymi w obrocie gospodarczym znakami towarowymi są znaki towarowe przestrzenne (w tym formy towaru lub opakowania), dźwiękowe (melodie, inne sygnały dźwiękowe), przestrzenno-słowno-graficzne, przestrzenno-graficzne oraz kompozycje kolorystyczne.

Na znaki towarowe udzielane są prawa ochronne. Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

Czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym. Prawo ochronne na znak towarowy może zostać, na wniosek uprawnionego, przedłużone, dla wszystkich lub części towarów, na kolejne okresy dziesięcioletnie, przy czym wniosek powinien być złożony przed końcem upływającego okresu ochrony, jednak nie wcześniej niż na rok przed jego upływem. Wraz z wnioskiem należy wnieść należną opłatę za ochronę.

Wniosek może zostać złożony, za dodatkową opłatą, również w ciągu sześciu miesięcy po upływie okresu ochrony.

Termin ten nie podlega przywróceniu.

Prze my sław Go go je wicz Podstawa prawna: Ustawa Prawo własności przemysłowej (Dz. U. 2013 poz. 1410).

25

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Montaż powietrznych pomp ciepła

Bezbłędny split Pompy ciepła, zwłaszcza typu split, wymagają specjalistycznej wiedzy osoby instalującej - błędy będą powodowały wyższe koszty eksploatacji i ostateczne niezadowolenie klienta. Na co więc powinniśmy zwrócić uwagę?

Powietrzne pompy ciepła w ostatnich latach zdobyły dużą popularność na rynkach zachodniej Europy. Również w Polsce coraz większa liczba inwestorów skłania się ku temu rozwiązaniu ze względu na stosunkowo niskie koszty inwestycyjne. Postęp technologiczny zmniejszył różnicę w kosztach eksploatacji w stosunku do pomp ciepła wykorzystujących ciepło z gruntu lub wody, dlatego coraz częściej inwestorzy wybierają ten typ urządzenia do ogrzewania swoich domów. Pompy ciepła, zwłaszcza typu split, wymagają jednak specjalistycznej wiedzy osoby instalującej - błędy będą powodowały wyższe koszty eksploatacji i ostateczne niezadowolenie klienta. Na co więc powinniśmy zwrócić uwagę? Najważniejsze z punktu widzenia projektowego to odpowiednia, czyli jak najniższa temperatura zasilania instalacji grzewczej.

Pompa ciepła będzie idealnym rozwiązaniem w instalacjach z niskim parametrem zasilania, tj. 30-35°C na wyjściu z pompy ciepła. Warto walczyć nawet o 1 K różnicy zasilania, ponieważ wg szacunków przekłada się on nawet do 6% w kosztach użytkowania.

łościowa efektywność instalacji spadnie do wartości wynikającej z najwyższej temperatury. W takich sytuacjach warto przemyśleć dogrzewanie tego grzejnika, np. grzałką elektryczną. l Rury w ogrzewaniu podłogowym powinny być ułożone z dużym zagęszczeniem. W tym momencie standardem staje się ułożenie rur w odstępach 8-10 cm. Daje to możliwość uzyskania zakładanej mocy z parametrem zasilania instalacji o kilka Kelvinów niższym niż w układach tradycyjnych. l Wykładzina podłogowa - najlepiej jeśli będzie się charakteryzowała wysokim współczynnikiem przewodzenia ciepła. Dobrze sprawdzą się tutaj płytki ceramiczne lub kamienne. Decydując się na panele lub parkiet drewniany, należy wykorzystać materiały specjalnie przystosowane, o mniejszej grubo-

W trakcie projektu Na etapie projektowania budynku/instalacji należy zadbać o: l Ogrzewanie podłogowe w całym domu. Łączenie odbiorników ciepła o różnych temperaturach zasilania, np. grzejników i ogrzewania podłogowego lub konwektorów, jest w przypadku wykorzystania pomp ciepła lub kotłów kondensacyjnych traktowane jako błąd w sztuce. Nawet jeśli będziemy mieli tylko jeden grzejnik pracujący na wyższym parametrze temperaturowym, a reszta będzie ogrzewana przez ogrzewanie płaszczyznowe, to i tak ca-

26

Fot. Przykład błędnego montażu.

Pompa ciepła zamontowana za blisko ściany, przez co opory przepływu powietrza będą zbyt duże.

ści, a jednocześnie z możliwie niskim współczynnikiem oporu cieplnego. l Należy unikać podgrzewania wody użytkowej w jednym zbiorniku łączonym z buforem. Jeśli już jednak zostanie podjęta decyzja o tego typu układzie, należy pamiętać o wyznaczeniu stref czasowych w których ma być osiągany żądany parametr wody. W pozostałym okresie lepiej dogrzewać wodę przepływowym ogrzewaczem, niż cały bufor podgrzewać do wysokiej temperatury. l Najlepiej zaprojektować układ w taki sposób, żeby wyjście z pompy ciepła bezpośrednio zasilało instalację ogrzewania z pominięciem bufora. W tym przypadku bufor (może być niewielki, a czasami w ogóle go nie ma) jest podpinany do powrotu instalacji. W ten sposób nie ma zmieszania wody w sprzęgle hydraulicznym lub buforze i osiągamy wyższą efektywność instalacji.

W trakcie montażu Na co należy zwrócić uwagę na etapie montażu urządzenia? l Po pierwsze, na warunki w instrukcji określające odległości pompy od ścian. Odległość od strony parowacza i wentylatora będzie decydowała o ilości powietrza przetłaczanego, a więc i o ilości energii darmowej, którą uda nam się uzyskać. Jeśli przepływ będzie zblokowany, więcej pracy będzie musiała wykonać sprężarka. l Po drugie, za nisko zamontowane urządzenie może zostać zasypane śniegiem. W tym przypadku wentylator może nie być w stanie przetłoczyć wystarczającą ilość powietrza i urządzenie może przestać pracować. Przy częściowym zasypaniu śniegiem spadnie efektywność urządzenia. l Po trzecie, na zadaszenie jednostki zewnętrznej. Padający śnieg lub marznący deszcz może powodować wzrost częstotliwości rozmrażania parowacza, a więc i spadek całkowitej efektywności urządzenia. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Po czwarte, warto dobrze nie przeszkadzał w użytkowaniu posesji. Wyklucza się zaizolować rurociąg chłodnimontaż urządzenia nad ciągaczy pomiędzy jednostką wemi pieszymi lub jezdnymi wnętrzną i zewnętrzną. Wyso(może wystąpić oblodzenie ka różnica temperatur pomięnawierzchni zamarzającym dzy otoczeniem a czynnikiem kondensatem). chłodniczym za sprężarką l Hałas generowany przez może powodować duże straty urządzenie - należy zachować ciepła. Zagadnienie staje się min. odległości wynikające z poważniejsze, gdy odległość wytycznych dla stref mieszkamiędzy jednostką zewnętrzną niowych, śródmiejskich czy i wewnętrzną wzrasta. l Po piąte, przepływ przez też publicznych. Inny hałas skraplacz musi mieć wartość dopuszczalny jest w okresie zgodną z założoną dla danego dziennym i nocnym. urządzenia. Najłatwiejsze bęl Rurociąg poprowadzony dzie dla nas zaprojektowanie Rys. Przykładowe min. odległości od ścian przez ścianę budynku powinien instalacji wody w taki sposób, (zależne od producenta i stosowanego urządzenia). mieć kompensację drgań. Najżeby uniknąć zbyt dużych opoważniejsze jest stosowanie odrów przepływu wody. powiednich przepustów ściennych poAle to nie wszystko... l I po szóste - należy zamontować ruzwalających na tłumienie drgań wchorociąg chłodniczy ze spadkiem na zeZ punktu widzenia komfortu użytko- dzących w ściany budynku oraz odpownątrz budynku. Jeśli rury chłodnicze wania należy zwrócić jeszcze uwagę na: wiednie wygięcie rur chłodniczych, tak będą mokre, np. od padającego desz- l Odpływ kondensatu - najlepiej jeśli żeby drgania tłumiły się samoistnie. czu, krople deszczu nie będą powodo- pompa będzie zlokalizowana w takim Szy mon Pi wo war czyk wały zawilgocenia ściany budynku. miejscu, żeby wypływający kondensat l

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Kotły opalane paliwami stałymi - uregulowania europejskie od 2020 r.

Emisje na kawce To nie paliwa stałe jako źródło energii są przyczyną tak złej jakości powietrza w Polsce, ale ich techniki spalania. W dziedzinie technologii spalania paliw stałych nastąpił bardzo duży postęp skutkujący wysoką sprawnością energetyczną oraz małym ładunkiem emitowanych zanieczyszczeń.

Większość krajów UE posiada uregulowania prawne, określające dopuszczalne graniczne wartości emisji cząstek stałych TSP (PM), OGC, CO, a także (w niektórych krajach) NOx z instalacji spalania o mocy poniżej 1 MW. W wielu krajach UE wprowadzono także wymagania dotyczące granicznych wartości emisji w formie dobrowolnych zobowiązań dla instalacji spalania małej mocy opalanych paliwami stałymi, które można też traktować jako tzw. ekoznakowanie. Są one zawsze ostrzejsze w porównaniu do uregulowań obligatoryjnych i stanowią narzędzie w przedsięwzięciach inwestycyjnych realizowanych na rzecz poprawy jakości powietrza. Wybrane wartości minimalne i maksymalne GWE pyłu całkowitego TSP i OGC zaprezentowano w tabeli 1 [1].

Polska ma największy udział energii wytwarzanej z paliw stałych, zwłaszcza z węgla w instalacjach małej mocy ≤≤1 MW spośród wszystkich krajów UE, niestety w dalszym ciągu brak obligatoryjnych uregulowań. Niestety nie wprowadzono ich także w trakcie nowelizacji krajowych uregulowań prawnych dla instalacji spalania paliw [2].

jest udział w rynku kotłów opalanych stałymi biopaliwami. Sporą część na polskim rynku kotłów zasilanych paliwami stałymi o mocy poniżej 500 kW stanowią kotły opalane węglem. Od po-

Rys. 1. Średni udział sprzedaży kotłów z ręcznym i automatycznym zasilaniem w paliwo w okresie 2006-2012. łowy lat 90. ubiegłego stulecia nastąpił znaczący rozwój rozwiązań konstrukcyjnych, zwłaszcza w dziedzinie automatyzacji procesu spalania. Kotły z automatycznym zasilaniem komory spalania w paliwo stanowią aktualnie około 17% rynku kotłów węglowych. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują kotły retortowe (realizujące technikę spalania współprądowego, spełniające wymagania BAT) oraz kotły tłokowe (znane też pod nazwą podsuwowe). Jednak w dalszym ciągu kotły z ręcznym, okresowym zasilaniem w paliwo stałe stano-

wią znaczący udział w rynku instalacji grzewczych. W okresie ostatnich 6 lat miały one w Polsce około 80% udział w rynku kotłów c.o. (rys. 1). Spośród tych kotłów można wydzielić trzy zasadnicze grupy kotłów, różniących się konstrukcją związaną z zastosowaną techniką spalania i wynikającą stąd efektywnością energetyczną oraz emisyjnością: kotły realizujące tzw. dolne spalanie z grawitacyjnym ciągłym wprowadzaniem paliwa do komory spalania (tzw. dolne spalanie, spalanie w prądzie krzyżowym), kotły zgazowujące (współprądowe) oraz kotły realizujące spalanie w całej objętości (tzw. górne spalanie, instalacje spalania przeciwprądowe) [3].

Należy podkreślić, że część krajowych producentów produkujących nowoczesne urządzenia grzewcze, zwłaszcza kotły o konstrukcji spełniającej wymagania BAT, dysponujących odpowiednim zapleczem konstrukcyjnym i laboratoryjnym, decyduje się na przeprowadzenie dobrowolnych badań atestacyjnych w celu uzyskania wyżej wspomnianego „Świadectwa na znak bezpieczeństwa ekologicznego” oraz/lub badań na zgodność z normą PN EN 303-5:2012 zakończonych pozytywnym wynikiem i wystawieniem odpowiedniego świadectwa. Niestety znacząca część kotłów wprowadzonych na krajowy rynek nie jest zgłaszana do badań energetyczno-emisyjnych, czemu winien jest brak przymusu prawnego w tym zakresie.

W zależności od zastosowanej techniki spalania możliwe jest wprowadze-

Stan techniki do 1 MW Polska branża produkująca kotły małej mocy zasilane paliwami stałymi wyspecjalizowała się w kotłach opalanych węglem, które eksportuje także do wielu krajów UE oraz Europy Wschodniej. Roczna jej produkcja urządzeń grzewczych na paliwa stałe sięga 180 tys. sztuk. Znaczący

28

Rys. 2. Emisja CO ze spalania węgla w kotłach z automatycznym zasilaniem w paliwo. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nie sterowania procesem spalania, co skutkuje zróżnicowaną osiąganą sprawnością energetyczną i tym samym różną sprawnością sezonową. Porównując te trzy rodzaje palenisk z ręcznym, okresowym zasilaniem w paliwo, należy podkreślić, że najgorszymi parametrami energetyczno-emisyjnymi i niskim poziomem możliwości sterowania procesem spalania charakteryzują się kotły realizujące spalanie w całej objętości. Biorąc pod uwagę pozostałe dwa rodzaje kotłów, należy zauważyć, że niezależnie od zastosowanej techniki spalania z racji swej konstrukcji - urządzenia zasilane ręcznie nie są w stanie osiągnąć sprawności porównywalnych z urządzeniami w pełni automatycznymi i tym samym zawsze będą one charakteryzować niższą sezonową sprawnością energetyczną oraz wyższą emisją zanieczyszczeń. Obserwowana w ostatnim okresie intensyfikacja działań na rzecz poprawy jakości powietrza, z jednej strony dofinansowanie przedsięwzięć w ramach programu KAWKA przez NFOŚiGW, lokalnie realizowane gminne programy PONE oraz planowane wprowadzenie „zakazu spalania węgla” stawia pytanie, jaka jest kondycja rynku kotłów małej mocy opalanych paliwami stałymi, umożliwiająca ograniczenie emisji z sektora komunalno-bytowego na terenach charakteryzujących się przekraczaniem stężeń emisji pyłu, określonych dyrektywą CAFE oraz czy kryteria zawarte w Dyrektywie Ekoprojekt są do spełnienia przez krajowe produkty.

Przeprowadzona analiza dostępnych na polskim rynku kotłów z automatycznym zasilaniem kwalifikowanymi sortymentami węgla pod kątem wymagań wymienionej powyżej normy PN EN-303-5:2012 wykazała, że znacząca część populacji kotłów

www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

Rys. 3. Emisja OGC ze spalania węgla w kotłach z automatycznym zasilaniem w paliwo. węglowych z automatycznym zasilaniem w paliwo dostępna na rynku spełnia wymagania klasy 3 i 4 w odniesieniu do mocy nominalnej, zarówno w zakresie sprawności energe-

tym samym kryteriów dyrektywy Ekoprojektu, będzie możliwe pod warunkiem stosowania pierwotnych metod jego ograniczania: odpowiedniej jakości paliwa stałego, peletów oraz

Rys. 4. Emisja PM ze spalania węgla w kotłach z automatycznym zasilaniem w paliwo. tycznej, jak i dopuszczalnych wartości stężeń CO, OGC i pyłu całkowitego (w spalinach suchych o zawartości 10% O2), rys. 2-4, [4].

Konieczna optymalizacja W przypadku emisji CO czy OGC konieczna jest optymalizacja organizacji procesu spalania. Natomiast emisja pyłu z kotłów opalanych paliwami stałymi stanowi istotny problem. Będzie ona zawsze występować, niezależnie od zastosowanej technologii spalania, z uwagi na zawartość substancji mineralnej w paliwie stałym. Zdecydowanie wyższą średnią zawartością substancji mineralnej charakteryzuje się węgiel w porównaniu do biomasy, zwłaszcza do peletów drzewnych. Spełnienie wymagań określonych dla klasy 5 kotłów grzewczych wg PN EN303-5:2012, a

kwalifikowanych sortymentów węglowych, a także najlepszych dostępnych technik spalania BAT. W kolejnym artykule poruszę kwestię konieczności standaryzacji jakości paliw węglowych oraz skutki wdrożenia dyrektywy Ekoprojekt dla jakości powietrza. dr inż. Kry sty na Ku bi ca Literatura: 1. K. Kubica, R. Kubica, „Ocena możliwości ograniczenia emisji pyłu oraz związanych z nim zanieczyszczeń ze spalania paliw stałych w instalacjach o mocy poniżej 50 MW”, Ekspertyza 3 Instytutu Ochrony Środowiska PIB, Warszawa, listopad 2014.

2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2014 r. w sprawie standardów emisyjnych dla niektórych rodzajów instalacji, źródeł spalania paliw oraz urządzeń spalania lub współspalania odpadów, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20140001546 3. S. Mudgal, L. Turunen, N. Roy, R. Stewart, M. Woodfield, K. Kubica, R. Kubica, Raport Task 4; “Preparatory Studies for Eco-design Requirements of EuPs (II) Lot 15 Solid Fuel Small Combustion Installations”, www.ecosolidfuel.org 4. K. Kubica, „Instalacje spalania małej mocy na paliwa stałe - węgiel, biomasę; Możliwości wykorzystania SCIs w ramach Programu Priorytetowego nt. Likwidacja niskiej emisji poprzez wzrost efektywności energetycznej i rozwój odnawialnych źródeł energii, oraz dalszych prac nad Krajowym Programem Ochrony Powietrza”, PIE Katowice, lipiec 2013.

29

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Woda kotłowa i w obiegach ciepłowniczych - wymagania jakościowe oraz uzdatnianie

Kocioł bez mułu Sprawna i bezpieczna praca urządzeń ciepłowniczych zależna jest od jakości wody zarówno zasilającej kotły, jak i krążącej we współpracujących z nimi obiegach ciepłowniczych.

Woda dla celów kotłowych ma zróżnicowane wymagania co do jakości. Zależnie od jej rodzaju może to być woda kotłowa znajdująca się w kotłach, w których poddawana jest odparowaniu, woda zasilająca kotły, a także woda dodatkowa przeznaczona do pokrycia strat w obiegu wodno-parowym. W obiegu wodno-parowym znajduje się ponadto kondensat, czyli skropliny pary użytkowej wyprodukowanej uprzednio w kotle, oraz destylat, czyli skropliny pary powstającej w wyparkach. Woda kotłowa zasilająca kotły oraz woda dodatkowa muszą spełniać wymagania stawiane przez producentów kotłów.

Wymagania te zależą od konstrukcji kotła i rosną w miarę wzrostu ciśnienia [1]. Generalnie woda zasilająca kotły powinna być tak uzdatniona, aby nie powodowała tworzenia kamienia kotłowego, nie była korozyjna w stosunku do urządzeń, z którymi pozostaje w kontakcie, oraz nie ulegała pienieniu.

Sprawna i bezpieczna praca urządzeń ciepłowniczych zależna jest od jakości wody zarówno zasilającej kotły, jak i krążącej we współpracujących z nimi obiegach ciepłowniczych. Jakość wody obiegowej i zasilającej kotły w sposób bezpośredni zależy od jakości wody dodatkowej kierowanej do uzupełniania strat w tych obiegach. W niniejszym artykule omówione zostaną najważniejsze parametry jakości wody kotłowej i w obiegach ciepłowniczych, a także najczęściej stosowane techniki uzdatniania wód zasilających.

Szczegółowe wymagania jakościowe wody podawane są - jak już wspomniałem - w wymaganiach producentów kotłów, a ponadto w obowiązujących aktach prawnych [2, 3, 4], które zostaną krótko omówione w zakończeniu artykułu.

30

Wapno-soda Zapobieganie tworzeniu kamienia kotłowego uzyskuje się, stosując - zależnie od wymaganego stopnia uzdatnienia zmiękczanie metodami: strąceniowymi, na jonitach bądź też demineralizację.

Twardość węglanową można usunąć w procesie dekarbonizacji za pomocą odmierzonej dawki wapna: Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2 → 2 CaCO3 ↓ + 2 H2O, Mg(HCO3)2 + 2 Ca(OH)2 → Mg(OH)2 ↓ + 2 CaCO3 +2 H2O, przy czym usunięcie twardości magnezowej przez wytrącenie nierozpuszczalnego wodorotlenku ma miejsce w wysokich temperaturach lub na zimno przez podwyższenie pH do około 11. Twardość niewęglanową usuwa się za pomocą mieszaniny sody oraz wapna (metoda wapno-soda) w procesie prowadzonym na gorąco: 2 NaHCO3 + Ca(OH)2 → CaCO3 ↓ + Na2CO3 + 2 H2O, CaSO4 + Na2CO3 → CaCO3 ↓ + Na2SO4, MgSO4 + Na2CO3 → MgCO3 + Na2SO4, MgCO3 + 2 H2O → Mg(OH)2 ↓ + CO2 + H2O. Twardość węglanową można usunąć alternatywnie za pomocą wodorotlenku sodu: Ca(HCO3)2 + 2 NaOH → CaCO3 ↓ + Na2CO3 + H2O, Mg(HCO3)2 + 4 NaOH → Mg(OH)2 ↓ + 2 Na2CO3 + H2O. Przybliżone dawki reagentów można obliczyć z równań [5]: DCaO, NaOH= (tw + tMg + tCO2 + 0,5) * w, gdzie: DCaO,NaOH - dawka tlenku wapnia lub wodorotlenku sodu [mg/l], tw twardość węglanowa [mval/l], tMg - twar-

dość magnezowa [mval/l], tCO2 - zawartość wolnego dwutlenku węgla [mval/l], w - współczynnik przeliczeniowy; dla CaO w = 28, dla NaOH w = 40.

DNa2CO3 = (tnw + 1) * w, gdzie: tnw - twardość niewęglanowa [mval/l], w - współczynnik przeliczeniowy dla Na2CO3 w = 53.

Zmiękczanie tymi metodami pozwala obniżyć twardość wody do ok.

5°n, a w przypadku procesu prowadzonego na gorąco nawet do 0,5°n.

Strącanie Lepsze efekty zmiękczania metodami strąceniowymi można uzyskać, stosując fosforany wytrącające z solami, tworzącymi twardość i nierozpuszczalne fosforany wapnia i magnezu: 3 Ca(HCO3)2 + 2 Na3PO4 → Ca3(PO4)2 ↓ + 6 NaHCO3, 3 Mg(HCO3)2 + 2 Na3PO4 → Mg3(PO4)2 ↓ + 6 NaHCO3, 3 CaSO4 + 2 Na3PO4 → Ca3(PO4)2 ↓ + 3 Na2SO4, 3 MgSO4 + 2 Na3PO4 → Mg3(PO4)2 ↓ + 3 Na2SO4.

Przybliżoną dawkę reagenta obliczyć można z równania: Dfosf = 106,4 * twnw + 17,9 * tww, gdzie: twnw - twardość niewęglanowa [mval/l], tww - twardość węglanowa [mval/l].

Ze względu na wysoki koszt reagenta metodę tę stosuje się do usuwania twardości resztkowej po zmiękczaniu za pomocą wapna, sody i wodorotlenku sodu. W przypadku kotłów parowych średniociśnieniowych obecność fosforanów zapobiega tworzeniu węglanowego kamienia kotłowego, gdyż wytrącający się osad ma postać mułu, który łatwo usuwa się w odmulnikach. Stosowanie fosforanów zapobiega ponadto wytrącaniu się kamienia kotłowego z krzemianu wapnia, gdyż reagują one z krzemianem wapnia z wytworzeniem dobrze rozpuszczalnego krzemianu sodu. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Wymiana jonowa Dalsze przystosowanie wody dla kotłów o zwiększonych potrzebach w stosunku do wody zasilającej wymaga dalszego jej zmiękczania, odsalania lub demineralizacji w procesach wymiany jonowej lub metodami membranowymi.

Zmiękczanie wody metodą wymiany jonowej na kationicie polega na zamianie jonów wapnia i magnezu zawartych w wodzie na jony sodu. Równanie wymiany jonowej można dla jonów wapnia przedstawić w uproszczeniu następująco: 2 KtNa + Ca(HCO3)2 → Kt2Ca + 2 NaHCO3.

W przypadku jonów magnezu reakcja przebiega analogicznie.

Odsalanie definiuje się jako częściowe usuwanie jonów w kolejno po sobie następujących procesach dekationizacji na kationitach i deanionizacji na anionitach. W przypadku demineralizacji ma miejsce usunięcie z niej wszystkich anionów i kationów.

Wymianę wszystkich przeciwjonów na jony wodorowe uzyskuje się, stosując silnie kwaśne kationity pracujące w cyklu wodorowym, co ilustrują poniższe równania [1]: 2 KtH + Ca(HCO3)2 ↔ Kt2Ca + 2 H2O + 2 CO2, 2 KtH + Mg(HCO3)2 ↔ Kt2Mg + 2 H2O + 2 CO2, 2 KtH + CaCl2 ↔ Kt2Ca + 2 HCl, 2 KtH + MgSO4 ↔ Kt2Mg + H2SO4.

Natomiast usunięcie wszystkich anionów wymaga zastosowania silnie zasadowych anionitów pracujących w cyklu wodorotlenowym: H2CO3 + 2 AnOH ↔ An2CO3 + 2 H2O, H2SO4 + 2 AnOH ↔ An2SO4 + 2 H2O, HCl + AnOH ↔ AnCl + H2O, H2SiO3 + 2 AnOH ↔ An2SiO3 + 2 H2O.

Bez gazu Woda przeznaczona dla celów kotłowych, a także woda dodatkowa w układach grzewczych, wymaga usunięcia z niej gazów rozpuszczonych, przede wszystkim tlenu i wolnego dwutlenku węgla. Zastosowanie znajdują odgazowywacze pracujące pod ciśnieniem atmosferycznym, odgazowywacze próżniowe i termiczne. W desorberach CO2 z przeciwprądowym www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

przepływem wody, pracujących pod ciśnieniem atmosferycznym, skuteczność ich działania zależy od ilości doprowadzanego powietrza oraz powierzchni kontaktu z powietrzem. Desorbery próżniowe przeznaczone są do równoczesnego usuwania CO2 i tlenu, znajdują zastosowanie najczęściej do odgazowania wód uzupełniających w układach grzewczych. Odgazowywacze termiczne oparte na zjawisku zmniejszania się rozpuszczalności gazów wraz ze wzrostem temperatury stosowane są zazwyczaj dla wód zasilających kotły. W przypadku, kiedy wymienione techniki odgazowywania nie są wystarczająco skuteczne, stosuje się chemiczne odtlenianie wody za pomocą siarczynu sodowego zgodnie z reakcją: 2 Na2SO3 + O2 → 2 Na2SO4 lub hydrazyny (w przypadku zasilania kotłów wysokoprężnych): N2H4 + O2 → 2 H2O + N2.

Dodanie hydrazyny w nadmiarze skutkuje jej rozkładem z wytworzeniem amoniaku, który rozpuszczony w wodzie wiąże dwutlenek węgla zgodnie z równaniem: NH4OH + CO2 → NH4HCO3.

Jakość uzupełnienia Na zakończenie warto przytoczyć opinie wskazujące na konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na jakość wody dodatkowej kierowanej do uzupełniania strat zarówno w obiegach ciepłowniczych, jak i wody zasilającej kotły [6]. Jak wskazuje autor cytowanej publikacji, jakość wody obiegowej i zasilającej kotły w sposób bezpośredni zależy od jakości wody dodatkowej kierowanej do uzupełniania strat w tych obiegach.

W oparciu o obowiązujący akt normatywny [2], opisujący sposób badania i wymagania dotyczące jakości wody dla kotłów wodnych oraz zamkniętych obiegów ciepłowniczych, autor wyraża opinię, że zapobieganie procesom korozyjnym realizowane ma być głównie poprzez podniesienie pH wody kierowanej do poszczególnych układów, dobre odgazowanie wody i związane z tym usunięcie tlenu. Z kolei procesy osadotwórcze mają być ograniczone głównie poprzez utrzymywanie praktycznie zerowej twardości wody oraz ograniczenie jej zasadowości ogólnej do poniżej 1,0 mval/l. Wodę spełniającą powyższe warunki uzyskiwano, stosując takie procesy jak dekarbonizacja wody wapnem i

zmiękczanie przy pomocy wymienników sodowych. W późniejszym czasie zaczęto stosować także do dekarbonizacji wody efektywniejsze od reaktorów do dekarbonizacji wapnem słabo kwaśne wymienniki jonitowe, jednak w tym przypadku wymagane jest również zastosowanie desorberów CO2 oraz precyzyjnej korekty pH. W każdym przypadku konieczne jest zastosowanie procesu odgazowania wody celem pozbycia się możliwie dużej ilości tlenu zawartego w wodzie dodatkowej.

Kolejnym aktem normatywnym komentowanym przez cytowanego autora jest norma dotycząca wymagań jakościowych i badań wody stosowanej w instalacjach ogrzewania wodnego niskotemperaturowego [3]. Znajduje ona zastosowanie przy eksploatacji instalacji centralnego ogrzewania wodnego z węzłami cieplnymi wymiennikowymi lub z kotłami, dla których producent nie sprecyzował wymagań odnośnie jakości wody zasilającej. Norma dopuszcza stosowanie wody o twardości ogólnej niższej niż 4 mval/l oraz w celu obniżenia korozyjności ogranicza zawartość sumy chlorków i siarczanów do 150 mg/l.

Ostatni z komentowanych dokumentów normatywnych [4] ma zastosowanie dla kotłów wodno-rurkowych do wytwarzania pary lub wody gorącej.

Dla kotłów wodnych wysokotemperaturowych określa m.in. dopuszczalną twardość wody dodatkowej na poziomie < 0,05 mmol/l oraz pH > 7,0.

Generalnie cytowany autor [6] wyraża opinię, że jako woda dodatkowa kierowana do kotłów wodnych oraz zamkniętych obiegów ciepłowniczych powinna być stosowana woda odsolona lub zdemineralizowana. dr Sła wo mir Bi ło zor Literatura: 1. A. L. Kowal, M. Świderska-Bróż, „Oczyszczanie wody”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław 1997.

2. Polska Norma PN-85/C-04601. Woda do celów energetycznych. Wymagania i badania jakości wody dla kotłów wodnych i zamkniętych obiegów ciepłowniczych.

3. Polska Norma PN-93/C-04607. Woda w instalacjach ogrzewania. Wymagania i badania dotyczące jakości wody.

4. Polska Norma PN-EN 12952-12. Kotły wodnorurowe i urządzenia pomocnicze.

Część 12: Wymagania dotyczące jakości wody zasilającej i wody kotłowej.

5. J. Nawrocki, S. Biłozor (red.), „Uzdatnianie wody. Procesy chemiczne i biologiczne”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań, 2000.

6. A. Litwinowicz, „Sposób na wodę”. Energetyka Cieplna i Zawodowa, nr 6/2010.

31

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Ogniwa paliwowe (1)

Grzewcza kanapka To już pewne! Za kilka lat każdy dom sam wyprodukuje prąd i ciepło na własne potrzeby. Zapowiadana decentralizacja wytworzenia energii elektrycznej i cieplnej wkracza w decydującą fazę.

Jak sama nazwa wskazuje, ogniwo paliwowe (Fu el cells - ang., Bren n stof fzel le - niem.) to „mini-elektrownia” wytwarzająca prąd elektryczny w dowolnej ilości i dowolnym czasie tak długo, jak długo dostarczamy do niej odpowiednie paliwo. W przeciwieństwie do typowej baterii ogniwa nie ładujemy ani nie gromadzimy w nim samym energii elektrycznej.

Paliwem tym może być np. metan zawarty w gazie ziemnym i biogazie, a właściwie wodór wchodzący w ich skład. Za pozyskiwanie wodoru H2 z dostarczonego z sieci gazu ziemnego w obecnie konstruowanych ogniwach do celów ogrzewania odpowiedzialny jest katalizator zwany procesorem paliwowym (dla niskotemperaturowych ogniw PEM). Dodatkowo warto podkreślić, że proces zachodzący przy produkcji prądu wewnątrz samego modułu ogniwa nie zmienia właściwości materiałów użytych do jego budowy ani wypełniającego go elektrolitu, jak to się dzieje w klasycznej baterii.

Urządzenia oparte o tę zasadę sprawdzą się nie tylko w ogrzewnictwie czy dostarczeniu prądu w miejscach daleko od sieci. Już dziś za niewiele ponad 100$ możemy korzystać z tzw. powerbanków dla urządzeń przenośnych, czyli ładowarek ogniwowych doładowywanych gazem. Co ciekawe rozwój tej technologii nastąpił po stwierdzeniu przez naukowców, że idealnie nadaje się ona do wbudowania w statki kosmiczne, które napędzane wodorem i tlenem są wielkim przenośnym magazynem tych pierwiastków, a z pomocą ogniw astronauci otrzymywali prąd i wodę w przestrzeni kosmicznej.

Wprowadzone już kilka lat temu na rynek japoński seryjne ogniwa paliwo-

32

W kraju kwitnącej wiśni takiemu rozwiązaniu jednej z firm zaufało

już 52 000 użytkowników. To sukces, który warto powtórzyć w Europie - co zresztą firmy europejskie już zauważyły, wiele z nich korzysta na współpracy z Japonią, wdrażając wspólne projekty w tej dziedzinie. Na targach branżowych ISH 2015 we Frankfurcie producenci pokazali nowe urządzenia, które w przyszłości zastąpią tradycyjny kondensacyjny kocioł gazowy. Z ciekawych rozwiązań można wyróżnić dwa kierunki rozwoju: l Pierwszy to dalsze rozwijanie techniki spalania gazu: - Urządzenia adsorbcyjne z wykorzystaniem zeolitu, minerału rozgrzewającego się pod wpływem zroszenia parą wodną, co jest wykorzystane do podniesienia sprawności kotła kondensacyjnego z typowych 109 do 134%.

- Mikrokogeneraty z wykorzystaniem gazowego silnika Stirlinga lub typowych silników tłokowych, do wyprodukowania energii skojarzonej prądu i ciepła jednocześnie.

- Urządzenia hybrydowe jako połączenie kotła z „typową” pompą ciepła, czyli rozwiązania łączące kondensację z powietrzną pompą ciepła,

Kompletna centrala grzewcza z FC.

Moduł PEM seryjny.

we do wykorzystania w budynkach jednorodzinnych, a od niedawna także jedyny seryjny samochód także produkcji japońskiej dowodzą, że technologia taka może być skuteczna, trwała i przyszłościowa.

Jak to działa?

Ogniwo typu PEM jest jak kanapka złożona z anod wodorowych, katod tlenowych i membrany polimerowej w zastępstwie płynnego elektrolitu. Z jednej strony dostarczamy wodór, z drugiej tlen. Na elektrodach dochodzi do rozbicia atomów tlenu i wodoru, elektrony płyną pomiędzy nimi, wytwarzając prąd stały, a pozostałe po rozbiciu cząstki (jony), przenikając membranę, łączą się w gorącą parę wodną.

Hity na ISH 2015

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

gdzie regulator, znając stawki za poszczególne rodzaje energii, sam decyduje, co i kiedy uruchomić. l Drugi to nowe spojrzenie na niezależność produkcji prądu i ciepła: - Ogniwo paliwowe, w którym w wyniku procesów fizykochemicznych otrzymujemy prąd stały oraz ciepło.

Choć na tę chwilę ograniczenia techniczne wymagają, by zestawić Rys. Zasada działania. je z kotłem gazowym szczytowym do pokrycia niedoborów prąd stały, a odpadowo również ciepło energii cieplnej, to jednak ta tech- oraz parę wodną H2O i dwutlenek węnologia wzbudziła olbrzymie zainte- gla CO2, czyli czyste „spaliny”. resowanie wśród instalatorów i inweDzięki temu zauważono, że nadają storów zwiedzających ekspozycję. się do wykorzystania idealnie jako źródło zasilania i źródło grzewcze tam, Ogniwo w domu gdzie ochrona środowiska to priorytet, a czystość spalin to ogromna przewaga Co musimy mieć, aby w kotłowni w stosunku do klasycznych silników zainstalować ogniwo paliwowe? Prak- spalinowych stosowanych w konwentycznie nic ponad to, co już mamy. cjonalnych kogeneratorach.

Doprowadzamy: Jeśli przyjrzymy się modułom FC l gaz ziemny, stosowanym w urządzeniach grzewl wodę zimną sieciową, czych, zauważymy, że stosunek prol ogrzewanie, dukowanej w nich mocy elektrycznej l ciepłą wodę + cyrkulację, i mocy grzewczej (niemal 1:1) jest l komin powietrzno-spalinowy SPS, zdecydowanie korzystniejszy niż we l prąd, wprowadzonych już na rynek urząl kanalizację. dzeniach mikrokogeneracyjnych oparJako urządzenie grzewcze nie wy- tych na spalaniu gazu (od 2:1 do 6:1). maga specjalnych przyłączy hydrauTakże w odróżnieniu od mikrokolicznych czy kominowych innych niż generacji moduł paliwowy jest bezobprzy kondensacyjnym kotle grzew- sługowy (przykładowo producenci poczym. Zamontowany wewnątrz in- dają dziś trwałość modułów PEM na werter zamienia jednak prąd stały na ok. 60 000 godzin pracy - czyli ok. 10 zmienny - instalator-hydraulik powi- lat) i nie potrzebuje on przeglądów nien więc skorzystać z pomocy kolegi tak jak silnik generatora. elektryka, aby podłączyć ogniwo paliW ogniwie może znajdować się nawowe do instalacji elektrycznej w tomiast bezobsługowe odsiarczanie gasposób podobny jak panele fotowolta- zu ziemnego, a do wymogów egzekwoiczne PV. Dla wydłużenia czasu pracy wanych od inwestora producenci zalimożna zainstalować akumulatory gro- czają wymianę filtra wody i powietrza madzące energię elektryczną. w module paliwowym FC co 2 lata.

Także system kominowy to nic Szanse i zagrożenia nowego, zwykle producenci proponują wspólny czopuch dla kotła szczytowego i ogniwa.

Sprawność produkcji prądu to na dziś rząd wielkości 30-40%, a więc poZalety równywalnie z elektrociepłownią konwencjonalną, jednak całkowite straty W odróżnieniu od silników cieplnych przesyłowe powodują, że dla uzyskaczy kotłów gazowych odmienne są pro- nia podobnego efektu ilość włożonej dukty reakcji zachodzących w ogniwie. energii pierwotnej jest mniejsza dla Wodorowe ogniwa paliwowe produkują ogniwa aż o 30%. www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

Obecnie wg producentów wymogiem dla ogniw jest możliwie długi dzienny czas pracy modułu, producenci podają, że powinien on wynosić nieprzerwanie około 20 h/dzień. Z tej przyczyny oferują urządzenia z wbudowanym zbiornikiem buforowym wody grzewczej dla odebrania nadwyżki energii. Przy stosunkowo małej mocy elektrycznej 700-750 W otrzymujemy dziennie ok. 15 kWh energii elektrycznej i 20 kWh energii cieplnej wyprodukowanej, co pozwoli nam na pokrycie potrzeb podstawowych.

Porównując wynik z rachunkiem za prąd, otrzymujemy 15 kWh codziennie (niezależnie od pogody) x 0,65 PLN za jednostkę energii, czyli 9,75 PLN dziennej oszczędności na prądzie. Miesięcznie to średnio 292 PLN, a rocznie 3510 PLN, a więc stanowi większą część rachunków za prąd w typowym domu jednorodzinnym. Takie oszczędności są możliwe, wymagają jednak zmiany trybu myślenia, ustalenia harmonogramu korzystania z prądu i uregulowań rynkowych, aby nadwyżkę opłaciło się sprzedać po cenie rynkowej - to wszystko jeszcze przed nami.

Długi wymagany czas pracy, małe moce oraz wysoka cena wynosząca ponad 12 000 EUR to podstawy do dalszej pracy dla działów badań producentów techniki grzewczej.

Ile to dziś kosztuje?

Zapraszam do kolejnego odcinka, w którym opiszę konkretne modele seryjne, ich dane techniczne oraz ceny urządzeń proponowanych przez kluczowych producentów techniki grzewczej, między innymi: l Vitovalor 300-P ogniwo paliwowe PEMFC z membraną do wymiany protonów, pracujące w zakresie 60-90°C, l Logapower BZH192iT ogniwo ceramiczne SOFC, pracujące w temperaturach 700-900°C, l InnoGen ogniwo paliwowe PEMFC, i inne.

Szy mon Czar kow ski

33

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Pompowanie cieczy niezamarzających

Korygowanie charakterystyk Rosnące zainteresowanie alternatywnymi źródłami energii, a w szczególności pompami ciepła oraz instalacjami solarnymi, wymaga nieco innego podejścia do doboru pomp obiegowych w tych instalacjach.

Cechą charakterystyczną instalacji solarnych czy z pompami ciepła jest prowadzenie ich fragmentów na ze wnątrz bu dyn ków. Wy maga to zabezpieczenia pompowane go me dium przed za mar z nię ciem i zastosowania w miejsce wody mie sza nin nie za ma rza ją cych, głównie na bazie glikolu etylenowego lub propylenowego.

Inna mieszanina Zastosowanie mieszaniny glikolowej sprawia, że pompowana ciecz posiada inne niż woda parametry. Z reguły wzrasta lepkość i gęstość mieszaniny. Zależności lepkości i gęstości od temperatury i stężenia glikolu można znaleźć na stosownych wykresach. Lepkość mieszaniny glikolowej zależy od stężenia glikolu i temperatury. W miarę wzrostu stężenia, jak również obniżenia temperatury, lepkość wzrasta.

Ma to w niektórych przypadkach istotny wpływ na dobór pomp obiegowych. Należy zwrócić uwagę, że katalogowe charakterystyki pomp przeważnie sporządzone są dla wody o temperaturze 20°C i lepkości kinematycznej 1 mm2/s. Zastoso-

34

wanie cieczy o większej lepkości i gęstości powoduje zmianę charakterystyki hydraulicznej oraz charakterystyki mocy. Zwiększenie lepkości powoduje zmniejszenie wysokości podnoszenia pompy (obniżenie charakterystyki hydraulicznej) i sprawności pompy. Z kolei wzrost lepkości i gęstości wpływa na wzrost zapotrzebowania na moc (rys. 1). Wzrost zapotrzebowania mocy na wale pompy może, w wypadku braku wystarczającego zapasu mocy, spowodować przeciążenie silników i w konsekwencji spalenie uzwojeń. Dlatego w przypadku pompowania cieczy o dużej lepkości i gęstości należy przewidzieć zastosowanie silnika o większej mocy niż w standardzie.

Pompy wirowe

zależne są ponadto od wydajności pompy. Przy niewielkich przepływach, np. do 10 m3/h, zalecana maksymalna lepkość to 50 mm2/s.

Przy większych przepływach, np.

10-100 m3/h, granica maksymalnej lepkości wynosi 100 mm2/s.

Pompy bezdławnicowe W wypadku popularnych pomp bezdławnicowych standardowo stosowanych w instalacjach grzewczych zakłada się maksymalną lepkość w granicach 10 mm2/s. Odpowiada to parametrom 50% roztworu glikolu etylenowego w temperaturze -10°C. W wypadku pompowania cieczy zimnych należy zawsze uwzględniać dopuszczalny zakres temperatur dla określonego typu pompy. Przy pompowaniu cieczy o większej lepkości rozwiązaniem są pompy dławnicowe. Ich konstrukcja umożliwia zastosowanie przewymiarowanych silników zapewniających odpowiedni zapas mocy.

Ważnym elementem doboru pompy dławnicowej jest wybór uszczel-

Pompy wirowe mogą być stosowane do tłoczenia cieczy o maksymalnej lepkości ok. 200 mm2/s, przy czym należy liczyć się ze znacznym spadkiem sprawności pomp. Graniczne wartości lepkości

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nienia mechanicznego wału. Pod względem materiałowym zalecane jest użycie jako materiału pierścieni ślizgowych węglika krzemu, względnie węglika wolframu. Na materiał uszczelek zaleca się stosowanie gumy EPDM lub Vitonu.

W wypadku pompowania cieczy o niskich temperaturach, a tym samym stosunkowo dużej lepkości, należy zwiększyć siłę nacisku na pierścienie ślizgowe.

Stosujemy wtedy uszczelnienia o zredukowanej powierzchni styku.

Jak dobrać pompę?

Dobór pomp do instalacji „glikolowych” odbywa się z wykorzystaniem danych katalogowych dla wody. Możemy zastosować dwie metody skorygowania standardowych charakterystyk pomp.

Najprostsza, ale dość precyzyjna, polega na skorzystaniu z programów doborowych producentów pomp, gdzie mamy możliwość wprowadzenia lepkości i gęstości cieczy lub możemy wybrać rodzaj cieczy, stężenie, np. glikolu, i temperaturę pracy. Program określi lepkość i gęstość cieczy, a następnie wyznaczy nowe charakterystyki hydrauliczne i wymaganą moc.

Jeżeli nie mamy takiej możliwości, stosujemy metodę współczynników korygujących: kP2, kH. Polega ona na wykorzystaniu nomogramów w celu wyznaczenia skorygowanych wartości wysokości podnoszenia i mocy. Przykładowy schemat określenia skorygowanych parametrów przedstawiają rysunki 2 i 3.

Hw = kH * Hs, P2S = kp2 * P2W * (rs/rw), gdzie: HW - wys. podnoszenia dla wody, P2W - moc na wale pompy dla wody, HS - wys. podnoszenia dla cieczy lepkiej, P2S - moc na wale dla cieczy lepkiej, rs - gęstość cieczy lepkiej, rw - gęstość wody 998 kg/m3, kP2, kH - współczynniki korygujące.

Wychodząc z wymaganej wydajności i wysokości podnoszenia, odczytujemy współczynniki korygujące dla H i P2.

Wartości te podstawiamy do prezentowanych wzorów. Wartość Hw określa wysokość podnoszenia wyznaczoną dla wody w taki sposób, aby po korekcie uzyskać wymaganą wysokość podnoszenia dla mieszaniny glikolowej. Obliczona moc P2s pozwoli ocenić, czy silnik pompy w wykonaniu standardowym (dla wody) będzie miał wystarczający zapas mocy.

Ry szard Gaw ro nek www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Kolektory płaskie po 6 latach użytkowania

Warstwy zdegradowane Jak każde urządzenie tak i kolektory słoneczne poddawane są w trakcie użytkowania procesom starzenia. Kolektory słoneczne nawet bardziej są narażone na te niekorzystne procesy ze względu na to, że pracują zawsze na wolnym powietrzu.

Bezpośrednie oddziaływanie procesów atmosferycznych zostawia zawsze trwały ślad na istotnych elementach kolektora. Czas, w którym zauważymy zmiany, nie powinien jednak być zbyt krótki, a raczej rozciągnięty na wiele lat.

Degradacja warstwy absorpcyjnej W ramach wykonywanego zawodu zdarza mi się czasami, że szczęśliwi posiadacze kolektorów proszą mnie o zdiagnozowanie wad źle pracujących instalacji solarnych.

Tak i w tym przypadku, który przedstawię poniżej inwestor zauważył niewielki spadek uzysku energetycznego. Po obejrzeniu kolektorów wyraźnie było widać, że warstwa absorpcyjna ulega ciągłej degradacji (fotografia 1).

Okazało się, że są to kolektory słoneczne produkcji niemieckiej

36

oparte na wielowarstwowej warstwie absorpcyjnej Tinox. Warstwa absorpcyjna Tinox w procesie produkcji jest nanoszona próżniowo na warstwę miedzi stanowiącą absorber kolektora. Warstwa ta jest związkiem tytanu. Warstwa miedzi stanowiąca podkład jest jeszcze dodatkowo przygotowywana. Najważniejszą rzeczą jest jej całkowite odtłuszczenie i ten proces, aby był skuteczny, też należy przeprowadzić w komorze próżniowej.

Tinox zamiast chromu Warstwy absorpcyjne Tinox opracowano w Niemczech jako zamienniki dla warstwy czarnego chromu, które to nanoszono w procesach galwanicznych. Ponieważ nanoszenie czarnego chromu wiązało się z zastosowaniem związków chromu, a szczególnie bezwodnika kwasu chromowego jako silnie toksycznego, w latach 90. zaprzestano nanoszenia tych powłok. Jednak w Polsce parę firm opracowało metody w pełni bezpiecznego procesu nanoszenia czarnego chromu z pełną utylizacją zużytych kąpieli.

W tym miejscu można by zadać sobie pytanie, która warstwa jest lepsza, bardziej wydajna i trwała.

Tym zagadnieniem zajmują się wyspecjalizowane ośrodki badawcze, badając również warstwy selektywne pod kątem „starzenia się w czasie”. Badania takie przeprowadzono w instytutach IZT Berlin, ITW Stuttgart, czy też SPF Rapperswil.

Otóż po wielokrotnych badaniach okazało się, że warstwa wysoko selektywna z czarnego chromu jest

warstwą wytrzymującą około 30 lat bez widocznych zmian przebarwienia, co ma nieodłączny związek z parametrami cieplnymi kolektora słonecznego i co również potwier-

dzają wykonawcy instalacji solarnych. A przecież absorber kolektora pracuje w bardzo niekorzystnych warunkach, osiągając nierzadko 200°C. Jak widać na załączonym zdjęciu (fotografia 2), warstwa Tinox nie wytrzymała nawet tych 6 lat i proces jej degradacji postępuje nadal. Jednak warstwy Tinox są tańsze w procesie produkcji z uwagi na sam proces produkcji. Do wielkiej komory próżniowej ładowany jest bęben miedzi o szerokości na ogół około 1 metra i długości

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wieluset metrów, który wyjmowany jest dopiero po całościowej obróbce. Natomiast czarny chrom nanoszony jest na każdy absorber jednostkowo. Ale najpierw, aby nanieść można było czarny chrom, trzeba nanieść na podkład miedziany warstwę niklu, a dopiero na nią warstwę czarnego chromu. Proszę zwrócić uwagę, że czarny chrom jest czystym metalem, dlatego jest on tak trwały, natomiast warstwa Tinox jest związkiem tytanu, na którą naniesiono jeszcze cienką warstwę krzemu jako warstwę antyrefleksyjną.

Chrom czy Tinox Producenci stosujący warstwę Tinox zawsze podkreślają, że jest ona lepsza od czarnego chromu, podając, że stopień emisji jest na poziomie 5%, wskazując, że stopień emisji czarnego chromu jest na poziomie 10% i zaznaczając przy tym, że to znacznie gorszy wynik. Patrząc jednak na liczby - czarny chrom jest faktycznie gorszy o 5%. Biorąc pod uwagę jednak stopień absorpcji czarnego chromu, wynoszący 96% w stosunku do warstwy Tinox na poziomie 95%, widać, że sumarycznie czarny chrom jest gorszy od Tinoxa tylko o 4%, co przy porównaniu tych dwóch pokryć na pracę instalacji solarnej praktycznie nie ma wpływu przy wielokrotnie trwalszej powłoce, jakim jest czarny chrom.

Dopuszczenia w przetargach Publikowane zdjęcia pochodzą z pracującej instalacji wykonanej w związku z ogłoszonym przetargiem.

Wobec badań w przedstawionych ośrodkach badawczych, gdzie niezbitym dowodem są publikacje potwierdzające, że czarny chrom jest powłoką praktycznie niestarzejącą się i w stosunku do powłoki Tinox nieustępującą parametrom cieplnym, organizatorzy przetargów jako jeden z warunków koniecznych dopuszczają tylko kolektory o powłokach wysoko selektywnych typu Tinox. Jednocześnie nie dopuszczają kolektorów o powłoce z czarnego chromu, podczas gdy bardzo często kolektory te mają większą sprawność optyczną przy większej trwałości.

Wi told Ja błoń ski Fot. z archiwum autora. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Zawory mieszające z powrotem do kotła c.o.

Mieszanie przed kotłem W niniejszym artykule ograniczono zakres tematu do zaworów mieszających, sterowanych siłownikami elektrycznymi w kotłach na paliwa płynne (gaz i olej) jako najbardziej skutecznego sposobu regulacji temperatury powrotu.

Zawory mieszające trzy- i czterodrogowe stosuje się w instalacjach centralnego ogrzewania (c.o.) i przygotowania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) dla zapewnienia odpowiedniej temperatury czynnika grzewczego na powrocie do kotła. Potrzeba ich stosowania uzależniona jest od kilku istotnych warunków, m.in.: rodzaju i budowy kotła, wielkości jego mocy, pojemności zładu instalacji hydraulicznej, stosowanego paliwa. W niniejszym artykule ograniczono zakres tematu do zaworów mieszających, sterowanych siłownikami elektrycznymi w kotłach na paliwa płynne (gaz i olej) jako najbardziej skutecznego sposobu regulacji temperatury powrotu.

Zapewnienie odpowiedniej temperatury powrotu czynnika grzewczego do kotłów centralnego ogrzewania, zasilanych paliwami płynnymi, wynika z trzech powodów: potrzeby wydłużenia czasu eksploatacji kotła, uzyskania jego pracy z możliwie wysoką sprawnością energetyczną i utrzymania odpowiedniej „higieny technicznej” w kotłowni. Co bowiem dzieje się, jeśli temperatura wody grzewczej na powrocie do kotła jest zbyt niska lub zbyt wysoka?

która miesza się z zawartymi w spalinach tlenkami siarki, azotu oraz węgla, i powstają kwasy: siarkowy, azotowy i węglowy. Mieszanina tych substancji, zwana kondensatem, jest groźna dla materiału wymiennika, powoduje jego korodowanie i skrócenie żywotności.

Ponadto kondensat, który w skrajnych przypadkach może wyciekać spod kotła i tworzyć kałuże na podłodze kotłowni, odparowuje w pomieszczeniu kotła i powoduje różnorodne zagrożenia, nawet w dobrze wentylowanych kotłowniach. Powietrze w takiej kotłowni jest szkodliwe dla człowieka, nawet przy krótkotrwałych pobytach. Jeszcze większe zagrożenie występuje dla wszystkiego, co znajduje się stale w kotłowni, w tym dla samego kotła, instalacji hydraulicznej, a zwłaszcza dla urządzeń elektrycznych i elektronicznych.

Kondensat bardzo skutecznie niszczy wszystko w wyniku korozji. Najdotkliwiej przekonują się o tym serwi-

sanci, którzy w „mokrych” kotłowniach, nieświadomi przyczyn, walczą bezskutecznie z ciągle psującą się elektroniką kotła i regulatorów.

Strata sprawności Przy zbyt wysokiej temperaturze powrotu kocioł traci na sprawności energetycznej. Więcej ciepła ucieka kominem. Dzieje się tak dlatego, że zmniejsza się różnica pomiędzy średnią temperaturą wymiennika, do którego wraca gorąca woda, a temperaturą spalin, przez co zmniejsza się wymiana ciepła ze spalin do wody grzewczej. Ponadto pogarsza się dodatkowo praca kotła, występują częściej wyłączenia i włączenia kotła, co również przyczynia się do strat ciepła i zwiększenia zużycia paliwa.

Zapewnienie właściwej temperatury czynnika roboczego na powrocie do kotła z ww. względów nie jest konieczne we wszystkich instalacjach c.o. i c.w.u. Powinno się je stosować w instalacjach z atmosferycznymi kotłami żeliwnymi i stalowymi, które przekraczają pewien doświadczalny współczynnik, wynikający z porównania wielkości zładu instalacji hydraulicznej (w dm3) do mocy kotła (w

Rys. 1. Schemat instalacji c.o. z obiegiem zapewnienia odpowiedniej temperatury powrotu, z zaworem mieszającym 3-drogowym (archiwum firmy Afriso).

Kocioł się poci Przy zbyt niskiej temperaturze powrotu występuje zjawisko „pocenia się” wymiennika ciepła. W spalinach z paliw płynnych znajduje się objętościowo więcej niż 50% pary wodnej. Gdy takie spaliny stykają się z zimnym wymiennikiem poniżej temperatury ok. 40°C, zachodzi skroplenie pary. Tworzy się woda,

38

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Rys. 2. Schemat instalacji c.o. z zaworem mieszającym 4-drogowym: a) bez możliwości zapewnienia podwyższonej temperatury powrotu podczas rozruchu, b) z możliwością podwyższenia temperatury powrotu podczas rozruchu dodatkowa pompa przed zaworem 4-drogowym (archiwum firmy Honeywell). kW). Uzależniony jest on również od paliwa i związanej z nim temperatury, od której zaczyna się kondensacja pary wodnej, tzw. „punktu rosy”. W spalinach z paliw gazowych kondensacja występuje poniżej temperatury ok. 57°C, w spalinach z lekkiego oleju opalowego poniżej ok. 47°C. Dla kotłów zasilanych gazem ziemnym i płynnym współczynnik ten wy-

nosi 15 dm3/kW, dla kotłów olejowych 10 dm3/kW. Różnica współczynnika jest też spowodowana różną kwasowością kondensatu z kotłów gazowych, a także olejowych, i stąd różną ich agresywnością korozyjną względem materiału wymiennika ciepła.

Olej opałowy zawiera więcej siarki niż gaz ziemny czy płynny, przez co powstaje w spalinach więcej dwutlenku

siarki (SO2) i więcej kwasu siarkowego w kondensacie.

Przykład 1: kocioł gazowy o mocy 30 kW, zład o pojemności 360 dm3; wynik 360 : 30 = 12; mniej niż 15; zapewnienie temperatury na powrocie nie jest konieczne; Przykład 2: kocioł olejowy o mocy 30 kW, zład o pojemności 360 dm3; wynik 360 : 30 = 12; więcej niż 10; konieczne jest zapewnienie temperatury na powrocie.

Jak wynika z powyższych przykładów, zapewnienie temperatury powrotu, zarówno w fazie rozruchu kotła, jak i podczas jego pracy grzewczej, dotyczy hydraulicznych instalacji grzewczych o dużej pojemności czynnika grzewczego. Najczęściej takie instalacje występują w budynkach wielorodzinnych, użyteczności publicznej i w budynkach przemysłowych.

Wartość temperatury powrotu jest określana przez samych producentów kotłów i, oprócz ww. uwarunkowań, zależy ona też od materiału, z jakiego zbudowany jest wymiennik

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Rys. 3. Algorytm doboru zaworów mieszających. Moc - moc kotła, DT - różnica temperatur na zasilaniu i powrocie, DP - spadek ciśnienia na zaworze, DN średnica zaworu mieszającego. (żeliwo lub stal), oraz od odporności danego materiału na korozję powodowaną kondensatem. Przyjęło się uważać, że żeliwo jest bardziej odporne na korozję i niektórzy producenci określają temperaturę powrotu dla kotłów olejowych na poziomie nawet tylko 38°C. Górny zakres temperatury powrotu określany jest najczęściej na ok. 42°C. Spośród wielu sposobów realizacji zapewnienia temperatury na powrocie do kotła - na największą uwagę zasługuje ten z zaworami mieszającymi: trzy- lub czterodrogowymi, sterowanymi siłownikami elektrycznymi. Jest to zapewne najdroższe rozwiązanie na etapie inwestycji, ale najbardziej korzystne na etapie eksploatacji. W sumie jest to jednak najlepsze i najtańsze rozwiązanie (biorąc pod uwagę zyski eksploatacyjne), jak wykazują liczne przykłady w praktyce.

Z zaworem 3-drogowym Na rys. 1 pokazany jest uproszczony schemat instalacji hydraulicznej, w której kocioł c.o. połączony jest poprzez sprzęgło hydrauliczne z grzejnikowym obiegiem c.o. Pomiędzy kotłem i sprzęgłem znajduje się instalacja zapewniająca odpowiednią temperaturę powrotu wody grzewczej do kotła, z 3-drogowym zaworem mieszającym sterowanym siłownikiem elektrycznym (M) i czujnikiem temperatury (Tp) na rurze AB. Do sterowania siłownika zaworu 3drogowego konieczny jest odpowiedni regulator (sterownik), do którego powinna być podłączona pompa, siłownik zaworu (M) i czujnik temperatury (Tp).

W fazie rozruchu zimnego kotła zawór 3-drogowy znajduje się w położeniu umożliwiającym przepływ z gałęzi A do kotła, natomiast przepływ z gałęzi B jest całkowicie zamknięty. Wzrost objętości rozgrzewanego czynnika w obiegu kotła powinien być kompensowany poprzez

40

naczynie przeponowe, zamontowane na powrocie instalacji grzewczej (brak na rysunku).

Taki stan zaworu trwa aż do uzyskania w gałęzi AB odpowiedniej temperatury powrotu, np. 40°C. Od tego momentu siłownik zmienia położenie ruchomego elementu zaworu i umożliwia stopniowy przepływ czynnika grzewczego z gałęzi B do kotła, ograniczając jednocześnie przepływ z gałęzi A. Tym samym następuje przepływ ciepłego czynnika do sprzęgła i dalej do instalacji grzejnikowej. W zależności od temperatury czynnika grzewczego powracającego z obiegu zawór trójdrogowy będzie automatycznie ustawiał się tak, by spełnić warunek odpowiedniej, zadanej wartości temperatury powrotu czynnika do kotła.

Poprzez ustawienie regulatora instalacji grzewczej można zadysponować, aby pompa za sprzęgłem była załączana równocześnie z pompą przed sprzęgłem lub by czekała na start do chwili, kiedy temperatura sprzęgła, w którym znajduje się czujnik temperatury (Ts), osiągnie odpowiednią wartość.

Dość często mylnie uważa się, że do zapewnienia temperatury powrotu wystarczy samo sprzęgło hydrauliczne. Nie jest ono jednak odpowiednim, w pełni kontrolowanym elementem regulacyjnym i nie spełnia tej roli prawidłowo.

Z zaworem 4-drogowym Na rys. 2a i 2b przedstawiono rozwiązanie zapewnienia temperatury powrotu przy użyciu 4-drogowego zaworu mieszającego. Możliwe są dwa rozwiązania: bez podwyższenia temperatury powrotu podczas rozruchu (rozgrzewania się) kotła, rys.

2a, gdzie czynnik grzewczy odbywa całą drogę w instalacji hydraulicznej, zanim wróci z powrotem do kotła, i z możliwością rozgrzewania sa-

mego kotła podczas rozruchu, rys.

2b, gdzie czynnik grzewczy cyrkuluje tylko w obiegu kotła aż do uzyskania odpowiedniej temperatury powrotu. Schemat pokazany na rys.

2b zawiera dodatkową pompę w obiegu kotła. To rozwiązanie jest korzystniejsze z punktu widzenia trwałości wymiennika kotła.

Instalacja hydrauliczna z 4-drogowym zaworem podwyższania temperatury powrotu powinna zawierać naczynie przeponowe w obiegu kotła, które ma za zadanie kompensować zmianę objętości czynnika grzewczego zarówno podczas jego rozgrzewania, jak i stygnięcia. Jest bowiem możliwe, przy każdym rozruchu, całkowite odcięcie przez zawór 4-drogowy obiegu kotła od obiegów grzewczych i tym samym też od naczynia przeponowego, które powinno znajdować się za zaworem.

Kompensację zmiany objętości czynnika grzewczego może również pełnić połączenie hydrauliczne obiegu kotła i obiegu grzewczego, pokazane na rys. 2a i 2b. Połączenie powinno być wykonane z rury o małej średnicy, rzędu 3/8 cala, winno zawierać zawór regulacyjny i posiadać kształt syfonu o głębokości 150-200 mm, który uniemożliwi przepływ czynnika z obiegu kotła do obiegu grzewczego, podczas rozruchu kotła.

Algorytm doboru Dobór zaworów mieszających odbywa się według algorytmu pokazanego na rys. 3 i ma na celu określenie wielkości zaworu. Punktem wyjścia jest maksymalna moc kotła, następnie przyjęta w obliczeniach różnica temperatur na zasilaniu i powrocie podczas pracy kotła (DT) oraz dopuszczalny spadek ciśnienia na zaworze (DP). Żmudny proces obliczeń matematycznych został zastąpiony przez odpowiedni zestaw wykresów, które umożliwiają łatwy, szybki i dokładny dobór zaworów.

Wykresy są zamieszczane przez producentów zaworów w odnośnych materiałach technicznych: w instrukcjach instalacji lub materiałach projektowych, możliwych do uzyskania na stronach internetowych producentów i dystrybutorów. dr inż. Jan Sie dla czek www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Remont instalacji grzewczej

Grzejnik do wymiany!

Grzejniki nie należą do produktów, które są wymieniane zbyt często, dlatego tym bardziej warto przemyśleć wszystkie aspekty związane z zastąpieniem ich nowymi modelami.

Decydując się na wymianę, należy sugerować się wskazówkami producentów i stosować poszczególne rodzaje grzejników w pomieszczeniach do których są dedykowane. Zazwyczaj grzejniki płytowe, kolumnowe czy dekoracyjne świetnie sprawdzają się w salonach, sypialniach i kuchniach. Do pomieszczeń łazienek warto sięgnąć po grzejniki drabinkowe, które oprócz zabezpieczenia antykorozyjnego niezbędnego dla bezawaryjnej pracy w środowisku wilgotnym umożliwiają również suszenie ręczników lub części garderoby, jednocześnie stanowią ozdobę czy wręcz tworzą jej klimat.

Wymiana grzejników to nie tylko trudna decyzja, który model wybrać. Podjęte w tym zakresie postanowienia rzutują również na zakres prac niezbędnych do zrealizowania tych zamierzeń.

Pozbywając się starych grzejników żeliwnych, można zdecydować się na wersje renowacyjne stalowych grzejników płytowych lub kolumnowych. Wiąże się to z minimalnymi nakładami na przeróbki instalacji. Bardzo popularne i estetyczne podłączenie od dołu grzejnika wymaga poważniejszej ingerencji w rozprowadzenie przewodów, jednak przy tej okazji można je zabudować w ścianie. Łazienki są pod tym względem łatwiejsze przy podejmowaniu decyzji, gdyż ściany wykańczane są zwykle płytkami ceramicznymi skutecznie ukrywającymi wszelkie modyfikacje przebiegu przewodów zasilających grzejnik. www.instalator.pl

Zawsze podczas wymiany nowe emitery ciepła warto wyposażyć w komplet armatury regulacyjno-odcinającej. Zawór termostatyczny uzbrojony w głowicę termostatyczną umożliwi regulację temperatury w pomieszczeniu, a w połączeniu z zawo-

rem odcinającym także zamknięcie dopływu czynnika grzewczego w sytuacjach awaryjnych lub na potrzeby zdjęcia grzejnika celem odświeżenia ścian. Unikniemy tym samym konieczności kłopotliwego opróżniania i ponownego napełniania instalacji czynnikiem grzewczym.

Mieszkańcy budynków wielorodzinnych wszelkie zmiany i modyfikacje związane z grzejnikami powinni zgłaszać zarządcy obiektu jeszcze przed przystąpieniem do prac. Zarządca powinien wydać zgodę na zastąpienie jednego rodzaju grzejników innym. Często zdarza się, że zgoda na wymianę jest obwarowana dodatkowymi wymogami, jakie powinien spełniać grzejnik. Zwykle istotnymi z punktu widzenia instalacji są maksymalna temperatura pracy oraz maksymalne ciśnienie robocze.

Podczas wymiany grzejników nie wolno zapominać, że jest to ingerencja w instalacje i może mieć wpływ na jej działanie. Szczególnie może być odczuwalna, kiedy zastępujemy grzejniki o małych oporach przepływu modelami o większym oporze hydraulicznym. Zgoda, którą otrzymamy od zarządcy budynku, będzie świadczyła o tym, że jest on świadomy modyfikacji, których dokonujemy, a zmiana ta może powodować konieczność ponownej regulacji instalacji centralnego ogrzewania.

Sama wymiana powinna być wykonana w jak najkrótszym czasie, a po skończeniu prac instalację należy bezzwłocznie napełnić.

Pozostawianie jej bez czynnika grzewczego będzie skutkować rozwojem korozji i znacząco wpłynąć na żywotność poszczególnych elementów systemu.

Ro bert Sko mo row ski

41

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Emisja CO2 z energii elektrycznej w Polsce

Zamieszanie ze wskaźnikami Mam nadzieję, że w krótkim czasie przedstawione zostaną rzetelne dane dotyczące referencyjnego wskaźnika jednostkowej emisyjności dwutlenku węgla przy produkcji energii elektrycznej. Do tego czasu PORT PC zaleca posługiwanie się wartością We = 812 kg CO2/MWh = 225,6 t CO2/TJ. Redukcja CO2 jest kluczowym zagadnieniem klimatycznym w Europie i na świecie. Celem Unii Europejskiej na rok 2030 jest obniżenie emisji CO2 o ok. 40%. Osiągnięcie takiego poziomu będzie możliwe m.in. dzięki podniesieniu efektywności oraz zwiększaniu udziału Odnawialnych Źródeł Energii (OZE) w produkcji energii elektrycznej i produkcji ciepła. Jednym z ważnych ograniczeń rozwoju zasilanych energią elektryczną sprężarkowych pomp ciepła jest brak oficjalnych prognoz spadku emisji CO2 dla energii w latach 2015-2020 w Polsce.

Według Krajowego Planu Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych wskaźnik emisji CO2 dla energii elektrycznej ma wynosić 700 g/kWh w 2020 r. Nie wiadomo jednak, jak wartość ta ma się zmieniać na przestrzeni najbliższych pięciu lat.

Obliczanie charakterystyki energetycznej, oprócz wyliczeń energii pierwotnej, wymaga również obliczenia jednostkowej emisji CO2 dla budynku. Emisja dwutlenku węgla przy produkcji ciepła [g CO2/kWh ciepła] w przypadku zasilanych energią elektryczną pomp ciepła zależy od sezonowego współczynnika efektywności SPF i emisji jednostkowej dla energii elektrycznej (rys.).

Obecnie ważnym elementem w certyfikowaniu energetycznym budynku

jest stosowany wskaźnik emisji CO2 dla energii elektrycznej. Wraz ze wzrostem efektywności oraz zwiększaniem udziału OZE przy produkcji energii elektrycznej w Polsce wskaźnik ten powinien osiągać coraz mniejsze wartości. W 2013 roku udział OZE w krajowym zużyciu energii elektrycznej brutto wyniósł 11,3% wobec 10,55% w 2012 i wobec 8,27% w roku 2011. Mimo to deklarowany wskaźnik emisji CO2 w 2013 dla energii elektrycznej pochodzącej z krajowego systemu energetycznego nie zmniejszył się.

Tym większe zdziwienie budzi komunikat Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami KOBIZE, opublikowany 22 grudnia 2014 r., dotyczący emisji CO2 przypadającej na

1 MWh energii elektrycznej. KOBIZE podaje w nim, że wskaźnik wzrósł z 812,0 (dane z 2011 r.) do 831,50 kg CO2/MWh (dane za rok 2013).

Zamieszanie powoduje podanie przez KOBIZE dwóch różnych wartości, które można by uznać za wskaź-

nik emisji dla energii elektrycznej systemowej: l Podany w czerwcu 2011 r. w publikacji: „Referencyjny wskaźnik jednostkowej emisyjności dwutlenku węgla przy produkcji energii elektrycznej do wyznaczania poziomu bazowego dla projektów JI realizowanych w Polsce” - 812 kg CO2/MWh (812 g CO2/kWh), l Opublikowany 22 grudnia 2014 r. w komunikacie KOBIZE dotyczącym emisji dwutlenku węgla przypadającej na 1 MWh energii elektrycznej - 831,5 kg CO2/MWh (831,5 g CO2/kWh).

Wskaźnik emisji CO2 jest istotny dla określenia emisji przy zasilaniu z sieci elektroenergetycznej, m.in. ogrzewania, chłodzenia, urządzeń pomocniczych czy oświetlenia. Pozwala określić poziom emisji CO2 przy zastosowaniu konkretnych rozwiązań (np. wykorzystanie sprężarkowych pomp ciepła). Powstaje więc pytanie, którą wartość należy brać pod uwagę?

Według różnych informacji z kręgów branżowych w obliczeniach nie uwzględniono w sposób poprawny współspalania biomasy, dlatego wartość ta ostatecznie została zawyżona.

PORT PC liczy na to, że KOBIZE w krótkim czasie przedstawi rzetelne dane dotyczące referencyjnego wskaźnika jednostkowej emisyjności dwutlenku węgla przy produkcji energii elektrycznej. Do czasu nowej publikacji zalecam posługiwanie się wartością We = 812 kg CO2/MWh = 225,6 ton CO2/TJ. Pa weł Lach man, PORT PC

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

!

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

42

www.instalator.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Sterowany regulator przepływu Herz 4006 Kombiventil F

Regulacja automatyczna Firma Herz w odpowiedzi na rosnące wymagania rynku instalacyjnego wprowadziła nową rodzinę sterowanych regulatorów przepływu o figurze prostej serii 4006, tzw. Kombiventil F z przyłączami kołnierzowymi.

Nowe regulatory przepływu o figurze prostej serii 4006 (Kombiventil F) powstały w ramach programu badawczego uzupełniającego najnowszą gamę regulatorów i armatury regulacyjnej firmy Herz. Regulatory 4006 z przyłączami kołnierzowymi stanowią kwintesencję wieloletnich doświadczeń zebranych w trakcie eksploatacji dotychczas oferowanych i cieszących się popularnością regulatorów 4006.

Regulator firmy Herz Kombiventil F jest regulatorem przepływu proporcjonalnym, bezpośredniego działania, sterowanym w wykonaniu kołnierzowym. Regulator Kombiventil F służy do regulacji przepływu czynnika w instalacjach wodnych lub z wodnym roztworem glikolu. Regulator zawiera w sobie część zaworową zintegrowaną z membranowym napędem napędzanym różnicą ciśnienia, oraz trzpień sterujący. Wydajność regulatora ogranicza regulowany skok trzpienia sterującego, na którym można zabudować siłownik, który pozwala regulować w sposób płynny przepływ czynnika w zależności od sygnału sterującego z regulatora elektronicznego.

Regulator przepływu przystosowany jest do pracy z elektrycznymi siłowni-

kami firmy Belimo typu EV, NV oraz LV sterowanymi sygnałem ciągłym w standardzie napięciowym 0(02)-10 V lub prądowym 0(4)-20 mA. Zakres regulacji elektronicznej jest płynny w zakresie od wartości minimalnej Vmin do wartości nastawy Vnast.

Wartość nastawy Vnast może być mniejsza lub równa wartości maksymalnej Vmaks, którą zadaje się ręcznie na etapie uruchomienia instalacji.

Regulatory Kombiventil F Herz najczęściej znajdują zastosowanie w obiegach pierwotnych wymienników lub węzłów ciepłowniczych, instalacji ciepła technologicznego, nagrzewnic powietrza w centralach wentylacyjnych oraz instalacji wody chłodzącej (lodowej) chłodnic powietrza central klimatyzacyjnych oraz obiegów grzewczych i chłodzenia klimakonwektorów wentylatorowych (fancoili).

Rodzina regulatorów Kombiventil F charakteryzuje się dużym zakresem średnic od DN 15 do DN 125 oraz dużym zakresem regulowanych przepływów od 0,15 do 80 m3/h przy zakresie kVs od 2,5 do 180. Dla zwiększenia precyzji regulacji średnice regulatorów DN 15 i DN 20 występują z dwoma zakresami przepływów.

Regulatory Kombiventil F produkowane są z przyłączami kołnierzowymi w klasie ciśnieniowej 16 barów, na specjalne zamówienia możliwa jest dostawa w klasie ciśnieniowej 25 barów. Korpusy regulatorów wykonywane są z żeliwa szarego na życzenia klientów, mogą być wykonane z żeliwa sferoidalnego lub stali szlachetnej.

Parametry pracy regulatorów: l mak sy mal ne ci śnie nie pra cy: 16 (25) barów, l maksymalna różnica ciśnień pracy: 15 barów, l minimalna różnica ciśnień pracy: 0,5 bara, l maksymalna temperatura pracy: 130°C, l minimalna temperatura pracy dla wody: 2°C, l minimalna temperatura pracy dla wodnego roztworu glikolu: -20°C, l dopuszczalna zawartość glikolu wynosi od 25 do 50%.

Wymiary geometryczne regulatorów Kombiventil F podano w tabeli.

Szeroka wartość regulowanego przepływu Kombiventil F pozwala na stabilizowanie przepływu w instalacjach klimatyzacyjnych z nagrzewnicami i chłodnicami małej mocy występującymi w fancoilach, a także średniej i dużej mocy występującymi w centralach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Opisane powyżej regulatory przepływu stanowią kontynuację nowej generacji armatury regulacji automatycznej Herz, zaprojektowane są do optymalnej regulacji instalacji grzewczych i chłodzących.

Przemyślana konstrukcja umożliwia ich szerokie zastosowanie. l Grze gorz Oj czyk www.herz.com.pl

strony sponsorowane

43

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Jak to dawniej w Warszawie bywało...

Kanały w gettcie W poprzednich tekstach przedstawiłam dzieje warszawskich wodociągów i kanalizacji do momentu wybuchu II wojny światowej, która również zapisała się w historii omówionych obiektów.

Wszystkim Czytelnikom doskonale zapewne wiadomo, jak ważną rolę odegrały kanały w Powstaniu Warszawskim - zanim jednak zajmę się tym problemem, chciałabym opowiedzieć trochę o znaczeniu kanałów dla bohaterskich obrońców getta warszawskiego.

19 kwietnia 1943 r. Niemcy rozpoczęli likwidację getta. Wybuchło powstanie, którego zduszenie zajęło im prawie miesiąc. 1 maja 1943 r. na polecenie dowództwa Żydowskiej Organizacji Bojowej Zygmunt Frydrych i Symcha Ratajzer-Roter „Kazik” przedostali się na stronę „aryjską”, aby przygotować ewakuację pozostałych przy życiu powstańców. 8 maja z pomocą dwóch polskich pracowników miejskich wodociągów Ratajzer wrócił do getta kanałami, aby szukać pozostałych przy życiu Żydów. W jednym z kanałów spotkał grupę ok. 10 bojowców próbujących znaleźć drogę wyjścia z płonącego getta. Nakazał wówczas zebranie wszystkich pozostałych przy życiu powstańców i ich ewakuację kanałami.

W nocy z 8 na 9 maja kilkudziesięcioosobowa grupa zeszła do kanału włazem przy ul. Franciszkańskiej. Po kilkugodzinnej wędrówce dotarli w umówione miejsce pod jeden z włazów prowadzących do kanału biegnącego pod ulicą Prostą. Planowana na 9 maja ewakuacja okazała się jednak z różnych względów niemożliwa. Dzień później o godzinie 9.00 w pobliże włazu podjechała ciężarówka wynajęta rzekomo do przewozu mebli - przez Władysława Gaika od firmy transpor-

towej. Wycieńczeni uciekinierzy na oczach przechodniów wyszli na powierzchnię ulicy. Nie ewakuowano jednak wszystkich: kilka osób odłączyło się od grupy, toteż nie było ich przy umówionym włazie.

Wśród szczęśliwie ocalonych znalazł się Marek Edelman, który opisał później tę wędrówkę: „Droga kanałami trwa całą noc. W kanałach napotykamy wciąż na zasieki, które porobili tu przewidujący Niemcy. Włazy pozasypywane są gruzem. W przejściach wiszą granaty, które po dotknięciu natychmiast wybuchają. Co pewien czas Niemcy wpuszczają gaz trujący. W tych warunkach w kanale wysokim na 70 centymetrów, gdzie nie można się wyprostować, a woda sięga do ust, czekamy 48 godzin na wyjście. Co chwilę ktoś mdleje. Najbardziej męczy pragnienie. Niektórzy piją gęstą, szlamowatą wodę kanału. Sekundy trwają miesiące. 10 maja o godzinie 10 rano przed właz na ulicy Prostej, róg Twardej, zajeżdżają dwa ciężarowe samochody. W biały dzień, bez żadnej prawie obstawy - otwiera się klapa włazu i jeden po drugim, na oczach zdumionego tłumu wychodzą z czarnej jamy Żydzi z bronią w ręku”.

13 maja 2010 r. na ul. Prostej 51 stanął symboliczny monument upa-

miętniający tamte dramatyczne wydarzenia. Centralnym punktem jest rzeźba - odlany z brązu, skośnie ścięty walec symbolizujący wejście do kanału. Wewnątrz znajduje się wykonana z żelaznych prętów Gwiazda Dawida, a na ścianie umieszczono metalowe stopnie, do których przytwierdzone są wyrzeźbione ludzkie dłonie. Na tablicach po lewej stronie umieszczono nazwiska 37 bojowców żydowskich, których ewakuowano 10 maja, dzieląc je na trzy grupy: tych, którzy po szczęśliwej ewakuacji prze-

żyli wojnę, tych, którzy później zginęli oraz tych, co nie przeżyli ewakuacji. W pierwszej grupie znaleźli się: Roman Bornstein, Tuwia Borzykowski, Marek Edelman, Chaim Frymer, Masza Glajtman-Putermilch, Pnina Grynszpan-Frymer, Cywia Lubetkim i Chana Kryształ-Frykszdorf.

Dzięki ich świadectwom wiemy, jakim koszmarem była wędrówka cuchnącymi, ciasnymi, klaustrofobicznymi kanałami. Znacznie więcej takich relacji, często naprawdę wstrząsających, pozostawili uczestnicy Powstania Warszawskiego, dla których kanały stawały się często ostatnią drogą ratunku. O nich opowiem w kolejnych artykule.

Alek san dra Trze ciec ka

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

!

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

44

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Projekt a wymagana procedura uzgodnień

Wymagające sieci Ogólną definicję projektu budowlanego zawiera ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. „Prawo budowlane”. Z artykułu nr 28 Prawa budowlanego wynika, że roboty budowlane można rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę, z zastrzeżeniem artykułów 29-31 przedmiotowego prawa.

Ogólny zakres projektu budowlanego określa artykuł 34 ustawy Prawo budowlane, zgodnie z którym PB powinien spełniać: l wymagania określone w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu, jeśli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, l zakres i treść projektu budowlanego powinny być dostosowane do specyfiki i charakteru obiektu oraz stopnia skomplikowania robót budowlanych.

Projekt wykonawczy Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 roku w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcyjno-użytkowego (Dz. U. nr 202, poz. 2027) w zamówieniach publicznych wprowadziło pojęcie dokumentacji projektowej.

Zgodnie z tym opisem dokumentacja projektowa służy do opisu przedmiotu zamówienia na wykonanie robót budowlanych i składa się z: l projektu budowlanego (PB) w zakresie uwzględnionym specyfiką robót, l pro jek tów wy ko naw czych (PW) uszczegóławiających i uzupełniających projekt budowlany w zakresie niezbędnym do sporządzenia przedmiaru robót oraz kosztorysu inwestorskiego, l przedmiaru robót, który zawiera zestawienie robót wraz z technologią ich wykonania, www.instalator.pl

informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (BIOZ), gdy potrzeba jej wykonania wynika z prawa budowlanego, artykuł 21 a. Informację BIOZ sporządza kierownik budowy lub projektant przed jej rozpoczęciem, uwzględniając: - specyfikę obiektu budowlanego, - warunki prowadzenia robót budowlanych.

Projekty wykonawcze powinny zawierać odpowiednie rysunki budowlane, konstrukcyjne, instalacyjne i technologiczne, wykonane w odpowiedniej skali i pozwalające na poprawne wykonanie danego zadania inwestycyjnego - obiektu. Zadaniem projektu wykonawczego jest przedstawienie szczegółowych rozwiązań zapewniających prawidłowy przebieg prac budowlanych.

Należy podkreślić, że projekt budowlany oraz projekt wykonawczy (dotyczy każdej branży) nie mogą zawierać istotnych różnic, co oznacza, iż projekt wykonawczy nie może zawierać rozwiązań, które będą niezgodne z opracowaniami wynikającymi z projektu budowlanego. l

Projekt budowlano-wykonawczy W celu skrócenia czasu projektowania oraz przyspieszenia terminu rozpoczęcia budowy inwestor zleca niekiedy wykonanie projektu budowlano-wykonawczego (PBW), zawierającego w sobie zakres projektu budowlanego i projektu wykonawczego oraz podlegającego wszystkim wymaganym uzgodnieniom

wynikającym z prawa budowlanego i dotyczącym projektu budowlanego, natomiast w zakresie rysunków musi spełniać wymagania projektu wykonawczego.

Uczestnicy procesu budowlanego Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 roku - Prawo budowlane, rozdział 3, artykuł 17 - uczestnikami procesu budowlanego w rozumieniu tej ustawy są: l inwestor, l inspektor nadzoru inwestorskiego, l projektant, l kierownik budowy lub kierownik robót.

Obowiązkiem inwestora jest zorganizowanie budowy, a w szczególności: l opracowanie projektu budowlanego, projektu wykonawczego lub projektu budowlano-wykonawczego, l objęcie stanowiska kierownika budowy przez kierownika budowy, tj. osobę posiadającą odpowiednie przygotowanie merytoryczne oraz wymagane w danej branży uprawnienia budowlane, l opracowanie planu BIOZ, l wykonanie i odbiór robót budowlanych, l nad zór nad wy ko na niem ro bót budowlanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach i posiadających wymagane branżowe uprawnienia budowlane, Natomiast zgodnie z artykułem 20 ww. ustawy „Prawo budowlane” - do podstawowych obowiązków projektanta należy opracowanie projektów jw.

Ponieważ nasze doświadczenie zawodowe dotyczy przede wszystkim branży wodociągowo-kanalizacyjnej w zakresie projektowania, wykonawstwa oraz eksploatacji, dalsza część niniejszego artykułu odniesiona będzie do tej branży.

45

miesięcznik informacyjno-techniczny

Inwestor powinien znać cel projektu i jego uzasadnienie, natomiast projektant powinien mieć świadomość, że wykonany przez niego projekt musi być zgodny z zasadami wiedzy technicznej i technologicznej, dotyczącej danej branży, gdyż ponosi on wyłączną odpowiedzialność za projektowanie oraz wspólnie z kierownikiem budowy za realizację obiektu. Natomiast obowiązkiem wykonawcy jest realizacja inwestycji zgodnie z projektem, decyzją pozwolenia na budowę oraz obowiązującymi przepisami.

Inwestor, projektant oraz wykonawca muszą mieć świadomość korzyści wynikających z poprawnie wykonanego projektu, a następnie jego poprawnej realizacji, gdyż sieć i obiekty wodociągowo-kanalizacyjne będą dobrze i bezawaryjnie działały w eksploatacji stałej tylko wtedy, gdy zostaną poprawnie zaprojektowane, a następnie poprawnie wykonane, zgodnie z dokumentacją projektową, a także w oparciu o wiedzę i doświadczenie wykonawcy. Natomiast błędy popełnione zarówno na etapie opracowania dokumentacji projektowej, jak i podczas wykonawstwa robót mogą powodować znaczne problemy eksploatacyjne i straty finansowe, a ich usunięcie jest bardzo trudne (niekiedy wręcz niemożliwe) z punktu widzenia uzyskania wymaganego efektu technologicznego, a także znacząco podnosi koszty inwestycji.

Należy pamiętać, że sieci i obiekty wodociągowo-kanalizacyjne projektuje się i buduje na dziesięciolecia.

Rozwiązania przyjęte w projekcie powinny być uzasadnione i zgodne z oczekiwaniami inwestora, jak również z warunkami wydanymi przez gestorów sieci oraz uzgadniające projekt w zakresie wymaganym prawem budowlanym.

Początkiem rozpoczęcia procesu projektowania sieci i obiektów wodociągowo-kanalizacyjnych jest wystąpienie do właściciela (lub użytkownika - eksploatatora) tych sieci o wydanie warunków technicznych, a następnie ich uzyskanie.

Na aktualnych planach sytuacyjno-wysokościowych (mapach ewidencyjnych) przeznaczonych do celów projektowych, zawierających zaktualizowane uzbrojenie naziemne i podziemne, projektant nanosi projekto-

46

5 (201), maj 2015

wane sieci i obiekty wodociągowo-kanalizacyjne, stanowiące uzbrojenie terenu objętego projektem, zgodnie z otrzymanymi wcześniej warunkami technicznymi.

Najczęściej występującymi uzgodnieniami są: l uzgodnienie z właścicielem gruntu, na którym ma być usytuowana projektowana inwestycja, l uzgodnienie z zarządcą dróg, tj. miejskim, powiatowym lub wojewódzkim zarządem dróg, l uzgodnienie z miejskim lub powiatowym Zespołem Uzgadniania Dokumentacji Projektowej (ZUDP), l uzgodnienie z właścicielami istniejącego uzbrojenia podziemnego i nadziemnego, wynikającymi z protokołu Zespołu Uzgadniania Dokumentacji Projektowej (ZUDP), Jeżeli inwestycja usytuowana jest na terenach kolejowych, wojskowych, zielonych (parki, tereny obsadzone drzewami, krzewami, itp.), uzgodnienia dokonuje się ponadto z: - zarządcami zieleni, - jednostkami lub okręgami wojskowymi, - jednostkami kolejowymi, m.in.: telekomunikacją kolejową, energetyką kolejową, polskimi liniami kolejowymi.

Jeżeli inwestycja nie posiada aktualnego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wymagane jest uzyskanie decyzji administracyjnej inwestycji celu publicznego, wydawanej przez Wydział Budownictwa i Architektury urzędów miast lub gmin.

Najczęściej spotykane części Szczegółowy zakres projektu wynika z części technologicznej przedstawiającej wizję obiektów, które należy zaprojektować i odpowiednio zlokalizować na planie sytuacyjno-wysokościowym do celów projektowych, wykonanych w skali 1:1000 lub 1:500 (dotyczy sieci) oraz 1:500 lub 1:200 (dotyczy obiektów oraz planów zagospodarowania terenu).

Najczęściej spotykany podział branżowy projektu na części to: technologiczna, zagospodarowanie terenu, architektoniczno-budowlana, konstrukcyjna, elektryczna, mechaniczna, AKPiA (Aparatura Kontrolno-Pomiarowa i Automatyka), monitoring

pracy obiektów, OWI (Organizacja Wykonania Inwestycji), drogowa, organizacja ruchu w otoczeniu budowy, przedmiar robót w układzie kosztorysowym, kosztorys inwestorski.

Ilość części stanowiących opracowania branżowe wynika z zakresu będącego tematem projektowym.

Uzgodnienia Uzgodnienie dokumentacji projektowej z niektórymi instytucjami to dla projektanta największa uciążliwość w całym procesie projektowania. Nasze doświadczenia w obszarze projektowania oraz opinie i uwagi przedstawiane przez innych projektantów na spotkaniach w organizacjach technicznych pokazują, iż zjawisko to występuje na obszarze całego kraju.

Każdy projektant wie, że w jednostkach wydających warunki techniczne oraz uzgadniających i opiniujących dokumentację projektową istnieją określone wymagania i uwarunkowania. Powinny być one jednak odniesione do realiów występujących w terenie (zlewni) i poparte (w zakresie danego obiektu czy sieci) wiedzą teoretyczną oraz doświadczeniem wymaganym dla danej branży. Rzeczywistość jest jednak w wielu wypadkach całkowicie inna.

Projektant bardzo często, przedstawiając swoje argumenty oparte na obliczeniach, doświadczeniu projektowym, wykonawczym i eksploatacyjnym, a także na zdrowym rozsądku, słyszy w odpowiedzi „nie, bo nie” lub „bo tak wymaga pani/pan kierownik” oraz że obiekt nie zostanie odebrany, jeśli nie zostaną spełnione narzucone wymagania. W rezultacie tego, chcąc uzyskać wymagane uzgodnienia, projektant godzi się na pewne kompromisy i rozwiązania, niejednokrotnie robiąc to wbrew sobie.

Należy tutaj zaznaczyć, że pracownicy instytucji uzgadniających (za niejednokrotnie wymuszone wprowadzenie do dokumentacji rozwiązań wbrew zamysłom i wizji projektanta) nie ponoszą żadnych konsekwencji administracyjnych, finansowych i karnych, gdyż zgodnie z prawem - gdy obiekt nie spełni założeń projektowych - odpowiedzialność za efekt (poprawność działania obiektu) ponosi projektant. Osoby te nie posiadają często odpowiedniej wiedzy i dowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

świadczenia zarówno projektowego, jak i wykonawczego. Zdarzają się również przypadki (nieodosobnione), iż osoby te nie posiadają nawet kierunkowego wykształcenia w dziedzinie i w branży, w której przychodzi im opiniować dany projekt, nie wspominając o braku uprawnień budowlanych.

Jakie są przyczyny tego stanu rzeczy? Czy jest to konsekwencja braku odpowiedniego przygotowania zawodowego, wiedzy i doświadczenia? Czy może pewna arogancja, zgodnie z założeniem „ja tu rządzę i ma być tak, jak ja mówię”? Dlaczego liczne odwołania projektantów od stawianych i narzucanych im, niczym nieuzasadnionych wymagań w stosunku do proponowanych rozwiązań projektowych nie powodują u tych osób chęci podnoszenia swojej wiedzy celem późniejszej merytorycznej i opartej na obliczeniach dyskusji?

Optymistyczne jednak można zauważyć, że w przypadku uzgodnień stricte branżowych - w wielu przedsiębiorstwach wodociągowo-kanalizacyjnych ma się do czynienia z fachowcami. Niestety bywa również i tak, że niektóre instytucje prezentują niczym nieuzasadnione wymagania wobec projektantów, które skutkują długotrwałym wstrzymaniem prac projektowych i całego procesu inwestycyjnego.

Wnioski Na tle powyżej przedstawionych obserwacji należałoby podjąć działania, m.in.: Pracownik wydający warunki techniczne, a następnie opiniujący i uzgadniający dokumentację projektową, powinien posiadać odpowiednie uprawnienia budowlane danej branży, które potwierdzą jego przygotowanie merytoryczne i doświadczenie zawodowe.

Należy realizować zasadę odpowiedzialności za swoje czyny, gdyż za projekt (zgodnie z ustawą Prawo budowlane) odpowiada projektant, a nie pracownik opiniujący, uzgadniający lub wydający warunki techniczne. Natomiast w przypadku udowodnienia ekspertyzą rzeczoznawcy lub jednostki naukowej, że wymagania narzucone w warunkach technicznych lub w uzgodnieniach spowodowały nieuzasadniony wzrost www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

kosztów inwestycji lub nieprawidłowe działanie obiektów i nieuzyskanie wymaganych parametrów technologicznych, osoba, która wbrew propozycjom projektanta narzuciła takie wymagania, zostanie pociągnięta do odpowiedzialności administracyjnej i finansowej, a nawet karnej.

W ustawie Prawo budowlane powinna znaleźć się definicja określenia „zasady wiedzy technicznej”, gdyż kolejne nowelizacje tej ustawy, od stycznia 1961 roku, operują tym stwierdzeniem, a nie definiują jego znaczenia.

Podsumowanie Projektant branży technologicznej sieci i obiektów wodociągowo-kanalizacyjnych musi znać i rozumieć zasady mechaniki cieczy i gazów, technologii uzdatniania wody oraz oczyszczania ścieków, konstrukcji żelbetowych, automatyki procesów wymaganych i zachodzących na tych obiektach, monitoringu tych obiektów, ochrony środowiska i ochrony wód powierzchniowych oraz higieny.

Musi posiadać zmysł techniczny umożliwiający mu zrozumienie funkcjonowania urządzeń stanowiących wyposażenie obiektów wodociągowo-kanalizacyjnych. Musi posiadać również zdolność obserwacji procesów technologicznych zachodzących na funkcjonujących już obiektach i rozumieć zasady funkcjonowania urządzeń pomiarowych dotyczących przepływów oraz innych parametrów niezbędnych do oceny poprawności

działania i zachodzenia procesów technologicznych.

Jednocześnie projektant musi znać przepisy BHP obowiązujące w tych obiektach, a ich zakres jest bardzo szeroki, gdyż dotyczą one między innymi zagrożeń związanych z obiektami i pomieszczeniami pracy, używaniem maszyn, urządzeń i narzędzi, procesami pracy szczególnie niebezpiecznymi i szkodliwymi oraz organizacji pracy.

Projektant musi w sposób ciągły rozwijać się i nadążać za nowinkami technicznymi oraz technologicznymi nieustannie rozwijającej się inżynierii w zakresie transportu wody i ścieków, a także technologii ich uzdatniania i oczyszczania.

Niezrozumiałe jest więc narzucanie przez pracownika wydającego warunki techniczne, opiniującego lub uzgadniającego dokumentację, a nieposiadającego doświadczenia projektowego i wykonawczego, swoich niepodpartych obliczeniami wymagań.

Sytuacja ta powinna ulec zmianie, a przyjęte przez projektanta rozwiązania mogą być podważone tylko na podstawie obliczeń, z których wynika, że popełniono błąd.

Miejmy nadzieję, że coraz powszechniejsze będzie poszanowanie zawodu projektanta, a opiniujący, uzgadniający lub wydający warunki techniczne będą prowadzili merytoryczną dyskusję opartą na wiedzy i doświadczeniu.

Ro man Ćwiert nia To masz Ćwiert nia

47

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Rola serwisowania w poprawnym funkcjonowaniu POŚ (4)

Mobilizacja do przeglądu W tej serii artykułów omówiona zostanie rola serwisowania oczyszczalni pełnobiologicznych w aspekcie ich wieloletniej bezawaryjnej pracy i eksploatacji.

Od dłuższego już czasu w branży wodno-kanalizacyjnej toczy się dyskusja, w jaki sposób zmobilizować inwestorów i użytkowników do systematycznych przeglądów funkcjonujących przydomowych oczyszczalni ścieków. Brak jednak jak dotąd jasnych i klarownych przepisów, które nakładałyby na użytkowników obowiązek systematycznych kontroli i przeglądów urządzeń. Brak regulacji prawnych powoduje więc, iż użytkownik nie ma często świadomości, czy wprowadza do środowiska oczyszczone czy też tylko podczyszczone ścieki. Jednocześnie brak przeglądów urządzeń może wywoływać sytuacje trudne i nieprzewidywalne (nagłe uszkodzenia i awarie urządzeń).

Omówimy dziś doświadczenia naszych zachodnich sąsiadów w zakresie obowiązkowych przeglądów POŚ.

Wymagania DiBt Od początku XXI wieku w Niemczech notuje się zwiększenie nacisku na jakość odprowadzanych poza oczyszczalnię oczyszczonych ścieków.

W małych oczyszczalniach ścieków dominuje technologia SBR - to ok.

60% udziału w rynku, pozostałe 40% to technologie złóż zanurzonych, zawieszonych i zraszanych oraz technologie złóż obrotowych.

Ponieważ wydaje się, iż komercjalizacja technologii SBR była stosunkowo prosta i umiarkowanie kosztowna, wiele firm na początku lat 90. XX wieku wprowadziło do swojej oferty oczyszczalnie oparte właśnie na tej technologii. Jednak brak odpowiedniej wiedzy i doświadczenia doprowadził do wielu błędów w oczyszczalniach tego typu, a tym samym do

48

wprowadzenia do środowiska ścieków oczyszczonych w nieodpowiednim stopniu. Stąd też w 2002 roku zmieniono prawo, wg którego każda nowo wprowadzana na rynek oczyszczalnia przydomowa musi posiadać dopuszczenie DiBt, w którym dokładnie opisany jest sposób kontroli pracy oczyszczalni w tym badania jakości oczyszczonych ścieków wypływających z oczyszczalni. W skrócie kontrola pracy oczyszczalni dzieli się na podstawową inspekcję przeprowadzaną przez właściciela oraz kontrolę szczegółową przeprowadzaną przez certyfikowaną firmę serwisową.

Zakres podstawowej inspekcji Podstawowa inspekcja w oczyszczalniach typu SBR powinna być przeprowadzona przez użytkownika, a jeśli

nie posiada on do tego dostatecznej wiedzy, doświadczenia lub możliwości fizycznej - przez firmę instalacyjną.

Inspekcja taka obejmuje zawsze: l wizualną kontrolę jakości odprowadzanych ścieków, l kontrolę, czy w komorze biologicznej znajduje się pływający osad - jeśli tak, należy go usunąć do osadnika,

wpisanie do książki obsługi czasów dla poszczególnych faz pracy.

Książka obsługi musi być wypełniana i przechowywana przez właściciela lub administratora przydomowej oczyszczalni ścieków. Należy w niej zapisywać również wszelkie usterki, czynności obsługowe, wywóz osadu oraz inne sytuacje dotyczące pracy oczyszczalni. Przykładowa karta z dziennika pracy oczyszczalni pokazana jest w tabeli. l

Zakres serwisowania Głównym wymogiem dla właścicieli tego typu urządzeń jest konieczność ich serwisowania dwa razy do roku, potwierdzona umową serwisową z certyfikowaną przez DWA (Niemiecka Organizacja Wodna, Ściekowa i Odpadowa) firmą instalacyjną. Powinna ona co 6 miesięcy dokonywać przeglądu oczyszczalni, w skład którego wchodzą następujące czynności (na podstawie oczyszczalni typu SBR): l Sprawdzenie dziennika pod kątem występowania błędów oraz poprawności działania oczyszczalni. l Sprawdzenie poprawności działania najważniejszych urządzeń wchodzących w skład oczyszczalni, w tym urządzeń mechanicznych i elektryczwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nych, sprawdzenie drożności dyfuzora oraz pomp mamutowych. l Sprawdzenie poprawności działania jednostki sterującej oraz alarmu (dźwiękowego lub wizualnego). l Sprawdzenie dmuchawy. l Optymalizacja parametrów pracy urządzenia na podstawie próbek pobranych z reaktora SBR oraz oczyszczanych ścieków. l Sprawdzenie osadnika pod kątem ilości znajdującego się w nim osadu i w razie konieczności zlecenie jego usunięcia. Ma to duże znaczenie dla prawidłowego działania oczyszczalni. Osad należy usuwać w momencie, gdy wypełnia on osadnik w 70%. l Oczyszczenie elementów składowych oczyszczalni z brudu. l Sprawdzenie oczyszczalni pod kątem uszkodzeń mechanicznych oraz wytrzymałości, np. czy zbiornik nie uległ odkształceniu. l Sprawdzenie, czy wydajność napowietrzania/odpowietrzania jest wystarczająca. l Sprawdzenie ilości osadu oraz stężenia tlenu w reaktorze SBR. Wszelkie przeprowadzone prace oraz kontrole należy zapisać w dzienniku.

Wymagania DiBt sugerują użytkownikowi również pewne czynno-

5 (201), maj 2015

optymalnie, przyczyni się to do mniejszego zużycia energii oraz zwiększenia żywotności urządzenia, l utrzymywanie właściwej drożności systemu rozsączającego zwiększa jego żywotność.

Koszty serwisowania

ści, których przestrzeganie pozwoli na uniknięcie kosztów związanych z naprawą urządzenia oraz które przyczynią się do ochrony środowiska naturalnego: l na le ży pil no wać ja ko ści oczysz czonych ścieków, tak aby ich wskaźniki nie przekraczały dopuszczalnych wartości, l należy ograniczyć ilość używanych środków czyszczących i piorących, wpłynie to korzystnie na zużycie energii przez oczyszczalnie, l na le ży uni kać sub stan cji mo gą cych doprowadzić do uszkodzenia oczyszczalni, a rezultacie kosztownych napraw, l należy upewnić się, że parametry pracy oczyszczalni ustawione są

W skład kosztów serwisowania wchodzą: l robocizna, l wy mia na wa dli wych ele men tów (jeśli konieczne), l dojazd.

Standardowy przegląd w Niemczech kosztuje od 50 do 100 EUR za wizytę lub 200-250 EUR za dwie wizyty w ciągu roku, plus ewentualnie dojazd. Doświadczenie pokazuje, iż wiele firm instalacyjnych montuje oczyszczalnie za przysłowiowe „jedno euro” tak, aby w konsekwencji podpisać umowę serwisową z klientem i później przez lata utrzymywać się z usług serwisowania.

Podsumowanie Doświadczenie z Niemiec pokazuje, iż dopiero wprowadzenie jasnych i szczegółowych przepisów dotyczących serwisowania spowodowało znaczący spadek awarii pracujących POŚ, a także wyeliminowanie z rynku urządzeń niskiej jakości, które nie gwarantowały odpowiedniej jakości oczyszczanych ścieków.

W kolejnych artykułach z tej serii zwrócę uwagę na rolę i zakres serwisu gwarancyjnego i pogwarancyjnego, a także opiszę proces serwisowania oczyszczalni typu SBR. Ma riusz Pia sny

Wy ni ki in ter ne to wej son dy: marzec (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ III/2015) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym.

Wejdź na www.instalator.pl www.instalator.pl

49

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Recykling w kanalizacji (2)

Jakość odzyskana Szarą wodę wykorzystujemy do spłukiwania toalet, nawadniania terenów zielonych oraz mycia powierzchni użytkowych. W celu uniknięcia zagrożeń związanych z ponownym użyciem szarej wody należy możliwie jak najbardziej ograniczyć jej kontakt z człowiekiem.

Szara woda zgodnie z definicją opisaną w normie pozbawiona jest bakterii typu kałowego. Mimo to zdarzają się wypadki, gdy woda przeznaczona do recyklingu zawiera fekalia, co jest udokumentowane np. w artykule Jeppsena B. w magazynie „Desalination” z 1996 r. W skład szarej wody wchodzą również - w zależności od jej pochodzenia - łazienka (mydła, szampony, tłuszcze pochodzenia ludzkiego, włosy, brud, skóra, mocz oraz wspomniany kał), pralnia (proszki do prania, oleje, wybielacze, farby i rozpuszczalniki).

Wszystkie te substancje mogą wpływać na szybki rozwój materii szkodliwej dla człowieka oraz odór, który jest szczególnie niepożądany w obiektach mieszkalnych, dlatego ważne jest, aby szara woda nie przebywała w zbiornikach dłużej niż 24 h.

Szarą wodę wykorzystujemy do spłukiwania toalet, nawadniania terenów zielonych oraz mycia powierzchni użytkowych. W celu uniknięcia zagrożeń związanych z ponownym użyciem szarej wody należy możliwie jak najbardziej ograniczyć jej kontakt z człowiekiem. W przypadku punktów czerpalnych z szarą wodą należy umieszczać przy nich odpowiednie oznaczenia o zakazie spożycia. Decydując się na użycie oczyszczonej szarej wody, należy pamiętać, aby nie miała ona kontaktu z roślinnością przeznaczoną do spożycia. Ważne jest, aby stosować system nawadniania podpowierzchniowego, który zminimalizuje rozbryzgiwanie szarej wody w powietrze. Stosuje się systemy zagłębione od 200 do 300 mm pod powierzchnią gleby. Dodatkowo należy pamiętać, aby szara woda przed

50

Z punktu ekonomicznego odpowiednia jakość szarej wody jest również istotna. Zawór zbiornika miski ustępowej musi działać prawidłowo, w momencie kiedy zostanie osiągnięta maksymalna pojemność, musi się zamykać. Materia zawarta w szaużyciem jej do nawadniania przeszła rej wodzie może to uniemożliwiać. dezynfekcję, która zapobiegnie pro- Szczególnie włosy i mydło mogą poblemom z osadzaniem się materii roz- wodować awarie zaworu. Podobne puszczonej w przewodach oraz rozwo- zjawisko możemy zaobserwować z tzw. dzwonem, którego zadaniem jowi materii organicznej.

W trakcie procesu spłukiwania to- jest doprowadzanie wody ze zbiornialet oraz pisuarów przedostają się do ka do miski ustępowej. Osadzające powietrza aerozole, których wielkość się zanieczyszczenia mogą spowodokropel szacowana jest na 0,01-0,50 wać rozszczelnienie się systemu, co μm. W praktyce oznacza to, że mo- w konsekwencji doprowadzi do wyżemy wdychać chorobotwórcze bak- pływu w sposób niekontrolowany terie i wirusy. W ściekach rozpozna- wody do miski ustępowej. W przyno około 120 chorobotwórczych bak- padku odpowiednio oczyszczonej terii i wirusów. Dodatkowo należy szarej wody nie dojdzie do awarii, a zwrócić uwagę, że bakteria E. coli co za tym idzie - do wydatków zwiąjest w stanie przebyć w sprzyjają- zanych z pokryciem szkód.

Poprawne działanie instalacji recycych okolicznościach nawet 130 m przy prędkości wiatru 1,5 m/s. Przy- klingu wody niewątpliwie wymaga kład spłukiwania toalet w sposób oczyszczenia szarych ścieków. oczywisty informuje nas o braku Oczyszczanie wody szarej odbywać możliwości całkowitego odseparowa- się może poprzez filtry siatkowe, ponia szarych ścieków w procesie po- lipropylenowe oraz dezynfekcje. nownego ich wykorzystania.

Lepsze oraz bardziej wydajne efekty

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

co do jakości szarej wody na końcu procesu oczyszczania otrzymujemy, stosując bioreaktory membranowe (MBR). Parametry jakościowe oczyszczonej szarej wody poprzez MBR możemy odszukać w artykule C. Merza „Membrane bioreaktor technology for treatment of greywater from a sports and leisure club” w magazynie „Desalination” z 2007 r.

Zazwyczaj instalacje recyklingu wody mają sens w obiektach o znacznym poborze wody i są to obiekty użyteczności publicznej. W tego typu obiektach musimy dążyć do uzyskania jak najlepszych parametrów wody przeznaczonej do ponownego użycia ze względu na bezpieczeństwo osób korzystających z budynku.

Dlatego zalecane są systemy oczyszczające, które zapewnią odpowiednią jakość wody. Na świecie spotykamy różne systemy recyklingu. Proste systemy oczyszczają szarą wodę w kilku stopniach: l wyłapanie większych zanieczyszczeń na wstępnym filtrze w postaci sita; l oczyszczanie szarej wody z włosów, mydła, części tłuszczów na filtrze w postaci np. 100-mikronowej skarpety polipropylenowej umieszczonej na wejściu do zbiornika głównego; l dezynfekcja, zazwyczaj poprzez system dozujący środki chemiczne, np. chlor; l pompa na wyjściu ze zbiornika zapewniająca odpowiednie ciśnienie do zasilenia punktów odbioru szarej wody; jednak niekiedy oczyszczanie oparte na prostych filtrach nie pozwala uzyskać satysfakcjonujących rezultatów, wobec czego zalecane jest stosowanie innowacyjnych bioreaktorów membranowych.

Oczyszczanie w bioreaktorach Oczyszczaniu wody szarej w systemach zawierających MBR towarzyszą procesy, które przebiegają kolejno w poszczególnych zbiornikach: l sedymentacja - cząstki stałe, np. włosy osiadają na dnie; l napowietrzanie (oczyszczanie biologiczne) - szare ścieki są napowietrzane, co powoduje degradację składników organicznych; l filtracja membranowa - zastosowanie technologii MBR; www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

magazynowanie oczyszczonej wody szarej - woda szara oczyszczona jest doprowadzana do zbiornika magazynującego; l pompowanie szarej wody - szara woda jest pompowana do użytku za pomocą zestawu hydroforowego, co zapewnia stałe ciśnienie w instalacji.

Sama technologia MBR polega na biologicznym oczyszczaniu szarej wody w połączeniu z rozdziałem osadu czynnego na membranach mikro- lub ultrafiltracyjnych. Separacja oczyszczonej szarej wody od biomasy następuje dzięki membranie. Dzięki technologii MBR przeprowadzimy kompletną dezynfekcję. Filtr membranowy zatrzymuje wirusy, bakterie oraz zanieczyszczenia. Parcie wody nad filtrem membranowym wytwarza wystarczające ciśnienie do przeprowadzenia szarych ścieków przez membrany, które tworzą barierę dla niepożądanych substancji. Nowoczesne filtry membranowe zapewniają sterylność, usuwają pasożyty oraz stanowią kompletną barierę dla cząstek większych od 0,1 μm, wymiany filtrów nie są konieczne i jedynie należy płukać filtr raz w roku. Kompleksowe oczyszczanie pozwala zmniejszyć zagrożenie przy rozpylaniu się aerozoli po płukaniu miski ustępowej. W tej technologii obserwujemy wysokie stężenie osadu czynnego, małe rozmiary całego systemu, dużą wydajność i łatwość eksploatacji; brak problemów z gromadzeniem się osadów, zautomatyzowanie całego procesu oraz wysoką jakość oczyszczonej szarej wody. l

Unormowania prawne W Polsce brakuje literatury technicznej, przepisów, zaleceń i doświadczeń praktycznych opisujących instalacje dualne wykorzystujące szarą wodę. Brak uregulowań prawnych stanowi istotny problem dla projektantów.

Jedynie w normie PN-EN 120561:2002 pojawia się wzmianka opisująca instalacje o rozdzielnych pionach kanalizacyjnych oraz definicja ścieków czarnych i szarych. W związku z brakiem szczegółowych wymogów projektowych system dualny należy wymiarować zgodnie z zaleceniami normowymi dotyczącymi konwencjonalnych rozwiązań. O instalacjach kanalizacyjnych czytamy w normach PN-EN 12056-1:2002 oraz PN-EN

12056-2:2002, gdzie pojawiają się wymagania dotyczące projektowania.

Dużym problemem jest brak konkretnego odniesienia prawnego do jakości oczyszczonej wody szarej. Ze względu na charakter działania instalacji dualnej bardzo ważnym aspektem jest właśnie skład ścieków szarych oraz oczyszczonej szarej wody, ponieważ ma on wpływ na czas ich trwałości, czyli czas zagniwania. Badania jakościowe szarych ścieków przeprowadzone w innych krajach mogą niemiarodajnie oddać ich rzeczywisty charakter w warunkach polskich. W Polsce nie znajdziemy żadnej publikacji opisującej skład ścieków szarych powstałych w dużych obiektach, dlatego przed podjęciem inwestycji należałoby takowe badania przeprowadzić.

W związku z brakiem szczegółowego opisu instalacji dualnej w normach polskich projektant może podeprzeć się wytycznymi zawartymi w normach brytyjskich: BS 8525-1:2010 „Greywater Systems Part 1: Code of Practice oraz BS 8525-2:2011 Greywater Systems Part 2: Specification and method of test for treatment equipment”.

W anglojęzycznych dokumentach czytamy o typach systemów, jak je montować, jak zabezpieczać instalację, jakie wymagania jakościowe powinna mieć oczyszczona woda itp.

Szczególnie skład oczyszczonej wody szarej skłania projektanta do zapoznania się z normami brytyjskimi, gdyż takowego nie znajdziemy w żadnej literaturze polskiej. Pomimo iż zagraniczne normy zawierają dość szczegółowe przepisy określające wymagania przy stosowaniu instalacji dualnych, należy zwrócić uwagę, że wymogi zamieszczone w literaturze i normach innych państw są tworzone z myślą o danym kraju. Uwzględniają one tamtejszy klimat, tradycje korzystania z wody czy uwarunkowania kulturowe.

Odnalezione informacje dotyczące instalacji dualnej należy dostosować do warunków w Polsce. Kolejnym problemem jest mała popularność stosowania instalacji dualnych w naszym kraju. Brak doświadczonych projektantów oraz firm wykonawczych przy projektach dużych obiektów może okazać się czynnikiem, który negatywnie wpłynie na decyzję o wdrożeniu inwestycji w życie. Łu kasz Heć man

51

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Uwaga! Jesteś w ukrytej kamerze, czyli kwiatki instalacyjne

Wężykiem, panowie, wężykiem...

Na naszych łamach staramy się, aby zamieszczane materiały przyczyniały się do podnoszenia Państwa kwalifikacji. Tym razem przedstawiamy przykłady wykonanych instalacji, może w innej konwencji niż zwykle są one pokazywane - chodzi mianowicie o instalacje źle wykonane lub tzw. przekombinowane. Mamy nadzieję, że opatrzone fachowym komentarzem przyczynią się do pogłębienia wiedzy. Wszystkie osoby, które miałyby w swoich zbiorach fotografie z takimi „ciekawymi” rozwiązaniami prosimy o nadsyłanie ich do redakcji: redakcja-mi@instalator.pl

N

a zdjęciach zostały przedstawione fragmenty instalacji, na których widać często popełniane błędy podczas montażu przyłączy elastycznych. Nie należy tak montować wężyków, gdyż w każdej chwili może dojść do ich uszkodzenia i zalania obiektu!

Fotografia 1 pokazuje nieprawidłowe podłączenie wężyka elastycznego do zbiornika spłukującego. W tym miejscy należałoby zamontować tzw. kompakt o możliwie najmniejszej szerokości zbiornika spłukującego oraz zastosować mosiężne, nyplowe kolano przyłączeniowe na końcówce zaworu napełniającego.

Fotografia 2 obrazuje również nieprawidłowe podłączenie wężyka do zbiornika spłukującego. Na zdjęciu widoczna jest końcówka wężyka, która uległa załamaniu. Tu należałoby zastosować wężyk z końcówką giętą, ewentualnie mosiężne kolano nyplowe z gładką powierzchnią czołową.

Na fotografii 3 pokazano nieprawidłowo wykonaną instalację wodociągową. Nie można wykonywać instalacji wewnętrznej bazując na wężykach elastycznych i zamurowywać je w ścianie. To grozi zalaniem obiektu. Ze zdjęcia widać, że nie ma odpowiedniego dostępu w celu wymiany wężyków na nowe. W tak wykonanej insta-

52

lacji istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo rozwoju bakterii na wewnętrznych powierzchniach wężyków. Nie powinno się stosować przyłączy elastycznych dłuższych niż pół metra ze względu na rozwój bakterii.

Dodatkowo złącza elastyczne są nakręcone na ostro zakończone końcówki rur stalowych z gwintem stożkowym (możliwość pęknięcia nakrętki w wężyku). A ponadto złącza są zbyt skręcone (prawie załamane).

Montaż wężyków to niby taka prosta czynność, a jednak... trzeba pamiętać o poniższych sugestiach, gdyż skutki dla inwestora (albo sąsiadów inwestora) mogą być opłakane...

Elastyczne złącza gumowe w oplocie metalowym ze stali nierdzewnej z gwintowanymi końcówkami przyłączeniowymi stanowią uniwersalne po-

łączenie stosowane w domowych i przemysłowych instalacjach wodnych.

Wężyki elastyczne służą do podłączania armatury wodociągowej (np. baterii, spłuczek, zestawów hydroforowych) w instalacjach wody zimnej i ciepłej. Są one niezastąpione w szczególności w miejscach trudnodostępnych, gdzie montaż tradycyjnego połączenia z rur sztywnych (miedzianych, stalowych lub z polipropylenu) byłby bardzo utrudniony lub wręcz niemożliwy. Tego typu połączenia tłumią powstające w każdej instalacji uderzenia hydrauliczne, które mogą doprowadzić do jej uszkodzenia. Wężyki elastyczne zmniejszają wibracje i hałas powstający przez przepływającą ciecz. Ich konstrukcja posiada bardzo dużą wytrzymałość zmęczeniową na zginanie. Wężyki są również odporne na niewielkie uderzenia mechaniczne tępym przedmiotem. Wykonanie połączenia za pomocą wężyka nie nastręcza żadnych trudności oraz nie wymaga żadnych specjalistycznych narzędzi. Do jego wykonania wymagany jest jedynie klucz nastawny lub płaski, którego rozmiar uzależniony jest od wielkości nakrętki przyłączeniowej. W celu uszczelnienia miejsca połączenia nie wymagany jest również żaden materiał uszczelniający.

Każdy produkowany typ wężyka z na-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

krętką z gwintem wewnętrznym wyposażony jest w gumową uszczelkę (płaską lub stożkową), która zapewnia stuprocentową szczelność połączenia doczołowego na połączeniu z instalacją wewnętrzną zakończoną gwintem rurowym prostym (zawory kątowe pod baterie, przedłużki itp.).

Wężyki zakończone końcówką z gwintem zewnętrznym wymagają nawinięcia materiału uszczelniającego na powierzchni gwintu po uprzednim skrzesaniu (uszorstkowieniu) gwintowanej powierzchni. Zalecany materiał uszczelniający ten typ połączenia to specjalistyczna nić uszczelniająca firmy Loctite l oraz taśma teflonowa lub włókna konopne nasączone pastą uszczelniającą do połączeń gwintowanych. Nie polecam jako materiału uszczelniającego włókien konopnych nasączonych pokostem. W przypadku przedostania się pokostu na powierzchnię wewnętrzną gumy EPDM może dojść do jej destrukcji (pokost rozpuszcza gumę), a w wodzie może pojawić się zapach tego impregnatu przez dłuższy okres czasu. Guma, podobnie jak wszystkie tworzywa sztuczne, absorbuje nieprzyjemne zapachy. Wężyki przyłączeniowe do baterii wyposażone w końcówki z gwintem M 10x1 nie wymagają dodatkowego materiału uszczelniającego między korpusem baterii a króćcem. Idealną szczelność połączenia gwarantuje zainstalowany w tym miejscu o-ring z gumy EPDM. Przed wkręceniem końcówki wężyka w korpus baterii powierzchnię zewnętrzną o-ringu należy lekko zwilżyć smarem silikono-

www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

wym do armatury lub ewentualnie płynem do mycia naczyń. Zapobiegnie to jego uszkodzeniu podczas wkręcania (o-ring wślizgnie się sam do gniazda w korpusie). W przypadku wężyków z zaciskiem do rurek miedzianych Ø10 mm zakończonych zaciskiem z gwintem 3/8 cala uszczelnienie połączenia realizowane jest za pomocą mosiężnego pierścienia zaciskowego. l Typ zacisku na tulei a szczelność połączenia Pierwsze produkowane wężyki posiadały zacisk wzdłużny na tulei. W zacisku wzdłużnym częściej dochodziło do rozszczelnienia połączenia na skutek powstawania mikrokanalików równoległych do osi wężyka. Był on mniej szczelny od zacisku poprzecznego. Od kilku lat coraz częściej do zaprasowywania tulei zaciskowej stosuje się zacisk poprzeczny. Stanowi

on podwójną barierę zabezpieczającą przed ewentualnym rozszczelnieniem się połączenia. Jedna z polskich firm, która jako pierwsza w Polsce rozpoczęła produkcję wężyków elastycznych w oplocie metalowym, opatentowała ten typ zacisku. Kształt tego zacisku wyraźnie różni się od wcześniej stosowanego i zapewnia dużo większą szczelność na obwodzie w miejscu połączenia. Zacisk łączący końcówki przyłączeniowe z oplecionym wężem jest najbardziej newralgicznym miejscem w konstrukcji i głównie od jakości jego wykonania zależy szczelność oraz wytrzymałość złącza elastycznego. Do wykonania zacisku używane są tulejki wykonane z mosiądzu pokrytego warstwą niklu lub stali nierdzewnej. l Nakrętki przyłączeniowe Standardowym zakończeniem wężyków są mosiężne, niklowane na-

53

miesięcznik informacyjno-techniczny

krętki przyłączeniowe wyposażone w gwint wewnętrzny rurowy prosty (gwint: wewnętrzny/wewnętrzny).

Innym rozwiązaniem jest zakończenie przyłącza z jednej strony nakrętką z gwintem wewnętrznym, a z drugiej końcówką z naciętym gwintem zewnętrznym prostym (gwint: wewnętrzny/zewnętrzny). Wężyki do podłączania baterii sztorcowych standardowo zakończone są z jednej strony końcówkami krótkimi lub długimi z gwintem M10x1. Zróżnicowanie długości końcówek pozwala na przesunięcie w pionie punktów obrotu klucza na sześciokątnej końcówce podczas wkręcania wężyków w korpus baterii (dużo łatwiejszy montaż).

Poszerzeniem oferty rynkowej są węże do podłączania pralek automatycznych lub zmywarek. Zakończone są one z jednej strony nakrętką z gwintem wewnętrznym ¾ cala, a z drugiej mosiężnym, niklowanym kołnierzowym kolankiem wygiętym pod kątem 90° z obrotową nakrętką. Nakrętki z uszczelką płaską posiadają długość 14,5 mm i podczas nakręcania ich na końcówkę zaworu można wykonać aż 4 obroty kluczem. Jest to aż dwa razy więcej niż w standardowych rozwiązaniach oferowanych przez innych producentów. Nakrętkę nakręca się na końcówkę zaworu aż 10 mm, a jej średnica zewnętrzna wynosi 24 mm.

Tak duża grubość ścianki w nakrętce jest gwarancją jej wysokiej wytrzymałości przez wiele lat eksploatacji. l Tulejki wewnętrzne Produkowane wężyki posiadają na końcach przyłączy tulejki wewnętrzne wykonane z wysokiej jakości mo-

54

5 (201), maj 2015

siądzu odpornego na wypłukiwanie cynku, dzięki czemu są całkowicie odporne na korozję oraz wolne od metali ciężkich. Długie i grube ścianki tulejek są gwarancją dużej wytrzymałości. Stożkowaty kształt na wlocie wewnątrz tulei zapewnia niezakłócony przepływ wody w miejscu dużego przewężenia przekroju oraz zmniejsza ilość generowanego hałasu przez przepływającą wodę. l Oplot przyłącza Oplot przyłączy elastycznych wykonany jest z drutu z wysokiej jakości stali nierdzewnej o symbolu AISI 304.

Materiał użyty do oplotu jest bardzo odporny na działanie wilgoci. Tego typu przyłącza mogą być stosowane w miejscach o podwyższonej wilgotności, gdzie może dojść do kondensacji pary wodnej na powierzchni oplotu. l Wewnętrzny wężyk gumowy Wewnątrz każdego przyłącza elastycznego znajduje się gumowy wężyk z bardzo wysokiej jakości gumy EPDM o bardzo niskiej zawartości sadzy (wypełniacza) oraz bardzo wysokiej zawartości kauczuku. Dzięki temu guma jest bardzo odporna na procesy starzenia się tego materiału. Sam materiał jest bardzo odporny na rozciąganie, co jest bardzo istotne w przypadku przyłączy elastycznych poddanych działaniu zmiennych temperatur w szerokim zakresie. Badania wytrzymałościowe na rozciąganie były przeprowadzane przy użyciu siły 1500 N. Warunki montażu wężyków przyłączeniowych: 1. Nie należy stosować wężyków w miejscach, gdzie może on być narażony na kontakt z materiałami

agresywnymi. Takimi materiałami mogą być środki czyszczące do toalet (w szczególności do misek ustępowych), wapno budowlane, kwasy, oleje, paliwa płynne.

2. Nie stosować dodatkowego uszczelnienia na gwincie w przypadku wężyka wyposażonego w uszczelkę w gnieździe nakrętki. Podwijanie materiału uszczelniającego należy stosować tylko w przypadku wężyków z końcówką gwintowaną wyposażoną w gwint zewnętrzny.

3. Do przykręcania wężyków do armatury i instalacji należy używać narzędzi, które nie powodują uszkodzenia powłoki chromo-niklowej na nakrętkach. Same nakrętki należy dokręcać bez użycia nadmiernej siły (aż do momentu uzyskania pełnej szczelności na połączeniu). Użycie nadmiernej siły może spowodować uszkodzenie uszczelki lub pęknięcie wewnętrznej tulei wykonanej z mosiądzu lub PPSU. W takim przypadku dochodzi również do skręcenia osiowego wężyka podczas montażu.

4. Niedopuszczalne jest skręcenie wężyka wokół jego osi. Aby temu zapobiec, należy pod koniec dokręcania nakrętki przytrzymać ją delikatnie kluczem wyposażonym w nakładki.

Jeśli nie mamy takiego klucza, to wystarczy podłożyć kawałek miękkiej skóry na powierzchnię szczęk kleszczy zaciskowych.

5. Nie wolno dopuszczać do maksymalnego naprężenia wzdłużnego wężyka. Zawsze musi on posiadać kilkucentymetrowy zapas na długości, aby umożliwić kompensację wydłużeń liniowych (szczególnie dotyczy to wężyków zainstalowanych na wodzie zimnej. Tu zawsze występuje skurcz przewodu).

6. Wężyk nie może być załamany lub skręcony pod ostrym kątem (szczególnie w pobliżu końcówek przyłączeniowych). W przypadku konieczności podłączenia wężyka pod kątem 90° należy zawsze stosować wężyk z końcówką giętą lub zastosować mosiężne kolano nyplowe z gwintem zewnętrznym prostym i gładką powierzchnią doczołową.

7. Nie należy montować wężyków w pobliżu otwartego ognia lub urządzeń emitujących zbyt wysokie temperatury.

An drzej Świerszcz www.instalator.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Pompy do ścieków szarych do zastosowań w łazienkach, kuchniach i pralniach

Komfortowe pompowanie Francuska firma SFA, światowy lider w produkcji pomporozdrabniaczy i pomp do ścieków szarych oraz czarnych, w swojej ofercie posiada ponad 50 produktów różniących się między sobą konstrukcją, parametrami technicznymi i zastosowaniem. Tak szeroka gama produktowa pozwala na dobranie optymalnego rozwiązania dla klienta.

SANI DOUCHE - jest najmniejszą pompą do współpracy z prysznicem, a dodatkowy wlot pozwala jeszcze na podłączenie umywalki lub bidetu. Niewielkie wymiary umożliwiają instalację bezpośrednio pod wysokim brodzikiem kabiny prysznicowej lub w małej szafce pod umywalką. Urządzenie zasilane jest 220-240V/50 Hz, moc silnika 250 W, IP44. Tłoczy ścieki do 4 m w pionie lub do 40 m w poziomie. Krótkie cykle pracy urządzenia wpływają na małe zużycie energii elektrycznej, a tym samym niskie koszty eksploatacji. l SANIFLOOR to no wość w ofer cie SFA. Jest to jedyne tego typu urządzenie na rynku, które pozwala na instalację prysznica w dowolnym miejscu niezależnie od kanalizacji.

SANIFLOOR jest pompą do ścieków szarych, której zadaniem jest zassanie ścieków z kratki odpływowej do pompy, a następnie przetłoczenie ich do oddalonej kanalizacji.

Dzięki takiej konstrukcji istnieje możliwość wykonania kratki odpływowej w posadzce, co pozwala na dowolną aranżację przestrzeni w łazience. Urządzenie występuje w trzech opcjach: SANIFLOOR 1 wraz z kwadratową kratką ściekową do instalacji w posadzce i zabudowy płytkami, SANIFLOOR 2 z okrągłą kratką ściekową do instalacji w posadzce oraz SANIFLOR 3 z kratką ściekową montowaną w brodziku.

Wszystkie te systemy oparte są o tę samą pompę ssąco-tłoczącą, różnią się miedzy sobą tylko rodzajem l

strony sponsorowane

kratki ściekowej, która może być zainstalowana w odległości do 3 m od pompy. Wewnątrz kratki ścieko-

wej znajduje się syfon wraz z systemem detekcji napływającej wody.

Podczas napływania wody do kratki ściekowej następuje uruchomienie pompy, która zasysa wodę i przetła-

cza ją dalej do oddalonej kanalizacji.

Urządzenie może przetłaczać ścieki szare do 3 m w górę lub 30 m w poziomie, podobnie jak popularna pompa Sanidouche. Oczywiście oba parametry są ze sobą ściśle związa-

ne, tzn. im wyżej tłoczymy ścieki, tym odległość tłoczenia w poziomie się zmniejsza. l SANIVITE SILENCE jest pompą do ścieków szarych o dużej wydajności, może pracować w długich cyklach. Jest to idealne rozwiązanie do zastosowań w małej pralni, łazience bez WC. Jest to też idealne rozwiązanie do stworzenia wyspy kuchennej w mieszkaniu lub domu, do urządzenia możemy podłączyć zlew, zmywarkę i pralkę. W takiej sytuacji nie jesteśmy ograniczeni położeniem kanalizacji, a zmiana funkcjonalności pomieszczenia jest wyjątkowo prosta. Pompa może tłoczyć ścieki do 5 m wysokości lub do 50 m w poziomie. Moc silnika to tylko 400 W, klasa ochrony IP 44.

Pompa wykonana jest w technologii silence to znaczy, że jej głośność pracy obniżona jest o 10 dB. l SA NISPEED SILENCE - bardzo wydajna pompa do intensywnej pracy w dużych kuchniach i łazienkach. Odprowadza ścieki ze zlewozmywaków, zmywarek; umożliwia podłączenie pralki oraz wszystkich (z wyjątkiem WC) pozostałych urządzeń sanitarnych. Może pompować ścieki do 7 m w pionie lub do 70 m w poziomie. Moc silnika 400 W, klasa ochrony IP44.

Wszystkie urządzenia objęte są dwuletnią gwarancją. Ważnym elementem jest bardzo dobrze działająca sieć 50 punktów serwisowych na terenie kraju. Naprawa urządzeń następuje bezpośrednio w miejscu zainstalowania urządzenia. Wszystkie produkty powstają w naszych fabrykach na terenie Francji w oparciu o ISO 9001 AFAQ. l

Prze my sław Kap czuk

www.sfapoland.pl

55

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Sufit pod sufitem - wiele funkcji w jednym

Ukryta instalacja Sufit podwieszony przeznaczony jest do zmniejszenia wysokości pomieszczenia lub zapewnienia miejsca dla instalacji. Jest on wykonywany w pewnej odległości od stropu lub dachu znajdującego się ponad nim. Sufity podwieszane mogą pełnić wiele innych funkcji, tj. bezpieczeństwa ogniowego, komfortu akustycznego oraz estetyki.

Sufity podwieszane z płyt gipsowo-kartonowych możemy podzielić na kilka kategorii: l monolityczne, l monolityczne perforowane, l kasetonowe.

Nowością na rynku sufitów są systemy łączące wiele funkcji, tzw. sufit pod sufitem. Są to ustroje dwupoziomowe, w których górny sufit wykonywany jest jako sufit monolityczny z płyt gipsowo-kartonowych, a dolny jako monolityczny perforowany lub kasetonowy. Górny sufit poprawia właściwości izolacyjności akustycznej oraz spełnia wymagania odporności ogniowej stropu, zaś dolny sufit poprawia komfort akustyczny pomieszczenia poprzez redukcję czasu pogłosu w pomieszczeniu.

Główne funkcje l Estetyka

Jedną z najważniejszych funkcji sufitu podwieszanego jest wykończenie stropu i kształtowanie wyglądu pomieszczenia. Zastosowanie sufitów z płyt gipsowo-kartonowych daje dodatkowo niezwykłe, prawie nieograniczone możliwości w kształtowaniu formy sufitu. l Bezpieczeństwo ogniowe Gips to materiał niepalny. Zawiera ok. 20% chemicznie związanej wody krystalicznej, która w przypadku pożaru spełnia funkcję „wody gaśniczej”.

Płyty gipsowo-kartonowe według normy PN-EN 13501-1:2007 w większości zostały sklasyfikowane w euroklasie A2 w zakresie reakcji na ogień.

56

l Komfort

akustyczny Sufity gipsowe posiadają szeroki zakres własności akustycznych, zarówno jeśli chodzi o pochłanianie, jak i izolacyjność akustyczną. Ich właściwe dobranie umożliwia świadome kształtowanie akustyki pomieszczenia. Sufity gipsowe mogą chronić przed hałasem wewnątrz, jak i tym dochodzącym z zewnątrz pomieszczeń.

Dzięki wysokiej gęstości gipsu szczególnie dobrze nadają się do izolowania przed hałasem dochodzącym z sąsiednich pomieszczeń. Wysoki wskaźnik izolacyjności ma szczególne znaczenie w nowoczesnych budynkach biurowych i administracyjnych z otwartą przestrzenią nadsufitową.

Redukcję czasu pogłosu uzyskujemy przez zastosowanie produktów pochłaniających, czyli płyt gipsowo-kartonowych perforowanych.

Budowa Sufit podwieszany składa się z sufitu podwieszanego monolitycznego z płyt gipsowo-kartonowych (sufit górny) oraz podwieszonego do niego sufitu perforowanego (sufit dolny). l Sufit podwieszany górny (monolityczny). Jego zadania to: - odporność ogniowa; - izolacyjność akustyczna. l Sufit podwieszany dolny (perforowany). Jego zadania to: - redukcja czasu pogłosu; Bezpieczeństwo pożarowe oraz ochrona przed hałasem zaliczają się do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych.

- nośność i stateczność; - bezpieczeństwo pożarowe; - higiena, zdrowie i środowisko; - bezpieczeństwo użytkowania i dostępność obiektów; - ochrona przed hałasem; - oszczędność energii i izolacyjność cieplna; - zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych.

Ochrona przeciwpożarowa (sufit górny) Sufit podwieszany może pełnić ważną rolę w ochronie przeciwpożarowej budynku, zarówno jeśli chodzi o klasę reakcji na ogień zastosowanych materiałów, jak i odporność ogniową przegród. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (rozdział VI §207.1).

Budynek i urządzenia z nim związane powinny być zaprojektowane i wykonane w sposób zapewniający w razie pożaru: l nośność konstrukcji przez czas wynikający z rozporządzenia; l ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia i dymu w budynku; l ograniczenie rozprzestrzeniania się pożaru na sąsiednie budynki; l możliwość ewakuacji ludzi z budynku; l bezpieczeństwo ekip ratowniczych.

Podstawowym czynnikiem mającym wpływ na bezpieczeństwo pożarowe budynku jest jego odporność pożarowa wynikająca z odporności ogniowej jego elementów.

Odporność ogniowa jest to zdolność elementu budynku do spełnienia określonych wymagań w warunkach odwzorowujących przebieg pożaru. Miarą odporności ogniowej jest czas wyrażony w minutach, jaki upłynął od momentu rozpoczęcia działania ognia na element do chwili osiąwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

gnięcia przez element jednego z trzech granicznych kryteriów: - nośności ogniowej (R); - izolacyjności ogniowej (I); - szczelności ogniowej (E).

Odporność ogniowa jest miarą trwałości przegrody budowlanej w warunkach pożaru. W przypadku sufitów dotyczy wyłącznie kompletnego i konkretnego systemu sufitowego (nie odnosi się do jego elementów, np. samych płyt sufitowych). Sufity z płyt gipsowo-kartonowych umożliwiają uzyskanie klasy odporności ogniowej do REI120.

Klasa reakcji na ogień charakteryzuje sposób zachowania się danego materiału w kontakcie z ogniem.

Wszystkie materiały budowlane w zależności od ich reakcji na ogień zostały podzielone na 5 klas: od A do E (zwanych też euroklasami). Ich przynależność wyznacza się zgodnie z normą PN-EN 13501-1. Stosowanie materiałów o jak najwyższych klasach (najbliższych A) przyczynia się do bezpieczeństwa pożarowego budynku. W określonych przypadkach przepisy zabraniają stosowania materiałów o klasie reakcji na ogień niższej niż dopuszczalna.

Akustyka Sufit może pełnić ogromną rolę w kształtowaniu akustyki pomieszczenia i przyczyniać się do poprawy komfortu akustycznego. W zależności od procentu perforacji może pełnić następujące funkcje: l Pochłaniać dźwięki, przyczyniając się do redukcji pogłosu w pomieszczeniu.

Taką rolę najlepiej pełnią materiały o dużym procencie perforacji. Funkcję charakteryzuje wskaźnik pochłaniania dźwięku ≤w. Jego wartość może zawierać się od 0,00 (całkowite odbicie, nic nie jest pochłaniane) do 1,00 (pełne pochłanianie, nic się nie odbija). Pochłanianie dźwięku jest tym wyższe, im bardziej miękki, porowaty i podziurawiony jest materiał (powierzchnia). l Odbijać fale dźwiękowe, przyczyniając się do poprawy słyszalności i wyrazistości mowy, przede wszystkim w dużych pomieszczeniach. Taką rolę pełnią materiały gładkie, nieperforowane. Funkcję opisuje również wskaźnik pochłaniania dźwięku aw. l Izolować od hałasów dochodzących z zewnątrz pomieszczenia lub z przestrzeni nadsufitowej. Taką rolę najlewww.instalator.pl

5 (201), maj 2015

piej pełnią sufity z płyt gipsowo-kartonowych z wypełnieniem wełna mineralną. Funkcję opisuje wskaźnik izolacyjności akustycznej RA1.

Bardzo często sufit musi pełnić wszystkie te funkcje w jakimś zakresie i wtedy powinien charakteryzować się zrównoważonymi własnościami akustycznymi.

Czas pogłosu Czas pogłosu regulujemy poprzez zastosowanie sufitu dolnego z płytami pochłaniającymi dźwięki. Pochłanianie dźwięku wszystkich powierzchni wewnątrz pomieszczenia decyduje o komforcie akustycznym i wyrazistości mowy. Parametrem opisującym akustykę danego pomieszczenia może być na przykład czas pogłosu Ts. Jest to czas, po którym natężenie dźwięku maleje o 60 dB. Czas pogłosu możemy obliczyć, posługując się wzorem Sabina: T(s) = 0,16 * V/A, gdzie: T(s) - czas pogłosu, V - objętość pomieszczenia (m3), A - chłonność.

Całkowita absorpcja wszystkich powierzchni w pomieszczeniu (ścian, sufitu, podłogi, okien i wyposażenia) jest sumą iloczynów wielkości i wskaźników pochłaniania danych powierzchni.

Dla większości pomieszczeń przyjmuje się, że czas pogłosu powinien wynosić od 0,5 do 1,0 sekundy. Jeżeli jest on na przykład większy, to dźwięk w pomieszczeniu jest niewyraźny (pogłos), a dłuższe przebywanie staje się męczące. Przy zbyt krótkim czasie pogłosu mowa staje się niezrozumiała, a typowym objawem jest zanik spółgłosek.

Wszystkie sufity perforowane nie stanowią praktycznie żadnej bariery dla dźwięków. Żeby pełniły funkcję izolacji akustycznej, należy koniecznie zastosować sufit pod sufitem.

Izolacyjność akustyczna Izolacyjność akustyczną od dźwięków powietrznych regulujemy poprzez zastosowanie sufitu górnego monolitycznego z płyt gipsowo-kartonowych. Znaczną poprawę izolacyjności akustycznej sufitu podwieszanego uzyskujemy w przypadku dołożenia warstwy wełny mineralnej w przestrzeni nad sufitem.

Izolacyjność akustyczna od dźwięków powietrznych jest zjawiskiem redukcji głośności dźwięku powstałego w ośrodku gazowym (fala powietrzna), przechodzącego między dwoma pomieszczeniami przedzielonymi przegrodą budowlaną, jak np. ściana działowa lub strop. Dobra izolacyjność akustyczna przegród budowlanych jest jednoznaczna z małym przewodzeniem dźwięku z pomieszczenia do pomieszczenia. Izolacyjność akustyczną mierzy się w decybelach (dB), a wyraża ją wskaźnik oceny przybliżonej izolacyjności akustycznej R’A1.

Dodatkowe korzyści l Trwałość

Sufity gipsowe są bardzo odporne na upływ czasu, nawet w warunkach zwiększonej wilgotności powietrza. Są wytrzymałe mechanicznie, stabilne wymiarowo w trakcie użytkowania. Łatwo można w nich montować drobne elementy wyposażenia wnętrz, takie jak: oświetlenie, czujki, tryskacze, itp. l Komfort klimatyczny Gips to „przyjazny” człowiekowi materiał budowlany. Posiada zdolność pochłaniania lub oddawania wilgoci w zależności od warunków panujących w pomieszczeniu. Dzięki temu reguluje wilgotność powietrza i poprawia warunki klimatyczne i zdrowotne w naszym otoczeniu. l Czystość i higiena Sufity z płyt gipsowo-kartonowych są wykonane z naturalnego materiału mineralnego, jakim jest gips. Są bezpieczne zarówno w trakcie montażu, jak i użytkowania. Dzięki dużej gęstości nie filtrują powietrza, a co za tym idzie - wolniej się brudzą i są bardzo łatwe w czyszczeniu. l Natura Do produkcji płyt sufitowych stosujemy naturalny kamień gipsowy i papier. Obydwa materiały mogą być w 100% odzyskiwane i podlegają wielokrotnemu przetwarzaniu (recykling). l Odporność na uderzenia Odporność na uderzenia to ważna cecha użytkowa sufitów określająca ogólną wytrzymałość mechaniczną całego systemu. Własność ta jest niezmiernie ważna w przypadku sufitów szczególnie narażonych na uderzenia i uszkodzenia mechaniczne.

To masz Ja ro szuk

57

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Wentylacja w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych

Odciąg w łazience W tym artykule chciałbym się zająć pomieszczeniami, które występują niemal w każdym budynku, a które z racji swoich funkcji wymagają zawsze skutecznej wentylacji. Wymagania dla pomieszczeń higieniczno-sanitarnych są też szczegółowo określone w przepisach.

Pomieszczenia higieniczno-sani- mieszczeń higieniczno-sanitarnych tarne to miejsca, gdzie szczególnie zalicza się: ważna jest dobra wentylacja. Dla l łaźnie, zapewnienia komfortu wymiana po- l sauny, winna w tych miejscach umożliwić l natryski, skuteczne usunięcie zysków wilgo- l łazienki, ci oraz powstających w nich zapa- l ustępy, chów. Analizując przepisy w kon- l umywalnie, tekście wytycznych dla wentylacji l szatnie, wymaganej w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych, zwróciłem uwagę na: l Roz po rzą dze nia Mi ni stra In frastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. l Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpie1 czeństwa i higieny pracy, określające przede wszystkim wysoko- l przebieralnie, ści wymagane w pomieszczeniach l pralnie, l pomieszczenia higieny osobistej pracy. l PN -83/B -03430: Wen ty la cja w kobiet, budynkach mieszkalnych zamiesz- l pomieszczenia służące do odkażakania zbiorowego i użyteczności nia, oczyszczania oraz suszenia odziepublicznej - Wymagania. ży i obuwia, l PN-EN 15251:2007: Kryteria śro- l pomieszczenia przechowywania dowiska wewnętrznego, obejmują- sprzętu do utrzymania czystości. ce warunki cieplne, jakość powieProjektując układ wentylacji, naletrza wewnętrznego, oświetlenie i ży uwzględnić zapis znajdujący się w hałas. l Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w pralniach i farbiarniach.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bu2 dynki i ich usytuowanie, do po-

58

tym samym rozporządzeniu, zabraniający łączenia ze sobą w instalacjach wentylacji i klimatyzacji przewodów z pomieszczeń o różnych wymaganiach użytkowych i sanitarno-zdrowotnych. W układach wentylacji, np. z odzyskiem ciepła, nie należy łączyć w ten sam zład pomieszczeń użytkowych i toalet. Pomieszczenia sanitarne zgodnie z tym paragrafem powinny być obsługiwane przez osobny układ. Przepis ten nie dotyczy budynków jednorodzinnych i rekreacji indywidualnej oraz wydzielonych lokali mieszkalnych, mimo to niektóre urządzenia z odzyskiem energii, przeznaczone dla obiektów mieszkalnych, posiadają wbudowany króciec pozwalający na niezależne podłączenie wybranej części instalacji i tłoczenie powietrza poza wymiennikiem ciepła.

Zmniejszenie ilości powietrza wywiewanego negatywnie wpłynie jednak na sprawność odzysku ciepła, o czym trzeba pamiętać, obliczając zapotrzebowanie ciepła technologicznego dla nagrzewnic.

Budynki mieszkalne W budynkach mieszkalnych i domach jednorodzinnych (fot. 1) do obliczeń ilości powietrza dla pomieszczeń sanitarnych przyjmuje się wartości określone w normie PN-83/B-03430, i tak: l w ła zien ce (z WC lub bez) - 50 m3/h, l w wydzielonym WC - 30 m3/h, l w pomocniczym pomieszczeniu bezokiennym - 15 m3/h Pomieszczenie pomocnicze może pełnić różne funkcje, przy czym należy pamiętać, iż jeśli będzie tam znajdowała się pralnia, to należy uwzględnić kryterium krotności wymian na poziomie min. 2 wymiany/h, a w pomieszczeniach suszenia odzieży www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

i bielizny - min. 1 wymiana powietrza w ciągu godziny.

Dodatkowo, jeśli w łazience znajduje się wydzielona zamknięta kabina prysznicowa, to w niej również należy zapewniać punkt wywiewny, niezależnie od wentylacji pomieszczenia, w którym się znajduje.

Brak skutecznej wentylacji w pomieszczeniach sanitarnych może doprowadzić do 3 szybkiego zawilgocenia pomieszczenia. Zdjęcie numer 2 pokazuje przykład łazienki, w której znajdował się widoczny na zdjęciu wentylator ścienny załączany wraz ze światłem. Niestety, po dokonaniu pomiaru wydajności okazało się, że nie ma w nim ciągu, gdyż kratka wentylatora była niemal całkowicie przytkana przez zanieczyszczenia.

Po wykonaniu prac konserwacyjnych udało się osiągnąć wymagany przepływ, ale pomieszczenie nadawało się już do remontu.

Nieco bardziej szczegółowe wartości wprowadza norma PN-EN 15251:2007, przy czym nie jest ona jeszcze obligatoryjna i może stanowić jedynie odniesienie dla istniejących norm polskich. Norma ta wprowadza cztery kategorie pomieszczeń. Podział na wspomniane grupy przedstawia tabela 1.

War to ści po da ne w nor mie PN-EN 15251:2007 dla pomieszczeń sa ni tar nych w kon tek ście wyszczególnionych kategorii podałem w tabeli 2 zamieszczonej w internetowym wydaniu artykuły na www.instalator.pl.

Budynki użyteczności publicznej Większej analizy wymagają pomieszczenia sanitarne w budyn-

5 (201), maj 2015

kach użyteczności publicznej i komercyjnych, w których obciążenie zależy od specyfiki obiektu. Większość wymagań zawartych w przepisach dotyczy miejsc pracy. Część została wyszczególniona w Rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy i dotyczą wybranych pomieszczeń: l Szatnie W szatniach należy zapewnić przynajmniej czterokrotną wymianę powietrza na godzinę, a w szatniach wyposażonych w okna otwieralne przeznaczonych dla nie wię-

cej niż 10 pracowników wymiana powietrza nie może być mniejsza niż dwukrotna na godzinę.

Szatnie mogą być urządzone w suterenach lub piwnicach pod warunkiem zastosowania odpowiedniej izolacji ścian zewnętrznych i podłóg zabezpieczających pomieszczenia przed wilgocią i nadmierny-

mi stratami ciepła oraz zapewnienia warunków ewakuacji ludzi z tych pomieszczeń.

Szatnie, o których mowa powyżej, przeznaczone dla ponad 25 pracowników powinny być wyposażone w wentylację mechaniczną. l Umywalnie i pomieszczenia z natryskami W umywalniach należy zapewnić co najmniej dwukrotną wymianę powietrza w ciągu godziny, natomiast w pomieszczeniach z natryskami wymiana nie powinna być mniejsza niż pięciokrotna w ciągu godziny. l Ustępy W pomieszczeniach ustępów należy zapewnić wymianę powietrza w ilości nie mniejszej niż 50 m3 na godzinę na 1 miskę ustępową i 25 m3 na 1 pisuar. l Pomieszczenia wypoczynku W pomieszczeniach wypoczynkowych należy zapewnić przynajmniej dwukrotną wymianę powietrza w ciągu godziny. Ponadto pomieszczenia wypoczynku dla pracowników wykonujących prace, w których wymagane jest stosowanie środków ochrony układu oddechowego, powinny być klimatyzowane.

Zestawienie wymagań dla wentylacji w pomieszczeniach sanitarno-higienicznych zgodnie z aktualnym stanem prawnym zestawiłem w tabeli 2 (patrz www.instalator.pl).

Dobór elementów W pomieszczeniach o dużych zyskach wilgoci, a więc w łaźniach parowych, saunach i natryskach, trzeba zwrócić uwagę na odpowiedni dobór elementów dystrybucji powietrza oraz krat transferowych.

Przepływ wilgotnego powietrza negatywnie wpływa na elementy malowane proszkowo (fot. 3), dlatego w tego typu pomieszczeniach należy projektować elementy w wykonaniu ze stali nierdzewnej, kwasoodpornej lub aluminium.

Ciekawym rozwiązaniem dla łazienek i ustępów są stelaże z odciągiem miejscowym włączanym bezpośrednio u „źródła” powstania zapachu (rys.).

Sła wo mir Men cel

www.instalator.pl

59

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Elementy instalacji gazowej

Szafka na gaz Każdy właściciel domku, domu wielorodzinnego czy zakładu produkcyjnego ma do czynienia z... posiadaną własnością. W jej skład wchodzą również urządzenia instalacyjne, a szczególną formą objęte są instalacje gazowe.

Coraz częściej to właśnie instalator ma się wykazywać wiedzą na najwyższym poziomie, a dodatkowo to właśnie on ponosi odpowiedzialność prawną za budowę, remont czy też usuwanie awarii.

Obiekty mieszkalne czy też użytkowe muszą być wyposażone w urządzenia zapewniające poprawne funkcjonowanie obiektu. Od czasu wprowadzenia charakterystyki energetycznej budynków również należy uwzględniać aspekt ekonomiczny konkretnych przyłączy instalacyjnych. Jednym z bardziej „rozwiniętych” źródeł ciepła czy też nośnika energetycznego jest instalacja gazowa. Dostawa gazu odbywa się za pomocą sieci wysokociśnieniowych, następnie poprzez stacje redukcyjne trafia do sieci średniego ciśnienia i dalej kierowana jest do odbiorców indywidualnych. Przyłącza gazowe z sieci średniego ciśnienia do budynków jednorodzinnych są najbardziej znaną i powszechną formą instalacyjną użytkowaną na terenie kraju. Z tego też powodu można by rzec, że instalacje te nie nastręczają zbyt wielu problemów. Nic bardziej mylnego! Okazuje się bowiem, że nie tylko na etapie projektowania, ale wręcz wykonania rodzą się bardzo poważne problemy.

przebieg sieci musi uwzględniać kolizje ziemne i naturalne przeszkody, np. cieki wodne, drzewa itp. Na chwilę obecną Polska Spółka Gazownictwa (PSG) bezwzględnie domaga się uzyskania zgody od właściciela lub zarządcy drogi na umieszczenie w dziale III księgi wieczystej wpisu służebności gruntowej na rzecz PSG. Na dzień dzisiejszy uwzględnia się dwa rodzaje budowy sieci na odcinku od istniejącego gazociągu do projektowanej szafki gazowej, lokalizowanej w linii rozgraniczenia nieruchomości. Warto pamiętać, że

Problemy

czasami trzeba sięgać do przedwojennych planów i dokumentów prawnych znajdujących się w Archiwum Akt Dawnych (mieszczących się w większych miastach). Właśnie z takiej dokumentacji można z całą pewnością dojść do prawowitych właścicieli gruntu, stanowiącego

Do podstawowych problemów tzw. przyłączy instalacyjnych należy uzgodnienie sieci gazowej w pasie drogowym, gdzie ma nastąpić połączenie istniejącego gazociągu z naszym obiektem. Zaplanowany

60

drogę publiczną, nazywaną wówczas „przegonem” lub „drogą”, ewentualnie „dojściem”. Często, mimo upływu ponad 100 lat, skala dokładności wykonania pomiarów pozostała taka sama. Ale, co może wręcz szokować, przed wiekiem pomiary nie były, tak jak obecnie, wykonywane z dokładnością do 1 m2, ale do 1 cm2. Posługując się starymi mapami i dokonując obliczeń, należy pamiętać o zastosowaniu odpowiednich jednostek pomiarowych. Jednakże na tym etapie należy bardzo uważnie dokonywać nie tylko projektowania, ale też odpowiedniej modernizacji z właściwym posadowieniem szafki gazowej. Pamiętajmy również o zobowiązaniach prawnych wyrażanych w formie oświadczenia, z odniesieniem do odpowiedzialności karnej z uwzględnieniem zapisu art. 233 § 1 kk.

Odległości

Fot. 1. Wystająca szafka poza obrys budynku o wymiarach 50x50x30 cm jest przeznaczona do obowiązkowego zainwentaryzowania geodezyjnego. Za stan techniczny szafki odpowiada zarządca obiektu, a za reduktor, gazomierz i zawory odpowiada PSG.

Dokonując ułożenia sieci gazowej wzdłuż pasa drogowego, należy pamiętać przede wszystkim o istniejącym uzbrojeniu terenu. Istniejąca sieć różnych instalacji wymaga zachowania właściwych odległości.

Warto zapamiętać o wymaganych obecnymi przepisami wskazaniach, informujących, jakie odległości są niezbędne do sieci gazowej. Przykładowo, gazociąg niskiego ciśnienia do 100 mm musi być układany w odległości od magistrali wodociągowej do 1000 mm w odległości 1,3 m, zaś gazociąg średniego ciśnienia do 100 mm musi być układany od kanalizacji ogólnospławnej w odległości 1,5 m. Warto również pamiętać, że odpowiedzialność za właściwe ułożenie sieci kanalizacyjnej nie spoczywa tylko i wyłącznie na projektancie, ale też odnosi się do „wykonawcy”, który sam w terenie musi dokonać odpowiedniej analizy, szczególnie w www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

miejscach kolizyjnych. Miejsca te należy odpowiednio oznaczać, a następnie właściwie opisywać w „Dzienniku budowy”. Przed dokonaniem zakrycia robót ziemnych należy dokonać pomiarów geodezyjnych. Za naruszenie prawa własności odpowiada w końcowym postępowaniu wykonawca i kierownik budowy.

Złącza montażowe Odnosząc się do poprawności wykonania rozwiązań montażowych, warto korzystać ze standardowych złączy montażowych (fot. 2). W celu zmniejszenia kosztów budowy przyłącza gazowego do dwóch nieruchomości warto korzystać z szafki przystosowanej do dwóch gazomierzy. Należy jednakże pamiętać, że w takim wypadku przed wykonaniem instalacji musi być sporządzone wspólne oświadczenie z co najmniej poświadczeniem notarialnym składanych podpisów właścicieli sąsiednich nieruchomości co do sposobu posadowienia i użytkowania wspólnej szafki gazowej z odniesieniem do zapisu art. 158 kc.

W takim wypadku trzeba również pamiętać o zmiennych nastawieniach sąsiadów, którzy podejmując wspólne działania na pewnym etapie, po jakimś czasie mogą... zmienić zadnie, a urządzenia technicznego nie da się już przeprojektować, jeśli jest w fazie realizacji. Wówczas najlepszym rozwiązaniem jest przyjęcie ustaleń z okresu wstępnego budowy, właśnie z odniesieniem do dokumentów parafowanych do ustalenia wzajemnych uzgodnień.

Uwaga! Od 14.07.2014 r. obowiązuje nowe „Prawo geodezyjne”, które wprowadza istotne zmiany w zakresie posługiwania się dokumentami prawnymi określającymi nieruchomość w kontekście zapisów geodezyjnych. Istotną zmianą jest konieczność posługiwania się wpisami i wyrysami, wydawanymi w systemie elektronicznym, z Biura Geodezji i Katastru. Należy jednakże wskazać, że dotychczasowe zapisy były w moim odczuciu nie tylko bardziej właściwe, ale też bardzo dokładnie odzwierciedlały szczegóły geodezyjne, np. „czołówki” - wymiary granic działek, a także punkty ewidencyjne. www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

W dawnym wydaniu podstawę stanowił zapis: „mapa niniejsza służy do celów sądowych”. Nowy zapis musi uwzględniać brzmienie: „niniejszy dokument stanowi podstawę do wpisu w księdze wieczystej”.

Brak takiego stwierdzenia uniemożliwia nie tylko podpisanie stosownej służebności gruntowej, ale też może wyeliminować projektowane przyłącze gazowe.

Kolejnym problemem jest odległość lokalizowanej szafki w ogrodzeniu od granicy sąsiada (min. 2,0 m) lub też innych urządzeń technicznych (min. 1,0 m). Rozwiązaniem pośrednim jest wówczas przeniesienie szafki gazowej na najbliższą ścianę budynku, od strony frontowej. Wówczas zyskujemy więcej miejsca na działce, ale za to musimy zapłacić większy koszt przyłącza z uwagi na wydłużony odcinek przyłącza gazowego.

Czyja odpowiedzialność?

Na koniec warto zadać sobie pytanie: gdzie kończy się odpowiedzialność dostawcy gazu (PGNiG)?

Zgodnie z wewnętrznym regulaminem PSG odpowiedzialność dostaw-

cy gazu kończy się na kurku głównym, bezpośrednio za gazomierzem.

Zgodnie z Uchwałą nr W 4/91 Trybunału Konstytucyjnego RP z dnia 4.12.1991 r. własność urządzeń wymienionych w art. 49 kc przechodzi na przedsiębiorstwo lub zakład z chwilą faktycznego połączenia z siecią przedsiębiorstwa danej wewnętrznej instalacji.

W tym miejscu należy jednak zauważyć, że PSG (dawniej MSG), chcąc pozbyć się problemów z tzw. wyciekami gazu na wewnętrznych instalacjach gazowych, wolała przenieść odpowiedzialność na zewnątrz budynku, co nie oznacza pozosta-

wienia nadal tej odpowiedzialności wewnątrz budynku, tam gdzie funkcjonuje tzw. stara instalacja gazowa, z zamontowanymi gazomierzami wewnątrz budynku.

Nie wolno jednak upraszczać stwierdzeń, że np. spółdzielnia czy też wspólnota mieszkaniowa mają prawo przejęcia takiej instalacji, bowiem o tym decyduje zapis art. 158 kc, który jest bardzo jednoznaczny i transparentny w swojej ocenie, wskazując nieważność czynności prawnej, która nie jest wykonana w formie aktu notarialnego, z zakresu przeniesienia własności do urządzeń tzw. „własności instalacyjnej”. Decyzję o wymianie instalacji podejmuje w takim wypadku właściciel lokalu i dostawca gazu - PGNiG. W sprawach nieuregulowanych decyduje zawsze zapis notarialny z odniesieniem do Działu I - podrubryka 1.4.3 ksiąg wieczystych.

Należy również zwracać uwagę na to, przez czyj grunt, czy też przez czyj budynek przechodzi instalacja gazowa, gdyż wówczas może zachodzić potrzeba ustalenia tzw. służebności przesyłu na drodze sądowej, gdy właściciel danego terenu lub części budynku nie wyraża zgody, a nie ma innej formy dostawy gazu.

Zagadnienie samej interpretacji prawnej przejścia instalacji przez dany grunt lub daną cześć budynku, musi uwzględniać zasadę „ochrony prawa własności”, a w dalszej kolejności odniesienie do zapisu art. 191 kc - połączenie rzeczy ruchomej z nieruchomością.

Każda instalacja gazowa wykonana w terenie czy też podlegająca modernizacji, z przeniesieniem kurka gazowego na zewnątrz budynku, musi obligatoryjnie być oznaczona geodezyjnie na mapie zasadniczej.

Brak takiej inwentaryzacji może powodować nałożenie obowiązku dodatkowej kontroli ze strony PINB i możliwość nałożenia kary finansowej na właściciela, zarządcę lub administratora obiektu.

Jeżeli temat Państwa zainteresował, uprzejmie prosimy o informację (e -ma il: re dak cja -mi@in sta la tor.pl). Postaram się opisać przykłady i odniesienia do szczegółowych zapisów prawa. dr inż.

Zbi gniew To masz Grze go rzew ski

61

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Systemy odprowadzania spalin i remontu budynku

Renowacja komina Artykuł przedstawia zagadnienia związanie z modernizacją kominów przy okazji przeprowadzanych remontów budynków komunalnych.

Zużycie budynków poprzez ich eksploatację jest rzeczą nieuniknioną.

Naturalną cechą ludzką jest chęć wprowadzania nowoczesnych technologii do swojego życia. Pragnienie to dotyczy także chęci unowocześniania eksploatowanych budynków. W Polsce większość budynków komunalno-bytowych wyposażona jest w grawitacyjne przewody kominowe, które wykorzystuje się do odprowadzania spalin powstałych w wyniku spalania paliw i wentylacji pomieszczeń. Przewody kominowe wykonane w tradycyjnych technologiach zwiększają zużycie energii w budynku w porównaniu do ilości energii pochłanianej przez nowoczesne systemy kominowe. Niejednokrotnie nieprawidłowa lub niekompletna termomodernizacja budynku może spowodować nieprawidłową pracę istniejących kominów. Stwarza to niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia użytkowników poprzez złą wentylację i emisję spalin do pomieszczeń. Dodatkowym niebezpieczeństwem jest ryzyko powstania pożaru.

Zmniejszenie zużycia energii W Polsce, ze względu na położenie geograficzne, wymagane jest ogrzewanie pomieszczeń przez ponad pół roku.

Dlatego zagadnienia z ogrzewnictwa odgrywają tak ważną rolę w budownictwie komunalnym. Coraz więcej powstaje budynków pasywnych lub energooszczędnych. Główne cele stawiane takiemu budownictwu to zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną.

Efektem tego jest zmniejszenie kosztów związanych z ogrzewaniem eksploatowanych budynków.

Tematy dotyczące oszczędności energii w większości przypadków omawia się w oparciu o nowoczesne bu-

62

dynki niskoenergetyczne. W budynkach tych stosuje się między innymi ściany i stolarkę okienną oraz drzwiową o wysokiej izolacyjności cieplnej, wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła i urządzenia grzewcze zasilane tzw. „zieloną energią”. Należy zwrócić uwagę, że tego typu budynki wznoszone obecnie w Polsce stanowią niewielki procent obiektów. Zdecydowaną większość stanowią istniejące już budynki, które zbudowane są w oparciu o tradycyjne technologie. W obecnych czasach budynki te wymagają remontu, który wykonywany jest także w celu zmniejszenia zużywanej energii [wg 1]. Podczas gdy obiekt budowlany poddany jest renowacji, warto rozważyć możliwość wymiany systemów kominowych. Przewody kominowe są elementem budynku, który się zużywa, co ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo i komfort użytkowników.

Kominy stanowią integralną część budynku i często przebiegają po całej jego wysokości. Renowacja kominów często wymaga naruszenia ścian kominowych poprzez wykonanie otworów

Fot. 1. Plamy z przesiąknięć osadów na ścianie kominowej.

do przewodów (np. w celu instalacji wkładu na załamaniu lub usunięciu niedrożności znajdujących się na różnych wysokościach przewodu). Skutkuje to uszkodzeniem ścian w pomieszczeniach na poszczególnych kondygnacjach. Innym przykładem może być konieczność dobudowy kominów, co prowadzi nie tylko do zniszczenia elementów wykończenia budynku, lecz często wymaga naruszenia konstrukcji budynku, by wyprowadzić komin od podstawy poprzez poszczególne kondygnacje ponad dach. Przedstawione powyżej przykłady stanowią główny argument potwierdzający to, że prace wykończeniowe warto poprzedzić renowacją komina.

W przypadku przewodów wentylacyjnych podstawowym argumentem na podjęcie tego typu decyzji jest to, że nowoczesne konstrukcje przewodów kominowych charakteryzują się lepszymi parametrami termicznymi i przepływu gazów. Parametry te bezpośrednio wpływają na skuteczność wentylacji, co dalej zapewnia lepszą jakość powietrza wewnątrz budynków i oszczędności energii.

Nowoczesne urządzenia grzewcze Podczas remontu budynku często podejmowana jest decyzja o zmianie urządzenia grzewczego na bardziej energooszczędne lub wykorzystujące inny rodzaj paliwa do spalania.

Nowoczesne, energooszczędne systemy grzewcze podczas swojej pracy mają niższą temperaturę spalin niż systemy tradycyjne. Prowadzi to do powstawania kondensatu i sadz smolistych, które działają destrukcyjnie na ściany kominowe. Często można także zaobserwować przesiąkanie ścian kondensatem lub smołą do wnętrza budynku, co powoduje plamy na ścianach wewnętrznych pomieszczeń (fot. 1) i nieprzyjemny zapach. Aby www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

uniknąć takich sytuacji, należy odpowiednio zabezpieczyć tradycyjne murowane przewody kominowe lub zastosować nowy system do odprowadzania spalin, dostosowany do danego rodzaju paleniska. Zabezpieczenie istniejących systemów kominowych wykonuje się poprzez instalację wkładów kominowych stalowych lub ceramicznych, odpowiednio dobranych do rodzaju zastosowanego paliwa.

Stalowe systemy i wkłady kominowe (kwasoodporne i żaroodporne) sprawdzają się w usuwaniu spalin z urządzeń grzewczych opalanych paliwami gazowymi, olejem lub drewnem.

Usuwanie spalin z paliw, takich jak węgiel czy ekogroszek (zawierających chlorki), może doprowadzić do ich szybkiej korozji. Kominy stalowe są łatwiejsze do wykonania podczas remontu obiektu budowlanego, ich konstrukcja jest lekka, łatwiej jest zapewnić ich szczelność. W przypadku stosowania systemów powietrzno-spalinowych do urządzeń z zamkniętą komorą spalania poprawiają one sprawność energetyczną urządzenia grzewczego poprzez wstępne podgrzanie powietrza potrzebnego do spalania.

Aby w szybki i łatwy sposób dobudować przewody kominowe (np. na ścianach zewnętrznych budynku), warto zastosować dwuścienne kominy stalowe z izolacją. Przewód kominowy charakteryzuje się wtedy takimi cechami jak wkłady kominowe, a obudowa jest wykonana ze stali nierdzewnej lub ocynkowanej blachy. Obudowę kominów tego typu charakteryzują wysokie parametry izolacji cieplnej, mała masa konstrukcji, szybki i łatwy montaż.

Wkłady z rur ceramicznych są lepszym rozwiązaniem w przypadku odprowadzania gazów z urządzeń grzewczych na paliwa stałe. Obecnie coraz częściej do produkcji tego typu systemów kominowych wykorzystuje się ceramikę izostatyczną. Rury wykonane z ceramiki izostatycznej charakteryzuje stosunkowo mała pojemność cieplna, odporność na działanie kondensatu i pożar sadzy oraz szoki termiczne [3]. Na rynku dostępne są również systemy, w których spaliny odprowadza się rurą ceramiczną. Ich obudowę najczęściej stanowi pustak keramzyto-betonowy, a przestrzeń pomiędzy pustakiem i wkładem wypełnia izolacja z wełny mineralnej. Często łatwiej jest wykonać konstrukcję www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

komina w obudowie stalowej, natomiast odprowadzane gazy wymagają zastosowania materiału konstrukcyjnego przewodu kominowego innego niż stal. Wtedy warto rozważyć możliwość wykonania przewodu kominowego składającego się z rury ceramicznej stanowiącej przewód kominowy, izolacji i obudowy w postaci rury stalowej.

Pomieszczenia a istniejące kominy

niej ilości powietrza potrzebnego do funkcjonowania przewodów wentylacyjnych, dymowych, spalinowych nakładają przepisy [4, 5, 6, 7]. Najbardziej powszechnym sposobem zapewnienia infiltracji powietrza do budynku jest wykonanie otworów nawiewnych lub instalacja nawiewników w oknach.

Odbiory i kontrole

Częstym problemem istniejących budynków jest zmiana przeznaczenia pomieszczeń lub zmiana rodzaju zastosowanego ogrzewania. Dobudowa łazienek w budynkach komunalno-bytowych lub zmiana ogrzewania mieszkań (np. z pieców kaflowych na paliwa stałe, centralne ogrzewanie gazowe), wymaga zastosowania większej ilości przewodów do ich obsługi. Z praktyki autora wiadomo, że w wielu przypadkach tego typu zmiany są wykonywane jako samowole budowlane, co często staje się przyczyną zatruć tlenkiem węgla i złej wentylacji budynku. W takiej sytuacji remont całego budynku niewątpliwie stanowi najlepszy moment umożliwiający dostosowanie przewodów kominowych do stanu bezpiecznego i zgodnego z przepisami.

Po wykonaniu remontu komina lub dachu warto wykonać odbiór kominiarski. Wykwalifikowani mistrzowie kominiarscy posiadają odpowiednią wiedzę i sprzęt, aby ocenić poprawność wykonania przewodów kominowych. Tego typu odbiór daje gwarancję sprawności i bezpieczeństwa kominów. Odbiory powinno się wykonywać dwuetapowo, tj. w stanie surowym (w momencie gdy obudowa komina jest nieotynkowana) i użytkowym. Odbiór w stanie surowym może w dużym stopniu ograniczyć koszty ewentualnych napraw i poprawy wykonania kominów. Zgodnie z Prawem Budowlanym [5], ze względu na złożony charakter i często agresywne warunki pracy kominów, należy wykonywać okresowe kontrole i czyszczenia przewodów kominowych przez mistrzów kominiarskich, by potwierdzić poprawność ich działania.

Infiltracja powietrza

Podsumowanie

Termomodernizacja budynku, poprzez poprawę parametrów izolacyjnych przegród budowlanych, a w szczególności wymianę stolarki okiennej i drzwiowej na bardziej szczelną, może wpływać na nieprawidłową pracę systemów kominowych grawitacyjnych. Najczęstszą przyczyną nieprawidłowo działających systemów kominowych jest dostarczenie niewystarczającej ilości powietrza. W takim przypadku można zaobserwować zjawisko cofania się spalin, nawiewania powietrza przez wentylację lub zanik ciągu w kominach.

Obowiązek doprowadzenia odpowied-

Kominy i konstrukcje przewodów kominowych mają bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo budynków, użytkowników i oszczędność energii. Konstrukcje przewodów kominowych powinny być dostosowane do urządzenia grzewczego, z którego odprowadzają spaliny. Podczas zmiany urządzeń grzewczych trzeba dostosować komin do urządzenia grzewczego. Nieprawidłowo eksploatowane przewody kominowe, ze względu na środowisko pracy tych konstrukcji, mogą ulegać destrukcji. Renowacja przewodu kominowego może doprowadzić do uszkodzeń budowli na całej wysokości. Potwierdza to zasadność wykonania renowacji lub wymiany przewodów kominowych podczas wykonywanych remontów przewodów kominowych.

Krzysz tof Droż dżol

Fot. 2. Zbyt niski przewód kominowy po dociepleniu dachu.

Cytowana literatura zamieszczona została w internetowym wydaniu artykułu na www.instalator.pl

63

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce“?

Buderus z wyróżnieniem Wyniki badań mających na celu określenie wartości, aktywności i rozpoznawalności marek, potwierdziły wysoką pozycję Buderusa na polskim rynku. Buderus znalazł się w gronie najlepiej ocenionych brandów i otrzymał wyróżnienie Dobra Marka 2015.

Badania, przeprowadzone już po raz szósty, mają na celu wyłonienie najlepszych firm i marek na polskim rynku. Prawo do używania godła „Dobra Marka - Jakość, Zaufanie, Renoma” uzyskują liderzy w swojej branży.

Jest ono potwierdzeniem najwyższej jakości oferowanych produktów i usług, a także świadczy o zaufaniu odbiorców i renomie brandu. Buderus został nim wyróżniony w kategorii Urządzenia i systemy grzewcze.

Przeprowadzane przez redakcje „Forum Biznesu” oraz „Biznes Trendów” badanie składa się z dwóch elementów: analizy stosunków rynkowych w konkretnej branży i badań konsumenckich. Konsumenci pytani są w nich o marki według nich najlepsze, cieszące się największym zaufaniem i renomą w poszczególnych branżach.

Klimatyzacja zrównoważona W Hotelu Hilton Garden Inn Rzeszów, niezależnie od pory roku, dnia czy obłożenia obiektu, komfort cieplny pracownikom i gościom zapewniają wielofunkcyjne zawory równoważące AB-QM od Danfoss. Zastosowano je w instalacji z 8 centralami wentylacyjnymi i 115 klimakonwektorami. Gwarantuje to optymalne zużycie energii i obniża koszty eksploatacji hotelu. Dodatkowym atutem jest brak konieczności równoważenia, co daje gwarancję na długoletnią pracę zaworów.

Podczas całorocznej eksploatacji instalacji klimatyzacji wodnej w obiekcie o tak wysokich wymaganiach komfortu jak Hotel Hilton Gar-

64

den Inn Rzeszów ważne jest, aby instalacja pracowała właściwie nie tylko w warunkach projektowych, lecz także w każdych innych, występujących podczas codziennego użytkowania obiektu. Są to: zmienne warunki temperatury zewnętrznej, zmienne obciążenie obiektu oraz różnoraki sposób użytkowania poszczególnych jego części. Czynniki te zmieniają się zarówno podczas całego roku użytkowania obiektu, jak i w ciągu jednego dnia. Instalacja klimatyzacji wodnej oparta na zaworze AB-QM pracuje właściwie w zmiennych warunkach występujących podczas codziennego użytkowania hotelu. Każdy z gości może dostosować temperaturę do własnych preferencji. Zmiana obciążeń cieplnych obiektu nie ma wpływu na działanie instalacji i komfort.

Ponadto dużym atutem instalacji jest jej cicha praca w różnych granicach ciśnieniowych.

II Forum diagnostów W pierwszych dniach marca br. gościliśmy w Poznaniu diagnostów ciepłowniczych sieci preizolowanych z całego kraju. Oprócz pracowników przedsiębiorstw ciepłowniczych udział w Forum wzięli także przedstawiciele firm wykonawczych i dostawców technologii oraz sprzętu pomiarowego.

W trakcie obrad poruszone zostały istotne tematy związane z diagnostyką sieci preizolowanych, mówiono m.in. o: znaczeniu i skutkach „napięcia pomiarowego”; istotnych dla wykonawców „parametrach pomiarowych sieci”; in-

teresujących przedsiębiorstwa ciepłownicze „formach nadzoru sieci preizolowanych” czy bardzo istotnym dla inwestora pojęciu „awarii i usterki w kontekście warunków umownych”.

Interesującą dyskusję wywołały referaty dotyczące zagadnienia korozji.

Pan dr inż. Wojciech Sokólski przedstawił zagadnienie korozji związanej z oddziaływaniem prądów błądzących, natomiast mgr inż. Jan Marjanowski, właściciel firmy Marcor, omówił problematykę „Kontrolingu i monitoringu korozyjnego sieci ciepłowniczej od strony wody”.

Wynikiem obrad były przyjęte rekomendacje dla branży, opracowane w zespole złożonym z przedstawicieli PEC-ów, z udziałem pana I. Iwko i organizatorów. Podjęto inicjatywę wydania dotychczasowych ustaleń Forum w formie drukowanej.

Obradom towarzyszyła przyjazna, oparta także na indywidualnej wymianie doświadczeń, atmosfera. Uczestnicy obrad wyrazili zadowolenie i zadeklarowali chęć uczestnictwa w następnej edycji Forum.

Red Dot dla ESBE Nagroda tzw. designerskiego Oscara trafiła do ESBE. Firma ESBE otrzymała nagrodę Red Dot 2015 Product Design Awards za wzornictwo swoich dwóch produktów. Wśród nagrodzonych urządzeń znalazły się: ESBE Grupa pompowa GRA 111 - z zaworem mieszającym i siłownikiem oraz zawór SLB130 - Superflow.

ESBE działa na rynku od ponad 100 lat. Jest producentem zaworów, siłowników, sterowników i rozwiązań systemowych dla instalacji grzewczych. Fabryka ESBE i główna siedziba znajdują się w Reftele w Szwecji. ESBE jest reprezentowana w ponad 20 krajach i jest liderem na rynku w zakresie armatury dla instalacji ogrzewczych i ciepłej wody użytkowej. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Człowiek roku Polskiej Ekologii 2014 Laureatem tytułu Człowiek Roku Polskiej Ekologii za 2014 rok został Grzegorz Wiśniewski z Instytutu Energetyki Odnawialnej. Jako jeden z pierwszych zajął się rozwojem odnawialnych źródeł energii - w skrócie OZE. Działa w tym temacie od kilkudziesięciu lat. Łączy profesjonalną wiedzę ekspercką z talentem do godzenia różnych środowisk (biznesu, rządu, społeczników) w dążeniu do wspólnego, bardziej zrównoważonego modelu świata.

Kapituła nagrody, w której udział biorą jej laureaci z poprzednich lat, dokonując wyboru Ekologa Roku, szczególnie doceniła rolę Grzegorza Wiśniewskiego przy zmianie prawa będącego kluczem do rozwoju OZE i energetyki obywatelskiej. Grzegorz Wiśniewski był i jest bowiem jednym z liderów społecznego ruchu owocującego zmianami, które mogą oddać ludziom prawo do stania się jednocześnie PROducentem, ale i konSUMENTEM energii (w skrócie PROSUMENTEM). I za to właśnie należy mu się Tarcza Wojownika Gai. Wręczenie nagrody nastąpiło 22 kwietnia 2015 r. podczas inauguracji obchodów Światowego Dnia Ziemi 2015.

Dyrektywa ErP z Junkersem Junkers organizuje spotkania informacyjne dla instalatorów. Podczas spotkań, na które zaproszeni są wszyscy instalatorzy urządzeń grzewczych, eksperci marki Junkers zaprezentują nowe regulacje prawne i zmiany w swojej ofercie związane z wprowadzeniem dyrektywy ErP. Instalatorzy dowiedzą się także, jakie obowiązki nakłada na nich nowe prawo. Udział w spotkaniach jest bezpłatny.

26 września 2015 roku wejdzie w życie dyrektywa ErP, wprowadzająca nowe wymagania odnośnie efektywności energetycznej źródeł ciepła i zasobników c.w.u. ErP nakłada nowe obowiązki nie tylko na producentów i dystrybutorów, ale także na instalatorów tych urządzeń. Aby przybliżyć instalatorom praktyczny aspekt nowego prawa, marka Junkers organizuje dla nich cykl spotkań. Już w maju w kilkunastu polskich miastach www.instalator.pl

5 (201), maj 2015

eksperci Junkers podzielą się z instalatorami swoją wiedzą.

Harmonogram spotkań udostępniony jest na www.instalator.pl w zakładce „Szkolenia”.

Spotkania odbywają się w godzinach: 12-19. Każdy uczestnik spotkania otrzyma stosowną porcję wiedzy, poczęstunek i upominek. Warunkiem uczestnictwa instalatora w spotkaniu jest wcześniejsze potwierdzenie obecności u Regionalnego Przedstawiciela Junkers.

Dla Autoryzowanych Instalatorów Junkers udział w spotkaniu jest warunkiem przedłużenia autoryzacji na kolejny rok. Podczas spotkania zostaną wręczone certyfikaty przedłużające autoryzację.

V targi Grupy SBS Piąte jubileuszowe Targi Grupy SBS już za nami. Targi odwiedziło ponad 3000 gości. Byli to instalatorzy, handlowcy, projektanci i studenci uczelni technicznych. Nie zabrakło też gości z zagranicy. 92 marki zaprezentowały swoją ofertę z branż instalacyjnej, sanitarnej, grzewczej i sieci zewnętrznych. Targowe rozmowy handlowe oraz integracja środowiska branżowego toczyły się tak na stoiskach poszczególnych wystawców, jak i w Klubie Instalatora przygotowanym na stoisku Grupy SBS. Jako że pogoda bardzo dopisała, sporym zainteresowaniem cieszyły się również namioty grillowe, w których można było odpocząć po zwiedzaniu stoisk. Cała impreza przebiegła w bardzo fachowym klimacie: wystawcy nawiązali wiele nowych relacji handlowych, instalatorzy zdobyli sporo cennych informacji przydatnych w codziennej pracy. Wszyscy natomiast wyjechali ze Strykowa w doskonałych nastrojach, obiecując, że z pewnością przyjadą na Targi Grupy SBS za dwa lata.

Stacja grzana pompą ciepła Stacja obsługi i kontroli pojazdów Scania we Włocławku przeszła kompletną rewitalizację systemu ogrzewania. Właściciele obiektu postawili na gruntowe pompy ciepła Danfoss. Dotychczasowa kotłownia olejowa, która ogrzewała obiekt, generowała koszty na poziomie 100 tys. rocznie. Potrzeba utrzymania wysokich standardów

ekologicznych koncernu Scania oraz ograniczenia wysokich kosztów eksploatacji obiektu skłoniły właścicieli do zmiany systemu grzewczego i kompletnej termomodernizacji.

W obiekcie wykonano kotłownię termodynamiczną zbudowaną z dwóch gruntowych pomp ciepła o mocy 33 kW i 42 kW. Obie pompy ciepła odpowiadają za ogrzewanie, chłodzenie i ciepłą wodę użytkową.

Odbiornikami ciepła dla hali warsztatu są obecnie nagrzewnice powietrza, natomiast dla części biurowej jest to instalacja ogrzewania podłogowego, która w okresie letnim zapewnia również chłodzenie pasywne. Spodziewane roczne koszty użytkowania instalacji będą kształtować się na poziomie 25 tys. zł. Podniósł się także komfort w zakresie ogrzewania i chłodzenia obiektu. Za przeprowadzenie termomodernizacji stacji Scania odpowiada firma Sezup Clima

Podziękowania Szanowna Redakcjo!

Dziękuję bardzo za udzieloną pomoc w sprawie problemów opisanych w kwietniowym wydaniu „Ma ga zy nu In sta la to ra” („Od po wia dam, bo wy pa da...”, „MI” 4/2015, s. 33 - przyp. red.). Wyczerpujące wyjaśnienie problemów, otrzymane od pana Pawła Lachmana, prezesa Zarządu Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła PORT PC, spowoduje, że wykonywana instalacja grzewcza, oparta na pompach ciepła dla domu z basenem wewnętrznym, zostanie wreszcie wykonana prawidłowo. Okazało się, że charakter i ilość błędów popełnionych przez firmę wykonawczą, profesjonalnie trudniącą się wykonywaniem systemów grzewczych opartych na pompach ciepła, jest zastraszająca. Poprawa jakości świadczonych usług przez firmy instalacyjne wydaje się być nieodzowna.

Działania „Ma ga zy nu In sta la to ra”, w tym między innymi opisywane na Waszych łamach inicjatywy zmierzające do wdrożenia Europejskiego Systemu Szkoleń i Certyfikacji Instalatorów Pomp Ciepła „EUCERT”, wychodzą tym potrzebom naprzeciw.

Z poważaniem, Jerzy Tokarski

65

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

aplikacja, rekuperacja, kolektor słoneczny, grzałka, wiertnica, złączki, węzeł cieplny, rury bezszwowe

Nowości w „Magazynie Instalatora” Herz na tablety Herz udostępnia swoim klientom cztery aplikacje na tablety: Herz Stromax R, Herz TS, Herz FH oraz Herz PICV. Służą one do szybkiego doboru produktów Herz, obliczania nastaw wstępnych oraz do uproszczonego projektowania grzejników podłogowych.

Aplikacja Herz Stromax R służy do doboru zaworów regulacyjnych z nastawą wstępną w wodnych instalacjach grzewczych, chłodzących, ciepłej wody użytkowej i solarnych. Z wykorzystaniem powyższej aplikacji można dokonać doboru zaworów równoważących dla instalacji ogrzewczych i chłodzących z różnych grup zaworowych wraz z nastawą wstępną w oparciu o wprowadzone dane.

Aplikacja dobiera zawory z różnych grup zaworowych dla wprowadzonych danych z podaniem: średnicy nominalnej oraz kVS, przepustowości zaworu mierzonej współczynnikiem kV, numeru nastawy zaworu. W przypadku instalacji ciepłej wody użytkowej i instalacji solarnych dobór jest uproszczony w oparciu o zadany przepływ czynnika i spadek ciśnienia. Wyniki obliczeń są analogiczne jak dla instalacji ogrzewczych i chłodzących. Istnieje możliwość zawężenia grup zaworowych.

Aplikacja Herz Herz TS służy do doboru zaworów termostatycznych oraz do obliczania nastaw wstępnych na zaworach termostatycznych w oparciu o zakładany spadek ciśnienia oraz przepływ.

Aplikacja Herz FBH służy do doboru metodą uproszczoną grzejników

66

podłogowych. Należy wprowadzić łączną powierzchnię ogrzewania podłogowego w pomieszczeniu, rodzaj wykończenia, zakładany rozstaw rur w grzejniku podłogowym oraz temperaturę w ogrzewanym pomieszczeniu.

Aplikacja oblicza jednostkową długość rur [m/m2], jednostkową moc grzewczą [W/m2], całkowitą moc grzewczą, całkowity przepływ oraz maksymalny spadek ciśnienia obwodu, a także podaje ilość obwodów.

Aplikacja Herz Stromax PICV służy do doboru regulatorów przepływu w oparciu o zadany przepływ. Aplikacja wskazuje wszystkie regulatory przepływu, których zakres pracy zawiera zadany przepływ oraz określa nastawę właściwą. l Wię cej na www.in sta l a tor.pl

Wentylacja pod kontrolą Junkers prezentuje nową generację urządzeń do kontrolowanej wentylacji pomieszczeń mieszkalnych z funkcją odzyskiwania ciepła (rekuperacją). System Aerastar Comfort przeznaczony jest do stosowania w domach jednorodzinnych i stanowi wygodną alternatywę dla klasycznego wietrzenia pomieszczeń. Rozwiązanie marki Junkers pomaga zaoszczędzić od 30 do 50% kosztów energii i ogrzewania w nowych budynkach.

Urządzenia Aerastar Comfort marki Junkers są dostępne w trzech wariantach: l LP 140-2 dla domów szeregowych, oferujący nominalną wydajność przepływu do 140 metrów sześciennych na godzinę (m³/h); l LP 230-2 dla domów jednorodzinnych, oferujący nominalną wydajność przepływu 230 m³/h; l LP 350-2 dla większych domów jednorodzinnych, oferujący nominalną wydajność przepływu do 350 m³/h.

Obliczona sprawność odzysku ciepła (EN 13141-7) wynosi we wszystkich modelach ok. 90%. Obudowa wykonana z polistyrenu ekspandowanego (EPS) zapewnia optymalne odprowadzanie kondensatu i niski poziom emisji dźwięku. Wszystkie przyłącza wentylacyjne są wyprowadzone do góry, co ułatwia projektowanie oraz podłączenie urządzeń do systemu dystrybucji powietrza w budynku. Urządzenie Aerastar Comfort można eksploatować w wersji prawo- i lewostronnej.

W przypadku temperatur zewnętrznych poniżej -3°C zintegrowana nagrzewnica wstępna ogrzewa zasysane powietrze, umożliwiając eksploatację systemu Aerastar Comfort także zimą.

Służy ona jako ochrona przed zamarzaniem i zapobiega tworzeniu się lodu na wymienniku ciepła. Przeciwprądowy wymiennik ciepła wykonany jest z aluminium.

W przypadku głównych przewodów systemu dystrybucji powietrza zamiast spiralnych rur płaszczowych Junkers stosuje rury wykonane z ekspandowanego polipropylenu (EPP). l Wię cej na www.in s ta l a tor.pl

Hermetyczny kolektor Nowe kolektory słoneczne Logasol SKS 5.0 marki Buderus to gwarancja zwiększonej efektywności w pozyskiwaniu energii ze słońca dzięki wypełnieniu gazem szlachetnym i hermetycznie szczelnej obudowie. Logasol SKS 5.0 to płaski kolektor słoneczny o powierzchni 2,55 m2 wyróżniający się wyjątkową wydajnością, niezawodnością i żywotnością. Wypełniony jest gazem szlachetnym - argonem, który ogranicza utratę ciepła przez szybę kolektora. Zastosowanie hermetycznie szczelnej obudowy chroni kolektor przed wilgocią i zanieczyszczeniami.

Na wyjątkową efektywność kolektowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

rów Logasol SKS 5.0 wpływa także zastosowanie strukturalnego szkła solarnego, bardzo dobrze przepuszczającego światło, i miedziano-aluminiowego absorbera pokrytego wysokoselektywną powłoką Sunselect. Obudowę Logasol SKS 5.0 wykonano z odlewu z włókna szklanego wzmocnionego poliestrem. Jest to materiał mocny, od-

System wiercenia diamentowego uzupełnia bogata oferta osprzętu systemowego, m.in. zestawy do mocowania i zestawy próżniowe do stojaków statywów, ciśnieniowy zbiornik wody, pierścienie zbierające wodę z odpowiednimi uszczelkami, które zapewniają czystą pracę oraz element dystansowy do wierceń od 300 do 350

czych) lub kombinację obu tych systemów transferu ciepła. W zakresie układów grzewczych z różnymi generatorami ciepła Taconova oferuje warianty pozwalające na podłączanie się do układów dwu-, trzy- i czteroprzewodowych.

porny na korozję i działanie promieni UV, a przy tym odznacza się wyjątkową lekkością. Dzięki niemu oraz specjalnym wgłębieniom w obudowie kolektora ułatwiającym jego przenoszenie transport kolektora na dach jest znacznie łatwiejszy. Niezwykle prosty jest również sam sposób instalacji - zaciskowa technika połączeń hydraulicznych nie wymaga żadnych narzędzi. l Wię cej na www.in sta l a tor.pl

mm wiertnicą diamentową GDB 350 WE Professional. Ponadto, w programie osprzętu Bosch oferuje także pasujące korony wiertnicze do pracy na sucho i mokro. System obejmuje serie produktów „Best for Concrete“ (wiercenie na mokro), „Best for Universal“ (wiercenie na sucho) i „Standard for Universal“ (wiercenie na sucho). l Wię cej na www.in sta l a tor.pl

Zaciskanie stali grubościennej

Wydajne wiercenie Bosch wprowadza na rynek nowy system wiercenia diamentowego dla profesjonalistów. System obejmuje wiertnice diamentowe GDB 180 WE Professional i GDB 350 WE Professional oraz statywy GCR 180 Professional i GCR 350 Professional. Wiertnice wyróżniają się zoptymalizowaną relacją mocy do wagi i długą żywotnością dzięki systemowi automatycznego smarowania przekładni olejem. Uzupełnieniem systemu są nowe diamentowe korony do wiercenia na sucho i mokro.

Nowy system wiercenia diamentowego firmy Bosch to wysokiej mocy, kompletne rozwiązanie do wykonywania wierceń wiertłem rurowym. Instalatorzy w branżach: sanitarnej, grzewczej i klimatyzacyjnej oraz specjaliści korzystający z systemów diamentowych mogą osiągnąć szybkie tempo pracy także przy wierceniu otworów o dużych średnicach w murze i betonie. Równocześnie, obok wiertnic i statywów, Bosch wprowadza na rynek nowe diamentowe korony wiertnicze do pracy na sucho i mokro, tworząc kompletny, idealnie dopasowany do siebie system. www.instalator.pl

Kompaktowe węzły cieplne Opracowany przez firmę Taconova mieszkaniowy węzeł cieplny TacoTherm Dual Piko łączy przepływowe podgrzewanie wody pitnej z odpowiednią do zapotrzebowania dystrybucją ciepła grzewczego dla jednostki mieszkaniowej. Na targach ISH 2015 Taconova zaprezentowała swoje najnowsze rozwiązanie z zakresu techniki systemowej. Nowe wersje TacoTherm Dual Piko oferują jeszcze większą elastyczność w zakresie regulacji i podgrzewania wody pitnej oraz w zakresie integracji z różnymi systemami generowania energii. Przewidziane do uniwersalnych kombinacji moduły umożliwiają (już w fazie projektowania) optymalną dla konkretnego obiektu konfigurację z odpowiednią w danej sytuacji strategią regulacji podgrzewania wody pitnej i transferu ciepła. Kompaktowa konstrukcja oraz dostępne warianty - z szafką do zabudowy lub bez - pozwalają ponadto na precyzyjne dostosowanie do dowolnej sytuacji montażowej. Węzeł o głębokości konstrukcyjnej zaledwie 110 mm, który można zintegrować nawet w ściance działowej, zasila w zależności od potrzeb: układ promienników, ogrzewanie podłogowe (do 12 obwodów grzew-

Coraz częściej połączenia rurowe w instalacjach nie są już łączone poprzez lutowanie, skręcanie czy spawanie, ale są zaprasowywane na zimno. To znacznie bardziej ekonomiczna alternatywa ze względu na krótszy czas montażu i wyższy poziom bezpieczeństwa - nie pracujemy z otwartym ogniem. W przypadku rur ze stali grubościennej, zgodnie z normami PN EN 10220, PN EN10255 i PN EN ISO 6708, zalety zaprasowywania nie mogły być dotąd wykorzystane, ponieważ rury produkowane są z różnymi tolerancjami średnicy zewnętrznej.

Firma Viega znalazła praktyczne rozwiązanie tego problemu, wprowadzając system Megapress. Specjalny element uszczelniający z EPDM jest teraz zintegrowany w stalowej złączce wykonanej z materiału 1.0308 (St 37) z cynkowo-niklowaną powłoką. W połączeniu z pierścieniem nacinającym gwarantuje to trwałe, szczelne i mocne połączenie na szorstkiej powierzchni rury ze stali czarnej, galwanizowanej, lakierowanej przemysłowo lub malowanej proszkowo.

Właściwości systemu Megapress zostały sprawdzone i potwierdzone przez ITB, poprzez wydanie aprobaty technicznej ITB AT-15-9474/2015.

67

miesięcznik informacyjno-techniczny

W przypadku rur stalowych technologia zaprasowywania pozwala zdecydowanie skrócić prace montażowe. W zależności od średnicy nominalnej (½ do 2 cali) oszczędność czasu może wynieść nawet do 60% w porównaniu z tradycyjnymi technikami łączenia - jak spawanie, skręcanie lub połączenia rowkowe.

Montaż jest tak samo łatwy jak w innych systemach zaprasowywanych Viega: wystarczy przyciąć rurę na pożądaną długość, osadzić złączkę i zacisnąć. Dodatkowo kształtki Megapress wyposażone są w opatentowany profil SC-Contur, który zapewnia wymuszoną nieszczelność w stanie niezaprasowanym.

Przypadkowo niezaprasowane połączenie zostanie natychmiast zauważone podczas próby szczelności. Po zaprasowaniu złączki pozostają trwale szczelne.

Praca z systemem Megapress jest dla instalatora nie tylko bezpieczniejsza, ale także znacznie wygodniejsza niż spawanie. Typowe rury stalowe w instalacjach sprężonego powietrza, przemysłowych, tryskaczowych czy systemach przeciwpożarowych często montuje się na wysokości kilku metrów, pod sufitem pomieszczenia. Spawanie w takiej pozycji wymaga sporego wysiłku i bywa niebezpieczne. Przy użyciu dobrze znanych zaciskarek Viega instalator może łatwo i wygodnie zaciskać złączki znajdujące się ponad jego głową. Zestaw narzędzi dostarczany jest w praktycznej walizce, zawierającej trzy pary szczęk zaciskowych (½ do 1 cala), trzy pierścienie zaciskowe o średnicach nominalnych od 1 i 1/4 do 2 cali oraz szczękę przegubową. l Wię cej na www.in sta l a tor.pl

Bezpieczne grzałki Grzałki OWRG produkcji Wytwórni Urządzeń Grzejnych: l spełniają najbardziej rygorystyczne normy bezpieczeństwa (IEC 603351, znak CE, międzynarodowy certyfikat bezpieczeństwa CB); l wyposażone są w podwójny, niezależny system zabezpieczający (wyłącza grzałkę, gdy temperatura wody

68

5 (201), maj 2015

osiągnie ~90°C, chroniąc ją przed przegrzaniem oraz zapobiegając zagotowaniu się wody); l posiadają przycisk resetu mechanicznego; l wyposażone są w niezawodny kapilarny termostat (regulacja temperatury od 30 do 75°C); l minimalna temperatura wprowadza grzałkę w tryb „czuwania”, zapobiega zamarznięciu wody w zbiorniku; l mocowanie na kryzie mosiężnej 5/4, 6/4 oraz 6/4'' z izolacją elementu grzejnego pokryciem galwanicznym (nikiel); l mocowanie na kryzie mosiężnej 6/4'' z izolacją elementu grzejnego ze stali nierdzewnej; Dzięki zastosowaniu w elemencie grzewczym OWRG najlepszych surowców i komponentów firma Wytwórnia Urządzeń Grzejnych gwarantuje wysoką jakość i konkurencyjne ceny.

Rura bezszwowa Uponor wprowadził na rynek nową rurę z bezszwową warstwą aluminiową Uni Pipe PLUS. Jest to pierwsza i jedyna do tej pory wielowarstwowa rura tworzywowa, która daje duże możliwości montażu i łączy zalety rur metalowych i tworzywowych. Rura wytwarzana jest metodą wytłaczania, wraz z warstwą aluminium, przez co wykonana jest bez szwów. Cechy szczególne nowego produktu to m.in. niska rozszerzalność liniowa, nieprzepuszczalność tlenu, odporność na korozję, wytrzymałość na pełzanie, grubość aluminium dostosowana do wytrzymałości na ściskanie. Rura jest łatwa w montażu, wymaga mniejszej ilości akcesoriów oraz mniej konstrukcji wsporczych.

Nowa rura z bezszwową warstwą aluminiową Uni Pipe PLUS została przedstawiona 14 kwietnia 2015 roku na konferencji, która odbyła się w gmachu wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej. W trakcie konferencji zaprezentowano również historię firmy oraz przedstawiono najciekawsze obiekty w Polsce

i na świecie, gdzie wykorzystano technologie oferowane przez firmę Uponor. l Wię cej na www.in sta l a tor.pl

System łączników miedzianych K65 Firma Conex Banninger wprowadziła do oferty system łączników K65 do wysokociśnieniowych zastosowań.

Charakteryzuje się on następującymi danymi technicznymi: l maksymalne ciśnienie robocze 120 barów, l rozmiary od 3/8 do 1 5/8", l asortyment łuki, trójniki, redukcje, mufy i kapy l połączenie lutowane na twardo lutami z dodatkiem minimum 2% srebra, l łączniki znakowane zielonym napisem K65, Do produkcji systemu wykorzystano materiał wysokiej wytrzymałości Wieland K65 ENCuFe2P (stop miedzi z 2 % zawartością żelaza).

System rur i łączników K65 znajduje zastosowanie w przemysłowych instalacjach chłodniczych, samochodowych instalacjach chłodniczych i hamulcowych, instalacjach chłodniczych w supermarketach oraz innych instalacjach wysokociśnieniowych.

W K65 zastosowano przyjazny dla środowiska czynnik roboczy CO2.

Firma Conex Banninger poleca także swoje inne nowe produkty: l Medical Gas - łączniki miedziane do gazów medycznych l B Press Carbon - stalowe łączniki zaprasowywane l B Press Inox - łączniki zaprasowywane ze stali nierdzewnej l Series 8000M - łączniki skręcane mosiężne l ACR - calowe łączniki miedziane do klimatyzacji i chłodnictwa l Valves - zawory kulowe.

www.instalator.pl

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

01 5 5. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny 5 (201), maj 2015

69

I

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

II

70

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

71

III

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

IV

72

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (201), maj 2015

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

73

V

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: uprzejmie prosimy o wpłatę 11 PLN/miesiąc (lub - 33 na kwartał, 66 na pół roku, 121 na cały rok)

„Magazyn Instalatora” - dobra, polska firma!

$

2. 2015 # "

!

" ! !

&

% #

$

! "

"

"

! #

1. 2015 " ! ! ! $

%

$ !

#

"

"

%

4 12. 201 $ #

"

# " ! # &

%

4 11 . 2 0 1 $ #

"

!

# " !

Uwaga - ważne!

W celu łatwiejszej identyfikacji osoby/firmy wpłacającej prosimy o podanie w treści przelewu numeru identyfikacyjnego znajdującego się z lewej strony etykiety adresowej albo adresu, na który wysyłamy „Ma ga zyn In sta la to ra”.

Jeśli chcieliby Państwo otrzymać fakturę VAT prosimy o dołączenie Państwa adresu e-mail w treści przelewu. Na wskazany adres e-mail zostanie przesłana faktura w formie pliku pdf.

W przypadku pytań prosimy o kontakt: tel. 58 306 29 75 e-mail: baza-mi@instalator.pl

$

#

!

! "