Magazyn Instalatora 11/2016

nakład 11 015

2 11.

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 11 (219), listopad 2016

01 6

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”: pompy ciepła

l Sterowanie instalacją termostat do kotła

l Pompy w cyrkulacji l Ciepło z odzysku l Zwrotnica w kotłowni l Czytaj instrukcje! l Deszcze nawalne l Żar w kominku

2016_10_MIreklama_connectiviti_druk.pdf 1 2016-10-21 10:25:27

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Nikogo z naszej branży nie dziwi już fakt, że pompa ciepła, wykorzystując czasem nawet bardzo zimne powietrze, jest w stanie dostarczyć energię niezbędną do ogrzania całego budynku. Urządzenia te są coraz bardziej popularne i zyskują wciąż nowych zwolenników spośród wykonawców, projektantów (co pokazał październikowy V Kongres PORT PC) oraz użytkowników. Na naszym rynku dostępnych jest wiele marek pomp ciepła, które oferują te urządzenia w różnych konfiguracjach. Warto zatem przyjrzeć się im bliżej (oczywiście na listopadowym ringu „Magazynu Instalatora”): „Pompy ciepła ze sprężarką z falownikiem są o ok. 30% bardziej wydajne od pomp ze sprężarką o stałej prędkości obrotowej oraz o ok. 10-15% bardziej wydajne od pomp wyposażonych w połączone dwie sprężarki, tzw. tandem”. Na ripostę nie trzeba długo czekać: „Zastosowanie sprężarki typu scroll posiadającej podwójne odprzężenie drgań, promieniowego, sterowanego bezstopniowo wentylatora oraz elektronicznie regulowanego miękkiego startu powoduje, że uruchomienie i praca urządzenia odbywają się praktycznie bezgłośnie”.

Po lekturze prosimy o wskazanie faworyta - w sondzie zamieszczonej na www.instalator.pl. Wszak to walka i, jak to na ringu, werdykt musi być!

Pytanie za 100 punktów. Kto z Państwa czyta instrukcje produktowe zamieszczone na opakowaniach, dostarczane wraz urządzeniami? Chyba zgodzić się trzeba, że jest to lektura obowiązkowa dopiero w momencie, gdy coś nie wyjdzie... Zapraszam do artykułu pt. „Lektura obowiązkowa” (s. 58-59), w którym autor przekonuje, że warto poświęcić 5 minut przed niż marnować kilka godzin na naprawianie szkód po fakcie.

Jak pisze autor artykułu pt. „Powietrze z odzysku” (s. 64-65): „Wentylacja grawitacyjna obecna w większości budynków zbudowanych przed 1992 rokiem jest nieekonomiczna w zestawieniu z coraz doskonalszymi materiałami izolacyjnymi stosowanymi w budownictwie. (...) Rozwój koncepcji domów niskoenergetycznych i pasywnych wymusił stosowanie rozwiązań, które ograniczą starty ciepła na wentylację”. Jakie to rozwiązania?

O tym w artykule.

Kotły na paliwa stałe cieszą się na naszym rynku bardzo dużą popularnością. Konstrukcje są udoskonalane, stają się coraz mniej uciążliwe dla użytkownika i środowiska. Ale o pewnych kwestiach nadal trzeba pamiętać: „Warunkiem prawidłowej i bezpiecznej pracy instalacji grzewczej opalanej paliwami stałymi jest montaż kotła zgodnie z wytycznymi producenta (dokumentacja techniczno-rozruchowa) oraz obowiązującymi przepisami”. Autor artykułu pt. „Bezpieczne ogrzewanie” (s. 24-26) wprowadzi Państwa w najistotniejsze sprawy.

Sławomir Bibulski

4

Na okładce: fot. z archiwum Junkers.

l

Ring „MI”: pompy ciepła s. 6-23

l Bezpieczne ogrzewanie (Montaż kotłów na paliwa stałe) s. 24 l Inteligentne krążenie (Pompy do cyrkulacji ciepłej wody) s. 28 l Spodziewane ciśnienie (Ogrzewanie płaszczyznowe) s. 30 l Zwrotnica hydrauliczna (Sprzęgło w instalacji grzewczej) s. 32 l Termostaty kotłów gazowych (Sterowanie c.o.) s. 34 l Klasy kotłów (Urządzenia grzewcze na paliwa stałe) s. 36 l Regulatory różnicy ciśnień i przepływu s. 38 l Kontrola obowiązkowa (Obsługa techniczna obiektów) s. 42 l Regulator pogodowy ECL Comfort (strona sponsorowana Danfoss) s. 44 l Wydajne suszenie (strona sponsorowana REMS) s. 45

l

Deszczówka do wykorzystania s. 52

l Węże pod zlewem (Uwaga! Jesteś w ukrytej kamerze...) s. 46 l Trzy kąpiele rocznie (Jak to dawniej o czystość dbano...) s. 50 l Kultura wjazdu (Odprowadzanie wody deszczowej) s. 51 l Woda z nieba (Jak wykorzystać deszczówkę?) s. 52 l Długi opad nawalny s. 54 l Przeciek kontrolowany (Połączenia instalacji rurowych) s. 56 l Lektura obowiązkowa (Po czym poznać dobrego fachowca?) s. 58

l

Wentylacja i rekuperacja s. 64

ISSN 1505 - 8336

l Co tam Panie w „polityce”? s. 60 l Nowości w „MI” s. 62 l Powietrze z odzysku s. 64 l Żar w kominku s. 66 l Odpowiadam, bo wypada... 68

11.

201

6

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70.

Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5.

Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

5

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W grudniu na ringu: instalacje w łazience...

Ring „Magazynu Instalatora”: pompy ciepła

pompa ciepła, podgrzewacz, hybryda, ogrzewanie, ciepła woda

Auer Podgrzewacze wody zintegrowane z pompą ciepła to obecnie optymalne rozwiązanie, które w połączeniu z kotłem kondensacyjnym daje bardzo wymierne oszczędności w zużyciu energii. Miesięczne koszty ciepłej wody użytkowej dla rodziny 4-osobowej to około 30-40 zł. Jest to więc doskonała odpowiedź na obniżenie kosztów ogrzewania budynku.

Ogrzewanie i podgrzewanie wody pochłania dużą część budżetów domowych. Czy można poszukać tam oszczędności? Na początku warto odpowiedzieć sobie na pytanie, co w ogrzewaniu kosztuje nas najwięcej.

Jeżeli założymy, że na ogrzanie domu potrzebujemy od 50 do 70 W/m², to

6

dom o powierzchni 150 m² potrzebuje zaledwie od 7,5 do 10,5 kW. Dlaczego więc nasze urządzenia grzewcze mają moc grzewczą 20 kW, a czasem jeszcze wyższą? Okazuje się, że dużo więcej energii zużywamy do przygotowania ciepłej wody użytkowej. W tym przypadku potrzebujemy większej mocy do szybkiego podgrzania dużej ilości wody w możliwie krótkim czasie i z tego właśnie powodu nasz kocioł pracuje na pełnej mocy i zużywa dużo energii.

Zapotrzebowanie energetyczne w przypadku ogrzewania można porównać do pracy silnika w samochodzie. Jeżeli przyjmiemy, że ogrzewanie domu to praca silnika przy równej jeździe autostradą, to podgrzewanie zasobnika z wodą użytkową można porównać do gwałtownego ruszania spod świateł. Z doświadczenia wiemy, że w pierwszym przypadku zużycie paliwa jest niskie, natomiast w drugim - relatywnie bardzo wysokie. Oszczędności będziemy zatem szukać w podgrzewaniu ciepłej wody użytkowej i wyborze jak najlepszego urządzenia grzewczego.

Kocioł i pompa w parze Wyobraźmy sobie sytuację, w której dobrej klasy kocioł kondensacyjny odpowiada tylko za ogrzewanie budynku, czyli po osiągnięciu żądanej temperatury ma za zadanie jedynie ją utrzymać.

Przy niewygórowanym parametrze grzewczym zużycie gazu jest niskie zupełnie jak zużycie paliwa podczas jazdy autostradą. Za podgrzewanie wody użytkowej odpowiedzialne jest natomiast inne źródło ciepła. Jakie?

Kompaktowa pompa ciepła marki Auer zintegrowana z zasobnikami ciepłej wody użytkowej, która całkowicie przejmuje zadanie podgrzewania wody.

Obecnie dostępne są 2 rodzaje tego typu urządzeń - Cylia i Edel. Rozwiązanie takie ma wiele zalet, a najważniejsze z nich to relatywnie niski koszt zakupu i ekonomia użytkowania.

Edel - pompa ciepła Jest to zupełnie nowa pompa ciepła do ciepłej wody użytkowej, typu powietrze-woda, wyposażona w zasobnik ze stali INOX 316L. INOX Pytanie do...

Ile wynoszą miesięczne koszty przygotowania c.w.u. dla czteroosobowej rodziny, przy pomocy podgrzewacza zintegrowanego z pompą ciepła? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

do 35°C, osiągając przy -7°C wartość współczynnika COP do 2,5. Oznacza to, że nawet w niesprzyjających warunkach pogodowych z każdego kilowata energii elektrycznej Edel wytwarza 2,5 kW energii cieplnej. W praktyce pompa ciepła w większości przypadków pobiera powietrze z wnętrza budynku, np. strychu lub garażu, osiągając znacznie wyższą wydajność, do COP = 3,3. Edel klasyfikuje się w najlepszej klasie energetycznej. Już w standardzie sterowanie pompy ciepła umożliwia podłączenie z systemem fotowoltaicznym i wykorzystywanie w pierwszej kolejności energii ze Słońca.

Cylia - podgrzewacz zintegrowany 316L to wysokiej klasy chirurgiczna stal kwasoodporna, odporna zarówno na korozję atmosferyczną, jak i na korozyjne działanie, między innymi zimnego rozcieńczonego i stężonego kwasu siarkowego, kwasu fosforowego, kwasu octowego itp. Wysoka klasa materiału, z którego wykonany jest zasobnik c.w.u., gwarantuje trwałość przez długie lata i nie wymaga zabezpieczenia anodowego. Rewolucyjna koncepcja zastosowanego wymiennika ciepła eHD o zwiększonej powierzchni przylegania do zasobnika, pozwala na jeszcze efektywniejsze wykorzystanie energii.

Sercem urządzenia jest wysokowydajny, nowoczesny kompresor z propanem jako czynnikiem chłodniczym, i jest to jedyna na rynku pompa z tego typu rozwiązaniem. Dzięki temu Edel zapewnia wysoki współczynnik sprawności COP nawet przy dużym mrozie.

Pompa ciepła pracuje w szerokim zakresie temperatury powietrza, od -10°C

Cylia to 300-litrowy podgrzewacz wody użytkowej zintegrowany z pompą ciepła typu powietrze-woda, doskonale sprawdzający się już od kilku lat na rynku. Jest to również pompa ciepła osiągająca współczynnik wydajności sprawności COP do 3,03 (wg normy EN 16147). Cylia wyposażona jest w zasobnik ze stali emaliowanej. Główną zaletą pompy jest praca w podobnym zakresie temperaturowym jak w przypadku pompy ciepła Edel i podgrzewanie wody do temperatury 60°C przy temperaturze powietrza -7°C. Cylia wyposażona jest w czujnik wskazujący temperaturę wody oraz

dolny czujnik, który służy do regulacji temperatury wody. Dzięki temu pompa ciepła utrzymuje priorytet pracy, zapewniając optymalne osiągi i zużycie energii. Dostępna jest w wersji podstawowej oraz z jedną lub dwiema wężownicami.

Ekonomia na co dzień Podgrzewacze wody zintegrowane z pompą ciepła to obecnie optymalne rozwiązanie, które w połączeniu z kotłem kondensacyjnym daje bardzo wymierne oszczędności w zużyciu energii. Miesięczne koszty ciepłej wody użytkowej dla rodziny 4-osobowej to około 30-40 zł (dla c.w.u. do 45°C). Jest to więc doskonała odpowiedź na obniżenie kosztów ogrzewania budynku.

Przedstawicielem marki Auer na terenie Polski jest firma CiepłoTech sp. j.

Paweł Orzechowski

Wyniki internetowej sondy: wrzesień (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ IX/2016) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym.

Wejdź na www.instalator.pl www.instalator.pl

7

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: pompy ciepła centralne ogrzewanie, powietrzna pompa ciepła

Ariston NIMBUS to absolutna nowość. Są to powietrzne pompy ciepła marki Ariston do centralnego ogrzewania. NIMBUS pozwala na użycie darmowej energii z powietrza. To z niego pochodzi aż do 70% energii użytej do ogrzewania budynku i podgrzewania ciepłej wody. Dodatkowe oszczędności w zużyciu energii elektrycznej uzyskano dzięki zastosowaniu elektronicznie modulowanych pomp obiegowych.

Wieloletnie doświadczenie Ariston pozwoliło na stworzenie pompy ciepła o doskonałych parametrach pracy (już od temperatury zewnętrznej -20ºC!) oraz z dodatkowym zabezpieczeniem dwoma grzałkami elektrycznymi zapewniającymi ciągłość pracy urządzenia nawet w ekstremalnie niekorzystnych warunkach. Efektywność urządzenia

Fot. 1. NIMBUS-R Flex. została z sukcesem potwierdzona praktycznie przez Ariston w warunkach polskich w procesie testów na realnych instalacjach centralnego ogrzewania w różnych rejonach naszego kraju.

NIMBUS to pompy ciepła zbudowane w systemie monoblok. Oznacza to, iż połączenie pomiędzy jednostką zewnętrzną a hydraulicznym modułem wewnętrznym zrealizowane jest za pomocą czynnika grzewczego obecnego w instalacji, a nie za pomocą czynnika chłodniczego. Taką pompę może zamontować każdy instalator, gdyż instalacja nie wymaga zastosowania specjalistycznego sprzętu do pracy z czyn-

8

nikami chłodniczymi (np. pompa próżniowa, butla z freonem, manometry itp.). To właśnie łatwość montażu sprawia, iż powietrzne pompy ciepła typu monoblok są coraz bardziej popularnym rozwiązaniem grzewczym w Polsce.

Gamę pomp NIMBUS możemy podzielić na dwie grupy: l NIMBUS - przeznaczone tylko do centralnego ogrzewania; l NIMBUS-R - przeznaczone do ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń.

NIMBUS-R to ciekawe rozwiązanie pozwalające zapewnić zarówno ogrzewanie zimą, jak i klimatyzację pomieszczeń latem. Odpowiednio wykonana instalacja grzewcza i sprzężona z pompą instalacja chłodzenia (np. klimakonwektory) pozwalają zachować komfortową temperaturę w naszym domu przez cały rok.

Powietrzne pompy ciepła NIMBUS sprzedawane są jako kompletne rozwiązania grzewcze. Możemy wybierać pomiędzy wersjami Compact i Flex, które oferują zarówno ogrzewanie, jak i produkcję ciepłej wody użytkowej.

Wersja Plus jest natomiast przeznaczona tylko do pracy w systemie centralnego ogrzewania. Pompy ciepła Pytanie do...

Jakiego rzędu oszczędności można osiągnąć stosując monoblokowe pompy ciepła?

NIMBUS, w zależności od konfiguracji, mogą obsługiwać jedną lub dwie strefy grzewcze. Naturalnie, jak wszystkie supernowoczesne urządzenia grzewcze Ariston, także NIMBUS przystosowany jest do pracy w systemie grzewczym dzięki protokołowi komunikacji BUS BRIDGENET®.

Dzięki rozszerzonemu oprogramowaniu systemowego sterownika Sensys (sterownik jest standardowym wyposażeniem każdego urządzenia) niezwykle łatwa jest pełna kontrola pracy urządzenia oraz programowanie czasowe dla stref grzewczych i produkcji ciepłej wody użytkowej. Pompy ciepła NIMBUS osiągają COP do 4,3 wg normy PN-PN 14511.

Kolejnym krokiem w przyszłość są rozwiązania hybrydowe. Już wkrótce w

Fot. 2. NIMBUS-R Plus. gamie produktów Ariston pojawi się urządzenie łączące powietrzną pompę ciepła i kondensacyjny kocioł gazowy.

Rozwiązania hybrydowe - ze względu na specyfikę naszego klimatu - wydają się być strzałem w dziesiątkę jako optymalne systemy ogrzewania.

NIMBUS to centralne ogrzewanie energią odnawialną, bezpieczne i funkcjonalne. Kompaktowe wymiary, łatwość instalacji dzięki załączonej konsoli montażowej oraz intuicyjna obsługa - i już dziś możesz cieszyć się ciepłem, na które Cię stać!

Rafał Kowalczyk www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: OZE - pompy ciepła ogrzewanie, c.w.u., pompa ciepła, powietrzna

Daikin Popularyzacja odnawialnych źródeł energii w ostatnich latach powoduje, że coraz częściej rozpatrujemy ogrzewanie domów przy pomocy pomp ciepła.

Pompy ciepła mają swoje ograniczenia względem tradycyjnych źródeł opartych o technologię spalania, ale ograniczenia te w wyniku zmian technologii i przepisów budowlanych z każdym rokiem tracą na znaczeniu, stanowiąc coraz mniejszą barierę dla źródeł odnawialnych.

Niedawno jeszcze pompa ciepła w naszej szerokości geograficznej jednoznacznie kojarzona była z dolnym źródłem w gruncie. Dziś coraz popularniejsze stają się powietrzne pompy ciepła, gdyż ich sprawność w ostatnich latach znacząco się poprawiła. Coraz częściej też konkurują skutecznie z alternatywnymi rozwiązaniami, również z kotłami kondensacyjnymi.

Nowe budownictwo W nowym budownictwie w zakresie pomp ciepła zdecydowanie najpopularniejsze są powietrzne pompy ciepła typu split. Dobre zaizolowanie budynku i płaszczyznowe systemy grzewcze powodują, że w skali roku funkcja ogrzewania, chłodzenia i ciepłej wody użytkowej daje najkorzystniejsze wyniki eksploatacyjne. Przy dość ciepłych ostatnio zimach takie rozwiązanie jest w stanie konkurować nawet z uważaną za najefektywniejszą w tym zakresie gruntową pompą ciepła.

Modernizacja Jeśli nie ma dostępu do gazu ziemnego, to najchętniej wybierane są pompy ciepła wysokotemperaturowe. Mają one zakres nawet do 80°C, co pozwala na zamianę źródła, bez konieczności wymiany instalacji grzewczej na efektywniejszą. Sprawdzają się w takich sywww.instalator.pl

dernizacja dotyczy kotła gazowego, to również w zakresie pomp ciepła są atrakcyjne rozwiązania dostępne na rynku. Jest nim np. hybrydowa pompa ciepła, która łączy zalety powietrznej pompy ciepła i gazowego kotła konPytanie do...

Czy dostęp do gazu ziemnego eliminuje zastosowanie pompy ciepła?

tuacjach również pompy ciepła średniotemperaturowe z zakresem temperatur wody grzewczej zazwyczaj do

65°C, ale mają one już znacznie mniejszą efektywność, szczególnie w skrajnych warunkach punktu pracy. Jeśli mo-

densacyjnego. W dodatku pozwala optymalnie uzyskiwać ciepło do budynku tylko na podstawie zadanych cen nośników energii prądu i gazu. Jeśli modernizacja polega na pozostawieniu istniejącego źródła ciepła jako szczytowego, optymalnym rozwiązaniem są jednostki z wbudowanym buforem zwane HPSU Compact. Bufor o wielkości 300 lub 500 litrów pozwala doskonale akumulować energię z dodatkowego źródła ciepła i wykorzystywać na cele zarówno grzewcze, jak i ciepłej wody użytkowej. Dodatkową zaletą jest fakt, że jeśli źródło ma specyfikę przerywanej pracy (jak kolektor słoneczny czy kominek z płaszczem wodnym), to kumulowanie energii pozwala na optymalne jej wykorzystanie.

Pompy ciepła, szczególnie powietrzne, w wyniku ostatnich zmian legislacyjnych i technologii budowlanych zyskują z każdym rokiem na popularności przede wszystkim w budownictwie jedno- czy wielorodzinnym. Gama dostępnych rozwiązań ciągle się rozrasta, dzięki czemu doskonale współpracują z nowymi, a także modernizowanymi instalacjami. Temperaturowy zakres pracy umożliwia bezpieczne i efektywne wykorzystywanie do samodzielnej pracy w najzimniejsze dni sezonu grzewczego, a dostępne temperatury do 80°C bez grzałek elektrycznych umożliwiają pracę praktycznie w każdej instalacji grzewczej.

Erwin Szczurek

9

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Ring „MI”: pompy ciepła

sprężarka, ogrzewanie, ekologia, COP, pompa ciepła

Danfoss W przypadku, kiedy inwestor ma ograniczony wybór, jakim jest gaz ziemny, gaz LPG czy olej opałowy, czyli paliwa najdroższe, warto zastanowić się nad alternatywą, jaką jest pompa ciepła.

Pompa ciepła poza funkcja ogrzewczą może również chłodzić w okresie letnim. Dodatkową wartością jest to, iż pompy ciepła mogą być zastosowane nie tylko w obiektach nowo budowanych, lecz również modernizowanych. Przy modernizacji istniejącej olejowej lub gazowej instalacji grzewczej z zastosowaniem pompy ciepła (np. jako systemu biwalentnego) można przy mniejszym nakładzie inwestycyjnym korzystać z corocznych oszczędności na kosztach ogrzewania, a równocześnie zredukować emisję dwutlenku węgla.

Pompy ciepła ze sprężarką z falownikiem są ok. 30% bardziej wydajne od pomp ze sprężarką o stałej prędkości obrotowej oraz ok. 10-15% bardziej wydajne od pomp wyposażonych w połączone dwie sprężarki, tak zwany tandem.

Dodatkowym atutem pomp ciepła ze spreżarką sterowaną falownikiem jest niższy prąd rozruchu. Przy podobnej mocy sprężarek zastosowanie falownika umożliwia obniżenie prądu rozruchu o ok. 70%. Jest to szczególnie istotne w miejscach, gdzie sieć energtyczna ma określone limity, czy też dla awaryjnych generatorów prądotwórczych. Sprężarka serii VZH zastosowana w gruntowych pompach ciepła DHP-M marki Danfoss posiada szereg innowacji konstrukcyjnych, które czynią ją lepszą od konkurencji i idealną do aplikacji pomp ciepła: l szeroka „koperta” pracy umożliwiająca szeroki zakres pracy i otrzymanie wyższych temperatur skraplania przy niskich temperaturach parowania; l optymalny kształt geometryczny spiral zaprojektowany do warunków pracy, ponadto zredukowany został

10

luz w kierunku promieniowym, co ogranicza przecieki czynnika; l optymalnie dostosowana do urządzeń pracujących w nowych budynkach, w których wymagana temperatura zasilania wynosi ok. 50°C - jej wysoka efektywność ogranicza zużycie energii elektrycznej; l opatentowane uszczelnienie w kierunku osiowym spirali, tzw. tip seal technology zapewniające najwyższą sprawność wolumetryczną, a co za tym idzie - bezpośrednio przekłada się to na wysokie COP w zmieniających się warunkach pracy; l sprężarka jest wyposażona w silnik z magnesami stałymi, w którym współczynnik mocy jest praktycznie stały w całym zakresie zmian obciążenia; silniki tej konstrukcji są o ok. 5% bardziej efektywne niż typowe silniki indukcyjne; l bezołowiowe łożyska polimerowe, które zapewniają wysokie osiągi pracy przy różnych obciążeniach i różnych prędkościach obrotowych; l układ wtrysku oleju został zaprojektowany w celu zapewnienia właściwego smarowania sprężarki w szerokim zakresie prędkości obrotowej; l ograniczony został współczynnik cyrkulacji oleju (OCR - oil circulation ratio), zapewnia to prawidłowe oddzielenie oleju od czynnika chłodniczego; l dzięki sterowaniu falownikiem sprężarka zasilana jest bez asymetrii faz, jak również odporna jest na zmianę kolejności faz.

Pytanie do...

Dlaczego warto zastosować pompę ciepła wyposażoną w sprężarkę z falownikiem?

W gruntowej pompie ciepła DHP-M w układzie chłodniczym zastosowano specjalne, wysoko wydajne wymienniki ciepła. Dzięki takiemu zabiegowi relacja ilości czynnika obiegu dolnego źródła do czynnika chłodniczego w wymienniku jest 10:1, a to oznacza, że wymienniki przygotowane do relacji 1:1 nie pracują w pełni wydajnie. Stosując asymetrię w wymienniku, jesteśmy w stanie lepiej dostosować się do warunków wymaganych przez pompę ciepła.

W omawianych pompach funkcja skraplania realizowana jest przez asymetryczny mikropłytowy wymiennik (ang.

MPHE - Micro Plate Heat Exchanger).

Innowacja w tym wymienniku polega na innym kształcie i powierzchni wymiany ciepła po stronie czynnika chłodniczego w stosunku do strony wody/solanki. Zamiast typowego wzoru w jodełkę na ścianie wymiennika zastosowano tzw. mikrokanały, których struktura jest wizualnie bardziej porowata i o nieregularnych kształtach. W efekcie poprawia to przepływ, wymianę ciepła, zmniejsza wymaganą ilość czynnika chłodniczego oraz zmniejsza spadek ciśnienia po stronie wody/solanki, co ma bezpośredni wpływ na pracę pompy obiegowej.

Asymetryczne mikropłytowe wymienniki w widoczny sposób wpływają na jakość pracy układu chłodniczego, a tym samym podnoszą efektywność pracy pompy ciepła.

W układzie chłodniczym w pompie DHP-M zastosowano elektroniczny zawór rozprężny ETS. Warto zwrócić uwagę na dwie zasadnicze zalety elektronicznych zaworów rozprężnych: praca w szerokim zakresie wydajności oraz precyzja w modulacji przepływu czynnika chłodniczego. Zmiana temperatury solanki przepływającej przez parownik wpływa na ciśnienie odparowania czynnika, a w konsekwencji możliwość pojawienia się za parownikiem mieszaniny pary i cieczy czynnika chłodniczego. Elektroniczny zawór www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

rozprężny precyzyjnie dozuje czynnik chłodniczy do parownika, a tym samym optymalizuje przegrzanie par czynnika na najlepszym poziomie, przy wahaniach temperatury dolnego źródła.

Jednak w pompie DHP-M największą wartością elektronicznego zaworu rozprężnego jest współpraca ze sprężarką, a więc płynna regulacja zaworu w relacji do zmieniającej się prędkości obrotowej sprężarki i co za tym idzie - ilości przepływającego czynnika chłodniczego.

Ponadto elektroniczny zawór rozprężny zabezpiecza sprężarkę przed zalaniem ciekłym czynnikiem podczas pracy w zmieniających się warunkach.

Poza samymi możliwościami wynikającymi z konstrukcji elektronicznego zaworu istotny jest sposób, w jaki realizowane jest przegrzanie, czyli sterowanie. Dzięki adaptacyjnej regulacji przegrzania zasilanie parownika czynnikiem jest dokładnie kontrolowane i oparte na rzeczywistym obciążeniu cieplnym. Zapewnia to oszczędność energii i maksymalizuje wydajność układu.

Zastosowanie elektronicznego zaworu rozprężnego pozwala na zapewnienie w każdych warunkach przegrzania na odpowiednim poziomie oraz gwarantuje efektywniejsze wykorzystanie źródła ciepła, zmniejszenie bezwładności i zarazem zwiększenie precyzji regulacji całego układu.

Pompy obiegowe są w klasie efektywności energetycznej A. Warto dodać, iż pompa ciepła wyposażona w pompy www.instalator.pl

11 (219), listopad 2016

obiegowe ze zmienną prękością obrotową jest o 5-6% bardziej efektywna w porównaniu do pompy ciepła wyposażonej w pompy obiegowe ze skokową regulacją obrotów.

W ostatnich 10-20 latach zmieniły się: sposób korzystania i wymagania związane z szybkością przygotowania i ilością ciepłej wody użytkowej. Jest to szczególnie widoczne np. w hotelach, które coraz częściej posiadają basen.

W typowym układzie chłodniczym pompy ciepła jest parownik, sprężarka, skraplacz i zawór rozprężny. W skraplaczu następuje odzyskanie ciepła na potrzeby ogrzewania. W pompie DHP-M między sprężarką a skraplaczem jest dodatkowy „mały” wymiennik, przez który z jednej strony przechodzi gaz do skraplacza, a z drugiej jest woda grzewcza. Temperatura gazu w dodatkowym wymienniku za sprężarką wynosi ponad 100°C i umożliwia wyjątkowo efektywne podgrzewanie wody grzewczej, a następnie ciepłej wody użytkowej. W okresie zimowym za każdym razem, kiedy pracuje pompa na potrzeby ogrzewania, a w okresie letnim na potrzeby chłodzenia, może zostać podgrzana ciepła woda użytkowa, a więc obie funkcje mogą być realizowane jednocześnie. Ponadto ciepła woda jest podgrzewana przy najniższym możliwym koszcie niejako przy okazji ogrzewania. Pompa ciepła DHPM w zakresie przygotowania c.w.u. i kontroli instalacji cyrkulacyjnej (funkcja TWC) jest w stanie sprostać wyjątkowo wymagającym inwestycjom komercyjnym.

Ważne jest również to, iż każda pompa DHP-M jest testowana na końcowym etapie produkcji pod unikalnym numerem seryjnym. Jest to zasadnicza różnica jakościowa w porównaniu do rozwiązań, które wymagają napełnienia czynnikiem chłodniczym

w miejscu instalacji i nie są testowane w stałych warunkach fabrycznych.

Inteligentne sterowanie Podstawowym elementem odpowiedzialnym za poziom zużycia energii i pracę pompy jest sterownik. W pompie DHP-M zastosowano nowy sterownik wraz z nowym kolorowym dotykowym wyświetlaczem. Mimo iż opisywana pompa jest dedykowana aplikacjom komercyjnym - infografika, ikony i menu na wyświetlaczu są proste, przejrzyste i intuicyjne.

Ciii... - niski poziom dźwięku W okresie zimowym pompa ciepła pracuje kilka do kilkunastu godzin na dobę i ważne jest, aby pracowała w sposób cichy. W obiektach o dużej powierzchni zawsze jest odpowiednie miejsce, gdzie umiejscowione są pompy ciepła, i najcześciej dźwięk wydobywający się z nich nie przeszkadza użytkownikom obiektu. W obiektach średniej wielkości i mniejszych, o ogranicznej powierzchni pomieszczeń technicznych czy specyficznej lokalizacji, takich jak przedszkole czy hotel w lesie (niskie tło akutstyczne) poziom dźwięku może być istotnym kryterium.

Na koniec warto podkreślić, iż koszty ogrzewania pompami ciepła są około 60% niższe w porówniu do ogrzewania olejem opałowym oraz około 2025% niższe niż ogrzewanie gazem ziemnym, a prawidłowo dobrane i uruchomione pompy ciepła oraz właściwie zwymiarowana i wykonana instalacja grzewcza to ok. 20-25 lat ekomonicznej eksploatacji i komfortu, zarówno w zimie, jak i w lecie.

Piotr Krzemiński

11

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: pompy ciepła pompa ciepła, powietrzna, gruntowa, ogrzewanie, c.w.u.

De Dietrich Słońce, ziemia, powietrze, woda - każdy z tych naturalnych zasobów naszej planety może stać się źródłem energii potrzebnej do ogrzewania domu lub podgrzewania ciepłej wody. Jednymi z najpopularniejszych urządzeń wykorzystujących OZE są pompy ciepła. Firma De Dietrich posiada w swojej ofercie zarówno powietrzne, jak i gruntowe urządzenia.

Na popularność pomp gruntowych mają wpływ zmienne warunki klimatyczne w naszym kraju. Zimą, gdy temperatury spadają poniżej zera, pompa gruntowa nie musi wspierać się grzałką, aby pobrać energię, tak jak ma to miejsce w przypadku pompy powietrznej. Temperatura zewnętrzna nie ma wpływu na temperaturę źródła praktycznie od głębokości 8 metrów a od 15 metrów stabilizuje się na poziomie 10ºC, co sprawia, że pompa gruntowa jest praktycznie niezależna od pogody. Osoby, które nie dysponują wystarczająco dużym budżetem i nie chcą inwestować w odwierty, mogą zdecydować się na pompę powietrzną z modułem zewnętrznym lub instalowaną w całości wewnątrz budynku i czerpiącą energię z powietrza w pomieszczeniu.

W obu przypadkach urządzenie nie zajmuje wiele miejsca. Pompy powietrzne są często wykorzystywane w przypadku układów hybrydowych, we współpracy z kotłami kondensacyjnymi, co pozwala na osiągnięcie bardzo wysokiej sprawności ogrzewania i c.w.u.

Jak działa pompa ciepła?

Pompy geotermalne pobierają ciepło z gruntu poprzez system wymienników poziomych lub pionowych. W sprzyjających warunkach można pobierać ciepło z warstw wodonośnych lub specjalnie przygotowanych studni. Pompa powietrzna

12

pobiera energię bezpośrednio z powietrza.

Nośnikiem ciepła jest zazwyczaj mieszanka glikolu z wodą, która w stanie ciekłym dociera do parownika.

Czynnik chłodniczy krążący w module termodynamicznym ma specyficzne właściwości - wrze w bardzo niskiej temperaturze i zamienia się w

rowania, gdzie czynnik chłodniczy krąży również w kolektorach.

COP - ważne kryterium wyboru Jednym z najbardziej obiektywnych kryteriów wyboru pompy ciepła jest współczynnik COP określający wydajność urządzenia. Wartości COP są podawane zawsze dla konkretnych parametrów dolnego źródła i wody grzewczej. Całość zaznaczenia proszę zmienić na: Współczynnik COP pompy ciepła równy 4,5 oznacza, że 1 kWh energii elektrycznej służy do wyprodukowania aż 4,5 kWh energii cieplnej.

Realna wydajność pompy ciepła będzie uzależniona od czynników związanych z samym budynkiem, jak izolacja czy powierzchnia do ogrzania, a także od oczekiwanego komfortu cieplnego.

Nowa pompa ciepła GSHP

parę. Para pod ciśnieniem wydostaje się z parownika i dociera do sprężarki. Ten element pompy ciepła odpowiada za sprężenie pary do wysokiego ciśnienia i podniesienie jej temperatury - wymaga do swojego działania niewielkiej ilości energii elektrycznej. Gaz dociera do skraplacza, za pośrednictwem którego ciepło jest oddawane do instalacji grzewczej. Następnie czynnik chłodniczy schładza się, skrapla i wraca do parownika. Cały proces powtarza się wielokrotnie.

Rzadziej stosowane rozwiązanie to gruntowe pompy bezpośredniego paPytanie do...

Czy współczynnik COP jest jedynym kryterium wyboru odpowiedniej pompy ciepła?

Firma De Dietrich wprowadziła niedawno do swojej oferty nowe urządzenia - geotermalne, odwracalne pompy ciepła. W ofercie producenta dostępnych jest aż 9 modeli pomp GSHP, w zakresie mocy od 5,7 do 28 kW, bez podgrzewacza, ze zintegrowanym podgrzewaczem c.w.u. lub podgrzewaczem z możliwością wsparcia solarnego.

GSHP jest urządzeniem odwracalnym, dzięki czemu gwarantuje zarówno komfort cieplny zimą, jak i chłodzenie latem. Jest w stanie zapewnić temperaturę zasilania c.o. do 65°C sprawdzi się w przypadku modernizacji instalacji grzewczej. Gruntowa pompa ciepła spełnia wymagania europejskich norm Ekoprojektu i Oznakowania Energetycznego, osiągając efektywność aż do A++ dla ogrzewaniaw instalacji z czujnikiem pomieszczenia oraz A+ dla ciepłej wody użytkowej. Współczynnik efektywności COP przy temperaturze źródła 10°C wynosi do 5,6 (wg EN 14511-2, -3°C-0°C/40-45°C). www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Pompa GSHP może również sterować obiegiem c.w.u. Część modeli jest dostępnych z podgrzewaczami o pojemności 200 litrów, umieszczonymi w jednej kolumnie z pompą lub obok niej. Takie rozwiązanie w pełni zaspokoi potrzeby przeciętnej rodziny na ciepłą wodę. Wybierając podgrzewacz solarny w pakiecie z pompą ciepła, można połączyć wykorzystanie energii ziemi i energii słonecznej.

Wszystkie podgrzewacze dostępne z pompami GSHP są powleczone emalią o dużej zawartości kwarcu i chronione przez „Titan Active System”.

Urządzenie jest kompaktowe i ciche. Wersja bez podgrzewacza lub z podgrzewaczem umieszczonym pod pompą zajmuje zaledwie 0,47 m2 powierzchni podłogi. Pompa emituje hałas na poziomie 49 dB w odległości 1 metra.

oszczędnym - w nowym budynku wyposażonym w tę pompę, z izolacją ścian o grubości 20 cm, oknami z podwójną szybą i grzejnikami zużycie energii wynosi około 33 kWh/m2 na rok. Moduł zewnętrzny ma niewielkie wymiary i dzięki temu może być umieszczony w dowolnym miejscu. Rozmiary modułu wewnętrznego nie przekraczają rozmiarów kotła naściennego - można go zainstalować nawet w małym pomieszczeniu.

Kaliko Powietrzna pompa ciepła HPI Evolution wyróżnia się podwyższoną sprawnością - współczynnik COP wynosi do 4,27, a system Inverter dostosowuje moc w zależności od potrzeb i pozwala zaoszczędzić nawet 30% energii w stosunku do tradycyjnej pompy ciepła.

HPI Evolution oferuje dużą gamę dostępnych mocy - od 4 do 27 kW - i pracuje w temperaturze zewnętrznej aż do -20°C (z wyjątkiem modeli 4 i 6 MR, które pracują do -15°C). System „Split évite” pozwala całkowicie uniknąć ryzyka zamarzania w przewodach zewnętrznych. Dzięki regulatorowi DIEMATIC

Powietrzne pompy ciepła Alezio evolution to pompa ciepła typu powietrze/woda. Dzięki zasadzie odwracalności, modulowanej sprężarce i bardzo prostej w obsłudze regulacji Alezio zapewnia komfort przez cały rok: pracę w zimie aż do -20°C i tryb chłodzenia w lecie. W ofercie dostępna jest pompa Alezio ze zintegrowanym pod wspólną obudową podgrzewaczem o pojemności 180 litrów, która zapewnia optymalny komfort ciepłej wody użytkowej, możliwość podgrzania wody w basenie i ochronę przed bakteriami Legionelli. Pompa Alezio to rozwiązanie ekologiczne i ekonomiczne - nie emituje szkodliwych substancji do atmosfery, zawiera czynnik chłodniczy R410A bez zanieczyszczeń, a COP do 4,65 zapewnia oszczędność energii. Pompa jest cicha - emituje hałas na poziomie tylko 36 dB(A).

iSystem pompa steruje obiegiem ciepłej wody użytkowej, a podgrzewacze o pojemności od 150 do 500 litrów gwarantują maksymalny komfort ciepłej wody.

HPI Evolution jest rozwiązaniem

Termodynamiczny podgrzewacz wody Kaliko występuje w trzech wersjach: essentiel, SPLIT i TWH. Pobiera energię z powietrza na zewnątrz, wewnątrz pomieszczenia lub z wentylacji mechanicznej. Trwałość urządzenia zapewniają: obcoprądowa anoda tytanowa, aluminiowy skraplacz na zewnątrz zasobnika (zapewnia bezpieczeństwo sanitarne i pozwala uniknąć osadzania kamienia kotłowego) oraz emaliowany zasobnik stalowy. Zwiększona moc Kaliko pozwala na szybkie podgrzanie wody w czasie poniżej 8 h, zależnie od temperatury zasysanego powietrza i modelu. Urządzenie w wersji SPLIT pracuje w zakresie temperatur zewnętrznych od -15 do +42°C. Kaliko gwarantuje wysoki komfort c.w.u. Przy pojemności do 270 litrów podgrzewacz pokrywa zapotrzebowanie na ciepłą wodę 6-osobowej rodziny. Dzięki rekuperacji w wersji EV ciepła woda jest podgrzewana do temperatury 65°C. Dla uzyskania jeszcze wyższego komfortu możliwe jest połączenie modelu Kaliko TWH 300 EH z kotłem, który będzie wspomagać wytwarzanie ciepłej wody podczas szczytu poboru.

Waldemar Matuszyński

3 .

20

16

Zbliża się koniec 2016 roku. Tych z Państwa, którzy jeszcze tego nie zrobili, prosimy o odnowienie „Prenumeraty - Gwarantowanej dostawy Magazynu Instalatora na 2017 rok”.

5-

N

ISS

d 11

5

6

nakła

833

d 11

150

015

6

01

c 201

rze

kła

na

1),

nr

ma

3 (21

miesię

cznik

inform

acyjno

11. 2015

-techn

iczny

y

czn

hni

tec

nr 11

no-

cyj

rma

ik

(207),

listopa

d 2015

info

czn

się

mie

ISSN

1505

- 8336

Szczegóły na www.instalator.pl w zakładce „Prenumerata”.

w

: iekó MI” śc

g „ zanie Rin ad ka iki nn ła auli e mie ciep hydr zow a nie Wy sk G odzy ytko za g ad aże ch p c cz ow cja Ko łą y G Przy ójcz ówn tala ie G Zab ne r ins raw G Cen dź w w p G Mie ny G Zmia G

G prow d o

www.instalator.pl

G Ri

ng „M I”: og płaszc rzewa zyzno nie we lka z za

G Wa

ustaw

dym a G Fo to „antysmog ieniem G Aw woltaika owa” G Po arie wo G Łą wietrze domierz y G Ko czenie rui rury G Po miny pr r mpa

zy uszc belce zeln iona

Bądź pewien, że co miesiąc listonosz dostarczy „Magazyn Instalatora”!

13

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Ring „MI”: pompy ciepła

powietrzne, pompy ciepła, COP, wydajność

Dimplex Jak to możliwe, że pompa ciepła, wykorzystując bardzo zimne powietrze, jest w stanie dostarczyć energię niezbędną do ogrzania całego budynku? Co sprawia, że urządzenie posiada bardzo wysoką wydajność, zużywając niewiele energii elektrycznej? Odpowiedzią na te pytania mogą być powietrzne pompy ciepła Dimplex serii LA S-TU, które są bardzo wydajne, łatwe w montażu i obsłudze oraz przykuwają wzrok minimalistycznym wzornictwem.

Pompy ciepła LA S-TU są nie tylko wydajne i ciche, ale posiadają też nowoczesną stylistykę pozwalającą na uzyskanie indywidualnego charakteru w miejscu montażu. Także problemy

Pompy ciepła Dimplex serii LA STU produkowane są w trzech wersjach o mocy 9, 12 i 18 kW - wszystkie w obudowie, która w każdej wersji posiada te same wymiary. LA 9STU (9 kW) przeznaczona jest do mniejszych obiektów, np. budownictwa jednorodzinnego, zaś LA 12S-TU (12 kW) i LA 18S-TU (18 kW) - do obiektów o średnim zapotrzebowaniu na ciepło. Wszystkie modele sprawdzają się w nowych oraz starszych sys-

związane z dopasowaniem pompy do koloru elewacji budynku znikają raz na zawsze, gdyż na życzenie urządzenia dostępne są praktycznie w dowolnym kolorze - do wyboru jest aż 1625 kolorów, czyli wszystkie kolory z palety RAL. W ten sposób te wyjątkowe urządzenia można dopasować do każdej elewacji budynku czy harmonijnie połączyć z otaczającą zielenią.

w połączeniu z wieżą hydrauliczną Dimplex HWK 332 oraz automatyką Dimplex WPM Econ w systemach niskotemperaturowych (do 35°C) mogą poszczycić się nawet klasą energetyczną A+++. LA S-TU posiadają bardzo wysokie współczynniki COP, w przypadku LA 9S-TU sięga on aż 4,2 (EN 14 511, A2 W35). Sprawia to, że pod względem wydajności urządzenie śmiało można porównać z gruntowymi pompami ciepła.

Mniejszy hałas

temach grzewczych, gdyż zapewniają wystarczającą temperaturę do zasilania instalacji grzejnikowej.

Większa wydajność Od września 2015 roku producenci pomp ciepła mają obowiązek umieszczać etykiety energetyczne w urządzeniach grzewczych o mocy do 70 kW. Pompy ciepła LA S-TU charakteryzują się klasą wydajności energetycznej A++, a model o mocy 18 kW

14

W dzisiejszych czasach gęstość zabudowy jest coraz większa i nie można pozwolić sobie na zakłócanie spokoju, dlatego wśród nabywców powietrznych pomp ciepła do montażu zewnętrznego często powstają wątpliwości dotyczące poziomu dźwięku wytwarzanego przez urządzenie.

LA S-TU emitują jedynie szum porównywalny z odgłosem lekkiego wiatru, dlatego pozwalają właścicielom na spokojny sen bez obaw o narzekania sąsiadów. Rezultat prac inżynierów Dimplex jest nieprawdopodobny - urządzenia emitują zaledwie 57 dB (moc akustyczna). Jest to możliwe dzięki zastosowaniu wentylatorów EC nowej generacji oraz unikalnej budowie z doskonale zaprojektowanym obiegiem powietrza.

Atrakcyjne wzornictwo

Pytanie do...

Co sprawia, że pompa ciepła posiada bardzo wysoką wydajność, zużywając niewiele energii elektrycznej?

Łatwy montaż i komfortowa obsługa Pompy ciepła serii LA S-TU charakteryzują się łatwą instalacją i komfortową obsługą. Montaż możliwy jest bardzo blisko budynku, a podłączenie

hydrauliczne odbywa się zaledwie przy użyciu dwóch przewodów. Dimplex nie zapomniał również o użytkowniku - cały system można obsługiwać w wygodny sposób przy użyciu urządzeń mobilnych. Aplikacja Dimplex Smart Room Heating App dostępna na system iOS i Android posiada niezwykle intuicyjny interfejs i pozwala m.in. na ustawienie niezależnej temperatury aż w 10 pomieszczeniach jednocześnie!

Adam Koniszewski www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Ring „MI”: pompy ciepła

ogrzewanie, ciepła woda, pompa ciepła, resublimacyjna

OPA Do ogrzewania pomieszczeń wykorzystywane są różnego rodzaju nośniki energii, których cena stale się zmienia. Koszty ogrzewania zaczynają stanowić coraz droższą pozycję w budżetach domowych, dlatego rozsądni gospodarze starają się poszukiwać rozwiązań pozwalających obniżyć koszty ogrzewania.

Nauka znalazła na to sposób. Takie możliwości daje resublimacyjna pompa ciepła - RPC. Podstawowym źródłem energii odnawialnej jest Słońce, które nagrzewając nasze otoczenie, powoduje, że wilgoć zawarta w środowisku zamienia się w parę wodną. Zasada działania RPC przedstawiona została na rysunku. Para wodna zawarta w powietrzu, zamieniając się w szron na powierzchni parownika, oddaje ciepło czynnikowi roboczemu, którego temperatura początkowa t0 < 0 zaczyna rosnąć, w wyniku czego czynnik roboczy zaczyna się gotować i zamieniać w parę. Opary czynnika roboczego o temperaturze t1 > 0 zasysane są przez sprężarkę i sprężane do ciśnienia kilkunastu barów. Przyrost ciśnienia powoduje wzrost temperatury czynnika roboczego do wartości t2 rzędu kilkudziesięciu °C. Sprężony czynnik roboczy, przepływając przez wymiennik (skraplacz), oddaje ciepło wodzie z układu grzewczego o znacznie niższej temperaturze i zaczyna się skraplać, osiągając temperaturę t3, a następnie wtryskiwany jest przez zawór rozprężny do parownika, gdzie osiąga temperaturę t0. W ten sposób obwód się zamyka i cykl się powtarza.

Ośrodek Pomiarów i Automatyki PW S.A. (OPA), będący przedstawicielem producenta tych nowoczesnych RPC, zainstalował również w www.instalator.pl

swoim budynku jeden z egzemplarzy z przeznaczeniem do ogrzewania biur o łącznej kubaturze około 350 m3.

Urządzenie to ma moc grzewczą 16,7 kW, do wytworzenia której wykorzystana jest sprężarka o mocy 4,1 kW, a współczynnik efektywności energetycznej COP urządzenia wynosi 4,1.

Urządzenie to posiada wiele zalet w porównaniu z pompami ciepła sprzedawanymi obecnie na naszym rynku.

Najważniejszą zaletą jest bardzo wysoki współczynnik efektywności energetycznej COP, który w warunkach zgodnych z PN-EN 14511 (A+2/W+35) wynosi 4,1. Badania prowadzone przez konstruktora urządzenia dra inż. Ste-

Pytanie do...

Dlaczego w większości pomp ciepła (powietrze-woda) montowane są grzałki w jednostkach zewnętrznych, które znacząco zaniżają wskaźnik efektywności COP, skoro istnieją tego typu pompy, które ich nie posiadają i wykazują się wysokim COP? Urządzenie składa się z trzech zespołów: l zewnętrznego - agregat chłodniczy z wymiennikiem ciepła, l wewnętrznego - zespół urządzeń hydraulicznych do produkcji ciepła i ciepłej wody użytkowej, l sterowniczego - urządzenia elektryczne sterujące, monitorujące i zabezpieczające pracę całej instalacji.

fana Reszewskiego wykazały, że COP przy temperaturach ujemnych rzędu 20°C jest większy od 2. Następną zaletą jest brak konieczności wykonywania kosztownych odwiertów lub wykopów albo instalowania hałaśliwego wentylatora. RPC jest urządzeniem przyjaznym środowisku. Porównanie kosztów poniesionych na ogrzewanie domu jednorodzinnego o powierzchni około 150 m2 RPC i kotłem opalanym węglem kamiennym wykazało dwukrotną oszczędność na korzyść pompy ciepła.

Tomasz Milcarz Literatura: Reszewski S., „Resublimacja odnawialne i nieograniczone źródło ciepła w systemach pompach ciepła”, materiały konferencyjne: Konferencja „Dolnośląski dom energooszczędny” 18.11.2011.

15

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Ring „MI”: pompy ciepła

ogrzewanie, ciepła woda, pompa ciepła, powietrzna

Junkers Dla poszukujących dostawcy urządzeń, wykorzystujących energię odnawialną jako źródło ciepła, marka Junkers jest idealnym rozwiązaniem. Ma w swojej ofercie pompy ciepła, które wykorzystują jako naturalne źródło ciepła zarówno powietrze, jak i ciepło Ziemi.

Wśród pomp ciepła powietrznych możemy wyróżnić pompy ciepła do ciepłej wody użytkowej Supraeco W SWI/SWO 270-2X, które są wyposażone w zasobnik ciepłej wody użytkowej o pojemności 260 litrów. Ich szczególne cechy to wysoka efektywność, możliwość podgrzewania ciepłej wody do 60°C, praca do temperatury powietrza -10°C (model SWO) oraz możliwość podłączenia kanałów powietrznych, gdzie łączna długość może sięgać nawet 70 m!

Monoblok Kolejną powietrzną pompą ciepła, jaką można znaleźć w ofercie Junkersa, jest Supraeco A SAO-2. To urządzenie typu monoblok, które służy zarówno do ogrzewania c.o., podgrzewania ciepłej wody użytkowej, jak i chłodzenia. Pompa ciepła powietrzewoda Supraeco A SAO-2 to elastyczność adaptacji urządzenia do różnych rodzajów budynków. Dostępne są 4 wersje urządzeń przeznaczonych do obiektów nowych i modernizowanych.

Pompy ciepła do budynków nowo wybudowanych wyposażone są w moduł wewnętrzny: ASE, ASM, ASMS. Wszystkie zawierają standardowo wbudowany dogrzewacz elektryczny wspomagający pompę ciepła w najzimniejsze dni, a dwa ostatnie wyposażone są dodatkowo w zasobnik c.w.u. z wysokogatunkowej stali nierdzewnej o pojemności 190 litrów.

Czwarta wersja modułu wewnętrznego jest przeznaczona

16

do budynków modernizowanych, wyposażonych już w inne źródło ciepła.

Dzięki wbudowanemu zaworowi mieszającemu pompa ciepła może współpracować z innym źródłem ciepła.

Dodatkowo przy uprzednim wprowadzeniu relacji między ceną energii elektrycznej a ceną dotychczas stosowanego paliwa (np. gazu, olej opałowego) system sterowania sam określa, czy w danym momencie ciągle opłacalne jest wykorzystywanie pompy ciepła, czy może warto przełączyć się na istniejące źródło ciepła. Mając zaPytanie do...

Jaka jest efektywność pomp ciepła marki Junkers? tem 4 wersje pompy ciepła i 4 moce grzewcze, uzyskujemy aż 16 rozwiązań, co może zaspokoić najbardziej wymagających. Wychodząc naprzeciw coraz większej mobilności użytkowników i coraz większego znaczenia komunikacji przez internet, pompy ciepła Supraeco A SAO-2 zostały standardowo wyposażone w moduł komunikacyjny. Podłączając urządzenie do sieci interne-

towej, można się komunikować z urządzeniem za pomocą aplikacji JunkersHome, dostępnej na system Android lub iOS. Pozwala ona na kontrolowanie temperatur pracy pompy ciepła, regulację i programowanie temperatur na każdym obiegu grzewczym, regulację temperatury ciepłej wody, otrzymywanie informacji o wystąpieniu usterki. Wszystkie funkcje pozwalają zdalnie sterować pompą ciepła z domu, bez podchodzenia do urządzenia, lub spoza domu, zapewniając wygodę użytkownikowi. Warto jeszcze wspomnieć o oszczędnościach w eksploatacji.

Wszystkie pompy ciepła Supraeco A SAO-2 charakteryzują się bardzo wysokimi współczynnikami efektywności COP. Oznacza to, że niewielkim nakładem energii elektrycznej można wytworzyć kilkukrotnie więcej energii cieplnej. Przykładowo dla temperatury powietrza +7°C i temperatury instalacji grzewczej 35°C ta relacja może wynieść nawet 5, czyli zysk jest pięciokrotny w stosunku do poniesionego nakładu. Pompy ciepła Supraeco A SAO-2 dostępne są w mocach grzewczych: 6, 8, 11 i 14 kW.

Split Jeszcze jednym „powietrznym” rozwiązaniem oferowanym w marce Junkers jest pompa ciepła Supraeco A SAS. W odróżnieniu od urządzenia Supraeco A SAO-2 jest ono skonstruowane w technologii split, co oznacza, że część pompy ciepła znajduje się na zewnątrz budynku, a część wewnątrz.

Supraeco A SAS-2 pozwala zaoszczędzić bardzo dużo energii, ponieważ moc pompy ciepła jest modulowana zależnie od zapotrzebowania dzięki zastosowaniu technologii inwerterowej. Produkcja ciepła zachodzi przy bardzo wysokiej efektywności - współwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

czynnik COP przy temperaturze powietrza zewnętrznego +7°C wynosi nawet 4,81, co bezpośrednio wpływa na obniżenie kosztów eksploatacji.

Zintegrowana pompa obiegowa i nowy regulator pompy ciepła HPC 400, który pozwala na doskonałe współdziałanie z instalacją fotowoltaiczną, wpływają również na energooszczędność. Opcjonalnie dostępny jest także moduł internetowy, umożliwiający zdalne mobilne sterowanie systemem za pośrednictwem aplikacji JunkersHome. Urządzenie automatycznie dostosowuje swoją moc (w zakresie modulacji od 25 do 100%) do aktualnego zapotrzebowania i optymalizuje zużycie energii. Pompa została przygotowana do pracy w klimacie skandynawskim, dlatego jej wysoka efektywność zachowywana jest w całym zakresie temperatur pracy, tj. aż do 20°C. Oprócz funkcji ogrzewania urządzenie można wykorzystać latem do chłodzenia dzięki rewersyjnej pracy układu chłodniczego. Jednostkę zewnętrzną Supraeco A SAS-2 można połączyć z czterema różnymi jednostkami wewnętrznymi, które są dostosowane do szczególnych wymagań nowych i modernizowanych budynków.

Nieistotne, czy w połączeniu z istniejącym pojemnościowym podgrzewaczem wody, czy z podgrzewaczem zintegrowanym w urządzeniu - Supraeco A SAS-2 idealnie nadaje się również do przygotowania c.w.u. Zapo-

www.instalator.pl

11 (219), listopad 2016

trzebowanie przestrzenne urządzenia jest niewielkie - jednostka zewnętrzna zajmuje niedużą przestrzeń poza budynkiem, a jednostkę wewnętrzną można bez problemu instalować w dowolnym pomieszczeniu wewnątrz (np. w pralni czy piwnicy).

Pompy Supraeco A SAS-2 są oferowane w 4 mocach grzewczych: 6, 8, 11 i 13 kW. Łącznie urządzenie dostępne jest w 16 zestawach, co umożliwia dobór do niemal każdego rodzaju instalacji grzewczej.

Ciepło z gruntu Zwieńczeniem oferty marki Junkers są pompy ciepła czerpiące ciepło z gruntu za pomocą płynu niezamarzającego. Typoszeregi Supraeco STM 60/100-1 oraz Supraeco STE 60/1701 przeznaczone są do ogrzewania obiektów jedno- lub wielorodzinnych, a także do mniejszych obiektów użyteczności publicznej oraz do podgrzewania wody użytkowej. Model ten obejmuje moce od 6 do 17 kW. Urządzenia cieszą się dużą popularnością dzięki innowacyjnej konstrukcji. Dodatkowo typoszereg urządzeń STM łączy zalety dwóch urządzeń: pompy ciepła i zasobnika ciepłej wody, ponieważ oba znajdują się w jednej obudowie. Zasobnik wody ma pojemność 185 litrów i jest wykonany ze stali nierdzewnej.

System optymalizacji pracy Dynamic Pump Control podczas działania pompy ciepła dba o to, aby uzyskiwała ona jak najwyższy współczynnik COP. Dzięki wysokiemu współczynnikowi wydajności (COP) urządzenie pracuje oszczędniej, co przenosi się na konkretne korzyści finansowe dla użytkownika. Wg normy EN 14511 w warunkach 0/35 pompy osiągają współczynniki COP o wartości nawet do 4,8!

Dodatkowo pompy Supraeco wyposażone zostały w elektroniczne pompy obiegowe klasy A dolnego i górnego źródła, które wpływają na obniżenie zużycia energii przez całe urządzenie. System sterowania w pompach ciepła oparty jest na regulacji pogodowej. Oznacza to, że urządzenia dostosowują temperaturę w instalacji grzewczej do warunków pogodowych, z czego również wynikają wymierne oszczędności. Oprócz innowacji zastosowanych wewnątrz pompy ciepła, pozwalających na bardziej oszczędną pracę, sterowanie SEC 10-1 dba

także o to, aby urządzenia pracujące poza obrębem pompy ciepła spełniały ten warunek. Oznacza to, że pompy obiegowe podczas sezonu grzewczego nie pracują non-stop, lecz tylko wtedy, kiedy jest to konieczne, co wpływa na kolejne oszczędności.

Regulator pompy ciepła SEC 10-1 umożliwia kontrolowanie dwóch obiegów grzewczych w standardzie, a zatem jeżeli chcemy mieć w instalacji dwie różne temperatury, np. w grzejnikach i instalacji podłogowej, to bez dokupowania dodatkowych elementów sterujących można uruchomić taką regulację. Jeżeli instalacja wymaga większej ilości obiegów grzewczych, to automatykę można rozbudować o sterowanie dwoma dodatkowymi obiegami grzewczymi. Każdy z obiegów grzewczych może wówczas mieć swój indywidualny regulator pokojowy. Dodatkowo, stosując odpowiednie akcesoria, pompa ciepła realizuje funkcje podgrzewania basenu i chłodzenia pasywnego. Może także współpracować z innym źródłem ciepła.

Przy takiej współpracy określamy punkt biwalentny, czyli temperaturę zewnętrzną, po przekroczeniu której ma uruchamiać się dodatkowe źródło ciepła. Regulator pompy ciepła pozwala również na połączenie dwóch pomp ciepła w kaskadę, bez żadnych dodatkowych modułów sterujących. SEC 10-1 kontroluje również ilość wytworzonej energii przez pompę ciepła, a zatem użytkownik ma kontrolę nad tym, na jakie cele pompa ciepła produkuje najwięcej energii. Inne standardowe funkcje sterownika to: sterowanie czasowe pompą cyrkulacyjną ciepłej wody, sterowanie czasowe instalacją grzewczą, wygrzewanie jastrychu, dezynfekcja termiczna wody, funkcje wakacyjne i wiele innych.

Oprócz całej rodziny pomp ciepła marka Junkers zapewnia fachowe szkolenia dla instalatorów oraz dysponuje wyspecjalizowaną grupę serwisantów. Na urządzenia udzielamy do 5 lat gwarancji.

Grzegorz Łukasik

17

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: pompy ciepła pompa ciepła, wentylacja, rekuperacja

Nilan Najnowsze technologie i stosowane wysokiej jakości komponenty w urządzeniach Nilan zapewniają nie tylko optymalny klimat w pomieszczeniach, ale również komfort, niskie koszty eksploatacji i długowieczność jednostki.

Nilan od 40 lat stara się być wzorem i nadawać kierunki skandynawskim trendom w rozwoju pomp ciepła. Przykładem może być choćby pierwsza pompa do ciepłej wody użytkowej, którą Nilan wyprodukował w roku 1975, która wtedy łamała tradycyjne podejście do ogrzewania wody, a dziś święci triumfy popularności.

To samo zapewne spotka kompaktowe pompy ciepła Nilan, już dziś będące wzorem efektywności energetycznej i funkcjonalności, które „traktują” wszystkie instalacje w budynku jako jedną spójną całość. COMPACT P AIR 9 jest tego najlepszym przykładem, ponieważ posiada rekuperator, pompę ciepła w module rekuperatora do chłodzenia/grzania powietrza oraz do ciepłej wody, a także do centralnego ogrzewania.

Rekuperacja z pompą ciepła Compact P AIR 9 zapewnia wentylację o wydajności do 350 m3/h i za pomocą wymiennika krzyżowego odzyskuje energię z powietrza wywiewanego. Dodatkowo urządzenie posiada wbudowaną w strumień powietrza wywiewanego pompę ciepła. Pompa ta pozwala na podgrzewanie powietrza nawiewanego zamiast użycia nagrzewnicy elektrycznej. Tym samym przy pełnej wydajności pozwala ogrzać powietrze zimą, jednocześnie oszczędzając energię. Pompa ciepła modułu rekuperacyjnego zwiększa efekt odzysku do ce-

18

lów podgrzewania powietrza zasilającego (COP > 4 oraz SCOP 5,4).

Przygotowanie c.w.u.

Ilość energii do wytwarzania ciepłej wody użytkowej stanowi duży udział w bilansie energetycznym budynku.

Obecnie dla czteroosobowej rodziny to ponad 3 tys. kWh potrzebnej energii

rocznie. Coraz częściej do produkcji ciepłej wody wykorzystuje się pompy ciepła zasilane energią powietrza wyciąganego z budynku. W urządzeniach Nilan poszliśmy o krok dalej, wykorzystując pompę ciepła rekuperatora.

Urządzenie Compact P przygotowuje ciepłą wodę niejako przy okazji, korzystając z pompy ciepła umieszczonej Pytanie do...

Jakie są zalety wynikające z zastosowania pompy ciepła modułu wentylacyjnego?

w rekuperatorze, zużywając przy tym 1081 kWh. Pompa ciepła modułu wentylacyjnego ogrzewa 180-litrowy zbiornik c.w.u. z COP > 3.4. Co istotne, ze względu na umiejscowienie parownika w strumieniu wywiewanego powietrza wentylacyjnego - wraz ze spadkiem temperatury zewnętrznej nie spada współczynnik efektywności pompy, jest on wyższy od współczynników osiąganych przez pompy ciepła do ciepłej wody użytkowej.

Centralne ogrzewanie Jednostka COMPACT P AIR 9 pozwala na realizowanie funkcji centralnego ogrzewania poprzez zastosowanie dodatkowej pompy ciepła dobieranej w zależności od uwarunkowań lokalnych budynku. Do wyboru jest opcja pompy ciepła AIR 9 (powietrze-woda) o mocy 9 kW lub - jeżeli istnieje możliwość zbudowania wymiennika gruntowego - pompa GEO 3/6 (glikolwoda) o mocy 3 lub 6 kW. Dzięki temu, że moduły AIR 9 lub GEO pracują wyłącznie na potrzeby centralnego ogrzewania i nie muszą podgrzewać ciepłej wody użytkowej, która zapewniana jest z pompy ciepła z rekuperatora. Urządzenia te mają lepsze parametry energetyczne. Pompa nie musi pracować na wysokich parametrach, aby podgrzać ciepłą wodę do 60-65°C, wystarczy, aby instalację ogrzewania podłogowego zasilić temperaturą 45°C. Ponadto pompa będzie pracować jedynie w sezonie i tylko wtedy, gdy będziemy chcieli mieć ciepło w łazience. Ma to niewątpliwe znaczenie, ponieważ jednym z ważniejszych elementów, jakie bierzemy pod uwagę przy zakupie urządzeń, jest jego żywotność.

Powierzchnia użytkowa Zwarta konstrukcja i liczne funkcje połączone zostały w jedną bryłę, co www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

daje minimalne wymagania na przestrzeń montażową oraz szybką i łatwą instalację. Kompaktowa jednostka Compact P AIR9 rozwiązuje kwestie ogrzewania, chłodzenia, ciepłej wody użytkowej, a także wentylacji z rekuperacją aktywną, zachowując najwyższą efektywność energetyczną i to na powierzchni 0,54 m2.

Sterowanie Wszystkie funkcje urządzenia Compact P AIR 9 i GEO są sterowane jednym sterownikiem. Urządzenie samo wybiera, które źródło energii jest w danym momencie najbardziej efektywne do wymaganego przez użytkownika komfortu. Jeżeli trafi się chłodniejszy dzień w lecie lub w okresach przejściowych wiosną czy jesienią, kiedy wystarczy ogrzać dom powietrzem, to załączana jest pompa ciepła w rekuperatorze. Jeżeli potrzebujemy więcej ciepła lub po prostu ciepłą podłogę w łazience, urządzenie załączy pompę ciepła do centralnego ogrzewania. Najnowszy sterownik CST 700 TOUCH z ekranem dotykowym posiada niezwykle czytelną funkcję nastaw na ekranie startowym, przez co zmiana parametrów jest możliwa natychmiast, bez błądzenia po „menu”.

trza, kiedy latem na zewnątrz jest cieplej niż wewnątrz. Ze względu na niewielką ilość powietrza, system nie działa jak klasyczna klimatyzacja, ale ze względu na osuszanie powietrza daje dużo lepszy komfort niż zwykła wentylacja pasywna bez pompy ciepła.

Wartość dodana - chłodzenie powietrza Pompa ciepła modułu wentylacyjnego Compact P posiada jeszcze jedna zaletę. Z uwagi na to, że pompa posiada odwracalny obieg chłodniczy, pozwala na chłodzenie nawiewanego do pomieszczeń powietrza. Nowe domy są dobrze izolowane, a przez to łatwe do ogrzania. Z drugiej strony jednak nie jest łatwo pozbyć się ciepłego powie-

www.instalator.pl

Najnowsze technologie i stosowane wysokiej jakości komponenty zapewniają nie tylko optymalny klimat w pomieszczeniach, ale również komfort, niskie koszty eksploatacji i długowieczność jednostki.

Urządzenie Compact P jest jednym z nielicznych kompaktowych jednostek z odzyskiem ciepła na świecie, które zdobyło uznawany powszechnie międzynarodowy certyfikat budynku pasywnego. Certyfikat potwierdza korzyści dla środowiska naturalnego ze względu na wysoką wydajność energetyczną oraz potwierdza możli-

wość zastosowania urządzenia w nowoczesnych budynkach energooszczędnych i pasywnych.

Koszty eksploatacji Przyjmując do rozważań budynek o średnim zapotrzebowaniu energetycznym na ciepłą wodę użytkową rzędu 3300 kWh/rok oraz 0,6 PLN za kWh i COP 3,4 pompy ładującej zasobnik, koszt energii nie powinien przekroczyć 700 PLN. Przy zapotrzebowaniu energetycznym na ogrzewanie budynku rzędu 10 000 kWh/rok, przy średnich warunkach eksploatacji oraz SCOP 5,11 dla pompy COMPACT P AIR 9, koszty powinny kształtować się w przedziale 1300-2000 PLN rocznie.

Ostateczne koszty jak zwykle zależą jednak od indywidualnych warunków eksploatacji, nastaw i komfortu, który jest wymagany przez użytkownika. Coraz częściej wpływ na koszty determinowany jest także przez zmieniający się klimat i umiarkowane temperatury w zimie.

Jacek Kamiński

19

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Dziś na ringu „MI”: pompy ciepła

ogrzewanie, c.w.u., pompa ciepła, powietrzna, zasobnik

Vaillant Gama produktów marki Vaillant obejmuje między innymi pompy ciepła, które dostępne są jako kompletne rozwiązanie ze zintegrowanym zasobnikiem - flexoCOMPACT oraz jako pompy ciepła flexoTHERM dla indywidualnych rozwiązań w zakresie przygotowywania ciepłej wody użytkowej i c.o.

Główne zalety wyróżniające pompy ciepła flexoCOMPACT i flexoTHERM urządzenia: l etykieta „Green iQ” dla najbardziej inteligentnych i zrównoważonych pomp ciepła Vaillant; l system SoundSafe zapewniający optymalną cichą pracę sprężarki zainstalowanej w budynku; l idealnie nadają się do obiegów o wysokiej temperaturze zasilania (65°C); l w gorące dni pompa ciepła może być wykorzystywana do aktywnego lub pasywnego chłodzenia budynku w zależności od rodzaju źródła ciepła; l nastawy pompy ciepła mogą być dokonywane za pośrednictwem interfejsu urządzenia w połączeniu z regulatorem systemowym multiMATIC VRC 700; l dla zdalnego nastawiania parametrów oraz zdalnej diagnostyki pompa ciepła dostarczana jest z modułem komunikacji internetowej VR 900; l ważne parametry związane z komfortem mogą być nastawiane za pomocą bezpłatnej aplikacji multiMATIC dla smartfonów i tabletów; l maksymalna moc grzewcza pompy ciepła flexoTHERM wynosi aż 19 kW; l 10-letnia gwarancja materiałowa na sprężarkę.

Oprócz instalacji w nowych budynkach urządzenia te mogą być także stosowane do ogrzewania niektórych istniejących budynków. Nowa generacja Pytanie do...

Ile kosztuje pierwsze uruchomienie pompy ciepła? Ile wynosi gwarancja na sprężarkę?

20

pomp ciepła może zapewnić temperaturę zasilania aż do 65°C dzięki nowej sprężarce z pośrednim wtryskiem pary. Inteligentna regulacja z wykorzystaniem regulatora multiMATIC VRC 700 optymalizuje pracę biwalentnego systemu grzewczego w ten sposób, aby wykorzystać maksymalną ilość energii odnawialnej.

Jakie cechy wyróżniają system flexoTHERM/flexoCOMPACT: l obieg źródła ciepła w pompie ciepła zawsze działa w oparciu o solankę; l stężenie solanki jest różne w zależności od źródła ciepła; l moduł pompy ciepła z obiegiem ziębniczym jest zawsze instalowany wewnątrz budynku; l szeroka gama dostępnych elementów osprzętu hydraulicznego czyni cały system pompy ciepła niezwykle elastycznym i prostym w montażu; l możliwe są tryby pracy ogrzewania, chłodzenia, przygotowywania ciepłej wody użytkowej z pompą ciepła (w zależności od konfiguracji systemu); l tryb chłodzenia (aktywnego lub pasywnego) może być uruchamiany ręcznie lub automatycznie; l system pompy ciepła posiada funkcję redukcji hałasu dla źródła ciepła aroCOLLECT, która zmniejsza prędkość wentylatora, na przykład w nocnym trybie pracy (jeżeli źródłem ciepła będzie powietrze zewnętrzne); l do sterowania układem pompy ciepła używany jest regulator systemowy multiMATIC VRC 700; l w układach hybrydowych - w trybie ogrzewania (nie tylko c.o., ale i c.w.u.)

- strategia sterowania pomocniczym

urządzeniem grzewczym zaimplementowana jest poprzez inteligentny system triVAI lub poprzez temperaturowe punkty przełączania (biwalentne); l zakresy mocy dla dodatkowego urządzenia grzewczego są ustalane indywidualnie podczas uruchomienia urządzenia;

l

schemat systemu musi być zawsze wprowadzony na regulatorze multiMATIC VRC 700; l multiMATIC VRC 700 wyposażony jest w czujnik wilgotności, który umożliwia obliczenie i wyświetlenie aktualnego punktu rosy. Jest to szczególnie ważne w trybie chłodzenia; l możliwość sterowania pracą w kaskadzie - do 7 pomp ciepła lub 6 pomp ciepła + kocioł kondensacyjny.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

noległej. Przygotowywanie ciepłej wody użytkowej odbywa się zgodnie z DIN 1988 przy 60°C w trybie pracy pompy ciepła.

Ponadto posiadają etykietę efektywności energetycznej A++ oraz Green iQ (etykieta oznaczająca spójne technologie oraz zrównoważone rozwój). Urządzenia z etykietą Green iQ to najbardziej efektywne jednostki w swojej klasie. Green dla właścicieli domów, którzy w perspektywie przyszłości chcą ogrzewać swoje domy w sposób przyjazny dla środowiska i zmniejszający koszty ogrzewania w dłuższej perspektywie, oznacza: zwiększoną efektywność (co najmniej etykieta ErP A++ dla pomp ciepła), materiały poddawane recyklingowi, bardzo niski pobór energii w trybie gotowości, bardzo wysoką jakość produktów i trwałość; urządzenia wyprodukowane są w Niemczech.

Wysokie iQ

To co nas wyróżnia Jakie cechy wyróżniają urządzenia flexoTHERM/flexoCOMPACT? Doskonale wpisują się one w nowy design Vaillant zarówno wizualnie, jak i z technicznego punktu widzenia.

Posiadają zestandaryzowaną koncepcję obsługi (taką jak np. w kotłach ecoTEC exclusive czy w rekuperatorach recoVAIR). Są przystosowane do podłączenia różnych źródeł ciepła (powietrze, woda, grunt). Charakteryzują się łatwością montażu dzięki koncepcji SplitMountingConcept.

Wyposażone są w: sprężarkę spiralną z pośrednim wtryskiem pary, standardowo wbudowany system pomiaru ciepła, dwa elektroniczne zawory rozprężne (EEV), wbudowane wysokoefektywne pompy obiegowe, obieg ziębniczy w technologii Soundsafe www.instalator.pl

(dla zredukowania hałasu w miejscu zainstalowania), wbudowaną funkcję chłodzenia zapewniającą większy komfort w okresie letnim, sterowanie triVAI (zawsze najefektywniejsze kosztowo działanie w oparciu o wprowadzone ceny energii), zintegrowany zasobnik ze stali szlachetnej z przyłączami hydraulicznymi dla pompy cyrkulacyjnej ciepłej wody użytkowej (flexoCOMPACT).

Pompy te mają możliwość biwalentnej pracy alternatywnej lub rów-

Przedstawiane pompy ciepła Vaillant to inteligentna technologia zapewniająca najbardziej efektywne działanie. Mogę tu wskazać na następujące cechy: możliwość zdalnego sterowania za pomocą darmowej aplikacji, połączenie z internetem, łączność WLAN lub ethernet, monitorowanie zużycia energii, proste podłączenie do układu hybrydowego, łatwy dostęp do danych dotyczących wykorzystania, aplikacje raportowania.

Seria pomp ciepła flexoTHERM/flexoCOMPACT należy do urządzeń, które spełniają wszystkie oczekiwania stawiane przez wymagającego klienta pompom ciepła. Bezpłatne pierwsze uruchomienie urządzenia wykonane przez autoryzowany serwis oraz ogólnopolska sieć serwisowa gwarantują bezproblemowe użytkowanie pomp ciepła.

Jerzy Grabek

21

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Dziś na ringu „MI”: pompy ciepła

ekologia, pompa ciepła, ogrzewanie, c.w.u., COP

Wolf Producenci prześcigają się w tworzeniu ultranowoczesnych urządzeń, które będą niezwykle wydajne i energooszczędne, a także nie będą emitowały do atmosfery szkodliwego CO2. Doskonałym przykładem takich właśnie ekologicznych produktów są wysokoefektywne pompy ciepła firmy Wolf.

Pompy ciepła powietrze-woda z serii BWL-1 I (wewnętrzna) oraz BWL1 A (zewnętrzna) marki Wolf, jako produkty w 100% wykonane w Niemczech, charakteryzują się jednymi z najlepszych parametrów wśród tego typu urządzeń na rynku.

Cicha praca Zastosowanie sprężarki typu scroll posiadającej podwójne odprzężenie drgań, promieniowego, sterowanego bezstopniowo wentylatora oraz elektronicznie regulowanego miękkiego startu powoduje, że uruchomienie i praca urządzenia odbywają się praktycznie bezgłośnie.

3xE Ekologia, energooszczędność i efektywność to trzy najważniejsze zalety

22

pomp ciepła powietrze-woda. O ile pierwsza z nich to kwestia zasad, chwalebnej troski o środowisko, a także wymogów unijnych dyrektyw oraz polPytanie do...

W jakim zakresie może być regulowana moc wbudowanej grzałki elektrycznej w pompach BWL-1?

la na pracę sprężarki nawet przy 25°C i maksymalną temperaturę na zasilaniu (bez udziału grzałek) 63°C. Taka temperatura zapewnia wysoki komfort cieplny pomieszczeń, także tych wyposażonych w ogrzewanie grzejnikowe. Moc wbudowanej grzałki elektrycznej może być regulowana w zakresie od 1 do 6 kW. Możliwa jest praca szczytowa, jak również realizacja funkcji pracy awaryjnej oraz suszenia jastrychu. Kanał wydmuchowy powietrza, w przypadku lokalizacji pompy ciepła wewnątrz budynku, może być zamontowany z lewej lub prawej strony urządzenia. Możliwa jest dostawa elastycznych lub sztywnych kanałów powietrznych do wydmuchu powietrza z pompy ciepła, co umożliwia jej lokalizację praktycznie w każdej kotłowni, także w narożniku pomieszczenia.

Wolne od FCKW

skiego prawa budowlanego (szczególnie w kontekście certyfikatu efektywności energetycznej budynków), o tyle dwie pozostałe mają realny wpływ na domowy budżet i obniżenie rachunków za ogrzewanie. Jeżeli chodzi o efektywność omawianych urządzeń, to podstawą jej oceny jest współczynnik wydajności cieplnej COP. Opisuje on proporcję pomiędzy uzyskaną z urządzenia energią cieplną a doprowadzoną energią elektryczną w określonych warunkach zewnętrznych (warunki pomiaru według wymagań normy europejskiej EN 14511 lub EN 255).

Współczynnik COP dla powietrza A2/W25 dla pomp BWL-1 osiąga - wydawałoby się - nieosiągalną dla pomp ciepła na powietrze zewnętrzne wartość wynoszącą 4,0 (wg EN 255). Z kolei zastosowanie parownika o bardzo dużej powierzchni czynnej w znacznej mierze ograniczyło oszranianie, co pozwa-

Czynnikiem roboczym w obiegu chłodniczym jest R407C, wolny od substancji FCKW. Jego ilość w obiegu roboczym jest mniejsza niż 6 kg, tak więc nie jest konieczna kontrola urządzenia wynikająca z wymagań normy europejskiej EG 842/2006. Czynnik zamknięty hermetycznie w procesie

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

produkcji pompy ciepła umożliwia instalację i uruchomienie urządzenia przez fachową firmę instalacyjną z zakresu ogrzewnictwa, bez udziału serwisu instalacji chłodniczych.

Podsumowanie

Przyjazna obsługa Firma Wolf wyznaczyła także nowe kierunki w dziedzinie przyjaznej obsługi pomp ciepła. Do współpracy z pompami oferowany jest dedykowany im sterownik WPM-1. Sterownik informuje użytkownika o wszystkich parametrach roboczych pracy urządzenia dzięki standardowemu wyposażeniu w licznik ciepła, pozwala także na monitoring współczynnika COP oraz SPF. Sterownik WPM-1 może w standardzie realizować m.in. takie funkcje jak: regulację pogodową, pomieszczeniową, regulację obiegu grzewczego bezpośredniego, regulację obiegu z mieszaczem, regulację układu przygotowania cwu, w tym także cyrkulację. Ponadto daje także możliwość sterowania współpracującą opcjonalnie z pompą ciepła instalacją solarną, a także sterowanie kotłem w trybie biwalentnym równoległym lub alternatywnym, co daje unikatową możliwość wyposażenia kotłowni w kilka niezależnych źródeł ciepła c.o. (pompa ciepła - solary - kocioł) pochodzących od jednego uznanego producenta, a co więcej - sterowanie nimi poprzez jeden sterownik zamontowany w dowolnym miejscu w budynku.

Dobór Przyjazne środowisku naturalnemu pompy ciepła firmy Wolf należą do naj-

lepszych urządzeń w swojej klasie i nadają się do zastosowania niemal w każdym obiekcie użytkowym. Aby idealnie dobrać urządzenie do własnego domu, konieczna jest jednak staranna analiza zapotrzebowania budynku na energię i ciepłą wodę, a także ocena właściwości samego obiektu oraz przylegającego do niego terenu. Jako że pompy ciepła powietrze-woda firmy Wolf oferowane są w wielu wariantach o zakresach mocy od 8 do 14 kW, to wybór najbardziej efektywnego rozwiązania nie powinien nastręczać żadnego problemu. Istotniejszą kwestią, uzależnioną m.in. od wielkości i lokalizacji budynku, jest wybór rodzaju urządzenia. Pompy ciepła BWL-1 mogą być instalowane zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynku. W ich przypadku nie ma konieczności wiercenia otworów w gruncie na sondę lub układanie w glebie gruntowych kolektorów poziomych, gdyż ich dolnym źródłem ciepła jest powietrze.

Pompy ciepła powietrze-woda marki Wolf, obok wysokiej efektywności energetycznej, charakteryzują się niewielkimi rozmiarami, niskim poziomem emisji dźwięków oraz łatwym montażem i przyjazną obsługą. Cicha praca jest szczególnie warta podkreślenia, ponieważ tego typu urządzenia zwykle kojarzą się z dużym hałasem. W urządzeniu BWL-1 firmy Wolf zastosowano jednak sprężarkę czynnika chłodniczego, która posiada podwójne odprzężenie drgań oraz sterowane bezstopniowo wentylatory powietrza, zatem jego praca jest niemal bezszelestna.

Dźwięk mierzony w odległości 10 m od urządzenia wynosi mniej niż 27 dB (A).

Wszystko to sprawia, że urządzenia marki Wolf są przyjazne nie tylko środowisku, ale także użytkownikom.

Split w ofercie W regularnej ofercie firmy Wolf znajdują się również inne pompy ciepła, których dolnym źródłem zasilania jest powietrze.

Są to powietrzno-wodne pompy ciepła typu split, które pozwalają na uzyskanie do 80% energii cieplnej. Zastosowana w pompach BWL-1S sprężarka inwerterowa umożliwia optymalne wykorzystanie pompy splitowej do ogrzewania, chłodzenia i przygotowania ciepłej wody użytkowej, a więc wszędzie tam, gdzie oprócz ogrzewania mamy potrzebę chłodzenia. Składają się one z dwóch modułów - wewnętrznego i zewnętrznego.

Jednostka zewnętrzna może być zamontowana na budynku na wsporniku ściennym lub na gruncie. Maksymalna odległość montażu pomiędzy modułami wewnętrznym i zewnętrznym to 25 m. Szeroka oferta przygotowanych akcesoriów sprawia, że montaż urządzenia jest szybki i prosty. Wysoki współczynnik COP 3,8 (A2/W35 wg.

EN 14511), bogate wyposażenie standardowe sprawia, że splitowe pompy ciepła BWL-1S to jedno z lepszych i skuteczniejszych rozwiązań z zakresu ogrzewania i chłodzenia dostępnych na rynku. Dzięki ich zastosowaniu możemy się aktywnie przyczynić do ograniczenia emisji zanieczyszczeń gazowych i dwutlenku węgla.

Mariusz Frączek

www.instalator.pl

23

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Montaż kotłów na paliwa stałe

Bezpieczne ogrzewanie Warunkiem prawidłowej i bezpiecznej pracy instalacji grzewczej opalanej paliwami stałymi jest montaż kotła zgodnie z wytycznymi producenta (dokumentacja...) oraz obowiązującymi przepisami.

Nie bez znaczenia dla prawidłowej pracy całej instalacji jest właściwy dobór mocy źródła ciepła. Podstawą doboru kotła powinien być bilans cieplny sporządzony zgodnie z normą PN-EN 12831:2006 Instalacje ogrzewcze w budynkach - Metoda obliczania projektowego obciążenia cieplnego. Instalacja grzewcza powinna być tak zaprojektowana i wykonana, aby nie przekroczyć maksymalnej dopuszczalnej temperatury pracy oraz dopuszczalnego ciśnienia roboczego, zgodnie z DTR urządzenia.

Wymagania dotyczące kotłowni Pomieszczenie, w którym ma pracować kocioł na paliwo stałe, powinno spełniać wymagania określone w normie PN-87/B-02411 Ogrzewnictwo. Kotłownie wbudowane na paliwo stałe.

Wymagania. W szczególności należy zapewnić wentylację nawiewną, czyli dopływ powietrza do procesu spalania w ilości określonej dla mocy urządzenia, wentylację wywiewną celem odprowadzenia szkodliwych gazów z pomieszczenia, a przede wszystkim przewód spalinowy o przekroju i wysokości uzależnionej od konstrukcji i mocy kotła.

Wymagany minimalny ciąg spalin za kotłem, w zależności od nominalnej mocy cieplnej, podaje producent urządzenia lub można go określić w oparciu o normę PN-EN 13384-1:2015-05 Kominy Metody obliczeń cieplnych i przepływowych - Część 1: Kominy z podłączonym jednym paleniskiem.

Połączenie kotła z instalacją grzewczą Kotły na paliwa stałe mogą pracować w wodnych instalacjach centralnego

24

ogrzewania systemu otwartego lub zamkniętego, z grawitacyjnym lub wymuszonym obiegiem wody, zabezpieczonych zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 12828+A1:2014-05 Instalacje ogrzewcze w budynkach Projektowanie wodnych instalacji centralnego ogrzewania.

Przed przystąpieniem do montażu należy sprawdzić, czy urządzenie posiada kompletne wyposażenie, a zamontowane podzespoły są sprawne. Ze względów eksploatacyjnych i serwisowych kocioł powinien być podłączony z instalacją grzewczą za pomocą złączy gwintowanych lub kołnierzowych (niedopuszczalne jest połączenie poprzez wspawanie). Główne przyłącza instalacji wodnej (zasilanie/powrót) nie mogą być zredukowane poniżej średnicy wyjść zamontowanych na kotle. Obowiązkowo instalację należy wyposażyć w armaturę kontrolno-pomiarową (termometr, manometr itp.). Do wychwytywania zanieczyszczeń mechanicznych niezbędny jest filtr, który zabezpieczy przed osadami i innymi obcymi materiałami (np. drobinkami metali i rdzy) powodującymi awarię. Podłączając kocioł do instalacji grzewczej, należy pamiętać o odpowietrzeniu całego układu, prowadzeniu tak instalacji, aby unikać syfonów; dodatkowo na pionach oraz bezpośrednio przy odbiornikach ciepła powinny być zamontowane odpowietrzniki.

Zaleca się, aby kocioł został podłączony do układu instalacji wyposażonej w zawór czterodrogowy. Realizuje on funkcję ochrony kotła przed korozją niskotemperaturową, przez co zabezpiecza go przed przedwczesnym zużyciem. Montaż zaworu mieszającego jest konieczny, jeżeli temperatura zadana kotła będzie poniżej 60°C. Ma to miejsce szczególnie w budynkach

ocieplonych, a także w okresach jesienno-wiosennych. W zaworze czterodrogowym zamontowanym na powrocie następuje podniesienie temperatury wody powracającej z instalacji grzewczej w wyniku mieszania z wodą podgrzaną w kotle (rys. 1, rys. 3).

Mieszanie czynnika grzewczego realizowane przez zawór związane jest również z koniecznością dostosowania temperatury w instalacji do aktualnych zmian temperatury zewnętrznej.

Zamontowany na kotle regulator steruje pracą podzespołów, a także całej instalacji grzewczej (w tym pompami obiegowymi, zaworami mieszającymi). Sterownik kotła poprzez zawór mieszający z siłownikiem automatycznie reguluje temperaturę instalacji na podstawie odczytów z czujnika zewnętrznego i wybraną krzywą grzewczą.

Ma to decydujący wpływ na obniżenie zużycia paliwa oraz poprawę komfortu cieplnego w pomieszczeniach. Nowoczesne kotły na paliwa stałe wyposażone są w funkcję zdalnego podglądu oraz zmiany parametrów pracy przy pomocy wbudowanego modułu Ethernet.

W celu przygotowania ciepłej wody użytkowej należy podłączyć wymiennik ciepła (c.w.u.). Instalacja ciepłej wody użytkowej powinna być wyposażona w pompę obiegową, ewentualnie cyrkulacyjną, oraz czujnik temperatury c.w.u. do kontroli stanu wody w zbiorniku.

Obowiązkowo w celu zabezpieczenia przed przepływem wstecznym i zakłóceniami w pracy instalacji należy za pompami na poszczególnych obiegach zamontować zawory zwrotne.

Układ otwarty W instalacji systemu otwartego istotna jest odpowiednia pojemność naczynia wzbiorczego oraz jego usytuowanie względem kotła (rys. 1). Objętość naczynia wzbiorczego powinna być równa co najmniej 4-6% objętości wody znajdującej się w całej instalacji grzewczej www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

(dobór pojemności, a także średnic rur niezbędnych do jego prawidłowej pracy należy wykonać zgodnie z obowiązującą normą). Naczynie wzbiorcze powinno być umieszczone na takiej wysokości, aby podczas pracy instalacji nie nastąpiła przerwa w przepływie wody oraz istniała możliwość odpowietrzania całej instalacji. W praktyce naczynie wzbiorcze powinno być najwyżej położonym punktem układu, a wysokość H (rys. 1) uzależniona jest od rodzaju systemu (grawitacyjny, z pompą zainstalowaną na zasilaniu/na powrocie). Naczynie wzbiorcze powinno być umieszczone nad źródłem ciepła, a prowadzenie rury bezpieczeństwa należy wykonać pionowo bez załamań. Jeżeli ze względów budowlanych nie ma możliwości takiego prowadzenia rury bezpieczeństwa, należy przestrzegać podanych w normie wymagań dotyczących maksymalnych długości odcinków poziomych oraz wymaganych dla nich średnic rury bezpieczeństwa. Naczynie należy zabezpieczyć przed zamarznięciem poprzez odpowiednią izolację termiczną i zastosowanie rury cyrkulacyjnej. Na wznośnej i opadowej rurze bezpieczeństwa oraz rurze cyrkulacyjnej nie wolno instalować żadnych zaworów. Rury bezpieczeństwa i wzbiorcze powinny być prowadzone bez zasyfonowań tak, aby zapewnić warunki dla prawidłowego odpowietrzenia instalacji. Konsekwencją za małej pojemności użytkowej naczynia, jego niewłaściwego usytuowania czy zbyt małych średnic rur może być zapowietrzanie instalacji, nieprawidłowe zabezpieczenie przed wzrostem dopuszczalnego ciśnienia, a w konsekwencji uszkodzenie instalacji. Jeżeli w instalacji pracującej w systemie otwartym zastosowana jest pompa obiegowa, na rurze zasilającej/powrotnej powinien być zamontowany zawór różnicowy tak, aby w razie braku dostawy energii elektrycznej (czy awarii pompy), zawór mógł się otworzyć, a obieg samoczynnie zaczął pracować w systemie grawitacyjnym.

11 (219), listopad 2016

Rys. 1. Schemat ogólny podłączenia kotła SAS SOLID do instalacji grzewczej w układzie otwartym z wymuszonym obiegiem wody oraz zaworem czterodrogowym: 1 - kocioł, 2 - otwarte naczynie wzbiorcze, 3 - zawór zwrotny, 4 - zawór różnicowy, 5 pompa obiegowa c.w.u., 6 - zasobnik c.w.u., 7 - zawór czterodrogowy, 8 - pompa obiegowa c.o., 9 - obieg instalacji c.o. , RW - rura wzbiorcza, RB - rura bezpieczeństwa, RO - rura odpowietrzająca, RP - rura przelewowa, RS - rura sygnalizacyjna.

go dopuszczalnego ciśnienia roboczego).

W porównaniu do instalacji typu otwartego wymagany jest szereg zabezpieczeń: naczynie przeponowe, zawór bezpieczeństwa, urządzenie do odprowadzania nadmiaru ciepła (zawór zabezpieczenia termicznego przed przegrzaniem lub wężownica schładzająca lub bufor ciepła).

Zgodnie z normą PN-EN 303-5:2012 (Kotły grzewcze. Część 5: Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 500 kW. Terminologia, wymagania, badana i oznakowanie) zabezpieczenie termiczne przed przegrzaniem, w przypadku zakłóceń, powinno w bez-

Układ zamknięty Nowelizacja przepisów Dz. U. 2009 nr.

56 poz. 461 dała podstawę prawną do montażu kotłów na paliwa stałe w systemie zamkniętym. Konieczne jest zapewnienie wymaganych parametrów pracy (w szczególności zalecanej temperatury instalacji, maksymalnej dopuszczalnej temperatury, maksymalnewww.instalator.pl

Rys. 2. Kocioł SAS AGRO-ECO w wersji specjalnej z zamontowaną wężownicą schładzającą: 1 - kocioł, 2 - zawór odcinający, 3 - zawór zwrotny, 4 - filtr, 5 - reduktor ciśnienia, 6 zawór termostatyczny, 7 - czujnik temperatury z kapilarą, 8 - wężownica schładzająca.

25

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Rys. 3. Schemat ogólny podłączenia kotła SAS BIO EFEKT do instalacji grzewczej w układzie zamkniętym z zaworem zabezpieczającym przed przegrzaniem: 1 - kocioł, 2 zawór bezpieczeństwa, 3 - czujnik temperatury, 4, zawór kulowy odcinający, 5 - filtr, 6 zabezpieczenie termiczne przed przegrzaniem, 7 - zawór różnicowy, 8 - pompa obiegowa c.w.u., 9 - zawór zwrotny, 10 - zasobnik c.w.u., 11 - zawór czterodrogowy, 12 pompa obiegowa c.o., 13 - obieg instalacji c.o., 14 - naczynie przeponowe, 15 - zawór spustowy, 16 - studzienka schładzająca (przelewowa).

pieczny sposób odprowadzić maksymalną możliwą moc cieplną lub - przy częściowo wyłączanym ogrzewaniu szczątkową moc cieplną. Spośród dostępnych na rynku urządzeń zabezpieczających instalację przed wzrostem temperatury zawór zabezpieczenia termicznego przed przegrzaniem jest jednym ze skuteczniejszych rozwiązań dla kotłów zarówno z ręcznym załadunkiem paliwa (duża bezwładność układu), jak i tych z automatycznym podajnikiem.

Wężownica schładzająca - w przypadku kotłów zasypowych - w sytuacji awaryjnej nie jest w stanie skutecznie odebrać nadmiaru ciepła przy pełnym załadunku komory paleniskowej, ponieważ działa jako urządzenie przepływowe. Z testów przeprowadzonych w laboratorium ZMK SAS wynika, że nawet przewymiarowana wężownica nie schłodzi tego typu kotła do bezpiecznej temperatury, czas potrzebny do obniżenia temperatury jest bardzo długi, a cały proces wymaga bardzo dużych ilości wody. Rozwiązanie to znajduje zastosowanie w kotłach podajnikowych pod warunkiem odpowiednio dobranej mocy wężownicy w stosunku do źródła ciepła. Ze względu na wymiary wężownicy wymagane jest wykonanie specjalnego kotła, zwiększenie jego gabarytów, tak aby zmieścić urządzenie bezpośrednio w jego płaszczu wodnym (rys.

2). Dla kotłów w wykonaniu standardowym dostępne są na rynku wężownice schładzające przeznaczone do montażu bezpośrednio na instalacji grzewczej.

26

Rozwiązanie bazujące na buforze ciepła zapewnia stabilną pracę instalacji grzewczej i dodatkowo zabezpiecza kocioł przed przegrzaniem. Zastosowanie tego urządzenia należy przewidzieć już na etapie projektowania budynku. Wymagana duża pojemność wodna bufora (ok. 40 ÷ 60 l na 1 kW mocy kotła) powoduje, że w wielu nowo projektowanych niewielkich kotłowniach nie ma miejsca na tego typu instalacje. W ofercie, np. firmy SAS, znajdują się gotowe moduły obsługi bufora ciepła, które pozwalają sterować pracą pompy ładującej bufor w oparciu o odczyt górnej i dolnej temperatury w zbiorniku.

Zabezpieczenie przez przegrzaniem Montaż kotła w systemie zamkniętym z zastosowaniem zaworu zabezpieczenia termicznego wymaga urządzenia zapewniającego stabilną pracę instalacji przed i po działaniu układu schładzającego (rys. 3).

Podczas normalnej pracy kotła zawór zabezpieczenia termicznego przed przegrzaniem (schładzający) jest zamknięty i blokuje dopływ zimnej wody z sieci wodociągowej do instalacji ogrzewczej. Przegrzanie kotła (powyżej temp. 90°C w płaszczu) powoduje stopniowe otwarcie zaworu termostatycznego zamontowanego na kotle, napływająca woda sieciowa chłodzi kocioł, następnie wypływa z instalacji poprzez część wyrzutową zaworu

do studzienki schładzającej, a potem do kanalizacji. Zawór schładzający powinien być wyposażony w część dopuszczającą wodę po przekroczeniu temperatury, zawór zwrotny, reduktor ciśnienia oraz część, która stopniowo usuwa nadmiar ciepła po przekroczeniu określonej temperatury. Zawór zwrotny zabezpieczający przed ewentualnym odpływem wody z instalacji do sieci wodociągowej zainstalowany jest na przewodzie wodociągowym. Natomiast reduktor ciśnienia na wejściu zaworu termostatycznego umożliwia automatyczną regulację i utrzymanie stałych, stabilnych warunków przepływu zimnej wody chłodzącej niezależnie od wahań ciśnienia przed zaworem. Należy pamiętać, że rozwiązanie z zastosowaniem wody jako czynnika chłodzącego jest skuteczne przy podłączeniu do sieci wodociągowej. Nie wolno go stosować w przypadku zasilania w wodę poprzez hydrofor lub w miejscach, gdzie występują częste przerwy w dostawie wody. Stopniowa praca zaworu schładzającego pozwala na stabilizację ciśnienia w systemie zamkniętym. Dzięki sterowanemu termicznie zaworowi napełniającemu oraz czujnikowi temperatury przywrócone zostaje właściwe ciśnienie przepływu w instalacji grzewczej.

Termiczne urządzenie zabezpieczające jest sterowane przez niezależne od siebie dwa zawory: napełniający i wyrzutowy. Kiedy temperatura wody w kotle osiąga 88°C, zamyka się również zawór napełniający. W przypadku braku dostaw energii elektrycznej, awarii pomp obiegowych czy braku odbioru ciepła w instalacji, zawór jest w stanie skutecznie schłodzić kocioł do bezpiecznej temperatury, w kilka minut zabezpieczając instalację przed uszkodzeniem.

Informacje dotyczące prawidłowego montażu i eksploatacji kotłów na paliwa stałe znajdują się w dokumentacji techniczno-rozruchowej firmy produkującej kotły.

Przedstawione schematy podłączenia kotłów na paliwa stałe w instalacji grzewczej systemu otwartego/zamkniętego są rozwiązaniami przykładowymi. Opracowanie schematu instalacji i dobór parametrów technicznych należy powierzyć projektantowi z odpowiednimi uprawnieniami, a wykonawstwo instalacji powinna przeprowadzić wykwalifikowana osoba.

Michał Łukasik Ilustracje z archiwum ZMK SAS. www.instalator.pl

GRUNDFOS ALPHA3 SYSTEM

“Nowy System ALPHA3 pomógł mi zdobyć nowe zlecenia”

NOWY SYSTEM ALPHA3 DO KAŻDEJ DWURUROWEJ INSTALACJI Nowy System ALPHA3 został stworzony z myślą o ogromnej liczbie domowych instalacji, które wymagają zrównoważenia hydraulicznego.

Darmowa aplikacja Grundfos GO Balance w smartfonie ułatwia przeprowadzenie tej czynności w zaledwie godzinę. Dzięki temu klient otrzymuje komfort temperaturowy w każdym pomieszczeniu, a rachunki za energię elektryczną mogą zmniejszyć się nawet o 20%.

Poznaj System ALPHA3 tutaj: grundfos.pl/ALPHA3

117501_GPL_Heating_Ad_ALPHA3_Business_207x293mm_MI_ART02_MB.indd 1

ZA SYSTEMZAKUP UA ZYSK A LPHA3 SZ

*ALPHA3, ALPHA Reader oraz smartfon należy nabyć osobno. Aplikacja Grundfos Go Balance do równoważenia hydraulicznego jest darmowa.

DODAT PUNKTKOWE MASTE Y W R CLUB GRUND FOS

10/10/16 13.35

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Pompy do cyrkulacji ciepłej wody

Inteligentne krążenie Za obieg wody w przewodach cyrkulacyjnych odpowiedzialna jest pompa cyrkulacyjna instalowana na przewodzie cyrkulacyjnym. Dobór pompy dokonuje się z uwzględnieniem strat ciepła w przewodach ciepłej wody.

Przewody cyrkulacyjne stanowią element instalacji ciepłej wody w wielu budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej. Ich zadaniem jest zapewnienie stałego obiegu ciepłej wody w sytuacji, gdy nie jest ona pobierana przez użytkowników. Przepływając przez podgrzewacz, woda jest podgrzewana, dzięki czemu utrzymuje stałą temperaturę nawet pomimo braku poboru. Za obieg wody w przewodach cyrkulacyjnych odpowiedzialna jest pompa cyrkulacyjna instalowana na przewodzie cyrkulacyjnym (rys. 1). Dobór pompy dokonuje się z uwzględnieniem strat ciepła w przewodach ciepłej wody. Ciepła woda, krążąc w przewodach zasilających i cyrkulacyjnych, ochładza się, oddając ciepło do otoczenia poprzez ścianki rur i izolację. Wymagana wydajność pompy V powinna skompensować te straty ciepła zgodnie ze wzorem: V= Q/(cw * ρ * Dtcw) Q - straty ciepła [kW] ρ - gęstość wody [kg/m3] - 1000 kg/m3 cw - ciepło właściwe wody [kJ/(kg * K)] - 4,19 kJ/kgK Dtcw - spadek temperatury ciepłej wody w instalacji [K] Dopuszczalny spadek temperatury wody przyjmuję się na poziomie 5ºC. Dla tak obliczonego przepływu wyznaczamy straty ciśnienia w obiegu ciepłej wody, uwzględniając opory liniowe i miejscowe (około 20% oporów liniowych).

Mając wyznaczony punkt pracy, możemy dobrać odpowiedni typ pompy. Cechą charakteryzującą pompy do ciepłej wody jest materiał korpusu pompy. Ciepła woda jest szczególnie

28

agresywna korozyjnie z uwagi na dużą zawartość tlenu. Stąd też korpusy pomp cyrkulacyjnych wykonywane są ze stali nierdzewnej, brązu lub mosiądzu. Powszechne zastosowanie jako pompy cyrkulacyjne znalazły pompy bezdławnicowe z uwagi na cichą i bezobsługową pracę. Po doborze pompy kolejnym zagadnieniem, przed którym staje użytkownik instalacji, jest wybór trybu regulacji. Najprostszym sposobem jest tryb pracy ciągłej. Niestety również najbardziej energochłonnym.

Stały obieg wody w instalacji powoduje dodatkowe zużycie energii na utrzymanie stałej temperatury, niezależnie od tego, czy ciepła woda jest używana, czy nie. Dodatkowo pompa również zużywa energię elektryczną. W efekcie za komfort użytkowania instalacji i oszczędności w zużyciu wody przyjdzie nam dodatkowo zapłacić. Dlatego najczęściej stosowany jest tryb pracy przerywanej. Ma on zastosowanie w budynkach użytkowanych okresowo - jak biura, szkoły, ale również w budynkach jednorodzinnych. Wszędzie tam, gdzie w przybliżeniu możemy określić czas korzystania z ciepłej wody. Wykorzystujemy do tego sterownik zegarowy i określamy okresy,

w których instalacja ciepłej wody ma być w „gotowości”. W pozostałym czasie pompa nie pracuje, oszczędzając energię cieplną i elektryczną.

Sterowniki czasowe dostępne są w wersji 24-godzinnej i tygodniowej pozwalającej uwzględnić zwyczaje użytkowników na przykład w weekendy.

Innym trybem jest regulacja temperaturowa. Czujnik temperatury kontroluje temperaturę ciepłej wody, uruchamiając pompę cyrkulacyjną w przypadku obniżenia temperatury poniżej określonego progu (rys. 2). Po nagrzaniu wody w podgrzewaczu sterownik wyłącza pompę i oczekuje na kolejne obniżenie jej temperatury, po czym cykl się powtarza. Ten rodzaj regulacji warto stosować w przypadkach, kiedy nie możemy określić czasu korzystania z ciepłej wody. Można również połączyć oba te tryby regulacji. Za pomocą sterownika zegarowego określamy okres, w którym instalacja pozostaje w „gotowości”, a dodatkowo sterownik temperaturowy uruchamia pompę w okresie „gotowości” tylko w sytuacji, gdy temperatura wody obniży się poniżej dopuszczonego progu. Ten tryb regulacji wydaje się być najbardziej ekonomiczny i zapewnia akceptowalny komfort użytkowania instalacji.

Samouczek Ciekawe rozwiązanie zaproponowała jedna z firm w swojej pompie.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

I

Pompy te przeznaczone do budynków jednorodzinnych wyposażone zostały w rejestrator poborów wody przez użytkownika i dwa czujniki temperatury. Przez pierwsze 14 dni od momentu uruchomienia pompa pracuje w trybie temperaturowym, a jednocześnie specjalna funkcja tworzy kalendarz poborów wody. W ten sposób pompa „uczy się” zwyczajów domowników. Po okresie 2 tygodni pompa zaczyna odtwarzać kalendarz poborów wody, przechodząc w stan czuwania na 30 minut przed każdym

11 (219), listopad 2016

spodziewanym poborem wody. Jeżeli temperatura wody jest wystarczająco wysoka, pompa nie uruchamia się. Jeżeli temperatura jest zbyt niska, pompa startuje, wymuszając podgrzanie wody w instalacji.

Wymagania Stosowanie instalacji cyrkulacyjnych, a co za tym idzie - pomp, wymagane jest w budynkach wielorodzinnych i użyteczności publicznej Rozporządzeniem Ministra Infra-

struktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki. W budynkach jednorodzinnych i rekreacyjnych użytkownik sam decyduje o zabudowie instalacji cyrkulacyjnej. W ostatnim czasie pojawiają się tendencje do rezygnacji z instalacji cyrkulacyjnej ciepłej wody w budynkach jednorodzinnych. Spowodowane jest to oszczędnościami kosztów na etapie inwestycji, ale przede wszystkim kosztami eksploatacyjnymi. Przy właściwym zaprojektowaniu i wykonaniu instalacji ciepłej wody i ograniczeniu długości przewodów zasilających takie rozwiązanie nieznacznie tylko obniży komfort użytkowania. Natomiast oszczędności w zużyciu energii mogą być znaczne. W budynkach starszych, gdzie rozmieszczenie pomieszczeń sanitarnych nie uwzględniało odległości przyborów sanitarnych od źródła ciepłej wody, pompy cyrkulacyjne nadal są niezbędne.

Gotowi na przyszłość.

Nowe systemy grzewcze Buderus Logamax plus GB192i

Szkło tytanowe Buderus

Ryszard Gawronek

Jakość w najmniejszych detalach gwarantuje nowy wiszący kocioł kondensacyjny – Logamax plus GB192i. Front urządzenia wykonany jest z wysokiej jakości szkła tytanowego Buderus.

Wnętrze jest niezwykle przejrzyste.

Wszystkie elementy są dobrze widoczne i łatwo dostępne, dzięki czemu montaż i konserwacja są bardzo szybkie. Bądź gotowy na przyszłość z Buderusem.

Więcej informacji znajdziesz na www.buderus-przyszłość.pl

Klasyfikacja efektywności energetycznej Logamax plus GB192i w zestawie z regulatorem RC300FA (opcja). Klasyfikacja może ulec zmianie w zależności od komponentów systemu i mocy grzewczej.

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Ogrzewania płaszczyznowe od A do Z

Spodziewane ciśnienie W przypadku konkretnej instalacji ogrzewania płaszczyznowego, gdy już wybrano system redukcji temperatury czynnika grzewczego (o ile jest to konieczne), należy zdecydować, jakie powinny być parametry techniczne komponentów układu. Sprawa nie jest trywialna i o ich doborze decyduje projektant instalacji sanitarnych.

W poprzednim artykule poświęconym ogrzewaniu płaszczyznowemu opisano jeden z najprostszych systemów redukcji temperatury czynnika grzewczego, opartych o głowicę termostatyczną z czujnikiem przylgowym (1), zawór trójdrogowy rozdzielający (2), wyłącznik zabezpieczający (3), pompę obiegową (4) oraz zawór zwrotny (5). Należy nadmienić, że system redukcji temperatury czynnika grzewczego stosujemy, gdy parametr czynnika grzewczego ze źródła ciepła może przekroczyć maksymalną temperaturę pracy instalacji ogrzewania płaszczyznowego. W szczególności dotyczy to źródeł ciepła wysokotemperaturowych, takich jak kotły stałopalne, gazowe, olejowe lub wymiennikowe węzły cieplne. W przypadku źródeł ciepła niskotemperaturowych, jak pompa ciepła, taka potrzeba może nie zachodzić. Jeżeli kocioł kondensacyjny gazowy lub olejowy będzie pracował z niską temperaturą dla pozostałych odbiorników ciepła, to także może nie zachodzić potrzeba redukcji temperatury czynnika grzewczego dla ogrzewania powierzchniowego. Wszystko zależy od przyjętych parametrów pracy wszystkich odbiorników ciepła.

30

Parametry techniczne komponentów W przypadku konkretnej instalacji ogrzewania płaszczyznowego, gdy już wybrano system redukcji temperatury czynnika grzewczego (o ile jest to konieczne), należy zdecydować, jakie powinny być parametry techniczne komponentów układu. Sprawa nie jest trywialna i o ich doborze decyduje projektant instalacji sanitarnych. Można wszakże wskazać pewne zależności pomiędzy np. powierzchnią ogrzewania podłogowego a przepustowością komponentów termostatycznego systemu regulacji temperatury z zaworem trójdrogowym rozdzielającym (2).

Nie wnikając głęboko w szczegóły systemu ogrzewania powierzchniowego, można z dużą dozą prawdopodobieństwa na podstawie ogólnej znajomości zagadnienia oraz doświadczenia wskazać pozostałe parametry.

W szczególności dotyczy to spodziewanej maksymalnej temperatury i ciśnienia pracy instalacji. Zgodnie z obowiązującym prawem budowlanym oraz rozporządzeniem Dz. U. 75, poz.

690 wraz z nowelizacjami [1], które stanowią jego emanację, maksymalna temperatura czynnika grzewczego źródła ciepła nie może przekraczać 90°C zgodnie z § 135. Punkt 5. „W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi zabrania się stosowania ogrzewania parowego oraz wodnych instalacji ogrzewczych o temperaturze czynnika grzejnego przekraczającego 90°C”. Ciśnienie w instalacji nie może przekraczać 6 barów, przez analogię z § 134. Punkt 1 „Ciśnienie wody w instalacji wodociągowej w budynku, poza hydrantami przeciwpożarowymi, powinno wynosić przed każdym punktem czerpalnym nie mniej niż 0,05 MPa (0,5 bara) i nie więcej niż 0,6 MPa (6 barów)”. W praktyce ciśnienia maksymalne są niższe i decydują o nich nastawy zaworów bezpieczeństwa. Niejednokrotnie przy kotłach wiszących nie przekraczają 2,5-3 barów. Do rzadkości należą maksymalne temperatury sięgające 90°C, w praktyce instalacyjnej są niższe. Przy kotłach stałopalnych prostych bez automatyki, kominkach, kotłach gazowych lub olejowych starej generacji temperatura zasilania może okresowo zbliżać się do 90°C. Przy kotłach stałopalnych z automatyką lub kotłach gazowych wiszących zazwyczaj temperatury zasilania są poniżej 80°C. Maksymalna temperatura zasilania w obiegu ogrzewania płaszczyznowego zwykle mieści się w granicach

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

35-50°C. Wyższe lub niższe temperatury obliczeniowe zasilania obiegów ogrzewania powierzchniowego należą do rzadkości. Ciśnienie dyspozycyjne pompy obiegowej (4) zależy od oporów miejscowych oraz spadku ci-

śnienia na odcinkach prostych rur i oblicza się go z wykorzystaniem oprogramowania inżynierskiego. W typowych przypadkach, gdy długość pętli ogrzewania płaszczyznowego nie jest zbyt duża (l < 80 m), zazwyczaj mieści się ona w granicach 20-30 kPa. Duża rozbieżność w zakresie parametrów technicznych armatury termostatycznej systemu regulacji temperatury z zaworem trójdrogowym rozdzielającym (2) dotyczy przepustowości, ponieważ związane jest to ze strumieniem przepływającego czynnika grzewczego. Zaś strumień czynnika grzewczego zależy od zapotrzebowania na strumień ciepła.

Dla budynków projektowanych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa budowlanego w zakresie izolacyjności cieplnej można teoretycznie i doświadczalnie wyznaczyć przepustowość w systemie redukcji temperatury armatur. Na tej podstawie można skompletować zestawy odpowiednie do ogólnej po-

www.instalator.pl

11 (219), listopad 2016

wierzchni ogrzewanej. Oczywiście należy nadmienić, że są to dobory poglądowe i każdorazowo rekomenduje się ich sprawdzenie i przeliczenia przez uprawnionego projektanta instalacji sanitarnych.

Przykładowe zestawy Parametry przykładowych zestawów, które można spotkać w sprzedaży pokazano w tabelach 1 i 2. W każ-

dym z wymienionych zestawów może to być ta sama głowica termostatyczna z czujnikiem zewnętrznym i kapilarą o zakresie regulacji 20-50°C lub zbliżonym (fot.). Analogicznie w każdym zestawie może być ten sam wy-

łącznik zabezpieczający bimetaliczny ze stykiem przełącznym o zakresie regulacji 10-90°C lub zbliżonym. W przypadku głowicy termostatycznej ważne jest, aby przyłącze było kompatybilne z przyłączem zaworu trójdrogowego. W przypadku zestawów redukcji temperatury z zaworami termostatycznymi o dużej przepustowości zaworów (kVS > 2 m3/h) należy sprawdzić, przy jakiej różnicy ciśnienia głowica jest w stanie szczelnie zamknąć zawór termostatyczny. Różnica ciśnienia, przy którym typowa głowica termostatyczna jest w stanie zamknąć zawór termostatyczny trójdrogowy rozdzielający dla: l kVS = 3,0 m3/h, wynosi ok. 40 kPa, l kVS = 6,27 m3/h, wynosi ok. 20 kPa. Przykładowe wymiary i maksymalna różnica ciśnienia termostatycznych zaworów trójdrogowych rozdzielających pokazano w tabeli 3.

Przykładowe parametry techniczne termostatycznych zaworów trójdrogowych rozdzielających są następujące: l maksymalna temperatura robocza 120°C, l maksymalne ciśnienie robocze DN 15, 20-10 barów, l maksymalne ciśnienie robocze DN 25, 32-16 barów, l maksymalna różnica ciśnień przy pracy termostatycznej 0,2 lub 0,4 bara, l jakość wody grzewczej zgodna z ÖNORM H 5195 lub wytyczną VDI 2035 i PN-93/C-04607.

Pozostałe komponenty zestawu regulacji temperatury muszą być indywidualnie dobierane w oparciu o parametry techniczne grzejników powierzchniowych. W tabelach 1 i 2 podano przykładowe parametry techniczne zestawów w oparciu o powierzchnie grzejników podłogowych w typowych przypadkach.

Przedmiotem następnego artykułu będą systemy redukcji temperatury w oparciu o schemat technologiczny z zaworem mieszającym.

Grzegorz Ojczyk Literatura: 1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dziennik Ustaw Nr 75, Poz. 690, wraz z nowelizacjami).

2. Materiały firmowe HERZ Armatura i Systemy Grzewcze Spółka z o.o. (www.herz.com.pl).

31

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Sprzęgło w instalacji grzewczej

Zwrotnica hydrauliczna Sprzęgło hydrauliczne (inaczej: zwrotnica hydrauliczna) jest w obecnym czasie integralną częścią praktycznie każdej większej instalacji grzewczej. Coraz częściej również stosuje się je w mniejszych układach o mocy do 70 kW. Mimo, że nazwa - sprzęgło - może kojarzyć się z czymś mocno skomplikowanym, samo urządzenie jest bardzo proste w budowie i działaniu. Jest to zamknięta przestrzeń wykonana zazwyczaj ze stali węglowej lub nierdzewnej, do której przyspawane są dwa króćce przyłączeniowe obiegu pierwotnego (strona źródła/źródeł ciepła) oraz dwa króćce obiegu wtórnego (strona instalacji). Strona pierwotna dostarcza ciepło do sprzęgła, natomiast strona wtórna to odbiornik.

Głównym zadaniem sprzęgła jest połączenie obiegu pierwotnego i wtórnego oraz jednoczesne ich zrównoważenie pod względem hydraulicznym.

Jak działa?

Zasadę działania zwrotnicy hydraulicznej najprościej zrozumieć można, posługując się konkretnym przykładem.

Wyobraźmy sobie instalację, gdzie w obiegu pierwotnym znajduje się źródło ciepła z własną pompą, natomiast obieg wtórny stanowią cztery niezależne piony - na każdym zamontowana jest oddzielna pompa (rys. 1). W takiej sytuacji ze względu na przepływy mogą wystąpić trzy przypadki (rys. 2). Należy przy tym pamiętać, że wartości przepływów (w naszym przypadku po stronie pierwotnej, na odcinku kociołsprzęgło) są stałe. Zmiany będą następować po stronie odbiorócw, ponieważ część odbiorników (np. grzejnik, pętla ogrzewania podłogowego, wężownica zasobnika ciepłej wody użytkowej) będzie się zamykać lub otwierać w zależności od zapotrzebowania na ciepło.

Pierwszy przypadek jest wtedy, kiedy przepływ po stronie kotła jest większy niż po stronie instalacji. Dzie-

32

zauważyć, że spowoduje to podwyższenie temperatury powrotu i obniżenie mocy kotła (temperatury zasilania) przez jego system sterujący.

Drugi przypadek występuje wtedy, kiedy całość energii wytworzonej przez je się tak, kiedy w pomieszczeniach zo- kocioł jest bez reszty przekazana do instanie uzyskana żądana temperatura, stalacji. Przepływy obiegu pierwotnea co za tym idzie - zostaną zamknięte go i wtórnego są wtedy równe (rys. 2). poszczególne grzejniki lub pętle ogrze- Patrząc na ilość odbiorników i wciąż zmieniające się warunki w instalacji, taka sytuacja występuje bardzo rzadko.

Ostatni, trzeci przypadek może wystąpić przy wzroście zapotrzebowania na ciepło po stronie instalacji. Wszystkie pompy na poszczególnych pionach są wtedy włączone. Suma ich wydajności jest większa od wydajności pompy przy źródle ciepła, dlatego przypływ strony wtórnej będzie większy. Część wody w sprzęgle, powracającej z instalacji, zostaje skierowana powtórnie na zasilanie (rys. 2). PowoduSprzęgło pionowe z izolacją termiczną. je to obniżenie temperatury zasilania i zostaje wychwycone przez czujnik tempewania podłogowego. Może także chwi- ratury umieszczony w sprzęgle. Na podlowo nie pracować pompa na jednym stawie jego wskazania automatyka kotła z pionów. Część wody trafiającej do zwiększa moc (temperaturę zasilania). sprzęgła ze źródła ciepła zostanie więc Podsumowując opisany przykład, zawrócona z powrotem (rys. 2). Łatwo można zadać pytanie: Jak działałaby opisana powyżej instalacja bez zamontowanego sprzęgła hydraulicznego? W pierwszym i trzecim przypadku pompy w instalacji oddziaływałyby na siebie niekorzystnie, powodując szybsze zużycie podzespołów. Źródło ciepła, obniżając lub podwyższając moc grzewczą, nie robiłoby tego płynnie.

Odbywałoby się to skokami, powodując większe zużycie paliwa.

Opisany powyżej przykład można dodatkowo rozszerzyć o przypadek z kilkoma źródłami ciepła, czyli tzw. kaskadę kotłów. Wtedy warunki zmieniają się pod względem przepływów również po stronie pierwotnej. W okresie zwiększonego zapotrzebowaRys. 1. Przykładowy schemat instalania na ciepło załączane są kolejne kocji z wykorzystaniem sprzęgła poziotły, a tym samym kolejne pompy. Bez mego, rozdzielacza obiegów i grup sprzęgła hydraulicznego taka instalapompowych. cja nie pracowałaby poprawnie. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Gdzie stosować?

Na pewno wszędzie tam, gdzie występuje kilka niezależnych pionów z osobnymi pompami, a źródłem ciepła jest kocioł lub kaskada kotłów wyposażona w swoje pompy obiegowe.

Unikniemy w ten sposób wzajemnego zakłócania się szeregowo połączonych pomp w instalacji.

Rodzaje sprzęgieł hydraulicznych Ze względu na sposób montażu i rozwiązania techniczne obecnie na rynku można podzielić sprzęgła na trzy grupy: poziome, poziome zintegrowane z rozdzielaczem oraz pionowe. Większość z nich standardowo wyposażona jest w izolację termiczną ograniczającą stra-

Rys. 3. Sprzęgło poziome zintegrowane z rozdzielaczem obiegów. mogą być usunięte przez zamontowany tam zawór spustowy.

Dobór sprzęgła Aby odpowiednio dobrać sprzęgło, musimy znać zapotrzebowanie na moc danego obiektu. Dobierając zwrotnicę

Przykładowo: producent deklaruje moc sprzęgła przy DT = 20°C wynoszącą 70 kW, a zapotrzebowanie na moc obiektu wynosi 30 kW. W budynku posiadamy ogrzewanie wyłącznie podłogowe.

Wiadomo, że różnica temperatur DT będzie wynosić maksymalnie 10°C. Sprzęgło o mocy 70 kW należy przeliczyć do realnej delty, jaka będzie występować w instalacji. Jeżeli DT jest dwukrotnie mniejsza, to moc sprzęgła zmaleje także dwukrotnie, czyli do wartości 35 kW. Przy doborze zwrotnicy hydraulicznej przewymiarowanie nie będzie miało negatywnych skutków dla działania instalacji. Jedyną konsekwencją będzie większy wydatek finansowy poniesiony przez inwestora. Sytuacja odwrotna może już skutkować brakiem możliwości przekazania do instalacji całej energii wytworzonej przez źródło

Rys. 2. Zasada działania sprzęgła hydraulicznego. ty ciepła (fot.). Sprzęgła poziome to małe urządzenia mające bardzo kompaktową budowę. Umożliwia to bezpośredni ich montaż do rozdzielacza obiegów grzewczych i tworzenie jednego układu (rys. 1). Podobną konstrukcją jest sprzęgło poziome zintegrowane z rozdzielaczem (rys. 3). Jest to urządzenie łączące dwie funkcje, co stanowi dla instalatora dodatkowy plus w przypadku samego montażu. Sprzęgła pionowe, jak sama nazwa wskazuje, montowane są w pozycji wertykalnej. Oprócz swojego głównego zadania posiadają często funkcje separatora powietrza i zanieczyszczeń. Specjalny wkład znajdujący się wewnątrz urządzenia pomaga wychwytywać pęcherzyki powietrza oraz drobne zanieczyszczenia znajdujące się w czynniku grzewczym. Pęcherzyki zbierają się w górnej części urządzenia i usuwane są przez odpowietrznik zamontowany w specjalnym króćcu. Drobne zanieczyszczenia spadają do dolnej części i www.instalator.pl

hydrauliczną na podstawie podawanej przez producenta maksymalnej mocy, trzeba zwrócić uwagę, przy jakiej różnicy temperatur pomiędzy zasilaniem i powrotem ta moc jest podawana.

ciepła w chwili maksymalnego zapotrzebowania na moc grzewczą. Łukasz Biernacki Ilustracje z arch. OTTONE.

33

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Sterowanie c.o. (1)

Termostaty kotłów gazowych Jednym z wielu możliwych sposobów sterowania kotłem c.o. i regulacji temperatury pomieszczeń są zamontowane w kotłach termostaty c.o.

Pełnią one często swoją rolę w sposób wystarczający i zadowalający.

poszczególnych mieszkań, w których zamontowane są grzejniki.

Kocioł sterowany przez termostaty kotła zachowuje się podobnie jak węzeł cieplny zasilany z sieci ciepłowniPodstawowym zadaniem kotłów ga- czej, w którym zwykle bywa wytypo- czej. Utrzymuje w sposób ciągły temzowych i instalacji centralnego ogrze- wany rodzaj i marka kotła oraz urzą- peraturę zasilania czynnika grzewczewania jest zapewnienie odpowiedniej dzenia regulacyjne, o ile taki projekt fi- go według zadanych ustawień, niezatemperatury pomieszczeń mieszkal- zycznie istnieje. Często jest on jednak leżnie od zapotrzebowania na ciepło nych. Ogrzewanie powinno być do- tylko w głowie instalatora centralnego przez instalację c.o. Termostat kotła współpracuje ściśle w czujnikiem temstosowane do potrzeb i wymagań użyt- ogrzewania. kowników, a także uwzględniać indyZagadnienie doboru urządzeń ste- peratury na zasilaniu, który znajduje się widualne warunki budowlane i pogo- rujących kotłem i instalacją c.o. jest na wewnątrz kotła na rurze zasilającej.

Podobny czujnik znajduje się rówdowe. Jednym z wielu możliwych spo- tyle obszerne, że nawet skrótowe sobów sterowania kotłem c.o. i regu- przedstawienie wymaga kilku artyku- nież na rurze powrotnej czynnika lacji temperatury pomieszczeń są za- łów w „Magazynie Instalatora”. Poniżej grzewczego. Ten jednak pełni głównie montowane w kotłach termostaty c.o. najważniejsze informacje o termosta- funkcje ochronne i wykorzystywany Pełnią one często swoją rolę w sposób tach kotłów i ich możliwościach ste- jest do zabezpieczenia kotła przed przegrzewem na skutek braku odbiowystarczający i zadowalający. rownia kotłem i instalacją c.o. ru ciepła z wymiennika, np. przez zaRealizacja sterowania Termostaty kotła blokowanie przepływu czynnika roboczego przez wymiennik ciepła lub na Sterowanie kotłem centralnego Kotły c.o. są wyposażone w sterow- skutek zapowietrzenia wymiennika. ogrzewania można realizować na wie- niki (termostaty) zarówno centralne- Zbyt mała różnica temperatur pomięle sposobów za pomocą: go ogrzewania, jak i przygotowywania dzy czujnikiem na zasilaniu i na pol termostatów kotła; ciepłej wody użytkowej. Montowane są wrocie, ale też zbyt szybki wzrost l termostatów pokojowych; fabrycznie i stanowią integralne pod- temperatury na zasilaniu, są interprel regulatorów pokojowych; zespoły kotłów zgodnie z odnośnymi towane jako brak odbioru ciepła przez l regulatorów pogodowych; wymaganiami prawnymi. Za ich po- czynnik roboczy i kocioł wyłącza się aul regulatorów pogodowych ze zdalnym mocą możliwe jest sterowanie kotłem tomatycznie w trybie awaryjnym. Urusterowaniem. w obu przypadkach: pracy na c.o. i chomienie kotła w tej sytuacji wymaga interwencji serwisanta, który poJeśli do tego uwzględnimy jeszcze re- przygotowania c.w.u. gulatory bezprzewodowe, regulatory Termostaty kotła mogą być wyko- winien ustalić przyczyny przegrzewu, sterujące wieloma urządzeniami grzew- rzystane w instalacjach grzewczych usunąć je i uruchomić ponownie kocioł.

W szczególnych przypadkach, np. czymi oraz termostaty grzejnikowe jednoobiegowych w domu jednororóżnych wersji (tradycyjne, elektro- dzinnym. Mogą być również stosowa- gdy instalacja grzewcza składa się tylniczne, zdalnie sterowane), to mamy do ne w budynkach wielorodzinnych, ko z jednego obiegu podłogowego, rozważenia tak wiele możliwości, że za- gdzie mimo wielu mieszkań jest jeden czujnik temperatury na powrocie może chodzi realna trudność przy ostatecz- obieg grzewczy - tzw. pion i odejścia do być wykorzystany zamiast czujnika na zasilaniu. Wymaga to odnej decyzji wyboru. powiedniego ustawienia w koPonadto wybór urządzeń tle. Takie rozwiązanie ma tę sterowania zależy w zasadnizaletę, że kontroluje pracę czym stopniu od instalacji całej powierzchni ogrzewanej c.o., w tym liczby obiegów pętlami podłogowymi i ujawgrzewczych, rodzaju ogrzewania przechłodzenie czynnika nia (grzejnikowe, płaszczyroboczego w podłodze, co w znowe) i zawsze od potrzeb efekcie oznaczałoby ogrzewaoraz wymagań użytkowników. nie tylko części podłogi. Na tej Te kwestie rozwiązuje z deRys. Histereza temperatury zasilania kotła podstawie możliwe jest takie finicji projekt instalacji grzewgazowego (50 ± 4°C) i okresy pracy palnika.

34

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

ustawienie temperatury na zasilaniu, które pozwala na efektywne ogrzewanie całej powierzchni podłogi.

Histereza temperatury zasilania Kocioł sterowany termostatami nie pracuje cały czas. Jego zadaniem jest utrzymywanie zadanej temperatury na zasilaniu w pewnych granicach tolerancji, nazywaną histerezą temperatury zasilania. Na rysunku przedstawiono uproszczony przebieg histerezy oraz okresy pracy palnika.

Histereza temperatury zasilania jest ustawiana fabrycznie przez producentów w różnych zakresach, np. symetrycznie: ±4°C, ±5°C lub asymetrycznie: +6°C ÷ -2°C, czy +8°C ÷ 0°C. Wartość histerezy liczona jest od temperatury zadanej, stąd gdy ją podwyższa, przyjmuje wartość dodatnią, gdy obniża - przyjmuje wartość ujemną.

Praktycznie, przy zadanej temperaturze np. 50°C i histerezie ±4°C kocioł w czasie nagrzewania wyłączy się gdy na zasilaniu zostanie osiągnięta temperatura 54°C i włączy się ponownie po obniżeniu się temperatury do 46°C. Funkcjonowanie histerezy grzania powoduje często obawy użytkowników, że sterowanie kotła działa nieprawidłowo, że nie respektuje wartości ewidentnie ustawionych, np. 50°C, i kocioł wyłącza się zbyt późno: zamiast np. przy 50°C - dopiero przy 54°C. Spostrzeżenie związane jest z obawą, że kocioł tym samym spala więcej gazu.

Czas pracy kotła określa linia wznosząca się (czerwona) na wykresie na rys., a czas postoju kotła - linia opadająca (niebieska). Poniżej zaznaczono okresy pracy palnika (linia zielona).

Możliwa jest zmiana tych wartości histerezy we własnym zakresie w granicach, jakie ustalił producent kotła, może to być nawet zakres rzędu ±15°C. Wartości histerezy grzania dobierane są odpowiednio do wielkości instalacji i budynku, które wspólnie tworzą tzw. bezwładność termiczną obiektu. Ogólna zasada mówi, że im większa bezwładność termiczna obiektu, tym większa powinna być histereza grzania z przewagą na plus. Trudno jest jednak przewidzieć z góry, jakie wartości tych parametrów powinny być ustawione w danym obiekcie. Nawet doświadczeni instalatorzy i serwisanci mogą mieć sporo wątpliwości. www.instalator.pl

11 (219), listopad 2016

Dobiera się je sukcesywnie poprzez kolejne praktyczne regulacje.

Zbyt duży zakres histerezy prowadzi do zwiększonego wahania temperatury wewnątrz ogrzewanych pomieszczeń i użytkownik będzie odczuwał dyskomfort ogrzewania. Zbyt mały zakres histerezy będzie powodował częste włączanie się kotła i większe straty paliwa na ogrzewaniu.

Modyfikacje procedury grzania Wielu producentów kotłów centralnego ogrzewania stosuje dodatkowe modyfikacje procedury grzania przy sterowaniu termostatami kotła, jak i przy sterowaniu dodatkowymi regulatorami zewnętrznymi. Niezależnie od zadanej temperatury na zasilaniu kocioł od startu pracuje z minimalną mocą przez określony czas, np. 2 minuty, po czym przechodzi płynnie (w trybie modulacji) na wyższą moc i pracuje aż do osiągnięcia temperatury zadanej, podwyższonej o wartość histerezy dodatniej.

Czas pracy minimalnej może być fabrycznie określony jako stały i niezmienny lub określony w pewnych granicach, np. od 1 do 5 minut, i regulowany automatycznie w zależności od prędkości przyrostu temperatury na zasilaniu. Gdy przyrost temperatury jest szybki, co oznacza, że bezwładność termiczna obiektu jest mała (mała instalacja c.o.), czas pracy z minimalną mocą będzie dłuższy. Przy powolnym wzroście temperatury na zasilaniu (duża instalacja c.o.) czas pracy kotła z minimalną mocą będzie krótszy. Kocioł szybciej przejdzie na wyższą moc ze względu na domniemane, większe zapotrzebowanie ciepła.

Głowice na grzejnikach Na końcowy efekt ogrzewania pomieszczeń, jak i na pracę kotła, wpływ mają głowice termostatyczne zamontowane obligatoryjnie na grzejnikach.

One decydują o ilościowym dostarczeniu ciepła do grzejników, poprzez regulację ręczną (nastawy wstępne i pokrętło) i automatyczną, która zależy od ustawienia głowicy i temperatury pomieszczenia. Odbiór ciepła z grzejników powoduje obniżenie temperatury wody grzewczej. Schłodzona woda grzewcza wraca z powrotem do kotła, jej temperatura z kolei ma wpływ na

temperaturę zasilania, a ta poprzez termostat kotła „rządzi” pracą kotła.

W efekcie tej współpracy głowic termostatycznych i kotła może się zdarzyć, że w jednym pomieszczeniu grzejniki będą ciepłe, a w drugim zimne, mimo pracy kotła. Głowice termostatyczne odcinają przepływ czynnika grzewczego do grzejników w pomieszczeniach, w których została osiągnięta temperatura ogrzewcza. W tym przypadku temperaturę tę określa położenie głowicy termostatycznej. Producenci zwykle podają, jakiemu ustawieniu głowicy termostatycznej, w zakresie od 1 do 5 lub 6, odpowiada maksymalna temperatura pomieszczenia.

Zalety i wady Sterowanie kotła jego termostatami ma zalety i wady - jak wszystkie, nawet najbardziej rozwinięte urządzenia sterujące i metody sterowań. Do zalet możemy zaliczyć brak wydatków finansowych na dodatkowe sterowniki. Termostaty są fabrycznie zamontowane w kotle. Ich obsługa jest bardzo prosta i intuicyjna, nie wymaga specjalnego przygotowania.

Najczęściej są to pokrętła, do których jesteśmy od dawna przyzwyczajeni, z zaznaczoną skalą. Mogą to być też przyciski. Kotły obecnie są wyposażone w ekran, na którym wyświetlane są wartości ustawianych parametrów temperatury w stopniach Celsjusza, co upewnia użytkownika o wartościach ustawień zgodnych z życzeniem.

Do zalet można też zaliczyć częstszą obecność użytkownika przy kotle i tym samym lepszą kontrolę kotła i podłączeń mediów ze względu na ręczną zmianę temperatury zasilania w przypadku nocnego obniżenia temperatury lub okresów urlopowych. Użytkownik otrzymuje w takiej sytuacji na bieżąco informację o parametrach pracy kotła.

Wadą sterowania termostatami jest fakt, że kocioł jest ciągle „pod parą” i w takim stanie będzie zużywał więcej paliwa, a obniżenie nocne i urlopowe wymaga ręcznej regulacji. Tej wady nie ma w przypadku, gdy użytkownik chce mieć stałą temperaturę pomieszczenia przez całą dobę. Często tak bywa, nawet gdy użytkownik zdaje sobie sprawę, że takie warunki pracy kotła powodują zwiększone zużycie gazu i większe koszty. Nie jest to jednak duży wzrost. dr inż. Jan Siedlaczek

35

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Urządzenia grzewcze na paliwa stałe

Klasy kotłów Kotły na paliwa stałe, zarówno kotły komorowe z ręcznym załadunkiem, jak i kotły z automatycznym podawaniem paliwa do mocy 300 kW, objęte są europejską normą PN EN 303-5 „Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 300 kW. Terminologia, wymagania, badania i oznakowanie”.

W normie PN EN 303-5 podano między innymi niezbędne informacje dotyczące przeprowadzania badań kotłów oraz kryteria je klasyfikujące. Kryteria te zostały podane z podziałem na sposób doprowadzanego paliwa (ręczny czy automatyczny), z podziałem na zastosowane paliwo (biopaliwo czy paliwo kopalne) oraz ze względu na moc kotła.

Tu podzielono je na trzy grupy: poniżej 50 kW, 50 do 150 kW, a także 150 do 300 kW. Do wymaganych przez normę szacowanych parametrów należą CO (tlenek węgla), OGC (zanieczyszczenia organiczne) oraz pył. Dodatkowymi gazami, które nie zostały objęte normą EN PN 303-5, są NOx (tlenki azotu). Nox’y coraz częściej wymagane są poza granicami Polski. Do tych krajów należą między innymi Czechy, Słowacja, Niemcy i inne. Dodatkowe wymagania prawne wynikają z lokalnych rozporządzeń, które związane są najczęściej z dofinansowaniem do zakupu ekologicznego kotła. Stosowanie dodatkowych lub bardziej rygorystycznych względem

normy PN EN 303-5 wymagań granicznych wartości emisji czy sprawności kotła w celu dofinansowania najbardziej energooszczędnego oraz ekologicznego urządzenia grzewczego jest realizowane przez niektóre gminy lub miasta również w Polsce.

Norma 303-5 określa minimalne sprawności dla różnych klas kotłów.

Czyli oprócz wartości emisji, aby kocioł został zakwalifikowany, musi się charakteryzować odpowiednio wysoką sprawnością. Jeżeli kocioł nie spełnia jednego z powyższych kryteriów emisyjnych czy sprawnościowych, jego klasa opisana jest jako niższa, czyli taka, w której wszystkie parametry są spełnione. Wyjątkiem jest kocioł pozaklasowy, który przekracza graniczne wartości najniższej dopuszczalnej klasy kotła.

Norma zaktualizaowana Obecnie stosowana norma PN EN 303-5 zaktualizowana została w 2012 roku. Określa ona trzy klasy, klasę 3, kla-

sę 4 oraz klasę 5 (najwyższą, najlepszą).

W stosunku do tej samej normy z roku 2002, w której określono klasy: klasa 1, klasa 2 oraz klasa 3 (najwyższa, najlepsza), graniczne wartości emisyjne uległy znacznemu zaostrzeniu. Na podstawie tabel przedstawionych poniżej widać, że graniczna wartość CO dla najwyższych klas normy z 2012 roku (klasa 5) w stosunku do roku 2002 (klasa 3) zmniejszyła się sześciokrotnie (wymagana była do 3000 mg/m3, obecnie jest do 500 mg/m3). Wartość OGC zmniejszono pięciokrotnie (wymagana była do 100 mg/m3, obecnie jest do 20 mg/m3), natomiast wartość pyłu dla paliw kopalnych trzykrotnie (wymagana była do 125 mg/m3, obecnie jest do 40 mg/m3).

Sprawność minimalna Norma z roku 2012 określa wartości minimalnej sprawności odniesione do mocy kotła dla poszczególnych klas. I tak dla 5 klasy kotłów sprawność kotła należy wyliczyć ze wzoru: h = 87 + logQN, gdzie: h - sprawność kotła [%], QN - nominalna moc kotła [kW].

Oznacza to, że minimalna sprawność kotłów spełniających 5 klasę o mocy 15 kW powinna być wyższa bądź równa 88,18%. Dla porównania w tabeli 3 podano minimalne wartości sprawności dla kilku mocy oraz pozostałych klas.

5 klasa kotłów na paliwa stałe jest coraz częściej wymagana przez ośrodki dotujące lub prawie całkowicie zwracające koszty związane z zakupem nowego kotła.

Nie tylko na pelet...

Tabela 1. Wymagania emisyjne wg EN 303-5:2002.

36

Do roku 2015 kotły spełniające 5 klasę były w większości kotłami peletowymi. Od roku 2015 pojawiać zaczęło się coraz więcej konstrukcji kotłów z palnikiem retortowym lub rynnowym opalanych groszkiem węglowym, które www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Tabela 2. Wymagania emisyjne wg EN 303-5:2012. również uzyskują parametry dla klasy 5.

Producenci kotłów wykonali szereg dodatkowych zmian oraz badań, które zagwarantowały uzyskanie tak znaczącej poprawy urządzeń grzewczej. Zmianie uległy konstrukcje wymienników ciepła. Ich powierzchnie grzejne są wydajniejsze, w wielu przypadkach wymienniki ciepła również są większe w stosunku do produkowanych wcześniej konstrukcji. Kotły są bardziej chronione przed utratą ciepła poprzez zastosowanie dodatkowej izolacji nie tylko na ścianach bocznych lub tylnej kotła, ale także od strony drzwi załadunkowych stosując dodatkową barierę przed utratą ciepła. Obie te zmiany korzystnie wpłynęły na wzrost sprawności urządzeń, ale niestety niosą za sobą wzrost ceny oferowanego kotła. Oprócz tego, aby spełnić emisyjne wymagania klasy 5, zrealizowano szereg dodatkowych badań palnika, który w zakresie 30-100% obciążenia cechować się będzie bardzo efektywnym spalaniem bez przesypu paliwa na mocy maksymalnej oraz bez nadmiernego wychładzania samego spalania (pogarszania warunków spalania) powietrzem doprowadzonym do palnika przy eksploatacji na mocy minimalnej stanowiącej 30% obciążenia maksymalnego. Dla kotła 20 kW jest to moc 6 kW. Norma dopuszcza jednak badania kotła na minimalnej mocy, z którą jest zwykle najwięcej problemów z uzyskaniem niskiej emisji, przeznaczonego do ogrzewania systemu grzewczego wyposażonego w zbiornik akumulacyjny. To powoduje, że kocioł pracuje jedynie na jego pełnym obciążeniu.

metrem jest wartość pyłu do 40 mg/m3, którą określa klasa 5. Szczególnie, jeżeli chodzi o kotły opalane węglem, groszkiem, gdzie ilość pyłu po spaleniu jest znacznie wyższa w porównaniu do kotłów peletowych, które od dawna bez większego problemu klasyfikują się do 5 klasy. Tak więc największym problemem jest uzyskanie 5 klasy dla automatycznych kotłów przystosowanych do spalania groszku. Aby to uzyskać, spalanie musi być jak najbardziej efektywne, a kanały spalinowe muszą być tak zaprojektowane, aby pył po spaleniu paliwa mógł osadzać się na wewnętrznych powierzchniach kotła, a nie na sączkach pomiarowych umieszczonych na wylocie z kotła podczas badań. Stosuje się zatem konstrukcje wielociągowe, czyli o częstej zmianie kierunku przepływu spalin.

Chłodne spaliny Wysokosprawne kotły w klasie 5 mogą być jednak narażone na problemy związane z niską temperaturą spalin, którą muszą utrzymywać, aby uzyskać sprawność cieplną przybliżoną do 90%.

www.instalator.pl

Jakość opału Aby zwiększyć żywotność kotła w wysoko sprawnych kotłach, należy stosować suchy opał lub po prostu dosuszać go we własnym zakresie poprzez stałą wentylację paliwa. Powstaje jeszcze pytanie, czy moc, przy jakiej kotły będą eksploatowane, będzie znamionową, czy może zgodnie z tym, co dopuszcza norma EN 303-5:2012, kotły będą eksploatowane przy mocy od 30 do 100%. Dla mocy zredukowanej 30% temperatura spalin wylotowych wynosi ok. 70°C. Przy takich wartościach temperaturowych kocioł bywa mocno narażony na silne działanie korozyjne.

Niekorzystna może być również sytuacja, gdy podciśnienie wytwarzane przez komin nie będzie wystarczające względem oporów przepływu spalin wynikających z wysoko sprawnej konstrukcji korpusu kotła. Spowodować to może nieprawidłową pracę palnika oraz podwyższoną emisję spalin.

Marcin Foit

Kłopotliwy parametr Jeżeli chodzi o badaną emisję spalin, to najtrudniejszym do uzyskania para-

Szacuje się, że dla 100% obciążenia kotła dla klasy 5 temperatura spalin nie powinna przekraczać 110°C, co oznacza, że stosując mokre paliwa, wskutek odparowania nadmiaru wilgoci w palenisku, oraz przez to obniżenia temperatury paleniska, temperatura spalin wylotowych będzie jeszcze niższa. W wyniku tego niektóre elementy kotła mogą być bardziej narażone na korozję wywołaną kwasem siarkowym po połączeniu wilgoci z siarką zawartą w węglu.

Przy tak sprawnych kotłach również zalecane jest stosowanie kwasoodpornych kominów z zewnątrz zaizolowanych termicznie wełną mineralną. Wełna mineralna pozwoli zachować temperaturę spalin wylotowych i skutecznie zapobiegać będzie skraplaniem się spalin oraz spływaniem ich z powrotem do kotła lub przed wnikaniem skroplin do wewnątrz ścian komina (jeżeli został wykonany z cegły oraz nie został zaizolowany termicznie).

Tabela 3. Minimalne wartości sprawności.

Źródło: * PN EN 303-5: 2002 „Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 300 kW. Terminologia, wymagania, badania i oznakowanie”. * PN EN 303-5:2012 „Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 300 kW. Terminologia, wymagania, badania i oznakowanie”.

37

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Regulatory różnicy ciśnień i przepływu w ciepłownictwie

Cel energooszczędność Gospodarka cieplna wykorzystywana do celów ogrzewania budynków, na potrzeby wentylacji i klimatyzacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej oparta na centralnej dystrybucji ciepła z sieci ciepłowniczych jest szczególnym obszarem wymagającym udoskonalania systemu. Powód jest jeden - energooszczędność.

Koszty dostawy ciepła w zależności od średnicy przewodu rozkładają się w sposób pokazany na wykresie 1. Jest to przykład dla rur preizolowanych. Z załączonego wykresu widać jak istotny wpływ na koszty dostawy mają przepływy limitujące wielkość przewodu, koszt pompowania, koszt strat ciepła oraz w przypadku nowych inwestycji koszt amortyzacji.

Wprowadzenie do umów o dostawę ciepła opłaty za gotowość dostawy od mocy zamówionej u części odbiorców ciepła wywołuje tendencję obniżania mocy zamówionej w celu obniżenia kosztów za zakupione ciepło. Zadaniem dostawcy ciepła jest zapewnienie prawidłowych dostaw ciepła do każdego użytkow-

38

nika końcowego. Zarówno dostawcę ciepła jak i odbiorcę ciepła interesuje dostarczenie/pozyskanie ciepła w jak najbardziej ekonomiczny sposób, a to prowadzi do stworzenia systemów ciepłowniczych jak najbardziej efektywnych.

zużycia ciepła w danym czasie przez odbiorców końcowych; to oznacza, że koszty pompowania czynnika będą możliwie najniższe; l schłodzenie powracającego czynnika grzewczego będzie duże przy jednoczesnej możliwie niskiej temperaturze dostawy, dzięki czemu straty ciepła dystrybuowanego w sieci ciepłowniczej będą niskie; l każdy odbiorca ciepła będzie miał zapewniony komfort tj. będzie utrzymana prawidłowa temperatury ogrzewania, ciepłej wody użytkowej lub wentylacji.

SCWE

Jak to zrobić?

Co rozumiemy przez system ciepłowniczy wysokiej efektywności (w rozumieniu dystrybucja/odbiór ciepła)? Jest to system ,w którym: l każdy odbiorca otrzyma tyle ciepła ile potrzebuje , nie więcej; l strumień czynnika grzewczego w sieci ciepłowniczej będzie dostosowany do chwilowej mocy cieplnej

Z pewnością ten cel jest bardzo złożony i wymaga wielu działań aby osiągnąć optymalne i ekonomiczne działanie sieci ciepłowniczej. Jest to wyzwanie dla projektantów poczynając od prawidłowego bilansu zapotrzebowania na ciepło oraz prawidłowego doboru układu technologicznego, działów inwestycyjnych sieci ciepłowniczej w zakresie modernizacji i wyposażenia sieci ciepłowniczych w odpowiednią armaturę (odcinającą, zabezpieczającą , regulacyjną i pomiarową), dopasowanie do zmiennych warunków pracy sieci ciepłowniczej pomp z możliwością wyboru/zmiany parametrów pracy, prawidłowym ustawieniem charakterystyk regulacji dla sieci. Od strony użytkownika końcowego jest to właściwy dobór technologii węzła cieplnego z wyposażeniem w urządzenia automatycznej regulacji gwarantujących uzyskanie oczekiwanego komfortu cieplnego.

Obecnie powszechne stosowanie zaawansowanych elektronicznych regulatorów temperatury w węzłach cieplnych powoduje to, że w sieci ciepłowniczej mamy regulację jakościowo - ilościową. To wiąże się z dużą zmiennością ciśnień i przewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

pływów w sieci ciepłowniczej.

Wahania ciśnień i przepływów są to czynniki, które stanowią zakłócenia dla układów regulacji w węzłach cieplnych, które utrudniają utrzymanie prawidłowej i efektywnej regulacji instalacji.

Jak nad tym zapanować?

Do wyregulowania hydraulicznego sieci ciepłowniczej oraz węzłów cieplnych wskazane jest zastosowanie regulatorów różnicy ciśnień i regulatorów przepływu.

Dla zobrazowania możliwości oddziaływania tych komponentów na stabilizację regulacji układów ciepłowniczych producenci opracowują zamknięte układy symulujące pracę sieci i węzłów cieplnych. Zestaw pokazany na fotografii umożliwia porównanie pracy układu regulowanego w takich samych warunkach przy różnym wyposażeniu układu w automatykę ciepłowniczą.

Symulacja pracy Symulacja pracy sieci ciepłowniczej z podłączonymi do niej dwoma odbiorcami ciepła - odbiorca I (zlokalizowany na początku sieci) i odbiorca II ( zlokalizowany na końcu sieci) oraz symulacją wpływu odbioru ciepła przez innych odbiorców zlokalizowanych pomiędzy nimi umożliwia: l pokazanie zjawiska powstawania oscylacji regulowanego układu z zakłóceń płynących z układów regu-

lowanych jak i również zakłóceń płynących z dynamiki pracy sieci ciepłowniczej; l zrozumienie zależności stabilnej pracy układu od sposobu doboru komponentów, oceny możliwości regulacyjności poszczególnych komponentów; l pokazanie skutków pracy w rzeczywistych warunkach pracy układu w odniesieniu do warunków obliczeniowych; l pokazanie wagi wprowadzenia prawidłowych nastaw dynamicznych w regulatorach elektronicznych wpływających na stabilność regulowanego układu oraz wpływ regulatorów różnicy ciśnień na prawidłowe dopasowanie tych nastaw.

Celem tych symulacji jest poznanie warunków pracy sieci ciepłowniczej, rozpoznanie zagrożeń powstawania niestabilnej regulacji układów ciepłowniczych i wyeliminowanie tych zagrożeń poprzez wybór odpowiednich komponentów automatyki ciepłowniczej.

Viega Profipress

Nr 1 wśród profesjonalistów

viega.pl/Profipress

Połączenia zaprasowywane – ekonomiczne i bezpieczne Profipress to uniwersalny system kształtek zaprasowywanych z miedzi. Może być stosowany niemal do każdego rodzaju instalacji. Nowoczesna technologia gwarantuje krótszy czas montażu, a profil SC-Contur – maksimum bezpieczeństwa. Wszechstronność, profesjonalizm i ochrona – dzięki temu Profipress to zawsze doskonały wybór. Viega. Connected in quality.

miesięcznik informacyjno-techniczny

Na zamieszczonym wykresie przedstawiona jest praca 2 układów wyposażonych w zawory regulacyjne z siłownikami oraz zaworem równoważącym MSV-B. Siłowniki elektryczne sterowane są regulatorem PID. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem dla tych układów jest wyposażenie w regulatory różnicy ciśnień. W tym wypadku są to regulatory AVP uniezależniające pracę zaworów regulacyjnych od zmienności ciśnień w sieci oraz podwyższające autorytet zaworów regulacyjnych.

Oczywiście każdy z regulatorów automatyki ciepłowniczej powinien być dobrany na skrajne warunki w jakich może pracować z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z zagrożeń jakim są: zjawisko kawitacji, hałas oraz prędkość na króćcach wlotowych. Przy doborach musimy pamiętać o sprawdzeniu przy różnych natężeniach przepływów wynikających z parametrów pracy dla okresu letniego i zimowego oraz różnych dyspozycjach ciśnienia.

Komfort temperatury Do tej pory skoncentrowaliśmy się na regulacji przepływu, ale naszym celem w regulowanych układach jest utrzymanie komfortu regulowanej temperatury, która jest wprost proporcjonalna do przepływu czynnika grzewczego po stronie sieciowej.

Jak widać z poniżej zamieszczonej formuły na moc cieplną wyzwanie aby utrzymać stabilną regulację ciepłej

40

11 (219), listopad 2016

wody użytkowej przy dynamicznych zmianach zużycia ciepłej wody użytkowej w warunkach zimowych, gdzie woda sieciowa ma wysoką temperaturę zasilania jeszcze bardziej wpływa na potrzebę dobrej regulacji przepływu.

Zgodnie z zasadą termodynamiki moc ciepła wyraża wzór: F = m * cp * DT gdzie : F = moc cieplna [kW] m = przepływ masowy [kg/s] DT = różnica temperatur [°C] Takie same odchyłki przepływu wody sieciowej zimą powodują dużo większe odchyłki regulowanej tem-

peratury ciepłej wody użytkowej niż te same odchyłki przepływu wody sieciowej dla parametrów letnich.

Charakterystyka wymiennika jest bardziej zbliżona do zakresu charakterystyk ogrzewania, gdzie przy mniejszym stopniu otwarcia zaworu jest większy transfer ciepła ponieważ sprawność wymiennika jest zależna od temperatur szczególnie proporcji T12 do T21.

Efektem złego wyregulowania przepływu są: l duże odchyłki temperatury regulowanej czynnika podgrzewanego; l wysoka temperatura czynnika grzewczego powracającego do sieci ciepłowniczej; l podwyższone przepływy w sieci ciepłowniczej Przypomnijmy, naszym celem jest wyregulowanie sieci ciepłowniczej i węzłów cieplnych z zapewnieniem najwyższej efektywności pracy układów a to się przekłada na jak najniższe koszty eksploatacyjne.

Zapewnienie prawidłowych (mniejszych) przepływów przy jednoczesnym zagwarantowaniu wymaganych dostaw ciepła do poszczególnych odbiorców oznacza: l niższe opory ciśnienia w sieci ciepłowniczej a to wiąże się z niższym poziomem ciśnienia pompowania tj. niższymi kosztami energii elektrycznej pracy pomp,

l obniżeniem zagrożenia awariami dla rurociągach i komponentów pracujących na sieci i w węzłach cieplnych, l niższe straty ciepła w sieci dystrybucji (niższe temperatury powrotu w sieci ciepłowniczej , jak również utrzymanie temperatury zasilania na jak najniższym poziomie - wyeliminowanie konieczności podwyższania temperatury zasilania w celu zapewnienia dostawy ciepła w przypadku zbyt małego przepływu), l niższe koszty serwisowania dystrybucji ciepła, łatwiejsze kontrolowanie dyspozycji ciśnieniowej w magistrali dystrybucji wyznaczane przez punktach krytycznych najbardziej wymagającego odbiorcy końcowego, l niższe koszty energii elektrycznej pracy siłowników na zaworach regulacyjnych w węzłach (szybkie osiąganie wymaganego poziomu otwarcia zaworu, wyeliminowanie stanów pracy niestabilnej), l przedłużenie żywotności komponentów automatyki w węzłach (zaworów regulacyjnych, siłowników), l zapewnienie wymaganej temperatury komfortu.

Jak to osiagnąć?

Do osiągnięcia tego celu można wykorzystać regulatory typu różnicy ciśnień AVP i AFP/VFG2, regulatory ograniczenia przepływu AVQ i AFQ/VFG2 oraz AVQM i AFQM regulatory ograniczenia przepływu ze zintegrowanym zaworem regulacyjnym, a także regulatory kompaktowe różnicy ciśnień z ograniczeniem przepływu oraz regulatory różnicy ciśnień i przepływu typu AVPB, AFPB/VFQ2, AVPQ i FPQ/VFQ2.

Zastosowanie tych urządzeń z wykorzystaniem prawidłowych zasad doboru zapewni prawidłową dystrybucję ciepła do poszczególnych odbiorców, uodporni układy na zakłócenia wywołane zmiennym zapotrzebowaniem na ciepło innych odbiorców ciepła, wyeliminuje przepływ zakłóceń z węzłów na sieć cieplną.

Aby cały system pracował najbardziej efektywnie należy dążyć do tego, aby cały system był wyposażony w regulatory stabilizujące ciśnienie i przepływy co wyeliminuje/ ograniczy niekontrolowane przepływy.

Jolanta Bondyra Ilustracje z archiwum Danfoss. www.instalator.pl

26547_602_Reklama_Magazyn Instalatora_Hybryda_207x293_v1.indd 1

11/9/16 4:26 PM

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Obsługa techniczna obiektów - wymogi prawne

Kontrola obowiązkowa Zgodnie z przepisami Prawa Budowlanego właściciel lub zarządca obiektu ma obowiązek utrzymywania i użytkowania budynku zgodnie z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywania go w należytym stanie technicznym i estetycznym.

Do obowiązków tych należy również zapewnienie spełnienia wymagań bezpieczeństwa konstrukcji, bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa użytkowania, odpowiednich warunków higienicznych, ochrony przed drganiami oraz oszczędności energii w czasie użytkowania obiektu. Aby zapewnić właściwe utrzymanie obiektu budowlanego, właściciel lub zarządca ma obowiązek poddawania go okresowym kontrolom stanu technicznego.

Czas kontroli Wszystkie kontrole, które według Prawa Budowlanego są obowiązkiem zarządców i właścicieli nieruchomości, mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby do tego uprawnione. Powinny one posiadać odpowiednie dla danego obiektu uprawnienia budowlane w

odpowiedniej specjalności, a w przypadku kontroli instalacji elektrycznych, piorunochronnych, gazowych i kominowych - również kwalifikacje wymagane do nadzoru i użytkowania danego rodzaju instalacji i urządzeń.

Aktualnie w Prawie Budowlanym rozróżnia się następujące czasokresy kontroli okresowych: l przeglądy pięcioletnie - sprawdzenie stanu technicznego i przydatności do użytkowania oraz estetyki i otoczenia obiektu budowlanego z badaniem instalacji elektrycznej, l przeglądy roczne - sprawdzenie stanu technicznego elementów budynków, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu oraz instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska, instalacji gazowych i prze-

wodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych), l przeglądy półroczne wykonywane w określonych obiektach wielkopowierzchniowych, l kontrole bezpiecznego użytkowania obiektu każdorazowo w przypadku wystąpienia czynników zewnętrznych oddziałujących na obiekt, takich jak: wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, osuwiska ziemi, zjawiska lodowe i powodzie.

Ponadto obowiązujące są również: l coroczne przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne urządzeń przeciwpożarowych, zgodnie z przepisami przeciwpożarowymi, l próby ciśnieniowe węży hydrantowych - raz na 5 lat zgodnie z przepisami przeciwpożarowymi i Polską Normą, l kontrole roczne oraz czyszczenie przewodów dymowych, wentylacyjnych i spalinowych co kilka miesięcy (zgodnie z tabelą pokazaną w internetowym wydaniu artykułu na www.instalator.pl) - wynikające z przepisów przeciwpożarowych i Prawa Budowlanego. l kontrole okresowe efektywności energetycznej kotłów i urządzeń chłodniczych - wynikające z przepisów o charakterystyce energetycznej budynków, l badania okresowe i doraźne urządzeń ciśnieniowych - wynikające z przepisów o dozorze technicznym.

Jeśli chodzi o przeglądy roczne, nie ma wymogu, aby odstęp pomiędzy kolejnymi kontrolami wynosił dokładnie 365 dni - przegląd musi się odbywać co najmniej raz w danym roku kalendarzowym. Nie ma również obowiązku corocznego sprawdzania stanu instalacji elektrycznej.

Kontrole zalecane Każdorazowa kontrola powinna uwzględniać spełnienie wykonania zaleceń po przeprowadzeniu wcze-

42

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

śniejszej kontroli. Poniżej zestawienie wymaganych prawem kontroli okresowych budynków.

Poza aktualnie obowiązującymi przepisami zawartymi w powyższym zestawieniu istnieje również aspekt zaleceń producentów. Dla każdego urządzenia opracowywana jest Dokumentacja Techniczno-Ruchowa, tzw. DTR-ka, w której producent ma prawo określić i narzucić dodatkowe wytyczne dotyczące przeglądów i konserwacji. Zalecenia wytycznych muszą być respektowane, jeśli chcemy utrzymać gwarancję na dane urządzenie. Bardzo ważnym dokumentem jest także instrukcja eksploatacji obiektu, która zawiera częstotliwości wykonywania obowiązkowych czynności kontrolno-pomiarowych.

Nie należy przy tym zapominać, że przy określaniu czasokresów badań i kontroli okresowych budynków, należy opierać się również na wytycznych Polskich Norm oraz ogólnych zasadach wiedzy technicznej.

Jeśli wspomniana kontrola okresowa budynku ujawni, że jest on w nieodpowiednim stanie technicznym, powoduje swym wyglądem oszpecenie otoczenia, wykaże nieprawidłowości zagrażające bezpieczeństwu użytkowników, środowisku naturalnemu lub mogące prowadzić do utraty mienia bądź katastrofy budowlanej, to właściciel, zarządca bądź użytkownicy, odpowiedzialni za wykonywanie napraw, zobowiązani są do niezwłocznego ich usunięcia.

Protokoły z przeprowadzonych w budynku badań, kontroli stanu technicznego, remontów i przebudowy muszą być obowiązkowo wpisane do Książki Obiektu Budowlanego, której obowiązek prowadzenia spoczywa na zarządcy.

11 (219), listopad 2016

Karę grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności do roku może nałożyć sąd na osobę, która przeprowadza kontrolę bez odpowiednich uprawnień i kwalifikacji. Grzywną może zostać ukarany również ten, kto po wykonaniu kontroli nie przekaże kopii protokołu do organu nadzoru budowlanego.

Oprócz wymienionych wyżej aktów prawnych i normatywnych, ciągle i niezmiennie istotnym wymogiem przy określaniu terminów badań okresowych są zasady wiedzy technicznej.

Celem wykonywania przeglądów budowlanych jest przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa i komfortu użytkowania obiektu.

Komfort ten zapewniony jest przez dopilnowanie, aby w budynku nie występowały permanentne awarie elektryczne, nie groził wybuch gazu, a w razie pożaru istniała stuprocentowa pewność, że zadziała SAP, DSO i instalacja tryskaczowa.

Dobrym sposobem na uniknięcie problemów związanych ze skutkami zaniedbań przeglądów okresowych jest rozważne przygotowywanie harmonogramów rocznych z uwzględnieniem wytycznych zawartych w kartach gwarancyjnych i DTR-kach urządzeń, a także wysnuwanie wniosków z zaleceń z poprzednich protokołów przeglądowych. Na rynku funkcjonuje również wiele firm z branży Facility Management, zajmujących

się utrzymaniem funkcjonalności budynków głównie pod względem technicznym. Korzystanie z usług firm działających w branży FM odciąża właściciela lub zarządcę nieruchomości z obowiązku pilnowania terminowości przeglądów oraz stanowi ogromne wsparcie w usuwaniu awarii obiektowych. Z danych RICS* wynika, że na świecie już 25 mln osób zawodowo zajmuje się szeroko pojętym Facility Managementem, a liczba ta rośnie z roku na rok.

Anna Szczęsna * RICS to międzynarodowa organizacja zawodowa, która propaguje i wspiera budowanie najwyższych kwalifikacji i standardów zawodowych w sektorze gruntów, nieruchomości, budownictwa i infrastruktury - zarówno w wymiarze zagospodarowania, jak i zarządzania.

Fot. Z archiwum firmy SPIE Polska.

Kary Ustawodawca przewidział również kary dla właścicieli i zarządców nieruchomości i jeśli nie stosują się oni do obowiązku przeprowadzania okresowych kontroli, utrzymywania obiektów w odpowiednim stanie technicznym i nie zapewniają bezpieczeństwa użytkowania nieruchomości, to podlegają karze grzywny nie mniejszej niż 100 stawek dziennych, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. www.instalator.pl

43

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Regulator pogodowy ECL Comfort 210, 310 Danfoss

Ustawianie krzywej grzewczej Dzisiejszy artykuł jest kontunuacją tematyki podjętej w „Magazynie Instalatora” 6-7/2016 („Optymalna regulacja” - przyp. red.).

W regulatorach pogodowych jednym z podstawowych ustawień jest ustawienie krzywej grzewczej. Odnosząc się do wspomnianego regulatora pogodowego ECL Comfort 210, 310 Danfoss, w aplikacjach ogrzewania mamy możliwość ustawiania krzywej grzewczej w dwojaki sposób: albo ustawiając nachylenie, albo zmieniając współrzędne 6 punktów załamania.

Najprostszy i najbardziej zgrubny sposób ustawiania krzywej grzewczej to ustawienie nachylenia. Precyzyjniejsze dopasowanie można uzyskać poprzez modelowanie punktów załamania.

Zacznijmy zatem od ustawienia zgrubnego, czyli ustawienia właściwego nachylenia. Zasada z teorii sterowania jest taka, że w układzie regulacji to regulator dopasowuje się do obiektu regulowanego, a nie odwrotnie.

Naszym obiektem regulacji jest instalacja ogrzewania, dlatego potrzebne nam będą parametry zasilanej instalacji ogrzewania. Sięgamy więc do projektu instalacji ogrzewania i notujemy cztery charakterystyczne parametry, a mianowicie: l Tzew. - projektowana temperatura zewnętrzna (strefy klimatycznej, w której zlokalizowany jest ogrzewany obiekt); l Twew. - projektowana temperatura wewnętrzna (jeżeli chcemy zabezpieczyć dostawę odpowiednio wysokiej temperatury do grzejnika w pomieszczeniu o najwyższej temperaturze wewnętrznej, to temperatura tego pomieszczenia - jeżeli liczymy na nie-

44

jednoczesność działania wszystkich grzejników wyposażonych w termostaty grzejnikowe w instalacji zasilających w ciepło pomieszczenia o różnych temperaturach - jest średnią temperaturą wszystkich pomieszczeń); l Tz/Tp - projektowana temperatura wody zasilającej i powrotnej.

Dla przykładu instalacji o następujących parametrach: l Tzew. = -20°C l Twew. = +20°C l Tz/Tp = 80°C/60°C. Bierzemy wykres pęku krzywych grzewczych z instrukcji regulatora i wyznaczamy punkt przecięcia dwóch współrzędnych temperatury zewnętrznej Tzew. = - 20°C i temperatury zasilania Tz = 80°C. Przez wyznaczony punkt przecięcia przebiega krzywa o nachyleniu KG =

1,4 i taką wartość nachylenia krzywej grzewczej dla przykładowej instalacji powinniśmy ustawić w regulatorze.

Wartość temperatury wewnętrznej Twew. = +20°C ustawiamy jako temperaturę wymaganą w trybie pracy komfort (symbol słoneczka) na ekranie graficznym.

Dla tak wprowadzonych ustawień (nachylenie KG = 1,4, Twew. = +20°C) regulator dla temperatury zewnętrznej -20°C będzie zasilał naszą przykładową instalację ogrzewania wodą o tem-

peraturze 80°C, a dla temperatury zewnętrznej +20°C wodą o temperaturze 24,6°C (punkt wspólny wszystkich krzywych). Dla każdej innej temperatury zewnętrznej regulator wyznaczy temperaturę wody zasilającej instalację ogrzewania jako wartość z ustawionej krzywej grzania. Wprowadzo-

ne ustawienia (nachylenie i Twew.) powinny zapewnić utrzymanie przez regulator projektowanej temperatury wewnętrznej (w naszym przykładzie Twew. = 20°C) w pomieszczeniach ogrzewanych w całym zakresie zmienności temperatur zewnętrznych Tzew. poprzez zmianę temperatury zasilania Tz wody zasilającej instalację ogrzewania. Zależność fizyczna pomiędzy tymi trzema parametrami Tzew., Twew., Tz jest ściśle określona poprzez krzywą grzewczą.

Do lektury poszerzonego artykułu, zawierającego większą ilość cennych wskazówek, zapraszamy na portal www.instalator.pl. W kolejnych artykułach przedstawione zostaną inne dodatkowe funkcje regulatorów pogodowych ECL Comfort 210, 310 Danfoss. l

Krzysztof Petykiewicz

www.heating.danfoss.pl

strony sponsorowane

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Nowe urządzenie w ofercie firmy Rems - osuszacz Secco

Wydajne suszenie Rems Secco to wydajny, wysoce skuteczny osuszacz powietrza, nagrzewnica budowlana do osuszenia pomieszczeń, np. po zalaniu wskutek uszkodzenia instalacji, po powodziach, do osuszenia zatęchłych piwnic itp. oraz do przyspieszonego suszenia np. betonu, murów, tynku, jastrychu. nadaje się do komercyjnego użytku w warsztacie i przemyśle.

Rems Secco posiada kompaktową, poręczną konstrukcję w wytrzymałej malowanej proszkowo obudowie z blachy stalowej o wadze 54 kg. Osuszacz posiada dużą powierzchnię zasysania powietrza z oczyszczanym filtrem powietrza. Wyposażony jest w elektroniczny higrostat do ustawienia żądanej wilgotności powietrza. Urządzenie wyłączane jest automatyczne po osiągnięciu zadanej wilgotności powietrza i automatycznie ponownie jest włączane w przypadku wzrostu wilgotności powietrza. Jest ono wyposażone w boczny wylot powietrza zapewniający optymalną cyrkulację powietrza. Osuszacz posiada wyprowadzony z boku przewód do odprowadzania kondensatu do zbiornika, do kanalizacji lub wewnętrznego zbior-

strony sponsorowane

nika kondensatu o pojemności 11,5 l.

Pozostałe cechy Rems Secco to: l przełączanie trybu pracy z lub bez wewnętrznego 11,5 l zbiornika kondensatu; l automatyczne wyłączenie z wykorzystaniem sygnału wyłączenia w przypadku zastosowania 11,5 l wewnętrznego zbiornika kondensatu przy osiągnięciu maksymalnego poziomu kondensatu; l licznik godzin pracy i licznik zużycia prądu ułatwiają zgłoszenie likwidatorowi szkód/zleceniodawcy; l wytrzymały, mobilny stelaż z rur stalowych z dużymi kołami zapewniającymi łatwy transport, również po schodach; l bezproblemowe opuszczanie i wciąganie maszyny tylną stroną stelaża z rur stalowych, np.: na powierzchnię ładunkową pojazdu; l wydajność usuwania wilgoci: ≤ 80 l/24 h, ilość powietrza: ≤ 850 m³/h.

Dużą wydajność usuwania wilgoci Rems Secco osiąga dzięki wysokiej kla-

sy agregatowi chłodniczemu z wydajną sprężarką rotacyjną i mocnym silnikiem kondensatorowym 230 V, 1200 W z automatycznym systemem odszraniania gorącym gazem. Urządzenie przeznaczone jest do pracy ciągłej. Bardzo cicha praca urządzenia zapewnia użycie również w zamieszkanych pomieszczeniach. Agregat chłodniczy napełniony jest wysokiej jakości czynnikiem chłodniczym R-407C. Rems Secco posiada podświetlany 3" wyświetlacz LCD o przekątnej ekranu 70 mm z przejrzystym wskazaniem aktualnej i zadanej wilgotności powietrza, liczby godzin pracy, stanu roboczego agregatu chłodniczego, funkcji odszraniania, funkcji ochrony sprężarki oraz ustawienia trybu pracy wewnętrznego 11,5 l zbiornika kondensatu. Urządzenie posiada przyciski do ustawienia żądanej wilgotności względnej powietrza krokowo co 1% w zakresie od 30 do 90% oraz ustawienia ciągłego trybu pracy. Funkcja Memory zapamiętuje ustawienia, co pozwala na automatycznie wznowienie pracy po zaniku zasilania.

Dodatkowo istnieje możliwość przyłączenia przewodu powietrza odlotowego Ø 200 mm o długości 10 m z uchwytami mocującymi i z kołnierzem przyłączeniowym do dystrybucji powietrza odlotowego w pomieszczeniu, do usuwania wilgoci z pustych przestrzeni, np.: sufitów podwieszanych, oraz do dodatkowego nadmuchu na mokre powierzchnie jako wyposażenie dodatkowe. l

Krzysztof Bossowski

www.rems.de

for Professionals

45

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Uwaga! Jesteś w ukrytej kamerze, czyli kwiatki instalacyjne

Węże pod zlewem Na naszych łamach staramy się, aby zamieszczane materiały przyczyniały się do podnoszenia Państwa kwalifikacji. Tym razem przedstawiamy przykłady wykonanych instalacji, może w innej konwencji niż zwykle są one pokazywane - chodzi mianowicie o instalacje źle wykonane lub tzw. przekombinowane. Mamy nadzieję, że opatrzone fachowym komentarzem przyczynią się do pogłębienia wiedzy. Wszystkie osoby, które miałyby w swoich zbiorach fotografie z takimi „ciekawymi” rozwiązaniami prosimy o nadsyłanie ich do redakcji: redakcja -mi@instalator.pl

Z

decydowana większość nowo budowanych lub remontowanych instalacji wodociągowych, kanalizacyjnych lub ogrzewczych jest wykonana prawidłowo. Są jednak miejsca, w których można spotkać bardzo ciekawe, a nawet ,,nowatorskie” rozwiązania konstrukcyjne. Zlikwidowanie wiele lat temu szkolnictwa zawodowego (w tym szkół dla instalatorów sanitarnych) spowodowało brak wykwalifikowanej kadry pracowników na rynku. Pomysłowość domorosłych instalatorów nie zna granic, co przedstawię czytelnikom na podstawie poniższych przykładów.

Spora część tzw. instalatorów nie posiada specjalistycznego wykształcenia zawodowego w tej dziedzinie i trudno się temu dziwić, skoro brakuje szkół zawodowych w tym kierunku.

Kilka lat temu miałem przyjemność prowadzić szkolenie dla ponad pięćdziesięciu osób w jednym z przedsiębiorstw zaopatrujących duże miasto wojewódzkie w wodę. Zapytałem uczestników tego dwudniowego szkolenia o to, kto z nich posiada wykształcenie zawodowe w branży sanitarnej. Tylko jedna osoba podniosła rękę do góry. Był to pan, który skończył kierunek: ,,monter rurociągów okrętowych”. Przy okazji warto dodać, że średnia wieku uczestników szko-

46

lenia wynosiła 50-60 lat. Brak młodych ludzi chętnych do nauki i wykonywania tego zawodu jest dużym problemem dla przedsiębiorców budowlanych poszukujących specjalistów w tej dziedzinie. Niebawem na szczęście ma się to zmienić. Rząd pragnie reaktywować szkolnictwo zawodowe i chwała mu za to. Szkoda tylko, że tak późno zrozumiano ten problem. Zanim jednak wyszkolimy kolejne pokolenie instalatorów-fachowców, a nie instalatorów-amatorów, minie wiele lat. l „Nie takie rzeczy my ze szwagrem robilim...”

Bardzo często nauka zawodu instalatora polega na przekazywaniu swojej wiedzy praktycznej przez bliskiego członka rodziny pracującego w tym zawodzie. Najczęściej wiedzę przekazuje ojciec synowi. Nauka zawodu poprzez pracę jest bardzo dobrym rozwiązaniem, jednak bez podstaw teoretycznych jest niepełna.

Można wykształcić pewne umiejętności praktyczne, ale brak umiejętności powiązania ze sobą pewnych faktów, brak znajomości przyczynowo-skutkowej pewnych sytuacji spowoduje, że taki wyuczony amator będzie wykonywał coś na zasadzie „tak ma być, bo tak”. Osoba ta nie będzie wiedziała, dlaczego coś musi być wykonane w taki, a nie inny sposób.

Kiedyś były technika budowlane, które kształciły instalatorów sanitarnych. Absolwenci tych szkół nie mieli problemów z zatrudnieniem na rynku pracy. Zlikwidowanie na wiele lat wielu techników kształcących na potrzeby budownictwa spowodowało niedobór na rynku wysokospecjalizowanych fachowców w branży budowlanej. Dużym problemem

1 www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

jest starzenie się kadry wykładowców tego zawodu. I tu pojawia się pytanie: kto będzie uczył tego zawodu, gdy wszyscy nauczyciele mogący przekazać swoją bezcenną wiedzę przejdą na emeryturę? Tak stało się z jednym z moich bardzo dobrych znajomych, który był niezwykłą skarbnicą wiedzy praktycznej dla kolejnych pokoleń instalatorów. Takich ludzi prawie już nie ma. Na rynku brak również fachowej literatury, chociaż jak wiadomo - nie wszystko da się przekazać w podręcznikach czy fachowych czasopismach branżowych, do których dostęp mają tylko nieliczni. W poniższym artykule przedstawię czytelnikom przykłady tego, jak bardzo brakuje edukacji teoretycznej i praktycznej w zawodzie instalatora. Pokażę czytelnikom kilka „ciekawych” i „bardzo oryginalnych” rozwiązań instalacyjnych, których autorzy z pewnością nie mają nic wspólnego z zawodem instalatora. l Zlewozmywak w kuchni Nieodłącznym wyposażeniem każdej kuchni jest zlewozmywak. Podłączenie tego sanitariatu nie powinno nastręczać większego problemu pod warunkiem prawidłowego wyprowadzenia ze ściany podejść z instalacji wodociągowej i kanalizacyjnej. Nieco trudniej wykonać podłączenie zlewozmywaka wraz z dodatkowym wyprowadzeniem zaworu zasilającego zmywarkę lub pralkę oraz odprowadzenie wody z tego urządzenia. Na zamieszczonym poniżej zdjęciu ,,instalator” próbował jakoś sobie z tym problemem poradzić. Wprawne oko zawodowego instalatora wychwyci mnóstwo błędów popełnionych podczas montażu. Na fotografii 1 pokazano podejście kanalizacyjne do zlewozmywaka. Przewód odpływowy powinien być (a nie jest) ułożony ze spadkiem w kierunku pionu kanalizacyjnego (min. 2-3%). Na przewodzie odpływowym jest bardzo duży przeciwspadek - to powoduje, że podejście kanalizacyjne będzie zawsze niedrożne i obciążone zalegającą wewnątrz wodą i zanieczyszczeniami. Wszelkie odpadki kuchenne z naczyń będą gromadzić się w zamknięciu wodnym (syfonie) oraz w samym podejściu. To może (na skutek wysokiej temperatury wody) doprowadzić do wysunięcia się krócwww.instalator.pl

11 (219), listopad 2016

2 ca odpływowego z zamknięcia wodnego i spowodować zalanie pomieszczenia. Wprowadzenie węża odpływowego z pralki automatycznej poprzez gumę redukcyjną i trójnik do podejścia kanalizacyjnego może spowodować zmniejszenie przekroju czynnego rury odprowadzającej ścieki oraz przepływ ścieków w kierunku pralki automatycznej. Tak też się stało w tym przypadku. Przewód odpływowy był wciśnięty za głęboko i skutecznie blokował swobodny przepływ wody w kierunku pionu. Wnętrze przewodu odpływowego po dłuższym nieużywaniu pralki automatycznej było wypełnione ściekami. Styk węża odpływowego z gumą redukcyjną znajdował się niżej od odgałęzienia z trójnika na pionie 110/50 mm, co powodowało wyciek (kapanie) wody w tym miejscu. W celu prawidłowego odprowadzenia wody z pralki automatycznej powinien być zastosowany syfon zlewozmywakowy z dodatkowym króćcem (na zaworze spustowym u góry) do podłączenia węża odpływowego. Zamocowania podejścia kanalizacyjnego za pomocą wężyka igielitowego przywiązanego do rury gazowej nawet nie będę komentował.

Podejście wodociągowe zostało wykonane z rur miedzianych, a następnie rozbudowane w końcowym odcinku złączkami z żeliwa (ocynkowanymi). Takie wykonanie instalacji jest niedopuszczalne ze względu na korozję elektrochemiczną. Za instalacją wykonaną z miedzi nie wolno stosować złączek ocynkowanych, gdyż w krótkim czasie ulegną one korozji. Wykonawca tego podłączenia nawet nie zastosował zaworu

odcinającego pralkę automatyczną (na wodzie zimnej). Wszelkie zanieczyszczenia mechaniczne pochodzące z sieci i instalacji wodociągowej będą się gromadziły w dyszach elektrozaworów pralki automatycznej, co doprowadzi do jej uszkodzenia. Zastosowanie zaworu z filtrem lub uszczelki z siatką zabezpieczyłoby skutecznie urządzenie piorące przed zanieczyszczeniami oraz umożliwiłoby odcięcie dopływu wody do pralki. Pęknięcia przewodów zasilających urządzenia piorące lub zmywarki są najczęstszą przyczyną awarii wodociągowych w budynkach. W przypadku zbyt dużej odległości korpusu baterii od wyjść wodociągowych ze ściany instalator zamiast sztukować wężyki za pomocą nypli powinien kupić nowe wężyki o odpowiedniej długości lub namówić użytkownika do wymiany baterii z odpowiednio długimi przyłączami. Każda bateria sztorcowa (montowana do przyboru sanitarnego) powinna być podłączona za pomocą zaworów kątowych wyposażonych w filtr siatkowy w korpusie lub uszczelkę z siatką filtrującą pomiędzy nakrętką wężyka baterii a korpusem zaworu. Zastosowanie filtra w zaworach odcinających skutecznie wydłuża okres bezawaryjnej pracy baterii. Jak widać na załączonym zdjęciu, instalator nie zastosował w ogóle zaworów odcinających baterię. Każda awaria baterii lub jej wymiana skutkować będzie zamknięciem dopływu wody w całym mieszkaniu. Proszę zwrócić uwagę na końce wężyków elastycznych podłączonych do nypli ocynkowanych, których końce są załamane. To jest niedopuszczalne, gdyż w każdej chwili istnieje ryzyko pęknięcia wężyka i

47

miesięcznik informacyjno-techniczny

zalania pomieszczenia. Wężyki elastyczne nie powinny być przykręcane do nypli ocynkowanych, które posiadają na swoim korpusie gwint calowy stożkowy. Nakrętki wężyków wyposażone są w gwint prosty, a w ich wnętrzu znajdują się płaskie uszczelki gumowe. Zgodnie z normą jedynym sposobem uszczelnienia połączenia jest uszczelnienie doczołowe i nakręcenie nakrętki np. na zawór kątowy wyposażony w gwint prosty lub złączkę z gwintem prostym. W przeciwnym wypadku może dojść do rozsadzenia nakrętki wężyka. Wężyki elastyczne nie mogą być naciągnięte i w żadnym miejscu załamane. Zastosowana przy zlewozmywaku bateria posiada wyciąganą wylewkę (słuchawkę) - widać to po ciężarku na wężu elastycznym zasilającym wylewkę. Ciężarek znajdujący się w najniższym punkcie węża zasilającego powinien znajdować się w takim położeniu, aby nie ocierał on o żadne elementy instalacji wodociągowej lub kanalizacyjnej, gdyż podczas wyciągania lub opuszczania wylewki może je uszkodzić. l Zawór z kurkiem spustowym Większość domów jednorodzinnych z ogródkiem posiada wyprowadzone na zewnątrz budynku zawory czerpalne do podlewania zieleni. Są to najczęściej kurki kulowe z końcówką do węża ¾ cala lub większe.

W naszej strefie klimatycznej nie powinno się montować na zewnątrz budynku kurków kulowych ze względu na możliwość zamarznięcia wody we wnętrzu kuli (w położeniu zamkniętym), co w konsekwencji może doprowadzić do rozsadzenia korpusu kurka i wycieku wody. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie specjalnych zaworów odcinających (grzybkowych) o zróżnicowanej długości korpusów. Długość zaworu dobiera się do grubości ściany, przez którą będzie on przechodził.

Zawory te produkowane przez jednego ze skandynawskich producentów posiadają przedłużony trzpień

11 (219), listopad 2016

sterujący zaworem zakończony pokrętłem motylkowym. Główny korpus zaworu z gniazdem pod grzybek znajduje się wewnątrz ogrzewanego pomieszczenia. Przez ścianę na zewnątrz budynku przechodzi tylko trzpień sterujący, na którego końcu zamontowuje się pokrętło motylkowe. Zawór posiada tuż pod pokrętłem nakręcaną gwintowaną końcówkę do podłączenia węża. Taka konstrukcja uniemożliwia zamarznięcie wody we wnętrzu zaworu.

Będąc kiedyś na wczasach, w jednej z nadmorskich miejscowości natknąłem się na takie rozwiązanie podłączenia wody na zewnątrz budynku, które przedstawia zdjęcie nr 2. Prawdopodobnie ,,instalator” chciał zastosować tzw. kurek zasilający z zaworem spustowym w celu spuszczania wody na okres zimowy.

Zastanawiam się tylko, dlaczego jako kurek spustowy użył do tego celu zaworu grzejnikowego (starego typu z okrągłym pokrętłem ebonitowym). Tego typu konstrukcje posiadają grzybek mosiężny, który jest dociskany do gniazda również wykonanego z mosiądzu. Taki zawór

3

prawie zawsze cieknie, pomimo że jest zamknięty i naraża użytkownika na straty finansowe. Z tego co widzę na zdjęciu, najczęściej używanym zaworem jest właśnie zawór spustowy - z tego względu, że posiada on króciec do węża ogrodowego. Proponowanym rozwiązaniem konstrukcyjnym jest zastosowanie w tym miejscu kurka czerpalnego z głowicą suwakową (grzybkową) z zaworem spustowym w korpusie i końcówką do węża. l Skorodowany grzejnik w toalecie publicznej Grzejniki stalowe płytowe nie powinny być montowane w pomieszczeniach o wilgotności przekraczającej 60%. Grozi to przedwczesnym zniszczeniem grzejnika oraz utratą gwarancji na niego. Nie nadają się one do zamontowania w łazienkach lub toaletach. Zdecydowanie nie powinno się ich instalować w toaletach publicznych, w szczególności w pobliżu pisuaru, zlewu lub miski ustępowej. Zdarza się, że korzystający z pisuaru ,,nie trafią do celu” i uryna na powierzchni grzejnika przyśpieszy jego proces korozji. Jednak największym niebezpieczeństwem dla tak zamontowanego grzejnika (jak na zdjęciu 3) będą środki czyszcząco-dezynfekujące stosowane w toaletach. Są to najczęściej substancje żrące, które w kontakcie z powłoką grzejnika spowodują na jego powierzchni wżery. Środki czyszczące będą podczas mycia pisuaru pryskać na grzejnik, doprowadzając w krótkim czasie do jego korozji. W tego typu pomieszczeniach powinny być montowane grzejniki łazienkowe wykończone powłoką odporną na wilgoć. Sam grzejnik powinien być zamontowany nad przyborem sanitarnym.

W następnym odcinku tego cyklu przedstawię kolejne ,,nowatorskie” rozwiązania w instalacjach kanalizacyjnych i wodociągowych.

Andrzej Świerszcz

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

!

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

48

www.instalator.pl

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: uprzejmie prosimy o wpłatę 11 PLN/miesiąc (lub - 33 na kwartał, 66 na pół roku, 121 na cały rok)

„Magazyn Instalatora” - dobra, polska firma!

nakład 11

015

15 12. 20 miesięcznik

informacyjno

-techniczny nr 12 (208),

grudzień

2015 ISSN 1505

nakład 11

G Ring

- 8336

015

„MI”: ins talacje w łaz

ience

miesięcznik

6 1. 201

informacyjno

-techniczny nr 1 (209),

styczeń

2016 ISSN 1505

G Ring

instalac

- 8336

„MI”:

je energ oo

szczędne

G Kuch

nie i ku chenki.

instalac

..

gazowe G Wkła d G Cynk do kominka na koro G Reno zję wa G Wymie cja sieci nniki ciep G Mont ła aż G Popiół wentylacji je

nakład 11

015

z kotła

miesięcznik

15 11. 20

informacyjno

-techniczny nr 11 (207),

listopad

2015 ISSN 1505

G Ring

- 8336

„MI”: og rzewanie

płaszczyz

G Walka ustawa

nowe

z zadym ienie

G Fotowo ntysmogowa” G Awar ltaika ie wodo mierzy G Powi et G Łączenrze i rury G Kominy ie rur G Pompa przy belce „a

m

uszczelni

ona

nakład 11

015

6 2. 201 miesięcznik

informacyjno

-techniczny nr 2 (210),

luty 2016 ISSN 1505

- 8336

Uwaga - ważne!

W celu łatwiejszej identyfikacji osoby/firmy wpłacającej prosimy o podanie w treści przelewu numeru identyfikacyjnego znajdującego się z lewej strony etykiety adresowej albo adresu, na który wysyłamy „Magazyn Instalatora”.

Jeśli chcieliby Państwo otrzymać fakturę VAT prosimy o dołączenie Państwa adresu e-mail w treści przelewu. Na wskazany adres e-mail zostanie przesłana faktura w formie pliku pdf.

G Ring

ogrzewa

„MI”:

nie dużyc h obiektów

G Objęci

a w insta

obejmy na lacjach prawcze G Prąd i G Woda c.o. w zaso G Reku peracja bniku G Cienka G Zapraw „podłogówka” G Natry a na komine

k sk w ka peluszu

W przypadku pytań prosimy o kontakt: tel. 58 306 29 75 e-mail: info@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Jak to dawniej o czystość dbano...

Trzy kąpiele rocznie W poprzednim artykule zaczęłam omawiać zwyczaje higieny we wczesnośredniowiecznych klasztorach męskich, w których musiano znaleźć kompromis między charakterystyczną dla tego okresu niechęcią do folgowania cielesnym potrzebom a koniecznością zapewnienia znośnych warunków bytowych nawet setkom mężczyzn.

Zakonnicy opracowali na swój użytek złożone, grawitacyjne systemy wodno-kanalizacyjne, których drewniane lub - na sposób rzymski - ołowiane rury doprowadzały wodę z odległości często kilku kilometrów.

Regulowana kurkami wpływała następnie do kuchennych zlewów, pralnianych cebrów oraz umywalni bądź kamiennych żłobów, w których mnisi obmywali przed posiłkami dłonie i twarz. Idąc za przykładem Jezusa, witali gości przez obmycie im rąk i nóg. O własną czystość dbali bez uciekania się do pełnych ablucji, zarezerwowanych na rzadkie, wyjątkowe okazje. Mnichom, którzy nie mogli się uporać z żądzami cielesnymi, ordynowano zimne kąpiele, ciepłe pozostawiając dla chorych.

Reguła św. Benedykta, spisana w VI w., rezerwowała je jedynie dla niedomagających i starców: chorym należy udostępnić korzystanie z łaźni, ilekroć jest to dla nich wskazane; zdrowym zaś, a zwłaszcza młodym, trzeba na to rzadziej pozwalać.

Z zapisków wiemy, jak takie kąpiele wyglądały. I tak, w klasztorze w Canterbury przed Bożym Narodzeniem mnisi gromadzili się i grupami byli wzywani do łaźni, gdzie jak najszybciej kąpali się - w milczeniu, we wnękach oddzielonych zasłonami. Kiedy już się wystarczająco umyje - głosiła reguła - nie będzie się ociągał, przedłużając kąpiel

50

dla przyjemności, ale wstanie, odzieje się i wróci do klasztoru. Klasztory dopuszczały na ogół trzy kąpiele rocznie przed wielkimi świętami: Bożym Narodzeniem, Wielkanocą, Zesłaniem Ducha Świętego. Ci jednak mnisi, którzy świętość stawiali ponad umiłowaniem czystości, mogli z nich zrezygnować.

Najczystszym miejscem wczesnośredniowiecznej Europy była jednak znajdująca się pod panowaniem Arabów Hiszpania. Inaczej niż w chrześcijaństwie - w islamie dbałość o higienę osobistą stanowiła religijny nakaz i nieprzypadkowo podróżnik opisywał w IX w. andaluzyjskich Arabów jako najbardziej

chędogich ludzi na ziemi, podczas gdy chrześcijanie z północnej części Półwyspu Iberyjskiego nie myli się i nie prali ubrań, które zmieniali dopiero wtedy, gdy rozpadały się na kawałki. Arabska Hiszpania pełna była basenów, fontann i łaźni; każda dzielnica miała swój zakład kąpielowy. Kiedy w 1236 r. chrześcijanie zdobyli Kordobę, w mieście funkcjonowało trzysta łaźni tureckich, nie licząc dysponujących ciepłą i zimną wodą prywatnych łazienek.

Wczesnośredniowieczna niechęć do utrzymywania ciała w czystości zaczęła ustępować już w XI w. Niektóre nawyki z początków wieków średnich, w tym brak dbałości o higienę, zaczęły razić zarówno kler, jak i ludzi świeckich. Diametralną różnicę można zauważyć, porównując wskazania św. Benedykta z radami, jakie pojawiają się w traktacie z XIII w., przeznaczonym dla pustelnic. Nakazywał im mycie się zawsze, gdy zajdzie taka potrzeba. Miały też prać odzienie, jako że brud nie jest miły Bogu. To stwierdzenie można uznać za rewolucyjny manifest nowej epoki. Oczywiście stare nawyki nie zmieniły się z dnia na dzień - zarówno kler, jak i osoby świeckie myli najczęściej dłonie, co było zresztą bardzo rozsądną praktyką, skoro posiłki spożywano rękoma. Mycie rąk postrzegano wówczas jako przejaw obycia i kultury.

O dalszej ewolucji obyczajów w tym względzie opowiem w kolejnym artykule.

Aleksandra Trzeciecka Fot. Lavatorium w średniowiecznym klasztorze. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Odprowadzanie wody deszczowej

Kultura wjazdu Nasza rodzima infrastruktura drogowa rozwija się gwałtownie, co niebywale cieszy każdego kierowcę. I dotyczy to nie tylko nowych dróg szybkiego ruchu widocznych na mapie o małej skali, ale także remontów niezliczonych dróg lokalnych.

Nowe inwestycje drogowe obejmują nie tylko wymianę nawierzchni, ale także odpowiednie odprowadzenie z niej wody deszczowej i stworzenie równego, bezpiecznego pobocza, nie wspominając o ścieżkach rowerowych, chodnikach i oświetleniu. Jedziemy gładko, oznakowanie poziome wyraźne, pobocza pozwalają na komfortowe mijanie się pojazdów i piesi też mają się gdzie podziać. Kałuż nie ma. Super! Schody zaczynają się, kiedy zjeżdżamy z asfaltu na teren posesji, do której tak komfortowo dojechaliśmy. Efektowne łubu-du, stęk zawieszenia i chlupot z finalnym rozbryzgiem na boki. Odwodnienie jezdni wykonane w trwałej formie korytka przecina prostopadle nasz kierunek jazdy, co implikuje wspomniane efekty dźwiękowo-towarzyskie. Przykrywanie korytek czymkolwiek wcześniej czy później wygląda jak na fotografii 1. Zgrzyt? Oczywiście. Rodzina, która właśnie wyległa przed posesję, aby nas radośnie powitać lekko zmieszana. Z błotkiem dosłownie. Na fotografii tej pokazuję, o co mi chodzi. Oczywiście pokazuje ona rodzimą twórczość, która jest próbą chwilowego, rozpaczliwego rozwiązania chlapiącej sytuacji. W praktyce zauważyłem desperackie próby przykrywania przejazdów np. arkuszami blachy przez wykonawców. Są to rozwiązania drogie, hałaśliwe i korodujące. Takie przykrycie wypadałoby zamocować nierdzewnymi śrubami, bo będzie się przesuwać. Narażone jest na odkształcenia i wspomnianą korozję, o braku estetyki nie wspominając. www.instalator.pl

Proponuję więc eleganckie i proste rozwiązanie tego problemu pokazane na fotografii 2. Gładkość

powierzchni zapewnia otwarta konstrukcja elementów z profilem grzebieniowym. Korytko jest całkowicie

pozbawione elementów ruchomych i wrażliwych na korozję (brak klasycznego rusztu przykrywającego).

Konstrukcja taka spełnia wytyczne

Rysunek. Zabudowa: 1. Kostka brukowa. 2. Podsypka cementowo-piaskowa. 3. Podsypka piaskowa. 4. Grunt rodzimy. 5. Wierzchnia warstwa bitumiczna. 6. Warstwa wiążąca. 7. Warstwa nośna. 8. Beton B20/B25.

zawarte w normach w zakresie ruchu wózków inwalidzkich i rowerów.

Trochę inny kolor niż klasyczny beton dodatkowo poprawia widoczność strefy wjazdu.

Mankamentem takiego rozwiązania jest pewne zmniejszenie przepływu ścieku, ale rekompensuje je wytrzymałość takiego przejazdu - obciążenie maksymalne 40 ton (inaczej - klasa obciążenia D400). Polimerobeton, z którego wykonano elementy tego przejazdu, gwarantuje wysoką odporność w warunkach zimowych (nie chłonie wody - nie ulega erozji). Można je również układać w formie łuków.

Pojedynczy element ma wymiary (dł. x szer. x wys.): 333 x 370 x 95 mm i waży 19,5 kg. Ta spora masa wraz z niezbędną obudową betonową gwarantuje stabilność i trwałość konstrukcji przejazdu. Wymiary elementu odpowiadają typowemu drogowemu ściekowi betonowemu 50 x 60 x 15 (wg katalogu powtarzalnych elementów drogowych Transprojekt-Warszawa). Prawidłowo wykonaną obudowę (dla obciążenia odpowiadającego klasie D400) pokazuje rysunek.

Temat, który poruszyłem w niniejszym artykule, wydaje się błahy, ale praktyka budowlana wykazuje, jak ważne są wszelkie detale wykończenia. To one stanowią często istotny element oceny wykonania inwestycji, jakiej dokonuje klient - inwestor. Oczywiście wpływają na cenę wykonania inwestycji. Sam jestem inwestorem i wiem, że istnieją rozsądne granice oszczędności, a najgorszym zdarzeniem jest naprawa lub wymiana już wykonanej instalacji, czego sobie i Państwu nie życzę. Życzę, jak zawsze, świadomych w wyborach i zadowolonych klientów oraz żadnych reklamacji.

Maciej Domagała

51

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Jak wykorzystać deszczówkę?

Woda z nieba Nasze babcie i nasi pradziadkowie od zarania dziejów wykorzystywali deszczówkę, zbierając ją w beczkach i wykorzystując do prania i podlewania ogrodów. Warto po nią sięgnąć i teraz...

Obok wody ze studni woda deszczowa stanowiła jedno z ważniejszych źródeł zaspokajających zapotrzebowanie w miejscach, gdzie wodociągi były tylko marzeniem. Ba! Woda deszczowa jest nadal jedynym źródłem wody pitnej na tajskich wyspach i w obszarach wiejskich. Woda gromadzona jest w zbiornikach o pojemnościach do 2,0 m3 w pojedynczych gospodarstwach lub w wielkich, otwartych zbiornikach retencyjnych i dowożona do odbiorców cysternami na pick-upach i małych ciężarówkach (patrz fot.).

W Polsce zdecydowana większość posiada dostęp do wody pitnej dostarczanej za pomocą wodociągów.

Czy to znaczy, że powinniśmy przechodzić obojętnie obok tego cennego zasobu, który spada nam z nieba?

Zdecydowanie nie.

Prawo nie przeszkadza Jedyną wzmianką na temat wykorzystania wody deszczowej w polskich aktach prawnych jest rozdział 2. § 126. ust. 3. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w brzmieniu:

„W przypadku wykorzystywania wód opadowych, gromadzonych w zbiornikach retencyjnych, do spłukiwania toalet, podlewania zieleni, mycia dróg i chodników oraz innych potrzeb gospodarczych należy dla tego celu wykonać odrębną instalację, niepołączoną z instalacją wodociągową”.

Zapis ten wynika z troski o możliwość zanieczyszczenia wody wodociągowej „brudną” wodą deszczową. W tym wypadku stosuje się bowiem zasadę ograniczonego zaufania, zakładając, że woda deszczowa jest wodą gorszej jakości od wody wodociągowej. Ma to uzasadnienie, biorąc pod uwagę, że jakość wody wodociągowej jest nieustannie badana, a wody deszczowej nie. Co wcale nie implikuje, że deszczówka jest rzeczywiście „brudna”, skażona czy gorsza od kranówki.

Mimo wszystko należy pamiętać, że chcąc wprowadzać wodę deszczową do budynku, trzeba przewidzieć osobną instalację dla przyborów, które będą nią zasilane.

Ważne! Oddzielenie rurociągów z wodą pitną od instalacji z deszczówką zaworem antyskażeniowym jest – w myśl polskiego prawa – niewystarczającym zabezpieczeniem. Jedynym poprawnym rozwiązaniem jest zabezpieczenie za pomocą swobodnej przerwy powietrznej.

Skąd brać deszczówkę?

Rys. 1. Podziemny filtr pierwszego stopnia, przed zbiornikiem.

52

O ile planowana inwestycja nie znajduje się w miejscu, w którym występują kwaśne deszcze i smog, nie przysłania widoku z okna, możemy być spokojni o to, co zawiera woda deszczowa. Trzeba jednak mieć świadomość, że deszczówka będzie niosła

ze sobą zanieczyszczenia, które znajdzie na swojej drodze. Jej jakość po wystąpieniu opadu zależy od powierzchni, po której spływa.

Praktyka pokazuje, że woda z dachów jest najodpowiedniejsza. Niesie bowiem ze sobą w zasadzie jedynie zanieczyszczenia mechaniczne w postaci liści i pyłów znajdujących się na połaciach. Gorzej wypada deszczówka z parkingów, podjazdów, placów itd., ponieważ może zawierać substancje ropopochodne, piasek i drobniejsze frakcje gruntu.

Podczyszczanie Aby korzystanie z wody deszczowej nie przysparzało nam problemów z pompami, zaworami, dyszami i innymi elementami podatnymi na zanieczyszczenia mechaniczne, warto zastosować co najmniej jeden, a najlepiej kilka stopni oczyszczania.

Pierwszy - przed lub na wlocie do zbiornika. Może to być filtr zamontowany na rurze doprowadzającej, poza zbiornikiem (rys. 1.) lub filtr koszowy zamontowany wewnątrz zbiornika. Następnymi elementami pozwalającymi znacznie poprawić jakość wody pobieranej ze zbiornika są dwa niepozorne akcesoria, tj. uspokojony wlew i pływający pobór wody. Dzięki pierwszemu woda wpadająca do zbiornika nie wzburza osadów znajdujących się na dnie. Drugi zapewnia, że pompa zasysa wodę tuż spod jej zwierciadła, przez co pyłki i inne cząstki lżejsze od wody również nie przedostają się dalej. Jeżeli jakość wody nadal wzbudza wątpliwości, a woda niesie ze sobą drobne zawiesiny, można zastosować filtry drugiego stopnia. Są to filtry odśrodkowe wyposażone w siatki filtracyjne o odpowiednich oczkach (pomiędzy 0,3 mm a 0,025 mm). Tak oczyszczona woda może bez żadnych obaw posłużyć do prania, sprzątania, nawadniania zieleni czy spłukiwania toalet. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

W przypadku gdy deszczówka posiada podejrzany kolor lub zapach można zastosować filtrację przez węgiel aktywny. Filtry węglowe mogą działać podobnie jak opisane wcześniej filtry odśrodkowe, z tą różnicą, że sposób oczyszczania przebiega poprzez proces adsorpcji i dotyczy głównie substancji rozpuszczonych w wodzie.

Wodę deszczową można również poddać foto-oksydacji za po- Fot. Cysterna dowożąca wodę deszczową, mocą promieniowania UV. Służą traktowaną jako pitną, do odbiorców na do tego specjalne lampy. W przy- wyspie Ko Samet u wybrzeży Tajlandii. padku standardowego wykorzystania wody deszczowej, z uwagi na Tłoczenie wysokie koszty, pomija się ten krok oczyszczania, co nie wiąże się jednak Wykorzystanie deszczówki wymaga z dużym ryzykiem. Deszczówka jest zazwyczaj uprzedniego zwiększenia jej bowiem zazwyczaj wolna od szko- ciśnienia, a więc zastosowania pompy dliwych stężeń zanieczyszczeń bak- elektrycznej lub chociażby ręcznej teriologicznych.

czynników - można stosować różne układy ssąco-tłoczne.

W przypadku wykorzystania deszczówki jedynie w ogrodzie często wystarczy pompa zatapialna w zbiorniku. Najlepszym rozwiązaniem będzie pompa z wbudowanym czujnikiem ciśnienia. Pompa załączy się za każdym razem, gdy ciśnienie w instalacji spadnie poniżej pewnej zadanej wartości. W przypadku większych systemów nawadniających warto pomyśleć o nieco bardziej wyrafinowanym układzie sterowania, np. o falowniku przepływowym oraz o chociażby małym naczyniu membranowym.

Zabezpieczenie przed okresami bez opadów powinno stanowić awaryjne uzupełnianie zbiornika wodą wodociągową.

Gdy chcemy wprowadzić deszczówkę do budynku i postępować zgodnie z przepisami, najlepszym Zebrana, ale gdzie? rozwiązaniem jest centrala deszczowa ze zbiornikiem podręcznym Najlepsze rezultaty jakościowe wyposażonym w swobodną przeotrzymuje się w podziemnych rwę powietrzną. zbiornikach z tworzyw sztucznych.

Centrala deszczowa to urząPrym wiodą w tej dziedzinie zbiordzenie wyposażone najczęściej w niki polietylenowe wytwarzane pompę lub pompy samozasysająmetodą formowania obrotowego. ce. Kontroluje pracę systemu wyDzięki stosunkowo dużej wytrzykorzystania wody deszczowej. małości, przy jednoczesnej niskiej Monitoruje poziom wody deszmasie, stanowią optymalne rozczowej w zbiorniku i w razie jej wiązanie. Są całkowicie odporne nabraku automatycznie przełącza wet na najbardziej korozyjne wasię na zasilanie wodą pitną. Przy runki, bijąc na głowę zbiorniki bedużych odległościach i różnicach tonowe. Dzięki dużej odporności Rys. 2. Pływający pobór wody i uspokojony wysokości między dnem zbiornina uderzenia dynamiczne wyprze- wlew oraz inne elementy wyposażenia (filtr ka i lokalizacją centrali deszczodzają również zbiorniki poliestro- w zbiorniku, syfon przelewowy i pompa za- wej stosuje się dodatkowe pompy we. Łatwe w montażu, transporcie umieszczone w zbiorniku. i obsłudze - ich zastosowanie, zwłasz- (np. tłokowej). W zależności od tego, Na zakończenie cza (choć nie tylko) w przypadku nie- gdzie wykorzystujemy deszczówkę, wielkich obiektów, okazuje się często jak daleko od zbiornika znajdują się najbardziej ekonomiczne. punkty poboru oraz od kilku innych Deszczówką można zastąpić około Zbiorniki z tworzyw sztucznych połowy dziennego zużycia wody w nie wchodzą w reakcje z przechoprzeciętnym gospodarstwie domowywanym medium. Nie wpływają wym. Rynek systemów wykorzyna właściwości przechowywanych stania wody deszczowej w Polsce cieczy. Co równie ważne, przepowoli dojrzewa, krzepnie. Ceny chowywana ciecz nie wpływa na powoli się stabilizują, w przeciwłaściwości zbiornika (co nie zawieństwie do cen wody. Media, co wsze sprawdza się w przypadku i rusz, informują o zbliżających się zbiorników z betonu). podwyżkach, dodatkowych opłaSzeroka gama rozmiarów i kształtach itp. Mimo tego, że posiadamy tów pozwala na zastosowanie prakdostęp do wody z wodociągów, być tycznie w każdych warunkach, a może warto pomyśleć o częściowym prefabrykowane przyłącza ułatwia- Rys. 3. System wykorzystania wody deszczo- uniezależnieniu się? ją montaż dopływu, odpływu czy wej wewnątrz budynku z centralą deszczową, Mariusz Piasny rury pozwalającej na pobór wody.

Tomasz Makowski płaskim zbiornikiem i filtrem w zbiorniku. www.instalator.pl

53

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Pada deszcz, pada deszcz...

Długi opad nawalny Po każdym gwałtownym zjawisku meteorologicznym zadajemy sobie pytanie, czy naprawdę musiało dojść do określonych zdarzeń?

Czy nie można było uniknąć konsekwencji powstałej sytuacji?

W tradycyjnym rozwiązaniu jako miarodajny do obliczeń przyjmuje się opad krótkotrwały (trwający przez ok.

5-10 minut) nawalny o określonym prawdopodobieństwie i wysokim natężeniu. Jako najniekorzystniejszy traktowany jest deszcz o czasie trwania odpowiadającym czasowi dopływu wody do odbiornika. Zakłada się, że intensywność opadów o dłuższym czasie trwania jest niższa. Dość często utożsamia się prawdopodobieństwo wystąpienia opadu z jakąś gwarancją braku wyższych opadów w tym przedziale czasu. Jest to oczywiście pozbawione sensu, jednak często mamy do czynienia z błędną opinią, że „po co uwzględniać deszcz pięcioletni, przecież zdarzy się on tylko raz na pięć lat”.

Po każdym gwałtownym zjawisku meteorologicznym zadajemy sobie pytanie, czy naprawdę musiało dojść do określonych zdarzeń? Czy nie można było uniknąć konsekwencji powstałej sytuacji? Trzeba jednak przede wszystkim zdać sobie sprawę z nadal niepełnej znajomości zjawisk meteorologicznych, będącej konsekwencją ich losowości oraz dynamiczności. Jakimś paradoksem jest fakt, że kolejne zdarzenia i ich konsekwencje decydują o dalszych działaniach - w szerzej rozumianej sferze „meliora-

cji miejskich” działania są podejmowane ex post. Pojawia się pytanie, czy nie dałoby się wcześniej przewidzieć tego, co się zdarzy, jednakże zawsze trzeba dysponować odpowiednim materiałem porównawczym.

Zbieranie danych Przede wszystkim w miarę wiarygodne obserwacje meteorologiczne rozpoczęły się dopiero w połowie XIX stulecia, a na znacznej części obszaru Polski dopiero w latach 30. XX wieku. Wprawdzie Reinhold, przystępując do opracowania swojej mapy, dysponował materiałem z okresu aż ok. 100 lat, to jednak późniejsze Pechera wykazały bardzo poważne braki w jego opracowaniu m.in. w wyniku ograniczonej informacji o stanach wyjściowych. Ostatecznym efektem stał się elektroniczny atlas KOSTRA (1997 r.) uwzględniający czynnik lokalny w analizach ilościowych. Oczywiście w miarę upływu czasu i gromadzenia informacji tego rodzaju opracowania powinny być systematycznie korygowane. Można się oczywiście przerzucać sloganami „deszcz tysiąclecia” czy też „deszcz trzystulecia” itp., jednak obecnie dostępna informacja statystyczna nie pozwala wystarczająco wiarygodnie oszacować opadu stuletniego czy też nawet pięćdziesięcioletniego [1].

Ekstremalne odniesienie

Rys. 1. Rozkład opadu w dniach 15/16 lipca 2016; opracowano w oparciu o pomiar wykonany w stacji Politechniki Gdańskiej

54

Niezależnie jednak od wszystkich ustaleń zawsze największe wrażenie wywiera ostatnio obserwowane ekstremalne zjawisko i w jakimś stopniu staje się ono poziomem odniesienia. Dla Gdańska przez wiele lat była to powódź z kwietnia 1829 r., gdy nałożył się na siebie nawalny opad oraz orkan spiętrzający

wodę w Wiśle. Zdarzenie zostało przyjęte jako poziom odniesienia przy projektowaniu pierwszej współczesnej kanalizacji miasta Gdańska (1864) [2] i w zasadzie stworzyło to zabezpieczenie historycznej części miasta wystarczające przez okres ok. 100 lat. Problemy jakie się później pojawiły trzeba jednak wiązać ze zmianami wprowadzonymi po 1900 r. i w okresie powojennym.

Dość charakterystyczną cezurę w ocenach opadów w Polsce powinien stanowić lipiec 1997, gdy wbrew dość powszechnie głoszonym poglądom wystąpiła w Polsce powódź pochodząca od opadu, a od tego czasu powtarza się w kolejnych latach. Na Pomorzu jako wyjątkowe zjawisko potraktowano powódź z lipca 2001 roku, gdy według niepełnych danych (ówczesny zakres obserwacji był bardzo ograniczony) w ciągu 8 godzin opad wyniósł 127,7 mm, w tym w okresie szczytowym (2 godziny) 90 mm. W konsekwencji konieczne stało się przyjęcie programu rozwoju melioracji miejskich. Niezależnie od różnych czynników program ten jest przez cały czas realizowany (realizacje pozwoliły zresztą co najmniej kilkukrotnie uniknąć poważnych zagrożeń, przez ostatnich 15 lat nic poważnego się nie zdarzyło), przy czym w polskich realiach większość z działań mieszczących się w sferze melioracji miejskich (pojęcie nieobecne w aktualnych polskich regulacjach prawnych, obejmuje wszystkie elementy związane z gospodarką wodą opadową, a kanalizacja deszczowa stanowi jeden z jego elementów) wymaga inicjatyw i znacznego zaangażowania środków z budżetów lokalnych. Charakterystyczne, że przy okazji kontroli popowodziowych (2001) w różnych gminach i przedsiębiorstwach okazało się, że często na poziomie eksploatatora istniała świadomość braków i potrzeb, jednak nie było akceptacji potrzeb i związanych z nimi kosztów ze strony właściciela. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Czy to przewidzimy?

Rys. 2. Schemat ogólny opadów w aspekcie projektowania zbiornika retencyjnego Obalenie kolejnego mitu związanego z tym, że po deszczu nawalnym mamy chwilę spokoju od tak wielkich zdarzeń, nastąpiło w Łodzi [3]. W bardzo krótkim czasie (2007 r.) powtórzyły się zjawiska wyjątkowe, przy czym jednak opady charakteryzowały się względnie krótkim czasem trwania natężenia maksymalnego. Praktyczne skutki tych opadów były jednak bardzo poważne na terenie miasta, stały się one jakąś podstawą dalszych działań.

Jak na tle dotychczasowych doświadczeń przedstawia się opad z lipca 2016 r.?

Przede wszystkim zaobserwowano znaczne różnice pomiędzy wysokością opadu na Dolnym i na Górnym Tarasie Gdańska - tab. 1, aczkolwiek na tle informacji łódzkich nawet te „niskie” wartości były bardzo wysokie. Łączna wysokość opadu była różna w różnych rejonach miasta, na terenach wyżynnych kształtowała się ona na poziomie 160 mm (160 dm3/m2), przekraczając lokalnie 170 mm. O wyjątkowości świadczy to, że wysoki opad trwał przez ok. 7 godzin pod rząd przy praktycznie bardzo stabilnym natężeniu - rys. 1. Trzeba z góry zastrzec, że sytuacja obserwowana na terenie Politechniki nie była najgorsza.

Opad „5%“ Bardzo trudno odnieść się do prawdopodobieństwa wystąpienia tak wysokiego opadu - po prostu nie mieści się on w zakresie istniejących wzorów empirycznych. Podchodząc do zagadnienia „od tyłu”, czyli wychodząc z obserwowanych natężeń, mierzone wskaźniki mieszczą się w granicach 4070 dm3/(s * ha) z dużym prawdopodobieństwem wystąpienia wyższych wartości. Wprawdzie wskaźniki te nie wydają się być szokujące , jednak uwzględniając problemy związane z rewww.instalator.pl

tencją, można oszacować, że opad powodujący taki odpływ wód opadowych odpowiada opadowi o wartości natężenia obliczeniowego q przekraczającej 300 dm3/(s * ha).

Wychodząc z uzyskanych wartości, można bardzo ostrożnie oszacować [4], że gdański opad z dnia 15/16 lipca 2016 r. odpowiadał co najmniej opadowi nawalnemu o prawdopodobieństwie 5%, a więc opadowi dwudziestoletniemu. Zgodnie z wytyczną ATVA118 stanowi najwyższy opad obliczeniowy, który da się oszacować

przy obecnym stanie wiedzy. Wprawdzie takie wskaźniki znajdują zastosowanie przy projektowaniu najbardziej wrażliwych elementów systemów, jednak przyjmuje się czas trwania deszczu nawalnego w granicach 10-15 minut, a akurat w Gdańsku trwał on wielokrotnie dłużej (ponad 400 minut).

Dodatkowym czynnikiem niekorzystnym była wyższa koncentracja opadu na Wysoczyźnie, której lasy stanowiły zazwyczaj barierę chroniącą miasto. W zaistniałej sytuacji jednak element ten mógł pogorszyć sytuację, ponieważ intensywny długotrwały opad skutecznie oczyścił ścieżki leśne, a osad ostatecznie trafił do potoków, dalej do zbiorników retencyjnych.

Czy można było przewidzieć zaistniałą sytuację? Na pewno nie, przede wszystkim nie mieściła się ona w dotychczasowych doświadczeniach, ponadto nie ma możliwości przygotowania aż tak precyzyjnych prognoz meteorologicznych. Trzeba pamiętać, że proces projektowania elementów zagospodarowania wód opadowych opiera się na założeniach hipotetycznego stanu niekorzystnego przy zachowaniu pewnych standardów. Sytuacja, która wystąpiła w Gdańsku, była po prostu nieprzewidywalna, nie mieściła się ani w dotychczasowych doświadczeniach, ani w standardach.

W różnych dyskusjach pojawia się pytanie, czy dałoby się uniknąć tego, co się stało, gdyby zbiorniki retencyjne były całkowicie opróżnione i gdyby był prowadzony monitoring? Abstrahując od tego, że z przyczyn technicznych zbiorniki nie mogą być całkowicie opróżniane, skala zjawiska przekroczyła wszelkie wyobrażenia. Co do samych zbiorników retencyjnych to trzeba podkreślić, że ich zadaniem pozostaje „obcięcie” nadwyżek opadów. Wprawdzie sieci projektuje się na krótkotrwały opad nawalny (rys. 2), to dla zbiornika retencyjnego największe pojemności daje opad o mniejszym natężeniu i równocześnie dłuższym czasie trwania (retencja.pl). W Gdańsku mieliśmy do czynienia z efektem nałożenia się na siebie obu sytuacji - opad z jednej strony miał charakter opadu nawalnego, z drugiej strony czas jego trwania był wyjątkowo długi. Takich obciążeń nie jest w stanie wytrzymać żaden zbiornik.

Czy oznacza to, że jesteśmy bezsilni i że nie da się usprawnić systemu gdańskiego? Na pewno nie, nowe doświadczenia pozwalają identyfikować punkty krytyczne i je eliminować lub likwidować. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę z tego, że nikt nigdy nie był w stanie i raczej na pewno nie będzie w stanie wyeliminować wszystkich zagrożeń związanych z wodami opadowymi. Najważniejsze to, aby nie prowokować tworzenia kolejnych zagrożeń, a więc unikać kanalizowania spływów oraz sprzyjać infiltracji wód opadowych do gruntu. prof. dr hab. inż.

Ziemowit Suligowski Cytowana literatura została zamieszczona w artykule na www.instalator.pl.

55

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Połączenia rur nie muszą być słabym punktem, jeśli…

Przeciek kontrolowany Montaż systemów rurowych stał się bardzo szybki w porównaniu do metod tradycyjnych. Nowoczesne systemy dają nam możliwość niezwykle prędkiego wykonania instalacji, które będą działać bezawaryjnie przez wiele lat użytkowania.

Wykonując instalację rurową, czy to centralnego ogrzewania, czy wody użytkowej zimnej lub ciepłej, mamy obecnie do wyboru niezwykłą różnorodność technologii i systemów rurowych. Typowe instalacje z rur stalowych łączonych przez gwintowanie przeszły już praktycznie do lamusa, natomiast instalacje spawane stosowane są jeszcze, aczkolwiek już w bardziej ograniczonym zakresie niż kiedyś.

Obecnie wykonywane instalacje często prowadzone są w przegrodach poziomych i pionowych, co w praktyce uniemożliwia lub mocno ogranicza zastosowanie tradycyjnych technologii wymienionych wcześniej.

Nowe technologie systemów rurowych wykonanych z tworzyw sztucznych, jak i metali, pozwalają na bezpieczny montaż rurociągów w przegrodach budowlanych.

Montaż w ścianach, czyli przegrodach pionowych, nie jest obostrzony dodatkowymi wymaganiami, z jedynym wyjątkiem dotyczącym instalacji gazowych. Natomiast w przypadku montażu instalacji rurowej w przegrodach poziomych, czyli posadzkach, wymaga się wedle obowiązujących przepisów, aby połączenia systemu rurowego były trwale nierozłączne.

Tak sklasyfikowane połączenia dopuszczone do umieszczania w posadzkach występują w wielu systemach rurowych opisanych poniżej.

System z PP Pierwszym z nich jest system rur i kształtek wykonanych z polipropylenu PP, gdzie metodą łączenia rury i kształtki jest metoda zgrzewania. Rura i kształtka (oba elementy wykonane z

56

polipropylenu), są jednocześnie nagrzewane do odpowiedniej temperatury, a potem po zetknięciu ze sobą i ostygnięciu następuje połączenie obydwu elementów. Zaletą tej technologii jest ekonomia wykonywanych instalacji oraz dostępność systemów tego typu na rynku.

Przy systemie tym nie należy też zapomnieć o silnej zależności temperatury otoczenia, w jakiej jest wykonywany montaż, od czasu nagrzewania elementów łączonych. Korzystając z najprostszych zgrzewarek, montaż w pełni opiera się na kwalifikacjach montażysty i to on w pełni decyduje o czasie nagrzewania elementów. Zastosowanie bardziej zaawansowanych technicznie zgrzewarek o zaprogramowanych czasach nagrzewania zależnych od średnicy elementów i temperatury otoczenia mocno ogranicza możliwość wystąpienia błędu montażowego. Często pomijanym elementem jest także czas, gdy połączone elementy muszą być unieruchomione do momentu ostygnięcia spoiny łączeniowej. Jest to szczególnie ważne przy montażu rurociągów o dużych średnicach, gdzie czas unieruchomienia wykonanego połączenia staje się bardzo długi ze względu na dużą ilość podgrzanego materiału.

Wspomniana wcześniej szeroka dostępność systemów polipropylenowych wbrew pozorom staje się też ich bolączka. W powszechnym mniemaniu, istnieje pełna wymienność elementów pomiędzy różnymi producentami ze względu na rodzaj tego samego tworzywa.

Niestety w przypadku awarii na połączeniu elementów zastosowanych od dwóch różnych producentów wykonawca stoi na z góry przegranej po-

zycji, gdyż żaden z producentów nie weźmie na siebie odpowiedzialności za nieszczelność i wynikłe z tego powodu szkody. Dotyczy to praktycznie wszystkich systemów rurowych, gdzie istnieje techniczna możliwość skojarzenia elementów od różnych producentów.

Systemy rurowe stosowane do instalacji wodnych mogą być również łączone w sposób mechaniczny, dając połączenie typu nierozłącznego i możliwego do umieszczenia w posadzkach.

Zacisk promieniowy Pierwszą metodą jest to połączenie bazujące na zacisku promieniowym.

Jest to jedno z najbardziej rozpowszechnionych typów połączeń. Ma ono zastosowanie w systemach z rurami z tworzyw sztucznych, najczęściej wielowarstwowych (PE/Al/PE), jak również rur metalowych, najczęściej rur cienkościennych precyzyjnych. Proces łączenia polega na mechanicznej deformacji elementu łączonego za pomocą szczęk zaciskowych o specyficznie ukształtowanej bieżni zaciskowej, czyli profilu szczęki. Elementem ulegającym deformacji jest zazwyczaj tuleja metalowa w przypadku systemów rur z tworzyw sztucznych lub kołnierz z uszczelką w przypadku systemów z rurami metalowymi.

Do wykonania połączenia używa się zaciskarek zasilanych najczęściej elektrycznie, lecz do mniejszych średnic mają zastosowanie również zaciskarki ręczne.

Podstawową ideą tej metody do wykonania szczelnego połączenia jest użycie do zaciśnięcia szczęki o profilach dedykowanych do systemu z którego pochodzi montowana kształtka.

Tylko i wyłącznie wtedy połączenie spełni stawiane przed nim wymaganie wieloletniej bezawaryjnej pracy.

Na rynku występuję bardzo duża różnorodność profili zaciskowych. Do najpopularniejszych należą U, TH, www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

KI dla systemów wielowarstwowych oraz M, V i SA dla systemów metalowych cienkościennych. Wiele z nich jest do siebie bardzo podobnych kształtem, ale różnych wymiarowo, co wynika z przystosowania do konkretnych systemów instalacyjnych. Wymuszało to na instalatorach posiadanie dostępu do bardzo dużej ilości szczęk zaciskowych o różnych profilach.

Kształtka do dwóch profili Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom instalatorów oraz pewnego rodzaju unifikacji, producenci systemów rurowych wprowadzili kształtki, które mogą być zaciskane co najmniej dwoma różnymi profilami zaciskowymi. Pomimo tak dużego udogodnienia nie należy zapominać o tym, że jednak nie opracowano jeszcze systemu rurowego z kształtką, którą można zaciskać dowolnym dostępnym na rynku profilem. Dlatego też zawsze należy sprawdzić zgodność szczęki z danym systemem rurowym.

Zaciśnięcie kształtki niedopuszczonym profilem, może spowodować w dłuższej perspektywie czasu rozszczelnienie systemu lub w skrajnym przypadku zniszczenie kształtki już podczas operacji zaciskania.

Używając szczęk z różnymi profilami dopuszczonymi do danego systemu, należy pamiętać również o bardzo ważnej rzeczy jak pozycjonowanie szczęki o danym typie profilu na kształtce. Niewłaściwe usytuowanie może spowodować awarię lub uszkodzenie kształtki, a w skrajnym przypadku uszkodzenie narzędzia - szczęki zaciskowej.

Zaciskanie osiowe

Widełki powodują nasunięcie tulei na wymaganą głębokość na kształtkę.

Oczywiste jest, że tylko dedykowana głowica zaciskająca ma określoną odpowiednią głębokość nasunięcia, użycie głowicy innego typu może spowodować, że niedosunięta tuleja nie uszczelni wystarczająco połączenia, a zbyt daleko dosunięta tuleja spowoduje uszkodzenia kształtki lub narzędzia, którym wykonujemy montaż. ry, napędzanych elektrycznie lub ręcznie. Głowice kalibrujące rozszerzają rurę do określonego przez producenta wymiaru.

Niezwykle ważnym jest zastosowanie tylko i wyłącznie głowic kalibrujących dopuszczonych przez producenta systemu rurowego. Gwarantuje to rozszerzenie końcówki rury poniżej granicy wytrzymałości materiału. Użycie

głowic innego niedopuszczonego typu może nawet spowodować rozerwanie rury już podczas tego etapu montażu.

Rozkielichowana rura jest następnie nasuwana na kształtkę. Aby zapobiec jej niekontrolowanemu wypadnięciu, dodatkowo nasuwa się na połączenie tuleję, która zaciska wykonane połączenie. Operację wykonuje się z użyciem zaciskarki z przystosowaną do systemu głowicą zaciskającą.

Zapomniany zacisk A co w przypadku, gdy montując system z zaciskaniem promieniowym lub osiowym, czy to tworzywowym, czy to metalowym, zapomnimy zacisnąć złączki? Tutaj przepisy wymusiły na producentach systemów zmiany konstrukcyjne w złączkach, które umożliwiają wykrycie takiego niedokończonego połączenia. Zgodnie z niemieckim zaleceniem DVGW W534 wprowadzono funkcję kontrolowanego przecieku uniemożliwiającą pozostawienie niezaciśniętej złączki w zmontowanej instalacji przy prawidłowo wykonanej próbie ciśnieniowej. Złączki takie w stanie niezaciśniętym będą wyraźnie nieszczelne, w praktyce uniemożliwiając wykonanie pozytywnej próby ciśnieniowej.

Podsumowując, montaż systemów rurowych stał się bardzo szybki w porównaniu do metod tradycyjnych. Nowoczesne systemy dają nam możliwość niezwykle szybkiego wykonania instalacji, które będą działać bezawaryjnie przez wiele lat użytkowania. O ile podczas ich montażu będziemy się stosować do zaleceń producentów konkretnych systemów rurowych.

Marcin Ciuchnowicz

Drugą metodą łączenia w systemach rurowych w sposób mechaniczny, dającą nierozłączne połączenie możliwe do umieszczenia w posadzkach, jest zaciskanie osiowe.

Metoda ta ma zastosowanie głównie w systemach opartych na rurach jednorodnych polietylenowych (PE) i rurach wielowarstwowych (PE/Al/PE).

Do poprawnego wykonania tego połączenia wymaga się, aby w pierwszej kolejności rura została rozkielichowana w celu nasunięcia na kształtkę. Używa się do tego celu głowic kalibrujących, inna nazwa to ekspandewww.instalator.pl

57

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Po czym poznać dobrego fachowca?

Lektura obowiązkowa Instrukcje produktowe mówią wszystko o tym, jak używać danego wyrobu, jakie dobrać narzędzia, aby otrzymać odpowiedni efekt. Ale niestety trzeba sobie otwarcie powiedzieć, że tak naprawdę tych instrukcji prawie nikt nie czyta. No, czyta się, ale jak coś nie wyjdzie.

Po czym poznać dobrego fachowca? Na początku to trudno powiedzieć, czasem pozory mylą, na pewno po tym, w jaki sposób rozmawia i czy tak naprawdę jest do fachowej rozmowy przygotowany. Prosty przykład - gdy pytamy: „ile to będzie kosztować?,” może rzucić jakąś kwotę, a możne np. powiedzieć, że szpachlowanie to 10 zł od m2, a następnie wyciągnąć dalmierz i szybko przemierzyć pomieszczenie. Jest różnica? Na pewno. Potem nadchodzi drugie wrażenie, czyli kwestia narzędzi, jakich używa, a także sposobu pracy. Profesjonalny sprzęt na pewno każdy rozpozna, pracę też.

Kiedyś powiedział mi jeden wykonawca, że przed robotą trochę brudzi nowo zakupione narzędzia, bo gdy klient widzi te całkiem nowe, to wygląda to tak, jakby zaczynał właśnie teraz swoją karierę. Ale na koniec liczy się tak naprawdę to, jak zostanie wykonana zlecona praca i w jakim stanie zostawi to miejsce. A po drodze może się tak naprawdę wydarzyć wszystko - remontujemy pokój, a zapycha nam się ubikacja lub zlew, tynkujemy dom, a kostka brukowa jest tak brudna, że nie można jej oczyścić…

Czytaj instrukcje!

Zaczęliśmy trochę od ludzi, bo tak naprawdę to od nich najwięcej zależy. Produkt ma określone właściwości, nie będzie się zachowywać inaczej, niż chcemy; z kleju wylewki nie

58

zrobimy. Instrukcje produktowe mówią wszystko o tym, jak używać danego wyrobu, jakie dobrać narzędzia, aby otrzymać odpowiedni efekt. Ale niestety, trzeba sobie otwarcie powiedzieć, że tak naprawdę tych instrukcji prawie nikt nie czyta. No, czyta się, ale jak coś nie wyjdzie. To duży problem przy pewnym asortymencie, np. wylewki anhydrytowe. W ich przypadku najczęściej samo poziomowanie następuje po zawibrowaniu sztangą metalową, a nie jeżem, to trzeba niestety doczytać.

Ciekawym zagadnieniem jest zawarty w instrukcji stosowania czas mieszania, dojrzewania i woda zarobowa. Większość produktów miesza się dwa razy. Ten drugi raz zwykle po ok. 5 minutach. Jest to czas dojrzewania, który powoduje, że produkt nabiera swoich właściwości. Rozpuszcza się wtedy cała chemia, pigmenty, które odpowiadają za niektóre parametry robocze i wizualne.

Niektóre fugi, gładzie gipsowe bez drugiego przemieszania mogą szybciej stwardnieć w wiadrze i stracić swoje parametry robocze. Wtedy wykonawca wlewa wodę celem polepszenia konsystencji, czym osłabia produkt, bo im więcej wody, tym mniejsza wytrzymałość. Skutkiem tego może być np. złuszczanie się, mała twardość, nieodporność na działanie mechaniczne. Ważny w przypadku mieszania z wodą jest dobór odpowiedniego mieszadła: inne są do wyrobów gipsowych, inne do zwykłych zapraw, a inne do farb.

Lanie wody Ale kontynuując temat wody - w karcie technicznej i na opakowaniu wyraźnie jest napisane, że woda powinna być przede wszystkim czysta i chłodna. Jej czystość jest istotna w przypadku takich produktów jak wyroby gipsowe, szczególnie gładzie, fugi, wylewki samopoziomujące. Brudna woda, przede wszystkim, może zmienić kolor produktu, np. kolorowych fug, zapraw murarskich do klinkieru. Jeszcze ważniejsza sprawa to zmiana właściwości roboczych. W wodzie brudnej może być dużo związków mineralnych, które są związane np. z: resztkami innych zapraw (od brudnego mieszadła), mineralizacją wody gruntowej (częsty traf, gdy na budowie nie ma dostępu do wody wodociągowej), które często wchodzą w reakcję z chemią, cementami zawartymi w wyrobie. Może powodować to przyspieszenie lub spowolnienie wiązania.

Taki przypadek zdarza się też, gdy mieszamy produkt mieszadłem pobrudzonym innym produktem np. gipsem (gips i cement mogą razem wchodzić reakcję). Woda musi być czysta i dobrze, aby była też z pewnego źródła. Jeśli mamy wodę ze studni i coś dziwnego dzieje się z mieszanym produktem, wystarczy wtedy najprostszy sposób, czyli zakupić najtańszą wodę źródlaną w markecie i wymieszać z danym wyrobem. Jestem pewny, że wtedy niepożądane reakcje ustąpią. Ta najtańsza woda ze sklepu jest nisko zmineralizowana, często niżej niż wodociągowa, w związku z czym jest neutralna dla każdego produktu.

Wodne ciekawostki Z wodą jest dużo ciekawostek. Ta ciepła przyspiesza wiązanie, ta zimna trochę spowalnia. Gorącej lepiej nie wlewać, bo tak naprawdę możemy produkt zepsuć, zanim go wywww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

mieszamy. Ciepłą, ale nie gorącą wodę, często wlewa się zimą w celu rozpoczęcia, przyspieszenia wiązania produktów na bazie cementu. Gdy wody używamy, część musimy wylać.

Z czystą nie ma problemu. A gdzie wylać tę brudną? Na pewno nie do zlewu, resztkami zapraw możemy zapchać syfon. Zwróćmy uwagę, że cement jest spoiwem hydraulicznym i w wodzie też może związać. Brudną wodę najlepiej wlać do ubikacji i kilkakrotnie spłukać, tak aby ewentualne resztki zapraw nie zostały w załamaniach rur kanalizacyjnych. To, co zostaje na dnie wiadra, lepiej nie wylewać, najlepiej zebrać kielnią i wyrzucić do jakiegoś pustego worka czy niepotrzebnego wiadra. Całość wyrzucić do odpowiedniego pojemnika na gruz, który zostanie zutylizowany przez specjalistyczną firmę. Tak samo jest z resztkami farb, gotowych tynków lub gładzi, nie należy ich wylewać do kanalizacji. Zwróćmy też czasem uwagę na zapisy - usuwanie niektórych substancji do wody może spowodować jej zatrucie. Zresztą musimy chronić środowisko - wyrzucanie śmieci i odpadów byle gdzie nikomu nic dobrego nie przyniesie teraz i w przyszłości.

Bez eksperymentów!

Czego jeszcze nie należy robić z produktami? Na pewno samemu eksperymentować, czyli mieszać wyroby różnych producentów. Każdy jest produkowany na innych składnikach, które mogą reagować między sobą, np. może to być szybkie wiązanie lub też jego brak, ewentualnie duży skurcz czy też pęcznienie. Widać to na produktach wyeksponowanych dla oka ludzkiego przez dłuższy czas, np. na tynkach cementowo-wapiennych, wylewkach, które mogą pękać, gdy są źle zastosowane. Nie powinniśmy samowolnie dodawać też jakichś „uszlachetniaczy”, np. dodatków przeciwmrozowych, które - patrząc na aurę za oknami będą przeżywać swój coroczny renesans.

Wszystkie te dodatki dozowane są często na masę cementu, a nie gotowego produktu. Takie przesypanie, przelanie może spowodować np. napowietrzenie mieszanki, a w konsekwencji jej osłabienie. Dzieje się tak dlatego, że wiele z tych dodatków www.instalator.pl

11 (219), listopad 2016

mrozowych zastępuje też wapno w zaprawie. Takim „uszlachetniaczem” może być też gips, niektórzy tynkarze dodają go do tynków cementowowapiennych w celu przyspieszenia twardnienia. Dodając go zbyt dużo, można wywołać pęknięcia. Najważniejsza zasada mówi, żeby nie dodawać nic ponad to, co jest opisane w karcie technicznej.

Brud do usunięcia Z cementem, wapnem często związane są zabrudzenia powierzchni płytek. Trzeba to usunąć. Zwykła woda nie wystarczy. Usuwając mechanicznie, można powierzchnię płytek porysować. Z odsieczą przychodzą nam specjalne czyściki - zmywacze osadów wapiennych i cementowych. Większość producentów klejów ma taki w ofercie, przetestowany na swoich produktach. Jeżeli mamy problemy ze zdobyciem takiego preparatu, możemy użyć podobnie działających środków, które wykorzystują gospodynie domowe do czyszczenia osadów wapiennych, kamienia (są zwykle w każdej kuchni). Wszystkie te środki produkowane są na bazie słabych kwasów organicznych, czasem odpowiednio rozcieńczonych nieorganicznych, dlatego też w niektórych przypadkach z powodzeniem da sobie radę zwykły ocet lub roztwór kwasku cytrynowego. Przy użyciu tych najprostszych środków (np. ocet) pamiętać należy o określeniu odpowiedniego rozcieńczenia - niestety trzeba to wykonać doświadczalnie. Takie same środki będziemy używać przy zmywaniu ewentualnych osadów fugi po spoinowaniu. Należy tu wspomnieć, że wszystkich kwaśnych czyścików nie można używać w ciągu pierwszych kilku do kilkunastu dni od fugowania (w zależności od producenta) - to bardzo ważne, ponieważ kolorowe spoiny muszą się odpowiednio utwardzić i związać. Jeśli tego nie dopełnimy i zbyt wcześnie przystąpimy do zmywania zmywaczami osadów cementowych, to fuga może nam się trwale odbarwić - zwykle rozjaśnić swój kolor. Każdy producent zawsze zaleca na początku czyszczenie fugi tylko i wyłącznie czystą wodą.

Taką należy też dodawać do jej rozmieszania - brudna, wysoce zmine-

ralizowana (taka może się zdarzyć w ujęciach ze studni) może powodować różnice kolorystyczne i wykwity, o czym wspominałem wyżej.

Fugi epoksydowe Najgorsze do usunięcia są wyroby, które twardnieją chemicznie, np. fugi epoksydowe. Reakcja rozpoczyna się nieodwracalnie poprzez dodanie utwardzacza do pozostałej masy produktu. Oznacza to, że produkt zwiąże w ciągu określonego przez producenta czasu - po ok. kilkudziesięciu minutach. Jeżeli nie zdąży się z wykorzystaniem produktu - stwardnieje i nie będzie go można ponownie rozmieszać. To samo tyczy się pozostawionych zabrudzeń - stwardnieją, zwiążą się chemicznie z podłożem i… pozostaje nam wykonać okładzinę ceramiczną na nowo. Firmy specjalizujące się w sprzedaży wyrobów epoksydowych mają w ofercie specjalne preparaty do zmywania powierzchni zafugowanych epoksydem, które zdecydowanie ułatwiają i poprawiają komfort zmywania. Pamiętać należy o tym, aby po fugowaniu zmyć daną powierzchnię do czysta. Pozostawienie osadów spowoduje zniszczenie powierzchni. Jeśli jednak zostaną nam niewielkie zabrudzenia, nie trzeba załamywać rąk. Jest bardzo wiele środków do usuwania takich zabrudzeń.

Mają one jednak zastosowania do niewielkich powierzchni. Środek taki nanosi się na zabrudzenie, następnie zachodzi reakcja, która powoduje zmiękczenie zabrudzenia. Po odpowiednim czasie możemy przystąpić do usuwania mechanicznego.

Cenne BHP Może wielu to już kiedyś słyszało: przestrzegaj zasad BHP, przestrzegaj przepisów (tu kart technicznych produktów), a dzięki temu prace wykonujesz bez późniejszych problemów i remontów.

Bartosz Polaczyk

59

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce”?

Roadshow marki Buderus Marka Buderus wprowadziła na rynek nową generację innowacyjnych urządzeń grzewczych o stylowym, nowoczesnym wyglądzie. Nowe kotły zostały zaprezentowane Autoryzowanym Partnerom Handlowym, instalatorom i serwisantom podczas spotkań, które odbyły się w kilkunastu miastach w całej Polsce na przełomie września i października.

W spotkaniach zorganizowanych w kilkunastu polskich miastach w ramach trzytygodniowego roadshow uczestniczyło ponad 750 osób. Prezentacje nowych urządzeń miały specjalną oprawę, spójną z koncepcją komunikacji stworzoną specjalnie dla nowej linii urządzeń.

Głównym motywem była przestrzeń kosmiczna kojarzona z nowoczesną technologią przyszłości.

Spotkania odbywały się w dużym namiocie sferycznym przypominającym bazę kosmiczną.

Zwieńczeniem każdego wydarzenia była projekcja filmu „Grawitacja”, która przeniosła uczestników spotkania w przestrzeń kosmiczną.

60

Pierwsze urządzenia nowej linii - kotły kondensacyjne Logamax plus GB192i i Logamax plus GB192iT są już w sprzedaży. l Więcej na www.instalator.pl

Konferencja Bezpieczne Ciepło 2016 W dniach 13-15 października 2016 r. w Opolu odbyła się czwarta edycja ogólnopolskiej konferencji pt. „Bezpieczne Ciepło 2016”. Głównym organizatorem przedsięwzięcia był Wojewódzki Cech Kominiarzy w Opolu, a współorganizatorami Wydział Budownictwa i Architektury Politechniki Opolskiej, Wojewódzka Komenda Państwowej Staży Pożarnej w Opolu i Fundacja Bezpieczni w Domu.

W konferencji wzięło udział ponad 120 osób z Polski, Czech i Niemiec.

Uczestnikami konferencji byli m.in. przedstawiciele uczelni wyższych, Państwowej Straży Pożarnej, projektantów, architektów, środowiska kominiarskiego oraz przedstawiciele przemysłu zajmującego się techniką grzewczą, kominową i wentylacyjną.

Zgodnie z tytułem konferencji program dotyczył istotnych zagadnień bezpieczeństwa środowiska i użytkowania urządzeń grzewczo-wentylacyjnych. Konferencja podzielona była na następujące sesje: Sesja 1 - Plenarna, związana z bezpieczeństwem eksploatacji urządzeń grzewczych, Sesja 2 - Bezpieczeństwo pożarowe, Sesja 3 - Alternatywne rozwiązania w technice kominowej.

Celem konferencji była wymiana doświadczeń z zakresu prowadzenia teoretycznych i eksperymentalnych prac badawczych dotyczących technologii odprowadzania spalin i wentylacji. Wnioski z wygłoszonych referatów wielokrotnie wskazywały na konieczność wprowadzenia zmian legislacyjnych w odniesieniu do projektowania i eksploatacji systemów

wymiany gazów. Na ogół po każdym referacie toczyła się dyskusja, kontynuowana później w kuluarach, co było znakomitą okazją do wymiany wzajemnych doświadczeń. l Więcej na www.instalator.pl

Jawar buduje 21 października na terenie inwestycji przy drodze krajowej nr 7 w Glinojecku odbyła się uroczystość podpisania aktu erekcyjnego i wmurowania kamienia węgielnego pod budowę największej w Polsce fabryki systemów kominowych firmy Jawar. Będzie ona odpowiedzialna za produkcję jedynych w Europie ceramicznych systemów kominowych w perlito-betonowej obudowie, na które firma Jawar posiada patent.

Realizacja planu budowy fabryki została podzielona na dwa etapy pierwszy przypadnie na okres od września 2016 r. do czerwca 2017 r., natomiast drugi: od czerwca 2017 r. do września 2018 r. W miejscu inwestycji o powierzchni 20 000 m2 powstaną 4 hale produkcyjne z niezbędnym zapleczem socjalnym dla pracowników.

Fabryka będzie odpowiedzialna za kompleksową produkcję systemów kominowych w perlito-betonowej obudowie, na które Jawar posiada patent.

Będzie to pierwszy produkt tego typu w Polsce. „Perlit ekspandowany, którego użyjemy do obudowy, idealnie sprawdzi się jako materiał izolujący w procesach wysokotemperaturowych w naszych systemach kominowych.

Chcemy zaproponować klientom gotowe rozwiązanie, które będzie nie tylko nowoczesnym, ale przede wszystkim trwałym izolatorem” - mówi Paweł Jarzyński, prezes firmy Jawar, lidera w zakresie nowoczesnych systemów kominowych. Na proces produkcyjny złożą się: linia produkcyjna ekspandacji perlitu, linia do produkcji pustaków perlito-betonowych i linia produkcyjwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

na ceramiki izostatycznie prasowanej.

Zakład będzie w stanie wytworzyć nawet 400 km gotowych systemów kominowych rocznie. Łączny koszt budowy fabryki, jednej z największych inwestycji w gminie Glinojeck, wyniesie ok. 20 mln złotych, z czego 9,5 mln złotych pochodzi z dotacji otrzymanej od Unii Europejskiej ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020. Firma Jawar w nowym obiekcie zatrudni docelowo minimum 50 pracowników. l Więcej na www.instalator.pl

Junkers z wyróżnieniem Marka Junkers została wyróżniona tytułem „Konsumencki Lider Jakości - Lider 5-lecia 2011-2016”. Wyróżnienie przyznano wąskiej grupie firm, które klienci od lat cenią za najwyższą jakość produktów.

Badania realizowane w ramach projektu „Konsumencki Lider Jakości” mają na celu wyłonienie liderów jakości usług i produktów dostępnych na polskim rynku. W badaniu gromadzone są opinie aktywnych konsumentów, które pomagają identyfikować najlepsze marki, a efektem projektu jest raport z rankingiem produktów i usług uznawanych za najlepsze jakościowo na rynku.

Analiza laureatów wyróżnienia przyznawanego w oparciu o wyniki badań z ostatnich pięciu lat pozwoliła na wyłonienie grupy wyróżniających się marek, które uhonorowane zostały tytułem „Konsumencki Lider Jakości - Lider 5-lecia 2011-2016”.

Junkers znalazł się w tym elitarnym gronie, co dowodzi wysokiej pozycji marki na polskim rynku. Oznacza to też, że klienci od lat ufają marce Junkers i cenią jej produkty za niezmiennie wysoką jakość.

II Kongres SBF Polska PV Tegoroczne spotkanie branży fotowoltaicznej, które miało miejsce w Warszawie 18 października 2016 roku, zgromadziło przedstawicieli producentów komponentów fotowoltaicznych, firmy wykonawcze, jednostki finansujące instalacje, inwestorów, pasjonatów i media. Dyskutowano o kwestiach formalnowww.instalator.pl

11 (219), listopad 2016

prawnych, które w ciągu ostatniego roku przyprawiały wszystkich zainteresowanych o ból głowy, ale poruszano również kwestie technicznomontażowe, prezentowano nowinki technologiczne, analizowano najciekawsze oferty rynkowe.

Dużą część dyskusji panelowej poświęcono zapisom ustawy, które po krótkim czasie funkcjonowania pokazały, że konieczne będzie ich doprecyzowanie. l Więcej na www.instalator.pl

V Kongres PORT PC Za nami V Jubileuszowy Kongres Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła, który odbył się 20 października br. w Warszawie. Wydarzenie, które przebiegało pod hasłem „Najlepsze sposoby likwidacji niskiej emisji”, z całą pewnością było jednym z najważniejszych spotkań branży pomp ciepła w tym roku. Konferencja zgromadziła w jednym miejscu ok.

300 uczestników.

Ze względu na jubileuszowy charakter konferencji wydarzenie było okazją do podsumowania pięcioletniej działalności stowarzyszenia.

Na kongresie przedstawiono nowe inicjatywy, jakie stowarzyszenie zamierza podjąć w najbliższej przyszłości. Do działań tych należy między innymi wydanie kompleksowych wytycznych pomp ciepła w 2017 roku, współpraca z agendą ONZ Global Compact, a także planowane kampanie informacyjne o pompach ciepła. l Więcej na www.instalator.pl

Targi RENEXPO® Poland VI Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej odbyły się w dniach 19-21 października 2016 roku w Warszawskim Centrum EXPO XXI. W tym roku w ciągu trzech dni targowych z ekspozycją wystawców zapoznało się blisko 4170 zwiedzających, czyli ponad 200 osób więcej w porównaniu do roku 2015.

W targach RENEXPO® Poland 2016 wzięło udział 103 wystawców, którzy prezentowali swoją ofertę w ośmiu sektorach: bioenergia (energia z drewna, biomasa, biogaz, biopaliwa), energia wiatrowa, CHP - kogeneracja, energooszczędne bu-

downictwo i renowacja budynków, energia wodna, pompy ciepła, energia geotermiczna oraz energia słoneczna. Zdecydowanie dominowały ogniwa fotowoltaiczne, pompy ciepła i energetyka wodna. Nie zabrakło również stoisk, na których przedstawiane były rozwiązania z zakresu m.in. energetyki wiatrowej i geotermalnej czy związanej z branżą biogazową. l Więcej na www.instalator.pl

Konkurs TOPTEN rozstrzygnięty V edycja konkursu „TOPTEN Kotły grzewcze na paliwa stałe 2016” organizowana przez Fundację na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii oraz Polską Izbę Ekologii została zakończona prezentacją jego wyników podczas Gali XV Konkursu EKOLAURY w dniu 26 października br. Pełna dokumentacja konkursu była i jest dostępna na portalach: topten.info.pl oraz www.pie.pl.

W edycji realizowanej w 2016 r.

Konkurs TOPTEN został skoncentrowany na kotłach o mocy mniejszej i równej 25 kW. Dlatego też naborem zgłoszeń do „Konkursu TOPTEN” oraz na „Listę kotłów na paliwa stałe klasy 5” objęto kotły o mocy mniejszej i równej 25 kW w następujących kategoriach: l kotły z automatycznym załadunkiem stałym paliwem kopalnym, l kotły z ręcznym załadunkiem stałym paliwem kopalnym, l kotły z automatycznym załadunkiem stałym biopaliwem, l kotły z ręcznym załadunkiem stałym biopaliwem.

Informacja o wynikach Konkursu „TOPTEN Kotły grzewcze na paliwa stale 2016” jest dostępna na www.instalator.pl.

Organizatorzy mają nadzieję, że wyniki konkursu TOPTEN oraz lista kotłów spełniających wymagania klasy 5 wg PN EN 303-5:2012, dostępnych na polskim rynku stanowić będą pomocne narzędzie dla jednostek samorządu terytorialnego w działaniach na rzecz poprawy jakości powietrza, poprzez odpowiednie wykorzystanie zapisów tzw. ustawy antysmogowej oraz wytycznych Krajowego Programu Ochrony Powietrza. l Więcej na www.instalator.pl

61

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

odpływ liniowy, odpowietrznik, kocioł kondensacyjny, brzeszczot, sterownik

Nowości w „Magazynie Instalatora” Elastyczne odpływy Nowy modułowy system odpływów Advantix firmy Viega składa się z dwóch podstawowych modeli korpusów, dostępnych w pięciu długościach. Oferta obejmuje również trzy odpływy, regulowane nóżki w dwóch wysokościach, trzy warianty ramek i pięć różnych rusztów. Wszystkie elementy systemowe mogą być ze sobą łączone w dowolnych kombinacjach.

Wąskie korpusy odpływów z nowej gamy Advantix zainstalujemy w dowolnym miejscu strefy prysznicowej lub bezpośrednio przy ścianie. Wysokość instalacji przy standardowym odpływie wynosi 95 mm. Jeśli wylewka jest niższa, syfon podstawowy może zostać skrócony na miejscu budowy. Inne rozwiązanie to specjalna wersja, przeznaczona do remontów, o wysokości zabudowy jedynie 70 mm.

W przypadku odpływów z pionową rurą odpływową wysokość instalacji może być zmniejszona do 40 mm.

Możemy także zastosować je tam, gdzie woda jest odprowadzana przez strop, z rurą przeciwpożarową R120 - idealnie sprawdzi się to na przykład w wielopiętrowych budynkach mieszkalnych. Ponadto rurę odpływową w modelach z poziomym wylotem ułożymy również pomiędzy nóżkami regulacyjnymi, dokładnie pod odpływem liniowym. Dzięki temu wylewka zostanie położona jednolicie na równej wysokości, na całej powierzchni strefy prysznica.

62

Wydajność nowych odpływów Advantix wynosi od 0,4 do 1,1 l/s w zależności od zastosowanego wariantu odwodnienia. Innowacyjne mocowanie klipsowe zapewnia trwałe i bezpieczne połączenie pomiędzy odpływem a korpusem. System ten ułatwia również montaż poszczególnych elementów.

Decyzja o tym, który ruszt połączyć z konkretną ramką, należy do klienta.

Niezależnie od dokonanego wyboru ich stonowany design zapewnia elegancki wygląd całej strefy prysznica. Żeby jeszcze bardziej ułatwić klientom i projektantom wybór właściwego odwodnienia z gamy Advantix, Viega uruchomiła specjalny konfigurator online: viega.pl/KonfiguratorAdvantix. l Więcej na www.instalator.pl

Wydajne brzeszczoty Bosch rozszerza asortyment brzeszczotów do pił szablastych o trzy nowe produkty wykonane w technologii węglików spiekanych. „Endurance for VehicleRescue“, „Endurance for HeavyMetal“ oraz „Endurance for WindowDemolition“ wyróżniają się wyjątkową odpornością na zużycie i są przeznaczone do najtrudniejszych prac. Wszystkie brzeszczoty mają pojedynczo lutowane zęby z węglików spiekanych i osiągają nawet dwudziestokrotnie dłuższą żywotność niż brzeszczoty bimetalowe. Są także o 1,35 mm (50%) oraz 1,25 mm (40%) grubsze od innych porównywalnych brzeszczotów, a przez to - wyjątkowo stabilne. Stabilność idzie też w parze z wyjątkową elastycznością: tylko przednią część wierzchołka

zęba brzeszczota wykonano z węglików spiekanych, dlatego brzeszczot zachowuje elastyczność i dobrze toleruje wysokie obciążenia zginające. Brzeszczoty „Endurance for HeavyMetal“ przydają się podczas instalacji lub wymiany rur wodociągowych oraz wszędzie tam, gdzie trzeba ciąć stal o podwyższonej lub najwyższej wytrzymałości, stal nierdzewną lub żeliwo. Brzeszczoty są o 25 mm (30%) szersze niż inne porównywalne brzeszczoty do pił szablastych. Ułatwia to ich prowadzenie i poprawia stabilność, zapewniając w ten sposób precyzyjne i proste cięcia. Brzeszczoty dostępne są w czterech długościach.

Bosch oferuje użytkownikom profesjonalnym kompletny system składający się z brzeszczotów w technologii węglików spiekanych oraz profesjonalnych pił szablastych. Brzeszczot „Endurance for VehicleRescue“ o długości 225 mm w połączeniu z wydajną i uniwersalną akumulatorową piłą szablastą GSA 18V-32 Professional jest optymalny do zastosowań wymagających trzymania narzędzia nad głową. l Więcej na www.instalator.pl

Grzejnik odpowietrzony Powietrze w grzejniku nie tylko zakłóca pracę samego grzejnika, ale może powodować korozję instalacji i w efekcie doprowadzić nawet do perforacji jej elementów. Takiej sytuacji nie należy więc absolutnie lekceważyć. Sprawdzone automatyczne odpowietrzniki TacoVent Vent niezawodnie usuwają niepożądane po-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wietrze z instalacji grzewczych. Skutecznie odpowietrzają grzejniki, wymienniki rurowe, rurociągi, kotły, zbiorniki, jak również rozdzielacze ogrzewania podłogowego. Samoczynna funkcja automatycznego odpowietrzania zwiększa bezpieczeństwo użytkowania (ograniczenie procesu korozji) oraz podwyższa komfort eksploatacji (likwiduje szumy i hałas wywoływane przez powietrze). Odpowietrznik posiada dodatkową funkcję szybkiego i bardzo wydajnego, ręcznego odpowietrzania, umożliwiającą szybkie napełnianie instalacji.

Automatyczne działanie odpowietrznika polega na wykorzystaniu własności pęcznienia (pod wpływem wody) podkładek zamontowanych we wkładce. W stanie suchym podkładki te pozwalają usunąć na zewnątrz powietrze i gaz z systemu. Wypływ wody jest niemożliwy ze względu na natychmiastowe pęcznienie podkładek. Ręczne, szybkie odpowietrzanie następuje przez poluzowanie pokrętła, co umożliwia wyprowadzenie powietrza i gazu z instalacji. Chemiczne dodatki do wody w instalacji mogą skrócić żywotność podkładek. Dzięki wbudowanemu zaworowi stopowemu można bez problemu wymienić wkładkę odpowietrznika (łącznie z uszczelnieniem i podkładkami pęczniejącymi). Przy pierwszym uruchomieniu instalacji, dopóki podkładki pęczniejące są jeszcze suche, może wydostawać się kilka kropli wody. Zjawisko to nie występuje już podczas eksploatacji systemu. l Więcej na www.instalator.pl

Nowe kotły Buderus Kotły Logamax plus GB192i i Logamax plus GB192iT marki Buderus to nowa linia urządzeń grzewczych marki Buderus. Nowoczesny kształt i elegancka obudowa z frontem ze szkła tytanowego. Dostępne są w dwóch wersjach kolorystycznych: białej i czarnej. Nowa linia urządzeń Buderus to seria modułowa, którą w każdej chwili można rozbudować o dodatkowe elementy. Jeśli mamy kocioł z tej linii, łatwo zintegrujemy go z panelami słonecznymi lub kominkiem. Nowa seria doskonale sprawdzi się także przy modernizawww.instalator.pl

11 (219), listopad 2016

cji systemu grzewczego - przyłącza są kompatybilne z wieloma produkowanymi od roku 1995 kotłami Buderus poprzednich generacji o mocach do 30 kW. Pierwszymi urządzeniami tej linii wprowadzanymi na polski rynek przez markę Buderus są kotły kondensacyjne Logamax plus GB192i i Logamax plus GB192iT. Buderus Logamax plus GB192i to uniwersalny, wiszący kocioł kondensacyjny dla domów jedno- i wielorodzinnych. Łatwo można dostosować go do zapotrzebowania obiektu na energię do ogrzewania pomieszczeń i podgrzania wody, ponieważ kocioł dostępny jest w czterech klasach mocy 15, 25, 35 i 50 kW. We wnętrzu kotła pracuje sprawdzony w milionach kotłów wymiennik ciepła wykonany z uszlachetnionego i nierdzewnego stopu aluminium.

Buderus Logamax plus GB192iT to urządzenie ze zintegrowanym zasobnikiem, zapewniające wysoki komfort w zakresie ogrzewania i dostaw ciepłej wody. Przeznaczone jest do stosowania w domach jednooraz wielorodzinnych i oferuje bardzo wysoką moc c.w.u. do 30 kW. Kocioł można w dowolnym momencie i bez znaczących nakładów instalacyjnych rozbudować, tworząc system hybrydowy. Dostępne są dwa warianty. Pierwszy to rozwiązanie hybrydowe Logamax plus GB192iT z dodatkowym zbiornikiem buforowym PNR400. Umożliwia ono wykorzystanie energii odnawialnych, np. integrację instalacji solarnej, wspierających centralne ogrzewanie. W połączeniu z czterema płaskimi kolektorami słonecznymi Bu-

derus Logasol SKN rozwiązanie hybrydowe osiąga bardzo wysoką efektywność energetyczną: dla ciepłej wody jest to klasa A+++, a dla ogrzewania A+ (zgodnie z europejską dyrektywą w sprawie efektywności energetycznej). Drugi wariant kotła to urządzenie gazowe kondensacyjne w wersji solarnej Logamax plus GB192iT 210SH, które umożliwia podłączenie instalacji solarnej do podgrzewania wody użytkowej i zapewnia wysoki komfort w zakresie jej dostaw. l Więcej na www.instalator.pl

Sterowanie przez smartfon Nowy termostat DEVIreg™ Smart wraz z aplikacją mobilną DEVIsmartTM App oferują najwyższy komfort cieplny oraz doskonałą kontrolę ogrzewania podłogowego.

Funkcjonalność DEVIreg™ Smart opiera się na tej samej technologii, którą zastosowano w termostacie DEVIreg™ Touch. Nowe urządzenie DEVIreg™ Smart to doskonałe rozwiązanie dla instalatorów oraz ich klientów. Dzięki intuicyjnej aplikacji DEVIsmart™ App instalacja jest teraz bardzo prosta. Instalator może wykonać cały proces instalacji za pomocą swojego smartfona - bez potrzeby podłączania się do sieci WiFi klienta oraz bez konieczności podania hasła. Termostat może być ustawiony w kilka sekund za pomocą przyjaznego kreatora lub przez proste skopiowanie ustawień z już działającego termostatu do nowego po wpisaniu kodu. l Więcej na www.instalator.pl

63

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Wentylacja pod kontrolą

Powietrze z odzysku Wentylacja obok ogrzewania stanowi jeden z istotniejszych aspektów związanych z rozpoczęciem inwestycji budowlanej.

Wybór odpowiedniego systemu przełoży się na późniejsze koszty utrzymania domu.

Wentylacja grawitacyjna obecna w większości budynków zbudowanych przed 1992 rokiem jest nieekonomiczna w zestawieniu z coraz doskonalszymi materiałami izolacyjnymi stosowanymi w budownictwie. Wentylacja pasywna opierała się na napływie świeżego powietrza przez swoiste szczeliny techniczne obecne w nieszczelnej stolarce okiennej i szpary w drzwiach. Odbiór zużytego powietrza odbywał się przez kratki wentylacyjne w kuchni, łazience i ubikacji. Główne wady tego rozwiązania to z jednej strony ogromne straty ciepła, a z drugiej - brak wpływu użytkownika na parametry dostarczanego świeżego powietrza, jego ilości, czystości wilgotności. Wentylacja grawitacyjna zachowuje się jak zatkana strzykawka lekarska. Pociągnięcie za tłoczek spowoduje powstanie podciśnienia i jego powrót na miejsce, więc uszczelniając okna, użytkownicy pozbawiali się wentylacji w ogóle. Brak wentylacji objawiał się na ścianach w postaci zacieków skondensowanej pary wodnej, która nie była odprowadzana z pomieszczeń, i rozwojem grzybów. Stosowanie po 1992 r. grubszych warstw izolacyjnych i materiałów o lepszych parametrach wymusiło zamianę nieefektywnej w tych warunkach wentylacji grawitacyjnej na wentylacją mechaniczną.

Niestety i ten system nie był idealny. Wprawdzie zapewniał dopływ właściwej ilości świeżego powietrza, ale dalej nie można było wpływać na jego czystość, a straty ciepła w sezonie

64

ogrzewczym były znaczące. Rozwój koncepcji domów niskoenergetycznych i pasywnych wymusił stosowanie rozwiązań, które ograniczą starty ciepła na wentylację. Inwestorzy zainteresowali się rekuperatorami, które pozwalały odzyskiwać ciepło z powietrza odbieranego z budynku do wstępnego ogrzania świeżego powietrza dostarczanego do pomieszczeń mieszkalnych. Bardzo ważną korzyścią takiego rozwiązania była znacząca poprawa jakości powietrza, które trafia do obiektu, gdyż każda jednostka wentylacji z odzyskiem ciepła jest wyposażona w zespół filtrów oczyszczających na nawiewie do budynku.

Rekuperacja udomowiona Rekuperacja ma sens jeśli dom ma małe potrzeby cieplne - zastosowanie rozwiązań zmniejszających straty energii będzie wprost przekładać się na oszczędności eksploatacyjne. Centralna wentylacja z odzyskiem ciepła staje się standardem budynków niskoenergetycznych i domów pasyw-

nych. Możliwe jest zastosowanie systemu w domach o gorszych parametrach cieplnych, zyskamy w ten sposób świeże i czyste powietrze, jednak amortyzacja potrwa zdecydowanie dłużej niż w przypadku domów energooszczędnych. Aby skrócić czas zwrotu inwestycji, konieczne będzie wykonanie termomodernizacji obiektu.

Należy liczyć się również z koniecznością modyfikacji istniejącego systemu wentylacji, który polega między innymi na zaślepieniu istniejącego systemu wentylacji grawitacyjnej i instalacji kanałów nawiewno-wyciągowych nowego systemu.

Decydując się na wentylację z odzyskiem ciepła, automatycznie możemy zmniejszyć moc urządzeń grzejnych, co odbije się korzystnie nie tylko na kosztach działania ogrzewania, ale również na kosztach ich zakupu.

Czas wyborów Aby system wentylacji z odzyskiem ciepła spełniał swoje zadanie, musi być poprawnie dobrany. Centrala wentylacyjna musi zapewnić w ciągu godziny pełną wymianę powietrza w całym domu. Stąd podstawowym parametrem, jaki należy uwzględnić podczas wyboru jednostki centralnej, to wydajność. Drugim parametrem, na który zwykle zwraca się baczną uwagę, jest sprawność centrali wentylacyjnej, czyli ilość odzyskanego ciepła. Pierwsze modele central wentylacyjnych wyposażane były w wymienniki krzyżowe, które potrafiły odzyskać około 50% ciepła, obecnie coraz więcej instalowanych urządzeń wyposażonych jest w wymienniki nadmiarowo-prądowe, które mogą poszczycić się sprawnością odzysku do 95%. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Centrale wentylacyjne mogą być montowane w piwnicy, na poddaszu, również w kuchni - niektórzy producenci integrują swoje jednostki z okapami kuchennymi, możemy wybierać w urządzeniach montowanych poziomo, pionowo z różnymi wariacjami połączeniowymi w formie lewych i prawych nawiewów/wywiewów. Miniaturyzacja urządzeń pozwala na zastosowanie central wentylacyjnych również w budownictwie wielorodzinnym. Również producenci osprzętu oferują kanały, które mogą być zamontowane w obniżonym suficie.

mocą czerpni. W zależności od naszych możliwości i preferencji możliwe jest zastosowanie czerpni ściennej, dachowej lub gruntowej. Ta ostatnia to rodzaj kanału zakopanego w gruncie, który z powierzchni czerpie świeże powietrze. Przechodzi ono podziemnym kanałem, gdzie wstępnie się ogrzewa zimą, a schładza latem. Stąd kierowane jest ono do wymiennika, gdzie w systemie kanalików ogrzewa się powietrzem kierowanym z pomieszczeń na zewnątrz. Wstępnie ogrzane świeże powietrze jest rozprowadzane do systemu nawiewów.

Tymczasem wywietrzniki, usytuowane w kuchni, ubikacji i łazience kierują zużyte powietrze do centrali i stamtąd na zewnątrz budynku.

Sama jednostka centralna jest dodatkowo izolowana, aby uniknąć niepotrzebnych strat ciepła. Sterowanie pracą systemu odbywa się za pomocą panelu sterującego umieszczonego w jednym z wybranych pomieszczeń. Możliwe jest automatyczne sterowanie pracą centrali. W takim wypadku standardowy panel sterowania jest wzbogacony o zegar oraz presostat informujący o stanie filtrów w naszej centrali.

Składowe systemu Instalacja wentylacyjna z odzyskiem ciepła składa się z jednostki centralnej (lub kilku jednostek - jeśli mamy duży dom) i połączonych z nią kanałów nawiewnych z nawiewnikami oraz wyciągów. Nawiewniki są najczęściej usytuowane w pokojach, wyciągi znajdują się zaś w pomieszczeniach, w których powstaje najwięcej zużytego powietrza: kuchnia, WC, łazienka. Samą centralę można umieścić na poddaszu, w piwnicy, kuchni lub w obniżonym do tego celu suficie. Aby kontrolować wilgotność powietrza, możliwe jest zastosowanie anemostatów, które będą czuwać nad właściwym poziomem wilgoci w pomieszczeniu.

Montaż Montaż instalacji systemu wentylacji z jednostką rekuperacyjną powinien być wykonany przez wyspecjalizowanych montażystów. Sam proces można podzielić na dwa etapy: l Wykonanie instalacji wentylacyjnej - rozprowadzenie kanałów, wykonanie czerpni, wyrzutni itp., montaż instalacji sterownika centrali. l Montaż jednostki i wykonanie niezbędnych pomiarów celem jej regula-

Działanie w pigułce Budowa centrali jest banalnie prosta: składa się ona z dwóch wentylatorów promieniowych, wymiennika powietrza, systemu filtrów i układu antyzamarzaniowego. Powietrze jest zasysane do centrali z zewnątrz za po-

cji - instalacja sterownika, umożliwiającego zdalne kierowanie podstawowymi parametrami urządzenia.

Wytyczne doboru Podstawowym błędem, który sprawi, że system będzie nieefektywny, jest dobór zbyt małej mocy centrali w stosunku do kubatury budynku - dzieje się tak, gdy kalkulując koszty wybieramy tańszą i mniejszą centralkę. W efekcie z jednej strony mamy zbyt mało powietrza, z drugiej - centrala musi pracować cały czas na najwyższych prędkościach. Dwie kolejne kwestie dotyczą komfortu.

Planując rozmieszczenie instalacji wentylacyjnej, musimy pamiętać o takim ustaleniu miejsca posadowienia centrali, aby było ono oddalone od pomieszczeń sypialnych działająca jednostka emituje bowiem delikatny dźwięk, który mógłby być słyszalny przez czułe ucho. To samo dotyczy doboru siły nawiewu powietrza do pomieszczeń - fachowy instalator tak wyreguluje nawiewniki, aby działanie systemu było prawie niesłyszalne.

Czyste powietrze za darmo Skupiając się nad ekonomicznymi korzyściami zastosowania rekuperacji, musimy pamiętać, że poniesiony koszt pozwoli nam znacznie polepszyć jakość powietrza, którym oddychamy, co w dobie coraz większego zanieczyszczenia środowiska i ogromnej ilości osób cierpiących na alergie wziewne jest rzeczą bezcenną.

Arkadiusz Kaliszczuk Fot. z arch. Pro-Vent.

3 .

20

16

Zbliża się koniec 2016 roku. Tych z Państwa, którzy jeszcze tego nie zrobili, prosimy o odnowienie „Prenumeraty - Gwarantowanej dostawy Magazynu Instalatora na 2017 rok”.

5-

N

ISS

d 11

5

6

nakła

833

d 11

150

015

6

01

c 201

rze

kła

na

1),

nr

ma

3 (21

miesię

cznik

inform

acyjno

11. 2015

-techn

iczny

y

czn

hni

tec

nr 11

no-

cyj

rma

ik

(207),

listopa

d 2015

info

czn

się

mie

ISSN

1505

- 8336

Szczegóły na www.instalator.pl w zakładce „Prenumerata”.

w

: iekó MI” śc g „ zanie Rin ad ka iki nn ła auli e mie ciep hydr zow a nie Wy sk G odzy ytko za g ad aże ch p c cz ow cja Ko łą y G Przy ójcz ówn tala ie r s b G Za ne in raw G Cen dź w w p G Mie ny G Zmia

G prow d o

G

www.instalator.pl

G Ri

ng „M I”: og płaszc rzewa zyzno nie we lka z za

G Wa

ustaw

dym a G Fo to „antysmog ieniem G Aw woltaika owa” G Po arie wo G Łą wietrze domierz y G Ko czenie rui rury G Po miny pr r mpa

zy uszc belce zeln iona

Bądź pewien, że co miesiąc listonosz dostarczy „Magazyn Instalatora”!

65

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Palenia trzeba się nauczyć... w kominku też!

Żar w kominku O tym, że kluczem do sukcesu w efektywnym i efektownym kominkowym ogrzewaniu jest suche drewno, przekonywać już chyba nie muszę. Zatem warto sprawdzić, w jakim stanie jest zgromadzone drewno.

W artykule przedstawię kilka uwag, które pomogą początkującym użytkownikom kominków w ocenie, czy udało się przeprowadzić to właściwie.

Drewno sezonujemy w szczapach na zewnątrz, w zadaszonym, suchym, zapewniającym przepływ powietrza miejscu - najlepiej od południowej lub południowo-zachodniej strony. Zamknięte, słabo wentylowane pomieszczenia: garaże, piwnice czy szopki nie nadają się do tego celu, gdyż ze względu na utrudnione odparowanie wilgoci drewno może zacząć gnić, a grzyby i pleśnie będą miały wspaniałe warunki do rozwoju również na ścianach. W rezultacie drewno nadal nie będzie nadawało się do palenia, a pomieszczenie może ulec zniszczeniu.

Zaparzeniu lub zgniliźnie szczególnie łatwo ulega tak chętnie wykorzystywana do palenia w kominkach brzoza. Pewnej uwagi wymaga również drewno dębowe - gdy jest mokre, występujące w nim garbniki mogą spowodować korozję elementów stalowych, a także tworzyć nacieki na kominach ceramicznych i sąsiadujących z nimi ścianach. Prawidłowo sezonowany dąb świetnie sprawdzi się przy spalaniu w wysokiej temperaturze, będzie palił się czysto, przez wiele godzin, równym płomieniem. Taki efekt osiągniemy, gdy za radą doświadczonych drzewiarzy sezonowanie rozpoczniemy od pozostawienia ułożonego stosu bez przykrycia na 2 lata, następnie przeniesiemy do zadaszonej drewutni na około 1,5 roku i dopiero wtedy dosuszymy w przewiewnym pomieszczeniu.

Na zdjęciu 1 można zaobserwować, jak wyglądał założony na kominie rotowent, który po kilku tygodniach palenia mokrym dębem odmówił współpracy.

66

Warto przygotować również materiał do rozpalania. Mogą to być wiązki suchych gałązek, drobne szczapy drewna sosnowego lub świerkowego, kora czy szyszki.

Kominiarz nie tylko przynosi szczęście Przygotowując się do sezonu grzewczego, nie można zapomnieć o bezpieczeństwie, czyli zaproszeniu kominiarza. Coroczna kontrola i okresowe (zgodnie z przepisami prawa budowlanego) czyszczenie kominów powinny być przeprowadzane przez posiadających odpowiednie kwalifikacje kominiarzy. Po kontroli otrzymujemy dokument z podpisem i pieczątką mistrza kominiarstwa, a za wykonaną usługę rachunek. Dokumenty te są bardzo ważne, gdyż świadczą nie tylko o dbałości o budynek, ale również mogą być wymagane przy ubezpieczeniach domu, zwłaszcza gdyby należało ubiegać się o jakieś odszkodowanie z tego tytułu.

Nieczyszczony lub nieszczelny komin to zagrożenie utraty mienia lub nawet życia. W czasie pożaru sadzy w kominie temperatura osiąga nawet 1300°C. Komin ulega uszkodzeniu, a przez nieszczelności będą wydostawały się spaliny. Myślę, że nie muszę podawać szczegółowego scenariusza dalszych wydarzeń. Konieczne będzie wezwanie straży pożarnej i kominiarza.

Na stronie internetowej Korporacji Kominiarzy można znaleźć adres firmy kominiarskiej, a także sprawdzić, czy mistrz, który podpisał się pod dokumentem, naprawdę mistrzem jest.

Zdarzają się bowiem przebierańcy, którzy z kominiarstwem mają tylko wspólny kolor stroju i ślady sadzy na nim.

Przygotowanie kominka do sezonu Jeżeli zadbaliśmy o bezpieczeństwo, to dobrze również pomyśleć o komforcie korzystania z kominka - czyli czas na sprzątanie. Czynności, o których piszę, najlepiej przeprowadzać po zakończeniu sezonu, gdyż wtedy jest czas na niezbędne naprawy. Z doświadczenia jednak wiem, że dopiero pierwsze chłody przypominają o konieczności sprawdzenia stanu technicznego.

Zaczynamy zatem od komory paleniska. Przyda się odpowiedni strój, zabezpieczenie podłogi oraz metalowe wiadro z pokrywą, szczotka i szufelka lub przystawka do odkurzacza z separatorem popiołu. Bywają również specjalne odkurzacze kominkowe. Odradzam stosowanie do tego celu odkurzacza zwykłego lub centralnego, gdyż drobny popiół może uszkodzić silnik. Po wstępnym oczyszczeniu komory paleniskowej z popiołu, czyścimy deflektor, przestrzeń nad deflektorem i odcinek rury dymowej (tak daleko uda nam się sięgnąć), uszczelki i ponownie komorę paleniskową. Popiół ze spalania drewna możemy przeznaczyć do zasilania roślin lub razem z sadzą po prostu wyrzucić - powinien trafić do pojemnika na odpady zmieszane. Kolejnym etapem jest sprawdzenie, czy wewnętrzne części paleniska oraz uszczelki nie uległy uszkodzeniu. Uszkodzone lub stwardniałe uszczelki będą powodowały nie tylko niekontrolowane dostawanie się powietrza do komory paleniskowej, ale również mogą spowodować pęknięcie szyby lub odkształcenie korpusu paleniska. Trwałość uszczelek możemy przedłużyć, przecierając je od czasu do czasu suchym popiołem, szczególnie na początku eksploatacji nowego paleniska lub po jego odświeżaniu. Równie starannie należy sprawdzić okładziny szamotowe lub wermikulitowe, ścianki stalowe i ruszty.

Elementy zużyte lub uszkodzone należy wymienić. Zachęcam do wykonywania tego typu czynności po zakończeniu sewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

zonu grzewczego choćby dlatego, że wtedy punkty serwisowe mają więcej czasu i unikniemy niepotrzebnego zdenerwowania, gdy nadejdą chłodne wieczory, a kominek nie będzie jeszcze w pełni sprawny. Oczyszczenie kratek w kominku i w pomieszczeniach, sprawdzenie działania jednostek wentylacyjnych, elektroniki, czystości filtrów (jeżeli system kominkowego ogrzewania jest w nie wyposażony) to już tylko kosmetyka. Można zaczynać kominkowy sezon grzewczy.

Rozpalamy!

O tym, jak rozpalać i podsycać ogień, wszyscy doskonale wiedzą, zatem dla przypomnienia: Technik palenia w kominku jest kilka, dlatego najlepiej - korzystając z zaleceń producenta podanych w instrukcji obsługi pieca - wybrać taką, która będzie odpowiednia dla posiadanego pieca, rodzaju drewna i celu, w jakim rozpalamy w kominku. Kluczem do sukcesu będzie nie tylko suche drewno, ale również właściwy sposób regulacji dopływu powietrza do spalania. Pomimo że drewno jest paliwem stałym, ponad 70% wartości opałowej pochodzi ze spalania gazu drzewnego.

W dużym uproszczeniu metody rozpalania są dwie: l rozpalanie „od dołu” - łatwiejsze; l rozpalanie „od góry” - lepiej wykorzystujące spalane gazy, tzw. czyste spalanie; metoda ta wymaga pewnego doświadczenia w regulowaniu dopływem powietrza dostarczanego do spalania.

Należy pamiętać o wytworzeniu nadciśnienia w pomieszczeniu (pełne otwarcie dopływu powietrza do spalania, uchylone okno, wyłączone wyciągi w okapie kuchennym). W osiągnięciu sukcesu, czyli paleniu w kominku bez zadymiania pomieszczenia, pomoże wytworzenie właściwego ciągu w kominie - zależnego od warunków pogodowych i pór roku. Temperatura wyższa na zewnątrz domu niż w pomieszczeniu, opady deszczu, wilgoć w kominie - wtedy może dym cofać się do pomieszczenia. Starym, dobrym sposobem jest spalenie gazety w pobliżu deflektora - kolorowe czasopisma nie nadają się do tego. Niezależnie od tego, jaką technikę palenia w kominku wybierzemy, fazy spalania będą takie same. Różnicą będzie czas osiągnięcia właściwych temperatur i sposób ich wykorzystania. www.instalator.pl

11 (219), listopad 2016

Fazy spalania l Rozpalanie

W pierwszej fazie drewno jest ogrzewane, a w temperaturze ok. 100°C zostaje usunięta wilgoć w postaci pary wodnej. Energia używana do tego celu nie jest wykorzystywana jako energia cieplna - im bardziej mokre drewno tym straty energii większe. Możemy obserwować kłębiący się biały dym. Potrzebna jest duża ilość powietrza, dlatego regulacja dopływu powietrza to „pełne otwarcie”. l Termiczny rozkład drewna Całkowicie suche drewno ulega rozkładowi termicznemu (pirolizie), który rozpoczyna się na powierzchni i stopniowo przesuwa się do wnętrza spalanej kłody. Szybkość postępowania tego procesu zależy od gęstości drewna. l Powstaje gaz drzewny Gdy temperatura przekroczy 260°C, płomienie stają się żółto-czerwonawe, wydłużają się, jednak nadal ważne jest dostarczanie powietrza. Jeżeli temperatura spalania jest zbyt niska, powstaje sadza widoczna na szybie kominka w postaci czarnego, czasami mazistego nalotu. Sadza wraz z parą wodną osadza się na ścianach komina, a kondensaty zawierające kwasy mogą w kominach z cegły tworzyć zacieki na ścianach ze-

zmagazynować - unikamy wtedy przegrzewania komina i marnowania ciepła uchodzącego do atmosfery. l Spalanie węgla drzewnego - faza żaru To już ostatnia faza spalania. Na żarzącym się drewnie pojawiają się krótkie niebieskie płomyki. Powstały węgiel drzewny wyżarza się w temperaturze ponad 500°C. Pozostałością po procesie spalania jest popiół. Po jego wyglądzie możemy ocenić, jak przebiegał proces spalania. Jeżeli jest białym, miałkim proszkiem, to spalanie było czyste. Natomiast popiół ciemny, zbrylony, niekiedy z kawałkami nadpalonego drewna, świadczy o tym, że drewno nie uległo pełnemu spalaniu i do środowiska przedostały się szkodliwe substancje.

Cząstki żaru mogą znajdować się w popiele jeszcze przez 24 godziny i ze względów bezpieczeństwa należy o tym pamiętać przy czyszczeniu paleniska.

Dokładanie do ognia Jeżeli nie uzyskaliśmy wystarczającej ilości ciepła lub chcemy nadal obserwować grę płomieni, to faza żaru jest najlepszym momentem na dołożenie do pieca. Drzwiczki kominkowe otwieramy bardzo powoli, a na żarzące się węgle wkładamy grubsze szczapy; drewno powinno się palić spokojnym, długim płomieniem, ale konieczna jest właściwa regulacja dopływu powietrza do spalania.

Zarówno technikę rozpalania w kominku, jak i postępowanie w każdej fazie spalania powinien omówić i pokazać wykonawca kominka w czasie pierwszego rozpalenia. Warto również przeczytać w instrukcji obsługi o tym, jaki sposób palenia jest zalecany przez producenta, jakie ilości suchego drewna powinny być wkładane do paleniska i co zrobić, gdy spalanie przebiega nieprawidłowo. Dobrze jest też zapisać na okładce instrukcji numer telefonu wykonawcy - czasem lepiej najpierw pytać, a później działać.

Marek Zajączkowski

wnętrznych - zwłaszcza podczas spalania mokrego drewna dębowego.

Energia zgromadzona w drewnie może zostać wykorzystana tylko wtedy gdy gaz drzewny zmieszany z tlenem spala się w wysokiej temperaturze (700 do 1000°C). Mówimy wtedy o czystym spalaniu i tylko wtedy wykorzystujemy energię bez obciążania środowiska. Tak wytworzone ciepło koniecznie trzeba

Zdjęcie z archiwum emz-komiki Literatura, którą polecam: 1. Instrukcja obsługi wkładu kominkowego.

2. Christa Klus-Neufanger, „Drewno do pieca i kominka”.

3. Hans-Peter Ebert, „Palenie drewnem we wszystkich rodzajach pieców”.

4. Lars Mytting, „Porąb i spal. Wszystko, co mężczyzna powinien wiedzieć o drewnie”.

5. „Magazyn Instalatora”.

67

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

Zapytano mnie - mogą zapytać i Ciebie. Można skorzystać!

Odpowiadam, bo wypada...

Szanowna Redakcjo!

Sprawa dotyczy budynku czterorodzinnego i wymagającego usunięcia awarii wewnętrznej instalacji gazowej. W trakcie wymiany gazomierzy na nowe pracownik gazowni w obecności jednego właściciela lokalu stwierdził kilka miejsc wycieku gazu po stronie odbiorcy, czyli na wewnętrznej instalacji klienta. Pytanie: kto usuwa awarię wycieku gazu i pokrywa koszty, bo nieruchomość nie posiada na swoim terenie własnego przyłącza gazu i korzysta z przyłącza średniego ciśnienia gazu z działki obok, której właścicielem jest gmina? I tu zaczyna się zabawa. Najpierw gmina wydała zgodę i pozwolenia na budowę dla dwóch rodzin, które nie czekając na zakończenie inwestycji budowy średniego ciśnienia i wykonanie przyłącza gazu na działce, uzgodnili przyłączenie swoich lokali z działki sąsiedniej. Zarówno gmina, jak i właściciele w stosunku do dwóch pozostałych lokali nie informowali o zaniechaniu inwestycji gminnej na działce dla pozostałych dwóch lokali.

W ten sposób dwa lokale zostały pozbawione inwestycji i możliwości swobodnego bezproblemowego przyłącza gazu do swoich lokali. Mimo to sąd przychylił się do tego, aby dwa pozostałe lokale korzystały także z tej instalacji poprzez wniesienie jednorazowej opłaty na rzecz osób, które jako pierwsze wybudowały wewnętrzną instalację gazową. Do mnie zwrócono się z prośbą o usunięcie awarii. Ale kto ma zapłacić? Nikt się nie poczuwa do obowiązku.

Z poważaniem Wiesław Wójtowicz Szanowny Panie!

Niezależnie od tego, jak zagmatwana jest sytuacja z fizycznym przebiegiem gazociągu, występuje w niej charakterystyczny punkt, którym jest kurek główny. Kurek główny jest granicą pomiędzy siecią gazową i instalacją gazową. Kurek główny należy do sieci gazowej. Siecią gazową zajmuje się gazownia i pokrywa wszystkie związane z nią koszty. Natomiast instalacja należy do użytkowników i wszelkie koszty jej

68

budowy i eksploatacji ponoszą oni.

Tutaj jest sytuacja bardziej skomplikowana ze względu na to, że tych tzw. kurków głównych, w ogólnym pojęciu, jest zapewne więcej. Jeden będzie poza budynkiem w części gminnej, drugi przed budynkiem czterorodzinnym, który nie będzie traktowany przez gazownię jako kurek główny, lecz kurek odcinający dopływ gazu do budynku zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich otoczenie.

(Dz. U. 75/2002 poz. 690). Gazownia nie ponosi tutaj ani obowiązku prac, ani kosztów z nimi związanych. Natomiast może skutecznie odciąć dopływ gazu do całego budynku po stwierdzeniu nieszczelności instalacji.

Rozumiem z tego opisu, że stwierdzono nieszczelność instalacji wewnątrz budynku w części poza mieszkaniem (przed licznikiem), ale na doprowadzeniu gazu do jednego mieszkania. Zachodzi tutaj pytanie, jeśli dobrze rzecz pojąłem, czy koszty naprawy instalacji ponosi ten jeden mieszkaniec, wszyscy mieszkańcy czy gmina?

Gmina z pewnością uzna, że to nie jest jej budynek i nie ma obowiązku zajmowania się instalacją gazową, podobnie jak i innymi elementami budynku, mimo że instalacja gazowa w budynku jest dalszym ciągiem instalacji gminnej. Gmina będzie bardziej oczekiwała wdzięczności mieszkańców budynku, a nie kłopotów związanych z instalacją gazową w tym budynku. Spór wobec tego ogranicza się do porozumienia mieszkańców i ich solidarności.

Obiektywnie i bezstronnie patrząc na zagadnienie, należałoby uznać, że to, co znajduje się w budynku poza mieszkaniami, jest własnością wspólną (częścią wspólną wg Ustawy o własności lokali, Dz. U. 80/2000 poz.903) i z obowiązku, zwłaszcza w przypadkach koniecznych (awaryjnych), wszyscy mieszkańcy budynku powinni w odpowiednich udzia-

łach pokrywać wydatki związane z utrzymaniem tej własności. Ciąży na nich również obowiązek solidarnego dbania o bezpieczeństwo w budynku. dr inż. Jan Siedlaczek

Szanowna Redakcjo!

Z zainteresowniem przeczytałem artykuły ringowe z październikowego wydania „Magazynu Instalatora”. Mam jednak jedno pytanie: czy są jakieś ograniczenia odnośnie do systemów suchych w stosowaniu rur miedzianych? (imię i nazwisko do wiadomości redakcji) Szanowny Panie!

Nie ma ograniczeń w stosowaniu rur miedzianych w systemach suchych ogrzewania powierzchniowego. System ten stosuje się w miejscach, gdzie zależy nam na ograniczeniu grubości systemu ogrzewania podłogowego, lub gdy chcemy ograniczyć ciężar wylewki betonowej, której grubość jest min. 6 cm, przez zastąpienie jej dużo lżejszym i cieńszym systemem lekkim. Taka sytuacja może mieć miejsce w renowacji mieszkań oraz przy adaptacjach strychów. W systemach suchych stosujemy rurę miedzianą miękką bez otuliny lub kompozytową cienkościenną rurę miedzianą (tańsza od tradycyjnej rury miękkiej stosowanej w ogrzewaniu powierzchniowym). Należy jednak pamiętać, że w systemach suchych rozstaw rury jest mniejszy niż w systemach mokrych, ponieważ przewodność podłoża suchego (np. płyty gipsowej) jest mniejsza niż podłoża betonowego. Wiąże się to z koniecznością użycia dłuższych odcinków rury niż w systemie mokrym, jednak średnice zewnętrzne rur w systemach lekkich są mniejsze o 2 mm od tych stosowanych w systemach mokrych.

Z poważaniem Kazimierz Zakrzewski www.instalator.pl

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

11.

201

6

miesięcznik informacyjno-techniczny 11 (219), listopad 2016

69

I

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

II

70

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

71

III

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

IV

72

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

73

V

miesięcznik informacyjno-techniczny

11 (219), listopad 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

VI

74