Magazyn Instalatora - listopad 2014

nakład 15 015

4 2 01 .

1 1

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 11 (195), listopad 2014

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”: ogrzewanie płaszczyznowe

l Bez protestów! przetargi publiczne

l Płukanie instalacji l Zgrzewanie PP l Obiegi pompowe l Etykietowanie kotłów l Wentylacja w garażu

BASIC

Szok cenowy!

Tania linia FLOWAIR

Nagrzewnica LEO FB V

Kurtyna ELiS T

995

1750

złotych + VAT

+ konsola gratis!

FLOWAIR ul. Chwaszczyńska 151E / 81–571 Gdynia tel. +48 58 627 57 22–24 / faks +48 58 627 57 21 / e–mail: info@flowair.pl

złotych + VAT

flowair.com/basic

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Na system grzewczy składa się z wiele elementów. Kompletując go, firmy wykonawcze niekoniecznie korzystają z produktów jednego producenta. Kryteria doboru są... często różne.

W przypadku systemów ogrzewania czy chłodzenia płaszczyznowego (których część jest ukryta w posadzkach albo ścianach) istotną kwestią są warunki gwarancji. Jeśli na system składają się produkty od różnych producentów warunki gwarancji też mogą być różne!

Jeden z uczestników ringu zwraca na to uwagę: „Wiodący producenci materiałów instalacyjnych (...) rozpoczęli kompletację systemów składających się z elementów produkcji własnej (z reguły podstawowych w danym systemie) uzupełnianych o komponenty kupowane u innych, wyspecjalizowanych producentów. Gwarancją producenta objęty jest zarówno system, jak i wszystkie jego sygnowane marką producenta elementy”.

W związku z wymaganiami dotyczącymi energooszczędności budynków projektant będzie musiał wybierać coraz bardziej efektywne źródła ogrzewania pomieszczeń (i sposoby na minimalizację strat ciepła). Jednym z rozwiązań wydaje się zastosowanie systemu niecentralnego, np. elektrycznego: „W odróżnieniu od systemów centralnych, gdzie ciepło powstaje w kotłowni i systemem rur jest rozprowadzane po całym budynku, w ogrzewaniu elektrycznym nie grzejemy całego czynnika płynącego w układzie, żeby ogrzać jedno pomieszczenie. Zużywamy więc dużo mniej energii. W każdym pomieszczeniu mamy regulator temperatury, który bardzo dokładnie utrzymuje odpowiednią temperaturę. Dokładność sięga tu 0,1°C”.

Kluczową sprawą przy montażu ogrzewania podłogowego jest przestrzeganie wymagań i rozwiązań wskazanych w projekcie. A czym mogą skutkować błędy popełnione na etapie wykonania? Tego również dowiecie się Państwo z listopadowego ringu.

We wrześniu 2015 roku zaczną obowiązywać rozporządzenia UE ErP (Energy rated Products) nr 2009/125/EC - dla urządzeń o mocy do 400 kW oraz Eco Etykietowania (Ecolabelling) nr 2010/30/EC - dla urządzeń do 70 kW oraz dla zbiorników do 500 l. Czym będzie to skutkować dla branży? Warto wiedzieć już teraz. Zapraszam do zapoznania się ze szczegółami w artykule pt. „Kocioł z etykietą”, s. 36-37.

Wentylacja mechaniczna powinna być instalowana nie tylko w obiektach energooszczędnych, czyli tam, gdzie odzysk ciepła staje się niezbędny do obniżenia kosztów ich użytkowania. Obowiązujące przepisy nakazują stosowanie wentylacji mechanicznej wszędzie tam, gdzie istotne jest bezpieczeństwo człowieka, np. w garażach. Szerzej na ten temat w artykule na s. 58-59.

Sławomir Bibulski

4

Na okładce: © magdal3na - Fotolia.com

l

Ring „MI”: płaszczyznowe systemy grzewcze s. 6-21

l Instalatorze - bądź czujny! (Instalacje wody pitnej) s. 22 l Odpowiadam, bo wypada... (Zapytano mnie - mogą zapytać i Ciebie. Można skorzystać!) s. 25 l Wsparcie z paragrafu (Odnawialny projekt ustawy o OZE) s. 28 l Bez protestów!

(Przetargi publiczne na instalacje solarne) s. 30 l Komfortowa dostawa ciepła (Obiegi pompowe a hydrauliczne układy z wieloma mieszaczami) s. 34 l Kocioł z etykietą (Zmiany w branży w 2015 r.) s. 36 l Ciepła woda od ręki... (strony sponsorowane firmy Herz) s. 38

l

Systemy rurowe w instalacjach zewnętrznych s. 50

l Błędy zgrzewania (Systemy połączeń w instalacjach rurowych z PP-R - 3) s. 40 l Uprawniony do instalacji (Zmiany w prawie budowlanym 2014) s. 44 l Nowości w „Magazynie Instalatora” s. 46 l Niemal niema kanalizacja (Rurowe instalacje wewnętrzne) s. 48 l Materiał jednolity (W sieci bez błędów) s. 50 l Wyższy poziom (Przydomowe pompownie ścieków) s. 52 l Zatapianie w ścianie (Dobór tynków do systemów ogrzewania ściennego) s. 54

l

Wentylacja w garażu s. 58

ISSN 1505 - 8336

l Systemy ppoż. s. 56 l Wentylacja mechaniczna w garażu s. 58 l Pułapka na chemikalia s. 60 l Co tam Panie w „polityce”? s. 62 l Wentylacja budynków s. 64

11 .

4 201

www.instalator.pl

Nakład: 15 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70.

Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5.

Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

5

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Ring „Ma ga zy nu In sta la to ra“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W grudniu na ringu: sterowanie i regulacja instalacji grzewczej i ogrzewczej...

Ring „MI”: niskotemperaturowe ogrzewanie płaszczyznowe płaszczyznowe, podłogowe, ścienne, wielowarstwowa

Comap

6

Firma Comap posiada w swojej ofercie kilka rozwiązań ogrzewania płaszczyznowego. Podstawowym produktem jest ogrzewanie podłogowe BIOfloor oparte na styropianowych płytach systemowych z wypustkami, rurach wielowarstwowych lub PE-X oraz rozdzielaczach modułowych poliamidowych lub rozdzielaczach mosiężnych.

użytkowników. Ogrzewanie ścienne ma jeszcze jedną ważną zaletę z punktu widzenia instalatora - wbrew pozorom jest proste w montażu.

Dynamiczny rozwój rynku odnawialnych źródeł energii oraz szeroki dostęp do techniki kondensacyjnej wykorzystywanej w kotłach gazowych pociągnęły za sobą rozwój ogrzewania płaszczyznowego. W obecnym czasie większość inwestorów decyduje się na ogrzewanie podłogowe w swoich domach. Jest to rozwiązanie już dobrze znane w budownictwie jednorodzinnym, a jego zalety są także szeroko doceniane w budynkach wielkokubaturowych. W wielu przypadkach nie ma możliwości zastosowania ogrzewania podłogowego lub chęć obniżenia parametrów pracy instalacji grzewczej powoduje, iż powierzchnia ogrzewania podłogowego jest niewystarczająca do zapewnienia komfortu cieplnego w pomieszczeniu.

W takich przypadkach coraz częściej stosowane jest ogrzewanie ścienne. Rozwiązanie to posiada większość zalet, jakimi charakteryzuje się ogrzewanie podłogowe - wyróżnikiem jest to, iż z jego zastosowaniem można uzyskać większe wydajności (w przeliczeniu na 1 m2 ogrzewania) oraz można zastosować wyższą temperaturę zasilania niż w ogrzewaniu podło-

Firma Comap posiada w swojej ofercie kilka rozwiązań ogrzewania płaszczyznowego. Podstawowym produktem jest dobrze już znane ogrzewanie podłogowe BIOfloor oparte na styropianowych płytach systemowych z wypustkami, rurach wielowarstwowych lub PE-X oraz rozdzielaczach modułowych poliamidowych lub rozdzielaczach mosiężnych. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania jest fakt, że płyta systemowa z wypustkami pozwala na bardzo szybkie rozkładanie rury. Dodatkowo na płycie tego typu rura jest bardzo dobrze umocowana i chroniona przed uszkodzeniami mechanicznymi, którym może ulec, zanim zostaną wykonane wylewki.

gowym. Przy zastosowaniu ogrzewania ściennego nie napotykamy praktycznie problemu zbyt wysokiej tempera-

Płyta z wypustkami

Płaska płyta tury powierzchni tak jak w przypadku ogrzewania podłogowego - jest to bardzo istotne, bo może mieć ujemny wpływ na samopoczucie i zdrowie Pytanie do...

Jakie są zalety ogrzewania płaszczyznowego ściennego?

Inną możliwością jest zastosowanie płaskiej płyty styropianowej z folią.

Tego typu rozwiązanie jest tańszą alternatywą zachowującą wszystkie podstawowe cechy ww. płyty, tj. izolację termiczną, izolację akustyczną, izolację przeciwwilgociową. Daje też możliwość mocowania rury, ale niestety nie daje takiego komfortu pracy i www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

oszczędności czasu przy rozkładaniu pętli grzewczych jak płyta systemowa z wypustkami. Przy wyborze konkretnego rozwiązania polecam przeprowadzenie krótkiej analizy, bo może to, co na początku wydaje się być droższe, w rezultacie (wliczając czas pracy) pozwoli zaoszczędzić znaczącą kwotę w skali całej inwestycji.

Grzanie ukryte w ścianie Nowym typem ogrzewania płaszczyznowego w ofercie Comap jest wspominane już wcześniej ogrzewanie ścienne. Rozwiązanie to bazuje na tych samych rozdzielaczach, jakie proponujemy w ogrzewaniu podłogowym BIOfloor - bardzo dobrze wyposażone, z przepływomierzami umożliwiającymi łatwą regulację przepływu oraz wkładkami zaworowymi pozwalającymi na zamontowanie siłowników sytemu regulacyjnego. Rura grzewcza, stosowana w tym rozwiązaniu, to rura wielowarstwowa PE-X/Al/PE-X 14 x 2 mm.

W naszym systemie proponujemy rurę z wkładką aluminiową z dwóch powodów - rura ta posiada pamięć kształtu, co bardzo ułatwia montaż i, co istotne dla późniejszych użytkowników, dzięki warstwie aluminium można tę rurę łatwo zlokalizować pod tynkiem z użyciem dość prostych narzędzi do wykrywania przewodów w ścianach.

11 (195), listopad 2014

Pewne mocowanie Do mocowania rury na ścianie stosujemy listwy mocujące sprzedawane w odcinkach 1 m (składające się z dwóch elementów fabrycznie zmontowanych o długości 0,5 m), montowane w odległości około 50 cm od siebie, w które wpinamy rurę. Rura jest zatrzaskiwana w uchwytach listwy, co daje bardzo stabilne zamocowanie rury na murze. Listwa daje możliwość mocowania rury w odstępach co 5 cm. Najczęściej stosowanym rozstawem rury jest rozstaw 15 cm. Po zamocowaniu wszystkich pętli grzewczych na ścianie (analogicznie jak wykonujemy to dla ogrzewania podłogowego) należy napełnić instalację (każdy z obiegów oddzielnie pod ciśnieniem wodociągowym umożliwiającym wypchnięcie powietrza z rur), wykonać próbę ciśnieniową i pozostawić instalację pod ciśnieniem do zakończenia wszelkich prac wykończeniowych.

Pokrycie instalacji ogrzewania ściennego tynkiem polega na wykonaniu warstwy tynku, która zrówna się grubością z powierzchnią rur. Następnie należy nałożyć siatkę tynkarską, która wzmocni tynk (minimalizując ryzyko powstania pęknięć). Potem nakładamy ostatnią warstwę tynku, która będzie miała grubość około 1,5

cm ponad rurę. Masa tynku powinna zawierać plastyfikator do betonu, który uelastyczni zaprawę, ułatwiając szczelne „otulenie” rur grzewczych zaprawą. Tak wykonany grzejnik, po uzyskaniu przez tynk finalnej wytrzymałości i swobodnej utracie zawartej w nim wilgoci, jest gotowy do pracy.

Wydajność 1 m2 takiego typu ogrzewania, w zależności od parametrów zasilania i rozstawu rury, może dochodzić nawet do 150 W.

Systemy sterowania Niezbędnym uzupełnieniem systemów ogrzewania powierzchniowego jest sterowanie - konieczne dla utrzymania zadanej temperatury w pomieszczeniu. Comap wprowadził w ostatnim czasie nowy system sterowania. Występuje on generalnie w trzech wariantach: bezprzewodowy, kablowy 230 V, kablowy 24 V. Artur Grabowski

Tekst sponsorowany - ale jak pasuje do tematu! Nieprawdaż?

Regulacja ogrzewania podłogowego za pomocą przepływomierzy Topmeter Rozdzielacze ogrzewania podłogowego Tacosys firmy Taconova, wykonane ze stali nierdzewnej, rozdzielają ciepło zgodnie z zapotrzebowaniem dzięki wstępnej nastawie na pokrętłach mimośrodowych i dokładnej regulacji za pomocą sprawdzonych przepływomierzy Topmeter (zależnie od wybranego wariantu montowanych na zasilaniu lub powrocie). Wśród milionów polskich instalatorów i użytkowników chroniona nazwa produktu Topmeter stanowi synonim przepływomierza do rozdzielacza ogrzewania podłogowego. Dziś większość instalatorów i hurtowników w Polsce, jak i całej Europie, mówiąc o przepływomierzach do rozdzielaczy, ma na myśli zawory Topmeter firmy Taconova. Zawdzięczamy to 30letniej tradycji w produkcji tych zaworów, wciąż unowocześnianej konstrukcji www.instalator.pl

potwierdzonej patentami i niezawodności produktu potwierdzonej przez dziesiątki milionów zadowolonych klientów z całej Europy.

Przepływomierze Topmeter umożliwiają bezpośrednią i dokładną nastawę w l/min, jak i kontrolę wyregulowanego przepływu.

Możliwość stosowania w kontakcie z wodą i mieszankami glikolowymi (do 50% stężenia) oraz odporność temperaturowa do 70-80°C (zależnie od wybranego wariantu) przesądza o ich uniwersalności.

Zawory Topmeter, jak i zawory równoważące Setter Bypass, odpowietrzniki HyVent, automatyczny odpowietrznik grzejników i rozdzielaczy Vent czy zawór termostatyczny Novamix Value należą do najbardziej rozpoznawalnych produktów w ofercie Taconova. www.taconova.com

7

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Ring „MI”: systemy ogrzewania płaszczyznowego rura, wielowarstwowa, złączki, zaprasowywane, rozdzielacze

Duro Duro to kompleksowa oferta systemu do ogrzewania tradycyjnego i płaszczyznowego obejmująca wysokiej jakości: rury wielowarstwowe, złączki zaprasowywane, rozdzielacze ze stali nierdzewnej wraz z układami pompowymi oraz szafki podtynkowe i natynkowe do rozdzielaczy.

Aktualna produkcja rur wielowarstwowych Duro odbywa się na liniach szwajcarskiej firmy Nokia-Mailleffer.

Do ich produkcji fabryka w obydwu warstwach wykorzystuje polietylen sieciowany PE-Xb z wkładką aluminiową spawaną doczołowo. W ofercie firmy znajdują się rury PE-Xb/Al/PE-Xb (trobocza = 95°C przy 10 barach, Tmaks.chwilowa = 110°C) w średnicach 16-40 mm. Norma PN-EN21003 mówi o czterech metodach sieciowania (PE-Xa, PE-Xb, PE-Xc, PE-Xd). Z punktu widzenia zastosowań w ogrzewnictwie najważniejszą informacją jest to, że dzięki sieciowaniu polietylen przestaje być termoplastem i jest odporny na przegrzewy do 110°C. Rura utrzymuje grubość ścianki pod zaciskiem złączki i połączenie pozostaje bezpieczne. Bardzo ważne jest, żeby obie warstwy rury były wykonane z polietylenu sieciowanego (PE-X), ponieważ złączka zaciska jednocześnie warstwę wewnętrzną i zewnętrzną rury wielowarstwowej. Na bazie rur PE-Xb/Al/PE-Xb produkowane są rury Dn 16 i Dn 20 w izolacji 6 mm, w kręgach 50 i 100 m, w kolorach niebieskim i czerwonym. Rury są certyfikowane przez Instytut Aenor w Hiszpanii.

Złączki zaprasowywane (profile szczęk: H, U, TH) do rur wielowar-

8

pękanie. Tuleje złączek są wykonane ze stali kwasoodpornej AISI304 odpornej na związki żrące zawarte w cementach. Wszystkie materiały złączek są dopuszczone do kontaktu z wodą przeznaczoną do celów spożywczych. Okres gwarancji na system Duro wynosi 15 lat.

stwowych są produkowane w kooperacji z włoFot. 1. Rura Duro PE-Xb/Al/PE-Xb. skim producenRozdzielacze Duro wykonane są ze tem ICMA. Są one wykonane z europejskiego mosiądzu o podwyższo- stali kwasoodpornej 304/1.4301 o grunej odporności mechanicznej i na bości ścianki 1,6 mm. Wszystkie są testowane na szczelność ciśnieniem 8 barów. Ich wyposażenie zawiera: metalowe, obrotowe zawory spustowe, odpowietrzniki, wskaźniki przepływu Taconova, zawory regulacyjne Jurgen Schlösser oraz solidne uchwyty z gumowymi wkładkami tłumiącymi. Do kompletu oferowane są perfekcyjnie dopasowane układy pompowe z przyłączami zasilania i powrotu od spodu, wyposażone w: termostatyczne zawory mieszające ESBE (zakres temperaFot 2. Złączka zaprasowywana Duro. tur 20-43°C), pompy Wilo-Star-RS korozję. Podwójne o-ringi wykonane 15/6 oraz termostaty przylgowe.

Solidne szafki wykonane są z blaz EPDM sieciowanego zapewniają ich wytrzymałość na przegrzewy do chy stalowej ocynkowanej, lakiero150°C oraz odporność na starzenie i wane proszkowo w kolorze białym - RAL9010. Proponowane są w trzech rodzajach: natynkowe i natynkowe niskie (obydwie z regulacją wysokości) oraz podtynkowe z regulacją głębokości. Wszystkie szafki posiadają odejmowane drzwiczki oraz standardowo wyposażone są w zamek z przecięciem typu „Yale”. Produkty te objęte są 5-letnią gwarancją.

Wszystkim dystrybutorom systemu Duro firma zapewnia doradztwo techniczne oraz profesjonalne szkolenia dla instalatorów.

Fot. 3. Rozdzielacz z układem pompowym Duro.

Jakub Gronek www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Ring „MI”: systemy ogrzewania płaszczyznowego ogrzewanie, elektryczne, energooszczędne, pasywne

Elektra Wybór ogrzewania podłogowego zasilanego energią elektryczną może okazać się idealnym dla domów niskoenergetycznych i pasywnych. Dlaczego? Odpowiedzi na to pytanie udzieli ekspert z naszej firmy. l Czy dostrzegalne są dla Państwa zmia-

ny w budownictwie mające na celu zredukowanie kosztów ogrzewania budynków?

AK: Wiadome jest, że inwestycja w dobrą izolację budynku przedkłada się na późniejsze koszty jego eksploatacji. Według regulacji Unii Europejskiej będziemy musieli wybierać doskonalszą izolację oraz ekonomiczny system ogrzewania. l Czy ogrzewanie podłogowe realizowane przez przewody lub maty grzejne może sprostać tym wymaganiom? Czy „drogi” prąd nie okaże się złym wyborem w nadchodzącej przyszłości?

AK: Elektra dostrzega już ten trend na rynku i zawczasu dostosowuje swoje rozwiązania do nowych regulacji.

Zatem wybór ogrzewania podłogowego zasilanego energią elektryczną może okazać się idealnym dla domów niskoenergetycznych i pasywnych. l Proszę wyjaśnić, jak możemy zorientować się w tym, który system jest najbardziej przyjazny naszemu portfelowi?

AK: Aby plastycznie wyjaśnić temat, posłużę się porównaniem z rynku motoryzacyjnego: część aut jest zasilana droższym paliwem benzynowym, a inne tańszym - gazowym. Decydując się na dokonanie kosztownej przeróbki auta na LPG, trzeba skalkulować koszt zwrotu inwestycji w stosunku do kosztów paliwa i przebiegu - w naszym przypadku chodzi o właścicieli domów źle izolowanych, z dużymi stratami ciepła. Muszą oni wybrać ogrzewanie gazowe, gdyż przy Pytanie do...

Jakie wydatki na serwis i konserwację systemu ma użytkownik w ciągu 30-letniego okresu eksploatacji? www.instalator.pl

dużych stratach ciepła ta inwestycja ma szanse zwrotu.

Właściciele aut z silnikami o małym zapotrzebowaniu na paliwo - w naszym przypadku inwestorzy mający domy niskoenergetyczne - nie mogą wybrać paliwa gazowego, gdyż kosztowna inwestycja w ten system jest w tym wypadku niemożliwa do zamortyzowania.

Jest jeszcze jedna grupa k i e r o w c ó w, prowadzących swe pojazdy w całkowitej ciszy auta elektryczne - a w naszym porównaniu to użytkownicy domów pasywnych - ci… już wybrali energię elektryczną. l Ale czy dostępne na rynku rozwiązania mogą sprostać tym trendom?

AK: W ofercie firmy Elektra już od kilku lat znajdują się systemy, które można wykorzystać w domach o minimalnych potrzebach cieplnych. Oczywiście mówimy tylko i wyłącznie o ogrzewaniu niskotemperaturowym i do tego niecentralnym, bo to główne cechy systemu elektrycznego ogrzewania płaszczyznowego. l Co oznacza pojęcie niecentralny?

AK: To taki system, w którym ciepło powstaje w pomieszczeniu, które na tę chwilę ogrzewamy. Dostarczamy tylko tyle ciepła, ile w danej chwili potrzeba. l Ogrzewamy na tę chwilę? Proszę rozwinąć myśl.

AK: W odróżnieniu od systemów centralnych, gdzie ciepło powstaje w kotłowni i systemem rur jest rozprowadzane po całym budynku, w ogrzewaniu elektrycznym nie grzejemy ca-

łego czynnika płynącego w układzie, żeby ogrzać jedno po miesz cze nie. Zużywamy więc dużo mniej energii.

W każdym pomieszczeniu mamy regulator temperatury, który bardzo dokładnie utrzymuje odpowiednią temperaturę. Dokładność sięga 0,1°C. l Jakie produkty są dedykowane budynkom o małych potrzebach cieplnych?

AK: W tym wypadku nasza firma poleca maty grzejne pod panele Elektra WoodTec™ o mocy 60 W/m² oraz przewody grzejne o mocy 10 W/mb, co pozwala sprostać wytycznym mocy w pomieszczeniach o niskich potrzebach cieplnych. l Pro szę o po da nie naj cie kaw szej pod względem energooszczędności zrealizowanej inwestycji.

AK: W zeszłym miesiącu dostarczyliśmy naszej klientce system ogrzewania domu o powierzchni 190 m². Łączna moc zainstalowanych przewodów grzejnych nie przekroczyła 3 kW. l Czy ogrzewanie podłogowe pełnić ma tam funkcję dogrzewania?

AK: Nie, skąd. To system podstawowy, który w przyszłości klientka chce zasilić ogniwami fotowoltaicznymi. l Czy to nie jest wobec tego wyznacznik zmian na rynku?

AK: Z pewnością! W naszej ocenie rynek zmierza w kierunku marginalizacji ogrzewania poprzez zastosowanie dobrych technologii izolacyjnych, co w połączeniu z odnawialną energią może okazać się tanim i komfortowym sposobem na własne „M”.

Arkadiusz Kaliszczuk

9

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Ring „MI”: systemy ogrzewania płaszczyznowego chłodzenie, ogrzewanie, płaszczyznowe, ścienne

Herz Firma Herz oferuje system suchy ogrzewania ściennego Herz Panel, który opiera się na płytach systemowych gipsowo-włóknowych o grubości 15 mm z wbudowanymi rurami grzewczymi. Płyty gipsowo-włóknowe są ogniotrwałe (F 30) i odporne na wilgoć.

Firma Herz oferuje system suchy ogrzewania ściennego Herz Panel, który opiera się na płytach systemowych gipsowo-włóknowych o grubości 15 mm z wbudowanymi rurami grzewczymi. Są to rury z tworzywa sztucznego wielowarstwowe z przekładką aluminiową systemu Herz PE-RT/Al/PE-HD (fot.). Średnica zewnętrzna rury grzewczej wynosi 10 mm, grubości ścianki 1,3 mm przy grubości przekładki aluminiowej wynosi 0,2 mm.

Przekładka aluminiowa w ściance rury grzewczej łączona jest doczołowo przez spawanie laserowe.

Zalecane jest wykonywanie połączeń w układzie Tichelmanna. Płyty łączone są szeregowo za pomocą złączek zaprasowywanych i przyłączane bezpośrednio do rury rozdzielającej lub zbierającej o średnicy 20 mm.

Plus za wydajność Wydajność ogrzewania ściennego zależy od temperatury czynnika grzewczego, jego ochłodzenia oraz temperatury w pomieszczeniu. Przykładowo przy średniej różnicy temperatur między czynnikiem a pomieszczeniem wynoszącej 15°C, dla tempe-

Płyta to podstawa!

Płyty gipsowo-włóknowe zbrojone są włóknami celulozowymi. W ten sposób powstają homogeniczne płyty o dużej gęstości. Płyty gipsowo-włóknowe są ogniotrwałe (F 30) i odporne na wilgoć. Rury wielowarstwowe są fabrycznie wprasowane w wyfrezowanych rowkach płyt. Panele grzewcze przeznaczone są do bezpośredniego montażu na konstrukcji nośnej na ścianie, suficie lub podłodze. Panele są dostępne w wymiarach 2000 x 625, 2000 x 310 oraz 1000 x 625. Maksymalna temperatura czynnika grzewczego nie powinna przekraczać 45°C. Płyty ogrzewania ściennego łączy się szeregowo (dwie lub trzy płyty systemowe), tak aby długość jednej pętli nie przekraczała 55 m. Każdą pętlę ogrzewania ściennego łączy się bezpośrednio do rozdzielacza i kolektora w szafce instalacyjnej, analogicznie jak pętle ogrzewania podłogowego.

10

ratury zasilania 40°C, temperatury powrotu 30°C i temperatury pomieszczenia 20°C wydajność znamionowa jednej płyty wynosi 92 W/m2.

Montaż Płyty ogrzewania ściennego należy mocować na konstrukcji nośnej, odpowiedniej do zabudowy suchej wewnątrz budynku. Konstrukcję nośną Pytanie do...

Jaka jest przewaga systemu ogrzewania i chłodzenia ściennego Herz nad typowym ogrzewaniem podłogowym?

stanowią listwy blaszane (analogicznie jak przy systemie montażu płyt gipsowo-kartonowych) lub drewniane mocowane pionowo do ścian. Odległość pomiędzy listwami montażowymi winna wynosić połowę szerokości płyty, czyli 31,2 cm. Przestrzeń pomiędzy listwami mocującymi należy wypełnić materiałem izolacyjnym - sugerowana jest wełna mineralna w postaci sprasowanej. Płyty grzewcze mocuje się do konstrukcji oraz wzajemnie klei. Co kilka płyt należy zapewnić luz dylatacyjny ok. 35 mm. Przestrzeń dylatacyjną wypełnia się specjalną, elastyczną masą.

Maksymalna długość zestawu płyt bez dylatacji nie może przekraczać 8 m. Wypełnienie szczelin dylatacyjnych nakładane jest z kartusza, którego nadmiar po wyschnięciu jest usuwany. Dla właściwego stwardnienia wypełnienia szczelin dylatacyjnych wykorzystywana jest wilgoć zawarta w powietrzu. Materiał wypełniający absorbuje wilgoć, co powoduje jego tężenie, zachowując elastyczność, aby umożliwić minimalne przemieszczenia termiczne płyt.

Na opisany system ogrzewania i chłodzenia ściennego firma Herz udziela 10-letniej gwarancji. Zastosowanie w systemie ogrzewania i chłodzenia rury wielowarstwowej z przekładką aluminiową zapewnia długowieczność systemu, ponieważ rura aluminiowa nie starzeje się, czego nie można powiedzieć o tworzywie sztucznym. Ponadto warstwa aluminium stanowi doskonałą ochronę przed przenikaniem tlenu z powietrza do wody w instalacji. Rura z warstwą aluminium „zapamiętuje” nadany kształt i nie sprężynuje, przez co ułatwia montaż instalacji.

Wydajność jednostkowa systemu ogrzewania ściennego jest bardzo wywww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

soka i może wynosić powyżej 140 W/m2, zaś jej ograniczenie mogą stanowić wymagania w zakresie komfortu cieplnego.

W systemie Herz do rozdzielacza ogrzewania ściennego można wpiąć nawet 48 płyt ogrzewania ściennego.

W różnych konfiguracjach Niewątpliwą przewagą systemu ogrzewania i chłodzenia ściennego Herz nad typowym ogrzewaniem podłogowym jest gwarancja w zakresie wydajności ogrzewania i chłodzenia, potwierdzona wynikami badań przez niezależną jednostkę badawczą. Systemy ogrzewania i chłodzenia z płytami systemowymi Herz mogą pracować jako typowy system ścienny, ale mogą także być adaptowane do systemów ogrzewania i chłodzenia

podłogowego i sufitowego. Rozwiązanie ma charakter modułowy i powtarzalny, projektowanie systemu jest analogiczne do projektowania systemu z grzejnikami lub fancoilami. System nie wymaga stosowania wody do wykonania grzejnika powierzchniowego, zaś finalna grubość grzejnika wynosi zaledwie 15 mm.

Technologia montażu jest podobna do systemu zabudowy ściennej z

płytami gipsowo-kartonowymi. W przypadku ścianek działowych panele ścienne ogrzewania i chłodzenia Herz można wykorzystać zamiast płyt gipsowo-kartonowych. Z płyt systemu suchego ogrzewania i chłodzenia Herz można wykonywać sufity podwieszane, montowane do konstrukcji nośnej.

W typowych pomieszczeniach z płytami ogrzewania i chłodzenia ściennego Herz można znacznie zwiększyć powierzchnię wymiany ciepła w stosunku do tradycyjnego ogrzewania podłogowego, co poprawia komfort cieplny oraz znacząco obniża koszty ogrzewania i chłodzenia, gdy źródłem ciepła i chłodu jest pompa ciepła lub gdy źródłem ciepła jest kocioł kondensacyjny.

Grzegorz Ojczyk

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Ring „Magazynu Instalatora”: ogrzewanie płaszczyznowe rura, podłogowe, złączka, PE-RT, PE-Xc, ścienne

KAN Ogrzewanie płaszczyznowe w naszych domach zazwyczaj kojarzy się z podgrzewaną podłogą. System KAN-therm oferuje szereg nowoczesnych rozwiązań technicznych umożliwiających budowę energooszczędnych i trwałych instalacji wodnego ogrzewania/chłodzenia nie tylko podłogowego, ale również instalacji ściennych i podgrzewania powierzchni na zewnątrz budynków.

Nadchodząca nieuchronnie zima mobilizuje do poszukiwania metod eliminowania lub przynajmniej łagodzenia niedogodności związanych z tą porą roku. Należą do nich problemy związane z zaleganiem śniegu i lodu na chodniku czy podjeździe do garażu.

Bogata oferta elementów wodnego ogrzewania płaszczyznowego KAN-therm umożliwia wykonanie instalacji podgrzewania powierzchni zewnętrznych, narażonych na działanie czynników atmosferycznych. Mają one na celu przyspieszenie topnienia śniegu i lodu, osuszanie powierzchni, a także utrzymanie stałej temperatu-

ry powierzchni i gruntu, niezależnie od czynników zewnętrznych.

Podstawą instalacji są rury grzejne KAN-therm polietylenowe PE-RT lub PE-Xc z barierą antydyfuzyjną o średnicach 18, 20 lub 25 mm. Wężownice napełnia się płynami niezamarzającymi KAN-therm, dostosowanymi do pracy w zakresie temperatur od -20 do 35°C. Dla zapewnienia równomiernego ułożenia rur stosuje się listwy montażowe mocowane do podłoża szpilkami metalowymi. Rury można też mo-

12

cować do mat (siatek) z drutu przewiązkami tworzywowymi lub przy pomocy specjalnych uchwytów do rur.

Rury montuje się meandrowo lub ślimakowo z rozstawem 15-25 mm w warstwie betonu lub w warstwie piasku (rozwiązanie mniej korzystne ze względu na małą przewodność cieplną piasku), na których układa się warstwę zewnętrzną, np. kostkę brukową, płyty kamienne itd. Grubość i rodzaj tych warstw zależy od planowanego obciążenia powierzchni ogrzewanej. Warstwa betonu nad rurami nie powinna być mniejsza niż 6 cm, natomiast grubość warstwy piasku nie powinna przekraczać 10 cm.

Aby działanie instalacji ogrzewania powierzchni zewnętrznych (schodów, chodników, podjazdów) było skuteczne i ekonomiczne, należy zapewnić odpowiednie sterowanie i regulację układu zasilania pętli grzewczych.

Służy do tego nowoczesny kontroler oblodzenia ogrzewanych powierzchni otwartych KAN-therm. Kontroler za pośrednictwem czujników ma za zadanie odpowiednio wcześnie wykrywać lód lub śnieg i aktywować pompę wprowadzającą do obiegu pętli czynnik grzewczy. Po wykonaniu zadania (np. stopienie śniegu na podjeździe) urządzenie automatycznie wyłączy Pytanie do...

Czy Państwa system ogrzewania płaszczyznowego jest również układem multifunkcyjnym?

obieg grzewczy. Kontroler współpracuje z czujnikiem śniegu i lodu KAN-therm, który jest wyposażony w trwałą obudowę i kabel przyłączny o długości 15 m.

Ciepłe ściany Wodne ogrzewanie płaszczyznowe to nie tylko systemy podłogowe. Coraz większe zainteresowanie użytkowników wzbudzają instalacje umieszczone w ścianach budynków.

Ogrzewanie ścienne KAN-therm, posiadając wszystkie zalety ogrzewań płaszczyznowych, charakteryzuje się też innymi, korzystnymi cechami: l może funkcjonować jako jedyne, samodzielne ogrzewanie pomieszczeń lub służyć jako ogrzewanie uzupełniające w przypadku niewystarczającej powierzchni ogrzewania podłogowego w pomieszczeniu, l pionowe przegrody ze względu na jednakowe dla ogrzewania i chłodzenia współczynniki przejmowania ciepła są idealne dla dualnych układów (ogrzewanie/chłodzenie), l temperatura powierzchni grzejnej może być wyższa niż w ogrzewaniu podłogowym (do 35°C), co skutkuje większą wydajnością cieplną, l ze względu na mniejszą grubość płyty grzejnej/chłodzącej oraz mały opór cieplny warstw zewnętrznych ścian mniejsza jest bezwładność cieplna i łatwiejsza regulacja temperatury w pomieszczeniu (w porównaniu do ogrzewania podłogowego).

Analogicznie jak w płaszczyznowym ogrzewaniu podłogowym w ogrzewaniu ściennym KAN-therm występują dwa sposoby wykonywania tego typu instalacji: metodą „mokrą” i „suchą”. Wybór metody zależy od konstrukcji budynku i ścian oraz przeznaczenia pomieszczeń.

W systemie „mokrym” KAN-therm Rail rury grzewcze (PE-RT lub PE-Xc o średnicy 12 lub 14 mm lub wielowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

warstwowe 14 mm) umieszczane są poziomo w listwach montażowych KAN-therm Rail, mocowanych do ściany kołkami rozporowymi z rozstawem ok. 50 cm. Następnie rury pokrywane są warstwą tynku o całkowitej grubości ok. 30-35 mm, tworzącą płytę grzejną. Minimalna grubość tynku nad powierzchnią rury wynosi 10 mm. Tynk płyty grzewczej powinien charakteryzować się dobrą przewodnością cieplną [min. 0,37 W/(m * K)], odpornością na temperaturę.

W systemie „na sucho” KAN-therm TBS stosuje się rury grzewcze PE-RT/Al/PE-RT o średnicy 14 mm.

Umieszcza się je w rowkach profilowanych płyt izolacyjnych KAN-therm TBS 14, dodatkowo wyposażonych w radiatory (lamele) z blachy stalowej.

Płyty TBS 14 układane są między poziomymi listwami lub profilami stalowymi 25x50 mm. Na tak wykonaną konstrukcję nakłada się folię PE, a następnie do listew mocuje się płyty gipsowo-kartonowe, które na koniec pokrywa się wykładzinami ściennymi.

W obu konstrukcjach pętle grzewcze przyłącza się do rozdzielaczy KAN-therm przeznaczonych do ogrzewania płaszczyznowego. Wężownice mogą być też zasilane w układzie Tichelmanna, przy założeniu jednakowych długości poszczególnych obwodów grzewczych.

Ogrzewanie ścienne, tak jak każde inne, wymaga odpowiedniego sterowania. Precyzyjne urządzenia regulujące temperaturę w pomieszczeniach zapewniają właściwy komfort cieplny (a tu wymagania użytkowników są coraz większe), z drugiej strony umożliwiają znaczne oszczędności energii.

11 (195), listopad 2014

Fot. 1. Instalacja wodnego podgrzewania podjazdu.

Fot. 2. Ogrzewanie ścienne KAN-therm Rail.

Fot. 3. Płyta KAN-therm TBS do zabudowy suchej ogrzewania ściennego.

Smart - sterowanie przez Internet W ofercie ogrzewania (a także chłodzenia) płaszczyznowego KAN-therm znajduje się szereg nowoczesnych rozwiązań służących do sterowania urządzeniami i automatycznej regulacji temperatury. Nie mogło zabraknąć wśród nich zaawansowanych technicznie urządzeń bezprzewodowych, komunikujących się drogą radiową, upraszczających znacznie montaż sterowania ogrzewania i eliminujących kłopoty oraz koszty związane z rozprowadzeniem w budynku wielu metrów przewodów. Są one wręcz niezbędne w przypadku dowww.instalator.pl

Fot. 4. System KAN-therm Smart może być konfigurowany i sterowany przez internet. posażania w automatykę istniejące, modernizowane instalacje.

Urządzenia systemu KAN-therm Smart to zupełnie nowa generacja automatyki bezprzewodowej, oferująca nie-

spotykane dotąd możliwości funkcjonowania i obsługi. System daje też do dyspozycji szereg zaawansowanych funkcji dodatkowych, sprawiających, że działanie i obsługa układu ogrzewania jest niezwykle skuteczna, efektywna energetycznie i przyjazna dla użytkownika.

Miarą wysokiego poziomu zaawansowania technologicznego jest unikalny sposób instalacji i konfiguracji systemu. Oprócz konfiguracji bezpośredniej z poziomu obsługi termostatu LCD system umożliwia dokonanie ustawień on-line za pośrednictwem Internetu poprzez interfejs programowy KAN-therm Manager. Ponadto dokonane w dowolnym przenośnym komputerze z zainstalowanym Managerem ustawienia konfiguracyjne też można łatwo przenieść do systemu, ponieważ listwa wyposażona jest w gniazdo pamięci microSD. W każdym przypadku obsługa systemu jest przyjazna dla instalatora i użytkownika, wiele procesów dokonuje się intuicyjnie i automatycznie.

Podstawowym elementem, sercem systemu KAN-therm Smart jest nowoczesna, bezprzewodowa listwa elektryczna (230 lub 24 V) z gniazdami LAN i microSD. Komunikuje się ona radiowo (transmisja dwukierunkowa) z bezprzewodowymi, eleganckimi termostatami z wyświetlaczem LCD, pełniącymi zarówno rolę czujników temperatury w pomieszczeniach, jak i służącymi wyświetlaniu oraz przekazywaniu szeregu ustawień i informacji sterujących całym układem. Informacje te, za pośrednictwem listwy, generują sygnał do elementów wykonawczych - nowoczesnych, energooszczędnych (1 W!) siłowników KAN-therm Smart umieszczonych na zaworach rozdzielaczy obwodów grzewczych/chłodzących.

System KAN-therm Smart jest układem multifunkcyjnym, umożliwiającym, poza kontrolą i regulacją temperatury w różnych strefach grzewczych, także m.in. przełączanie trybów grzanie/chłodzenie, sterowanie źródłem ciepła i pracą pompy, kontrolą wilgotności powietrza.

Realizuje też funkcje ochrony pompy i zaworów (uruchamianie po okresach dłuższych postojów), ochrony przed mrozem oraz nadmierną, krytyczną temperaturą.

Piotr Bertram

13

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Ring „MI”: systemy ogrzewania płaszczyznowego rura, złączka, płaszczyznowe, ogrzewanie, wielowarstwowa

Oventrop W artykule tym przedstawimy ciekawy system z oferty Oventrop, umożliwiający wykonanie niekonwencjonalnej instalacji płaszczyznowej o unikalnych cechach.

Instalator wykonujący instalacje wewnętrzne ma z reguły do czynienia z wieloma produktami pochodzącymi od różnych producentów. Oprócz gwarancji dobrego wykonawstwa jest więc równocześnie „pośrednikiem” wielu gwarancji jakościowych towarzyszących użytym produktom. Taka sytuacja jest potencjalnym źródłem napięć i problemów w przypadku wystąpienia kłopotów z prawidłowym funkcjonowaniem instalacji. Przyczyny niedomagań nie da się bowiem często jednoznacznie i szybko przypisać konkretnemu produktowi. Zjawisko ma tendencję nasilania się wraz ze wszechobecnym postępem technologicznym. Współpracujące ze sobą w instalacji produkty są coraz bardziej zaawansowane technicznie.

Wiodący producenci materiałów instalacyjnych wyszli naprzeciw problemom i rozpoczęli kompletację systemów składających się z elementów produkcji własnej (z reguły podstawowych w danym systemie) uzupełnianych o komponenty kupowane u innych, wyspecjalizowanych producentów. Gwarancją producenta objęty jest zarówno system, jak i wszystkie sygnowane marką producenta elementy. Instalatorom i ich klientom zaoferowano „gwarancję z jednej ręki”. Wyraźnie uproszczona procedura reklamacyjna znalazła uznanie branży i tendencja do „zamykania” ofert w systemy nasila się. Oventrop był jednym z prekursorów tego procesu i nadal intensywnie przebudowuje swoją ofertę, wzbogacając ją zgodnie z opisanymi trendami. Do naszych podsta wowych produktów (armatury i regulatorów do instalacji

14

co., wodociągowych, gazowych i olejowych) dodaliśmy system rurowy pod nową marką własną „Combi-System” wraz z kompletną ofertą armatury i elementów systemów ogrzewania (wzgl. chłodzenia) płaszczyznowego pod nazwą „Cofloor”.

Podstawowymi elementami systemu „Cofloor” są: l rury Copex (Pe-X z barierą antydyfuzyjną) Copert (PERT, z barierą antydyfuzyjną) lub Copipe (Pe-x/Al/Pe-X, wielowarstwowa) l złączki i kształtki l rozdzielacze i inna armatura l napędy i termostaty l rozdzielacze i szafki

l płyty systemowe z izolacją l taśmy brzegowe, profile dylatacyj-

ne, dyble, itp.

Oszczędzając czytelnikom kolejnej powtórki opisu cech klasycznego ogrzewania podłogowego, omówimy Pytanie do...

Jak działa system ogrzewania (chłodzenia) płaszczyznowego z rozdzielaczem bez belki zasilającej?

pokrótce ciekawy system z oferty Oventrop, umożliwiający wykonanie niekonwencjonalnej instalacji płaszczyznowej o unikalnych cechach.

Bez belki! „Unidis” to system ogrzewania (chłodzenia) płaszczyznowego z rozdzielaczem bez belki zasilającej. System „Unidis” służy do wykonania grzewczej instalacji płaszczyznowej w sposób znacznie odbiegający od tradycyjnych rozwiązań. Nowy produkt jest efektem pracy inżynierów zatrudnionych w dziale rozwoju firmy Oventrop. W systemie „Unidis” rozdziału czynnika grzewczego (zasilanie pętli) dokonuje się z użyciem zaizolowanych rur z trójnikami, ułożonych bezpośrednio na wylewce. Wychłodzone powroty pętli poprowadzone są w jastrychu do belek zbierających rozdzielacza, w których zintegrowano wkładki do równoważnia pętli. Takie rozwiązanie zapobiega niekontrolowanemu nagrzewaniu się szafki rozdzielacza (zamontowanej np. w przedpokoju) i fragmentu podłogi w strefie bezpośrednio z nim sąsiadującej. Większość emitowanego przez te elementy ciepła jest z reguły tracona.

Podstawowymi elementami wchodzącymi w skład systemu „Unidis” są podtynkowe regulatory temperatury „Unibox EBV” i dopasowane do nich kanały montażowe oraz rozdzielacze zbierające „Floorbox”. Wszystkie inne, konieczne do wykonania instalacji elementy można znaleźć w dziale 13 katalogu Oventrop, w grupie produktów systemu wchodzących w skład systemu „Cofloor”.

Zalety systemu „Unidis” w stosunku do rozwiązań konwencjonalnych: l eliminacja centralnego wprowadzania do jastrychu gorących odcinków pętli zasilających, l ograniczenie niekontrolowanego oddawania ciepła od nagrzanej szafki www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

rozdzielacza i podłóg pomieszczeń, przez które prowadzone są dolotowe odcinki pętli (jak to ma miejsce w tradycyjnym układzie), l w pomieszczeniu, w którym umieszczono szafkę rozdzielacza (korytarz, przedpokój) można ułożyć regulowaną pętlę grzewczą, l regulacja temperatury pomieszczenia z użyciem łatwo dostępnych termostatów niewymagających zasilania elektrycznego (ograniczenie elektrosmogu) i niewymagających konserwacji, l wzmocnienie efektu tzw. samoregulacji oraz poprawa jakości regulacji temperatury poprzez zastosowanie mechanicznie kontrolowanego bypass-u („Unibox E BV”), l szybsze nagrzewanie powierzchni po fazie osłabienia (w przypadku „Unibox E BV”) poprzez podtrzymanie minimalnego nagrzania płyty (w zwykłym trybie pracy płyta nie wychładza się całkowicie), l szczególna przydatność w instalacji zasilanej przy użyciu pompy ciepła dzięki utrzymywaniu minimalnego przepływu (w przypadku „Unibox E BV”).

Podstawowe elementy systemu l Rozdzielacz

„Floorbox MH” Zamontowany w szafce podtynkowej rozdzielacz wyposażony jest w odpowiednią armaturę. Powroty z pętli oraz z dodatkowych grzejników prowadzone są w jastrychu i podłączone do belek zbierających. Wbudowane w nie wkładki równoważące umożliwiają hydrauliczne zrównoważenie pętli grzewczych. Rozdzielacz posiada dwa kolektory.

Kolektor zasilający jest wyposażony w zawór kulowy od strony pionu doprowadzającego ciepło ze źródła, kurki: odpowietrzający i opróżniający oraz dwa króćce do podłączenia rur zasilających pętle grzewcze. Kolektor powrotny wyposażony jest w: - zawór kulowy od strony pionu, - pasówkę do montażu ciepłomierza, - zawór równoważący do równoważenia instalacji, do której podłączono większą ilość rozdzielaczy, - kurek opróżniający. www.instalator.pl

11 (195), listopad 2014

Wszystkie elementy rozdzielacza są montowane fabrycznie, poddane próbie szczelności i zabudowane w szafce podtynkowej, której wymia-

ry są zharmonizowane z geometrią profili systemów ściennych do suchej zabudowy. l „Unibox E BV” Podtynkowy regulator temperatury, składający się z termostatu, zaworu z bajpasem i obudowy. Indywidualnie ustawialny bajpas umożliwia uzyskanie pożądanego komfortu w pomieszczeniu poprzez redukcję negatywnego wpływu bezwładności cieplnej płyty podłogo-

wej oraz wysoki stopień wykorzystania ciepła z dodatkowych źródeł. l Kanał montażowy Kanał montażowy umożliwia dokładny i łatwy montaż regulatora „Unibox E BV” i przeznaczony jest do stosowania w ścianach murowanych, gipsowo-kartonowych, betonowych, prefabrykowanych itp.

Stosunkowo drogi regulator „Unibox E BV” może być zamontowany na późniejszym etapie budo-

wy. W celu ułatwienia montażu kanał wykonany jest w sposób umożliwiający adaptację jego wymiarów do sytuacji w miejscu zabudowy. W konstrukcji nie użyto śrub, a odpowiednia perforacja umożliwia dopasowanie kształtu kanału do sytuacji na budowie przez wyłamanie zbędnych jego fragmentów. Regulator „Unibox E BV” montowany jest w górnej części kanału. W dolnej przestrzeni kanału poprowadzone są oba odcinki rury, wznośny i opadowy, oczywiście w odpowiedniej izolacji. Dolny odcinek kanału w kształcie ceownika umożliwia dopasowanie głębokości zagłębienia do wysokości posadzki. Głębokość zabudowy dopasowywana jest za pomocą trzech kątowników. Rurę można wprowadzić zarówno z przodu, jak i z tyłu kanału montażowego. W pokrywie kanału i w jego tylnej ściance przygotowane zostały łatwe do udrożnienia przejścia do wprowadzenia i wyprowadzenia rury w izolacji. Możliwość wejścia „od tyłu” ułatwia podłączenie regulatorów bezpośrednio z korytarza, dzięki czemu unika się problemów z prowadzeniem dolotów przez mieszkanie. l Warianty systemu „Unidis” Stosując moduły „Floorbox UH/UV”, unikamy konieczności montażu centralnych rozdzielaczy mieszkaniowych. W zależności od wariantu rury podłączyć można z dołu lub z boku modułu. Równoważenie i odcięcie pojedynczej pętli grzewczej odbywa się z użyciem regulatora podtynkowego „Unibox” oraz modułu odcinającego „Unibox RLA”.

Rozdzielacze „Floorbox MH” oraz moduły „Floorbox UH/UV” mogą współpracować z regulatorami „Unibox E BV” i „Unibox E T”, również w odmianach z obsługą trybu chłodzenia („Unibox E BVC/E TC”). W pomieszczeniach, w których regulatory „Unibox” z maskownicą będą z jakichkolwiek względów zasłonięte, można użyć termostatów „Uni FH” lub „Uni FHC” z nastawnikiem zdalnym.

Kazimierz Mróz

15

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Dziś na ringu „MI”: ogrzewanie płaszczyznowe rura, rotametr, kształtka, rozdzielacz, płaszczyznowe, podłogowe

Pipelife Firma Pipelife oferuje Państwu nowoczesny system instalacyjny o nazwie Radopress mogący służyć do budowy ogrzewania podłogowego, instalacji grzewczych, przesyłu zimnej i ciepłej wody wodociągowej, instalacji chłodniczych oraz przemysłowych.

Objęty dziesięcioletnią gwarancją system instalacyjny Radopress składa się z rur wielowarstwowych z polietylenu sieciowanego PE-Xb/Al/PE-Xb z warstwą antydyfuzyjną z aluminium (Al), pełnego zestawu mosiężnych kształtek połącze-

niowych zaprasowywanych i skręcanych, elementów przyłączeniowych, wysokiej jakości rozdzielaczy mosiężnych oraz narzędzi montażowych. W naszej ofercie znajduje się także szereg elementów pozwalających szybko i ekonomicznie zbudować system ogrzewania podłogowego m.in.: pokryta folią aluminiową płyta polistyrenowa (zapewniająca szybszy montaż rur), zszywacz spinek (tzw. taker) ułatwiający mocowanie rur, rozdzielacze od 2 do 12 obwodów, układ pompowo-mieszający, szafki na rozdzielacze, elementy automatyki.

Zalety rur wielowarstwowych Wielowarstwowe rury systemu Radopress mają następujące zalety:

16

możliwość stosowania w szerokiej gamie instalacji grzewczych i sanitarnych, ze szczególnym uwzględnieniem ogrzewania podłogowego, l jeden typ przewodu PE-Xb/Al/PE-Xb do różnych zastosowań, l antydyfuzyjna warstwa aluminium jest zgrzewana bezszwowo, dzięki czemu rura wygina się dokładnie tak samo w każdej płaszczyźnie, l przewody są elastyczne, można im łatwo ręcznie nadawać pożądany kształt bez użycia narzędzi („pamięć kształtu”), l bardzo mała wydłużalność termiczna rur dzięki warstwie z aluminium, l bardzo wysoka odporność na temperaturę, ciśnienie i naprężenia, l bardzo wysoka odporność mechaniczna oraz chemiczna złączek mosiężnych, l sto so wa nie me cha nicz nych pras zapewnia najwyższą trwałość zaprasowywanych połączeń i szybkość montażu. l

Połączenia Rury wielowarstwowe są najczęściej łączone poprzez złączki zaprasowywane oraz zaciskowe skręcane lub skręcane. Złączki te różnią się pomiędzy sobą budową oraz technologią łączenia i możliwościami zabudowy. Złączki zaprasowywane mogą być układane pod posadzką, Pytanie do...

Jakie parametry mają kształtki wykorzystywane w Państwa systemach ogrzewania płaszczyznowego?

natomiast skręcane powinny być układane nadtynkowo.

Firma Pipelife oferuje kształtki Radopress ze specjalnego stopu cynowanego mosiądzu o wysokiej wytrzymałości na rozciąganie, min. 280 N/mm2 (czyli 2800 kg/cm2) oraz odporności chemicznej umożliwiającej przemysłowe zastosowanie np.: przesyłania sprężonego powietrza, środków spożywczych, chemikaliów. Kształtki zaprasowywane posiadają dwie uszczelki typu o-ring wykonane z EPDM,

gwarantujące szczelność połączeń. O trwałości złącza zaprasowywanego świadczy też siła, jaka działa podczas mechanicznego zaprasowania, wynosząca do 10 ton.

Należy zwrócić uwagę, że połączenia rur wielowarstwowych Radopress z kształtkami z tulejami stalowymi są zaprasowywane i wymagają użycia szczęk o odpowiednim profilu (profil TH).

Złożone elementy systemu Wykonane z materiałów wysokiej jakości rozdzielacze systemu Radopress mogą być wyposażone w wyskalowane rotametry, które pozwalają na monitorowanie pracy systemu oraz sterowanie całym układem. Regulacja przepływu w pętlach grzewczych jest www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dokonywana za pomocą zaworów, które mają możliwość wstępnej regulacji.

W budynkach, gdzie są jednocześnie eksploatowane systemy ogrzewania grzejnikowego i podłogowego, warto zastosować układ mieszająco-pompowy. Pozwala on na zmieszanie wody powracającej z systemu grzejnikowego z wodą zasilającą układ ogrzewania podłogowego, czego efektem jest zwiększenie ekonomii pracy systemu.

Ogrzewanie podłogowe oparte na bazie systemu Radopress może być również łatwo rozbudowane do systemu w pełni zautomatyzowanego.

Projektowanie Ogrzewanie podłogowe wykonane na podstawie poprawnego projektu podłogowego zapewnia komfort cieplny osobom przebywającym w pomieszczeniu przy zachowaniu ekonomicznej eksploatacji systemu. Aby to osiągnąć, projektując wodne ogrzewanie podłogowe, trzeba uwzględnić szereg warunków ograniczających, do-

tyczących nie tylko parametrów termicznych, ale także hydraulicznych.

Oczywiście należy również dążyć do minimalizacji kosztów eksploatacyjnych. Aby uzmysłowić sobie, jak wiele parametrów wpływa na pracę systemu, wymieńmy niektóre z nich: l rozstaw przewodów grzewczych, l grubość warstwy jastrychu, l grubość i przewodność cieplna warstwy wykończeniowej podłogi, l temperatura wody zasilającej system.

Niektóre z innych warunków ograniczających to: l fakt, iż nie należy przekraczać granicznych wartości gęstości strumienia energii z jednostki powierzchni, l strata hydrauliczna w pętli grzewczej nie powinna być większa niż 25 kPa, co jest funkcją długości. www.instalator.pl

11 (195), listopad 2014

l jastrych

Dla Państwa komfortu firma Pipelife oferuje pakiet oprogramowania umożliwiający projektowanie złożonych systemów ogrzewania podłogowego i grzejnikowego. Pozwala on optymalnie zaprojektować instalację grzewczą, co jest warunkiem poprawnej i ekonomicznej eksploatacji.

Błędy częste i potencjalne Na koniec warto zwrócić Państwa uwagę na potencjalne i częste błędy podczas montażu wodnego ogrzewania podłogowego.

Kluczową sprawą przy montażu ogrzewania podłogowego jest przestrzeganie wymagań i rozwiązań wskazanych w projekcie. Projektant, mając na uwadze na parametry pomieszczenia, właściwości termiczne przegród, zapotrzebowanie na ciepło, parametry zasilania układu, określa finalne parametry techniczne ogrzewania, takie jak np. rozstaw przewodów, długości pętli. I właśnie nieprzestrzeganie zaprojektowanych parametrów jest/może być przyczyną wadliwego (nieosiąganie docelowych temperatur w pomieszczeniu) bądź nieekonomicznego działania systemu. Sytuacja jest jeszcze gorsza, gdy ogrzewanie podłogowe jest wykonywane bez projektu - tu możemy liczyć na szczęście/doświadczenie wykonawcy, który szacunkowo dobierze parametry instalacji.

Jeżeli chodzi o błędy czysto wykonawcze, to głównymi wydają się być: l błędy w wykonywaniu płyt grzewczych: maksymalna powierzchnia płyty grzewczej to 40 m2, większe powierzchnie powinny mieć dylatacje. Podczas przechodzenia przez szczeliny dylatacyjne należy stosować wokół przewodów rury ochronne o długości 50 cm;

po wylaniu należy pielęgnować 28 dni. Szczegóły dotyczące pielęgnacji powinny być zawarte w materiałach technicznych dostawcy. Należy mieć na uwadze, że procesu wygrzewania nie należy przyspieszać, bo może to prowadzić do pękania płyty grzewczej. l błędy montażu przewodów: przy układaniu rur z małym rozstawem, np. 15 cm, może zdarzyć się załamanie przewodów grzewczych, dlatego zmiany kierunku przewodów należy dokonywać tylko przy użyciu sprężyn do gięcia rur.

Poniżej chciałbym udzielić odpowiedzi na pytania postawione w poprzednich ringach „Magazynu Instalatora”: l Pytanie: Jak długi okres gwarancji oferują Państwo na cały system? l Odpowiedź: system Radopress objęty jest dziesięcioletnią gwarancją. l Pytanie: Jakie są zalety stosowania do ogrzewania płaszczyznowego rury z wkładką aluminiową? l Odpowiedź: Taka rura po nadaniu jej kształtu nie ma tendencji do powrotu do formy prostej sztangi, co ułatwia układanie pętli grzewczych. l Pytanie: Ile można maksymalnie wpiąć grzejników powierzchniowych do największego rozdzielacza? l Odpowiedź: Największy oferowany rozdzielacz ma 12 sekcji. l Pytanie: Jakie zyski, w porównaniu do ogrzewania grzejnikowego, daje zastosowanie ogrzewania podłogowego? l Odpowiedź: Przede wszyst kim determinuje inny pionowy rozkład temperatury w pomieszczeniu (ciepła warstwa powietrza przy samej podłodze, w miarę oddalania się od podłogi temperatura warstw powietrza spada). Taki profil temperatury jest korzystny dla człowieka i ma szereg zalet: - ciepło w okolicy stóp, niższa temperatura powietrza na poziomie głowy; - mniejsza cyrkulacja powietrza w pomieszczeniu (mniej cząsteczek zawieszonych).

Duże znaczenie ma także ekonomia pracy (niższe koszty eksploatacji), estetyka ogrzewanego pomieszczenia oraz większa swoboda jego zagospodarowania (dowolność rozmieszczenia mebli).

Adam Kot

17

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Dziś na ringu „MI”: ogrzewanie płaszczyznowe wodne, podłogowe, rura, złączka, rozdzielacz, system

Purmo Marka Purmo proponuje bardzo szerokie spektrum produktów znajdujących zastosowanie w instalacjach ogrzewania podłogowego, jak również w instalacjach ogrzewania ściennego czy sufitowego. Wśród komponentów do ogrzewań płaszczyznowych można znaleźć bardzo różne typy izolacji systemowych.

W czasach tak intensywnego rozwoju niskotemperaturowych źródeł ciepła, spowodowanego wymogiem ograniczenia emisji dwutlenku węgla, jak również potrzebą racjonalizacji zużycia energii, coraz większym zainteresowaniem cieszą się energooszczędne systemy ogrzewań płaszczyznowych. W przypadku ogrzewań płaszczyznowych ciepło przekazywane jest do pomieszczeń głównie przez promieniowanie.

Dzięki temu użytkownik odczuwa komfort cieplny przy temperaturze niższej o 1-2°C w stosunku do tradycyjnych ogrzewań konwekcyjnych. W efekcie pobór energii cieplnej zmniejsza się nawet o 12% w skali roku, co skutkuje obniżeniem kosztów eksploatacji ogrzewania. Popularność ogrzewań płaszczyznowych wynika także ze swobody aranżacji, gdyż nie musimy zastanawiać się, jak dopasować widoczne elementy grzejne do wystroju wnętrza.

Marka Purmo proponuje bardzo szerokie spektrum produktów znajdujących zastosowanie w instalacjach ogrzewania pod ło go we go, jak również w instalacjach ogrzewania ściennego czy sufitowego.

Wśród komponentów do ogrzewań płaszczyznowych można znaleźć bardzo różne typy izolacji systemowych.

18

Najpopularniejsze Największą popularnością cieszy się system mocowania rur klipsami za pomocą takera - Rolljet. Jest to płyta z twardego styropianu, pokryta jednostronnie folią z wtopioną siatką kotwiącą, która gwarantuje prawidłowe mocowanie klipsów. Dodatkowo nadrukowana podziałka ułatwia przycinanie izolacji oraz

układanie rur.

Innym rozwiązaniem jest Noppjet, czyli system mocowania rur w

płytach z wypustkami. System dedykowany jest do podłóg o dużych obciążeniach użytkowych. Główną zaletą tego rozwiązania jest bardzo prosty i szybki montaż instalacji.

Zastosowania Coraz częstszym wyzwaniem staje się instalacja ogrzewania podłogowego w starych remontowanych budynkach czy też nowych budynkach o konstrukcji lekkiej.

Stropy drewniane cechują się przenoszeniem niewielkich obciążeń użytkowych, co uniemożliwia zastosowanie tradycyjnego ogrzewania podłogowego w systemie mokrym. Doskonałym rozwiązaniem dla takich obiektów będzie system suchej zabudowy Purmo, charakteryzujący się małym ciężarem oraz dużą wytrzymałością. Niebywałym atutem tego rozwiązania jest także natychmiastowa gotowość do pracy, tuż po skończeniu montażu i przeprowadzeniu próby ciśnieniowej.

Kolejnym dylematem jest instalacja ogrzewania niskotemperaturowego przy pokryciach podłogowych niedopuszczonych do współpracy z ogrzewaniem podłogowym czy też w budynkach zabytkowych o cennych posadzkach. Jednak wcale nie oznacza to rezygnacji z systemu niskotemperaturowego.

W ofercie Purmo można znaleźć system Railjet o bardzo szerokim spektrum zastosowań, między innymi do realizacji instalacji ogrzewania ściennego czy też sufitowego. System doskonale sprawdza się w sytuacjach, kiedy ogrzewanie podłogowe nie jest w www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

stanie pokryć całkowitego zapotrzebowania na ciepło.

Bardzo ważnym elementem instalacji ogrzewań płaszczyznowych są rury, które oprócz odporności na korozję muszą być wytrzymałe na temperaturę i ciśnienie pracy instalacji, jak również uszkodzenia mechaniczne powstające na etapie budowy. Marka Purmo proponuje szeroki zakres rur jednorodnych i wielowarstwowych.

Wszystkie rury są wyposażone w barierę antydyfuzyjną niezbędną w instalacjach centralnego ogrzewania, chroniącą przed przenikaniem tlenu do instalacji. Nowością w ofercie jest rura jednorodna PexPenta, cechująca się 5warstwową konstrukcją. Dzięki temu jest bardzo wytrzymała, zachowując przy tym dużą elastyczność. Unikatową cechą tej rury jest umieszczenie bariery antydyfuzyjnej centralnie w środku ścianki pomiędzy dwiema warstwami usieciowanego polietylenu o tej samej grubości. Producent gwarantuje bardzo wysoką jakość produktu, co potwierdza 30-letnim okresem gwarancji.

11 (195), listopad 2014

resowaniem cieszą się rozdzielacze wyposażone we wskaźniki przepływu, które umożliwiają bezpośredni odczyt strumienia wody w danej pętli.

Kontrola Aby ułatwić kontrolę nad kosztami ogrzewania oraz dać możliwość nie-

zależnej regulacji temperatury w każdym pomieszczeniu, Purmo proponuje automatykę do sterowania ogrzewaniem podłogowym w dwóch wersjach: przewodowej i radiowej. System automatyki charakteryzuje się przede wszystkim prostą, intuicyjną obsługą oraz estetycznym, nowoczesnym designem. Szeroki wybór termostatów o bardzo zróżnicowanej funkcjonalności pozwala na zaspokojenie potrzeb każdego użytkownika.

Niezależnie od wielkości i przeznaczenia budynku czy też preferencji inwestora Purmo oferuje bardzo wiele rozwiązań pozwalających na szerokie możliwości zastosowań ogrzewań płaszczyznowych, zwracając szczególną uwagę zarówno na jakość, jak i estetykę proponowanych produktów.

Karolina Kaszkiewicz

Rozdzielacze Bardzo ważnym elementem instalacji ogrzewania płaszczyznowego jest rozdzielacz. Purmo oferuje rozdzielacze ze stali nierdzewnej, które wyposażone są w zespoły odpowietrzająco-spustowe, zawory do regulacji przepływu oraz wkładki zaworowe przystosowane do montażu głowic termoelektrycznych. Największym zaintePytanie do...

Jakie rodzaje rur mogą być stosowane w instalacjach wodnego ogrzewania płaszczyznowego? www.instalator.pl

19

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Ring „Magazynu Instalatora”: ogrzewanie płaszczyznowe rury, złączki, podłogowe, płaszczyznowe, sterowanie

Prandelli Powszechne jest stwierdzenie, że ogrzewanie podłogowe jest najbardziej przyjazne inwestorowi spośród innych sposobów dostarczenia ciepła do pomieszczeń ze względu na spełniane funkcje, ale również z powodu oszczędności podczas eksploatacji.

Na przyjemne odczucie temperatury powietrza i podłogi oraz na komfort cieplny użytkownika mają wpływ elementy utrzymujące odpowiednią temperaturę wody zasilającej, a także temperaturę powietrza w pomieszczeniu.

Colmix i ColmixPG są zestawami z zaworami mieszającymi z oferty Prandelli, które przeznaczone są dla mniejszych powierzchni, do maksymalnie 160 m2, do ograniczenia i sterowania temperaturą wody zasilającej ogrzewania płaszczyznowego.

Colmix to uniwersalny zestaw składający się z modułu mieszającego Mixer i rozdzielacza typu RP lub z rotametrami typu RP-R. Taki zestaw może zaopatrzyć w odpowiednią ilość ciepła nawet do 180 m2 powierzchni ogrzewania podłogowego. Współpracuje on zarówno z wysokotemperaturowymi źródłami ciepła (jak kotły na paliwo stałe, kotły atmosferyczne i elektryczne), jak i z kotłami kondensacyjnymi i pompami ciepła. Jest to solidny element mieszający, który zawiera mosiężne pokrętła wkładek termostatycznych, mosiężne zawory spustowo-odpowietrzające oraz pompę Wilo, standardową lub elektroniczną.

Colmix PG to z kolei urządzenie, które zaopatruje pętle podłogówki (P) i grzejniki (G). W jednej szafce i z jednej belki mamy zasilanie do 180 m2 ogrzewania podłogowego i zasilanie grzejnikowe o wyższym parametrze nawet do 20 kW. Zawór mieszający zabezpiecza nam max. temperaturę o.p.

20

Sterowanie w precyzyjny sposób zapewni odpowiednią temperaturę we wskazanym czasie, a oprócz tego potrafi nawet zniwelować wpływ niedociągnięć izolacyjnych budynku lub hydraulicznych ogrzewania płaszczyznowego.

Sterowanie analogowe, elektroniczne Prandelli zapewni podstawowe działanie systemu grzewczego oraz rozmrażania podjazdów, a cyfrowe Prandelli WLM wzbogaci o szereg dodatkowych możliwości.

Mogą nimi być: l ładowanie zasobnika ciepłej wody, l chłodzenie latem, l kontrola przez komputer lub internet, l sterowanie kilkoma termostatami jednego pomieszczenia,

l automatyczne

podnoszenie temperatury podłogi dla wysuszenia wylewki, l i wiele innych.

Pytanie do...

Dlaczego do ogrzewania podłogowego powinno się stosować rury tworzywowe wielowarstwowe?

Spełnienie funkcji ogrzewania podłogowego w znacznym stopniu uzależnione jest od zastosowanych materiałów. Jeżeli zastosujemy rury o większej wytrzymałości termicznej, takie jak Tuborama z PEX, Multyrama z Pe-X/Al/Pe-X lub

Tris-up z PERT/Al/PERT typ II, to żywotność systemu będzie bardzo duża. Przy mniej odpornych na temperaturę rurach PEHD lub PERT typ I należy spodziewać się niewystarczającej długości pracy takiego systemu grzewczego.

Rury wielowarstwowe Multyrama i Tris-up między warstwami tworzywa mają rurę aluminiową doczołowo zgrzewaną.

Pozwala to na znacznie większe wygięcie mniejszym promieniem gięcia Rgięcia = 2,5 * Dz rury z użyciem sprężyny wewnętrznej lub zewnętrznej. Minimalny promień gięcia, bez sprężyny, dla rur wielowarstwowych (Multyrama, Tris-up) wynosi 5D, i też jest mniejszy od promienia dla rury jednorodnej Tuborama (PE-X) - 8D. Rury wielowarstwowe mają też taką przewagę nad jednorodnymi, że po wygięciu kształt pozostaje i nie trzeba go zabezpieczać gęstym chwytaniem klipsami. Ma to szczególne znaczenie przy niskich temperaturach.

Marek Grabowski www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Ring „MI”: systemy ogrzewania płaszczyznowego rura, złączka, PE-RT, wielowarstwowa, montaż

QIK System instalacyjny QIK opiera się na rurze wielowarstwowej PE-RT/AL/PE-RT, rozdzielaczach z mosiądzu lub stali nierdzewnej oraz złączkach zaprasowywanych mosiężnych lub - co stanowi nowość na rynku - zgrzewanych z polietylenu PE-RT. Ostatni z wymienionych powyżej elementów pozwala na montaż instalacji w średnicach 40-75 mm w całości z komponentów z tego samego tworzywa. Zastosowanie złączek z polietylenu umożliwia obniżenie kosztów i zmniejszenie wagi instalacji, co ułatwia pracę przy wykonywaniu instalacji.

System ogrzewania płaszczyznowego QIK charakteryzuje się dużą elastycznością m.in. w zakresie ułożenia pętli.

Osiągnięto to głównie przez zastosowanie w warstwie wewnętrznej i zewnętrznej rury QIK wysokiej jakości uszlachetnionego polietylenu (PE) typu RT, co wpływa na brak różnic w naprężeniach między warstwami.

Dodatkowym wzmocnieniem instalacji jest wkładka aluminiowa, która zabezpiecza system przed przedostaniem się tlenu z otoczenia, tworząc stabilną barierę antydyfuzyjną.

Produkcja rury QIK odbywa się nowoczesnym zakładzie produkcyjnym zlokalizowanym na terenie Niemiec, przy zachowaniu najwyższych standardów kontroli jakości.

Przykładowo dla rury QIK 16x2 testy są wykonywane przy ciśnieniu 28,5 bara i temperaturze 95°C. Bardzo ważnym elementem są kształtki zaprasowywane QIK. Zastosowano w nich rzadko spotykane Pytanie do...

Czy rozdzielacze konkurencji posiadają stosowną dokumentację dopuszczeniową? www.instalator.pl

na polskim rynku rozwiązanie kształtki mają bowiem w swojej konstrukcji trzy wykonane z EPDM o-ringi. Dzięki tej technologii połączenia zaprasowywane mogą być wykonywane aż pięcioma różnymi profilami: TH, H, U, RF oraz MT. Doskonałe wykonanie kształtek QIK powoduje, że są rozwiązaniem pewnym i bezpiecznym - używany do produkcji złączek mosiądz typu CW 617N

jest podstawowym materiałem stosowanym w armaturze instalacyjnej, który spełnia wszelkie normy do stosowania w instalacjach sanitarnych.

Rozdzielacze systemu instalacyjnego QIK dostępne są w dwóch wersjach, różniących się materiałem wykonania. Pierwsza wykonana jest z rury mosiężnej bezołowiowej w gatunku M63, druga - ze stali nierdzewnej. Rozdzielacze nie zawierają pierwiastków szkodliwych, takich jak ołów, co poprawia trwałość instalacji. Najważniejszą rolą rozdzielaczy QIK jest zapewnienie niezawodnego połączenia elementów, co osiągnięto dzięki unikatowej metodzie wykonywania otworów pod łączniki.

Poprzez wypiętrzanie rodzimego materiału rury na zewnątrz i do wewnątrz udało się zwiększyć długość

gwintu do sześciu zwojów. Rozdzielacze uszczelniono za pomocą gumy EPDM 70, natomiast do wkładek tłumiących, użytych w belkach rozdzielaczy do uchwytów, użyto miękkiego polietylenu. Próby szczelności rozdzielaczy przeprowadzane są przy ciśnieniu 8 barów, co potwierdza naklejka na belce.

Dzięki zastosowaniu termostatów z siłownikami wszystkie warianty rozdzielaczy QIK (z zaworami regulacyjnymi, rotametrami, do współpracy z termonapędami) pozwalają na indywidualną regulację temperatury w konkretnych pomieszczeniach (płaszczyznach).

Ogrzewanie płaszczyznowe QIK charakteryzuje się możliwością montażu w wielu warunkach, np. na styropianie QIK z ekranem jako ogrzewanie podłogowe, za pomocą klipsów z mocowaniem pętli grzejnych, na płytach z folią polistyrenową z „wypustkami” lub na płytach systemowych z wyżłobieniami.

Już od dekady system instalacyjny QIK dostępny jest w hurtowniach Instal-Konsorcjum, gdzie za zakupy produktów QIK można otrzymać prasy do kształtek. System QIK objęty jest 10-letnią gwarancją z ubezpieczeniem 3 000 000 €. Elementy systemu posiadają aprobaty techniczne i atesty higieniczne.

Robert Stencel

21

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Instalacje wody pitnej wg EN 806-4:2010

Instalatorze - bądź czujny!

Liczne wymogi w zakresie unikania lub usuwania skażeń mikrobiologicznych i osadów podczas uruchamiania instalacji wody pitnej utrudniają instalatorowi rozeznanie. Obowiązkiem instalatora jest jednak wykonanie instalacji spełniającej wszelkie wymogi higieniczne.

Jeśli obowiązujące zasady techniki nie będą przestrzegane, instalator wykonujący prace może zostać wezwany przez inwestora budowlanego do nieodpłatnego usunięcia ewentualnych szkód spowodowanych przez skażenie mikrobiologiczne. W niniejszym artykule przedstawiono wymogi, których należy przestrzegać podczas kontrolowania, płukania i dezynfekowania instalacji wody pitnej po wykonaniu nowej instalacji, przebudowach i naprawach.

Obowiązuje EN 806-4!

W oparciu o aktualnie obowiązującą dyrektywę Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludność dnia 23.02.2010 r. została przyjęta przez Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) Europejska Norma EN 806-4:2010 „Wymagania dotyczące wewnętrznych instalacji wodociągowych do przesyłu wody przeznaczonej do spożycia dla ludności. Część 4: I Instalacje” [1], która to do września 2010 r. musiała otrzymać status normy krajowej we wszystkich krajach europejskich. W niniejszej normie po raz pierwszy określono obowiązujące dla całej Europy postanowienia w sprawie uruchamiania instalacji wody pitnej, np. napełniania, hydrostatycznych prób ciśnieniowych, płukania i dezynfekcji. „Ta Norma Europejska ma zastosowanie do nowych instalacji, przebudowy i napraw” [1].

Wymogi krajowe Oprócz wymogów Europejskiej Normy EN 806-4 [1] należy prze-

22

strzegać przepisów krajowych, na przykład w Niemczech [2], [3], [4]. l Czy instalator musi stosować/spełniać wymogi wymienionych powyżej zbiorów norm?

Jeśli instalator nie pracował zgodnie z uznanymi zasadami technicznymi (odnośne normy krajowe i międzynarodowe, krajowe zbiory norm), w przypadku wystąpienia szkody będzie on musiał wykazać, w razie potrzeby przedkładając opinię rzeczoznawcy, że wykonane przez niego prace są zgodne ze stanem techniki. Jeśli to się nie powiedzie, instalator ponosi odpowiedzialność cywilną za szkody. Dlatego w celu zminimalizowania ryzyka odpowiedzialności w przypadku szkody usilnie zaleca się spełnianie wymogów określonych w powyższych zbiorach norm. l Hydrostatyczna próba ciśnieniowa W rozdziale 6 normy EN 806-4 [1] „Uruchomienie”, w punkcie 6.1 znajduje się opis „Napełnianie i hydrostatyczne próby ciśnieniowe instalacji w obrębie budynków do przesyłu wody przeznaczonej do spożycia przez ludność”. „Instalacje w obrębie budynków wymagają przeprowadzenia próby ciśnieniowej. Można ją przeprowadzić z użyciem wody lub - jeżeli pozwalają na to krajowe przepisy - z użyciem czystego, niezaolejonego powietrza przy małym ciśnieniu lub gazów obojętnych. Należy pamiętać o możliwych zagrożeniach ze strony dużego ciśnienia gazu lub powietrza w układzie”. Oprócz tej wskazówki norma EN 806-4 [1] nie zawiera żadnych kryteriów kontrolnych dla prób z użyciem powietrza. Podano jednak 3 me-

tody kontroli A, B, C dla hydrostatycznych prób ciśnieniowych w zależności od materiału i rozmiaru zainstalowanych rur. Metody kontroli A, B, C różnią się pod względem przebiegu, ciśnienia i czasu kontroli. W przypadku Niemiec określona jest jednolita procedura: „Ze względu na praktyczne zalety związane z przeprowadzeniem prób na budowie na podstawie testów w praktyce wybrano zmodyfikowaną metodę, którą można zastosować dla wszystkich materiałów i kombinacji materiałów” [3].

Przeprowadzana zazwyczaj w przeszłości próba ciśnieniowa z użyciem wody była wykonywana przed zakryciem instalacji wody pitnej. Jeśli instalacja nie zostanie następnie od razu uruchomiona, istnieje niebezpieczeństwo skażenia bakteryjnego zarówno w przypadku napełnionych, jak i częściowo napełnionych i opróżnionych przewodów. Dlatego norma EN 806-4 [1] zaleca: „Instalacja wody pitnej musi zostać przepłukana wodą pitną najszybciej jak to możliwe po zamontowaniu oraz próbie ciśnieniowej, a także bezpośrednio przed uruchomieniem”. „Jeśli układ nie będzie użytkowany bezpośrednio po uruchomieniu, konieczne jest jego płukanie w regularnych odstępach czasu (do 7 dni)”. Ponieważ instalacja wody pitnej nie jest zwykle użytkowana od razu po próbie ciśnieniowej, a użytkowanie rozpoczyna się zwykle dopiero po kilku miesiącach, wymóg płukania co 7 dni jest wprawdzie pożyteczny, jednak wątpliwy pod względem praktycznym i ekonomicznym.

Z tego samego powodu w instrukcji [3] wydanej przez ZVSHK dla Niemiec ustalono regulacje alternatywne dla hydrostatycznej próby ciśnieniowej z użyciem wody, zgodnie z którymi można przeprowadzić próbę szczelności z użyciem niezaolejonego sprężonego powietrza przy 150 hPa (150 www.instalator.pl

Porada od firmy:

miesięcznik informacyjno-techniczny

mbarów) oraz próbę obciążeniową przy 0,3 MPa (3 bary) lub 0,1 MPa (1 bar), w zależności od średnic znamionowych instalacji wody pitnej. Ciśnienie kontrolne > 0,3 MPa (3 bary) nie może być stosowane, co uzasadnia się następująco: „Z powodu ściśliwości gazów podczas przeprowadzania prób ciśnieniowych z użyciem powietrza ze względów fizycznych oraz bezpieczeństwa technicznego należy przestrzegać przepisów w sprawie zapobiegania wypadkom >>Praca przy instalacjach gazowych<< oraz normy >>Przepisy techniczne dla instalacji gazowych DVGW-TRGI<<. Dlatego w porozumieniu z właściwym stowarzyszeniem branżowym oraz w oparciu o powyższą normę wartość ciśnień kontrolnych ustalono na maks. 0,3 MPa (3 bary), jak w przypadku prób obciążeniowych i ciśnieniowych dla instalacji gazowych”. [3] „Próby szczelności powinny być przeprowadzane z użyciem sprężonego powietrza lub gazów obojętnych. Próby szczelności przy użyciu wody dobrej jakości mogą być przeprowadzane wyłącznie, jeśli spełnione są określone warunki, na przykład w przypadku uruchomienia wkrótce po próbie szczelności” [3]. Tego rodzaju postanowienia krajowe są wyraźnie dopuszczone przez normę EN 806-4 [1]. Przeprowadzenie próby szczelności przy użyciu sprężonego powietrza pozwala uniknąć konieczności płukania instalacji wody pitnej co najmniej co 7 dni w przypadku dłuższego przestoju pomiędzy próbą szczelności a uruchomieniem, co wymagane jest przez normę EN 806-4 [1] w przypadku hydrostatycznej próby ciśnieniowej przy użyciu wody.

Należy uwzględniać obowiązujące w miejscu użytkowania krajowe postanowienia w sprawie bezpieczeństwa oraz zasady i przepisy, a także stosować się do nich. l Płukanie EN 806-4 [1] zaleca: „Instalacja wody pitnej musi zostać przepłukana wodą pitną najszybciej jak to możliwe po zamontowaniu oraz próbie ciśnieniowej, a także bezpośrednio przed uruchomieniem”. Płukanie można wykonywww.instalator.pl

wać z użyciem wody pitnej lub mieszanki wody/powietrza. Zgodnie z EN 806-4 [1] oraz zbiorami norm DVGW [2] i ZVSHK [4] woda pitna przeznaczona do płukania musi być filtrowana, przy czym cząsteczki ≥ 150 µm muszą być zatrzymywane, a woda musi mieć nienaganną jakość wody pitnej. W zależności od rozmiaru instalacji oraz rozmieszczenia i ułożenia przewodów rurowych układ należy płukać odcinkami. Płukanie należy zacząć od najniższego piętra budynku i kontynuować po kolei według pionów, a w ramach pionu według kondygnacji, to znaczy od pionu i kondygnacji położonych najbliżej do najbardziej oddalonych. Minimalna prędkość przepływu podczas płukania instalacji musi wynosić 2 m/s, a woda w systemie podczas płukania musi zostać wymieniona co najmniej 20 razy.

Zasadniczo samo płukanie wodą pitną jest często niewystarczające do usunięcia skażeń mikrobiologicznych oraz osadów, dlatego zaleca się wzmocnienie działania czyszczącego przez dodanie do wody impulsów sprężonego powietrza. EN 806-4 [1] zaleca: „System rur można płukać pod ciśnieniem mieszanką wody/powietrza w sposób przerywany z zachowaniem minimalnej prędkości przepływu 0,5 m/s w każdym odcinku rurowym. W tym celu należy otworzyć określoną minimalną liczbę miejsc poboru. Jeżeli w płukanym odcinku przewodu rurowego nie udaje się uzyskać minimalnego natężenia przepływu przy całkowitym napełnieniu przewodu rozdzielającego, do płukania należy zastosować zasobnik oraz pompę. W zależności od rozmiaru instalacji oraz rozmieszczenia i przewodów rurowych układ należy płukać odcinkami. Żaden z płukanych odcinków nie może przekraczać długości 100 m” [1].

W odniesieniu do Niemiec należy zapoznać się także ze zbiorami norm DVGW (Niemieckiego Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Gazu i Wody) [2] i ZVSHK (Centralnego Zrzeszenia Instalatorów Sanitarnych, Grzewczych i Klimatyzacyjnych) [4].

Które pompy i rozdrabniacze SFA nadają się do zastosowań komercyjnych?

SFA w swojej szerokiej gamie produktowej oferuje urządzenia do zastosowań komercyjnych, które mogą obsługiwać całe domy, puby, restauracje, SPA i inne obiekty wielkokubaturowe.

Urządzenia z serii SANICUBIC od lipca 2014 r. są w klasie ochrony IP 68 (pozwalająca na zabudowę urządzeń w studzienkach), zaś control box mocowany jest powyżej urządzenia na ścianie. Pozwalają na przetłaczanie ścieków szarych i czarnych z kilku łazienek i WC (całego obiektu) na wysokość 11 m i 110 m w poziomie do oddalonych pionów kanalizacyjnych. Oba te parametry są ze sobą ściśle powiązane, a dokładny dobór urządzeń odbywa się na podstawie tabel. Urządzenia mogą współpracować z systemem BMS (Building Management System) oprócz Sanicubic 1 WP. Od lipca firma SFA wprowadziła nowy produkt pod nazwą SANICUBIC 2XL. SANICUBIC 1 WP to pomporozdrabniacz wyposażony w silnik o mocy 1500 W, z zaawansowanym systemem rozdrabniania. Zaopatrzony jest w przewodową (5 m) czujkę alarmową.

SANICUBIC 2 Classic i SANICUBIC 2 PRO to urządzenia wyposażone w dwa silniki, każdy o mocy 1500 W, z zaawansowanym systemem rozdrabniania oraz 4 wejściami o różnych średnicach (100/40 mm). System alarmowy komunikuje się z urządzeniem drogą radiową (PRO) lub kablową (CLASSIC).

SANICUBIC 2XL to nowe urządzenie zaopatrzone w dwie pompy typu vortex o wolnym przelocie 55 mm i mocy 2000 W każda. Urządzenie posiada zbiornik o pojemności 120 l. Wydajność 35 m3/h.

SANICUBIC 2 CLASSIC Wszystkie urządzenia objęte są dwuletnią gwarancją. Ważnym elementem jest bardzo dobrze działająca sieć 50 punktów serwisowych na terenie kraju. Naprawa urządzeń następuje bezpośrednio w miejscu zainstalowania urządzenia.

Więcej informacji na temat urządzeń SFA znajdziecie Państwo na naszej stronie internetowej. l Przemysław Kapczuk

www.sfapoland.pl rubryka sponsorowana

23

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

l Dezynfekcja

EN 806-4 [1] zaleca: „Po płukaniu instalacje wody pitnej mogą zostać zdezynfekowane, jeśli osoba lub instytucja odpowiedzialna wyda takie zalecenie”. „Wszystkie środki chemiczne stosowane do dezynfekcji instalacji wody pitnej muszą być zgodne z wymogami dla środków chemicznych do uzdatniania wody pitnej, określonymi przez normy europejskie lub - jeśli normy europejskie nie mają zastosowania - przez normy krajowe i zasady techniczne”. „Transport, magazynowanie, obsługa i zastosowanie wszelkich środków dezynfekujących mogą być niebezpieczne, dlatego należy dokładnie przestrzegać postanowień dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa”.

W Niemczech do dezynfekcji wody pitnej zaleca się nadtlenek wodoru H2O2, podchloryn sodu NaOCl oraz dwutlenek chloru ClO2 [2], [4]. Dobierając dezynfekujące środki chemiczne, należy uwzględnić łatwość użycia, bezpieczeństwo pracy oraz ochronę środowiska. Należy pamiętać, że np. w przypadku zastosowania utleniaczy zawierających chlor (podchloryn sodu NaOCl i dwutlenek chloru ClO2) powstają związki chloroorganiczne, które należy traktować jako szkodliwe dla środowiska, oraz że dwutlenek chloru musi zostać uzyskany bezpośrednio na miejscu budowy poprzez reakcję chemiczną.

Dlatego zaleca się dezynfekcję instalacji wody pitnej przy użyciu nadtlenku wodoru H2O2. Nadtlenek wodoru stanowi lepszą alternatywę pod względem łatwości użycia, bezpieczeństwa pracy oraz ochrony środowiska, ponieważ podczas zastosowania rozkłada się na tlen i wodę, nie tworząc przy tym szkodliwych produktów rozkładu. Ze względu na szybki rozkład możliwe jest bezproblemowe odprowadzenie roztworów dezynfekcyjnych z nadtlenku wodoru o niskim stężeniu do kanalizacji. Ponadto stężenia nadtlenku wodoru < 5% nie są zaklasyfiko-

wane jako niebezpieczne, dlatego nie są traktowane jako substancje niebezpieczne. Zalecane zastosowanie roztworu do dozowania w stężeniu 1,5% nadtlenku wodoru daje przy rozcieńczeniu w 100 l wody pitnej roztwór dezynfekcyjny 150 mg H2O2/l zgodnie z zaleceniami DVGW [2] i ZVSHK [4]. Roztwory do dozowania w takim stężeniu dostępne są w butelkach o pojemności 1 l, dzięki czemu użytkownik otrzymuje gotowe do użytku roztwory, które można rozprowadzać w 100 l wody przy użyciu dostępnych w handlu urządzeń.

W przypadku stosowania środków dezynfekcyjnych, np. nadtlenku wodoru H2O2 o wyższym stężeniu, muszą one zostać rozcieńczone przez użytkownika do zalecanego stężenia roztworu do dozowania. Tego rodzaju

Zgodnie z normą EN 806-4 [1] notatki z przeprowadzonych prób, płukania i dezynfekcji oraz wyniki badań należy przekazać właścicielowi budynku. Zbiory norm DVGW [2] i ZVSHK [4] zawierają w załączniku wzory protokołów do dokumentowania poszczególnych wyników podczas płukania i dezynfekcji instalacji wody pitnej, zbiór norm ZVSHK [3] zawiera takie wzory protokołów do dokumentowania wyników prób.

Pomocne w prowadzeniu dokumentacji są wydruki drukowane bezpośrednio przez urządzenia stosowane do prób, płukania i dezynfekcji instalacji wody pitnej.

Urządzenia a zgodność z wymogami W tabeli zamieszczonej w internetowym wydaniu artykułu (na www.instalator.pl) przedstawiono podsumowanie, które wymogi zostały określone przez wymienione zbiory norm w zakresie prób, płukania i dezynfekcji instalacji wody pitnej, oraz za pomocą jakich urządzeń/rodzajów urządzeń dostępnych na rynku wymogi te mogą zostać spełnione. Danych w tabeli nie należy traktować jako wyczerpujących. dr inż. Rudolf Wagner

działania są niebezpieczne przy stężeniach środków dezynfekujących > 5%, dlatego należy przestrzegać rozporządzeń dotyczących substancji niebezpiecznych i szkodliwych środków chemicznych oraz innych krajowych przepisów prawa. Ponadto w przypadku błędów przy przygotowaniu własnego roztworu do dozowania może dojść do szkód osobowych i majątkowych w instalacji wody pitnej. l Pro to ko ło wa nie prze pro wa dzo nych prac

Literatura: [1] Norma europejska EN 8064:2010 „Wymagania dotyczące wewnętrznych instalacji wodociągowych do przesyłu wody przeznaczonej do spożycia dla ludności Część 4: Instalacje”.

[2] Zasady techniczne - arkusz roboczy DVGW W 557 (A) październik 2012 „Czyszczenie i dezynfekcja instalacji wody pitnej” DVGW (Niemieckie Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne Gazu i Wody).

[3] Instrukcja „Próby szczelności instalacji wody pitnej przy użyciu sprężonego powietrza, gazu obojętnego lub wody” (styczeń 2011) ZVSHK (Centralne Zrzeszenie Instalatorów Sanitarnych, Grzewczych i Klimatyzacyjnych).

[4] Instrukcja „Płukanie, dezynfekcja i uruchamianie instalacji wody pitnej” (sierpień 2014) ZVSHK (Centralne Zrzeszenie Instalatorów Sanitarnych, Grzewczych i Klimatyzacyjnych).

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora 24

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Zapytano mnie - mogą zapytać i Ciebie. Można skorzystać!

Odpowiadam, bo wypada...

Szanowna Redakcjo!

W instalacji zamontowany został produkt, który posiada wszelkie dopuszczenia. Instalacja zaraz po wykonaniu uległa awarii (w nocy zawór „strzelił”).

Zalany został magazyn. Powstały duże straty. Po badaniach wadliwego zaworu okazało się, że produkt nie był zgodny z danymi podawanymi w katalogach (miał cieńsze ścianki w kilku miejscach).

Jak wygląda kwestia odpowiedzialności producenta w okresie gwarancyjnym i pogwarancyjnym w takim wypadku?

Imię i nazwisko do wiadomości redakcji

kowe z tego tytułu nie istnieje i nie będzie ustawowych podstaw do egzekwowania obowiązków podmiotu, który mógłby być gwarantem.

Stosunek gwarancji ma charakter umowny i podlega zasadzie swobody umów, co oznacza, że treść zobowiązania gwaranta może być co do zasady określona swobodnie, co umożliwia również ograniczenia obowiązków z gwarancji.

Udzielenie gwarancji na produkt (zawór) kupującemu, czyli firmie instalacyjnej, która dokonywała monta-

żu, nie jest obecnie obligatoryjne.

Możliwa jest zatem sytuacja, że umowie sprzedaży nie będzie towarzyszyła gwarancja, a w konsekwencji w wypadku ujawnienia się wad rzeczy sprzedanej kupującemu przysługiwać będą jedynie uprawnienia z tytułu rękojmi względem sprzedawcy.

Gwarancji jakości udzielić może (poprzez wystawienie dokumentu gwarancji - art. 577 § 1 kodeksu cywilnego) zarówno sprzedawca urządzenia chłodzącego, jak i jego wytwórca, aczkolwiek najczęściej jednak gwa-

Szanowny Panie!

Sprawą tą należy zainteresować producenta, wskazując na straty wynikające z niewłaściwie wykonanego zaworu. Jeżeli zawór istotnie wyrządził szkody, można żądać ich naprawienia, a tym samym domagać się nie tylko wydania właściwego zaworu, ale również rekompensaty finansowej powstałych strat.

Istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. W stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się on informowaniem o wynikających z umowy uprawnieniach, niewykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji, a także rzetelnym traktowaniem konsumenta jako równorzędnego partnera umowy. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności.

Gwarancja stanowi dodatkowe zastrzeżenie umowne i nie istnieje obowiązek jej udzielenia. Jeżeli usługodawca nie zapewni o udzieleniu gwarancji (nie wystawi dokumentu gwarancyjnego), to zobowiązanie dodatwww.instalator.pl

25

miesięcznik informacyjno-techniczny

rancji udziela wytwórca rzeczy, podczas gdy sprzedawca jedynie pośredniczy w przekazaniu dokumentów gwarancyjnych kupującemu, samemu nie stając się zobowiązanym z tytułu gwarancji.

Kupujący może korzystać z uprawnień z gwarancji niezależnie od uprawnień z rękojmi (art. 579 kodeksu cywilnego). Oznacza to, że sprzedawca nie może zmusić kupującego do rezygnacji z korzystania z uprawnień z tytułu rękojmi w sytuacji, gdy wady objęte są gwarancją. W razie ujawnienia się wad objętych zarówno rękojmią, jak i gwarancją to kupującemu przysługuje wybór, czy zażąda od gwaranta usunięcia wad lub wymiany zaworu na nowy, czy też na podstawie rękojmi zażąda od sprzedawcy np. obniżenia ceny tego urządzenia albo odstąpi od umowy. Wydaje się jednakże, że strony (to znaczy kupujący i sprzedawca) mogą w umowie sprzedaży wyłączyć odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za te wady fizyczne, które zostały objęte udzieloną kupującemu gwarancją jakości.

W takiej sytuacji kupujący instalator nie będzie mógł dochodzić uprawnień z tytułu rękojmi, skoro została ona skutecznie wyłączona, i będzie mógł jedynie korzystać z uprawnień wynikających z udzielonej mu gwarancji jakości. Natomiast wydaje się, że zawarte w treści gwarancji postanowienie wyłączające „z góry” możliwość dochodzenia uprawnień z tytułu rękojmi w zakresie wad objętych gwarancją należałoby uznać za nieważne, jako sprzeczne z art. 579 kodeksu cywilnego.

Skorzystanie z niektórych uprawnień z tytułu rękojmi (w szczególności zaś skuteczne odstąpienie od umowy sprzedaży) może za sobą pociągać utratę możliwości realizacji uprawnień z tytułu gwarancji, chociażby realizacja uprawnień z tytułu rękojmi okazała się w końcu nieskuteczna, na przykład gdy sprzedawca, ze względu na trudną sytuację finansową, nie mógł po odstąpieniu od umowy przez kupującego zwrócić mu

11 (195), listopad 2014

pieniedzy (wyroki Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 26 listopada 1997 r. II CKN 458/97; OSNC 1998 nr 5 poz. 84 oraz z dnia 12 lutego 1997 r. II CKN 94/96; OSNC 1997 nr 6-7 poz. 85).

W razie ujawnienia się wad w terminie gwarancji (z braku odmiennego uregulowania w treści gwarancji wynosi on jeden rok) gwarant zobowiązany jest usunąć wadę fizyczną albo dostarczyć kupującemu rzecz wolną od wad. Wybór pomiędzy tymi obowiązkami należy do gwaranta, jednakże gwarant utraci prawo wyboru, jeżeli w odpowiednim terminie nie wypełni obowiązków wynikających z gwarancji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 1980 r. I CR 2/80; OSNCP 1980 nr 10 poz. 196).

Instalator jest zobowiązany dostarczyć na koszt gwaranta zawór do miejsca określonego w gwarancji (np. do punktu obsługi gwarancyjnej) albo do miejsca wydania rzeczy przy udzielaniu gwarancji, zaś gwarant jest zobowiązany wykonać obowiązki wynikające z gwarancji w odpowiednim terminie i na własny koszt przekazać rzecz z powrotem kupującemu. Z okoliczności (np. z faktu, że zakupiona rzecz została trwale zamontowana) może jednak wynikać, że naprawa gwarancyjna będzie musiała zostać dokonana w miejscu jej zamontowania (art. 580 kodeksu cywilnego).

W wypadku skorzystania z uprawnień z tytułu gwarancji termin gwarancji ulega przedłużeniu o czas, w którym wskutek wady kupujący nie mógł korzystać z zaworu (np. jeżeli z powodu wady rzeczy instalator nie mógł wykonywać pracy przez tydzień, po czym przesłał zawór gwarantowi, który go naprawił i odesłał z powrotem, termin gwarancji wydłuża się o cały okres od momentu ujawnienia się wady do chwili, gdy naprawione urządzenie chłodzące zostało wydane kupującemu). Jeżeli jednak gwarant wymienił rzecz na nową albo dokonał istotnej naprawy rzeczy, to termin gwarancji biegnie na nowo od chwili dostarczenia kupującemu urządzenia

chłodzącego wolnego od wad lub zwrócenia mu tegoż urządzenia naprawionego.

Gdy gwarant wymienił jedynie część zaworu, to termin gwarancji biegnie na nowo tylko co do wymienionej części. Oznacza to w konsekwencji, że terminy gwarancyjne, dotyczące różnych elementów tej samej rzeczy, upłyną w różnych momentach.

Skorzystanie przez instalatora z uprawnień wynikających z udzielonej mu gwarancji jest nierzadko dużo wygodniejsze niż ma to miejsce przy korzystaniu z uprawnień z tytułu rękojmi, a poza tym daje kupującemu możliwość uzyskania realnego wykonania zobowiązania, które w przypadku dochodzenia uprawnień z rękojmi w stosunku do sprzedawcy jest znacznie utrudnione (art. 561 kodeksu cywilnego).

Wprawdzie jeśli chodzi o gwarancję zakres uprawnień jest węższy niż w wypadku rękojmi (kupujący może w ramach gwarancji jedynie żądać usunięcia wady fizycznej rzeczy lub dostarczenia rzeczy wolnej od wad, natomiast nie ma prawa odstąpienia od umowy lub żądania obniżenia ceny), to jednak skorzystanie z uprawnień z tytułu gwarancji nie jest uzależnione od dokonywania aktów staranności (tzn. od zbadania urządzeniach chłodzącego w odpowiednim terminie oraz od terminowego zawiadomienia gwaranta o wadzie).

Najistotniejsze z punktu widzenia gwarancji jest to, aby wada ujawniła się w okresie gwarancji (tj. z braku odmiennego postanowienia w ciągu jednego roku od wydania rzeczy kupującemu). Kupujący może w stosunku do takiej wady dochodzić uprawnień z tytułu gwarancji już po upływie terminu gwarancji. Nadto uprawnienia z tytułu gwarancji nie wygasają po upływie jej terminu (jak to ma miejsce w przypadku uprawnień z tytułu rękojmi), ale podlegają ogólnym terminom przedawnienia roszczeń trzyletniemu lub dziesięcioletniemu.

Przemysław Gogojewicz

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

!

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

26

www.instalator.pl

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: uprzejmie prosimy o wpłatę 11 PLN/miesiąc (lub - 33 na kwartał, 66 na pół roku, 121 na cały rok)

„Magazyn Instalatora” - dobra, polska firma!

Uwaga - ważne!

W celu łatwiejszej identyfikacji osoby/firmy wpłacającej prosimy o podanie w treści przelewu numeru identyfikacyjnego znajdującego się z lewej strony etykiety adresowej albo adresu, na który wysyłamy „Magazyn Instalatora”.

Jeśli chcieliby Państwo otrzymać fakturę VAT prosimy o dołączenie Państwa adresu e-mail w treści przelewu. Na wskazany adres e-mail zostanie przesłana faktura w formie pliku pdf.

W przypadku pytań prosimy o kontakt: tel. 58 306 29 75 e-mail: baza-mi@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Odnawialny projekt ustawy o OZE... (1)

Wsparcie z paragrafu Aktualnym i podstawowym dokumentem strategicznym w zakresie rozwoju krajowej energetyki jest „Polityka energetyczna Polski do 2030 r.”, uchwalona 10.11.2009 r.

W sytuacji (dla roku 2012), gdy polska elektroenergetyka zawodowa oparta jest w ponad 80% na węglu (kamiennym 49,9% i brunatnym 33,3%), szczególnego znaczenia nabiera wykorzystanie odnawialnych zasobów energii (OZE). Ich udział stanowi 10,4%. Wprowadzanie OZE w tym przypadku jest postrzegane głównie jako działanie zmniejszające obciążenie środowiska oraz zwiększające bezpieczeństwo energetyczne kraju.

Jak wynika z wymuszenia unijną dyrektywą (2009/28/WE) w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, jednym z priorytetów wskazanej tu strategii jest zapewnienie osiągnięcia przez Polskę w 2020 r. co najmniej 15% udziału energii z odnawialnych źródeł w zużyciu energii finalnej brutto, w tym co najmniej 10% udziału energii odnawialnej zużywanej w transporcie.

Właśnie w oparciu o wspomnianą dyrektywę (2009/28/WE) Rada Ministrów przyjęła w dniu 6 grudnia 2010 r. „Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych”. Ten KPD określa krajowe cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych zużywanej w transporcie, sektorze energii elektrycznej, sektorze ogrzewania i chłodzenia w 2020 r. Zawarto w nim także kolejne roczne cele pośrednie oraz tempo i sposób dochodzenia do nich. Założono w nim mianowicie, iż osiągnięcie podstawowego celu oparte będzie o dwa główne filary zasobów dostępnych i możliwych do wykorzystania w Polsce, tj. poprzez wzrost wytwarzania energii elektrycznej z generacji wiatrowej oraz większe wykorzystanie energetyczne biomasy.

Wskazane działania powinna wspierać, oczekiwana od dawna, a i prezentowana niniejszym tekstem, ustawa o

28

odnawialnych źródłach energii, której najnowsze kolejno odnawiane wersje (z 31.12.2013 r., 26.01.2014 r., 4.2.2014 r.,) opublikowało Ministerstwo Gospodarki. Ostatnie trzy kolejne wersje tego dokumentu, różnią się znacznie od poprzednich (np. z września i grudnia 2012 r.) od szeregu lat trafiających do opinii publicznej. Projekt ustawy ostatnio przedłożonej przez Ministerstwo Gospodarki jest obfitym dokumentem, bo liczącym ok. 140 stron, i zawiera 201 obszernych artykułów.

Aktualną informacją jest to, że projekt jako rządowy jeszcze we wrześniu br. trafił do laski marszałkowskiej.

Głównym celem projektu jest uzyskanie co najmniej 15% udziału energii z OZE w końcowym zużyciu energii brutto w 2020 r. Projekt proponuje m.in. nowy system wsparcia dla OZE oparty o aukcje (od 2015 r.) oraz utrzymanie obecnego systemu wsparcia opartego na zielonych certyfikatach dla istniejących instalacji OZE (z możliwością przystąpienia do systemu aukcyjnego). Jak się ocenia, to znaczna część projektowanych przepisów o OZE już obowiązuje od czasu nowelizacji Prawa energetycznego (wrzesień 2013 r.).

Główną nowością projektu ustawy jest zatem system aukcji. Projekt ustawy o OZE ma też na celu odchudzenie obecnie szeroko rozbudowanego Prawa energetycznego, zbierając w odrębną całość przepisy dotyczące OZE. Idzie też w kierunku szerszego wsparcia energetyki prosumenckiej, a przy tym równocześnie rozbudowuje system certyfikacji instalatorów technologii OZE. Promocja energetyki prosumenckiej będzie polegać na tym, że w takiej działalności nie będzie potrzebna koncesja, a wystarczy wpis do rejestru. Nadwyżkę dysponowanej ener-

gii będzie można odsprzedać do sieci za 80% ceny rynkowej.

Podstawowy cel ustawy od lat nie ulega zmianie, bowiem przygotowany projekt ustawy nadal określa m.in. zasady i warunki wytwarzania energii elektrycznej, ciepła lub chłodu z odnawialnych zasobów energii w instalacjach odnawialnego źródła energii, jak również w odniesieniu do wytwarzania energii elektrycznej, ciepła lub chłodu z biogazu rolniczego lub wytwarzania biogazu rolniczego. Ponadto projekt ustawy wskazuje podstawowe mechanizmy i instrumenty wspierające wytwarzanie energii elektrycznej, ciepła lub chłodu w instalacjach odnawialnego źródła energii, wytwarzanie energii elektrycznej, ciepła lub chłodu z biogazu rolniczego oraz wytwarzanie biogazu rolniczego. Jednak taki rozwój źródeł musi spełniać wymagania zrównoważonego rozwoju. W projektowanej ustawie wskazano na konieczność określenia szczegółowych działań służących rozwojowi energetyki odnawialnej, w tym dotyczących poszczególnych rodzajów technologii wytwarzania energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych zasobów energii. Szkoda tylko, że projekt ustawy nie odróżnia zasobów energii od źródeł energii.

Bo właśnie przez źródła rozumiemy różne rodzaje technologii konwersji energii z zasobów odnawialnych.

Projektowana ustawa ma za zadanie zapewnić rozwój odnawialnych źródeł energii wynikający z dokumentów rządowych przyjętych przez Radę Ministrów, jak również służy koordynacji działań organów administracji rządowej w tym obszarze.

Dlatego też omawiana ustawa ma w szczególności na celu: l zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego i ochrony środowiska, między innymi w wyniku efektywnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii; l racjonalne wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, uwzględniające rewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

alizację długofalowej polityki rozwoju gospodarczego kraju, wypełnienie zobowiązań wynikających z zawartych umów międzynarodowych oraz podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności krajowej gospodarki; l kształtowanie mechanizmów i instrumentów wspierających wytwarzanie energii elektrycznej, ciepła lub chłodu, albo biogazu rolniczego w instalacjach odnawialnych źródeł energii; l wypracowanie optymalnego i zrównoważonego zaopatrzenia odbiorców końcowych w energię elektryczną, ciepło lub chłód, lub w biogaz rolniczy z instalacji odnawialnych źródeł energii, l tworzenie nowych miejsc pracy w wyniku przyrostu liczby oddawanych do użytkowania nowych instalacji odnawialnych źródeł energii, l zapewnienie wykorzystania na cele energetyczne produktów ubocznych lub pozostałości z rolnictwa oraz przemysłu wykorzystującego surowce rolnicze.

Ważnym efektem przyjęcia ustawy o odnawialnych źródłach energii będzie wyodrębnienie i usystematyzowanie dotychczasowych mechanizmów wsparcia dla energii z OZE zawartych w przepisach ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne PE (z ostatnimi zmianami z 2012 oraz 2013 r.).

Innym ważnym efektem uchwalenia projektu ustawy o OZE, choć wiążącym się z poprzednim, będzie wdrożenie schematu zoptymalizowanych (zdaniem rządu) mechanizmów wsparcia dla producentów.

Zgodnie z ustaleniami Prawa Energetycznego, od dnia 1 października 2005 r. funkcjonuje w Polsce system wsparcia wytwarzania energii elektrycznej uzyskiwanej w odnawialnych źródłach energii. System ten sprowadza się do wydawania świadectw pochodzenia energii elektrycznej z OZE i świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, określanych potocznie jako zielone i brązowe certyfikaty. Ponieważ umożliwiono obrót na giełdzie prawami majątkowymi wynikającymi z tych świadectw, mechanizm kształtowania cen praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia jest mechanizmem rynkowym, sprzyjającym w dodatku rozwojowi konkurencji na rynku energetyki odnawialnej.

Informacje o tym systemie zawarto w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 18 października 2012 r. w www.instalator.pl

11 (195), listopad 2014

sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii (Dz. U. z 2012 r. poz. 1229 oraz z 2013 r. poz. 1362).

Aby świadectwa pochodzenia (energii elektrycznej i biogazu) miały wartość handlową, ustawodawca w PE zobligował odbiorcę przemysłowego, przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorcę końcowego oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki tych świadectw. Wypełnienie tego obowiązku może nastąpić również poprzez uiszczenie opłaty zastępczej lub realizację obowiązku w części poprzez świadectwa pochodzenia i w części poprzez uiszczenie opłaty zastępczej.

Aktualne ceny giełdowe świadectw pochodzenia (I kw. 2014 r. - ok. 240 zł/MWh) można ustalić na podstawie ich notowań prowadzonych za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii S.A. Natomiast zgodnie z informacją (nr 20/2014) Prezesa URE z dnia 24 lutego 2014 r. w sprawie zwaloryzowanej jednostkowej opłaty zastępczej, jaką należy stosować w celu obliczenia opłaty zastępczej przy realizacji obowiązku za 2014 r., jednostkowa opłata zastępcza w 2014 r. wynosi 300,03 zł/MWh. Innym mechanizmem wsparcia, wynikającym również z PE, jest obowiązek zakupu energii elektrycznej uzyskiwanej z odnawialnych zasobów energii. Z nim wiąże się cena zakupu tej energii elektrycznej przez tzw. sprzedawcę z urzędu. Jest on zobowiązany do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej znajdującej się na terenie obejmującym obszar działania tego sprzedawcy, oferowanej przez przedsiębiorstwo energetyczne, które uzyskało koncesję na jej wytwarzanie lub zostało wpisane do rejestru przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wytwarzaniem biogazu rolniczego. Zakup ten odbywa się po średniej cenie sprzedaży energii elektrycznej w poprzednim

roku kalendarzowym, którą to cenę ustala Prezes URE do dnia 31 marca każdego roku kalendarzowego. Zgodnie z informacją Prezesa URE z dnia 28 marca 2013 r. (nr 11/2013) w sprawie średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym za rok 2013 - średnia cena sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym osiągnęła w 2013 r. poziom 195,52 zł/MWh. Do mechanizmów wsparcia można też zaliczyć zawarte w PE rozwiązania promujące rozwój tzw. energetyki prosumenckiej, które polegają na zużywaniu wytwarzanej energii elektrycznej z OZE na potrzeby własne i sprzedawaniu jej nadwyżek do sieci elektroenergetycznej. Zgodnie z PE wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji przez osobę fizyczną niebędącą przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a także sprzedaż tej energii przez tę osobę nie jest działalnością gospodarczą.

Ponadto PE określa, iż energię elektryczną wytworzoną w mikroinstalacji przyłączonej do sieci dystrybucyjnej znajdującej się na terenie obejmującym obszar działania sprzedawcy z urzędu i oferowaną do sprzedaży przez osobę, jest zobowiązany zakupić ten sprzedawca. Zakup tej energii odbywa się po cenie równej 80% średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym, która jest ustalana przez Prezesa URE. Dodatkowymi zachętami dla rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii są: l obniżenie o 50% rzeczywistych kosztów przyłączenia do sieci dla OZE do 5 MW, l obowiązek zapewnienia przez operatora systemu elektroenergetycznego pierwszeństwa w świadczeniu usług przesyłania energii elektrycznej z OZE, l zwolnienie przedsiębiorstw energetycznych wytwarzających energię elektryczną w odnawialnych źródłach energii o mocy poniżej 5 MW z opłat za udzielenie koncesji oraz opłat związanych z uzyskaniem i rejestracją świadectw pochodzenia potwierdzających wytworzenie energii elektrycznej w OZE. Istotnym elementem wsparcia energii odnawialnej jest także zwolnienie z podatku akcyzowego energii wytworzonej w OZE. dr inż. Piotr Kubski

29

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Zasady przeprowadzania przetargów publicznych na solarne instalacje grzewcze

Bez protestów!

Przetargi publiczne na solarne instalacje grzewcze, które organizowane są w naszym kraju, wzbudzają niejednokrotnie wątpliwości, które kończą się zgłaszaniem protestów przez firmy w nich uczestniczące. Protesty dotyczą najczęściej zapisów Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ), które faworyzują określonych producentów kolektorów słonecznych.

Należy zwrócić uwagę, że wydajność instalacji solarnej nie zależy wyłącznie od parametrów zastosowanych kolektorów słonecznych, a straty cieplne związane z zastosowaniem niewłaściwych komponentów instalacji mogą czasami przewyższać korzyści energetyczne związane z zastosowaniem wydajniejszego kolektora słonecznego. Czy najkorzystniejsza oferta cenowa oznacza właściwy wybór?

Wymogi ogólne Najważniejszym warunkiem podjęcia przez Komisję Przetargową właściwej decyzji o wyborze oferty jest zapewnienie szczegółowości oraz porównywalności ofert. Jedynie stwierdzenie, że oferty są porównywalne, może bowiem upoważniać do wyboru oferty najkorzystniejszej cenowo. W związku z powyższym konieczne jest zadbanie o właściwy skład Komisji, tak aby jej członkowie byli w stanie dokonać prawidłowej oceny złożonych ofert. Może warto zadbać o to, aby członkiem Komisji został niezależny ekspert?

Decyzje podstawowe Nabór ofert powinien być dokonany po konsultacji z niezależnym fachowcem z zakresu solarnych instalacji grzewczych. Konsultacja taka powinna przybliżyć decydentom rynek instalacji solarnych, to jest powinni oni być poinformowani o rynku obecnych w Polsce producentów kolektorów słonecznych, zasobników solarnych oraz pozostałych komponentów instalacji. Niezależny fa-

30

chowiec nie będzie gloryfikował wybranych producentów i zapewni, że informacja o organizowanym przetargu dotrze do szerokiego grona oferentów.

Gromadzenie ofert Dla zapewnienia możliwości oceny dostarczonych ofert muszą one być bardzo szczegółowe, aby możliwe było sprawdzenie ich wiarygodności cenowej. Przykładową tabelę przedstawiającą zestawienie niezbędnych dokumentów, opracowaną wg [1], zamieszczono w artykule opublikowanym na www.instalator.pl.

W przypadku przetargów organizowanych w gminach powyższa tabela winna być sporządzona dla każdego wariantu i wielkości instalacji solarnej. Oznacza to konieczność sporządzenia osobnych tabel dla zestawów zawierających 2, 3 i więcej kolektorów słonecznych.

Należy zwrócić uwagę, że w przypadku korzystnych cenowo, ale niekompletnych ofert, powstają często dodatkowe koszty w trakcie realizacji inwestycji. Niekorzystne usytuowanie połaci dachowych w wyniku niewłaściwego rozpoznania również nie sprzyja oferentowi, trzeba bowiem ponieść dodatkowe koszty związane z koniecznością zastosowania specjalnych konstrukcji mocujących.

Porównanie ofert l Komponenty

instalacji a) System montażowy System montażu kolektorów słonecznych jest zwykle definiowany

przez producenta kolektorów słonecznych. Niewielu producentów załącza jednak do dokumentacji poświadczenie wykonania obliczeń wytrzymałościowych oferowanych konstrukcji mocujących. Trudno jest więc ocenić stabilność tych konstrukcji oraz możliwości przemieszczania się elementów konstrukcji lub kolektorów słonecznych względem siebie.

Uginanie się kolektorów słonecznych pod naporem wiatru lub śniegu może niechybnie doprowadzić do rozszczelnienia się niektórych połączeń kolektorów, jak również do powstania niebezpiecznych naprężeń w szybach.

Przy porównywaniu systemów montażowych warto więc zwrócić uwagę na ilość elementów zastosowanych w konkretnym systemie montażowym, a następnie sprawdzić przy odbiorze zestawu, czy dane się zgadzają. Chodzi tu np. o ilość haków oraz profili mocujących, jak również o ich wymiary oraz rodzaj materiału. b) Kolektory słoneczne Kolektory słoneczne są głównym podzespołem instalacji solarnej i właściwy ich wybór jest jednym z warunków koniecznych do uzyskania odpowiedniego uzysku energetycznego.

Problemem Komisji Przetargowej jest ustalenie, czy oferowany kolektor słoneczny osiągnie parametry deklarowane przez producenta. Przyjmując, że producent jest uczciwy i oferuje kolektor identyczny z dokumentacją techniczną, z pewnością udostępni on członkom Komisji pełną dokumentację z badań oferowanego kolektora słonecznego. Można wtedy porównać szczegółowo parametry kolektorów biorących udział w przetargu.

Członek Komisji Przetargowej musi podjąć decyzję, czy krzywe sprawności kolektorów słonecznych badanych na południu Europy oraz w naszej szerokości geograficznej mogą być porównywane. Kolektory badane są przy odmiennej wartości kąta nawww.instalator.pl

:$ 2 7 $ , Ăť : Ä?

12:2Ä?

miesiÄ&#x2122;cznik informacyjno-techniczny

chylenia do poziomu, a wiÄ&#x2122;c brak jest moĹźliwoĹ&#x203A;ci porĂłwnania, nie ma bowiem identycznych warunkĂłw.

W przypadku, gdy kolektory badane sÄ&#x2026; przy identycznej wartoĹ&#x203A;ci kÄ&#x2026;ta nachylenia, stosuje siÄ&#x2122; jednak w badaniach róşne ciecze robocze (wodÄ&#x2122; lub mieszaninÄ&#x2122; wody z glikolem), warunek porĂłwnywalnoĹ&#x203A;ci rĂłwnieĹź nie jest speĹ&#x201A;niony. Wynika to z faktu róşnej przewodnoĹ&#x203A;ci cieplnej tych mediĂłw.

Warunkiem niezbÄ&#x2122;dnym jest posiadanie przez kolektory sĹ&#x201A;oneczne znaku jakoĹ&#x203A;ci Solar Keymark, a dane dotyczÄ&#x2026;ce krzywej sprawnoĹ&#x203A;ci winny byÄ&#x2021; odczytywane z dokumentu poĹ&#x203A;wiadczajÄ&#x2026;cego Solar Keymark. Wielu oferentĂłw przedstawia krzywÄ&#x2026; sprawnoĹ&#x203A;ci wynikajÄ&#x2026;cÄ&#x2026; z badania jednego wybranego kolektora sĹ&#x201A;onecznego, ktĂłry osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ĺ&#x201A; lepszÄ&#x2026; wydajnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; od podanej w certyfikacie Solar Keymark. NaleĹźy zwrĂłciÄ&#x2021; uwagÄ&#x2122;, Ĺźe w przypadku badania szeregu kolektorĂłw sĹ&#x201A;onecznych w certyfikacie Solar Keymark umieszcza siÄ&#x2122; wynik najgorszy, dziÄ&#x2122;ki czemu instytucja certyfikujÄ&#x2026;ca unika niebezpieczeĹ&#x201E;stwa zawyĹźenia wydajnoĹ&#x203A;ci kolektorĂłw produkowanych przez okreĹ&#x203A;lonÄ&#x2026; firmÄ&#x2122;.

SzczegĂłĹ&#x201A;y konstrukcyjne obudowy kolektora sĹ&#x201A;onecznego (rama czĹ&#x201A;onowa, rama giÄ&#x2122;ta, wanna itd.), sposĂłb wykonania i materiaĹ&#x201A; absorbera (rodzaj poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenia blachy z rurkami przepĹ&#x201A;ywowymi - lutowanie, zaciskanie, Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;czenie ultradĹşwiÄ&#x2122;kami lub laserem, rodzaj powĹ&#x201A;oki selektywnej, obudowa aluminiowa lub stalowa, ukĹ&#x201A;ad hydrauliczny absorbera - harfa, harfa dzielona, meander) mogÄ&#x2026; byÄ&#x2021; decydujÄ&#x2026;ce przy wyborze kolektora sĹ&#x201A;onecznego pod warunkiem, Ĺźe posiada on porĂłwnywalnÄ&#x2026; wydajnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; cieplnÄ&#x2026;. c) RurociÄ&#x2026;gi W trakcie porĂłwnywania oferty naleĹźy przeanalizowaÄ&#x2021;, czy oferent zaprojektowaĹ&#x201A; porĂłwnywalne instalacje solarne (dla identycznych dĹ&#x201A;ugoĹ&#x203A;ci

rurociÄ&#x2026;gĂłw oraz potrzeb energetycznych w budynku)? Chodzi tu generalnie o Ĺ&#x203A;rednice rurociÄ&#x2026;gĂłw przewidziane w instalacji solarnej oraz izolacje, zwĹ&#x201A;aszcza rurociÄ&#x2026;gĂłw prowadzonych poza budynkiem. JeĹźeli oferowane sÄ&#x2026; kolektory sĹ&#x201A;oneczne o podobnej wartoĹ&#x203A;ci zalecanego przepĹ&#x201A;ywu masowego, to trzeba zadaÄ&#x2021; pytanie, dlaczego w jednej ofercie proponuje siÄ&#x2122; wykonanie rurociÄ&#x2026;gu na maĹ&#x201A;ej Ĺ&#x203A;rednicy rurek, druga oferta proponuje wykonanie rurociÄ&#x2026;gu o wiÄ&#x2122;kszej Ĺ&#x203A;rednicy, w jednej ofercie proponuje siÄ&#x2122; miedĹş miÄ&#x2122;kkÄ&#x2026;, a w drugiej twardÄ&#x2026;? JeĹ&#x203A;li w jednej ofercie dla rurociÄ&#x2026;gu o dĹ&#x201A;ugoĹ&#x203A;ci 20 mm stosuje siÄ&#x2122; twarde rurki miedziane o Ĺ&#x203A;rednicy 22 mm, to cena rurociÄ&#x2026;gu wyniesie 480 zĹ&#x201A; przy cenie 24 zĹ&#x201A;/mb. JeĹ&#x203A;li zastosuje siÄ&#x2122; rurki o Ĺ&#x203A;rednicy 18 mm to cena rurociÄ&#x2026;gu wyniesie 380 zĹ&#x201A; przy cenie 19 zĹ&#x201A;/mb, a w przypadku rurki miedzianej o Ĺ&#x203A;rednicy 15 mm cena wyniesie 320 zĹ&#x201A; (16 zĹ&#x201A;/mb). Przy przetargu na 300 instalacji solarnych moĹźna â&#x20AC;&#x17E;zaoszczÄ&#x2122;dziÄ&#x2021;â&#x20AC;? 48000 zĹ&#x201A;. Nadmierne zmniejszanie Ĺ&#x203A;rednicy rurociÄ&#x2026;gu prowadzi do znacznego wzrostu prÄ&#x2122;dkoĹ&#x203A;ci liniowej przepĹ&#x201A;ywu w rurkach, a co za tym idzie - pojawiania siÄ&#x2122; szumĂłw przepĹ&#x201A;ywu oraz â&#x20AC;&#x17E;wycieraniaâ&#x20AC;? Ĺ&#x203A;cianek rurociÄ&#x2026;gu, co moĹźe skutkowaÄ&#x2021; pojawieniem siÄ&#x2122; czÄ&#x2026;steczek miedzi w cieczy solarnej i jej przyspieszonym starzeniem siÄ&#x2122;. JeĹźeli instalacja nie jest zabezpieczona przed stagnacjÄ&#x2026;, wysokie temperatury przemieszczajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; na wiÄ&#x2122;ksze odlegĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci niĹź w przypadku rurociÄ&#x2026;gu o wiÄ&#x2122;kszej Ĺ&#x203A;rednicy.

Osobnym problemem jest zastosowanie prawidĹ&#x201A;owej izolacji cieplnej rurociÄ&#x2026;gĂłw. Mimo istnienia szeregu przepisĂłw, ktĂłre moĹźna przenieĹ&#x203A;Ä&#x2021; z instalacji wodnych na solarne, stosuje siÄ&#x2122; niewĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwe izolacje cieplne. Dla przykĹ&#x201A;adu z odpowiedniego rozporzÄ&#x2026;dzenia Ministra Infra-

REMS Multi-Push (OHNWURQLF]QD MHGQRVWND GR SĂĄXNDQLD L SUyE FLÄ&#x17E;QLHQLRZ\FK ] EH]ROHMRZ\P NRPSUHVRUHP 7\ONR MHGQR XU]Ä&#x2C6;G]HQLH ] SRQDG SURJUDPDPL GR SĂŁXNDQLD L SUyE FLĤQLHQLRZ\FK ] XÄ°\FLHP VSUÄ?Ä°RQHJR SRZLHWU]D OXE ZRG\ Z LQVWDODFMDFK ZRG\ SLWQHM JU]HZF]\FK L LQQ\FK Ć&#x201D; 3ĂĄXNDQLH ZRGÄ&#x2026; OXE PLHV]DQNÄ&#x2026; ZRG\ SRZLHWU]D Ć&#x201D; 'H]\QIHNRZDQLH F]\V]F]HQLH NRQVHUZRZDQLH Ć&#x201D; 3UyED FLÄ&#x17E;QLHQLRZD L V]F]HOQRÄ&#x17E;FL ] XÄŞ\FLHP VSUÄ&#x160;ÄŞRQHJR SRZLHWU]D Ć&#x201D; 3UyED FLÄ&#x17E;QLHQLRZD L V]F]HOQRÄ&#x17E;FL ] XÄŞ\FLHP ZRG\ Ć&#x201D; 3RPSD VSUÄ&#x160;ÄŞRQHJR SRZLHWU]D Ć&#x201D; =DVLODQLH QDU]Ä&#x160;G]L SQHXPDW\F]Q\FK Ć&#x201D; 1LH]Z\NOH SURVWH Z REVĂĄXG]H PHQX Z MÄ&#x160;]\NDFK Ć&#x201D; &LÄ&#x2026;JĂĄD NRQWUROD SURFHVX Ć&#x201D; 3URWRNRĂĄRZDQLH Ć&#x201D; =ĂĄÄ&#x2026;F]H 86%

4 EN 806 -6+.

,QIR

MD =9 ,QVWUXNF

7

7

Z Z Z U H P V G H

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

struktury z 2008 roku wynika potrzeba izolowania przewodów wodnych o średnicy wewnętrznej do 22 mm izolacją cieplną o grubości minimalnej 20 mm przy przewodności cieplnej l = 0,035 W/(m * K). Tymczasem w wielu instalacjach solarnych stosuje się izolacje cieńsze, dodatkowo nie przystosowane do kontaktu ze zmiennymi warunkami atmosferycznymi, mało odpornymi na działanie promieniowania ultrafioletowego. Efektem są olbrzymie straty energetyczne. Dla przykładu izolacja solarna K-Flex Solar HT posiada l od 0,040 W/(m * K) [4], izolacja solarna HT/Armaflex S charakteryzuje się l = 0,038 W/(m * K) [5], a izolacja ThermaRubber Solar l = 0,045 W/(m * K). Może się więc zdarzyć, że wyższy uzysk energetyczny kolektorów słonecznych w zestawie solarnym jest tracony przez zastosowanie niewłaściwej izolacji cieplnej. d) Stacja solarna (grupa pompowa) Standardowym wyposażeniem instalacji solarnej jest dwudrogowa grupa pompowa. Grupy pompowe posiadają różnorodne podzespoły, które mogą wpływać na wydajność instalacji solarnej. Mogą posiadać różne pompy solarne, elementy pomiarowe, kontrolne oraz zabezpieczające.

Warunkiem koniecznym jest zastosowanie energooszczędnej pompy, spełniającej najnowsze wymogi w tym zakresie. Elementy pomiarowe typu czujniki, mierniki temperatury oraz ciśnienia winny posiadać wymaganą dokładność pomiaru. Przepływomierz (rotametr) winien posiadać wziernik umożliwiający wstępną ocenę stanu medium grzewczego w instalacji oraz dokładność pomiaru umożliwiającą ustawienie przepływu zalecanego przez producenta kolektorów słonecznych. Powinien posiadać konstrukcję pływaka/elementu pomiarowego zabezpieczającą przed jego zawieszeniem się, materiał pływaka musi być dostosowany do zakresu temperatur występujących w instalacjach solarnych. Zakres pomiaru rotametru musi być dostosowany do wielkości zestawu solarnego. Zastosowanie przepływomierza o dużym zakresie pomiarowym prowadzi do problemów z ustawieniem małego przepływu wymaganego przy małej ilości kolektorów lub podczas zastosowania kolektorów wykorzystują-

32

11 (195), listopad 2014

cych metodę low-flow (wolny przepływ). Zdarza się również, że rotametry ujęte w ofercie posiadają zbyt mały zakres pomiarowy, uniemożliwiający ustawienie dużego przepływu dla większej ilości kolektorów. Warunkiem koniecznym jest zastosowanie zaworów antygrawitacyjnych, a jeżeli ich nie ma, to niezbędne jest zasyfonowanie króćców zasobnika. Występowanie w grupie pompowej elementów z tworzywa sztucznego musi również wzbudzać szczególną uwagę.

Elementy te często występują w zaworach zwrotnych, co przy nieodpowiednich właściwościach tworzywa prowadzi do deformacji na przykład gniazd zaworu w przypadku występowania wysokich temperatur i zawieszania się zaworów. Zawory bezpieczeństwa producentów z dolnej półki otwierają się często przy ciśnieniu mocno odbiegającym od wymaganej wartości ciśnienia zadziałania. Separatory powietrza umieszczone w grupach pompowych posiadają niejednokrotnie konstrukcję, która nie umożliwia wyłapania pęcherzyków powietrza, znajdują się w grupie pompowej tylko po to, by sprawiać wrażenie, że grupa pompowa jest wyposażona w separator powietrza. Istotnym elementem jest sposób połączenia podzespołów grupy pompowej, który w razie potrzeby umożliwia wymianę uszkodzonego elementu. Nierozbieralne grupy pompowe utrudniają, a często bardzo podrażają wymianę. e) Zasobnik Zasobnik solarny lub bufor magazynujący ciepło stanowią ważny element składowy instalacji solarnej, który może odgrywać znaczną rolę w ilości ciepła traconego w trakcie jego gromadzenia. Musi więc posiadać konstrukcję, która zapewnia minimalizację strat ciepła. Chodzi tu o izolację cieplną o właściwych parametrach. Przepisy austriackie [1] mówią o konieczności zastosowania materiałów o przewodności cieplnej 0,04 W/(m * K), przy grubości izolacji 1015 cm, jeżeli przewodność cieplna posiada inną wartość, grubość izolacji również odpowiednio się zmienia.

Generalnie w danych technicznych zasobnika winna się znajdować informacja o wartości współczynnika strat jednostkowych ciepła, podanego w W/K lub tak zwane dobowe straty postojowe zasobnika (straty wynikające

z ucieczki ciepła przez ściany zasobnika) w kWh. Wymienione wyżej przepisy austriackie określają dopuszczalne wartości traconej mocy cieplnej w zależności od pojemności zasobnika, które pokazano w zamieszczonej tu tabeli.

Przykładowo przy założeniu średniej temperatury zasobnika na poziomie 55°C, temperaturze otoczenia w miejscu ustawienia zasobnika na poziomie 20°C, pojemności zbiornia 500 l oraz stratach jednostkowych podanych przez producenta zasobnika na poziomie 3 W/K, tracona moc cieplna wyniesie 105 W. Zasobnik spełnia więc wymogi. Należy jednak zwrócić uwagę, że ustawienie tego zasobnika w pomieszczeniu o niższej temperaturze (np. 10°C) może wymagać zamiany na zasobnik o lepszej izolacji, gdyż straty ciepła w analizowanym zasobniku osiągną wartość 135 W. W przetargach gminnych nikt zwykle nie analizuje warunków w miejscu ustawienia zasobnika, a jak widać, straty ciepła mogą być znaczne.

Niektórzy producenci podają wartości strat postojowych dla poszczególnych pojemności zasobników, co pozwala na określenie strat ciepła w skali roku. Należy zwrócić uwagę, że w dobrze zaizolowanym zasobniku straty nie przekraczają 2 kWh na 24 dobę [2]. Odpowiada to spadkowi temperatury w zasobniku o mniej więcej 8°C. Jak można wyliczyć, w skali roku oznacza to straty ciepła rzędu 730 kWh! To prawie tyle, ile ciepła jest w stanie w skali roku zgromadzić jeden kolektor słoneczny!

Nie trzeba więc chyba nikogo przekonywać, że zasobnik o słabej izolacji jest w stanie zniweczyć pracę kolektorów słonecznych? f) Regulator (sterownik) W przetargach często mało czasu poświęca się na analizę regulatorów oferowanych w zestawie solarnym. Nie chodzi tylko o to, czy regulator posiada określone funkcje, jak: automatyczna regulacja prędkości obrotowej pompy solarnej, zabezpieczenie zasobnika oraz kolektorów słonecznych przed przegrzaniem, funkcja urlop itd., ale również o to, czy regulator posiada podtrzymanie pamięci oraz zabezpieczenia przeciążeniowe (od strony zasilania oraz od strony przewodu czujnika temperatury kolektorów słoneczwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nych). Niebagatelną rolę odgrywają również poprawne nastawy regulatorów, które mogą wpływać na znaczne obniżenie uzysku energetycznego zestawu solarnego [3]. g) Ciecz robocza Medium robocze zastosowane w instalacjach solarnych winno spełniać wymagania opisane w szczegółowych przepisach. Czy jednak można bezkrytycznie dobrać ciecz solarną? Panuje powszechne przekonanie, że ciecz solarna to jedynie mieszanina wody z glikolem. Niejednokrotnie nie zauważa się, że możemy mieć do czynienia z glikolem etylenowym lub propylenowym, a woda zawarta w mieszaninie również posiadać może odmienne właściwości. Trzeba dostrzec, że renomowani producenci cieczy solarnej zadbają o obecność w tej cieczy dodatków zabezpieczających przed jej rozwarstwieniem się, chroniących materiał przewodów rurociągów przed utlenianiem lub korozją chemiczną itd. Te dodatki, nazywane często inhibitorami ochronnymi, mogą stanowić 6% i więcej zawartości ogólnej cieczy solarnej. Ciecze różnią się odczynem chemicznym, gęstością przy identycznej zawartości wody, lepkością oraz przewodnością cieplną. Parametry te mogą wpływać na wydajność cieplną kolektorów słonecznych, ale również odgrywać rolę w procesie starzenia się cieczy solarnej lub w procesach zużycia elementów instalacji solarnej. h) Elementy zabezpieczające W dokumentacji oferenta zestawów solarnych winna się znaleźć informacja o sposobach zabezpieczenia instalacji przed wyładowaniami atmosferycznymi, przepięciami oraz przegrzaniem. Brak takiej informacji może dyskredytować oferenta. Szczegółowa informacja o zastosowanych czujnikach temperatury, naczyniu wzbiorczym oraz odpowietrznikach (o ile je zastosowano) i separatorach powietrza to kolejny wymóg. l Montaż - wyposażenie techniczne W ofercie winna się znaleźć informacja o wyposażeniu technicznym posiadanym przez oferenta oraz o sposobach realizacji inwestycji. Warunkiem koniecznym jest wykazanie w ofercie posiadania środków zapewniających bezpieczną pracę. Uprzęże gwarantujące bezpieczną pracę, drabiny monterskie, ścianki (bariery) www.instalator.pl

11 (195), listopad 2014

ochronne, rusztowania, dźwigi, zwyżki itd. są niezbędnym wyposażeniem, które winno być poświadczone stosownymi dokumentami (dokumenty zakupu, gwarancje przydatności do użytku itd.). l Pozostałe aspekty decyzyjne W trakcie przeprowadzania przetargu niezbędna jest precyzyjna informacja o obiektach, które będą wyposażane w instalacje solarne. Oznacza to konieczność przygotowania ankiet, które zawierać będą szczegółowe informacje, na przykład o stanie połaci dachowej, na której mają być montowane kolektory słoneczne.

Niedopuszczalne jest montowanie kolektorów słonecznych na połaciach dachowych, które w myśl obowiązujących przepisów winny podlegać rewitalizacji. Organizator przetargu winien umieścić w SIWZ informację o ilości instalacji solarnych, które wymagają dodatkowych nakładów roboczych wynikających np. z niekorzystnego usytuowania połaci dachowej, skomplikowanego ułożenia rurociągu solarnego itd. Od oferenta zaś wymaga się informacji o sposobie realizacji tych instalacji.

Przy analizowaniu ofert można wziąć pod uwagę zaproponowanie przez oferentów dodatkowych środków zabezpieczających instalacje, systemu nadzoru oraz monitoringu, zapewnienia każdemu użytkownikowi instalacji szczegółowego szkolenia oraz dostarczenia odpowiedniej dokumentacji, prognozy okresu zwrotu inwestycji, określenia efektu ekologicznego, a również propozycję ubezpieczenia instalacji solarnej. l Koszty robocizny Umieszczenie w ofercie informacji o gwarantowanych stawkach godzinowych zapewnia przejrzystość ekonomiczną oferty. Może również zmusić

oferentów do zapewnienia „godziwego” zarobku firmom podwykonawczym, które mają siedzibę na terenie gmin, w których realizuje się przetargi.

Podsumowanie W artykule przedstawiono zagadnienia, które związane są z organizacją przetargów publicznych. Zapewnienie porównywalności ofert wymaga wprowadzenia swoistego systemu „punktowania”, który umożliwi Komisji Przetargowej ocenę, czy należy wybrać ofertę zestawu solarnego z lepszymi (wydajniejszymi) kolektorami słonecznymi, ale gorszym (powodującym utratę wydajności) oprzyrządowaniem, czy też może ofertę zestawu solarnego z nieco mniej wydajnymi kolektorami (spełniającymi wymogi stosownych norm), ale lepszym oprzyrządowaniem kompensującym tę nieco mniejszą wydajność kolektorów słonecznych. O ile to porównanie nie da wyraźnego rozstrzygnięcia, sięgnąć można do porównania pozostałych punktów oferty (wyposażenie techniczne, zabezpieczenia dodatkowe, ubezpieczenia, itd.). W oparciu o prace badawcze przeprowadzone przez wiele ośrodków istnieje możliwość określenia, w jakim stopniu poszczególne urządzenia zestawu solarnego wpływają na jego wydajność.

To już materiał na kolejny artykuł. dr inż. Jerzy Chodura Literatura: [1] www.ralsolar.de/download/RAL-S2-Angebotserstellung.pdf [2] muratordom.pl/instalacje/instalacje-wodne/zasobniki-z-wezownica,37_2308.html [3] Jerzy Chodura, „Uzysk gwarantowany?”, „Magazyn Instalatora” 2/2011.

[4] www.k-flex.pl/produkty2/solar/k-flex-solar/ [5] www.budnet.pl/Izolacja_rury_instalacji_solarnej_lub_grzewczej,Izolacje_cieplne,i=22559.html

33

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Obiegi pompowe a hydrauliczne układy z wieloma mieszaczami

Komfortowa dostawa ciepła W artykule postaram się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego nie wystarczy pojedynczy obieg hydrauliczny z pompą o większej wydajności i hydrauliczne zbilansowanie przepływów?

Obiegi grzewcze wyposażone w kilka zaworów mieszających na rozdzielaczach znajdują zastosowanie przy większych instalacjach hydraulicznych, ale nie tylko. Wykorzystanie wielu obiegów wyposażonych w niezależnie od siebie pracujące pompy, zawory mieszające z napędami oraz sterującą tym wszystkim elektronikę wydaje się być z pozoru niepotrzebnym komplikowaniem rzeczy prostych. Dlaczego nie wystarczy więc pojedynczy obieg hydrauliczny z pompą o większej wydajności i hydrauliczne zbilansowanie przepływów?

Wyższa temperatura - wyższe koszty Praktyczną zaletą układów wyposażonych w kilka zaworów mieszających na wspólnym rozdzielaczu jest możliwość niezależnej regulacji tych obiegów. Należy przez to rozumieć zastosowanie czynnika grzewczego o minimalnej temperaturze wynikającej z indywidualnych krzywych grzewczych, dopasowanych niezależnie od wymagań każdego obiegu (to jest liniowa zależność wiążąca temperaturę zasilania od temperatury zewnętrznej) jak również optymalnie dobrane reżimy czasowe, kiedy ogrzewanie działa mocniej, a kiedy słabiej. W układzie wielomieszaczowym źródło ciepła produkuje taką temperaturę wody, jakiej wymaga obieg o najwyższej temperaturze zasilania. Pozostałe obiegi otrzymują czynnik o niższych parametrach, a stopień obniżenia temperatury wyliczony przez automatykę jest realizowany poprzez zawory mieszające poszczególnych stref grzewczych.

34

Dzięki takiemu rozwiązaniu kocioł otrzymuje na bieżąco informacje, ile ciepła i o jakiej konkretnie (możliwie najniższej) temperaturze ma produkować. Takie rozwiązanie pozwala na wykorzystanie potencjału ciepła utajonego spalania gazu (dla kotłów kondensacyjnych im niższa temperatura zasilania, tym wyższa sprawność). Różnice w sprawności, wytwarzaniu ciepła mogą w takim wypadku wynosić nawet 10%.

Przygotowanie ciepłej wody użytkowej Jednak naprawdę ciekawe rzeczy zaczynają się dziać dopiero wtedy, gdy do układu ogrzewczego o większej mocy przyłączony jest obieg przygotowywania ciepłej wody, realizowany na przykład w podgrzewaczu pojemnościowym (zbiornik wody użytkowej podgrzewany przez wężownicę). Przygotowanie ciepłej

wody w takim systemie wymaga czasu oraz czynnika o wysokiej temperaturze, co w przypadku bezpośrednich obiegów grzewczych prowadzi do konieczności wyłączenia pomp na obiegach ogrzewczych na czas ładowania ciepłej wody użytkowej. Takie działanie jest szczególnie niekorzystne w okresach przejściowych (wiosna, jesień), kiedy temperatury zasilającego ogrzewanie czynnika nie są jeszcze zbyt wysokie. W instalacji bez obiegów mieszaczowych, na czas ładowania ciepłej wody, obieg kotła rozgrzewany jest do wysokich temperatur, a następnie ciepło to jest wprowadzane do instalacji ogrzewania (wraz z uruchomieniem pomp na obiegach grzewczych po zakończeniu podgrzewania ciepłej wody użytkowej). Szczególnie w sytuacji, gdy powtarzające się okresy ładowania ciepłej wody użytkowej, związane z dużym jej poborem, będą połączone ze znaczną pojemnością wodną części kotłowej, takie działanie nieuchronnie prowadzić będzie do przegrzewania budynku, a w konsekwencji do złej realizacji procesu ogrzewczego.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Natomiast w okresie zimowym, czyli przy pełnym zapotrzebowaniu na ciepło, zatrzymanie pomp obiegowych instalacji grzewczej na czas ładowania ciepłej wody może prowadzić do niedogrzewania, które jest skrajnym przypadkiem, gdyż kompensowane jest zwykle w nadwyżce mocy kotła, jednakże oba te zjawiska ilustrują skale zaburzeń, jakim podane są instalacje niewyposażone w obiegi ze zmieszaniem czynnika grzewczego.

Dużo lepiej sytuacja przedstawia się zarówno po stronie przygotowania ciepłej wody, jak i ogrzewania budynku, kiedy na rozdzielaczach kotłowych zastosowane są obiegi z mieszaczami. Mamy wtedy skorzystać z najbardziej nam odpowiadającego wariantu pracy obiegów ogrzewania podczas ładowania ciepłej wody. W większości kotłowni, w których moc potrzebna do przygotowania ciepłej wody stanowi tylko część całkowitej mocy grzewczej, doskonale sprawdza się równoległe ładowanie wszystkich obiegów. Źródło ciepła podnosi w tym czasie temperaturę wody zasilającej do poziomu odpowiedniego dla obiegu o najwyższych wymaganiach cieplnych (najczęściej podgrzewacza ciepłej wody użytkowej), natomiast wszystkie pozostałe obiegi grzewcze otrzymują ciepło, jak by nic się nie działo, po automatycznym skorygowaniu nastaw przez mieszacze. Możliwe są również inne warianty realizacji priorytetu (lub jego braku) dla przygotowywa-

11 (195), listopad 2014

nia ciepłej wody, na przykład zliczanie mocy całkowitej pobieranej przez układ i dystrybucja ciepła w systemie ograniczonym. Jednakże dla układów o większej mocy grzewczej na centralne ogrzewanie system bez priorytetu ciepłej wody sprawdza się wybornie.

Zmiany sposobu użytkowania budynku Dynamicznie zmieniająca się w czasie sytuacja w budynkach, jak na przykład przebudowa czy modernizacja, stawia często wymagania, którym bezpośrednie obiegi z pompami nie będą mogły sprostać.

Mam na myśli takie sytuacje, kiedy to, wskutek ingerencji instalatorów, dana część instalacji zostaje przebudowana i zmianie ulegają urządzenia odbierające ciepło z kotłowni. Jeżeli kotłownia ta będzie wyposażona w układy mieszaczowe, wtedy bez problemu, a co za tym idzie - bez poważnych kosztów, można w kilka chwil skorygować parametry, według których nowy układ ma działać, i szybko korzystać z nowych urządzeń bez drastycznego ingerowania w istniejące układy hydrauliczne kotłowni.

Sprawa trudna, ale nie beznadziejna Upraszczając, bilans korzyści wynikających z zastosowania układów wielomieszaczowych mógłby wyglądać następująco:

l płynna

i stabilna w czasie regulacja dostarczanego ciepła, l różne temperatury czynnika grzewczego dla różnych obiegów, l brak przegrzewania instalacji ogrzewania po cyklu ładowania ciepłej wody użytkowej, l optymalne wykorzystanie sprawności źródła np. kotłów kondensacyjnych, l elastyczne dopasowanie charakterystyki cieplnej obiegu do zmieniającej się sytuacji.

Nie ma jednak róży bez kolców, tak więc nie może w krótkim podsumowaniu zabraknąć kilku wad takiego rozwiązania: l system elektronicznego sterowania - bardziej złożony niż przy układzie bezpośrednim, l więcej urządzeń to wyższe koszty inwestycji oraz większe prawdopodobieństwo usterki pojedynczego elementu (są, więc mogą się zepsuć).

System wielomieszaczowy jest korzystny z punktu widzenia ekonomii pracy kotła, zapewnia również wysoki komfort dostawy ciepła i wysoką elastyczność pracy dla użytkowników. Nie ma, oczywiście, nic za darmo. Zastosowanie układu wielomieszaczowego będzie inwestycyjnie droższe niż układy bezpośrednie z samymi pompami, jednak dla kotłowni o większej mocy takie rozwiązanie wydaje się racjonalnie uzasadnione. Najważniejsze jest, moim zdaniem, to, że o zastosowaniu układu z wieloma mieszaczami powinien zawsze decydować projektant instalacji sanitarnych w porozumieniu z inwestorem, a artykuł ten ma przyczynić się do tego, by wiedzieli, co robią.

Marcin Piekarski

www.instalator.pl

35

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Idzie nowe, czyli zmiany w branży grzewczej w 2015 r.

Kocioł z etykietą We wrześniu 2015 roku zaczną obowiązywać Rozporządzenia UE ErP (Energy rated Products) nr 2009/125/EC - dla urządzeń o mocy do 400 kW oraz Eco Etykietowania (Ecolabelling) nr 2010/30/EC - dla urządzeń do 70 kW oraz dla zbiorników do 500 l.

Powyższe regulacje wprowadzają bardzo duże zmiany w obrocie towarów dla branży grzewczej. We wrześniu 2015 r. zaczyna obowiązywać rozporządzenie ErP nr 622/2009/UE, która dopuszcza produkowanie na rynek europejski jedynie urządzeń grzewczych zawierających niskoenergetyczne pompy cyrkulacyjne (obiegowe). W praktyce oznacza to, że w większości obecnych dziś na rynku kotłów, grup pompowych itd. będą musiały być stosowane pompy obiegowe, spełniające warunki tej dyrektywy. To z kolei będzie skutkowało zastąpieniem aktualnych modeli poszczególnych urządzeń - nowszymi, podobnymi urządzeniami - zmodyfikowanymi tylko o pompę, o ile aktualne modele jeszcze nie spełniają tego warunku. To jednak będą formalnie inne produkty (z handlowego punktu widzenia - inny indeks/kod produktu). W myśl tego przepisu od 1.08.2015 r. nie będzie można produkować, ale będzie można sprzedawać urządzenia niespełniające wymogów dot. pomp obiegowych czyli nadal producenci i importerzy będą mogli teoretycznie kupować takie urządzenia oraz sprzedawać je na polskim rynku. Dyrektywa ErP dopuszcza od dnia 26 września 2015 r. możliwość wprowadzania na rynek UE wyłącznie urządzeń grzewczych, które spełniają określone normy efektywności energetycznej.

Skutki praktyczne Praktyczne skutki dla poszczególnych grup produktowych będą następujące: l Kotły gazowe - sprawność średnioroczna (liczona w określony sposób narzucony dyrektywą) > 86% - takie wa-

36

runki będą spełniać jedynie kotły kondensacyjne, więc kotły konwencjonalne znikną praktycznie ze sprzedaży. Jedynym wyjątkiem będą kotły konwencjonalne z otwartą komorą spalania, które będą dopuszczone do sprzedaży jedynie z przeznaczeniem do modernizacji pojedynczych urządzeń w układzie wspólnego komina w budynkach wielorodzinnych, co jest rozwiązaniem raczej mało popularnym w Polsce; l Podgrzewacze c.w.u. - sprawność średnioroczna (liczona w określony sposób narzucony dyrektywą) > 75% - prawie wszystkie urządzenia dostępne obecnie na polskim rynku spełniają te warunki; l Kolektory słoneczne - efektywność energetyczna - praktycznie wszystkie obecne dzisiaj na rynku urządzenia spełniają te warunki; l Pompy ciepła - efektywność energetyczna - wszystkie obecne dzisiaj na rynku urządzenia spełniają te warunki; l Zasobniki c.w.u. - efektywność energetyczna - wszystkie obecne dzisiaj na rynku urządzenia spełniają te warunki.

Terminologia Nieporozumienia budzi terminologia zawarta w omawianych aktach prawnych i ich interpretacja. Co w praktyce oznacza wprowadzenie do obrotu na rynek UE i jaki ma to wpływ sektor grzewczy? Otóż: l „Wprowadzenie do obrotu” oznacza pierwszą transakcję na rynku, więc można by przypuszczać, że następuje ono np. w przypadku zakupów, np. kotłów przez przedstawicielstwo producenta w Polsce od spółki-matki, a to oznaczałoby, że produkty niespełniające warunków dyrektywy, zakupione przed 26.09.2015 r. przez tego impor-

tera, mogą być przez niego sprzedawane dalej „do wyczerpania zapasów”.

UWAGA! Interpretacja KE jest zgoła inna, a mianowicie transakcje wewnątrz grupy, koncernu itd. nie są traktowane jako wprowadzenie do obrotu. A zatem w takim przypadku następuje ono dopiero z momentem sprzedaży produktów przez danego importera na rynku.

To oznacza, że taki importer będzie mógł sprzedawać „stare” urządzenia jedynie do dnia 25.09.2015 r., zaś od 26.09.2015 r. - tylko urządzenia spełniające wymogi dyrektywy, czyli - w przypadku kotłów - jedynie kotły kondensacyjne z energooszczędną pompą. l W przypadku zakupu urządzeń pod własną marką spoza koncernu - czy jest to import z poza UE, czy z terenu UE - ewidentnie wprowadzającym do obrotu jest „producent”, czyli w rozumieniu rozporządzeń EU - importer w Polsce. To sprowadza się do takiej samej sytuacji, jak w przypadku kotłów: „stare” urządzenia importer będzie mógł sprzedawać jedynie do dnia 25.09.2015 r., zaś od 26.09.2015 r. - tylko urządzenia spełniające wymogi dyrektywy. l „Labeling directive” - etykietowanie narzuca na „producentów” od dnia 26 września 2015 r. obowiązek umieszczania na produktach oraz wszelkich materiałach handlowych, marketingowych itd. etykiet określających klasę energetyczną. Ideą tego przepisu jest umożliwienie klientowi końcowemu porównania urządzeń na podstawie jednolitych, zrozumiałych i czytelnych dla niego parametrów. Polski producent czy importer - przedstawicielstwo producenta zza granicy w Polsce - z punktu widzenia UE (Dyrektywa ErP z 2009 r. nr 2009/125/EC) są traktowani zarówno jako producent, autoryzowany przedstawiciel oraz importer. Definicje pojawiające się w dyrektywach: - „Producent” oznacza osobę fizyczną lub prawną, która wytwarza produkty objęte niniejszą dyrektywą i jest odpowiedzialna za ich zgodność z niniejwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

szą dyrektywą, zamierza wprowadzić je do obrotu lub użytkowania pod własną nazwą producenta lub znakiem towarowym lub do własnego użytku producenta. W razie braku producenta zdefiniowanego w pierwszym zdaniu niniejszego punktu lub importera zdefiniowanego w pkt 8 za producenta uważana będzie każda osoba fizyczna lub prawna, która wprowadza do obrotu lub użytkowania produkty objęte niniejszą dyrektywą; „autoryzowany przedstawiciel” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę we Wspólnocie, która otrzymała pisemne upoważnienie od producenta do wykonywania w jego imieniu wszelkich lub niektórych z jego zobowiązań oraz formalności wynikających z niniejszej dyrektywy; - „importer” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Wspólnoty, która w ramach swojej działalności gospodarczej wprowadza do obrotu we Wspólnocie produkt pochodzący z państwa trzeciego;

Kto i co etykietuje?

Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE oraz rozporządzeniem uzupełniającym 811/2013 artykuł cztery materiały (urządzenia): l o mocy do 70 kW i pojemności do 500 litrów, l ogrzewacze pomieszczeń, l ogrzewacze wielofunkcyjne, l zestawy zawierające ogrzewacz pomieszczeń, regulator temperatury i urządzenie słoneczne, l zestawy zawierające ogrzewacz wielofunkcyjny, regulator temperatury i urządzenie słoneczne będą opatrzone na zewnątrz etykietą dostarczoną przez dostawców (widoczną dla klienta końcowego). Obowiązek dostarczania etykiet jest nałożony na dostawców na rynek europejski.

Etykiety muszą być załączane do wszelkich materiałów o charakterze handlowym, techniczno-handlowym, jak i marketingowym. To oznacza, że żadna oferta wychodząca od dostawcy, dystrybutora czy choćby instalatora do klienta końcowego nie może być przekazana, bez odpowiednio wykonanych etykiet. Dane, jakie mają się znaleźć na etykiecie, są zawarte w certyfikacie WE albo wyliczane na podstawie cerwww.instalator.pl

11 (195), listopad 2014

tyfikatu WE dotyczącego procesu produkcji, który jest wymagany, aby uzyskać certyfikat CE. Producent, importer czy też dostawca będzie musiał mieć kopię dokumentu WE zakładu produkcyjnego! Etykieta jest znormalizowana, ściśle określona i zawierająca konkretnie wskazane informacje: „a) każdy ogrzewacz pomieszczeń w punkcie sprzedaży był opatrzony na zewnątrz etykietą dostarczoną przez dostawców zgodnie z art. 3 ust. 1, określoną w pkt 1 załącznika III, umieszczoną z przodu urządzenia w taki sposób, aby była ona wyraźnie widoczna; b) wszelkie reklamy, które dotyczą określonego modelu ogrzewacza pomieszczeń i podają informacje związane z zużyciem energii lub ceną zawierały wskazanie klasy sezonowej efektywności energetycznej ogrzewania pomieszczeń dla danego modelu w warunkach klimatu umiarkowanego”.

Takie same warunki zgodnie z rozporządzeniem delegowanym 812/2013 dotyczą: l podgrzewaczy wody, l zasobników ciepłej wody użytkowej, l zestawów zawierających podgrzewacz.

Etykiety Etykiety - w zależności od typu urządzenia - zawierają różne dane: l urządzenia standardowe typu kocioł: poza danymi producenta (dostawcy na rynek EU) podajemy trzy podstawowe informacje: - klasa efektywności wynikająca ze sprawności - poziom hałasu - moc l urządzenia wielofunkcyjne c.o. + c.w.u.: W przypadku urządzeń dwufunkcyjnych c.o. + c.w.u. musimy niezależnie podawać klasy dla c.o. i c.w.u., zatem podajemy niejako dwie informacje, niezależnie od tego, czy są identyczne, czy nie. l urzą dze nia ty pu pom py cie pła, kolektory słoneczne: tego typu urządzenia muszą dodatkowo zawierać informacje dotyczące różnych możliwości urządzenia, typu moc, sprawność, w różnych położeniach geograficznych. l zestawy: etykieta zestawów musi zawierać dane dotyczące efektywności energetycz-

nej całego zestawu oraz jasną informację, co wchodzi w skład takiego zestawu, np.: kocioł, regulator pokojowy, zasobnik c.w.u., kolektory słoneczne itd.

Podane zasady etykietowania nakładają na producenta/importera szereg obowiązków.

Obowiązki producenta/importera Producent/importer musi dostarczyć: l etykietę z klasą energetyczną urządzenia (solo); l drugą etykietę dla zestawu (etykieta wypełniona tylko w części dot. danego urządzenia) i kartę zestawu służącą do obliczenia efektywności energetycznej zestawu, który ew. może zostać stworzony z wykorzystaniem danego urządzenia + innych (kolektory, pompy ciepła, zbiorniki, termostaty). Firma, która tworzy i oferuje na rynku zestaw, ma obowiązek wypełnić etykietę zestawu i kartę zestawu. Jeżeli producent ww. dokumentów nie dostarczy wraz z urządzeniem, oznacza to, że nie dopuszcza możliwości konfigurowania zestawu z wykorzystaniem tego urządzenia.

Obowiązek importera l Importer w myśl rozporządzenia UE jest traktowany jak producent, dlatego na nim ciąży obowiązek dostarczenia wszelakich etykiet. W przypadku sprzedawania gotowych zestawów (min. 2 urządzenia, chociażby kocioł + termostat) oblicza i wypełnia etykietę i kartę zestawu; l Importer ma obowiązek dostarczania podstawowych etykiet dla swoich dystrybutorów, Autoryzowanych Punktów Handlowych, instalatorów, Autoryzowanych Punktów Sprzedaży, tak aby oni mogli (bo na nich też spoczywa ten obowiązek) sami tworzyć własne zestawy, ponieważ ich każda oferta sprzedaży musi być wyposażona w takie etykiety.

W rozporządzeniach UE jest mowa o karach za niestosowanie się do ww. przepisów. Każdy kraj członkowski ma wolną rękę w określeniu ich formy i wysokości. Nie mamy na obecnym etapie wiedzy, czy Polska określiła stosowne sankcje.

Janusz Starościk, SPIUG

37

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Stacja mieszkaniowa Herz-Kärnten

Ciepła woda od ręki...

Stacja mieszkaniowa Herz-Kärnten to optymalne rozwiązanie w zakresie przygotowania oraz zasilania instalacji c.w.u. i c.o. w nowoczesnym budownictwie mieszkaniowym i biurowym.

Firma Herz wprowadziła na nasz rynek nową stację mieszkaniową Herz-Kärnten o numerze katalogowym 1 4008 36, która uwzględnia wymagania polskiego prawa budowlanego w zakresie instalacji ciepłej wody użytkowej i instalacji centralnego ogrzewania.

Stacja mieszkaniowa Herz-Kärnten jest to stacjonarne urządzenie do zabudowy mieszkaniowej, które służy do przygotowania ciepłej wody użytkowej w sposób dynamiczny oraz do zasilenia instalacji ogrzewania etażowego w mieszkaniu. Stacja mieszkaniowa w przeciwieństwie do zasobnika ciepłej wody użytkowej rozpoczyna pracę dopiero wtedy, gdy pojawi się zapotrzebowanie na ciepłą wodą użytkową.

Stacja mieszkaniowa Herz-Kärnten zapewnia stałą temperaturę ciepłej wody użytkowej oraz jej odpowiedni strumień zarówno przy stałym, jak i zmiennym lub wielokrotnym poborze.

Dzięki zastosowaniu tzw. mostka termicznego (poz. 2, 3) stacja jest zawsze w gotowości przygotowania ciepłej wody użytkowej. Dzieje się to dzięki temu, że jest zapewniona minimalna cyrkulacja czynnika grzewczego, która ma zapewnić jego odpowiednią temperaturę na wejściu do stacji mieszkaniowej. Pobór wody przez użytkownika, poprzez otwarcie baterii lub kurka z ciepłą wodą, powoduje przepływ wody zimnej przez wymiennik ciepła (poz. 6) w części wtórnej stacji i jej podgrzanie. Jednocześnie z przepływem wody zimnej do stacji, dzięki powstałej różnicy ciśnienia na części wody pitnej regulatora hydrodynamicznego Herz-FWW (poz. 1), następuje otwarcie regulatora w części wody grzewczej.

Powoduje to jednocześnie przepływ czynnika grzewczego przez część pierwotną wymiennika ciepła. Woda grzew-

38

cza w części pierwotnej wymiennika ciepła przeponowo podgrzewa wodę pitną w części wtórnej wymiennika ciepła. Dzięki regulatorowi hydrodynamicznemu zmiana strumienia wody zimnej w części wtórnej instalacji (woda pitna) powoduje zmianę wydajności w części pierwotnej instalacji (woda grzewcza). Regulacja temperatury cie-

płej wody użytkowej wypływającej ze stacji realizowana jest dzięki regulatorowi hydrodynamicznemu z głowicą termostatyczną z czujnikiem zewnętrznym (poz. 5). Czujnik zewnętrzny głowicy termostatycznej zabudowany jest na wylocie ciepłej wody użytkowej z wymiennika ciepła. Głowica termosta-

tyczna doregulowuje temperaturę ciepłej wody użytkowej do wartości zadanej na pokrętle głowicy. Dla ochrony stacji przed zanieczyszczeniami unoszonymi przez wodę grzewczą w stacji zabudowano dodatkowo filtr (poz. 4).

Wyposażenie Najważniejszym elementem stacji jest regulator hydrodynamiczny Herz-FWW (poz. 1), który jako centralny zespół stacji mieszkaniowej odpowiada za zapewnienie odpowiedniej temperatu-

l

ry ciepłej wody użytkowej wytworzonej dynamicznie przez stacje mieszkaniową. Modułem napędowym regulatora hydrodynamicznego jest różnica ciśnienia przed i za regulatorem, spowodowana przepływem ciepłej wody użytkowej pobieranej przez mieszkańca. Dynamicznie wytworzona różnica ciśnień

Rys. Widok i schemat stacji Kärnten.

strony sponsorowane

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

1

2

3

4

5

8

www.instalator.pl

przed i za regulatorem hydrodynamicznym przeniesiona jest na elastycznie zamocowaną membranę połączoną centralnie z trzpieniem. Występująca różnica ciśnień po obu stronach membrany powoduje powstanie parcia, elastyczne odkształcanie się membrany i przesuwanie trzpienia. Przemieszczający się w regulatorze trzpień otwiera i zamyka dopływ czynnika grzewczego po stronie pierwotnej wymiennika ciepła; l Termostatyczny zawór obejścia Herz (poz. 2) wykonany jest z mosiądzu pokrytego chromem. Zawór posiada przyłącza gwintowane z gwintami zewnętrznymi. Na zaworze należy zabudować ogranicznik temperatury (poz. 3) powrotu, z którym tworzą tzw. mostek cieplny; l Ogranicznik temperatury wody powrotnej Herz-RTB (poz. 3) służy do regulacji temperatury wody powrotnej w węźle w zakresie 25-60°C. Ograniczenie i zablokowanie zakresu wartości zadanej umożliwiają trzpienie blokujące (oddzielnie do zamówienia). Ogranicznik temperatury należy zabudować na zaworze termostatycznym mostka cieplnego (poz. 2); l Filtr zanieczyszczeń mechanicznych Herz (poz. 4) z przyłączami z gwintem zewnętrznym wyposażony jest w sitko wykonane ze stali chromo-niklowej z otworami 0,5 mm; l Dodatkowo temperatura ciepłej wody użytkowej regulowana jest zabudowaną na regulatorze hydrodynamicznym głowicą Herz z kapilarą i czujnikiem zewnętrznym (poz. 5); l Wymiennik ciepła płytowy (poz. 6) E8TH-40 ze stali nierdzewnej; l Złączka (prostka) w miejscu zabudowy wodomierza (poz. 7); l Regulator różnicy ciśnienia Herz (poz. 8) z wbudowanym zaworem strefowym jest regulatorem proporcjonalnym, przystosowanym do zabudowy pionowej bezpośredniego działania, czyli może pracować bez energii z zewnątrz. Dostarczany jest z fabrycznie zadaną różnicą ciśnienia 23 kPa i służy do stabilizacji różnicy ciśnienia w instalacji centralnego ogrzewania etażowego mieszkania zasilanego przez stację mieszkaniową. Zawór strefowy regulatora różnicy ciśnienia napędzany jest przez siłownik termiczny; l Złączka (prostka) w miejscu zabudowy ciepłomierza (poz. 9); l Siłownik termiczny Herz sterowany jest przez regulator pokojowy w

standardzie on/off. Dostarczany jest jako normalnie zamknięty. Siłownik termiczny stanowi wyposażenie dodatkowe. Siłownik termiczny należy zabudować na regulatorze różnicy ciśnienia; l Konsola montażu wstępnego składająca się z kątownika montażowego z otworami oraz kulowych zaworów odcinających do wody grzewczej i wody pitnej. Konsola posiada możliwość mocowania do ściany. Podłączenie stacji mieszkaniowej do konsoli montażu wstępnego następuje przez wsunięcie króćców stacji w przyłącza konsoli i skręcenie złączek gwintowanych. Konsolę montażu wstępnego należy zamówić oddzielnie.

Zalety Stacja mieszkaniowa Kärnten firmy Herz posiada wbudowany ogranicznik wody ciepłej o wydajności 15 [l/min].

Minimalne ciśnienie na wejściu do stacji wynosi 2,5 bara. Stacja wymiennikowa Herz Kärnten stanowi wysoko zaawansowane technologicznie rozwiązanie dla potrzeb nowoczesnych obiektów mieszkaniowych i biurowych. Dzięki zastosowaniu stacji wymiennikowych Herz można znacząco obniżyć koszty inwestycyjne i eksploatacyjne przy racjonalnym wykorzystaniu powierzchni pod zabudowę systemu instalacyjnego.

Zalety stacji mieszkaniowej Herz: l możliwość jednoczesnego przygotowania c.w.u. i ogrzewania pomieszczeń, l stała temperatura c.w.u. przy różnym zapotrzebowaniu, l możliwość indywidualnego ustawienia parametrów stacji, l minimalne wymiary, l stacja nie wymaga zasobnika wody, l brak możliwości rozwoju bakterii Legionella, l wysoka odporność na osadzanie się kamienia kotłowego, l niska temperatura wody powrotnej, l minimalne straty temperatury, l prosta obsługa, l wysoki komfort użytkowania. l Grzegorz Ojczyk www.herz.com.pl

39

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Systemy połączeń w instalacjach rurowych z PP-R (3)

Błędy zgrzewania W instalacjach wodociągowych i ogrzewczych wykonanych z PP-R może być stosowany system połączeń poprzez złączki zgrzewane polifuzyjnie lub elektrooporowe oraz złączki wyposażone w element gwintowany. Jakie są najczęściej popełniane błędy zgrzewania i jak ich uniknąć - o tym poniżej.

Na jakość zgrzewu w sposób bardzo istotny wpływa czas przebywania tworzywa w podwyższonej temperaturze.

W przypadku poddania zgrzewu działaniu zbyt wysokiej temperatury może wystąpić jego termiczne uszkodzenie (degradacja). Obszar przetwórstwa PP-R mieści się pomiędzy krzywą płynięcia, krzywą degradacji i linią pionową, która określa minimalny czas grzania tworzywa sztucznego. Zbyt małe podgrzanie spajanych elementów obniża ich stopień dyfuzji (przenikania), co ma istotny wpływ na zmniejszenie wytrzymałości tworzywa w miejscu zgrzewu. Degradacji ulega też polipropylen wystawiony na działanie czynników zewnętrznych, w szczególności promieniowania UV. Na skutek działania ciepła, światła, promieniowania oraz tlenu pojawiają się zmiany na powierzchni zewnętrznej rur. Należy pozbyć się tej cienkiej warstwy z powierzchni przewodu tuż przed wykonaniem zgrzewania doczołowego lub elektrooporowego. Zachowanie współosiowości złączki oraz przewodu w procesie zgrzewania polifuzyjnego umożliwia usunięcie wyżej wymienionej warstewki z powierzchni rury i złączki w postaci wałeczkowatej wypływki na krawędzi zewnętrznej złączki. Na podstawie jakości tej wypływki możemy stwierdzić, czy połączenie wykonane jest prawidłowo (dwa połączone pierścienie o jednakowej grubości każdy, na całym obwodzie).

Mufy elektrooporowe Ten rodzaj zgrzewania polecany jest jako metoda naprawcza. Mufy

40

nujemy połączenia ze zgrzewarką.

Uruchamiamy zgrzewarkę i wybieramy odpowiednią średnicę. Następnie naciskamy przycisk uruchamiający proces zgrzewania. Zgrzewarka automatycznie ustala parametry prądu i czas potrzebny do zgrzania na podstawie zadanej średnicy i temperatury elektrooporowe są to specjalne tuleje otoczenia. Po ostygnięciu złącze jest z polipropylenu z wtopionym drutem gotowe do pracy. elektrooporowym. Napięcie elekW przypadku zgrzewania rur typu tryczne podłączone do spirali grzejnej Stabi z wkładką z aluminium należy mufy (za pośrednictwem specjalnej przed przystąpieniem do zgrzewania zgrzewarki), powoduje nadtopienie przy pomocy elektromufy zdjąć pościanek rur oraz mufy, a w końcowym włokę aluminiową za pomocą specjalefekcie trwałe złączenie. Konstrukcja nego zdzieraka. elektrozłączki umożliwia wsunięcie w Elektrozłączka powinna być wyjęnią rury bez wcześniejszego nagrze- ta z woreczka foliowego tuż przed wania łączonych elementów. Nieste- zgrzewaniem. W przypadku zaniety złączki elektrooporowe mają dużo czyszczenia elektromufy należy oczywyższą cenę, a koszt samej zgrzewar- ścić jej wewnętrzną ściankę. Po ki jest bardzo wysoki. Producenci oczyszczeniu powierzchni zgrzewamarkowych systemów z PP-R posia- nych nie należy dotykać palcami. Głędają tego typu urządzenia i chętnie je bokość wsunięcia rur zależy od średwypożyczają za niewielką opłatą. nicy przewodu (te informacje podają W celu dokonania połączeń przy tabele dostarczone przez producenta pomocy muf elektrycznych, czyli systemu). Przewody rurowe należy elektrozłączek, korzystamy ze spe- umieścić w ten sposób w mufie, aby cjalnej zgrzewarki. Elektrozłączki da- podczas procesu zgrzewania nie nają się przesuwać w stanie zimnym po stąpiło skręcenie elektrozłączki lub przewodzie. Umożliwia to dokonanie wysunięcie końcówki rury. Należy je zgrzewu w miejscach trudno dostęp- również dobrze zamocować, aby w nych i niewygodnych. Mufa elek- trakcie nagrzewania nie dochodziło tryczna jest typu „z luzem”, to znaczy do wypychania rury z elektrozłączki. pozwala na swobodne przesuwanie po Wtyczki podłączeniowe zgrzewarki rurze. Niektóre systemy wymagają należy połączyć z gniazdami elektrozeskrobania zewnętrznej powierzch- złączki. Proces zgrzewania należy ni rury, aby wprowadzić ją do wnętrza przeprowadzić zgodnie z instrukcją elektrozłączki, gdyż sam przewód ma obsługi urządzenia. Jest ona najczęśrednicę większą od średnicy we- ściej zamieszczona na obudowie.

O prawidłowym przebiegu zgrzewawnętrznej elektrozłączki. Przed dokonaniem zgrzewu należy oczyścić koń- nia świadczy wyraźne wytłoczenie mace łączonych rur czystą, nasączoną w teriału w punktach kontrolnych znajduspirytusie tkaniną bawełnianą. Elek- jących się na powierzchni elektrozłączki.

Po wykonaniu zgrzewania należy trozłaczkę umieszczamy na rurach w taki sposób, aby łączone części prze- bezwzględnie przestrzegać czasu nawodów znajdowały się osiowo, a ich turalnego procesu chłodzenia. Czas końce były w równych odległościach osiągnięcia wymaganej pełnej wytrzyod krawędzi zewnętrznych złączki. małości przy zgrzewaniu elektroopoZa pomocą zacisków na złączce doko- rowym jest najczęściej przedstawiony www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

w tabeli, którą dostarcza producent systemu. Ilustruje ona: l rodzaj obciążenia (ściskanie, zginanie, rozciąganie, rury pod ciśnieniem wody, powtórne zgrzewanie), l obciążenie ciśnieniem (do 0,1 bara; od 0,1 do 1,0 bara; ponad 1,0 bar), l minimalny czas chłodzenia (waha się on od 20 do 120 min). l Zabrudzenie tłuszczem

Połączenia mufowe zgrzewane - W przypadku zanieczyszczenia końcówki rury lub złączki połączenie zgrzewanych elementów staje się niemożliwe. Podczas wykonywania próby ciśnienia lub po krótkim czasie użytkowania połączenie ulegnie rozpadowi. l Głębokość wsunięcia rury do kształtki - Przekroczenie odpowiedniej głębokości wsunięcia rury do złączki może nawet doprowadzić do całkowitego zaślepienia rurociągu lub powstania dużych strat lokalnych. W miejscu

11 (195), listopad 2014

tym mogą gromadzić się większe zanieczyszczenia mechaniczne. Wada może powstać w wyniku: zbyt dużego nacisku podczas łączenia, zgrzewania rurki cienkościennej, zbyt długiego czasu nagrzewania, zbyt wysokiej temperatury zgrzewania. l Brak kontroli temperatury zgrzewania - Właściwa temperatura procesu zgrzewania waha się w przedziale 250÷270°C. Należy kontrolować ją przy pomocy termometru dotykowego. Wykonując zgrzewy w okresie zimowym lub przy silnym wietrze, zaleca się wykonanie tzw. zgrzewu próbnego, a następnie jego przecięcie w celu kontroli jakości. l Niedostosowanie mocy i typu zgrzewarki do danej średnicy rury - Wszelkie dane dotyczące zakresu średnic zgrzewanych przewodów oraz mocy zgrzewarki zawarte są w instrukcji urządzenia. l Jedno- lub dwustronnie skośnie zgrzana rurka - Jest to dopuszczalne, o ile na długości 300 mm przewód ma przekrój kołowy, a wartość odchyłki [e] wynosi:

a) dla wody e ≥ 1 mm, b) dla instalacji ogrzewczej e ≥ 2 mm. l Błędne połączenie w wyniku niecałkowitego wprowadzenia przewodu do złączki.

- Niedostateczna długość zgrzewu powstaje na skutek niecałkowicie lub tylko częściowo roztopionych powierzchni połączenia. Dzieje się tak w wypadku: a) zbyt krótkiego czasu nagrzewania, b) gdy końcówki rur nie są ucięte pod kątem prostym, c) zbyt niskiej temperatury członu grzejnego, d) osiowego ruchu podczas chłodzenia, e) zbyt długiego czasu wprowadzania przewodu w złączkę. l Porowatość w wyniku domieszki ciał obcych.

Błąd zgrzewu może powstać w wyniku: - powstania oporów podczas zgrzewania (np. deszcz, rozpuszczalnik), - zanieczyszczonych nasadek grzewczych,

miesięcznik informacyjno-techniczny

Uwaga! Przed pierwszym użyciem nasadek grzewczych warstwę z PTFE należy wypolerować. Najlepiej wykonać to czystą flanelową szmatką. l Błędne połączenie w wyniku deformacji rury lub złączki (owal).

Złączki z PP-R z metalową wkładką Każdy kompletny system instalacyjny z tworzywa sztucznego jest kompatybilny z innym systemem, ale tylko przy użyciu odpowiednich złączek. Są to najczęściej złączki z tworzywa z wtopioną wkładką metalową. Ten typ kształtek jest połączeniem metalowego calowego gwintu rurowego z zakończeniem z PP-R, które umożliwia połączenie za pomocą zgrzewania polifuzyjnego z przewodem rurowym wykonanym z tego samego materiału. Złączki z „wtopką” służą również do łączenia instalacji z tworzywa sztucznego z armaturą sanitarną, ogrzewczą oraz instalacją standardową (z rur stalowych lub miedzianych).

Najczęściej spotykane tego typu złączki to: l złączki z zaprasowanym zewnętrznym lub wewnętrznym gwintem (metalowe elementy zaprasowane, tzw. wtopki, wykonuje się najczęściej z mosiądzu niklowanego i wyposażone są w zewnętrzny lub wewnętrzny gwint cylindryczny), l po łą cze nia roz łącz ne - śru bun ki lub półśrubunki. Podstawą jest specjalna kształtka z tworzywa, na którą jest nasunięty obrotowy element wykonany z mosiądzu niklowanego lub stali nierdzewnej i wyposażony w zewnętrzny lub wewnętrzny gwint cylindryczny. Śrubunki rozłączne wyposażone są w uszczelkę.

Do uszczelniania zewnętrznego i wewnętrznego wtopionego gwintu należy stosować wyłącznie taśmę teflonową, specjalny sznur nylonowy lub pastę uszczelniającą.

Uwaga! Nie wolno używać pakuł konopnych oraz pokostu. Pokost mo-

11 (195), listopad 2014

że przedostać się do wnętrza rury i przez dłuższy okres czasu woda przepływająca przez przewód będzie miała posmak substancji oleistej.

Dobrej jakości złączki z wkładką mogą wytrzymywać znaczne naprężenia mechaniczne w momencie montażu dzięki specjalnie ukształtowanej metalowej złączce połączonej z tworzywem w płaszczyznach równoległych, jak i prostopadłych do ich osi. Pozwala to na idealne połączenie z tworzywem sztucznym bez obawy o rozwarstwienie pod wpływem naprężeń. Wewnętrzna powierzchnia złączek z wkładką gwintowaną z gwintem zewnętrznym pokryta jest polipropylenem, przez co elementy metalowe nie mają kontaktu z przepływającym medium. Odporność chemiczna złączek z „wtopką”, mimo pokrycia gwintowanych wkładek niklem i chromem, nie może być porównana z odpornością elementów z polipropylenu. Z tego względu łączniki te nie nadają się do wszystkich obszarów zastosowań przemysłowych.

Markowe firmy wyszły temu zapotrzebowaniu naprzeciw i wprowadziły do swej oferty wkładki gwintowane z metali szlachetnych, co pozwala na zastosowanie tych łączników w bardzo agresywnym środowisku.

Do skręcania śrubowych (okrągłych) złączek z wtopionymi wkładkami należy używać kluczy ze skórzanym paskiem, o ile złączka nie posiada na powierzchni sześciokątnej końcówki. Używanie kluczy o ostrych szczękach przeznaczonych do rur stalowych może doprowadzić do zniszczenia powłoki zewnętrznej złączki. Przeważająca część tego typu złączek oferowanych na rynku posiada kontakt z przepływającym medium. Połączenia z wtopionymi gwintami metalowymi nie można stosować w przypadku czynników powodujących korozję części metalowych (mosiądzu niklowanego) kształtki (np. w układach filtracyj-

nych wody chlorowanej w instalacjach basenowych, technologicznych). Alternatywą dla takich złączek są kształtki wykonane w całości z tworzywa sztucznego na specjalne zamówienie. Przed zainstalowaniem złączki z „wtopką” należy sprawdzić, czy jest ona wykonana z mosiądzu (najlepiej za pomocą magnesu). Jeśli złączka zawiera stal, absolutnie nie należy jej używać.

Nie dotyczy to złączek wyposażonych we wkładkę ze stali szlachetnej. Uwaga! Nie należy zgrzewać PP-R typ 3 z innymi materiałami, takimi jak PE lub PB itp.

Szkol się!

Wszystkich zainteresowanych nauką zgrzewania rurociągów zachęcam do brania udziału w specjalnych szkoleniach organizowanych przez profesjonalne firmy. Na takich szkoleniach uczestnik zostaje przygotowany do pełnienia obowiązków zgrzewacza rur PE i PP dla sieci wodnych, kanalizacyjnych i gazowych metodą elektrooporową, mufową lub doczołową. Prowadzone zajęcia odbywają się w formie wykładów z zastosowaniem technik audiowizualnych pod kierunkiem wykwalifikowanej kadry szkoleniowej oraz praktycznych ćwiczeń w zakresie zgrzewania. Program takiego szkolenia obejmuje ok. 30 godzin.

Dokumenty uzyskane po ukończonym szkoleniu: l zaświadczenie o ukończeniu szkolenia zgodne z rozporządzeniem MEN, stwierdzające odbycie szkolenia w zakresie wykonywania połączeń rurociągów z tworzyw sztucznych, l zaświadczenie o przedłużeniu ważności uprawnień dla monterów/dozoru w zakresie wykonywania połączeń rurociągów z PE i PP metodami zgrzewania doczołowego i elektrooporowego.

Podobne szkolenia organizują również producenci i dystrybutorzy systemów rurowych z tworzyw sztucznych.

Andrzej Świerszcz

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

!

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

42

www.instalator.pl

DSE Wall Mały węzeł o dużej mocy DSE Wall - pierwszy węzeł do powieszenia na ścianie o mocy do 120 kW

Nr 1

Oszczędzaj przestrzeń i podnoś efektywność cieplną.

heating.danfoss.com

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Zmiany w prawie budowlanym 2014

Uprawniony do instalacji W dniu 1 sierpnia 2014 r. weszły w życie zmiany w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. „Prawo budowlane”, które obok pewnego uporządkowania pojęć wprowadziły szereg nowych istotnych elementów w zakresie związanym ze sprawowaniem samodzielnych funkcji w budownictwie.

Wprowadzone 1 sierpnia 2014 r. kolejne (kto jest w stanie obliczyć, które z rzędu?) zmiany w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. „Prawo budowlane” [1] (tak przy okazji - od jak dawna zapowiada się wydanie nowej ustawy - kto to pamięta?) wprowadziły, obok pewnego uporządkowania pojęć, szereg nowych istotnych elementów w zakresie związanym ze sprawowaniem samodzielnych funkcji w budownictwie. Pozostaje rzeczą otwartą, do jakiego stopnia pozwolą one uprościć procedury związane z uzyskiwaniem uprawnień do pełnienia tych funkcji. Nowym elementem jest skreślenie rzeczoznawcy budowlanego z wykazu samodzielnych funkcji technicznych.

Zachowano różność uprawnień „do projektowania” i „do kierowania” w określonej specjalności z ewentualnym uwzględnieniem specjalizacji.

Dla przypomnienia - obecnie z aktualnymi przepisami w specjalności budowlanej instalacyjnej „w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych” wyróżnia się następujące specjalizacje: l sieci, instalacje i urządzenia cieplne i wentylacyjne i klimatyzacyjne; l sieci, instalacje i urządzenia gazowe; l sieci, instalacje i urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne.

W odniesieniu do branży instalacyjnej znajduje się zapis o: sieciach, instalacjach i urządzeniach cieplnych,

44

wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych (zabrakło wpisu o klimatyzacji). Konsekwencją praktyczną jest konieczność posiadania na egzaminie (niezależnie od stopnia przygotowania w trakcie nauki) wiadomości z całego zakresu specjalności.

Dostęp do uprawnień Istotnym zmianom uległ natomiast dostęp do uprawnień, które mają być nadawane. Przy zachowaniu zakresu „bez ograniczeń” i „z ograniczeniami” (tabela 1) wprowadzono (zresztą obiecywane od dawna) dopuszczenie absolwentów studiów I stopnia do kierowania robotami „bez ograniczeń”, przywrócono technikom i majstrom uprawnienia do kierowania „z ograniczeniami”. Jednocześnie zachowane zostaną prawa wcześniej nabyte, dotyczy to osób po studiach I stopnia na kierunku odpowiednim dla danej specjalności, które uzyskały zgodnie z wcześniejszymi przepisami.

Uprawnienia z ograniczeniami odnoszą się w branży instalacyjne do instalacji wraz z urządzeniami oraz przyłącza dla obiektów budowlanych o kubaturze do 1000 m3. Zapis ten nie pozostawia możliwości dla różnych interpretacji zakresu dopuszczalnego działaniem.

Praktyka jest najważniejsza...

Warunkiem dopuszczającym do uzyskania uprawnień jest posiadanie odpowiedniej praktyki zawodowej pracy polegającej na bezpośrednim uczestnictwie w pracach projektowych albo na pełnieniu funkcji technicznej na budowie pod kierownictwem osoby posiadającej odpowiednie uprawnienia budowlane. Studenci mogą nadal rozpoczynać praktykę zaliczaną do stażu zawodowego po ukończeniu III roku studiów. Pojawił się zapis o możliwości zaliczenia praktyki studenckiej do praktyki zawodowej, jednak wymaga to opracowania programu studiów z udziałem organu samorządu zawodowego w sposób określony w odrębnych przepisach [2]. Wydaje się, iż zapis ten co najmniej przez dłuższy czas pozostanie przepisem martwym. Kwestia organizacji i długości praktyk zawodowych jest obecnie bardzo różnie traktowana na różnych uczelniach i trudno oczekiwać, aby poza sytuacjami wyjątkowymi mogło się to stać powszechną praktyką.

Dość problematyczne jest obecnie przywrócenie (po 20 latach przerwy!) systemu poświadczania praktyki zaświadczeniami, których wzory zamieszczono w załączniku do rozporządzenia. W sytuacjach, gdy praktyki rozbija się na małe zadania, realizowane niekoniecznie w tych samych strukturach, takie www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

kolekcjonowanie zaświadczeń może być zdecydowanie bardziej kłopotliwe niż wpisy do dziennika praktyk.

Długość praktyki Zmianie uległy długości okresów wymaganej praktyki (tabela 2). Nowym elementem jest zapis, że za równorzędną z praktyką zawodową, polegającą na bezpośrednim uczestnictwie w pracach projektowych, uznaje się roczną praktykę przy sporządzaniu projektów odbytą pod patronatem osoby posiadającej co najmniej 5-letnie doświadczenie zawodowe przy sporządzaniu projektów. Biorąc pod uwagę powszechność takiej praktyki, zapis może skutkować utrudnieniami przy zaliczeniu praktyki zawodowej w projektowaniu, aczkolwiek w intencjach twórców nowych przepisów wprowadzenie instytucji „patrona” miało najpewniej sporo ułatwić… Wbrew pozorom nie jest to zagadnienie marginesowe - może dotykać 20÷30% kandydatów.

Problem dla...

Szczegółowe regulacje w zakresie nadawania uprawnień zawiera Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 24 września 2014 r. (poz. 1278) w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Zgodnie z nim „zakres praktyki zawodowej powinien być zgodny z zakresem specjalności i uprawnień budowlanych, o które ubiega się wnioskodawca” (tabela 3). Tu pojawia się problem techników i majstrów, którzy zostali zatrudnieni przy budowie „sieci”, zagadnienie to będzie najpewniej wymagało doprecyzowania w bliskiej przyszłości, prawdopodobnie przy okazji kwalifikacji do egzaminów w turze wiosennej 2015 r.

Pewne problemy wiążą się ze stwierdzeniem właściwości wykształcenia wyższego - po prostu poszczególne uczelnie w dość dowolny sposób traktują proces dydaktyczny. W powww.instalator.pl

wyższej sytuacji w rozporządzeniu przewidziano procedury weryfikacyjne posiadanego wykształcenia: l podstawę weryfikacji stanowi dyplom ukończenia wyższych studiów, dokumentu potwierdzającego posiadanie tytułu technika lub mistrza, dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika; l su ple ment do dy plo mu al bo po twierdzony wypis z przebiegu studiów; l w rozporządzeniu sprecyzowane są metody weryfikacji wykształcenia wyższego.

Nieporozumienia może rodzić zapis o załączeniu do dokumentacji prac projektowych - w dotychczasowej praktyce poszczególne osoby mogły być wzywane do okazania tych prac - jak autorzy rozporządzenia wyobrażają sobie praktyczną realizację tego zapisu?

Dokumenty z praktyki Praktyka zawodowa ma być dokumentowana zestawieniem wykonanych robót oraz potwierdzana do-

kumentem wydanym przez kierownika jednostki i zaświadczonym przez osobę, pod której odbywała się praktyka. W zapisie ustawy mówi się o osobie posiadającej odpowiednie uprawnienia budowlane, co może oznaczać odstępstwo od zasady posiadania przez nią „uprawnień bez ograniczeń”. Równocześnie zerwano z trwającą od 20 lat tradycją dokumentowania praktyki w dzienniku, potwierdzanej tylko przez opiekuna (niekoniecznie związanego stosunkiem służbowym) praktyki.

Na koniec Podsumowując, trzeba zaznaczyć, że obecne regulacje, które miały wiele uprościć w uzyskiwaniu uprawnień, mogą w kilku miejscach wprowadzić istotne komplikacje. Dość szczególna sytuacja ma miejsce w odniesieniu do osób o wykształceniu odpowiednim, zwłaszcza techników.

Ponieważ uprawnienia nadawane są w całym zakresie (a więc sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych), będą one musiały uzupełnić braki wynikające z nierównego przygotowania zawodowego oraz praktyki zawodowej.

Jakie będą praktyczne skutki wprowadzenia nowych regulacji, okaże się dopiero po wiosennej turze egzaminów. Jednak pierwsze „przymiarki” wykonane w trakcie kwalifikacji do sesji jesiennej wskazują na to, że w istotnej części wniosków dotyczących uprawnień do projektowania mogą wystąpić problemy formalne wynikające z długości praktyki zawodowej opiekuna praktyki wg obecnych regulacji mającego być „patronem”. prof. dr hab. inż.

Ziemowit Suligowski [1] Tekst podstawowy opublikowany w Dzienniku Ustaw 89/1994 - poz. 414, ostatni jednolity jako poz. 1409 Dziennika Ustaw 2013.

[2] Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. „Prawo o szkolnictwie wyższym”.

45

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

kocioł, płukanie sieci, grzejnik, nagrzewnica, kurtyna,

Nowości w „Magazynie Instalatora” Nowy kocioł Buderus

wydajności wentylatora (poziom emisji hałasu - do 36 dB(A), ale dzięOferta marki Buderus zwiększyła ki modulacji w całym zakresie pracy się o nowy gazowy kocioł kondensa- poziom hałasu jest zwykle jeszcze cyjny Logamax plus GB012-25K. niższy) i zużywa niewiele energii.

Urządzenie zapewnia wysoki kom- Logamax plus GB012-25K dostępny fort cieplny i jest niezwykle łatwe w jest w wersji podstawowej na gaz obsłudze. Logamax plus GB012-25K ziemny typu E, jednak opcjonalnie jest dwufunkcyjnym, wiszącym, ga- po zastosowaniu zestawu przezbrozowym kotłem kondensacyjnym. jeniowego może być zasilany gazem Dzięki intuicyjnemu sterownikowi płynnym typu P (propan). Kocioł kotła Cotronic 3 z dużym i czytel- Logamax plus GB012-25K przeznanym wyświetlaczem LCD jego ob- czony jest do współpracy z koncensługa jest bardzo prosta. W urządze- trycznymi pionowymi i poziomymi niu zastosowano aż dwa wymienniki systemami powietrzno-spalinowymi ciepła - pierwszy z powierzchniami (typy C12, C32), z systemami z rozwymiany ciepła wykonanymi ze stali dzielnym prowadzeniem przewodu nierdzewnej, drugi ze stopu Al-Mg- powietrznego i spalinowego (typy -Si, czyli z materiału o wyższej prze- C52, C82) oraz z poborem powietrza wodności cieplnej. W połączeniu z do spalania z pomieszczenia (typ precyzyjną kontrolą temperatury i B22). Standardowo kocioł dostarczainteligentnym panelem sterowania, ny jest bez adaptera powietrzno-spakondensacja przebiega intensywnie, linowego, który stanowi element wyobniżając zużycie paliwa oraz w spo- posażenia dodatkowego. sób stale kontrolowany, zapewniając Czysta instalacja długą żywotność urządzenia. Tak jak wszystkie urządzenia marki Buderus Logamax plus GB012-25K wyróżnia W ofercie Firmy REMS, producennowoczesne wzornictwo. Wszystkie ta maszyn i narzędzi do obróbki rur, elementy ukryte są pod estetyczną pojawił się nowy produkt Multi Push. obudową kotła i nie wymagają do- REMS Multi-Push to wydajna, komdatkowych prac montażowych, ani paktowa elektroniczna jednostka do obudowy maskującej. Urządzenie płukania, dezynfekowania, czyszczepracuje bardzo cicho pomimo dużej nia, konserwacji prób ciśnieniowych z bezolejowym kompresorem, przeznaczona do szeregu różnych zastosowań.

Urządzenie posiada ponad 10 programów do płukania i prób ciśnieniowych z użyciem sprężonego powietrza lub wody oraz mieszanki woda-powietrze w instalacjach wody pitnej, grzewczej i innych. Programy urządzenia uwzględniają wytyczne zawarte w normie dotyczącej zasad technicznych dla instalacji wody pitnej wg EN 806-4:2010 oraz instrukcji T 84-2004 „Płukanie, dezynfekowanie i uruchamianie instalacji wody pitnej”. Wyniki płukania i prób ciśnieniowych są zapamiętywane w

46

urządzeniu. Można je również zapisać na nośniku USB lub wydrukować.

Urządzenie oferowane jest w dwóch modelach: l REMS Multi-Push SL Set. Jest to elektroniczna jednostka służąca do płukania i kontroli ciśnienia z bezolejowym kompresorem. Urządzenie przeznaczone do płukania wodą lub mieszanką wody i powietrza, dezynfekowania, czyszczenia, konserwowania systemów przewodów rurowych, do prób ciśnieniowych i prób szczelności systemów przewodów rurowych i zbiorników z użyciem sprężonego powietrza. Urządzenie służy także jako pompa sprężonego powietrza do regulowanego napełniania sprężonym powietrzem zbiorników wszelkiego rodzaju oraz do zasilania narzędzi pneumatycznych. Jednostka jest edycyjna i sterująca. Kompresor tłokowy z mechanizmem korbowym napędzany jest silnikiem kondensatorowym 230 V, 50 Hz, 1500 W. Urządzenie wyposażone jest w wyłącznik różnicowoprądowy. Z urządzeniem dostarczane są węże do prób szczelności oraz płukania wodą i sprężonym powietrzem. l REMS Multi-Push SLW Set. Podobnie jak REMS Multi-Push SL, jednakże dodatkowo z hydropneumatyczną pompą do prób ciśnieniowych i szczelności systemów przewodów rurowych oraz zbiorników z użyciem wody.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Bezpyłowe wiercenie Bosch oferuje kompletny asortyment rozwiązań do bezpyłowego wiercenia i dłutowania. Rozszerza linię produktów do odsysania pyłu dla narzędzi profesjonalnych o nowy zestaw do wiercenia bezpyłowego i przystawkę do odsysania pyłu.

Nowy zestaw do wiercenia bezpyłowego GDE 16 Cyl Professional przeznaczony jest do wiertarek udarowych Bosch, a przystawka odsysająca GDE hex Professional do współpracy z młotami wyburzeniowymi Bosch i z młotem udarowym GSH 11 VC Professional SDS-max. Są łatwe w montażu i obsłudze oraz bardzo wytrzymałe.

Zestaw do odsysania pyłu GDE 16 Cyl Professional można stosować przy wierceniu niebieskimi wiertarkami udarowymi Bosch otworów o średnicy 4-16 mm oraz używając otwornic i koronek wiertniczych o średnicy do 82 mm. Głębokość wiercenia można ustawić na zintegrowanym ograniczniku głębokości, jej maksymalny zakres podczas każdego etapu pracy wynosi 120 mm. Zestaw odsysający do wierta-

11 (195), listopad 2014

- Basic. To odpowiedź na tanie linie produktów dostępnych na rynku. Wydajność produkcji oraz zakończone sukcesem negocjacje z poddostawcami umożliwiły obniżenie kosztów wybranych urządzeń, czego efektem jest stworzenie Taniej Linii Basic. To produkty dla klientów szukających na rynku dobrej ceny, przy czym marka Flowair, która promuje nową linię produktów, jest jednocześnie gwarantem jej jakości, niezawodności i wysoko rozwiniętych technicznych rozwiązań. l Nagrzewnice Leo FB V Wodne nagrzewnice powietrza z serii Leo FB to typoszereg 7 urządzeń o mocy grzewczej od 2 do 100 kW. Zróżnicowane parametry wymienników ciepła, różne wydajności stosowanych wentylatorów oraz zaawansowana automatyka powodują, że moc nagrzewnic można bardzo dokładnie dopasować do różnego zapotrzebowania na ciepło. l Kurtyny ELiS T Nowa gama kurtyn ELiS T to bardzo wydajne i efektywne urządzenia.

Kurtyny występują w trzech wersjach: z wymiennikiem wodnym, z

dzenia. Kurtyny przystosowane zostały zarówno do montażu poziomego nad drzwiami, jak i do montażu pionowego, wyzwalając nadmuch z boku chronionego otworu drzwiowego.

Grzejnik elektryczny Purmo Yali Parada to zaprojektowany w nowoczesnym stylu elektryczny grzejnik płytowy. Całkowicie płaski panel frontowy dodaje elegancji zarówno klasycznym, jak i modernistycznym wnętrzom.

Nowy grzejnik elektryczny w ofercie marki Purmo jest wykonany z najwyższej jakości stali i wypełniony olejem przyjaznym środowisku. Grzejnik działa w sposób bezgłośny i bezwonny. Realizuje również funkcje ochrony przed zamarzaniem. Elegancka, idealnie płaska płyta czołowa została wykończona odpornym na ścieranie lakierem epoksydowym. Grzejnik Purmo Yali Parada jest wyposażony w dyskretnie umieszczony na osłonie bocznej ciekłokrystaliczny, programowalny termostat cyfrowy, który umożliwia precyzyjne ustawienie parame-

FB 95 FB 65 FB 45 FB 25 FB 30 FB 20 FB 10 0

rek udarowych GDE 16 Cyl można podłączyć do dowolnego odkurzacza.

Przystawka odsysająca GDE hex Professional pasuje do wszystkich młotów wyburzeniowych Bosch, a także do młota udarowego GSH 11 VC Professional SDS-max. Przystawkę montuje się przy pomocy zacisku szybkomocującego do obudowy narzędzia.

Powietrzne ogrzewanie Wraz z rozpoczynającym się sezonem grzewczym firma Flowair wprowadza na rynek tanią linię produktów

20

40

60

80

100

120

grzałkami elektrycznymi, bez podgrzewu tzw. zimne.

Kurtyny dostępne są w trzech długościach: 1, 1,5 i 2 m. Konstrukcja urządzenia została wykonana ze stali, natomiast pozostała cześć obudowy to spieniony polipropylen EPP oraz elementy z tworzywa i aluminium. Jako zespół napędowy w nowej kurtynie ELiS T zastosowano trzybiegowy silnik z wirnikiem tworzywowym. Takie rozwiązanie umożliwiło zwiększenie zasięgu kurtyny do 4 m, a zastosowane materiały kanału nadmuchowego znacznie wpłynęły na obniżenie głośności urzą-

trów pracy. Termostat może sterować indywidualnie jednym urządzeniem, a przy odpowiedniej konfiguracji instalacji elektrycznej także grupą grzejników w trybie zależnym.

Płyty grzejnika mogą pracować w trybie równoległym lub kaskadowym, gdzie najpierw jest załączana płyta frontowa, a dopiero później tylna. Maksymalna temperatura powierzchni zewnętrznej grzejnika wynosi 90°C (przy zwykłym trybie pracy). Istnieje także możliwość ograniczenia maksymalnej temperatury powierzchni grzejnika do 75 lub 60°C w trybie mocy zredukowanej.

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

!

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

47

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Rurowe instalacje wewnętrzne

Niemal niema kanalizacja Odpowiednio wybrane i dobrane rury niskoszumowe do wykonania pionów kanalizacyjnych i newralgicznych poziomów gwarantują cichą pracę instalacji.

Z racji swojej profesji spotykam się z instalatorami na terenie całej Polski i zauważam charakterystyczną tendencję. Wykonawca, przygotowując ofertę dla klienta, stara się od razu zminimalizować cenę materiałów, żeby zdobyć klienta od razu. Tak więc w razie negocjacji cenowych może jedynie zmniejszyć cenę swojej robocizny. Charakterystyczne jest to, że parametry techniczne oferty mają drugorzędne znaczenie, liczy się głównie cena.

Tak podobno jest w większości przypadków rozmów z inwestorem.

Mało komu chce się przedstawić różne warianty oferty, bo to wymaga dodatkowego nakładu pracy na jej opracowanie i kolejnych dyskusji z klientem. Proszę tutaj znajomych i nieznajomych instalatorów o wybaczenie, że się czepiam. Sam jestem klientem i szukam ofert, na które mnie stać, a które dają opcje do wyboru. Inaczej giną możliwości zaoferowania rozwiązań ponadstandardowych. A dzisiaj klient bardzo starannie liczy pieniądze wydane na swój wymarzony dom. I nie jest prawdą, że chce tanio za wszelką cenę. Chce być przynajmniej przez 50 lat zadowolony ze swoich wyborów związanych z inwestycją. Na ogół nie zna dostępnych materiałów i urządzeń, które mogą być zainstalowane w jego domu. Podzielmy się z nim swoją wiedzą, a zadowolenie będzie obustronne.

bo każdy wie, że gdy spłuczka się napełnia, to musi szumieć, a jak się spuszcza wodę, to musi piętro niżej bulgotać w kanalizacji. Woda bulgocze i tyle - taka jej mokra natura. W nowoczesnych konstrukcjach domów pasywnych stosuje się rewelacyjne docieplenia, uszczelnienia budynków, rekuperacje i pompy ciepła. Zewnętrzne ściany są grube, ale w nich nie można prowadzić kanalizacji ze względu na tworzenie mostków cieplnych. Wewnętrzne, o grubości 12-17 cm, nie pozwalają na ukrycie rur kanalizacyjnych. I jeszcze te kanały wentylacji mechanicznej... Pytam znajomego instalatora: czemu nie zrobiłeś tych pionów z niskoszumówki? Bo nie było o tym mowy. A deweloper wie, jak domy sprzedawać, natomiast nie zna się na typach kanalizacji. Temat zaginął. Bywa tak, że piony kanalizacyjne przechodzą przez salon,

a poziomy kryją się w sufitach podwieszanych. Owszem, można je zaizolować wełną mineralną i zabudować płytami kartonowo-gipsowymi.

Ale po co? Taka izolacja może chłonąć wilgoć i wymaga sporego nakładu pracy. Wystarczy wykorzystać odpowiednie rury niskoszumowe do wykonania pionów kanalizacyjnych i newralgicznych poziomów.

Ich konstrukcja gwarantuje cichą pracę instalacji. Najtańsza instalacja generuje hałas około 35 dB (poziom hałasu mierzony na zewnątrz rury wg normy EN 14366). Dla przykładu: szept ma poziom około 30 dB. Dostępne w naszym kraju rury o parametrze 12 dB są droższe 2-3 razy od tych najtańszych rur kanalizacyjnych. Wykonując z nich nawet połowę całej instalacji, podniesiemy koszt materiałów np. 2krotnie. Robocizna zmaleje o koszt materiału i wykonania izolacji akustycznej, co w efekcie podniesie cenę o około 1/4. Dla wymagającego klienta można wybrać superciche rury kanalizacyjne dostępne na naszym rynku o parametrze 6 dB.

Na szumy i bulgotanie Jednym z takich tematów, który praktycznie nie istnieje w realizacji budynków jednorodzinnych, jest instalacja kanalizacji niskoszumowej,

48

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

nałem go do zastosowania instalacji niskoszumowej.

Wymagania rosną!

Tak więc taka instalacja jest niema.

I proszę mi wierzyć, jeśli tylko miałem możliwość rozmowy z inwestorem, bez większego trudu przeko-

Sam jestem klientem i wiem, jakie znaczenie ma możliwość wyboru, a dom to nie samochód, który będę wymieniał co kilka lat. Na dodatek wszystkie instalacje podtynkowe mają być w miarę nowoczesne i sprawne nawet za 20 lat. Bo ich wymiana to kataklizm w domu. Pracuję w terenie. Zawsze chętnie wspieram instalatorów w ich pracy, jednocześnie ucząc się od nich, poznając wymagania różnych regionów naszego rynku. Wspólnie zarabiamy na swoje pensje, więc współpraca jest owocna. Każdy producent chętnie udziela pomocy w postaci szkoleń, wsparcia technicznego czy wycen instalacji. Są to działania nieodpłatne. Korzystajmy więc z tego. Niech nasza oferta bę-

dzie nowoczesna, a także kilkuwariantowa. W tym artykule podałem przykład banalnej kanalizacji, ale takich tematów jest całe mnóstwo.

Niech klient sam zadecyduje, jak i ile wydać pieniędzy na swoją inwestycję. Jak to mi niedawno powiedział znajomy łódzki deweloper budujący ekskluzywne apartamenty: w Polsce spadła sprzedaż samochodów, ale co ciekawe - tych luksusowych wzrosła. To doskonale charakteryzuje tendencje naszego sektora budowlanego. Dzisiaj jest mniej klientów, ale ci którzy są, mają wyższe wymagania. Spróbujmy im sprostać. Wykorzystujmy wsparcie hurtowni i producentów. Rynek tego wymaga. Kończąc te instalacyjno-filozoficzne wywody, życzę wszystkim instalatorom udanych ofert, wypłacalnych klientów i żadnych kataklizmów.

Maciej Domagała

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

W sieci bez błędów (6)

Materiał jednolity „Każdy łańcuch jest tak mocny, jak jego najsłabsze ogniwo” - stwierdzenie to odnosi się do wielu dziedzin życia i jako metafora daje nam do zrozumienia, iż oszczędność w zastosowaniu jednego z elementów o słabszych parametrach może skończyć się w konsekwencji unieruchomieniem lub zniszczeniem całego układu.

W artykule tym chciałbym się odnieść do systemów rurowych jako do całości, gdzie poszczególne elementy układu, takie jak rury, kształtki, przejścia szczelne do studni czy sama studnia, stanowią całość i każdy z wyżej wymienionych elementów ma swoją funkcję i określone zadania.

Dla wielu renomowanych producentów kanalizacji sanitarnej lub deszczowej wprowadzenie do obrotu danego rozwiązania technicznego wiąże się z przestrzeganiem podanych w normach wymiarów, grubości ścianek, zastosowanego w nim systemu uszczelnień oraz składu surowcowego produktowych elementów.

Wielu producentów, widząc potrzebę poprawy słabych punktów całego układu, wprowadza własne pomysły ulepszające i poprawiające sprawność kompletnego systemu. W dalszej części artykułu opiszę niektóre z nich. Elementy takie, wykraczające w większości wypadków ponad zapisy normowe, mają odzwierciedlenie w aprobatach technicznych i są źródłem wiedzy dla inwestorów, projektantów, a także wykonawców.

Problem pojawia się w momencie wykonywania danego odcinka kanalizacji, kiedy to wykonawca i osoby

50

odpowiedzialne za jej poprawne zamontowanie na własną rękę próbują stosować rozwiązania zamienne, które nie spełniają minimalnych zapisów projektowych, np. sztywności obwodowej rur i kształtek kanalizacyjnych lub materiału, z jakiego są wykonane.

Problemy, jakie mogą wyniknąć z wyżej wymienionego stanu rzeczy, są bardzo poważne i skutkują obniżeniem jakości, a także skróceniem żywotności danego odcinka wykonywanej kanalizacji. Konsekwencją takiego działania jest narażenie zarządcy sieci na serię wydatków celem poprawy, naprawy oraz utrzymania prawidłowego działania danego rurociągu.

Określenie cech Osoby, które zlecają dany projekt, już na wstępnym etapie wydawania warunków technicznych powinny jednoznacznie określić podstawowe cechy, takie jak: rodzaj materiału, parametry wytrzymałościowe, sposób uszczelnienia i łączenia, rozwiązania techniczne będące najbardziej efektywne w założeniach kosztowo-ekonomicznych. Działania takie pomogą w późniejszym etapie uniknąć wielu niejasności podczas tworzenia dokumentacji technicznej oraz wskażą minimalne wymagania dotyczące kanalizacji, tak aby cały układ działał praktycznie bezawaryjnie w założonym czasie eksploatacji. Prawidłowo wykonana dokumentacja techniczna (zgodna z wymogami inwestora) oraz powww.instalator.pl

prawnie przeprowadzone postępowanie przetargowe wyłaniające wykonawcę dają gwarancję, iż w momencie wykonywania zadania zostaną zastosowane te materiały i takie rozwiązania, które zostały zaproponowane w dokumentacji technicznej i opisane jako minimalne.

Ulepszenia - rzecz ważna Inwestor powinien mieć świadomość, iż ulepszenia wprowadzane przez producenta systemów rurowych czy studziennych, wynikające m.in. z potrzeby doskonalenia swoich produktów, poprawiają jednocześnie kulturę wykonania, jak również zabezpieczają przed nieprawidłowym montażem. Usuwa się miejsca słabe lub zastępuje takimi rozwiązaniami, które znacznie wydłużają odporność na wzmożoną eksploatację. Wiele z tych działań ma charakter prewencyjny i zabezpiecza użytkownika przed przedwczesnymi naprawami lub wymianą. Do działań takich należy np. zastąpienie zwykłych uszczelek gumowych uszczelkami wargowymi, zintegrowanymi w kielichu z pierścieniem z polipropylenu, olejoodpornymi montowanymi przez producenta. Rozwiązania takie zabezpieczą przed nieumyślnym wyciągnięciem uszczelki podczas montażu, jak również chronią przed podwinięciem już po zamontowaniu w wykopie. Kolejne to zastosowanie na łączeniach rurociągów złączek dwukielichowych. Jest to kolejne zabezpieczenie i dodatkowy bufor bezpieczeństwa związany z wytrzymałością w miejscach szczególnie narażonych, takich jak połączenia rurociągów. Ostatnim, jakże ważnym elementem jest stosowanie kształtek systemowych danego producenta, tj. kolan, trójników, redukcji, złączek, muf, a także przejść szczelnych do studni, mających określone wymiary i tolerancję, z jaką są wykonywane przez danego producenta. Stosowanie rur oraz kształtek od jednego producenta zmniejsza ryzyko wystąpienia problemów z montażem, a także gwarantuje zachowanie szczelności na połączeniach. W wielu przypadkach dla poszczególnych systemów kanalizacyjnych o wyższych sztywnościach obwodowych dedykowane są kształtki posiadające identyczne parametry wytrzymałościowe. Bardzo ważne jest, aby zachować taki sam status poszczególnych kształtek i traktować je jako nieodzowną część układu.

Na koniec Podsumowując, stosowanie kompletnych systemów rurowych renomowanych producentów daje gwarancję zarządcy i użytkownikowi, iż cały układ będzie działał poprawnie przez wiele lat, bez generowania dodatkowych kosztów związanych z naprawami wynikającymi z normalnej eksploatacji. Tylko stosowanie kompletnych systemów uznanych producentów, dla których opisane w dokumentacji projektowej minimalne wymagania techniczne są spełnione lub je przewyższają, jest zabezpieczeniem przed skróceniem żywotności całego układu. Należy więc dołożyć starań, aby wszystkie zastosowane elementy systemu kanalizacyjnego posiadały taką samą klasę wytrzymałości, szczelności itp.

Grzegorz Pliniewicz www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Przydomowe pompownie ścieków

Wyższy poziom!

Gdy nie można odprowadzić ścieków sanitarnych z budynku do odbiornika w sposób grawitacyjny, stosuje się wtedy coraz popularniejsze pompownie ścieków: dla ścieków surowych jest to kanalizacja lub zbiornik przydomowej oczyszczalni, a w przypadku cieczy oczyszczonych układ rozsączania w gruncie bądź inny odbiornik, np. rów lub ciek wodny.

Przydomowa pompownia ścieków to element systemu kanalizacyjnego, który stosowany jest wszędzie tam, gdzie nie ma możliwości odprowadzenia ścieków całkowicie grawitacyjnie. Pompownia może znajdować się w budynku lub zaraz przy nim, ale również za zbiornikiem przydomowej oczyszczalni ścieków. W skład pompowni wchodzą komora oraz pompy wraz z układem hydraulicznym i sygnalizacyjnym. Pompownia działa na zasadzie zebrania dopływających ścieków i po osiągnięciu zadanego stopnia napełnienia komory przetłoczenia ich - w zależności od zapotrzebowania dla danego obiektu - na wyższy poziom lub odległość, która może dochodzić nawet do kilkudziesięciu metrów.

Pompownie zewnętrzne Pompownia może transportować surowe ścieki do kanalizacji, która przebiega w pobliżu posesji, ale na poziomie uniemożliwiającym wykonanie tego grawitacyjnie. Może również współpracować z przydomową oczyszczalnią ścieków: przenosić do oczyszczalni ścieki surowe spływające grawitacyjnie z domostwa lub pompować oczyszczone ścieki do układu rozsączania. Jeżeli jesteśmy jeszcze na wstępnym etapie planowania inwestycji i istnieje taka możliwość, to korzystniejszym jest zastosowanie pompowni za osadnikiem gnilnym lub zbiornikiem biologicznej oczyszczalni ścieków, gdyż wówczas pompownia ma do czynienia ze ściekami oczyszczonymi biologicznie (np.

52

przy systemach SBR) lub podczyszczonymi w komorach osadnika, gdzie w procesach flotacji i sedymentacji ścieki zostają pozbawione zanieczyszczeń o gęstości mniejszej i większej niż gęstość wody. Pompownia nie musi być wówczas wyposażona w pompę z rozdrabniaczem - to przynosi oszczędności przy zakupie, a także eksploatacji, ponieważ zmniejsza ryzyko awarii pompy oraz powstania niedrożności rurociągu.

Pompownie montowane poza budynkiem mogą również należeć do większego układu tzw. kanalizacji ciśnieniowej, której praca polega na odpompowywaniu do np. miejskiej oczyszczalni ścieków rurociągami o małej średnicy, co przynosi wymierne oszczędności inwestycyjne. W takich rozwiązaniach stosuje się pompy próżniowe.

Komora Komora pompowni może być wykonana z różnych materiałów: betonu lub tworzyw sztucznych, ale najpopularniejsze w ostatnim czasie są produkty tworzywowe, najczęściej z polietylenu lub żywic. Na rynku dostępne są już kompletne urządzenia wyposażone w pompy i pozostałe elementy niezbędne do pracy urządzenia.

Norma PN-EN 752-4:2001 wskazuje, aby w projektach dotyczących systemów kanalizacyjnych dla budynków indywidualnych, gdzie odpływy posiadają charakter nieregularny, do obliczeń stosować maksymalne wartości natężenia przepływu.

Dokładne określenie ilości ścieków dopływających do pompowni ścieków jest bardzo istotne pod kątem czysto eksploatacyjnym i co za tym idzie również ekonomicznym. Zaprojektowanie zbyt dużej komory przepompowni może skutkować długim czasem przetrzymania ścieków, a to powoduje zagniwanie i problem w postaci nieprzyjemnych zapachów. Natomiast dobór zbyt małej pojemności może spowodować wzrost kosztów użytkowania - częstsza praca pompy, która prowadzi do mniejszej żywotności oraz większych kosztów zużywanej energii elektrycznej.

Komora powinna umożliwiać zgromadzenie ścieków dopływających do niej przez co najmniej jedną dobę na wypadek awarii. Przy określaniu pojemności należy brać pod uwagę nie tylko aktualną liczbę mieszkańców, ale również ewentualne ich zmiany, które mogą nastąpić w najbliższym czasie.

Cenną cechą komory pompowni jest odpowiednio wyprofilowane dno umożliwiające pobór prawie całej objętości ścieków. Zapobiega to przetrzymywaniu ścieków i ich zagniwaniu w zbiorniku pompowni.

Pompa Dobór pompy często jest dokonywany przez producenta lub dostawcę pompowni. W katalogach producentów pojawiają się konkretne modele pomp przypisane konkretnym pompowniom. Ogranicza to inwestora pod kątem optymalnej pompy, gdyż wiele czynników ma wpływ na to, jaka konkretnie pompa ma zostać użyta. Dlatego przy wyborze rozwiązania należy brać pod uwagę nie tylko pojemność komory, ale także rodzaj i parametry pompy. Pierwsze pytanie to, jakie ścieki będzie pompować? Jeśli np. ścieki są surowe, to potrzebny jest model z rozdrabniaczem. Najważniejwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

sze parametry pracy pompy to wydajność i wysokość podnoszenia. Te parametry pozwalają określić, czy pompa jest dostatecznie „mocna” dla danego przypadku. Prędkość przepływu ma znaczenie dla rurociągów, szczególnie tych prowadzących ścieki surowe. Zbyt mała prędkość może bowiem powodować odkładanie się osadów we wnętrzu rur oraz ich zatykanie. Dla dużych przepływów należy przewidzieć również studzienki rozprężne. Najpopularniejsze pompy stosowane do opisywanych celów to pompy wirowe. Przeciętny okres życia pompy wirowej to około 10-15 lat, ma na to jednak wpływ eksploatacja, np. rodzaj ścieków, które przepływają przez pompę. Przy istotnych budynkach, takich jak np. szpitale, projektuje się dwie pompy o takich samych parametrach, aby zabezpieczyć układ przed problemami związanymi z awarią. Pompy uruchamiane są naprzemiennie - ten zabieg przedłuża żywotność pomp.

Pompownie wewnętrzne Pompownie wewnętrzne to relatywnie niewielkie urządzenia do montażu pod podłogą najniższej kondygnacji budynku. Dopływające do takiej pompowni ścieki zostają odprowadzone poza budynek. Pompownie te zwykle są wyposażone we wpusty podłogowe, by mogły odbierać również wodę spływającą po powierzchni podłogi danego pomieszczenia. Budowa takich urządzeń daje wysoki komfort ich użytkowania, gdyż zaizolowana akustycznie pompa nie generuje uciążliwych dźwięków, natomiast całość urządzeń ukryta jest pod podłogą, co w żaden sposób nie wpływa na korzystanie z pomieszczenia.

Pompownia zintegrowana Niektóre przydomowe oczyszczalnie ścieków występują w opcji wyposażonej w zintegrowaną pompownię.

Budowa takiego urządzenia polega na tym, iż np. w komorze biologicznej oczyszczalni SBR zawieszona jest

11 (195), listopad 2014

Montaż

Fot. 1. Pompa ze stali nierdzewnej ze zintegrowanym wyłącznikiem pływakowym. pompa, dzięki której nie potrzeba już osobnej pompowni poza oczyszczalnią - stanowi to niewątpliwą oszczędność w kosztach inwestycji. Pompa, po zakończonej fazie sedymentacji w komorze reaktora biologicznego, uruchamiana jest przez sterownik. Powoduje to

Fot. 2. Przykładowa pompownia, komora wykonana z PE, kompletnie wyposażona. wypompowywanie wyłącznie oczyszczonych ścieków bez osadu czynnego lub/oraz obumarłych bakterii.

Podczas montażu przydomowej pompowni ścieków należy przestrzegać zasad zawartych w instrukcjach dostarczonych wraz z urządzeniem.

Szczególnie trzeba zwrócić uwagę na wymagane wielkości ziaren podsypki i obsypki, szczelne podłączenia przewodów, prawidłowe ułożenie pływaków i innych czujników poziomu oraz zabezpieczenie komory przed wyporem - o ile istnieje zagrożenie wyporu związane z możliwością występowania na działce wysokiego poziomu wód gruntowych, nawet krótkotrwałego. Bardzo istotne jest też zabezpieczenie pompowni przed przepływem zwrotnym. Niedopuszczalne jest doprowadzenie do pompowni ścieków sanitarnych, również wody deszczowej spływającej z dachów i terenów utwardzonych.

Eksploatacja Jeżeli podczas eksploatacji nie wystąpią awarie wynikające z przyczyn niezależnych, np. spowodowane błędami w produkcji pompy lub błędami w doborze lub instalacji, to przepompownie powinny pracować bezawaryjnie wiele lat, oczywiście przy założeniu, że użytkownicy będą przestrzegać zasad i zaleceń podanych przez producenta.

Szczególnym zagrożeniem dla pomp są dopływające do komory wraz ze ściekami takie substancje i przedmioty jak: piasek, żwir, gruz, substancje chemiczne (rozpuszczalniki, farby, oleje), szmaty, wata, chusteczki nawilżone (!), podpaski, patyczki do uszu, resztki pokarmów (np. kości) itp. Wszystkie te elementy mogą być przyczyną awarii lub nieprawidłowego działania układu.

Dobrą praktyką każdego użytkownika jest poddawanie pompowni regularnym przeglądom i serwisom. Szybkie wykrycie nieodpowiedniej eksploatacji, a w konsekwencji zmiana sposobu użytkowania urządzenia może spowodować przeciwdziałanie usterkom i poważnym uszkodzeniom.

Mariusz Piasny, Mikołaj Rogasik

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

!

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl www.instalator.pl

53

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Dobór tynków do systemów ogrzewania ściennego

Zatapianie w ścianie Ogrzewanie ścienne, choć w ofertach różnych firm instalacyjnych znajduje się od wielu lat, nie jest popularne na polskim rynku. Ogrzewanie ścienne to nic innego jak niskotemperaturowe (temperatura powierzchni ściany wynosi od 25 do 40°C w zależności od zastosowanego systemu ogrzewania) ogrzewanie powierzchniowe, tak jak ogrzewanie podłogowe.

Ogrzewanie ścienne ma wiele zalet. Ciepło przekazywane jest do otoczenia dużą powierzchnią ściany poprzez promieniowanie, dzięki temu temperatura jest równomiernie rozłożona na całej wysokości pomieszczenia (w tradycyjnym „grzejnikowym” ogrzewaniu cieplej jest na górze pomieszczenia, a chłodniej na dole; w systemie ogrzewania podłogowego cieplej na dole i chłodniej na górze pomieszczenia). W systemie tym nie występuje niekorzystna cyrkulacja powietrza powodująca roznoszenie kurzu i alergenów po cały pomieszczeniu, nie ma też niekorzystnego efektu wizualnego - śladów kurzu w okolicach grzejników (tak jak w systemie konwekcyjnym) oraz niekorzystnej jonizacji powietrza. Najważniejszy jest jednak czynnik ekonomiczny - w eksploatacji jest to najtańsze ogrzewanie, między innymi dzięki niskiej temperaturze czynnika grzewczego (świetnie sprawdza się tu połączenie takich nowoczesnych rozwiązań jak pompy ciepła, panele solarne itp.) oraz dzięki obniżeniu temperatury pomieszczenia (nawet o 3°C), przy jednoczesnym zachowaniu komfortu cieplnego użytkowników (na komfort cieplny wpływa nie tylko temperatura powietrza, ale także temperatura powierzchni ścian).

Ogrzewanie to ma także mniejszą bezwładność w porównaniu z podłogowym, ponieważ stosuje się mniejsze grubości tynku nad insta-

54

lacją grzewczą (ok. 1 cm) niż grubość wylewki w podłogówce (min.

3,5 cm), zmniejszają się przy tym koszty wykorzystanej chemii budowlanej Niestety są też i wady. Ściany z ogrzewaniem nie można tak swobodnie zaaranżować jak innych (możliwość przebicia podczas instalacji wyposażenia wnętrz). Najlepiej, aby nie była też zasłonięta meblami, przynajmniej tymi wysokimi. Są też wyższe koszty inwestycyjne (ok. 30%) zakupu materiałów oraz robocizny w porównaniu z tradycyjnym systemem grzejnikowym.

Montaż ogrzewania ściennego najlepiej przeprowadzić na ścianach zewnętrznych, choć w przypadku braku możliwości można je wykonać także na ścianach wewnętrznych (działowych).

Rurki ogrzewania na ścianie zatopione są najczęściej w tynku lub przykryte suchą zabudową (płyty gipsowo-kartonowe lub cementowo-włóknowe) - jest to analogiczny sposób jak w przypadku ogrzewania podłogowego, gdzie rurki zatopione są w wylewce cementowej czy też anhydrytowej lub w suchym jastrychu.

Tynk na ścianę W przypadku ogrzewania ściennego zatapianego w tynku bardzo ważny jest dobór odpowiednich materiałów chemii budowlanej. W wytycznych montażu punkt tynkowa-

nie rzadko jest opisany szczegółowo, często spotyka się lakoniczne objaśnienie, aby zastosować specjalne tynki na ogrzewanie ścienne lub tynki o podwyższonej elastyczności albo też po prostu tynki gipsowo-wapienne, gipsowe lub cementowo-wapienne. Niestety tynków stricte przeznaczonych na ogrzewanie ścienne w ofertach polskich firm z branży chemii budowlanej raczej nie znajdziemy, są za to produkty uniwersalne, które także będą się nadawać do tego typu rozwiązań. Jaki tynk wybrać? Najlepiej, aby był to tynk o dobrej przewodności cieplnej, czyli im większy współczynnik przewodzenia ciepła ≥, tym lepiej.

Dzięki temu dodatkowo obniżymy bezwładność cieplną ściany. Większości tynków nie sprawdza się pod kątem przewodzenia ciepła, wartości te są tabelaryczne, dobierane na podstawie gęstości produktu po jego związaniu i wysuszeniu. Zwykle tynki cementowo-wapienne mają l od ok. 0,4 do 0,7, mniejsze wartości mają tynki gipsowe i jest bardzo mała różnica między tynkami gipsowymi ciężkimi a lekkimi (oba mają wartości < 0,3). Nie zalecam stosować tynków termoizolacyjnych [(l < 0,2 W/(m*K)], z dużą zawartością lekkich, a tym samym termoizolacyjnych dodatków, takich jak perlit czy też styropian, ponieważ ograniczą one wymianę ciepła z ogrzewania do pomieszczenia.

W przypadku tynków cementowo-wapiennych bardzo ważny jest dobór uziarnienia tynku. Lepsze do takich zastosowań są tynki gruboziarniste (ziarno > 1 mm), ponieważ można je aplikować w grubszej warstwie w jednym cyklu roboczym, a przecież sumaryczna grubość tynku w systemie ogrzewania ściennego może sięgać nawet 35 mm (w kartach technicznych tynków najczęściej znajdziemy maksymalną www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

grubość aplikacji 15 do 25 mm, a większą warstwę tynku wykonuje się w dwóch cyklach roboczych).

Cóż, nie da się ukryć, że im grubsze ziarno, tym lepszy szkielet, który przeniesie naprężenia skurczowe.

Ale nie tylko grubość ziarna ma znaczenie, także krzywa ziarnowa, czyli równomierne rozłożenie frakcji kruszywa, jeżeli będą skoki, nie będzie ciągłe, tynk może spękać. Grubość ziarna nie ma tak dużego znaczenia w przypadku stosowania tynków gipsowych, tu można uregulować skurcz innymi wypełniaczami. W przypadku stosowania tynków cementowo-wapiennych obligatoryjnie należy stosować siatki wzmacniające tynk, może być to np. tynkarska z włókna szklanego (z tym że minimalna wielkość oczek musi wynosić 7x7 mm, dlatego też nie można stosować powszechnie występujących siatek zbrojących wykorzystywanych w systemach ociepleń, które to mają mniejsze oczka i mogą działać na tynk nie wzmacniająco, a wręcz ścinająco). Siatkę wtapia się w drugą wierzchnią warstwę tynku.

Przygotowanie podłoża Przed tynkowaniem należy oczywiście odpowiednio przygotować podłoże, jest to bardzo ważna czynność, która będzie decydować o wytrzymałości tynku oraz sprawdzić szczelność wykonanej instalacji grzewczej. Podłoże powinno być czyste, stabilne i wysezonowane.

Nie może być na nim śladów środków antyadhezyjnych, takich jak oleje, tłuszcze, farby, ślady agresji biologicznej itp. Jeżeli takie się znajdują, należy je usunąć przy pomocy odpowiednich preparatów. W przypadku prowadzenia prac na bloczkach gazobetonowych zaleca się je zagruntować odpowiednim środkiem zmniejszającym chłonność, inne podłoża należy zagruntować odpowiednimi środkami dostosowanymi do rodzaju masy tynkarskiej. Większość rurek ogrzewania ściennego jest wytwarzana z różnego rodzaju tworzyw sztucznych, które mogą utrudniać przyczepność tynku, dlatego zarówno podłoże, jak i rurki można pokryć specjalnymi środkami zwiększającymi przyczepność na bazie kruszywww.instalator.pl

11 (195), listopad 2014

wa kwarcowego. Będą one miały zdecydowanie lepszą przyczepność niż sama masa tynkarska. Bardzo istotne, aby zabezpieczyć wszystkie stalowe elementy, jeżeli wybrana masa tynkarska jest na bazie gipsu, ponieważ wystąpi korozja, która stworzy na powierzchni tynku rdzawe wykwity, których nie da się usunąć podczas prac wykończeniowych. W niektórych systemach ogrzewania możemy spotkać się z warstwą podkładową ze styropianu w celu redukcji emisji ciepła do ściany. Do styropianu niestety trudno przyczepiają się tradycyjne tynki, dlatego warto wykonać na jego powierzchni warstwę z kleju do zatapiania siatki zbrojącej w systemach ociepleń i przeczesać ją pacą zębatą, najlepiej o drobnych zębach. Na tak przygotowanym styropianie tynk będzie miał doskonałą przyczepność, jednakże tylko cementowo-wapienny. Niestety bardzo łatwo to opisać, a w praktyce trudno jest to wykonać, ponieważ trzeba o tym pamiętać, zanim ułożymy rurki ogrzewania, potem nakładanie kleju może być niemożliwe. A przecież zwykle nie myślimy o wykończeniu tynkiem, układając rurki ogrzewania. W przypadkach wątpliwych, gdy nie wiemy, jak otynkować, najlepiej zastosować wykończenie z płyt g-k.

Tynkowanie Postępowanie przy tynkowaniu mieszankami cementowo-wapiennymi jest następujące: po przygotowaniu podłoża należy nałożyć warstwę tynku pokrywającą rurki ogrzewania, nie można go zacierać, w celu poprawienia przyczepności można warstwę tę ponacinać kielnią (trzeba tę czynność wykonywać ostrożnie, aby nie uszkodzić ogrzewania). Zwykle prace te prowadzi się dwuetapowo i po związaniu pierwszej warstwy tynku wykonuje się warstwę wierzchnią o grubości minimalnej 1 cm. Mniejsza grubość może powodować pękanie tynku nad rurkami grzewczymi. W warstwę tę wtapia się siatkę wzmacnia-

jącą w ok. połowie jej grubości. W przypadku tynkowania mieszankami gipsowymi możliwe jest wykonanie tynku w jednym cyklu roboczym. Obróbka końcowa tynków na ogrzewaniu ściennym jest identyczna jak obróbka tynków na ścianach tradycyjnych.

Bardzo istotna jest także temperatura wykonywania prac. Z reguły jest to od 5 do 25°C. Temperatury takie muszą się utrzymywać także w czasie pierwszych kilku dni wiązania, podłoże nie może być zmrożone. Pamiętać należy o tym, że tynki gipsowe nie są mrozoodporne.

Istotna sprawa to dylatacje. W przypadku zwykłego ogrzewania temperatura tynku w ciągu roku jest prawie na tym samym poziomie, jednakże w przypadku ogrzewania ściennego temperatura może się zdecydowanie różnić, stąd wpływ rozszerzalności termicznej na zachowanie się masy tynkarskiej. Przyjmuje się, że dylatacje należy wykonać co ok. 10 m.b ściany i oczywiście po obwodzie ściany. Do wykonania dylatacji najlepiej użyć specjalnych profili tynkarskich.

Na koniec sezonowanie. Przez pierwszych kilka godzin nie można doprowadzić do nadmiernego przesuszenia tynku. Gips czy też cement muszą związać, temperatura nie może być wyższa niż 25°C, tynk nie może wiązać w przeciągu. Przesuszenie może powodować nadmierny skurcz tynku i jego pękanie.

Przesuszenie, a w skrajnych przypadkach spalenie tynku, powoduje osłabienie jego wytrzymałości, osypywanie, kruchość. Pomieszczenia można przewietrzać po pierwszym dniu schnięcia w celu powolnego usuwania wody technologicznej z tynku. Ogrzewanie można włączyć dopiero po związaniu i wyschnięciu tynku. W przypadku zastosowania tynków gipsowych będzie to min.

14 dni, w przypadku cementowo-wapiennych 28 dni. Po tym okresie można przystąpić do eksploatacji ogrzewania.

Bartosz Polaczyk

55

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Projektowanie systemów zapobiegania zadymieniu w budynkach użytkowych (2)

Wyciąg zbilansowany W artykule skoncentruję się na systemach różnicowania ciśnienia w zakresie celu ich funkcjonowania oraz zastosowania dostępnych standardów projektowych.

zowanych w nowo budowanych obiektach wynika, że początkowy stan nieszczelności obiektu jest najczęściej znacznie większy od założeń normatywnych (nawet o kilkadziesiąt proOba standardy omówione w artyku- towej wyznaczonej przez normę, nale- cent), a poziom zapisany np. w tabele pt. „Różnicowanie ciśnienia” („Ma- ży zdawać sobie jednak sprawę, że sto- lach załącznika A normy PNgazyn Instalatora” 9/2014 - przyp. red.) pień nieszczelności budynku nie jest -EN12101-6 (charakterystyczny dla różnią się również znacznie sposobem wielkością stałą w czasie jego funkcjo- określonej grupy budynków) obiekt obliczania wielkości instalacji nawiew- nowania. Od momentu, kiedy zakoń- osiąga po 3-5 latach eksploatacji. Prano-wyciągowej. W przypadku instruk- czone zostają prace budowlane i obiekt widłowość ta oznacza konieczność cji ITB obliczenia wydajności instala- zostaje przekazany do użytkowania, okresowej kalibracji parametrów pracy cji napowietrzania pożarowego opiera- rozpoczyna się proces ciągłych zmian klasycznych układów różnicowania ciją się na założeniu, że maksymalny jego charakterystyki hydraulicznej. śnienia lub stosowania tzw. układów strumień powietrza konieczny jest dla Dzieje się tak np. z powodu zmian adaptacyjnych. W budynkach starszych zapewnienia ukierunkowanego prze- aranżacji na poszczególnych kondygna- problem zmiany szczelności nie ograpływu z minimalną prędkością w przy- cjach, remontów i zmiany sposobu wy- nicza się jednak tylko do przestrzeni padku, kiedy otwarte pozostają drzwi korzystania pomieszczeń czy wymiany obszarów chronionych nadciśnieniem. ewakuacyjne pomiędzy klatką schodo- stolarki budowlanej. Z pomiarów reali- Z doświadczeń przeprowadzonych w obiektach wybudowanych w lawą i przedsionkiem p.pożarotach 70. i 80. ubiegłego wieku wym oraz przedsionkiem p.powynika, że problem stanowi rówżarowym i korytarzem. nież szczelność całych kondygnaRzeczywistość... cji. Stropy, a szczególnie przejścia instalacyjne, nie spełniają wymogów oddzielenia pożaroweW praktyce można spotkać go. Przeprowadzone dla jednego obiekty (szczególnie starsze), w z takich budynków symulacje których poziom nieszczelności rozprzestrzeniania dymu w spoprzegród budowlanych jest na tysób bardzo drastyczny wykazują le duży, że więcej powietrza trzezagrożenia związane z nieograniba dostarczyć do przestrzeni czonym przez przegrody budowchronionej, kiedy wszystkie Tab. 1. Obliczenie wielkości instalacji wg normy lane rozprzestrzenianiem się gadrzwi prowadzące do tej prze- europejskiej i instrukcji ITB. zów pożarowych. strzeni pozostają zamknięte (dla spełnienia warunku stabilizacji nadciśnienia). Z tego powodu Różne określanie bezpieczniejsze dla określenia wydajności rzeczywistej wielkości instalacji jest przeprowadzenie obliczeń Trzeba również zwrócić uwana podstawie normy europejgę na różne w obu standardach skiej. W tym przypadku wydajsposoby określenia wydajności ność wentylatorów napowietrzainstalacji usuwania powietrza i nia klatki schodowej określana dymu. Instrukcja ITB zaleca, żejest dla dwóch scenariuszy dziaby strumień ten był o 30% więkłania - warunku wytworzenia szy od ilości powietrza trafiającenadciśnienia w przestrzeni chrogo na korytarz z klatek schodonionej (szczelna klatka schodowych i przedsionków. Zdefiniowa) i warunku ukierunkowanewana w ten sposób wielkość inTab. 2. Istotne zmiany w propozycji normy go przepływu w drzwiach otwarstalacji wyciągowej jest zbyt duża EN 12101-13. tych. Korzystając z drogi projeki w wielu przypadkach, szczegól-

56

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nie szczelnych nowoczesnych budynków, może powodować problemy utrzymaniem właściwiej gradacji ciśnienia (a w konsekwencji siły potrzebnej do otwarcia drzwi) na granicy strefy przedsionek p.pożarowy-korytarz. Z niedoskonałości cytowanego zalecenia zdali sobie sprawę sami Francuzi, wprowadzając w nowej wersji swoich standardów (załącznik C do EN 12101-13) zalecenie stosowania wyciągu zbilansowanego z nawiewem (bez Rys. 3. Przykład swobodnego przenikania naddatku 30%). Również norma dymu przez nieszczelne szachty budynku europejska zakłada zbilansowany z (symulacje Maciej Skulich) . nawiewem wyciąg powietrza i dymu, przy czym dla grawitacyjnego sys- nej normie projektowej 12101-13, temu odprowadzenia dymu (popularny której niektóre zapisy cytowane były system okien oddymiających) koniecz- już w tym artykule. Dokument ten ne są obliczenia strat ciśnienia na dro- wprowadzi kilka istotnych zmian oddze przepływu powietrza od otwartych nośnie klasyfikacji obiektów, progodrzwi na klatce schodowej do otwartego wych wartości obliczeniowych i sposobu wykonania instalacji, które ułaokna na elewacji budynku. twić mają proces wykonania systeW oczekiwaniu na normę... mów różnicowania ciśnienia i podnieść ich faktyczną skuteczność.

Na zakończenie wspomnieć jesz- Główne zmiany zaproponowane w cze można o niecierpliwe oczekiwa- omawianej normie przedstawione zo-

11 (195), listopad 2014

stały w poniższej tabeli na rysunku 6. Niestety wiadomości z komitetu CEN pracującego nad nowym standardem 12101-6 i 12101-13 nie napawają optymizmem. Pomimo praktycznie ukończonych prac nie należy spodziewać się nowej normy projektowej szybciej niż przed upływem następnych 2 lat. dr inż. Grzegorz Kubicki Literatura: * Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. * Instrukcja ITB 378/2002 M. Kosiorek; P. Głąbski „Projektowanie instalacji wentylacji dróg ewakuacyjnych w budynkach wysokich i wysokościowych”, Warszawa 2002. * PN-EN 12101-6 Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła. Część 6: Wymagania techniczne dotyczące systemów różnicowania ciśnienia. Zestaw urządzeń V. * prEN 12101-13 Smoke and heat control systems - Part 13: Pressure differential systems (PDS) design and calculation methods, acceptance testing, maintenance and routine testing of installation.

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Wentylacja mechaniczna

Bezpiecznie w garażu Konieczność stosowania wentylacji mechanicznej nie dotyczy tylko obiektów energooszczędnych, w których odzysk ciepła staje się niezbędny do obniżenia kosztów ich użytkowania. Przepisy wymuszają jej stosowanie wszędzie tam, gdzie priorytetem jest bezpieczeństwo człowieka.

Zwiększająca się z roku na rok liczba samochodów przypadająca na jednego mieszkańca powoduje, że niemal każdy nowo powstający budynek, zwłaszcza w dużych miastach, posiada garaż podziemny.

Wyróżnić można dwa rodzaje garaży podziemnych, które również zostały wyodrębnione przez przepisy: l garaże otwarte, l garaże zamknięte.

Garaż otwarty Zgodnie z przepisami w garażu otwartym należy zapewnić przewietrzanie naturalne kondygnacji, które spełnia następujące wymagania: 1) łączna wielkość niezamykanych otworów w ścianach zewnętrznych na każdej kondygnacji nie powinna być mniejsza niż 35% powierzchni ścian, z dopuszczeniem zastosowania w nich stałych przesłon żaluzjowych, nieograniczających wolnej powierzchni otworu, 2) odległość między parą przeciwległych ścian z niezamykanymi otworami nie powinna być większa niż 100 m, 3) zagłębienie najniższego poziomu posadzki nie powinno być większe niż 0,6 m poniżej poziomu terenu bezpośrednio przylegającego do ściany zewnętrznej garażu, a w przypadku większego zagłębienia należy zastosować fosę o nachyleniu zboczy nie większym niż 1:1.

ki techniczne określają wówczas, że należy stosować wentylację: 1) co najmniej naturalną, przez przewietrzanie otworami wentylacyjnymi umieszczonymi w ścianach przeciwległych lub bocznych, bądź we wrotach garażowych, o łącznej powierzchni netto otworów wentylacyjnych nie mniejszej niż 0,04 m2 na każde, wydzielone przegrodami budowlanymi stanowisko postojowe - w nieogrzewanych garażach nadziemnych wolno stojących, przybudowanych lub wbudowanych w inne budynki, 2) co najmniej grawitacyjną, zapew nia ją cą 1,5-krot ną wy mia nę powietrza na godzinę - w ogrzewanych ga ra żach nad ziem nych lub częściowo zagłębionych, mających nie więcej niż 10 stanowisk postojowych,

3) mechaniczną, sterowaną czujkami niedopuszczalnego poziomu stężenia tlenku węgla - w innych garażach, niewymienionych w punktach 1 i 2, oraz w kanałach rewizyjnych, służących zawodowej obsłudze i naprawie samochodów bądź znajdujących się w garażach wielostanowiskowych, z zastrzeżeniem § 150 ust. 5, czyli: Dopuszcza się wentylowanie garaży oraz innych pomieszczeń nieprzeznaczonych na pobyt ludzi powietrzem o mniejszym stopniu zanieczyszczenia, niezawierającym substancji szkodliwych dla zdrowia lub uciążliwych zapachów, odprowadzanym z pomieszczeń niebędących pomieszczeniami higieniczno-sanitarnymi, jeżeli przepisy odrębne nie stanowią inaczej.

4) mechaniczną, sterowaną czujkami niedopuszczalnego poziomu stężenia gazu propan-butan - w garażach, w których dopuszcza się parkowanie samochodów zasilanych gazem propan-butan i w których poziom podłogi znajduje się poniżej poziomu terenu.

Garaż zamknięty Nieco bardziej skomplikowana jest sytuacja, gdy do rozwiązania jest wentylacja w garażu zamkniętym. Warun-

58

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Uwzględniając powyższe paragrafy, wentylacja mechaniczna powinna być realizowana w garażach zamkniętych o liczbie stanowisk powyżej 10 oraz jeśli dopuszcza się parkowanie samochodów z dość popularną cały czas w Polsce instalacją gazową.

Wentylacja ogólna Ina czej ani że li w obiek tach energooszczędnych w garażach nie stosuje się systemów z odzyskiem energii. Standardowe rozwiązanie projektowe opiera się na instalacji kanałowej wywiewnej wyposażonej w wen ty la tor wy cią go wy umiesz czony na dachu lub centralę, zlokalizowaną na instalacji. Kompensa cja na stę pu je za zwy czaj pod ci śnie nio wo przez czerp nie ze wnętrz ne i kra ty kom pen su ją ce (fot. 1) zlokalizowane na ścianie, opcjonalnie przez czerpnie terenowe-wieżowe. Rzadziej w garażach sto su je się sprę żo ne ukła dy na wiewne mechaniczne.

Najważniejsze elementy, na które należy zwrócić uwagę podczas projektowania instalacji mechanicznej garażu, to: l ilość powietrza/krotność wymian, l lokalizacja punktów - kratek wywiewnych, l sterowanie pracą wentylatorów, l dobór i lokalizacja czujników - detektorów.

Ilość powietrza implikuje ilość stanowisk garażowych oraz powierzchnia. Zazwyczaj przyjmuje się ok. 2530 m3/h na każdy m2 powierzchni garażu. Jako kryterium sprawdzające pod uwagę brana jest krotność, która zależnie od konstrukcji budynku wynosi od 1,5 do 6 wymian powietrza/h, przy czym krotności maksymalne dotyczą sytuacji awaryjnych - niebezpiecznego wzrostu stężenia gazów szkodliwych i mogą się różnić zależnie od rodzaju budynków.

Kolejna sprawa to hydraulika instalacji i rozmieszczenie kratek wywiewnych.

Zależnie od projektu przyjmuje się rozdział [+/-15%]: l 50% górą, l 50% dołem (fot. 2).

Jednym z najważniejszych elementów w systemach wentylacji mechanicznej garaży jest układ sterowania i detekcji gazów szkodliwych. W więkwww.instalator.pl

11 (195), listopad 2014

szości przypadków przyjmuje się pracę dwubiegową układu: l I bieg - standardowa praca, załączanie następuje zwykle wraz ze światłem lub wraz z otwarciem bramy poprzez czujniki ruchu, l II bieg - sytuacja awaryjna - tryb ten jest załączony w momencie wykrycia przez czujniki/detektory (fot. 3) wzrostu stężenia gazów szkodliwych powyżej dopuszczalnego poziomu.

Jednocześnie pojawienie się sytuacji alarmowej powinno być sygnalizowane wizualnie na tablicy ostrzegawczej. Opcjonalnie może być powiązane z sygnałem dźwiękowym, ale nie jest to wymóg narzucony przez przepisy.

Ważnym aspektem prawidłowej pracy układu jest regularny prze-

gląd instalacji, który w przypadku czujników gazu zaleca się przeprowadzić min. raz na kwartał [!]. Dodatkowo należy pamiętać o okresowej kalibracji wszystkich czujników, wykonywanej przez producenta (średnio raz w roku).

Wentylacja pożarowa Oprócz wentylacji bytowej, usuwającej zanieczyszczenia powstałe podczas normalnej eksploatacji garaży, należy uwzględnić zastosowanie w garażach podziemnych wentylacji pożarowej. Zgodnie z aktualnymi przepisami system taki należy przewidzieć w garażu zamkniętym o powierzchni całkowitej przekraczającej 1500 m2.

W tym przypadku można mówić o dwóch rozwiązaniach wentylacji: l system kanałowy, l system bezkanałowy - strumieniowy.

W pierwszym przypadku system składa się z analogicznych elementów, jak w przypadku wentylacji bytowej, opisywanej wcześniej, dlatego częstym dylematem, przed którym stoi projektant, jest próba połączenia obu instalacji, tj. systemu wentylacji kanałowej: bytowej i pożarowej. Podstawowe trudności wynikają głównie: l z dużej różnicy temperatur pojawiającej się podczas pracy w obu układach, l z wymaganej krotności wymian powietrza, która w przypadku wentylacji pożarowej jest kilkukrotnie wyższa, l z uwarunkowań architektonicznych, w tym m.in. przejścia przez strefy ppoż.

Alternatywą dla tradycyjnych systemów kanałowych w przypadku wentylacji pożarowej jest system bezkanałowy, który opiera się na odpowiednio rozmieszczonych wentylatorach strumieniowych kierunkujących przepływ dymu w odpowiednią strefę.

System ten ma wiele zalet w stosunku do tradycyjnej instalacji kanałowej: l porównywalne, a czasem niższe koszty inwestycyjne, l brak instalacji generuje niższe opory instalacji oraz uwalnia większą przestrzeń garażu zabieraną dotąd przez kanały, l pozwala zrezygnować z bram i oddzieleń stref, a w pewnych sytuacjach również z instalacji tryskaczowej.

Mimo wielu pozytywów system bezkanałowy stosowany jest stosunkowo rzadko ze względu na trudności w przeprowadzeniu symulacji oraz brak doświadczenia w zakresie projektowania tego typu rozwiązań przez projektantów.

Sławomir Mencel

59

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Poprawa jakości powietrza w zawilgoconym pomieszczeniu

Pułapka na chemikalia Właściciele i zarządcy budynków oraz obiektów użyteczności publicznej (pomieszczeń magazynowych, biur, szkół, a nawet przedszkoli i domów mieszkalnych) zmagają się często z problemem wilgoci substancji budowlanej.

Przyczyny uszkodzeń substancji budowlanej są bardzo różne: pierwotne błędy konstrukcyjne lub wykonawcze, wycieki wody z instalacji wod.-kan., zalanie przez powódź i szereg innych przyczyn. Oprócz kwestii technicznych zawilgocenie jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia osób przebywających w tak uszkodzonych budynkach. Ich użytkownicy często cierpią z powodu krwawienia z nosa, zmęczenia, chrypki, podrażnienia oczu czy chronicznego kaszlu. Niebezpieczeństwo polega także na możliwości rozwinięcia się tych dokuczliwych objawów w ciężkie i przewlekłe choroby alergie i astmę. Jest to problem zdrowia publicznego, który niesie za sobą poważne skutki społeczne i finansowe.

Przyczyną powyższych problemów zdrowotnych jest zła jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń uszkodzonych przez wilgoć, ponieważ przenikają do niego zanieczyszczenia chemiczne wytwarzane w materiałach budowlanych. Wilgoć sprzyja również rozwojowi grzybów pleśniowych, które emitują do środowiska zarodniki, mykotoksyny i lotne związki chemiczne. Wszystkie te substancje mogą znajdować się w powietrzu zawilgoconych pomieszczeń, a ich użytkownicy odczuwają problem jako charakterystyczny nieprzyjemny zapach, „zatęchłe powietrze”, którym, jak mówią, „ciężko oddychać”.

Oczywistym sposobem rozwiązania tych problemów jest osuszenie budynku, zapewniające jednocześnie trwałe odcięcie źródła zawilgocenia, a kolejnym krokiem jest zastąpienie uszkodzo-

60

nych materiałów budowlanych nowymi. Jest to wyjście najlepsze, ale niestety często czasochłonne i zbyt kosztowne. Alternatywą wymiany materiałów budowlanych emitujących szkodliwe substancje jest zapobieganie przenikaniu tych substancji do pomieszczenia, a więc zapobieganie samej emisji.

Problem Problem szkodliwych lotnych związków chemicznych (VOC) oraz związków pochodzenia mikrobiologicznego (MVOC) dostrzeżony został w krajach skandynawskich już w latach 80. ubiegłego stulecia. W poprzednich dekadach najbardziej popularnym sposobem budowy w Szwecji i Finlandii było wylewanie betonowej płyty bezpośrednio na podłożu, bez paroizolacji, a następnie naklejenie plastikowej maty (wykładziny) na beton. W takich warunkach wilgoć dyfundowała z podłoża przez beton do warstwy kleju, gdzie zachodziły reakcje chemiczne, w wyniku których powstawały szkodliwe dla ludzi lotne związki chemiczne (np. 2-etylo-heksanol i butanol). Substancje te dyfundowały zarówno ku górze - do budynku, jak i w dół - do betonu. W kolejnych la-

tach zaniechano tego typu konstrukcji, aby jednak uzdatniać do użytku już istniejące budynki, uzupełniano je o różnego rodzaju bariery i systemy wentylacji. Badania prowadzone na Uniwersytecie w Lund, w południowej Szwecji wykazały jednak, że problem ten nadal istnieje w wielu budynkach szkół, gdzie nauczyciele i uczniowie skarżą się na złą jakość powietrza i zmęczenie, co z kolei wpływa na jakość nauczania i wyników osiąganych przez dzieci.

Znajomość przyczyny tych problemów i wieloletnie doświadczenie w badaniach naukowych dotyczących mikrobiologicznych i chemicznych czynników jakości powietrza w pomieszczeniach pozwoliły grupie naukowców (projekt został opracowany na Uniwersytecie w Lund), wspieranych przez lokalne inkubatory przedsiębiorczości, na stworzenie i zastosowanie bezpiecznego remedium zapobiegającego emisji szkodliwych substancji w budynkach z „historią”. Stworzony został nowy, przyjazny dla środowiska produkt i sposób, który od razu po zainstalowaniu chroni użytkowników budynku przed działaniem szkodliwych substancji biologicznych i chemicznych, emitowanych z powierzchni wewnętrznych materiałów budowlanych, szczególnie po uszkodzeniu wilgocią.

Pułapka na szkodliwe chemikalia Pułapka na szkodliwe chemikalia jest to rodzaj pułapki powierzchniowej (surface trap) - maty absorpcyjnej o grubości 1,9 mm, dystrybuowanej w rolkach o szerokości 115 cm i 25-40 metrów długości. Układana i mocowana taśmą dwustronną bezpośrednio na powierzchni (podłogi, ściany, sufitu, nad szczelinami, pęknięciami itp.), która wywww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dziela szkodliwe substancje, zapobiegając ich groźnemu działaniu na organizm użytkownika budynku.

Produkt składa się z maty z substancją absorbującą i cienką warstwą polimerową. Materiały te współpracują ze sobą w unikalny sposób, dzięki czemu posiadają zoptymalizowaną zdolność adsorpcji. Zatrzymuje i niezwykle skutecznie (do 100%) wiąże lotne substancje organiczne, w tym nieprzyjemne „stęchłe” zapachy oraz toksyny, podczas gdy wilgoć przechodzi prawie bez przeszkód.

11 (195), listopad 2014

kazały, że zdolność adsorpcji niemal się nie zmieniła i wystarczyłaby jeszcze na kilkadziesiąt lat. Dotychczas (czerwiec 2014 r.) wykonano trzy-

Zastosowania Założenie maty jest szybkie i proste, po zainstalowaniu nie wymaga bieżącej konserwacji, energii elektrycznej, czyszczenia itp., jest skuteczna przez kilkanaście do kilkudziesięciu lat. Po założeniu może zostać przykryta panelami podłogowymi, parkietem czy wykładziną.

Pierwsza szkoła, w której założono matę tego typu w Szwecji, była zbudowana w 1970 roku. Uczniowie i nauczyciele od dłuższego czasu narzekali na nieznośnie złą jakość powietrza, a w konsekwencji na trudności z koncentracją, bóle głowy, liczne zwolnienia lekarskie itp. Przeprowadzone pomiary wykazały podwyższone stężenie 2-etyloheksanolu w powietrzu, co wskazywało na emisję z winylowej wykładziny podłogowej.

Ostatecznie budynek szkoły zamknięto i zajęcia przeniesiono do pomieszczeń zastępczych. W tym czasie przeprowadzono remediację, układając matę bezpośrednio na wykładzinie winylowej, po czym przykryto ją podłogą panelową.

Już kilka dni po zastosowaniu maty absorbującej uzyskano obniżone wartości stężenia 2-etyloheksanolu w powietrzu, a po powrocie uczniów w ankietach użytkownicy stwierdzili, że jakość powietrza uległa poprawie. Analizy fragmentów maty pobieranych z podłogi przez 13 miesięcy stosowania wywww.instalator.pl

go stężenia promieniotwórczego gazu - radonu (wynikający z budowy geologicznej podłoża), zlecone zostały badania, które wykonano w certyfikowanym laboratorium pomiarowym SP Technical Research Institute of Sweden (Szwecja). Testy wykazały, że mata stanowi dobre zabezpieczenie przed radonem. Szczególną zaletą maty jest w tym przypadku paroprzepuszczalność, zatem nie ma przeciwwskazań do stosowania jej np. w piwnicach, gdzie zarówno wilgotność, jak i stężenie radonu są najwyższe.

Podsumowanie

dzieści dużych instalacji maty, głównie na podłogach, ale stosowno także montaż ścienny i sufitowy.

We wszystkich przypadkach użyt-

kownicy w ankietach informują o znacznej poprawie jakości powietrza w pomieszczeniach.

Ze względu na częsty w krajach skandynawskich problem wysokie-

Ułożenie absorpcyjnej maty okazało się szybkie i łatwe.

Jest to solidny produkt o skuteczności na kilkadziesiąt lat, który nie zawiera substancji chemicznych, a po założeniu nie wymaga dalszych nakładów finansowych. Może być szczególnie atrakcyjną alternatywą dla gmin, które mają do czynienia z wymienionymi wyżej problemami w budynkach szkolnych, ponieważ założenie maty absorpcyjnej umożliwia długoterminowe planowanie remontów poprzez natychmiastowe i skuteczne zapobieżenie wydzielaniu się szkodliwych substancji z materiałów budowlanych czy wykończeniowych w pomieszczeniach zajmowanych przez uczniów.

Koszt maty może być kilkakrotnie niższy od złożonych technicznie rozwiązań, takich jak instalacje wentylacyjne czy doraźne przenoszenie uczniów i pracowników do in nych bu dyn ków. Od cię cie źró dła emi sji szko dli wych sub stan cji do po miesz cze nia po zwa la tak że na prze trwa nie nie ko rzyst ne go cza su przed grun tow nym, kosz tow nym re mon tem (np. chwi lo wy brak środ ków fi nan so wych, zima…). dr inż. Bogumiła Szponar

61

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce“?

Prospekt zagospodarowania wód

W całej Polsce kilkadziesiąt sklepów PSB-Mrówka, należących do Grupy Polskie Składy Budowlane Wychodząc naprzeciw oczekiwa- S.A., wspólnie z funkcjonariuszami niom inwestorów indywidualnych oraz Policji przeprowadza w szkołach podążając za ogólnobudowlanym tren- (klasy 0-3) i przedszkolach akcję dem w kierunku budownictwa zrów- „Bezpieczna droga do szkoły, do noważonego, firma REHAU postano- domu”. W części teoretycznej wiła przygotować opracowanie na te- funkcjonariusze m.in. omawiali mat systemów zagospodarowania wo- znaczenie znaków oraz zasady pody deszczowej dla inwestora indywi- ruszania się po drogach, zwłaszcza dualnego. Prospekt w prosty i czytel- przy przechodzeniu przez jezdnię. ny sposób opisuje, jak można wykorzy- W zajęciach praktycznych zaś przestać skrzynki RAUSIKKO Box w do- prowadzali dzieci po pasach przejmach jedno- i wielorodzinnych w za- ścia dla pieszych. Maskotki „Mrókresie zagospodarowania deszczówki. weczki” podarowały wszystkim dzieciom kamizelki lub opaski odBosch z nagrodą blaskowe. W tej szczytnej akcji, która trwa od początku września, Podczas uroczystości wręczenia na- przeszkolono wspólnie z policją już gród EFQM (Europejska Fundacja ponad tysiąc dzieci z kilkudziesięZarządzania Jakością) w Brukseli ciu miast i wsi.

Bosch otrzymał w sumie cztery wy- l Trendy zmian cen materiałów buróżnienia. Laureatem nagrody EFQM dowlanych we wrześniu 2014 r.

Excellence Award 2014, a tym samym We wrześniu 2014 r., w porównazwycięzcą całkowitym konkursu zo- niu do poprzedniego miesiąca, wzrostała fabryka Bosch w Bari. Znajdują- sły ceny pokryć i folii dachowych, ryca się w południowych Włoszech fa- nien (+0,9%), chemii budowlanej bryka otrzymała jeszcze trzy inne wy- (+0,4%) oraz drewna i mat. drewnoróżnienia w kategoriach „Odpowie- pochodnych (+0,4%). Spadły ceny dzialność“, „Procesy“ i „Pracownicy“. silikatów (-2,6%), narzędzi i sprzętu Bosch, jako pierwsze przedsiębior- budowlanego(-1,4%), gazobetonów stwo we Włoszech, został zwycięzcą (-1,1%), izolacji wodochronnych całkowitym w kategorii „Duże przed- (-0,7%) i termicznych (-0,4%) oraz siębiorstwa“. Grupa Bosch była w mat. ściennych ceramicznych 1989 roku jednym z członków założy- (-0,1%). W pozostałych grupach cecieli organizacji EFQM. Bari to już ny nie zmieniły się. trzecia lokalizacja Bosch, która zostaW kategorii „inne” wzrosły jedyła zwycięzcą całkowitym EFQM. W nie ceny instalacji i techniki grzewroku 2003 i 2008 sukcesy w konkur- czej, kanalizacji, odwodnień, wensie odniosła fabryka w Bursie (Turcja), natomiast w roku 2012 fabryka w Bambergu.

Wiadomości z Grupy PSB l Ogólnopolska akcja Mrówek z Poli-

cją - już ponad tysiąc dzieci bezpieczniej porusza się w drodze do szkoły i przedszkola.

62

tylacji (+0,1%). Natomiast spadły ceny farb, lakierów, tapet (-0,6%) oraz cementu, wapna (-0,3%). Nie zmieniły się ceny płytek ceramicznych, wyposażenia łazienek i kuchni, wyrobów stalowych, kostki brukowej oraz bram i ogrodzeń.

Wskaźnik optymizmu związanego ze wzrostem liczby pozwoleń na budowę mieszkań ogółem wydanych w okresie styczeń-sierpień 2014 r., w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, przyjął wartość plus 15,6%, ale w kategorii mieszkań w budownictwie indywidualnym minus 0,9%.

Równolegle w zakresie mieszkań ogółem, których budowę rozpoczęto, dynamika wyniosła plus 16,5%, a w kategorii mieszkań w budownictwie indywidualnym plus 3,5%.

Przychody PSB S.A. (centrali) ze sprzedaży materiałów budowlanych we wrześniu 2014 r. były o 9% wyższe niż przed rokiem oraz o 15% wyższe niż w sierpniu 2014 r. Sprzedaż po dziewięciu miesiącach 2014 r. była wyższa o 14% od osiągniętej w analogicznym okresie roku poprzedniego.

Centrum szkoleniowe Panasonic Firma Panasonic otworzyła w Warszawie centrum szkoleniowe dla instalatorów oraz specjalistów zajmujących się serwisowaniem urządzeń klimatyzacyjnych i pomp ciepła typu powietrze-woda. Ośrodek będzie służył jako miejsce treningu dla pracowników firm pragnących uzyskać akredytację Panasonic, czyli poświadczenie kompetencji niezbędne do oferowania gwarancji producenta po 1 kwietnia 2015 r.

Centrum szkoleniowe dla instalatorów to obiekt w pełni wyposażony w sprzęt niezbędny do zdobywania wiedzy o rozwiązaniach klimatyzacyjnych produkowanych www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

przez firmę Panasonic. Ośrodek pozwala na przeprowadzenie szkolenia dla grupy 30 osób. Jedna część centrum została przeznaczona na cele wykładowe, natomiast w pozostałej są zainstalowane urządzenia grzewcze i chłodnicze, które służą zdobywaniu praktycznych umiejętności przez instalatorów. Aby firma zyskała status akredytowanej, przynajmniej jeden jej pracownik musi przejść odpowiednie szkolenie i pozytywnie zdać kończący je egzamin.

Akredytacja Panasonic to szereg wymiernych korzyści dla firm.

Przede wszystkim po 1 kwietnia 2015 r. umożliwi oferowanie gwarancji producenta na instalowane urządzenia. W praktyce oznacza to, że w przeciwieństwie do rękojmi w przypadku napraw instalatorzy będą musieli ponosić jedynie koszty pracy, a części sfinansuje Panasonic. Dłuższy jest również czas obowiązywania gwarancji. Dodatkowo akredytowane firmy będą mogły zarejestrować się w wyszukiwarce instalatorów na stronie aircon.panasonic.pl i w ten sposób uzyskać łatwiejszy dostęp do klientów.

Nowy kierunek rozwoju „Technologia jutra dostępna już dzisiaj” - właśnie pod takim hasłem 23 września odbył się III Kongres Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC).

Podobnie jak w ubiegłym roku, również tym razem frekwencja uczestników była bardzo wysoka.

W pierwszym wystąpieniu Prezes PORT PC Paweł Lachman przedstawił bieżącą sytuację branży pomp ciepła w Polsce, wskazał na potencjał przyrostu rynku pomp ciepła na poziomie ok. 30% rocznie.

W chwili obecnej przyrost ten wynosi 20% rok do roku.

Dr inż. Marek Miara z Instytutu Fraunhofera w Niemczech przedstawił ciekawą prezentację dotyczącą programu Międzynarodowej Agencji Energetycznej IEA Heat Pump Programme (HPP). Wskazał na zalety uczestnictwa w programie i wyraził nadzieję, że już wkrótce również Polska będzie jednym z objętych nim krajów.

Zagadnienia związane z pompami ciepła wiążą się bezpośrednio z buwww.instalator.pl

11 (195), listopad 2014

downictwem energooszczędnym i w takim właśnie kontekście podczas konferencji przedstawione zostały Nowe Warunki Techniczne dotyczące nowych budynków, które mają wejść w życie w 2017 i 2021 roku.

Wystąpienie pana dr inż. Piotra Jadwiszczaka wzbudziło duże zainteresowanie wśród uczestników kongresu. Poruszało zagadnienia związane z wpływem Nowych Warunków Technicznych na rynek techniki grzewczej, odnawialnych źródeł energii czy systemów wentylacji.

Tradycyjnie już Kongres zakończył panel dyskusyjny z udziałem ekspertów OZE. l Więcej informacji na www.instalator.pl

Vaillant wspiera Vaillant wsparł Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce w Polsce.

Wysokiej jakości systemy ogrzewania dostarczane przez Vaillant trafiły do podopiecznych największej i zarazem najstarszej w Polsce SOS Wioski Dziecięcej, zlokalizowanej w Biłgoraju. Pozwoliło to na wymianę dotychczasowych rozwiązań, które funkcjonowały w domach Wioski SOS, na nowoczesne źródła ciepła. Oprócz przekazania urządzeń firma zapewniła również ich profesjonalną instalację, tak by działały w sposób najbardziej optymalny i energooszczędny. Grupa Vaillant podpisała długoterminową umowę partnerską ze światowym Stowarzyszeniem SOS Wioski Dziecięce, zgodnie z którą firma stała się partnerem Wiosek SOS w zakresie dostarczania energooszczędnych i przyjaznych dla środowiska technologii grzewczych.

Spotkanie w SBS Na „Spotkanie Partnerów Grupy SBS” w tym roku wybrano miasto Łódź, hotel DoubleTree by Hilton

i piękny wrześniowy weekend (jak co roku pogoda dla SBS!). Na uroczystość przybyło ponad 200 osób, głównie przedstawiciele hurtowni Grupy SBS, reprezentanci dostawców, którzy pełnili rolę Mecenasów Spotkania, a także przedstawiciele prasy branżowej. Najistotniejszym punktem spotkania była konferencja „Nowości w Markach Domowych SBS”, podczas której Sławomir Maciejewski, Grzegorz Zuchmański oraz Tomasz Tomassy zapoznawali gości z filozofią Marek Domowych oraz z nowościami wprowadzonymi na rynek w 2014 roku.

Szczególną uwagę zwrócono na grzejnik Keller TX6 oraz system Nanopanel PP-R. Keller TX6 to grzejnik płytowy, którego montaż należy do wyjątkowo łatwych - wystarczy wyprowadzić rury instalacyjne w osi wymiaru okna, gdy budynek jest w stanie surowym.

Wstępny montaż instalacji do podłączenia środkowego odbywa się bez grzejnika i kłopotliwych przeliczeń wymiarowych, jak ma to miejsce w typowym modelu z podłączeniem dolnym. Nanopanel PP-R to system rur i kształtek przeznaczonych do szerokiego wykorzystania w instalacjach wewnętrznych. Produkty wchodzące w skład systemu Nanopanel PP-R wykonano z materiału PP Random Copolimer (PPR-C Typ 3), którego trwałość wyliczona została na 50 lat.

Po konferencji był czas na rozmowy i dyskusje przy merytorycznym wsparciu przedstawicieli producentów. Jak zawsze w SBS było niezwykle gościnnie. Panie od progu szarmancko witano pięknymi różami, na gości czekał gorący posiłek... Na wieczór zaproszono wszystkich na uroczystą kolację, którą uświetnił koncert Macieja Maleńczuka z zespołem PsychoDancing. Artysta śpiewał bez wątpienia same rarytasy i jak zwykle swym koncertem porywał słuchaczy do żywych emocji i tańca. Zatem po koncercie parkiet wypełnił się po brzegi i tak już było do białego rana. Opuszczając w niedzielny poranek gościnne progi, wszyscy na pewno czuli się w pełni uhonorowani w myśl staropolskiego przysłowia: „jaki gość, taka jemu cześć”. l Więcej informacji na www.instalator.pl

63

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Wentylacja budynków mieszkalnych (2)

Strumienie powietrza Zgodnie z definicją wentylacja jest to przepływ powietrza pomiędzy pomieszczeniami a otoczeniem na zewnątrz.

Polskie Normy dotyczące wentylacji w budynkach mieszkalnych wymagają, aby ilość powietrza wymienianego w pomieszczeniach mieszkalnych wynikała ze zsumowania strumieni powietrza, które musi być usuwane ze wszystkich pomieszczeń. Strumienie te powinny wynosić co najmniej: l w kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażonej w kuchenkę gazową lub węglową - 70 m3/h; l w kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażonej w kuchenkę elektryczną - 30 m3/h w mieszkaniu dla maksymalnie trzech osób lub 50 m3/h w mieszkaniu dla więcej niż trzech osób; l w kuchni bez okna zewnętrznego, wyposażonej w kuchnię elektryczną 50 m3/h; l w kuchni bez okna zewnętrznego, wyposażonej w kuchnię gazową, obowiązkowo z mechaniczną wentylacją wywiewną - 70 m3/h; l w łazience z w.c. lub bez - 50 m3/h; l w wydzielonym w.c. - 30 m3/h; l w pomieszczeniu pomocniczym bez okien - 15 m3/h; l w pokoju mieszkalnym oddzielonym od pomieszczeń kuchni, łazienki i w.c. więcej niż dwojgiem drzwi lub w pokoju znajdującym się na wyższym poziomie w wielopoziomowym domu jednorodzinnym lub w wielopoziomowym mieszkaniu domu wielorodzinnego - 30 m3/h.

Podkreślić należy, że w przypadku zastosowania w pomieszczeniach innego rodzaju wentylacji niż mechaniczna wentylacja nawiewna lub nawiewno-wywiewna należy bezwzględnie zapewnić dopływ powietrza zewnętrznego w ilości niezbędnej do potrzeb wentylacyjnych poprzez urządzenia nawiewne umieszczone w dowolnych elementach przegród zewnętrznych.

64

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w rozdziale poświęconym wentylacji mówi: „wentylacja i klimatyzacja powinny zapewniać odpowiednią jakość środowiska wewnętrznego, w tym wielkość wymiany powietrza, jego czystość, temperaturę, wilgotność względną, prędkość ruchu w pomieszczeniu, przy zachowaniu przepisów odrębnych i wymagań Polskich Norm dotyczących wentylacji, a także warunków bezpieczeństwa pożarowego i wymagań akustycznych określonych w rozporządzeniu”.

Wentylację mechaniczną lub grawitacyjną należy zapewnić w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, w pomieszczeniach bez otwieranych okien, a także w innych pomieszczeniach, w których ze względów zdrowotnych, technologicznych lub bezpieczeństwa konieczne jest zapewnienie wymiany powietrza.

Wentylację mechaniczną wywiewną lub nawiewno-wywiewną należy stosować w budynkach wysokich i wysokościowych oraz w innych budynkach, w których zapewnienie odpowiedniej jakości środowiska wewnętrznego nie jest możliwe za po-

mocą wentylacji grawitacyjnej. W pozostałych budynkach może być stosowana grawitacyjna.

W pomieszczeniu, w którym jest zastosowana wentylacja mechaniczna lub klimatyzacja, nie można stosować wentylacji grawitacyjnej. Wymaganie to nie dotyczy pomieszczeń z urządzeniami klimatyzacyjnymi niepobierającymi powietrza zewnętrznego.

W przypadku zastosowaania w budynku przepływu powietrza wentylacyjnego między pomieszczeniami lub strefami wentylacyjnymi - w pomieszczeniu należy zapewnić kierunek przepływu od pomieszczenia o mniejszym stopniu zanieczyszczenia powietrza do pomieszczenia o zanieczyszczeniu większym.

Przepływ powietrza wentylacyjnego w mieszkaniach powinien odbywać się z pokoi do pomieszczenia kuchennego lub wnęki kuchennej oraz do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.

W instalacjach wentylacji i klimatyzacji nie należy łączyć ze sobą przewodów z pomieszczeń o różnych wymaganiach użytkowych i sanitarno-zdrowotnych. Nie dotyczy to budynków jednorodzinnych i rekreacji indywidualnej oraz wydzielonych lokali mieszkalnych lub użytkowych z indywidualną, zorganizowaną wentylacją nawiewno-wywiewną.

Instalowane w pomieszczeniu urządzenia, w szczególności zuży-

www.instalator.pl

Porada od firmy:

miesięcznik informacyjno-techniczny

wające powietrze, nie mogą wywoływać zakłóceń ograniczających skuteczność funkcjonowania wentylacji.

W pomieszczeniu z paleniskami na paliwo stałe, płynne lub z urządzeniami gazowymi pobierającymi powietrze do spalania z pomieszczenia i z grawitacyjnym odprowadzeniem spalin przewodem od urządzenia stosowanie mechanicznej wentylacji wyciągowej jest zabronione.

Warunku tego nie stosuje się do pomieszczeń, w których zastosowano mechaniczną wentylację nawiewno-wywiewną zrównoważoną lub nadciśnieniową.

Czerpnie i wyrzutnie Czerpnie powietrza powinny być instalowane w taki sposób, aby były zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi, w sposób umożliwiający pobieranie jak najczystszego powietrza w miejscach, gdzie niemożliwy jest napływ powietrza z wyrzutni. Czerpnia powinna być zlokalizowana w odległości co najmniej 8,0 m od ulic czy też miejsc postojowych samochodów, odległość dolnej krawędzi od ziemi powinna być większa niż 2,0 m. Czerpnie montowane na dachach budynków powinny mieć otwory wlotowe na wysokości nie mniejszej niż 0,4 m od płaszczyzny dachu, powinna być zachowana również odległość od wywietrzników kanalizacyjnych, która będzie większa niż 6,0 m.

Wyrzutnie powietrza powinny być zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi i działaniem wiatru, dolna krawędź otworu wyrzutni z poziomym wylotem powietrza, usytuowana na dachu budynku powinna znajdować się co najmniej powyżej 0,4 m od najwyższego punktu dachu znajdującego się w odległości mniejszej niż 10,0 m. Odległość wyrzutni dachowych nie powinna być mniejsza niż 3,0 m od: l krawędzi dachu, poniżej której znajdują się okna, l najbliższej krawędzi okna połaciowego, www.instalator.pl

najbliższej krawędzi okna w ścianie.

W przypadku usuwania przez wyrzutnię dachową powietrza zawierającego zanieczyszczenia szkodliwe dla zdrowia lub uciążliwe zapachy minimalne odległości należy zwiększyć o 100%. Dopuszcza się usytuowanie wyrzutni w ścianie budynku, pod warunkiem że: l zachowane są odległości od sąsiedniego budynku, nie mniejsze niż 10,0 m - w przypadku ściany z oknami lub 8,0 m - w przypadku ściany bez okien; l okna znajdujące się na ścianie z wyrzutnią są w odległości nie mniejszej niż 3,0 m, mierząc w poziomie, i nie mniejszej niż 2,0 m, mierząc w pionie; l czerpnia powietrza usytuowana w tej samej ścianie znajduje się na tym samym poziomie co wyrzutnia - w odległości nie mniejszej niż 1 m.

Przewody wentylacji mechanicznej powinny mieć przekrój poprzeczny właściwy dla przewidywanych przepływów powietrza oraz konstrukcję przystosowaną do maksymalnego ciśnienia i wymaganej szczelności instalacji.

Przewody prowadzone przez pomieszczenia lub przestrzenie nieogrzewane powinny mieć izolację cieplną, natomiast instalowane w miejscach, w których mogą być narażone na uszkodzenie, powinny być zabezpieczone przed możliwością ich zniszczenia.

Przewody powinny być wyposażone w otwory rewizyjne spełniające wymagania PN dotyczącej elementów przewodów ułatwiających konserwację, umożliwiających oczyszczenie wnętrza tych przewodów, a także innych urządzeń i elementów instalacji, o ile ich konstrukcja nie pozwala na czyszczenie w inny sposób niż poprzez te otwory, przy czym należy pamiętać, żeby nie sytuować otworów rewizyjnych w pomieszczeniach o podwyższonych wymaganiach higienicznych.

Urządzenia wentylacji mechanicznej powinny być tak instalowane, aby była zapewniona możliwość ich okresowej kontroli, konserwacji, naprawy lub l

Jak instalować pompy ciepła sterowane elektronicznie?

Poprawne działanie każdego systemu grzewczego wymaga prawidłowego wykonania instalacji.

Szczególne znaczenie ma to w przypadku źródeł ciepła sterowanych w pełni elektronicznie, takich jak pompy ciepła Panasonic Aquarea.

Pierwszą sprawą, o której bezwzględnie należy pamiętać, jest odpowiedni dobór pompy ciepła oraz elementów systemu grzewczego w zależności od rodzaju planowanej bądź znajdującej się już w budynku instalacji. W przypadku instalacji ze zbiornikiem ciepłej wody użytkowej niezbędna jest wystarczająco duża powierzchnia wężownicy wewnątrz zbiornika. O ile ilość wyprodukowanego ciepła zależy od wydajności grzewczej pompy ciepła, o tyle przekazanie tego ciepła do instalacji poprzez podgrzanie wody w zbiorniku c.w.u. do zadanej temperatury zależy właśnie od odpowiednio dużej powierzchni wymiany ciepła w wężownicy zbiornika c.w.u. Warto również zamontować zbiornik buforowy pozwalający zapewnić stały przepływ czynnika w każdym obiegu grzewczym, co minimalizuje zakłócenia w instalacji.

Bardzo częstym problemem, z którym spotykają się instalatorzy, jest zła jakość wody w instalacji. W celu zabezpieczenia pompy ciepła konieczne jest zamontowanie filtra na rurze wlotowej do urządzenia. Umożliwi to ochronę przez zanieczyszczeniem wymiennika płytowego znajdującego się wewnątrz pompy. W przypadku zanieczyszczenia takiego wymiennika nie podlega on czyszczeniu - konieczna jest jego wymiana.

Kolejną istotną sprawą jest prawidłowe zamontowanie jednostki zewnętrznej. Agregat powinien być ustawiony ok. 20-30 cm nad powierzchnią płaską, co pozwoli uniknąć gromadzenia się lodu w momencie odszraniania urządzenia. Należy pamiętać również o odprowadzeniu skroplin z jednostki wewnętrznej w przypadku modeli z funkcją chłodzenia.

Zastosowanie się do opisanych wskazówek znacznie zmniejsza niebezpieczeństwo nieprawidłowego działania instalacji, jednak nie ogranicza go zupełnie.

Ważne jest też prawidłowe użytkowanie instalacji oraz regularne serwisowanie jej elementów. www.aircon.panasonic.pl rubryka sponsorowana

65

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

Skuteczność wentylacji

wymiany. Instalacje wentylacji mechanicznej powinny być wyposażone w przepustnice zlokalizowane w miejscach umożliwiających regulację instalacji, a także odcięcie dopływu powietrza zewnętrznego i wypływu powietrza wewnętrznego.

Wymaganie to nie dotyczy instalacji mechanicznej wywiewnej przewidzianej do okresowej pracy jako wentylacja grawitacyjna. Moc właściwa wentylatorów (stosunek mocy wentylatora do wielkości strumienia powietrza) w instalacjach wentylacji i klimatyzacji nie powinna być większa niż wartości przedstawione w tabeli 1.

Przewody wentylacji mechanicznej powinny również spełniać wymagania przeciwpożarowe, powinny być wykonane z materiałów niepalnych, a ewentualne palne izolacje akustyczne czy też cieplne mogą być stosowane tylko na ich zewnętrznej powierzchni w sposób nierozprzestrzeniający ognia. Odległość nieizolowanych przewodów wentylacyjnych od powierzchni palnych nie powinna być

mniejsza niż 0,5 m. Drzwiczki rewizyjne powinny być wykonane z materiałów niepalnych.

Instalacje wentylacji mechanicznej i klimatyzacji powinny spełniać m.in. wymagania: l Przewody wentylacyjne powinny być wykonane i prowadzone w taki sposób, aby w przypadku pożaru nie oddziaływały siłą większą niż 1 kN na elementy budowlane, a także aby przejście przez przegrody (dylatacja) umożliwiało kompensację wydłużeń przewodu. l Zamocowanie przewodów do elementów budowlanych powinno być wykonane z materiałów niepalnych i zapewniać przejęcie siły powstającej w przypadku pożaru w czasie nie krótszym niż wymagany dla klasy odporności ogniowej przewodu lub klapy odcinającej. l Niedopuszczalne jest prowadzenie w przewodach wentylacyjnych innych instalacji. l Filtry i tłumiki powinny być zabezpieczone przed przedostaniem się do ich wnętrza palących się cząstek.

Badanie skuteczności wentylacji przeprowadza się, określając wymaganą krotność wymiany powietrza dla danego pomieszczenia. Brakuje urzędowych tabel z wymaganymi wielkościami wymian powietrza, dostępna literatura pozwala je jednak ustalić w oparciu o obowiązujące przepisy prawa i normy. Zostały one zestawione w tabeli 2. Po ustaleniu kubatury pomieszczenia za pomocą certyfikowanego urządzenia pomiarowego, najczęściej jest to anemometr skrzydełkowy pokazujący prędkość przepływu strumienia powietrza przez otwór wentylacyjny, dokonujemy pomiarów dla każdego punktu wentylacji wywiewnej. Po wykonaniu niezbyt skomplikowanych obliczeń, zsumowaniu wielkości przepływających objętości powietrza jesteśmy w stanie określić wielkość wymiany „n” w danym pomieszczeniu. Oceniając, skuteczność wentylacji należy wziąć również pod uwagę przewietrzanie będące wynikiem normalnej eksploatacji pomieszczeń, np. w przypadku sklepów czy też lokali gastronomicznych - ruch klientów, a co za tym idzie - cykliczny napływ powietrza przez drzwi wejściowe do pomieszczeń.

Jan Budzynowski Literatura: 1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

2. Polska Norma PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania.

3. Wentylacja grawitacyjna. Opaliński, Rabczak.

4. Kompendium ogrzewnictwa i klimatyzacji, Recknagel, Sprenger Schramek.

Wy ni ki in ter ne to wej son dy: wrzesień (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ 9/2014) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym.

Wejdź na www.instalator.pl

66

www.instalator.pl

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

11 .

20 1 4

miesięcznik informacyjno-techniczny 11 (195), listopad 2014

67

I

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

Nie uznajem y komprom isów!!!

Każdy n asz mod el najlepsz e rozwią to zania dwutłokowy podajnik paliwa 100% zabezpieczenie przed cofnięciem się żaru na miał, ekogroszek, pellet...

żeliwny podajnik ślimakowy modulowana moc palnika żeliwny ruszt w komplecie

sterowanie pogodowe palenisko ze stali żaroodpornej automatyczna rozpalarka

Zapraszmy Zapraszmy instalatorów instalatorów ddoo w współpracy spółpracy

www.kotrem.pl www.kotrem.pl

II

68

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

69

III

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

IV

70

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

71

V

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

VI

72

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

73

VII

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (195), listopad 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

VIII

74

Viega Advantix Vario

Ponadczasowy design w każdej formie i długości.

viega.pl/AdvantixVario

Jeden odpływ, wiele wariantów Pełna elastyczność: od wersji bardzo długich po krótkie, zawsze z dokładnością co do milimetra, z wariantem narożnym lub w kształcie litery „U” (na zdjęciu). Ponadczasowy, purystyczny design: ruszt ze stali nierdzewnej – matowy lub błyszczący oraz czarny lub biały – współgra ze wszystkimi płytkami podłogowymi. Wydajność do 2,4 l/s wystarczy nawet w przypadku deszczownic.

Wyjmowany ruszt umożliwia proste czyszczenie odpływu. Typowe rozwiązanie firmy Viega.

Viega. Liczy się pomysł!

PALNIKI NA PELLET alternatywa dla ogrzewania olejem, gazem oraz węglem

®

LIDER PALNIKÓW NA PELLET

PellasX REVO Mini

RE REVOLVING RE REVOLUTION

REV

EKOLOGIA Î niska emisja spalin, szczególnie CO2 (70 mg/m³)

OPATENTOWANE ROZWIĄZANIA

Î pobór prądu obniżony o 20W w stosunku do palników z linii X

Î technologia rotacyjnej komory spalania oprócz wysokiej sprawności spalania sięgającej 99%, pozwala na permanentne samooczyszczanie się z popiołu pozostającego z procesu spalania

Î wysoce efektywne spalanie paliw odnawialnych: pelletu, owsa, pestki i agropelletu, wytwarzanego z odpadów produkcji rolnej

Î unikalne rozwiązanie zapobiegające powstawaniu zakleszczeń i zatarć w trakcie pracy palnika na skutek naprężeń termicznych

NOWOCZESNE STEROWANIE

Î innowacyjny mechanizm napowietrzania komory paleniskowej w palniku pozwala na dostarczanie powietrza w odpowiednim momencie i miejscu, co zapewnia odpowiednie, ekonomiczne dozowanie paliwa

Î automatyczne rozpalanie, kontrola temperatury, podawanie paliwa i czyszczenie palnika Î płynna (elektroniczna) regulacja mocy

Î autorski system centralnego dostarczania powietrza do komory paleniskowej zapobiega niebezpiecznemu cofaniu się płomienia

Skład zestawu: • Palnik PellasX

www.pellasx.eu PRODUCENT PELLASX Sp. z o.o. Sp.k.

64-920 Piła, ul. Szybowników 39/10 tel.: +48 67 214 71 32 e-mail: info-pl@pellasx.eu

• Podajnik galwanizowany • Sterownik PellasX R.Control TOUCH