Magazyn Instalatora grudzień 2014 by Magazyn Instalatora

nakład 11 015

4 201 . 2 1

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 12 (196), grudzień 2014

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”: sterowanie instalacją grzewczą

Miliony P Polaków olaków wybr wybrały ały Galmet. Dzięki Państwa Państwa zauf zaufaniu aniu Galmet od wielu lat jest jest najpopularniejszą marką ogrzewaczy ogrzewaczy w wody ody w P Polsce. olsce. Dziękujemy! Państwa Państwa zadowolenie zadowolenie tto o dla nas prioryt priorytet. et.

ZŁOT Z Ł O T Y INSTALATOR I N S TA L AT O R

INSTALEXPO INST TALEXPO 2014 W KA AT. T . SOLARY SOLARY

Produkujemy Pr odukujemy w P Polsce olsce od 32 lat

Zapoznaj się z pełną of ofertą ertą na www.galmet.com.pl www.galmet.c g om.pl p

Najwyższa jakość w najlepszej cenie na rynku polskim

Dokonaj trafnego wyboru, skorzystaj z nowych pakietów z kotłem Vaillant

Teraz w pakiecie za 1 zł netto narzędzie wielofunkcyjne 12 w 1

już od 7 399 zł netto Najwyższa jakość w najlepszej cenie na rynku polskim

Najwyższa jakość w najlepszej cenie na rynku polskim

Dokonaj trafnego wyboru,

skorzystaj z nowych pakietów z kotłem Vaillant

Nowość 2014 Promocja obowiązuje od 15 listopada 2014 r. do wyczerpania zapasów promocyjnych.

Pakiety Pakiet ety specj specjalne cjalne

Nowość 2014

Pakiety specjalne

Specj Specjalnie cjalnie dla Państwa przygoto przygotowaliśmy towaliśm śmy 3 wyjątkowe wyj yjąt ątko kowe paki pakiety k ety z gazowy gazowym m kotłe ko kotłem m ko konden kondensacyjnym sacyj y yjnym Vaillant VC eco ecoTEC wymiennikamii c.w.u. pompąą ciepła coTEC pro i wymiennikam c.w.u. Biawar lub pomp i Viteco co do d przygotowania przygotoowania c.w.u. cc.w.uu. Zestawy połączeniem najwyższej jakości w w bbranży Zesta Ze tawy te są połąc ączeniem najwyżs ższej ej jjako kośc ści produktów, produkt któów, gwarantowanej ej pprzez liderów ży techniki ofercie. te chniki h ki grzewczej ggrzewczej zej oraz o znakomitej znako komite tejj ceny, c y, niedostępnej nniedostę tępnej ej w żadnej żża ej innej i ofe fercie. i

SSpecjalnie pecj ecjalnie dla Państw Państwa twa przygotowaliśmy r 2 wyj wyjątkowe yjąt ątko kowe paki pakiety k ety z gazowy gazowym m kotłem ko kotłem ko kondensacy kondensacyjnym cyjnym Vaillant VC eco ecoTEC wspomaganiaa przygotowania coTECC pro ro i zzestawami solarnymi Viteco do wspomagani przygotowani r a c.w.u. c. c w.u. Pakiety połączeniem najwyższej gwarantowanej liderów Paki k ety te są połąc ączeniem najwyżs ższej ej jakości jjako kości ci pproduktów, pro roduktó tów, gwara rantowanej ej przez p lideró w w branży r ży ofercie. techniki ki grzewczej ggrz rzewcz czej oraz ora raz znakomitej znako komitej ej ceny, cce niedostępnej niedostępnej w żadnej ża ej innej i ofe ferc rci cie.

kondensacyjnego 226/5–3 Zalety ko kotła kondensacyjne o yjnego VC ecoTEC pro 226/5 /5–3 • Wysoka obciążeniu ka sprawność sspra rawność przy 30% obciąż ąże żeniu kotła - 108%

Zalety ty ko kotła kondensacyjne kondensacyjnego yjnego VC ec ecoTEC oTEC T pro 226/5 226/5–3 /5–3 • Wysoka przy obciążeniu ka sprawność ssp prz rzy 30% ob ciąż iąże żeniu kotła ko - 108% Oszczędność innych nowymii kotłami • Osz szczędność gazu w stosunku ku ddo inny ch kotłów ko – ok. 15% 5% w porównaniu pporó równaniu z nowym ko kotłtami niekondensacyjnymi stosunku konstrukcji nieko kondensacyj yjnymi i do 30% w sto tosunku ku ddo starszych sta tars rszych konstru ko rukc kcjji kotłów • Szeroki Szero zeroki ki zakr zzakres krees modulacji modulacj cji palnika, palnika ka, od 30% do 100% • Maksymalna spra sprawność modulacji rawność w całym a zakresie zakr kresie modulacj cji palnika ka System Informacja podświetlany • Syste tem diagnostyczny diagnostycz czny DIA (Diagnoza Info formacj cja Analiza) – podśw świetltany wyświetlacz cz z wyświetlaniem w ssymboli ymboli • Funkc Funkcja System wykorzystać kcjja Aqua Aqua Kondens Ko Syste m (AKS) (A pozwala wyko korzysta tać proces pro rocees kondensacji kondensacj ko cji również ró w przygotowaniu prz rzygotowaniu to imponującym sprawności ciepłej ci ej wody, wo przy prz rzy imponują cym y współczynniku ku sspra rawności ci sięgając ssięgającym ący cym do 104% • Auto Automatyczna automatyka tomatyczna z regulacja regulacj cja spalania – nowa pneumatyczna automaty tyka ka gazowa ga Przezbrojenie przeregulowanie • Prz rzezbroj ojenie na inny rodzaj gazu – poprzez prz rzere regulowanie kotła ko Przyłącze powietrzno-spalinowego kotła • Prz rzyłąc ącz cze układu powietr trzno-spalinowego ko kotłta Ø 60/100 mm • Kocioł zawiera sterowaną elektroniki wzbiorcze, ra 2-stopniową 2-st stopniową pompę ste tero rowaną z elektr troniki ki kotła, kkotł kot a, odpowietrznik, k, naczynie n wzbior cze, z zawór zawór bezpieczeństwa, odpływ przełączający czeństw z twa, odpły w kondensatu, ko kondensatu tu, trój trtrójdrogowy ójdrogowy zawór przełą czają z cyy bezpie

• Osz Oszczędność gazu w sto stosunku innychh kotłów nowymii kotłami czędność z tosunku ku ddo innyc ko kotłtów – ok. k. 115% 5% w porównaniu pporó równaniu z nowym ko kotłtami niekondensacyjnymi 30% kotłów nieko kondensacy cyjnymi i do 30 % w stosunku st stosu sunku ku ddo starszych sta tarszych konstrukcji ko konstru rukc kcjji ko kotłtów Szeroki • Szero roki ki zzakres zakr kres modulacji modulacj cji palnika, od 30% do 100% Maksymalna sprawnośćć w całym zakresie modulacji • Maks ksymalna sprawnoś a zakr kresie modulacj cji palnika ka diagnostyczny (Diagnoza Info Informacja wyświetlacz • System diagnostycz czny DIA DIA (D forma rmacj cja Analiza) – podświetlany wyświetl t acz czz z wyświetlaniem w symboli Funkcja System wykorzystać przygotowaniu • Funkc kcj cja Aqua Kondens Syste tem (AKS) (A pozwala wyko korz rzysta tać proces proces kondensacji ko kondensacj cji równieżż w pprzygotowaniu to ciepłej i ej wody, wo przy prz rzy imponującym imponując ącym współczynniku współczynniku z ku sprawności s ci sięgającym ssięgający cym do 104% • Automaty Automatyczna regulacja pneumatyczna tyczn z a re regulacj cja spalania – nowa pneumaty czna z automatyka gazowa Przezbrojenie poprzez kotła • Przezbroj ojenie na inny rodzaj gazu – poprz rzez przeregulowanie prz rzeregulowanie ko kotł ta • Przyłącze powietrzno-spalinowego kotła 60/100 Przyłąc ącz cze układu ukł k adu powietrzno-sp spalinowego ko kotłta Ø 60/1 /100 mm • Ko Kocioł sterowaną elektroniki odpowietrznik, naczynie wzbiorcze, cioł i zawiera ra 2-stopniową 2 pompę ste terowaną z elekt ktro roniki ki kotła, kko kotłta, odpowietrz rznik, k, nacz n cz ynie wzbiorc rcze, zawór bezpieczeństwa, kondensatu, przełączający bezpieczeństw twa, odpływ kondensatu tu, trtrójdrogowy trój ójdro rogowy zawór przełąc ączając ący

Nowość 2014

D Dystrybucja: ystrybucja: Hur Hurtownie townie IInstal-Konsorcjum nstal-Konsorcjum

hur hurtownieinstalacyjne.pl/vaillant townieinstalacyjne.pl/vaillant

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Ste ro wać in sta la cją grzew czą i ogrzew czą moż na na wie le spo so bów i za po mo cą róż nych urzą dzeń. O czę ści z nich pi sze my w gru dnio wym rin gu „Ma ga zy nu In sta la to ra”. Ich pod sta wo wym i w su mie naj waż niej szym za da niem jest za pew nie nie kom for tu ciepl ne go i ra cjo nal ne go zu ży cia ener gii. Ale w wie lu przy pad kach ich mi nia tu ry za cja i za sto so wa nie za awan so wa nej elek tro ni ki spra wi ło, że sta ły się jed nym z głów nych ele men tów no wo cze sne go sys te mu za rzą dza nia bu dyn kiem. Ste ro wać in sta la cją grzew czą i ogrzew czą moż na na wie le spo so bów... Za pra sza my na ring! Co ja kiś czas je ste śmy in for mo wa ni o ko lej nym wy bu chu ga zu w bu dyn ku jed no - czy wie lo ro dzin nym. Jak pi sze au tor ar ty ku łu pt. „Szczel ność wy ma ga na” (s. 32 -33): „wy bu chy mo gą być po wo do wa ne bra kiem od po wied niej kon ser wa cji in sta la cji i urzą dzeń ga zo wych, sto so wa niem nie od po wied nich ma te ria łów na in sta la cje ga zo we lub nie wła ści wą ob słu gą urzą dzeń ga zo wych przez użyt kow ni ków”. Dla te go war to przy po mi nać wszyst kim o obo wią zu ją cych prze pi sach praw nych i ra cjo nal nych (!) za sa dach tech nicz nych w za kre sie bez pie czeń stwa w użyt ko wa niu ga zów pal nych. Łą cze nie rur sta lo wych gwin to wa nych na stę pu je za po mo cą ze wnętrz ne go gwin tu na ru rze i we wnętrz ne go gwin tu na łącz ni kach, któ re na krę ca się na koń ce łą czo nych prze wo dów. Ru ry sta lo we przy ci na się na bu do wie do za da nej dłu go ści, a na stęp nie gwin tow ni cą na ci na się gwint na ob cię tym koń cu prze wo du. Po łą cze nia gwin to wa ne w in sta la cjach sa ni tar nych po win ny być wy trzy ma łe i ab so lut nie szczel ne. Za le ży to od... O tym prze czy ta cie Pań stwo w ar ty ku le pt. „Pew ne uszczel nie nie” na s. 26 -28. Nie da się ukryć, że ma my zi mę, ale mo że to i do bry czas, aby te raz już przy go to wać się (teo re tycz nie) do cza su roz to pów. Dla te go w ar ty ku le pt. „Grunt od wod nio ny” (s. 52 -53) au tor przy bli ży Pań stwu za sa dy pra wi dło we go wy ko na nia od wod nie nia bu dyn ku. Ob ni że nie zu ży cia ener gii ciepl nej po trzeb nej na pod grza nie po wie trza w po miesz cze niach wy ni ka nie tyl ko z moż li wo ści za sto so wa nia ukła dów wen ty la cji me cha nicz nej z od zy skiem cie pła. Zgod nie z prze pi sa mi za sto so wa nie wen ty la cji wspo ma ga nej me cha nicz nej lub kli ma ty za cji po zwa la na ob ni że nie wy so ko ści po miesz czeń, co po śred nio wpły wa na zmniej sze nie ku ba tu ry ogrze wa nej. Ale o tym, co mó wią ak tu al ne prze pi sy i jak się to prze kła da na rze czy wi stość, opo wie au tor ar ty ku łu pt. „Ob niż ka na... wy so ko ści” (s. 64 -65). Mo że jed nak lek tu rę te go gru dnio we go wy da nia „Ma ga zy nu In sta la to ra” za cznij cie Pań stwo od stron 24 -25. Ży czy my wy gra nej! Dobrych, uzdrawiających przemyśleń na Święta Bożego Narodzenia!!! Sła wo mir Bi bul ski

Na okładce: © diter - Fotolia.com

Ring „MI”: sterowanie i regulacja instalacji grzewczej s. 6-23

L Krzyżówka w „Magazynie Instalatora” s. 24 l Pewne uszczelnianie (Połączenia gwintowane na rurach stalowych) s. 26 l Korzyści ze strat (Ocena efektywności energetycznej kotłów) s. 30 l Szczelność wymagana (Instalacje gazowe - 1) s. 32 l Trzy litry (Cyrkulacja ciepłej wody) s. 34 l Ciepło z rusztu (Jestem za, a nawet przeciw...) s. 38 l Punkt przecięcia (Dobór i charakterystyka pomp) s. 40 l Parowanie i skraplanie (Koszty eksploatacji pompy ciepła - 1) s. 42 l Rynek instalacyjno-grzewczy w III kwartale 2014 s. 44 l Sterowanie z kołnierzem... (strona sponsorowana firmy Herz) s. 46 l Opłacalne ogrzewanie (strona sponsorowana firmy Viessmann) s. 47

Drenaż budynków s. 52

l Oczyszczanie bez problemów (Serwis przydomowych oczyszczalni ścieków - 1) s. 48 l Dobre podejście do baterii (Uwaga! Jesteś w ukrytej kamerze...) s. 50 l Grunt odwodniony (Drenaż - zasady montażu) s. 52 l Szczelne zamknięcie (Dobór i montaż kabin prysznicowych) s. 55 l Pod ciśnieniem (Kanalizacja - zasady doboru rurociągów tłocznych i pomp) s. 56 l Równo pod „podłogówką” (Suche jastrychy z płyt gipsowowłóknowych) s. 58

Nowe trendy w technice kominowej s. 68

ISSN 1505 - 8336

l Wentylacja zimą s. 60 l Polskie łany s. 61 l Nowości w „MI” s. 62 l Oszczędna wentylacja s. 64 l Co tam Panie w „polityce”? s. 66 l Energooszczędne kominy s. 68

12.

4 201

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70. Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5. Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Ring „Ma ga zy nu In sta la to ra“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W styczniu na ringu: urządzenia grzewcze na paliwa stałe...

Ring „MI”: sterowanie instalacją grzewczą i ogrzewczą programator, sterownik, przewodowa, bezprzewodowa, komfort cieplny

Beretta W artykule omówiony zostanie intuicyjny programator tygodniowy ALPHA 7D marki Beretta, dzięki którego możliwościom użytkownik osiąga wysoki komfort cieplny. O tym, czy we własnym domu będziemy czuć się dobrze, decyduje nie tylko piękna aranżacja wnętrz, ciepłe oświetlenie czy funkcjonalność, ale także wysoki komfort cieplny. Właściwie zaprojektowana i wykonana gazowa instalacja grzewcza uzupełniona o programator tygodniowy gwarantuje pełną kontrolę temperatur w pomieszczeniach. Obecnie rynek oferuje wiele programatorów tygodniowych, w tym intuicyjny i bardzo funkcjonalny regulator ALPHA 7D marki Beretta.

Planuj dzień! Sterownik ten występuje zarówno w wersji przewodowej, jak i bezprzewodowej, i współpracuje ze wszystkimi kotłami marki Beretta. Z udziałem tego programatora harmonogram pracy kotła można dostosować do własnego planu dnia, a także całego tygodnia, bądź skorzystać z gotowego programu fabrycznego. Sterownik umożliwia ręczną nastawę temperatur: dziennej T1 i nocnej T2 w przedziale od +3 do +35°C (T1 > T2). Można go programować w siedmiodniowym cyklu i przedziałach czasowych co 1 godz., co

Wersja bezprzewodowa oznacza możliwość 24 zmian poziomu temperatur (komfortowej i ekonomicznej z dokładnością 0,2°C) w ciągu doby i 168 w ciągu tygodnia. Nowoczesny czujnik w sterowniku odczytuje temperaturę w pomieszczeniu w przedziale od -9°C do +50°C już z dokładnością do 0,2°C.

Programuj indywidualnie ALPHA 7D pozwala w optymalny sposób zarządzać pracą całego systemu grzewczego według indywidualnych potrzeb użytkowników. Za pomocą pokrętła można dokonać wyboPy ta nie do... W jakim celu w sterownikach stosuje się możliwość regulacji histerezy?

ru jednego z trzech trybów: Auto, Off albo Przyjęcie. W trybie Auto kocioł pracuje według zaprogramowanych przez użytkownika temperatur w określonych przedziałach czasowych na każdy dzień tygodnia. W przypadku dłuższej nieobecności można skorzystać z funkcji Off. Aktywny jest wtedy jedynie system antyzamarzaniowy, który w przypadku spadku temperatury w pomieszczeniu poniżej wybranej wartości (domyślnie ustawienie 5°C - wartość tę można modyfikować w menu technicznym w zakresie od 5°C do 10°C z dokładnością do 0,2°C) uruchomi kocioł gazowy. Jeśli z kolei organizujemy kolację dla rodziny, przyjaciół czy znajomych możemy skorzystać z trybu Przyjęcie. W tym trybie sterownik będzie pracował z temperaturą komfortową T1, niezależnie od zaprogramowanych przedziałów czasowych, do momentu zmiany na tryb Auto. Istnieje również możliwość skorzystania z trybu ręcznego, który służy do szybkiej zmiany wartości temperatury z nocnej na komfortową (lub na odwrót) w wybranym przedziale czasowym. Zmiana temperatury jest utrzymywana do końca danego przedziału czasowego, a kolejne przedziały realizowane są według wcześniej ustawionych temperatur. Funkcja ta aktywna jest wyłącznie w trybie Auto. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Jakiego typu informacje są wyświetlane na programatorze? Przykładową wizualizację na wyświetlaczu programatora ALPHA 7D pokazano na fotografii 1. Według danych na wyświetlaczu: jest środa, godzina 8:54, temperatura w pomieszczeniu wynosi 21,8°C, aktywna jest funkcja zima, programator działa w trybie Auto, pracuje w przedziale czasowym od godz. 6 do 9, dla którego została ustawiona temperatura komfortowa T1. W przypadku niskiego stanu baterii, na wyświetlaczu pojawia się informacja o konieczności ich wymiany (na wyposażeniu sterownika znajdują się dwie baterie AAA). Podczas wymiany baterii wcześniej ustawione parametry pracy zostaną zachowane, wystarczy wybrać na programatorze bieżący dzień i godzinę. Dodatkowym atutem sterownika jest możliwość regulacji histerezy załącz/wyłącz w zakresie 0-2°C (ust. fabryczne: histereza wyłącz 0,4°C/załącz 0,2°C) z dokładnością do 0,2°C. Przypuścimy, że dokonamy wyboru czułości działania na poziomie np. ±0,2°C. Oznacza to, że programator uruchomi kocioł, kiedy temperatura w pomieszczeniu spadnie poniżej ustawionej temperatury o 0,2°C i wyłączy go, gdy wzrośnie ona powyżej ustawionej wartości temperatury o 0,2°C. Dzięki temu można dostosować wartość histerezy do indywidualnych potrzeb domowników. Programator ALPHA 7D (nadajnik) w wersji bezprzewodowej jest fabrycznie sprzężony z odbiornikiem, dlatego też nie jest wymagane wykonanie procedury kodowania przed montażem obu jednostek. Zasięg działania programatora bezprzewodowego wynosi do 40 m w przestrzeni otwartej i do 20 m w budynku. Sterowniki ALPHA 7D (w wersji przewodowej i bezprzewodowej) są estetyczne wykonane, dzięki czemu pasują do każdego wnętrza. Umożliwiają w bardzo łatwy, funkcjonalny i efektywny sposób sterowanie temperaturą w pomieszczeniach. Programowanie odbywa się w sposób intuicyjny, z użyciem zaledwie jednego pokrętła. Za jego pomocą dokonuje się zarówno wyboru funkcji czy wartości poszczególnych parametrów (poprzez obrót pokrętła), jak i ich akceptacji (poprzez wciśnięcie pokrętła). Regulatory ALPHA 7D dostępne w ofercie Beretty można zakupić w bardzo atrakcyjnej cenie. www.instalator.pl

12 (196), grudzień 2014

histereza On/Off: 0,2°C/0,4°C (ustawienie fabryczne, możliwość zmiany w zakresie 0-2°C z dokładnością 0,2°C), l okres gwarancji: 2 lata, l wyposażenie regulatora: regulator ALPHA 7D, kołki rozporowe i śruby, baterie, instrukcja, l napięcie zasilania: nadajnik - 2 x 1,5 V (2 baterie alkaiczne AAA), Dodatkowe dane techniczne (dla wersji bezprzewodowej): l sygnalizacja wizualna: regulator wyświetlacz LCD albo odbiornik dioda LED, l wyposażenie regulatora: regulator ALPHA 7D, odbiornik, kołki rozporowe i śruby, baterie, instrukcja. l napięcie zasilania: nadajnik - 2 x 1,5 V (2 baterie alkaliczne AAA) odbiornik - 230 V +/- 10%, 50 Hz. l

Dane techniczne ilość pomiarów temperatury: 3 (komfortowa/dzienna + ekonomiczna/nocna + antyzamarzaniowa), l tryby pracy: 3 (Off, Auto, Przyjęcie), l zakres pomiaru temperatury: od -9 do +50°C, l zakres regulacji temperatury: od +3 do +35°C, l dokładność regulacji temperatury c.o.: 0,2°C, l dokładność wskazań temperatury c.o.: 0,2°C, l sygnalizacja wizualna: regulator wyświetlacz LCD, l

Gra ży na Bent kow ska

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Dziś na ringu „MI”: sterowanie i regulacja instalacji grzewczej automatyka, kocioł, gaz, pokojowa, pogodowa

Buderus Jednym ze sposobów umożliwiających zmniejszenie ilości gazu spalanego przez kocioł grzewczy jest zastosowanie odpowiedniej automatyki sterującej jego pracą.

Buderus oferuje użytkownikom swoich kotłów grzewczych szeroką gamę regulatorów pozwalających indywidualnie dostosować pracę kotła do potrzeb użytkownika.

Stała temperatura wody Zastosowanie automatyki stałotemperaturowej BC10, BC20, BC25 do sterowania pracą kotła polega na utrzymywaniu stałej temperatury wody w instalacji bez względu na temperaturę na zewnątrz i wewnątrz budynku. Ponieważ jednak zapotrzebowanie na ciepło ogrzewanych pomieszczeń zmienia się w ciągu doby w zależności od temperatury na zewnątrz budynku i od sposobu ich użytkowania, to taki rodzaj automatyki może powodować poczucie dyskomfortu (przegrzewanie pomieszczeń) oraz niepotrzebne zużycie gazu. Z tego względu jest to podstawowe i najmniej polecane rozwiązanie.

Pokojowe sterowanie Jeżeli praca kotła kierowana jest przez regulator z czujnikiem umieszczonym w jednym z ogrzewanych pomieszczeń, to mamy do czynienia z automatyką pokojową. W takim przypadku kocioł produkuje ilość ciepła zależną od aktualnych potrzeb budynku, co zarówno zwiększa komfort cieplny, jak i ogranicza ilość spalanego gazu. Ponieważ jednak informacja o potrzebach cieplnych pomieszczeń przekazywana jest do kotła w chwili, gdy temperatura odbiega od żądanej, to ze względu na czas potrzebny na wyprodukowanie ciepła, przekazanie go do instalacji grzewczej i ogrzanie pomieszczeń, ich temperatura może ulegać wahaniom.

czujnikiem temperatury umieszczonym na zewnątrz budynku, mówimy o automatyce pogodowej. Zaletą takiego rozwiązania jest między innymi wczesne wykrywanie zmian temperatury zewnętrznej, zanim spowodują one zmianę temperatury wewnątrz budynku. Oznacza to, że w odróżnieniu od automatyki pokojowej, automatyka pogodowa rozpoznaje przyczyny i przeciwdziała skutkom poprzez dostosowywanie temperatury wody grzewczej do aktualnych potrzeb cieplnych budynku. Z tego też Py ta nie do... Dla cze go war to wy ko rzy stać do ste ro wa nia in sta la cją po łą cze nie re gu la to ra po go do we go z re gu la to rem zdal ne go ste ro wa nia? względu automatyka pogodowa jest szczególnie polecana do sterowania kotłami kondensacyjnymi, których sprawność i uzyskiwane oszczędności gazu są tym wyższe, im niższa jest temperatura wody w kotle.

Automatyka pogodowa

Łączyć też można...

Jeśli natomiast praca kotła jest sterowana za pomocą regulatora z

Oczywiście najlepszym rozwiązaniem stosowanym zresztą powszechnie jest połączenie regulatora pogodowego z regulatorem zdalnego sterowania umieszczonym w pomieszczeniu reprezentatywnym i wyposażonym w czujnik temperatury wewnętrznej (połączona automatyka pogodowo-pokojowa RC300+RC25, RC300+RC100 oraz regulatory serii 4000). Takie połączenie regulacji pogodowej z pokojową zapewnia największy komfort użytkowania oraz optymalne oszczędności gazu. Automatyka kotła otrzymuje wówczas informacje zarówno o temperaturach i ich zmianach na zewnątrz, jak i wewnątrz budynku. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Czas to pieniądz Zastosowanie regulatorów RC200 oraz RC300 i serii 4000, które mają tzw. sterowanie czasowe, umożliwia programowanie różnych temperatur w różnych okresach czasu w ciągu doby lub tygodnia. Dzięki takiemu rozwiązaniu użytkownik ma możliwość automatycznego ograniczenia ilości gazu spalanego przez kocioł, np. w nocy lub gdy użytkownik przebywa w pracy czy też na wakacjach.

Sterowanie zdalne Aplikacja EasyControl marki Buderus pozwala na zdalne sterowanie domowym systemem ogrzewania. Teraz, aby z dowolnego miejsca zarządzać domową instalacją grzewczą, wystarczy smartfon lub tablet, połączenie z Internetem i moduł Logamatic web KM200 marki Buderus. Moduł Logamatic web KM200 łączy instalację grzewczą z Internetem lub lokalną siecią WiFi. Służy do przekształcania danych wprowadzanych za pomocą aplikacji Buderus EasyControl w polecenia regulacyjne wysyłane instalacji grzewczej. System przeznaczony jest do obsługi budynków jednorodzinnych, mieszkań, apartamentów, budynków biurowych i użyteczności publicznej. Aplikacja EasyControl jest intuicyjna w obsłudze i zapewnia stały dostęp do ustawień parametrów systemu grzewczego. Pozwala śledzić dane dotyczące pracy kotła, wysokości temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku, a w przypadku zainstalowania kolektorów słonecznych dostarcza także informacje na temat uzysku solarnego. Dzięki niej można znacznie zaoszczędzić na kosztach ogrzewania. Użytkowanie systemu jest absolutnie bezpieczne, ponieważ moduł KM200 ma zabezpieczenia uniemożliwiające dokonywanie zmian pracy systemu grzew cze go przez osoby niepowołane dzięki

www.instalator.pl

fabrycznie zakodowanej nazwie użytkownika i hasłu. W ustawieniach podstawowych modułu zapisane są również nazwa i adres serwera docelowego.

Podłączenia pomiędzy automatyką systemu grzewczego a modułem web KM200 wykonywane są za pomocą dwużyłowego przewodu elektrycznego 2 x 0,75 mm2 (TP), a całkowita długość przewodów magistrali EMS pomiędzy wszystkimi elementami systemu wynosi do 50 metrów.

EasyControl Aplikacja współpracuje z kotłami kondensacyjnymi: Logamax plus GB072, GB162, GB172T oraz kotłami konwencjonalnymi Logamax U054, U052 i U052T. Każda jednostka wyposażona jest w regulator RC300 oraz moduł web KM200. Opcje sterowania urządzeniami instalacji HVAC: umożliwia komunikację online z automatyką sterującą kotłem gazowym i obiegami grzewczymi, wybór trybu pracy jest automatyczny lub manualny, nastawy temperatury (dziennej komfortowej, nocnej - obniżonej); programowanie dobowe i tygodniowe; informacje o temperaturze zewnętrznej, wewnętrznej, mocy palnika i uzysku solarnym (przy współpracy z instalacją solarną z modułem SM10); automatyczne powiadomienia o usterkach. Elementem umożliwiającym komunikację pomiędzy smartfonem lub tabletem a automatyką ogrzewania jest moduł web KM200 marki Buderus dostarczany z zasilaczem sieciowym, kablem przyłączeniowym (długość 2 m), kablem LAN CAT 5 (długość 2 m), elementami montażowymi, wtyczką przyłączeniową do złącza magistrali dwuprzewodowej EMS oraz instrukcją montażu w języku polskim. Aplikację można pobrać ze sklepu App Store lub Google Play. Dostępna jest w języku polskim. Ed mund Słu pek

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Ring „MI”: sterowanie i regulacja instalacji grzewczej i ogrzewczej

zawór, termostatyczny, głowica, komfort, ogrzewanie

Herz Komfort użytkowania jest silnie związany z właściwym dobraniem i wyregulowaniem elementów regulacyjnych urządzeń grzewczych, np. zaworów i głowic termostatycznych Podstawowym argumentem za stosowaniem regulacji termostatycznej podnoszonym na początku lat 90. była oczywiście oszczędność energii cieplnej oraz podniesienie komfortu użytkowania pomieszczeń z punktu widzenia użytkowników. O ile pierwszy postulat został stosunkowo szybko i łatwo przyswojony oraz zastosowany w praktyce, to w kwestii komfortu użytkowania już nie jest tak dobrze. Komfort użytkowania jest silnie związany z właściwym dobraniem i wyregulowaniem elementów regulacyjnych urządzeń grzewczych, w tym przypadku zaworów i głowic termostatycznych. Sprawa doboru głowic do typowych zastosowań jest stosunkowo prosta, mamy teoretycznie głowice termostatyczne o stałej proporcjonalności 1, 2 i 3 K. Praktycznie w sprzedaży znajdują się głowice 2 K, które gwarantują dobrą jakość regulacji w typowych warunkach. Sprawa jest nieco bardziej złożona w przypadku zaworów termostatycznych. W znacznej części dobra jakość regulacji związana jest z linearyzacją regulacji, czyli odwzorowaniem proporcjonalnym pomiędzy nadwyżką temperatury w pomieszczeniu a wydajnością grzejnika. W uproszczeniu należy to rozumieć tak, że po przekroczeniu zadanej temperatury w pomieszczeniu ponad wartość ustawioną na głowicy termostatycznej, zawór termostatyczny proporcjonalnie redukuje wydajność grzejnika do wartości

przekroczonej temperatury, aż do całkowitego zamknięcia przepływu. Zawór termostatyczny z głowicą stanowi tzw. regulator proporcjonalny bezpośredniego działania.

Dopasowanie zaworu Wyliczalnym warunkiem koniecznym linearyzacji jest odpowiedni autorytet zaworu termostatycznego, czyli jego wartość powinna się znaleźć w przedziale wartości pomiędzy 0,3 a 0,7. W praktyce oznacza to dopasowanie wielkości zaworu do wielkości grzejnika, a tak dokładniej - przepustowości zaworu termostatycznego (KVs) do wartości przepływu czynnika grzewczego. Tu niestety nie obowiązuje już taka zasada jak przy doborze grzejnika: im większy grzejnik, tym lepiej, czyli większy margines bezpieczeństwa. Zawór nie może być ani za duży, ani za mały. Za duży zawór oznacza, iż zamiast regulacji ciągłej (proporcjonalnej) mamy regulację prostą włącz/wyłącz, taką jak w lodówce czy żelazku, przy której mogą wystąpić znaczne wahania temperatury.

Dławienie przepływu W przypadku zbyt małego zaworu termostatycznego mamy mocne dłaPy ta nie do... Dlaczego warto stosować zawory termostatyczne o „zmiennym” współczynniku KVs?

wienie przepływu czynnika grzewczego, co może spowodować zbyt duży spadek ciśnienia na zaworze termostatycznym, czyli niepotrzebne straty energii elektrycznej pompy obiegowej oraz niebezpieczeństwo wystąpienia szumów. Zbyt mały zawór termostatyczny oznacza najczęściej ograniczenie mocy grzejnika. Ta wiedza jest ogólnie znana, ale w praktyce niekoniecznie stosowana. Wystarczy prześledzić katalogi producentów armatury termostatycznej albo oferty w sklepach instalacyjnych. Zazwyczaj oferta ogranicza się do zaworów termostatycznych DN 15 o typowej przepustowości KV pomiędzy 0,4 a 0,6. Nawet projektanci często nie zważają na to, czy zawór termostatyczny zasila grzejnik 22-50-40 czy 33-90-1600. Najczęściej niedopasowanie zaworów termostatycznych kompensuje się przez odpowiednie „kryzowanie”, czyli dobór odpowiedniej nastawy. Zazwyczaj im mniejsza moc grzejnika, tym niższa nastawa wstępna. W ten sposób uzyskuje się połowicznie efekt odpowiedniego autorytetu zaworu. Połowicznie, ponieważ o jakości regulacji i linearyzacji decyduje tzw. autorytet wewnętrzny zaworu liczony dla KVs, czyli dla spadku ciśnienia na elemencie regulacyjnym dynamicznym gniazdo-grzybek. W większości zaworów termostatycznych nastawa wstępna ma charakter regulacji statycznej, czyli doskonale nadaje się do równoważenia hydraulicznej instalacji w warunkach stałego przepływu, zaś regulacja z zastosowaniem zespołu gniazdo-grzybek ma charakter dynamiczny. Wartość rzeczywistego autorytetu jest tym mniejsza, im niższa jest nastawa wstępna. Oznacza to, że przy zbyt dużym zaworze termostatycznym regulacja ma charakter włącz/wyłącz, zaś grzejnik na przemian jest gorący i zimny. Najlepszym rozwiązaniem teoretycznym jest oczywiście dobieranie zaworów www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

indywidualnie do każdego grzejnika. Praktycznie wymagałoby to zegarmistrzowskiej dokładności instalatora na budowie, tak aby każdorazowo sprawdzał z projektem, jaki zawór montuje.

Zmienny współczynnik Istnieje jednak rozwiązanie kompromisowe, a mianowicie zawór termostatycznej regulacji Herz FV. Jest to zawór termostatyczny w pewnym sensie o „zmiennym” KVs w zależności od wybranego ustawienia wkładki termostatycznej. Nie jest to typowy zawór termostatyczny z nastawą wstępną, ponieważ w regulacji termostatycznej dynamicznej bierze udział powierzchnia boczna wkładki z otworem i grzybkiem, która jest odpowiednio przysłaniana. Przez odpowiedni wybór pozycji pracy wkładki w regulacji termostatycznej bierze udział inne gniazdo zaworu, czyli tak jakby inny zawór. Taka konstrukcja zaworu pozwala doskonale dobrać optymalną pozycję pracy zaworu, w pewnym zakresie tożsamą z indywidualnie dobieranym zaworem na miarę. Takie rozwiązanie pozwala na swobodny montaż zaworów termostatycznych (jeden typ) z precyzyjnym ich ustawianiem na etapie regulacji. Szczególnie pożyteczne są zawory o precyzyjnej regulacji FV przy małych grzejnikach płytowych, konwektorowych i łazienkowych, czyli generalnie przy grzejnikach o małej mocy grzewczej. Poza brakiem stabilizacji termostatycznej w ogrzewanych pomieszczeniach niewłaściwa praca małych grzejników może powodować hałas, szumy, stuki przenoszone przez instalację oraz może utrudniać pracę dużych grzejników przez burzenie równowagi w systemie hydraulicznym.

Droga radiowa Systemy regulacji elektrycznej lub elektronicznej są nowoczesnymi rozwiązaniami w zakresie regulacji termostatycznej. Zarówno systemy elektryczne, elektroniczne, jak i termostatyczne mają jednak jedno wspólne poważne ograniczenie, którym jest przewód elektryczny. www.instalator.pl

Gdy zaplanujemy dostatecznie wcześnie system elektryczny i „położymy peszle” z przewodami, wszystko jest w porządku. Kłopot pojawia się, gdy przeróbki i modyfikacje są w istniejącym obiekcie. Wówczas z odsieczą przychodzą systemy radiowe. Tutaj na rynku można spotkać najróżniejsze rozwiązania - od najprostszych systemów jednokanałowych do zintegrowanych systemów wielokanałowych mogących realizować proste funkcje BMS w zakresie ogrzewania i chłodzenia. Na uwagę zasługuje prosty i niezawodny system jednokanałowy Herz, oparty o głowicę elektroniczną ze zdalnym czujnikiem w ogrzewanym pomieszczeniu. Głowica elektroniczna radiowa, która zabudowana jest na zaworze lub wkładce termostatycznej, posiada własne zasilanie w postaci dwóch baterii 1,5 V typu LR6. Rozwiązanie to zapewnia swobodę zabudowy bez konieczności podłączania zewnętrznych przewodów elektrycznych. Trwałość wbudowanej baterii wynosi co najmniej dwa lata. Zakres regulacji temperatur to 5-30°C, z dokładnością 1°C. Głowica umożliwia precyzyjną regulację temperatury manualnie oraz umożliwia pracę w trybie automatycznym, w którym programuje się żądane temperatury w cyklu tygodniowym, z sześcioma przedziałami czasowymi ogrzewania. Dla każdego przedziału czasowego może być zadawana dowolna temperatura z zakresu regulacji. Istnieje możliwość programowania każdego dnia tygodnia indywidualnie lub grupowo (poniedziałek-piątek, sobota-niedziela lub wszystkie dni razem). Występuje też funkcja szybkiego przejścia w tryb ogrzewania lub osłabienia nocnego.

Głowica elektroniczna ma wbudowany odbiornik radiowy, który pracuje na częstotliwości 868,3 MHz. Głowica współpracuje z urządzeniami zewnętrznymi na drodze radiowej, takimi jak zewnętrzny czujnik temperatury oraz czujnik otwartego okna.

Dokładny czujnik Czujnik okienny przy otwarciu okna, np. do szybkiego przewietrzenia, ogranicza ogrzewanie na czas jego otwarcia. Radiowy czujnik temperatury przekazuje informację o temperaturze powietrza w wybranym miejscu. Zasięg sygnału z czujnika zależy od konstrukcji budynku oraz ilości przeszkód i wynosi kilkanaście metrów. Zewnętrzny, swobodny czujnik temperatury pozwala na idealne dopasowanie pracy układu regulacji temperatury do

indywidualnych potrzeb użytkownika, bez ograniczeń związanych z systemami przewodowymi. Czujnik temperatury wyposażony jest w możliwość zadawania temperatury w trybie manualnym oraz szybkiego przechodzenia w stan ogrzewania lub osłabienia nocnego. Przedstawione rozwiązanie w systemie regulacji jednokanałowej jest bardzo komfortowe, uniwersalne i stanowi najnowsze rozwiązanie w zakresie systemów regulacyjnych oferowanych przez firmę Herz. Grze gorz Oj czyk

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Ring „Magazynu Instalatora”: sterowanie instalacją grzewczą regulator, panel, sterujący, heatronic, kocioł

Junkers Junkers w swojej ofercie handlowej ma bardzo szeroki asortyment urządzeń grzewczych. Są to: urządzenia przygotowujące tylko ciepłą wodę użytkową - przepływowe gazowe podgrzewacze wody, potocznie nazywane termami, oraz kotły konwencjonalne i kondensacyjne. Kotły marki Junkers wyposażone w panele sterujące Bosch Heatronic®3 i Heatronic®4 (wszystkie kotły kondensacyjne i kocioł konwencjonalny Ceraclass Excellence) współpracują z nową generacją regulatorów serii FX, pracującą w oparciu o dwużyłową bipolarną magistralę danych EMS Bus. Można podłączyć do niej maksymalnie 32 urządzenia - tzw. uczestnicy transmisji danych - takie jak: regulatory, moduły funkcyjne i moduły obsługi zdalnej.

Sterowanie instalacją Instalacją c.o. w budynkach możemy sterować za pomocą regulatorów pokojowych, np. FR 10 i FR 120. Regulator FR 10 jest najprostszym regulatorem bez programowania czasowego. Umożliwia on ustawienie trzech temperatur wewnętrznych (grzanie, oszczędzanie i tryb przeciwzamrożeniowy). W połączeniu z modułami funkcyjnymi IPM 1 lub IPM 2 może pracować jako prosty regulator strefowy (do 10 obiegów grzewczych). Natomiast regulator pokojowy FR 120 wyposażony jest w duży, podświetlany wyświetlacz ciekłokrystaliczny (możliwość odczytu temperatury, trybu pracy, kodów błędów) z zegarem trzykanałowym - tygodniowym. Dzięki temu można obsługiwać jeden obieg grzewczy, c.w.u. i cyrkulację. Regulator ten, podobnie jak FR 10, może pracować jako regulator strefowy. Obiegi grzewcze mogą być obiegami wyposażonymi w mieszacze. FR 120 ma dodatkowo funkcję dezynfekcji termicznej zasobnika,

funkcję urlop i optymalizację solarnego podgrzewania c.w.u. w połączeniu z modułem funkcyjnym ISM 1.

grzewczej do aktualnych potrzeb cieplnych budynku. Oczywiście najlepszym rozwiązaniem, powszechnie zresztą stosowanym, jest połączenie regulatora pogodowego z regulatorem zdalnego sterowania, umieszczonym w pomieszczeniu reprezentatywnym i wyposażonym w czujnik temperatury wewnętrznej. Takie połączenie regulacji pogodowej z pokojową zapew-

Komfort zapewniony O wiele lepszym rozwiązaniem, zapewniającym większy komfort pracy instalacji i pozwalającym na ułatwienie obsługi kotła oraz osiągnięcie wymiernych oszczędności eksploatacyjnych, jest regulacja pogodowa. Oszczędności eksploatacyjne są dla użytkownika zwykle najważniejsze. Regulacja pogodowa w połączeniu z techniką kondensacyjną daje ich najwięcej - nawet ponad 20% w stosunku do kotłów konwencjonalnych. Powinniśmy pamiętać, że w przypadku kotłów kondensacyjnych idealnym rozwiązaniem jest właśnie stosowanie regulatora pogodowego. Zazwyczaj chętnie wykorzystywany regulator pokojowy nie jest tutaj polecany. Zaletami regulacji pogodowej w stosunku do sterowania pokojowego jest między innymi wczesne wykrywanie zmian temperatury zewnętrznej, zanim spowodują one zmianę temperatury wewnątrz budynku. Oznacza to, że w odróżnieniu od automatyki pokojowej - automatyka pogodowa rozpoznaje przyczyny i przeciwdziała skutkom poprzez dostosowywanie temperatury wody Py ta nie do... Dla cze go war to in we sto wać w mo duł do za rzą dza nia pra cą in sta la cji grzew czej po przez sieć in ter ne to wą?

nia największy komfort użytkowania oraz optymalne oszczędności gazu. Automatyka kotła otrzymuje wówczas informacje zarówno o temperaturach i ich zmianach na zewnątrz, jak i wewnątrz budynku.

Optymalnym rozwiązaniem jest zdalny sterownik korygujący temperaturę wewnętrzną w pomieszczeniu reprezentatywnym w połączeniu z regulatorem pogodowym. Związane jest to z ideą techniki kondensacyjnej. Otóż czynnikiem chłodzącym spaliny, powodującym ich kondensację, jest woda z powrotu instalacji c.o. Jeśli jest to woda powstająca w wyniku www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

schłodzenia zładu, współpracującego z regulatorem pokojowym, to jej temperatura jest w zasadzie cały czas niezmienna, np. w instalacji pracującej na parametrach 75/60°C jest to około 60°C. Pamiętajmy, że tak wysoka temperatura nie gwarantuje wystąpienia procesu kondensacji pary wodnej, gdyż punkt rosy pary wodnej dla gazu ziemnego wynosi ok. 57°C. Inaczej wygląda praca kotła z regulatorem pogodowym. W układzie regulacji pogodowej, nawet przy stosunkowo wysokich parametrach grzewczych, można uzyskać bardzo dobry efekt kondensacji, a tym samym wysoką sprawność kotła kondensacyjnego, sięgającą nawet 109%. W przeciętnych warunkach klimatycznych panujących w Polsce temperatury niższe od -11,5°C są osiągane w ciągu kilku dni w roku. Przez resztę sezonu grzewczego kocioł w pełni kondensuje.

Era internetu... W ofercie handlowej Junkersa znajdują się następujące regulatory pogodowe: FW 120, FW 200, FW 500. Regulatory te można zamontować na panelu sterującym BOSCH Heatronic® 3 i Heatronic®4, lub połączyć bipolarną, dwużyłową magistralą danych z modułami funkcyjnymi. Jeżeli regulator pogodowy nie będzie montowany na panelu sterującym, lecz na ścianie w pomieszczeniu reprezentatywnym, to aktywny będzie czujnik temperatury pomieszczenia (znajduje się on w regulatorze pogodowym). Nie jest konieczne stosowanie w tym wypadku dodatkowego regulatora zdalnego sterowania (FB 10 lub FB 100). Wszystkie regulatory pogodowe marki Junkers wyposażone są w duży podświetlany wyświetlacz LCD z zegarem tygodniowym sterującym obiegami grzewczymi (FW 120 - jeden obieg, FW 200 i FW 500 - dwa obiegi), ciepłą wodą użytkową i cyrkulacją (FW 500 - dwie niezależne pompy ładujące dwa zasobniki i dwie pompy cyrkulacyjne).

12 (196), grudzień 2014

Podstawowy regulator FW 120 w połączeniu z modułem funkcyjnym IPM 1 steruje jednym obiegiem grzewczym (może być to obieg mieszaczowy). Regulatory FW 200 i FW 500 standardowo mogą zarządzać dwoma obiegami c.o., istnieje jednak możliwość rozbudowy o dodatkowe obiegi grzewcze przez moduły funkcyjne IPM 1 lub IPM 2 i zdalne sterowniki FB 100, odpowiednio do 4 obiegów i 10 obiegów grzewczych. Regulatory pogodowe mają następujące funkcje: dezynfekcji termicznej zasobnika, urlopu, suszenia jastrychu, optymalizacji rozgrzewania układu c.o. i optymalizacji solarnego podgrzewania c.w.u. (w połączeniu z modułem funkcyjnym ISM 1) i wspomagania c.o. (w połączeniu z modułem funkcyjnym ISM 2 - tylko dla regulatorów FW 200 i FW 500). Dodatkowo regulatory pogodowe w połączeniu z modułem kaskadowym ICM umożliwiają wykonanie układu kaskadowego składającego się z 4 kotłów przy zastosowaniu regulatora FW 200 lub z 16 kotłów - przy zastosowaniu regulatora FW 500 (montaż czterech modułów ICM). Zastosowanie regulatora FW 500 w połączeniu z modułem funkcyjnym IEM umożliwia włączenie w system grzewczy dodatkowych obiegów, np. nagrzewnic powietrza, lub sterowanie instalacją basenową.

Najnowszy moduł Najnowszym modułem funkcyjnym, który pojawił się w ofercie handlowej Junkersa, jest moduł MB 100LAN. Jest to moduł do zarządzania pracą instalacji grzewczej poprzez sieć

www.instalator.pl

internetową. Komunikuje się on z regulatorami serii FX (regulacja pokojowa FR i pogodowa FW) w oparciu o dwużyłową bipolarną magistralę danych EMS Bus. Dzięki aplikacji mobilnej JunkersHome, użytkownik ma wpływ na zmianę temperatur poszczególnych obiegów grzewczych oraz zmianę programów przełączających pracę kotła. Aplikację tę instaluje się na urządzeniu zdalnym, jak smartfon czy tablet. Umożliwia ona także odczyt uzysku solarnego (połączenie z modułem funkcyjnym ISM 1 lub ISM 2). Informacje te przekazywane są w formie graficznej dla ostatniej godziny, dnia i miesiąca pracy instalacji solarnej. W podobny sposób użytkownik może sprawdzić jakie były temperatury wewnętrzne poszczególnych obiegów c.o. i temperatury zewnętrzne (tylko dla regulatorów pogodowych serii FW). Dodatkowo można uzyskać informacje o stanie pracy urządzenia grzewczego, w tym także o ewentualnych usterkach. Prosty system połączeń (dwużyłowa magistrala danych EMS Bus), inteligentne, różnorodne moduły funkcyjne oraz ich wszechstronność pozwalają na wykonanie bardzo zaawansowanych systemów grzewczych. Kontrola pracy systemu poprzez internet zapewnia większy komfort, ułatwienie obsługi kotła oraz wymierne oszczędności eksploatacyjne. Aplikacja JunkersHome to ogromny skok w przyszłość dostępny już dla każdego użytkownika. Pozwala ona na zdalną kontrolę i sterowanie domowym systemem ogrzewania z dowolnego miejsca na świecie. Ro bert Drozd

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Ring „MI”: sterowanie i regulacja instalacją c.o. automatyka, sterowanie, regulacja, ogrzewanie

Oventrop Automatyka zwierająca zaawansowane technicznie elementy kontrolujące, sterujące, regulacyjne i optymalizacyjne jest jednym z głównych elementów nowoczesnego systemu zarządzania budynkiem. Oventrop oferuje produkty, przy zastosowaniu których można wykonać automatykę budynku spełniającą najróżniejsze potrzeby jego użytkowników. Sterowanie i regulacja to jedne z najtrudniejszych zadań w wykonawstwie instalacji grzewczych. Systemy sterowania montowane są na końcowym etapie budowy. Wykonawca zobowiązany jest do ich montażu i uruchomienia w trybie ekspresowym, nierzadko kilka dni przed oddaniem inwestycji, i zapewnienia ich odpowiedniego działania. Z tego względu istotna jest znajomość podstawowych elementów układów sterowania i regulacji instalacji grzewczych. Elementy automatyki w poprawnie wykonanej instalacji grzewczej mają decydujące znaczenie dla jej niezawodnej i energooszczędnej pracy. Całość powinna zostać wykonana tak, aby regulacja temperatury odbywała się automatycznie. W zależności od wymagań instalacja może być wyposażona w proste elementy sterujące lub w bardziej złożone układy zapewniające odpowiedni standard regulacji.

nie przymknie przepływ czynnika do grzejnika. Dodatkowym źródłem ciepła może być duża ilość osób przeby-

Regulacja temperatury w pomieszczeniu

Szczególnej uwagi wymaga sytuacja, w której grzejnik jest zasłonięty lub zabudowany tak, że powietrze w pomieszczeniu nie może opływać go swobodnie. Kumulujące się w ograniczonej prze-

Podstawowym elementem regulacyjnym w instalacji grzewczej jest głowica termostatyczna współpracująca z grzejnikowym zaworem termostatycznym. Głowica reaguje automatycznie na zmiany temperatury w pomieszczeniu, powodując ograniczanie przepływu przez grzejnik. Głowica nie wymaga dostarczania energii z zewnątrz. W przypadku wzrostu temperatury w pomieszczeniu spowodowanego zewnętrznymi zyskami ciepła głowica termostatyczna automatycz-

wających w pomieszczeniu, promieniowanie słoneczne, względnie praca urządzeń elektrycznych. Py ta nie do... W ja ki spo sób moż na wy ko nać ste ro wa nie in sta la cją ogrze wa nia pod ło go we go je śli de cy zja co do wy ko na nia tej in sta la cji zo stał pod ję ta zbyt póź no (np. wy ko na no już tyn ki w lo ka lu)?

strzeni ciepło powodować będzie automatyczne zamknięcie dopływu czynnika do grzejnika. Rozwiązaniem problemu będzie głowica termostatyczna ze zdalnym, wyniesionym czujnikiem. W układzie tym sygnał przekazywany jest z czujnika, powodując zamykanie lub otwieranie zaworu termostatycznego. Jeżeli ze względu na lokalizację odbiornika (przykładowo za szafkami kuchennymi) utrudniony jest dodatkowo dostęp do elementu nastawczego głowicy termostatycznej -właściwym rozwiązaniem będzie zastosowanie termostatu ze zdalnym nastawnikiem. Dostępne są również takie wykonania głowic, w których czujnik jest zintegrowany z wyniesionym nastawnikiem oraz wykonania z rozdzielonymi i wyniesionymi czujnikiem oraz nastawnikiem.

Siłowniki i termostaty elektryczne Głowice termostatyczne otwierają listę regulatorów używanych w nowoczesnych systemach regulacji i sterowania. Coraz częściej jako elementy wykonawcze stosowane są jednak urządzenia zasilane elektrycznie - siłowniki oraz termostaty, jako elementy pomiarowe i nastawcze. W dowolnym miejscu (pomieszczenia, grupy pomieszczeń) odbywa się pomiar temperatury i wysyłanie sygnału wykonawczego (w systemie kablowym lub poprzez komunikację radiową). Sygnał wykonawczy przekazywany jest do siłownika zamontowanego na zaworze regulacyjnym (zamontowanym np. na grzejniku lub rozdzielaczu). W zależności od sposobu działania dzielimy je na dwupunktowe (włącz/wyłącz), trzypunktowe lub proporcjonalne (praca ciągła). Siłowniki proporcjonalne dostosowują położenie grzybka zaworu do aktualnego zapotrzebowania na energię cieplną w zakresie przesuwu grzybka. W układach regulacji opartych na terwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

mostatach i siłownikach elektrotermicznych lub elektromotorycznych mogą pracować zarówno instalacje grzejnikowe, jak i zasilające bardziej zaawansowane technologicznie odbiorniki, takie jak np. fancoile, sufity chłodzące itp. Urządzenia te sprawdzają się również znakomicie w regulacji układów ogrzewania płaszczyznowego.

Regulacja ogrzewania płaszczyznowego Na opisanej wcześniej zasadzie funkcjonuje również regulacja systemów ogrzewania płaszczyznowego. Sygnał sterujący z termostatu pomieszczeniowego przekazywany jest do elementu nastawczego (siłownika elektrotermicznego lub elektromotorycznego) montowanego na rozdzielaczu w szafce rozdzielacza. Sygnały między termostatami i siłownikami przesyłane są po kablu lub bezprzewodowo (fale radiowe). System radiowy jest coraz chętniej kupowany przez klientów, umożliwia on bowiem sprawne wykonanie sterowania instalacją w przypadku, gdy nie ma możliwości rozłożenia instalacji kablowej (np. przy zbyt późnej decyzji co do wykonania takiej instalacji, kiedy wykonano już tynki w lokalach). System ogrzewania i chłodzenia płaszczyznowego „Cofloor” Oventrop

został ostatnio rozbudowany o wiele nowych elementów sterowania, znacznie podnoszących sprawność instalacji i komfort obsługi. Należą do nich m.in. listwy zaciskowe czy odbiorniki i nadajniki radiowe.

Integracja elementów Regulację temperaturową zastosować można również w oparciu o odpowiednio dobraną armaturę równoważąco-regulacyjną współpracującą z odpowiednimi siłownikami. Bardziej rozbudowane systemy grzewcze można wyposażyć w sterowniki sterujące poszczególnymi instalacjami, sekcjami budynku, pionami, gałęziami instalacji, względnie - wpiąć w automatykę budynku, umożliwiając jego zdalne sterowanie. Obsługa systemu odbywa się z jednego punktu w budynku (np. recepcji hotelowej, recepcji szpitala). 4

Rozwiązania systemowe w automatyce budynków nabierają w ostatnich latach coraz większego znaczenia. Dotyczy to zarówno nowych, jak i istnie-

jących, poddawanych modernizacji budynków. Systemy tego typu spełniają stawiane im wymagania, jednak tylko wtedy, kiedy wszystkie ich elementy nastawcze i wykonawcze są optymalnie zestawione; system musi przy tym spełnić oczywiście wszystkie warunki stawiane nowoczesnym instalacjom transportującym i oddającym ciepło do pomieszczeń. Oventrop wprowadził do oferty własny, modułowy system automatyki budynku pod nazwą „Dyna Temp”. Zintegrowano w nim funkcje sterowania temperaturą pomieszczeń, instalacją cyrkulacji wody użytkowej oraz procesem wytwarzania i magazynowania ciepła. Jo an na Pień kow ska Fot. 1. Termostat „UNI XH” ze zdalnym czujnikiem temperatury. Fot. 2. Termostat „UNI LH” ze zdalnym nastawnikiem. Fot. 3. Termostat z regulacją obrotów wentylatora, z wyświetlaczem LCD, z możliwością programowania wielu niezależnych okresów pracy. Fot. 4. Termostaty pokojowe 230/24V. W przypadku termostatu z zegarem możliwa jest regulacja temperatury pomieszczenia z czasowym obniżeniem temperatury.

Wy ni ki in ter ne to wej son dy: październik (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ 10/2014) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Ring „MI”: sterowanie i regulacja instalacją grzewczą równoważenie hydrauliczne, rozdzielacze, zawory

Taconova W artykule chciałbym przedstawić na podstawie przykładów obliczeniowych, jak można w przybliżeniu ustalić strumienie objętości, aby w istniejących instalacjach grzewczych - z grzejnikami lub z ogrzewaniem podłogowym - dokonać statycznego równoważenia hydraulicznego. Za pomocą statycznego równoważenia hydraulicznego natężenie przepływu w systemach grzewczych zostaje tak wyregulowane, żeby został osiągnięty równomierny rozdział ciepła. W praktyce instalator stoi najpierw przed zadaniem dotarcia do użytecznych danych. Artykuł, na podstawie przykładów obliczeniowych, przedstawia drogę, jak można w przybliżeniu ustalić strumienie objętości, aby w istniejących instalacjach grzewczych - z grzejnikami lub z ogrzewaniem podłogowym - dokonać statycznego równoważenia hydraulicznego. Zawory równoważąco-pomiarowe do nastawiania natężenia przepływu ograniczają strumienie objętości do wartości przepływu, które odpowiadają każdorazowo wymaganej ilości ciepła. Założeniem jest, żeby zadane natężenia przepływu dla regulowanych odcinków przewodu były znane. Jak ma zostać zrównoważona hydraulicznie istniejąca instalacja grzewcza, jeżeli nie są dostępne żadne dane obliczeniowe, a tym samym również nie jest znane natężenie przepływu? Do wyregulowania nowych instalacji wartość natężenia przepływu zaczerpnąć

można z wyników wymiarowania rurociągów. Jednakże dla istniejących instalacji dane te w wielu przypadkach nie są dostępne, tak więc natężenia przepływu muszą zostać najpierw ustalone.

Obliczanie strumieni objętości Jeżeli jako dane wyjściowe do dyspozycji są wartości mocy cieplnej i różnicy temperatur, można obliczyć z tego strumienie objętości. Potrzebne do wyregulowania zadane natężenia przepływu obliczane są według równania: V = Q/(c * DT), gdzie: V = strumień objętości [l/h] Q = moc cieplna [W] c = stała dla ciepła właściwego wody [1,163 W * h/K] DT = różnica temperatur [K] między zasilaniem i powrotem instalacji grzewczej. Taconova, jako producent zaworów równoważąco-pomiarowych „TacoSetter Bypass 100” - stosowanych w instalacjach grzewczych, sanitarnych, geotermalnych i solarnych, prezentuje praktyczny sposób postępowania, za pomocą którego można w przybliżeniu określić strumienie objętości. Dostępne do tego celu „Formularze Py ta nie do... Jak moż na w przy bli że niu usta lić stru mie nie ob ję to ści, aby w ist nie ją cych in sta la cjach grzew czych do ko nać sta tycz ne go rów no wa że nia hy drau licz ne go

obliczeniowe równoważenie hydrauliczne” (do pobrania tutaj: http://www.taconova.com/pl/do-pobrania/) można stosować zarówno dla instalacji grzewczych z grzejnikami, jak i z ogrzewaniem podłogowym. Pokazują one różne sposoby określenia wartości koniecznych do wyregulowania. Jeden z nich zaprezentowany zostanie poniżej na podstawie przykładowych wartości dla instalacji grzewczych z grzejnikami oraz dla obiegów grzewczych ogrzewania podłogowego. Dla obu przykładów przyjmuje się, że występuje obliczenie obciążenia cieplnego, z którego wynika właściwe obciążenie cieplne budynku 60 W/m². W dalszej części przyjmuje się, że chodzi o budynek mieszkalny z dwoma identycznymi kondygnacjami. Przykład ustalania strumieni objętości dla statycznego równoważenia instalacji grzewczej wyposażonej w grzejniki: 1) Na podstawie rzutu lub przez obmiar na miejscu spisane zostają powierzchnie pomieszczeń i ustalona zostaje powierzchnia całkowita na każde piętro. Dla każdego piętra otrzymujemy całkowitą ogrzewaną powierzchnię 56 m² (rys. 1). 2) Obciążenie cieplne obliczone zostaje z wartości dla właściwego obciążenia cieplnego (60 W/m²) i sumy wszystkich powierzchni pomieszczeń 6720 W (rys. 1). 3) Różnica temperatur ΔT ustalona i wpisana zostaje na podstawie temperatur obliczeniowych lub poprzez odczytanie temperatur na zasilaniu i powrocie w warunkach pracy przy pełnym obciążeniu (!): 55°C - 40°C = 15 K (rys. 1). 4) Z wartości obciążenia cieplnego i ΔT może zostać teraz obliczony strumień objętości dla pionu i wybrany odpowiedni zawór regulacyjny: strumień objętości w pionie instalawww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

nika na przykład dla obiegu grzewczego 2 natężenie przepływu 2,0 l/min (wynik zaokrąglony) (rys. 2). 6) Z wartości obciążenia cieplnego i ΔT może zostać teraz obliczony strumień objętości dla pionu i wybrany odpowiedni zawór regulacyjny (rys. 2 Strumień objętości w pionie: 5760 W/(70 * 7 K) = 11,8 l/min).

Regulacja ogrzewania podłogowego

cyjnym: 6720 W/(70 * 15 K) = 6,4 l/min (rys. 1). Objaśnienie. Przedstawiony na rys. 2 wzór „Strumień objętości w pionie instalacyjnym” zawiera współczynnik obliczeniowy 70. Wartość ta stanowi stałą przybliżoną, która składa się z ciepła właściwego wody i ze współczynnika do przeliczania jednostki l/h na l/min: 1,163 Wh/(l * K) * 60 min/h = 69,78 ~ 70. Przykład ustalania strumieni objętości dla statycznego równoważenia obiegów ogrzewania podłogowego 1) Na podstawie rzutu poziomego lub przez obmiar na miejscu spisane zostają powierzchnie pomieszczeń i wpisane zostają one do formularza w rubryce „Wielkość pomieszczenia” (rys. 2: obiegi grzewcze nr 1 + 4: po 11 m², obiegi grzewcze nr 2 + 5: po 16 m², obiegi grzewcze nr 3 + 6: po 21 m²). 2) Formularz wylicza następnie obciążenie cieplne dla pojedynczego obiegu grzewczego na podstawie war-

tości właściwego obciążenia cieplnego (60 W/m²), powierzchni pomieszczenia [m²] i współczynnika korygującego fB. Wynik zapisywany jest w rubryce „Suma wydajność cieplna rozdzielacz” (rys. 2: Suma moc cieplna rozdzielacz: 2880 W). 3) Wydajności cieplne rozdzielaczy obiegów grzewczych zostają zsumowane, a wynik zostaje wpisany w polu „Suma mocy cieplnej” dla pionu instalacyjnego (rys. 2: Suma moc cieplna pion instalacyjny: 5760 W). 4) Różnica temperatur ΔT ustalona i wpisana zostaje na podstawie temperatur obliczeniowych lub poprzez odczytanie temperatur na zasilaniu i powrocie w warunkach pracy przy pełnym obciążeniu (!) (rys. 2: 35°C - 28°C = 7°C, ΔT = 7 K). 5) Celem wyregulowania obiegów grzewczych rozdzielacza, za pomocą przepływomierzy Topmeter, ustalone zostaje natężenie przepływu w l/min dla strumienia objętości w danym obiegu grzewczym. W ten sposób wy-

Rozdzielacze ogrzewania podłogowego Tacosys firmy Taconova (fot. 1), wykonane ze stali nierdzewnej, rozdzielają ciepło zgodnie z zapotrzebowaniem dzięki wstępnej nastawie na pokrętłach mimośrodowych i dokładnej regulacji za pomocą sprawdzonych przepływomierzy Topmeter (zależnie od wybranego wariantu, montowanych na zasilaniu lub powrocie). Wśród milionów polskich instalatorów i użytkowników chroniona nazwa produktu Topmeter stanowi synonim przepływomierza do rozdzielacza ogrzewania podłogowego. Dziś większość instalatorów i hurtowników w Polsce, jak i całej Europie, mówiąc o przepływomierzach do rozdzielaczy, ma na myśli zawory Topmeter firmy Taconova. Zawdzięczamy to 30-letniej tradycji w produkcji tych zaworów, wciąż unowocześnianej konstrukcji potwierdzonej patentami i niezawodności produktu potwierdzonej przez dziesiątki milionów zadowolonych klientów z calej Europy. Możliwość stosowania przepływomierzy Topmeter w kontakcie z wodą i mieszankami glikolowymi (do 50% stężenia) oraz odporność temperaturowa do 70-80°C (zależnie od wybranego wariantu) przesądza o ich uniwersalności. Zawory Topmeter, jak i zawory równoważące TacoSetter Bypass, TacoSetter Rondo (fot. 2), odpowietrzniki HyVent, automatyczny odpowietrznik grzejników i rozdzielaczy Vent, czy zawór termostatyczny Novamix Value należą do najbardziej rozpoznawalnych produktów w ofercie Taconova. Ra fał Ko wal ski

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Ring „MI”: sterowanie instalacją grzewczą i ogrzewczą regulator, pompa ciepła, fotowoltaika, sterowanie, komfort

Viessmann Sterowanie ma decydujący wpływ na efektywność pracy każdej instalacji. Szczególnie jeśli współpracuje ze sobą kilka źródeł ciepła lub energii. Rozwiązania firmy Viessmann pozwalają maksymalnie wykorzystać energię paliw konwencjonalnych i bezpłatną energię środowiska naturalnego. Pompy ciepła Vitocal wyposażone są w regulator pogodowy Vitotronic 200 typ WO1C, który dba o maksymalną efektywność pracy instalacji. Daje przy tym znacznie więcej możliwości wykorzystania bezpłatnej energii środowiska naturalnego. Regulator Vitotronic 200 między innymi: l optymalizuje pracę pompy ciepła przy współpracy z instalacją fotowoltaiczną (PV), l może sterować pracą centrali wentylacyjnej Vitovent 300-F, l steruje obrotami pompy pierwotnej, wtórnej i pompy ładowania ciepłej wody użytkowej, l posiada rozszerzoną diagnostykę układu chłodniczego, l steruje pracą kaskady pomp ciepła i optymalizuje ją dla ich maksymalnej efektywności, l w zależności od pompy ciepła, może sterować ogrzewaniem, chodzeniem i pracą dodatkowego źródła ciepła, np. kotła gazowego lub olejowego, l optymalnie zarządza źródłami ciepła, np. w kombinacji z systemem zasobnika lodu, gdzie wykorzystywane jest ciepło z zamarzania wody, ciepło promieniowania słonecznego i ciepło z powietrza atmosferycznego.

Pompa ciepła i PV Instalacja fotowoltaiczna (PV) produkuje energię elektryczną, którą zazwyczaj wykorzystujemy do zasilania odbiorników elektrycznych w budynku. Jeszcze większe korzyści można uzyskać, wykorzystując darmowy

prąd słoneczny również do ogrzewania i chłodzenia budynku, do zasilania pompy ciepła. Prąd słoneczny możemy pośrednio magazynować w postaci ciepłej wody w zasobniku buforowym i korzystać z niego również w nocy. Pompa ciepła wie, kiedy ma do dyspozycji prąd słoneczny i w jakich ilościach. Wie również, kiedy może wystąpić zapotrzebowanie na ciepło lub chłód w budynku.

Niemal każdy budynek można wyposażyć w instalację fotowoltaiczną Vitovolt. Firma Viessmann proponuje do tego atrakcyjne cenowo, gotowe i kompletne zestawy pakietowe z modułami Vitovolt 300, o łącznej mocy: 2 lub 4 kWp.

Rekuperator z pompą ciepła Regulator pompy ciepła może sterować pracą centrali wentylacyjnej z odzyskiem ciepła Vitovent 300-F. W ten sposób rekuperator również może być zasilany bezpłatnym prądem słonecznym, co w jeszcze większym stopniu obniża koszty energii elektrycznej pobieranej z sieci. Py ta nie do... Jakie są zalety regulatora Vitotronic 200 WO1C?

Optymalne pompowanie Regulator Vitotronic 200 WO1C steruje również pracą (obrotami) zabudowanych w pompie ciepła energooszczędnych pomp obiegowych. Dąży w ten sposób do utrzymania optymalnej różnicy temperatury wody grzewczej, pomiędzy zasilaniem i powrotem z ogrzewania (optymalnej dla pracy pompy ciepła z maksymalną efektywnością).

System diagnostyczny RCD RCD umożliwia precyzyjną regulację i optymalizację pracy pompy ciepła. Pozwala kontrolować parametry we wszystkich charakterystycznych punktach instalacji, np.: temperaturę na wejściu i wyjściu dolnego źródła ciepła, temperaturę na zasilaniu i powrocie instalacji grzewczej, temperaturę i ciśnienie gazu zasysanego oraz kondensacji, temperaturę gazu płynnego, aktualne położenie elektronicznego zaworu dławiącego, aktualną wydajność sprężarki, godziny pracy sprężarki w różnych stanach obciążenia, itd. Dla oceny efektywności pracy instalacji można sprawdzić: bilans energetyczny ogrzewania - zużycie energii elektrycznej przez pompę ciepła i ile energii cieplnej dostarczyła do ogrzewanego budynku; bilans energetyczny c.w.u. oraz roczny stopień pracy pompy ciepła na potrzeby c.o. i c.w.u.; bilans energii słonecznej - czyli ocenić, ile pompa ciepła wykorzystała solarnej energii elektrycznej.

Powietrzna kaskada Dla obiektów o większym zapotrzebowaniu na ciepło pompy ciepła typu Split Vitocal 200-S można połączyć ze sobą. Łatwo uzyskamy w ten sposób potrzebną moc grzewczą, łącząc w kaskadę do pięciu pomp ciepła. Specjalny algorytm sterowania poszczególnymi pompami ciepła w www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

kaskadzie pozwala uzyskać najwyższy roczny współczynnik efektywności SCOP pracy instalacji. W zależności od aktualnej temperatury powietrza i wody grzewczej optymalne COP jest obliczane przez regulator każdej pompy ciepła pracującej w kaskadzie. Na tej podstawie regulator wiodącej pompy ciepła odpowiednio steruje dołączaniem i odłączaniem poszczególnych pomp ciepła w kaskadzie. Kontroluje również moc grzewczą, z jaką pracują poszczególne pompy ciepła, żeby każda osiągała najwyższy COP. Uzyskuje się w ten sposób maksymalną efektywność w każdych warunkach pracy kaskady, szczególnie przy obciążeniach częściowych. Przykładowo zainstalowana moc kaskady: 48 kW (dla A7/W35), chwilowa wymagana moc grzewcza 25 kW: l konwencjonalne rozwiązanie pierwsza pompa ciepła: 100% mocy (16 kW, COP: 3,9); 2 pompa: 56% (9 kW, COP: 5,2); 3 pompa: 0% (wyłączona) - COP kaskady: 4,5, l 3 x Vitocal 200-S 201.C13 - 1 pompa: 60% (9,6 kW, COP: 5,2); 2 pompa: 60% (9,6 kW, COP: 5,2); 3 pompa ciepła: 36% (5,8 kW, COP: 5,0) - COP kaskady: 5,1.

Hybrydowa pompa ciepła Łączenie w jednej instalacji kotła gazowego i pompy ciepła nie jest niczym nowym. Na uwagę zasługuje jednak sposób ich wzajemnej współpracy. Vitocaldens 222-F jest hybrydową pompą ciepła, w której zabudowano pompę ciepła typu Split: Vitocal 200S, gazowy kocioł kondensacyjny: Vitodens 200-W i zasobnik warstwowy c.w.u. o pojemności 130 litrów. Hybrydą steruje regulator pogodowy Vitotronic 200 typ WO1C, który w zależności od wybranego przez użytkownika sposobu pracy dąży do zapewnienia najniższych kosztów ogrzewania lub minimalnych emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Regulator Vitotronic 200 stale kontroluje chwilowe COP pompy ciepła i oblicza optymalny punkt biwalentny. Uwzględniając przy tym ceny energii elektrycznej i gazu, wybiera w pierwszej kolejności najtańszy w danym momencie sposób ogrzewawww.instalator.pl

12 (196), grudzień 2014

nia. Przykładowo, jeżeli efektywność pracy pompy ciepła generuje wyższy koszty ogrzewania niż gazem ziemnym lub płynnym, regulator wyłącza pompę ciepła i całe potrzebne ciepło dostarcza kocioł gazowy. Jeśli potrzebna jest wyższa temperatura wody grzewczej, pompa ciepła może wstępnie ją podgrzewać, a kocioł gazowy dogrzewać do wymaganej temperatury.

Sprawny kondensat Moduł kotła gazowego w Vitocaldens 222-F to kocioł kondensacyjny Vitodens 200-W o mocy 3,2-19 kW. Również tutaj, jak i w pozostałych kotłach kondensacyjnych Viessmann z regulatorem Vitotronic 200, systemy sterowania i regulacji pomagają maksymalnie wykorzystać energię paliwa podczas codziennej eksploatacji. Są to: szeroki zakres modulacji mocy grzewczej, system kontroli i regulacji spalania Lambda Pro Control oraz system optymalizacji dostarczania ciepła do budynku.

Lambda Pro Control Za pomocą elektrody jonizacyjnej LPC kontroluje w sposób automatyczny proces spalania - ilość powietrza w zależności od ilości i jakości gazu. Stale utrzymuje najwyższą sprawność kotła, niezależnie od jakości paliwa, zmian jego ciśnienia, zmian oporów przepływu powietrza zasysanego oraz zmian oporów po stronie wyrzutu spalin. Kontrola spalania w kotłach kondensacyjnych może być szczególnie istotna dla efektywności ich pracy, bo ze wzrostem nadmiaru powietrza (przy jednocześnie

malejącej zawartości CO2) obniża się temperatura punktu rosy pary wodnej zawartej w spalinach. Tym samym trudniejsza staje się kondensacja, bo spaliny muszą zostać schłodzone do niższej temperatury, żeby odzyskać dodatkowe ciepła ze skraplania zawartej w nich wody (ciepło kondensacji). Dzięki Lambda Pro Control kocioł może być zasilany dowolnym rodzajem gazu, niezależnie od jego jakości. A jakość gazu może się zmieniać, co już od kilku miesięcy uwzględniają rachunki za gaz ziemny dla indywidualnych odbiorców. Obecnie rozliczeni jesteśmy za kWh dostarczonej energii cieplnej z paliwem, zamiast dotychczasowego sposobu rozliczeń: za m3 zużytego gazu.

Dynamiczna pauza W kotłach Vitodens z regulatorem Vitotronic zastosowano optymalizację pracy palnika i przerw pomiędzy kolejnymi uruchomieniami metodą różnicową. Odpowiedni algorytm ocenia przyrost temperatury wody w kotle w określonych przedziałach czasowych, czyli mierzy prędkość przyrostu temperatury na sekundę. Czas przerw pomiędzy poszczególnymi uruchomieniami zależy od prędkości przyrostu temperatury wody grzewczej, dlatego funkcję tę nazwano dynamiczną pauzą (zmienną pauzą). Zastosowanie dynamicznej pauzy powoduje zmniejszenie ilości uruchomień palnika średnio o 30% w ciągu roku, w okresach przejściowych nawet o 40%. Mniejsza ilość uruchomień i dłuższe cykle pracy palnika to również wyższa sprawność urządzenia, ponieważ dłuższa praca na minimalnej mocy powoduje intensywny proces kondensacji. A to z kolei przekłada się na jeszcze niższe zużycie gazu. Systemy sterowania i regulacji to potencjał dodatkowych oszczędności, ale i komfort obsługi instalacji. Regulator kotła i pompy ciepła wyposażyć można w moduły komunikacji, za pomocą których kontrolę i nadzór nad ogrzewaniem można realizować przez internet, telefon komórkowy i inne urządzenia przenośne. Dzięki temu nie tylko użytkownik, ale również firma serwisowa może łatwo kontrolować i monitorować pracę instalacji. Krzysz tof Gny ra

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Ring „MI”: sterowanie i regulacja instalacją grzewczą zwrotnica, rozdzielacz, grupa, zawory

Womix Systemy regulacji Womix znajdują zastosowanie wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z najwyższą estetyką budowanych kotłowni, jak również tam, gdzie krótki czas montażu jest bardzo istotny. Wszystkie produkty systemu Womix zostały wyposażone w izolację EPP, dzięki czemu układ prezentuje się bardzo okazale. Systemy regulacji można w bardzo prosty sposób podzielić na trzy systemy, tzn. DN 20, DN 25, DN 32. W skład systemu wchodzą: zwrotnica hydrauliczna, rozdzielacz c.o., grupy pompowe bez mieszacza i z trzydrogowym mieszaczem oraz dodatki ułatwiające montaż, jak uchwyty naścienne, łączniki stalowe itp. Dla zobrazowania i opisania systemów skupimy się na systemie najbardziej popularnym i najczęściej stosowanym, tj. DN 25. Poniżej opiszę poszczególne komponenty systemu.

Zwrotnica hydrauliczna Zwrotnica hydrauliczna CPN 70 została zaprojektowana dla odseparowania instalacji kotłowej z wbudowaną pompą kotłową od instalacji centralnego ogrzewania. Instalowana może być zarówno pionowo, jak i poziomo oraz wyposażona została w wyjście dla podłączenia odpowietrznika, czujnika temperatury i w wyjście do podłączenia spustu. Wyposażona jest w izolację EPP oraz w uchwyty naścienne, odpowietrznik, zawór spustowy i tulejkę nurnikową.

Rozdzielacz centralnego ogrzewania Dwukomorowy, 2-, 3-, 4- lub 5-obwodowy DN 25 stalowy rozdzielacz centralnego ogrzewania C 70 ma na celu, ułatwiając montaż, zapewnić rozdział medium grzewczego na kilka

stref grzewczych, maksymalnie pięć. Fabrycznie rozdzielacz wyposażony jest w izolację wykonaną z czarnej pianki EPP, wyjście DN 20 po stronie powrotnej dla podłączenia przeponowego naczynia wzbiorczego oraz wyjście DN 20 po stronie zasilającej dla podłączenia grupy bezpieczeństwa UNI X. Na życzenie rozdzielacz można wyposażyć w komplet uchwytów DELTA mocujących go na ścianie. Dla ułatwienia połączenia zwrotnicy z rozdzielaczem wyprodukowaliśmy łączniki TB 70 stalowe z izolacją.

Grupy pompowe l Grupa

pompowa SA wyposażona jest w trzy mosiężne zawory kulowe, w tym dwa z termometrami wody zasilającej i powrotnej, łącznik z zaworem zwrotnym i izolację. Znajdują one zastosowanie w układach pompowych obiegów grzewczych (np. obieg grzejnikowy) lub w układzie przygotowania ciepłej wody użytkowej (obieg ładowania zasobnika c.w.u.). l Grupy mieszająco-pompowe SM mają za zadanie dostosowywać temperaturę medium grzewczego do wymaganego poziomu, np. zgodnie z krzywą grzewczą dla pogodowych systemów centralnego ogrzewania. Mamy wtedy możliwość oszczędzania energii. Zawory mieszające stosujemy głównie w Py ta nie do... Jakie elementy powinny wchodzić w skład kompletnego systemu do regulacji instalacji grzewczej?

instalacjach ogrzewania podłogowego, gdzie wymagamy obniżonej temperatury medium zasilającego instalację. Grupy mieszające dzielimy na trzy modele w zależności od rodzaju zaworu mieszającego. Podstawową grupą, a zarazem najprostszą jest grupa z zaworem mieszającym obrotowym typu T SMT. W grupie tej nie można zamieniać strony zasilającej z powrotną. Fabrycznie strona zasilająca jest z prawej strony i tylko tak grupa może być montowana. Bardziej rozbudowanym zaworem mieszającym jest zawór typu H - grupa SMH. Zawór mieszający typu H od strony instalacji wyposażony jest w obejście (by-pass) wykorzystywane przy ogrzewaniach niskotemperaturowych, gdzie otwierając niezależny od zaworu mieszającego dodatkowy przepływ, uzyskujemy automatycznie obniżenie temperatury zasilania medium płynącego w instalacji. W grupie pompowej z mieszaczem typu H można zamieniać strony, tzn. zasilanie może być zarówno z lewej, jak i z prawej strony. Automatyczną pracę zaworu mieszającego uzyskujemy dzięki siłownikowi MP. Trzecim zaworem mieszającym jest zawór mieszający termostatyczny wchodzący w skład grupy SMHTC. W odróżnieniu od zaworów obrotowych elementem regulacyjnym jest tu głowica termostatyczna z zewnętrzną kapilarą. W układzie tym na głowicy ustawiamy stałą wartość temperatury, którą chcemy uzyskać na zasilaniu obiegu grzewczego. Wszystkie grupy pompowe DN 25 wyposażone są w dwa mosiężne zawory kulowe z termometrami wody zasilającej (czerwona skala) i powrotnej (niebieska skala), łącznik z zaworem zwrotnym i izolację. Izolacja grup pompowych jest przygotowana dla montażu grup w systemach grzewczych i chłodniczych. Na życzenie grupa może być wyposażona w pompę firmy Grundfos Alpha www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 lub pompę firmy WILO serii Yonos lub Stratos PICO oraz w uchwyty mocujące grupę na ścianie S25.

Nowość Do oferty kompletnych systemów instalacyjnych wprowadziliśmy w tym roku jeszcze jeden system MIX-BOX. System ten montujemy pod wiszącym kotłem centralnego ogrzewania. Dzięki niemu mamy możliwość sterowania dwoma lub trzema obiegami grzewczymi. System MIX-BOX zamknięty w stalowej szafce zawiera rozdzielacz centralnego ogrzewania z wbudowaną zwrotnicą hydrauliczną na dwa lub trzy obiegi grzewcze, grupy pompowe z zaworem mieszającym lub bez. Zawór mieszający może być obrotowy z siłownikiem elektrycznym oraz termostatyczny. Grupy pompowe wyposażone są w pompy WILO modelu RS 15/6 KU lub Yonos Para RS 15/6 RKA. Pompa RS 15/6 (trzybiegowa) dostępna będzie tylko do połowy przyszłego roku (dyrektywa UE).

Automatyka Opisując system regulacji hydraulicznej, nie można zapomnieć o urządzeniach, które mają sterować tym systemem. My, jako dostawca grup pompowych, zawsze zalecamy korzystanie z automatyki wchodzącej w skład źródła ciepła. Dzięki czemu mamy pewność, że zmiany, które są dokonywane na obiegach grzewczych (np. zmiana temperatury zasilającej obieg grzewczy poprzez zmianę położenia zaworu mieszającego), są nadzorowane przez źródło ciepła. Często niestety, wybierając źródło ciepła (kocioł), nie pamiętamy o układzie, którym potem chcemy sterować, i kupowana jest najprostsza automatyka niesterująca np. zaworem mieszającym. W takich przypadkach oferujemy zewnętrzne sterowanie, które ma za zadanie sterować np. obiegiem grzewczym z zaworem mieszającym. Takim sterownikiem jest regulator Lago 1001. Jest to pogodowy sterownik

12 (196), grudzień 2014

obiegu grzewczego z zaworem mieszającym. Ustawiając kilka oczekiwanych wartości parametrów, mamy możliwość dopasowania temperatury w instalacji do żądanej i spełniającej najwyższy komfort użytkownika.

W standardzie Na zakończenie opiszę nasz standardowy produkt stosowany do regulacji temperatury medium w instalacji grzewczej, czyli zawór mieszający MIX M. Zawory te są naszym produktem i produkujemy je w wykonaniach 3- i 4-drogowych. Konstrukcyjnie zawory mieszające MIX M niczym nie różnią się od produktów spotykanych w handlu. Korpus, grzyb, pokrywa zaworu wykonane są z mosiądzu. Uszczelnienie wałka jako uszczelnienie dynamiczne standardowo zapewniono dwoma o-ringami EPDM. Niewątpliwą zaletą gwintowanych zaworów MIX M jest ich szeroka gama, to znaczy, że zawory te występują w szerokim zakresie średnic, od 3/4'' do 2''. Dodatkowo dla dopasowania zaworu do projektowanej lub istniejącej instalacji mieszacze wykonywane są dla kilku kv dla tej samej średnicy. Na przykład średnica 3/4'' występuje aż w trzech różnych wykonaniach: dla wartości kv 4, 6 i 8. Dodatkową zaletą zaworów MIX M jest czerwona skala wizualizująca położenie grzyba zaworu, a więc pokazująca stopień zmieszania czynnika. Skala ta wykonana jest dwukierunkowo (od 0 do 10 i odwrotnie), dzięki czemu możemy mieć właściwą wizualizację dla różnych sposobów zamontowania zaworu. Dzięki bardzo łatwemu sposobowi przestawienia skali może czynność tę wykonać zarówno instalator montujący zawór, jak również użytkownik. Zawory mieszające MIX M mogą pracować samodzielnie, jednak w pełni zostaną wykorzystane, gdy zamontujemy je wspólnie z siłownikami obrotowymi MP, które podłączamy do automatyki kotłowej. Wie sław Oździń ski

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Ring „MI”: sterowanie instalacją grzewczą instalacja, grzewcza, sterowanie, regulator, pogodowa

Viteco Większość nowych instalacji grzewczych zawiera kilka źródeł ciepła i układów. Nową propozycją integrującą wszystkie te elementy jest wielofunkcyjny regulator pogodowy Viteco ecoTOUCH 850i. Pozwala on na sterowanie głównym źródłem ciepła (np. kotłem gazowym, olejowym, peletowym lub pompą ciepła) oraz źródłem rezerwowym (np. kominkiem lub kotłem stałopalnym).

kilku obiegów grzewczych. Istnieje możliwość podłączenia do regulatora Viteco ecoTOUCH 850i kilku dodatkowych dotykowych paneli sterujących, z których każdy będzie mierzył tempe19

H1-S

OUT-B

11 21

6 10

H3-S

H2-S

S-B

W standardzie regulator Viteco ecoTOUCH 850i może sterować pogodowo dwoma obiegami grzewczymi mieszaczowymi, jednym obiegiem grzewczym bezpośrednim pompowym oraz przygotowaniem ciepłej wody użytkowej. Regulator może obsługiwać instalację wyposażoną w sprzęgło hydrauliczne lub zbiornik buforowy. Uzupełnieniem jego możliwości regulacyjnych jest także sterowanie układem solarnym. Istnieje możliwość rozbudowy funkcji regulatora Viteco ecoTOUCH 850i o sterowanie dwoma kolejnymi dodatkowymi obiegami grzewczymi mieszaczowymi za pośrednictwem dodatkowych modułów rozszerzających B i C. W takiej sytu1 acji regulator jest w stanie sterować docelowo sześcioma obiegami grzewczymi mieszaczowymi i jednym obiegiem grzewczym bezpośrednim pompowym 6 8 oraz realizować pozostałe 7 standardowe funkcje. Bardzo ciekawym i wygodnym dla użytkownika rozwiązaniem jest możliwość zamontowania, np. w salonie lub innym wybranym pomieszczeniu, panelu regulatora Viteco ecoTOUCH 850i z kolorowym ekranem dotykowym, który w takiej sytuacji może pracować w funkcji termostatu pokojowego. Panel sterujący regulatora może być wspólnym termostatem pokojowym dla

23 7

HDW

H0-S

15 16

raturę pokojową osobno i wpływał na przydzielone do niego obiegi grzewcze. Py ta nie do... Czy zdal ny nad zór on -li ne nad ob słu gi wa nym przez re gu la tor sys te mem grzew czym jest istot nym atu tem?

Regulator pozwala na obserwację i ustawianie parametrów pracy instalacji z poziomu mieszkania. Kolorowy ekran dotykowy regulatora z obrotowym menu zapewnia prawdziwą przyjemność użytkowania. Zdecydowanymi zaletami regulatora Viteco ecoTOUCH 850i są m.in. jego intuicyjna i łatwa obsługa, unikalny design oraz wygodny sposób montażu i podłączania. W regulatorze zastosowano system inteligentnego menu, który sprawia, że elementy niepodłączone są nieaktywne. Regulator Viteco ecoTOUCH 850i może być wzbogacony o dodatkowy moduł internetowy Viteco ecoNET 300, zapewniający nadzór nad pracą obsługiwanego przez regulator systemu grzewczego oraz możliwość zmian parametrów instalacji: temperatur, krzywych grzewczych, ustawiania przedziałów czasowych oraz nadzór nad instalacją grzewczą 13 on-line. Moduł internetowy ecoNET 300 umożliwia zdalny dostęp do regulatora za pośrednictwem komputera, tabletu czy telefonu komórkowego. Użytkownik ma możliwość edycji podstawowych para18 metrów regulatora mających wpływ na pracę całej instalacji grzewczej. Przejrzysta wizualizacja historii pracy instalacji grzewczej w postaci wykresów jest istotnym dodatkowym atutem. Prezentacja regulatora Viteco ecoTOUCH 850i, zawierająca szczegółowy opis produktu oraz materiały wideo, dostępna jest także na stronie internetowej marki Viteco. Je rzy Per ges www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Dziś na ringu „MI”: sterowanie i regulacja instalacji grzewczej regulator, sterowanie, kontrola, ogrzewanie, optymalizacja

KEY Wszystkie regulatory KEY posiadają zaawansowane algorytmy sterowania oraz szerokie możliwości ustawiania parametrów serwisowych, co pozwala na dostosowanie do praktycznie każdego układu ogrzewania. Różnorodność układów ogrzewania wymusza stosowanie coraz bardziej rozbudowanych i uniwersalnych regulatorów. Szerokie możliwości zastosowań i prosta intuicyjna obsługa charakteryzują regulatory firmy KEY. Pozwala to instalatorom na budowanie od najprostszych do najbardziej rozbudowanych układów sterowania. Regulatory posiadają inteligentne sterowanie instalacją grzewczą polegającą, np. na analizie średniej temperatury zewnętrznej, jak w przypadku UMS-4PS. Dodatkowo regulatory te posiadają możliwość obniżenia nocnego temperatury obiegu centralnego ogrzewania.

Sterowanie pogodowe Przy zastosowaniu termostatu pokojowego umożliwiają kontrolę i automatyczną korekcję temperatury centralnego ogrzewania. Takie sterowanie pogodowe powoduje, że przy zapotrzebowaniu na ciepło w

obiegu ogrzewania utrzymywana jest temperatura wyliczona z charakterystyki pogodowej, a po osiągnięciu zadanej temperatury pomieszczenia obieg grzewczy nie stygnie całkowicie, ale utrzymywana jest odpowiednio obniżona temperatura. Zastosowanie regulatorów pogodowych jest optymalnym wykorzystaniem tak cennej energii, ponieważ do układu dostarczamy tyle ciepła, aby skompensować straty. Regulatory z serii UMS-4 umożliwiają rozbudowę układu ogrzewania do dowolnej liczby obiegów. Do szczególnych funkcji regulatorów UMS-4P należy ochrona układu zasilania. Dodatkowo UMS-4P mierząc temperaturę zasilania umożliwia sterowanie pogodowe temperaturą kotła. Każdy z regulatorów pogodowych chroni obieg centralnego ogrzewania przed przegrzaniem, co ma szczególne znaczenie w układach podłogowych. Wszystkie cechy opisanych regulatorów zawiera rozbudowany UMS-4PR.

Cały system pod kontrolą Do najbardziej zaawansowanych regulatorów należy RK-2010 sterujący całym systemem ogrzewania, wyposażonym w kocioł na paliwo stałe, bufor, obieg centralnego ogrzewania z zaworem mieszającym sterownym pogodowo, obiegiem ciepłej wody użytkowej i dodatkowo układem solarnym. Regulator posada wbudowany tygodniowy termostat temperatury pokojowej z systemem autokorekcji charakteryPy ta nie do... Czy Państwa regulatory posiadają algorytmy autokorekcji charakterystyki pogodowej? styki pogodowej. Szczególną cechą regulatora jest możliwość włączenia dodatkowego kotła, np. gazowego w przypadku braku energii w buforze. Wszystkie regulatory KEY posiadają zaawansowane algorytmy sterowania oraz szerokie możliwości ustawiania parametrów serwisowych, co pozwala na dostosowanie do praktycznie każdego układu ogrzewania. Zdzi sław Klu czek

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Rozwiąż, wygraj, odpocznij...

Prezenty za „literki” Dobrze czasem oderwać się od codziennych zajęć i poświęcić też trochę czasu sobie... Chwila takiego relaksu, np. z krzyżówką, którą przygotowaliśmy dla Państwa, należy się - szczególnie w tym (przed)świątecznym czasie! Na zwycięzców czekają - jak zawsze - nagrody ufundowane przez licznych sponsorów! Odpowiedź (hasło utworzone ze wskazanych liter) prosimy przesyłać do 15.01.2015 r. pocztą na adres redakcji (stopka redakcyjna, s. 5) bądź e-mailem (konkurs@instalator.pl). Re gu la min znaj du je się na www.in sta la tor.pl.

Poziomo: 1A Denis (1647-1714), fizyk francuski, skonstruował pierwszy tłokowy silnik parowy 1G zbiór liter pisma w danym języku, alfabet 1P nie pasuje do oka 4A budowlany łącznik 4P główny posiłek dnia 5G powinna być w wyposażeniu samochodu 6C rządzi w kurniku 6N imię twórcy obrazu „Guernica” 8C Włodzimierz, znany muzyk jazzowy 8L materiał, symbol pięknej skóry 9A serialowy kosmita, smakosz kotów 9R imię Messiego 11C w hełmie i z sikawką 11L zarodek 13A centrum cyklonu 13R dama Adama 14C prezydent RP, zginął przed Zachętą 14N zbiornik wodny 16C festiwalowe miasteczko z zamkiem Joannitów 16N napędowe lub spożywcze 17G uzdrowisko w powiecie puławskim, z muzeum autora „Faraona” 18A mistrz, wirtuoz 18S sumeryjskie miasto-państwo 19C opisane na s. 62-63 w „Magazynie Instalatora” 19L przyprawa kuchenna 21A dolegliwość bibosza 21R sztuka po łacinie przeciwpoślizgowego 22C płynie przez Chiny, Indie i Pakistan 22I wystające części piły 22N tworzywo sztuczne wykorzystywane np. do produkcji wanien

24C odwraca się, gdy sytuacja się zmienia 24N tłoczy wodę 25G policyjne „bransoletki” 26A ...planet dookoła Słońca 26P paliwo w dawnej lampie 29A gładka płyta lodu 29G linia oznaczająca jedną z przemian termodynamicznych 29P ciśnienie, parcie

Pionowo: A4 pierwszy Polak w Formule 1 A13 obręcz, opaska, pierścień, zacisk A21 auto na lato C6 przeznaczony do słuchania spowiedzi C19 wywierany przez lobby E1 od stołu E26 zarobiona na deskach G1 zbiornik ze stali kwasoodpornej G11 kawalarz G22 sznurek boksera H8 część kościoła H19 jedna dwunasta stopy M8 Cd dla chemika M19 miała kota N1 z rodziny czerwononosych N11 stoi na budowie N22 kwas acetylosalicylowy P1 trunek z pianką P26 świecąca reklama R6 dezoksydacja R19 krzew zwany także różanecznikiem T4 prądnica przy rowerze T13 ozdobna osłona na lampę T21 z wodą sodową za Gomułki

U Armatura Kraków: 3 zestawy gadżetów; U Euroster: innowacyjny regulator temperatury do sterowania urządzeniami grzewczymi i klimatyzacyjnymi, z funkcją uczenia się - adaptacją do parametrów cieplnych pomieszczenia E Q7; U Finish: rozdzielacz ogrzewania podłogowego TRPHO- 3 obwodowy; U Hewalex: 3 torby monterskie Coval; U Nowatech: 2 zestawy gadżetów: U Pro-Vent: termos, teczka na zamek, kalendarz; U Purmo: ręcznik z logo Purmo, kubek termiczny do samochodu (utrzymujący ciepło dzięki kabelkowi podłączanemu do zapalniczki samochodowej), zestaw kalendarzy 2015 (ścienny + instalatorski); U SAS: 3 zestawy gadżetów; U Salus: 2 regulatory 091FL oraz 5 miar 5-metrowych; U SFA: 3 plecaki z niespodzianką; U Termet: polar, torba na laptopa, koszulka polo granatowa, T-shirt- biały, torba podróżna; U Uniwersal: dla 10 laureatów krzyżówki świątecznej proponujemy pad na biurko z kalendarzem na rok 2015 oraz ekskluzywny pendrive 8 GB; U Viessmann: narty biegowe Vitoski w jednym z trzech rozmiarów: M - 174 cm (55-69 kg), L - 182 cm (70-80 kg), XL - 190 cm (85-100 kg);

N A

G R

O D Y

www.instalator.pl

miesiÄ&#x2122;cznik informacyjno-techniczny

www.instalator.pl

12 (196), grudzieĹ&#x201E; 2014

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Połączenia gwintowane na rurach stalowych

Pewne uszczelnienie Połączenia gwintowane w instalacjach sanitarnych powinny być wytrzymałe i absolutnie szczelne. Zależy to od rodzaju użytych materiałów uszczelniających, jakości i stanu urządzeń nacinających gwint, jak i od siły dokręcenia połączenia. Rozróżnia się połączenia stałe i rozłączne. Łączenie rur stalowych gwintowanych następuje za pomocą zewnętrznego gwintu na rurze i wewnętrznego gwintu na łącznikach, które nakręca się na końce łączonych przewodów. Rury stalowe przycina się na budowie do zadanej długości, a następnie gwintownicą (ręczną lub elektryczną) nacina się gwint na obciętym końcu przewodu. Połączenia gwintowane w instalacjach sanitarnych powinny być wytrzymałe i absolutnie szczelne. Zależy to od rodzaju użytych materiałów uszczelniających, jakości i stanu urządzeń nacinających gwint, jak i od siły dokręcenia połączenia. Rozróżnia się połączenia stałe i rozłączne. Połączenia gwintowane uszczelnione pakułami konopnymi z pastą uszczelniającą lub pokostem, ewentualnie doszczelnione taśmą teflonową lub klejem anaerobowym, to połączenia stałe. Po rozkręceniu, w celu dokonania następnego połączenia, szczeliwo musimy z powierzchni gwintu usunąć do końca, gwinty łączonych części należy dokładnie oczyścić (najlepiej za pomocą stalowej szczotki), a następnie na nowo uszczelnić. Na gwint łączy się zarówno ocynkowane rury stalowe, jak również miedziane (za pomocą łączników przejściowych z brązu) i armaturę. Zmiany kierunków rur stalowych ocynkowanych wykonuje się wyłącznie przy pomocy specjalnych kształtek z żeliwa ciągliwego.

Połączenie gwintowane Łączniki wykonane są zgodnie z normą PN-EN 10242 oraz ISO 49. Materiałem do ich budowy jest żeli-

wo ciągliwe białe EN-GJMW-400-5 wg PN-EN 1562 odp. W40-05 wg ISO 5922. Łączniki posiadają gwinty wg PN-ISO 7/1 oraz PN-ISO 228/1. Zakres produkowanych wymiarów od ¼ do 4''. Powierzchnia: czarna lub ocynkowana ogniowo zabezpieczone antykorozyjnie. Ciśnienie robocze: l 2,5 MPa w temp. -20°C do 120°C, l 2,0 MPa w temp. 300°C. Przed wykonaniem połączenia rura-złączka należy zawsze upewnić się, czy złączka nie posiada widocznych pęknięć na powierzchni i jest drożna oraz czy końcówka rury nie ma wystających do wewnątrz zadziorów metalowych. Miejsce to należy oczyścić rozwiertakiem lub ewentualnie pilnikiem okrągłym. Pozostawienie tych zadziorów we wnętrzu rury spowoduje duże straty ciśnienia oraz przyspieszy proces odkładania się złogów i zanieczyszczeń, co w krótkim czasie doprowadzi do zaślepienia rurociągu. Ponadto generowany w tym miejscu hałas przez przepływającą wodę przeniesie się na cały rurociąg.

Wykonanie połączenia Na końcach przewodów nacina się gwint zewnętrzny, natomiast złączki posiadają gwint wewnętrzny. Złączka (np. mufa) posiada gwint cylindryczny, a rura trójkątny (stożkowy) o kącie boku zarysu 55°. Jest to tak zwany gwint rurowy Witwortha. Współpraca gwintów ,,płaskiego” i ,,ostrego” sprawia, że rura i złączka pasują do siebie prawie samouszczelniająco. Istotną sprawą jest, aby grubość ścianki rury nie by-

ła zbyt mała. Jest to decydująca kwestia, ponieważ przy wymianie starej rury na końcach nowego odcinka musimy naciąć gwint zewnętrzny, a w przypadku zbyt cienkiej ścianki, np. o grubości 2,9 mm, po nacięciu miałaby w miejscu nagwintowania zbyt cienką ściankę. Aby pakuły konopne lepiej uszczelniały gwint i podczas wkręcania rury w złączkę nie uległy wyciśnięciu na zewnątrz złączki, należy kilkakrotnie na obwodzie uszorstnić gwint, np. specjalnym krzesakiem do gwintów lub ewentualnie stępić gwint brzeszczotem do metalu. Krzesak jest specjalnym narzędziem do stępiania naciętych gwintów. Powierzchnie gwintów należy jedynie lekko zadrapać na końcach stożków, aby materiał uszczelniający miał się za co zaczepić i podczas nakręcania złączki nie wysuwał się. Markowi producenci łączników oraz armatury produkują swoje wyroby z fabrycznie okrzesanymi końcówkami gwintów.

Nanoszenie szczeliwa Po stępieniu gwintu owijamy pakuły konopne wokół powierzchni gwintu cienką warstwą, jednak możliwie ściśle ułożoną i dobrze dopasowaną. Uwaga! Pierwszy zwój gwintu powinien zostać odsłonięty. W ten sposób mamy pewność, że nie nastąpi przedostanie się materiału uszczelniającego do wnętrza rurociągu. Podobne zalecenie dotyczy również pasty uszczelniającej oraz pokostu, którym powleka się powierzchnię gwintu. Technika uszczelniania pakułami konopnymi wymaga nawijania włókien konopnych zgodnie z kierunkiem skręcania. Gwinty prawe należy podwijać w prawą stronę, natomiast gwinty lewe podwijamy w lewą stronę. Gwinty cylindryczne na złączkach bezwzględnie należy stępić przed www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nałożeniem materiału uszczelniającego. Włókna konopne nie będą się wówczas obracać podczas nakręcania łącznika. Pastę uszczelniającą i impregnującą włókna konopne należy nanieść dwukrotnie: pierwszy raz na czysty gwint, następnie drugi raz na nawinięte pakuły. Takie nałożenie powoduje równomierne zwilżanie pakuł w całej objętości na gwincie, zapewniając odpowiednią szczelność oraz gwarantując pewne zabezpieczenie pakuł przed gniciem. Nakręcony łącznik można po dokręceniu skorygować (wycofać) w granicach pół obrotu bez ryzyka rozszczelnienia połączenia.

Odpowiednie włókna W handlu sprzedawane są głównie włókna w kolorze jasno-szarym do żółtawo- zielonym. Włókna lniane (rzadko spotykane w handlu) są koloru złotego i nie mają zdrewniałych fragmentów łodyg wśród pasemek włókien. Włókna oferowane są w postaci splecionych warkoczy, w motkach lub na szpulkach wraz z dozownikiem. Pakuły pod wpływem kontaktu z wodą bardzo szybko zaczynają gnić. Dlatego też należy je zaimpregnować. Do tego celu należy stosować pasty uszczelniające lub w przypadku ich braku pokost lniany. Pasty mają bardzo złożony skład chemiczny. Zawierają specjalne środki impregnujące, oleje oraz stabilizatory. Ich skład pozwala na pracę w wysokiej temperaturze i spowalnia ich proces starzenia się. Pasty sprzedawane są w tubkach lub puszkach. Firmy sprzedające pakuły bardzo często oferują je w zestawie (pakuły + pasta). W kraju jest obecnie kilkunastu producentów lub dystrybutorów past uszczelniających. Dokonując wyboru odpowiedniego produktu, należy sugerować się marką danego producenta, gdyż wiele produktów tego typu jest tylko podróbką znanych i cenionych firm. Pasta wysokiej jakości ma konsystencję stabilną, nie rozpuszcza się w wodzie, nie ulega rozwarstwieniu na dwie frakcje: oleistą oraz stałą, ma delikatny zapach i nie brudzi rąk (łatwo zmywa się z powierzchni palców). Pasty do gwintów w zależności od składu chemicznego mają bardzo różne zastosowanie. Są to pasty przeznaczone do: www.instalator.pl

12 (196), grudzień 2014

l instalacji wody ciepłej i zimnej, c.o.

i gazu (do temperatury 135°C) do instalacji wodnych i parowych (do temperatury 210°C) l do instalacji wodnych, parowych, c.o. i sprężonego powietrza. l

Nici uszczelniające Nici uszczelniające stanowią doskonała alternatywę dla pakuł oraz taśmy teflonowej. Nici uszczelniające są coraz częściej stosowane przez instalatorów. Nici wykonane są z teflonu (P.T.F.E.), poliamidu (PA) lub nylonu w formie wielowłókninowej nitki w kolorze białym, nawiniętej na szpulkę. Nadają się one do uszczelniania połączeń gwintowanych, na których znajduje się gwint stożkowy i cylindryczny do 6'' w instalacji wody pitnej, c.o. gazu oraz sprężonego powietrza. Nici teflonowe są bardzo odporne na wysoką temperaturę (nawet do +240°C). Można je również stosować do wysokotemperaturowych instalacji parowych. Nici poliamidowe przeznaczone są do uszczelniania połączeń do temp. +130°C . Drugi typ taśmy jest bardziej wytrzymały na zerwanie.

Nakładanie nici Nici należy nawijać na gwint krzesany i oczyszczony z zanieczyszczeń. Nawijanie nitki należy rozpocząć od końca gwintu, dokładnie wypełniając jego zagłębienia. Koniec nitki ucinamy nożykiem zintegrowanym z opakowaniem. Położenie złączki na gwincie można skorygować, ale nie więcej niż o kąt 45°. Ilość nawiniętych zwojów na konkretną średnicę podaje tabela na opakowaniu nici. Fotografie od góry: Fot. 1. Krzesanie gwintu brzeszczotem do metalu. Fot. 2. Nanoszenie pasty do uszczelniania połączeń gwintowanych na goły gwint (1 warstwa). Fot. 3. Początek nawijania pakuł na powierzchni gwintu. Fot. 4. Nawijanie pakuł na gwint. Fot. 5. Nakładanie pasty uszczelniającej na powierzchnię na powierzchni nałożonych pakuł. Fot. 6. Nawijanie nici uszczelniającej na okrzesaną powierzchnię gwintu.

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Zalety: l nić gotowa do użycia - nie wymaga użycia pasty, l pozwala na szybką i czystą aplikację - łatwo się dozuje dzięki nożykowi umieszczonemu w obudowie,

l połączenia

można wielokrotnie korygować bez ryzyka utraty szczelności, l nić wytrzymuje zakres temperatury od -20°C do +130°C, l można używać do połączeń rur metalowych, jak i z tworzyw sztucznych.

Zastosowanie: l w instalacjach wody pitnej, l w instalacjach wody ciepłej i zimnej, l w instalacjach gazu ziemnego. l w instalacjach sprężonego powietrza. An drzej Świerszcz

Dlaczego wybrać produkt firmy...

ić uszczelniająca to w dużym skrócie połączenie zalet systemów: l pakuł i past, l taśm teflonowych. Z jednej strony jest bardzo mocna przędza wielowłókienna, tyle że poliamidowa, a nie lniana (jak pakuły), z drugiej strony - łatwa i czysta w aplikacji jak taśma teflonowa. Do głównych właściwości produktu należą: l nić gotowa do użycia - nie wymaga użycia pasty; l pozwala na szybką i czystą aplikację łatwo się dozuje dzięki nożykowi umieszczonemu w obudowie; l połączenie wykonane nicią uszczelniającą można wielokrotnie korygować bez ryzyka utraty szczelności; l nić Tangit Uni-lock wytrzymuje zakres temperatury od -20°C do +130°C oraz obciążenia do 16 barów; l umożliwia ona uszczelnianie takich części gwintowanych jak: armatury oraz połączenia rur, które posiadają gwint walcowy, a także stożkowy; l co najważniejsze Tangit Uni-lock posiada zatwierdzenia do stosowania w instalacjach wody pitnej (atest PZH) oraz instalacjach gazowych zgodnie z normą EN 751-2. Produkt ma swoje ograniczania: choć polecany jest do instalacji zarówno metalowych, jak i z tworzyw sztucznych, to nie należy go stosować do kształtek PPSU (polifenylenosulfon) - kształtki te zazwyczaj stosowane są w systemach zaciskowych i tylko przejścia potrzebują doszczelniania. Nić uszczelniająca Tangit Uni-lock nie jest również zalecana do użytku w instalacjach wysoce specjalistycznych doprowadzających np. czysty tlen lub chlor oraz inne czynniki silnie utleniające. Wygoda użycia, pewność doszczelnienia, jak również szybkość aplikacji przekonuje do zastosowań nici uszczelniającej, którą coraz częściej można spotkać w skrzynce narzędziowej instalatora. l Ra fał Wiel gosz, Hen kel

ażdy z typów uszczelniaczy ma swoje wady i zalety. Teflon (P.T.F.E.) wydaje się najmniej pewnym rozwiązaniem, gdyż rwie się przy próbach pozycjonowania złącza. Istnieją jednak sytuacje, gdy taśma lub nitka P.T.F.E. (nie mylić z popularną nicią poliamidową) są jedynymi dopuszczalnymi środkami, np. instalacje o wysokiej zawartości tlenu, chloru lub instalacje, w których temperatura sięga nawet 200°C lub więcej. Nić poliamidowa wykazuje tendencję do wysychania (szczególnie w obecności silnych oksydantów), co powoduje rozszczelnianie się instalacji. Zaletą nici jest niewątpliwie wygoda stosowania. Z kolei pasta i pakuły to najbardziej tradycyjny sposób uszczelniania gwintów. Pasta (nie każda) potrafi pobrudzić dłonie i ubranie, a jej stosowanie wymaga odrobiny większej ilości czasu. Niemniej pakuły z pastą jako jedyne potrafią uszczelnić złącze nawet na dziesiątki lat. Nasz polski Lenpak to pasta, która nie brudzi, a powoduje doskonałe nasączenie pakuł oraz ich równe ułożenie w zwojach gwintów. Dzięki temu po rozkręceniu złącza wilgotne pakuły nadal tkwią równo i głęboko w gwincie (nie zostały ściągnięte podczas skręcania). Pamiętajmy, ile problemów przysparza każdy wyjazd na reklamację. Ile tracimy w oczach klientów? Ile tracimy pieniędzy, czasu i nerwów? Każdy doświadczony instalator potwierdzi, że gdy przychodzi mu realizować ważny projekt, w grę wchodzą wyłącznie pakuły i pasta, gdyż tylko ta metoda zapewni brak problemów opisanych powyżej. l Ma te usz Dzie dziń ski, Im pe tor

o wybrać taśmę teflonową czy pakuły do uszczelniania gwintów na połączeniach? Z pewnością każdy z wymienionych materiałów ma swoich zwolenników. W dalszej części artykułu radzimy dlaczego i jak używać taśmę teflonową. Dziś materiałem popularnie stosowanym jest taśma teflonowa. Taśma jest bardziej estetyczna, po montażu z gwintu nie wystają, nie wiszą żadne fragmenty uszczelnienia jak to się dzieje w przypadku pakuł, szczególnie ma to znaczenie przypadku montażu elementów instalacji, które są bezpośrednio widoczne (np. zawory podłączeniowe). Dzięki taśmie teflonowej można zdecydowanie oszczędzić czas, bowiem łatwiej nawinąć (i w razie potrzeby) odwinąć taśmę. Ponadto pakuły owszem uszczelniają, ale nie odizolowują gwintu od siebie, więc materiał nadal styka się i powstaje ogniwo elektryczne. Przy stosowaniu taśm teflonowych elementy oprócz uszczelnienia są elektrycznie izolowane od siebie, więc to zjawisko nie występuje. Choć taśma wydaję się lepszym i bardziej nowoczesnym rozwiązaniem nadal budzi wiele wątpliwości. Z naszych obserwacji wynika, że wątpliwości te powstają przez błędy w jej używaniu. Niby nie ma tu nic skomplikowanego, a jednak „diabeł tkwi w szczegółach”. Dobrze zastosowana taśma teflonowa gwarantuje doskonałe uszczelnienie gwintu. Jak ją prawidłowo nawinąć? Obowiązują trzy zasady: l nawijanie musi odbywać się w kierunku zgodnym z kierunkiem wkręcania. l kończąc nawijanie - naciągamy taśmę aż do zerwania. l nawiniętą taśmę należy docisnąć palcem do gwintu aby zapobiec zsuwaniu się jej podczas skręcania połączenia. l Prze my sław Wój cik, Per fe xim www.instalator.pl

Armatura Premium + Systemy Innowacja + jakość

Termostat „Uni XH” Najlepsza nota w teście Wielokrotnie wyróżnione wzornictwo

Wszystkim sympatykom firmy Oventrop i Marki Instalatora najlepsze życzenia z okazji Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku składają pracownicy firmy Oventrop Sp. z o.o.

Termostat „Uni XH” i zawór typoszeregu E.

OVENTROP Sp. z o.o. Bronisze, ul. Świerkowa 1B 05-850 Ożarów Mazowiecki tel. (22) 722 96 42 fax. (22) 722 96 41 www.oventrop.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Ocena efektywności energetycznej kotłów

Korzyści ze strat Kontrola efektywności energetycznej kotłów to konkretne korzyści i działania dążące do rozwiązań technicznych trafiających bezpośrednio w potrzeby klienta, zapewniając przy tym komfort w korzystaniu oraz oszczędności przy eksploatacji. Wykonywanie regularnych przeglądów i kontroli stanu technicznego kotłów z uwzględnieniem przeprowadzenia oceny efektywności energetycznej przyczynia się do zapewnienia optymalnego zużycia energii cieplnej oraz redukcji emisji dwutlenku węgla do otoczenia. Ponadto wiąże się z redukcją kosztów eksploatacyjnych przy zachowaniu wymaganego komfortu cieplnego użytkowników budynku oraz optymalnych charakterystyk środowiskowych. Poniższy artykuł przybliża temat oceny efektywności energetycznej kotłów pod kątem wymogów prawnych oraz metodyki wykonywania pomiarów i obliczeń.

Podstawa prawna Wdrożenie do polskiego prawa we wrześniu 2007 r. Dyrektywy 2002/91/WE z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków w formie nowelizacji w ustawie Prawo Budowlane (Dz. U. 2007 nr 191 poz. 1373, art. 62) wprowadziło obowiązek okresowych kontroli i pomiarów oceny efektywności energetycznej kotłów. Od stycznia 2009 r. zapis art. 62 Prawa Budowlanego nakazuje właścicielom lub zarządcom obiektów budowlanych przeprowadzanie okresowej kontroli stanu technicznego kotłów z uwzględnieniem ich oceny efektywności energetycznej oraz wielkości w odniesieniu do potrzeb użytkowych: l co najmniej raz na 2 lata w przypadku kotłów opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności ponad 100 kW,

l co najmniej raz na 4 lata w przypad-

ku kotłów opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności od 20 do 100 kW oraz kotły opalane gazem. Ponadto instalacje grzewcze z kotłami o efektywnej wydajności powyżej 20 kW, użytkowanymi co najmniej 15 lat (licząc od daty na tabliczce znamionowej kotła) powinny być poddawane jednorazowej kontroli całej instalacji obejmującej ocenę efektywności energetycznej i doboru wielkości kotła, ocenę parametrów instalacji oraz dostosowanie jej do funkcji, jaką ma spełniać. Kontrolę tę przeprowadza się w roku następnym po roku, w którym upłynęło 15 lat użytkowania kotła. Obowiązek jej zapewnienia spoczywa na właścicielu lub zarządcy obiektu budowlanego (poza właścicielami i zarządcami budynków mieszkalnych jednorodzinnych, a także obiektów budownictwa zagrodowego i letniskowego), a brak jego zastosowania podlega karze grzywny. Zakres kontroli obejmuje badanie wraz z opinią dotyczącą stanu technicznego kotła, ocenę jego sprawności i ocenę wielkości kotła w stosunku do potrzeb ogrzewczych budynku. Kontrola zakończona jest sporządzeniem protokołu zawierającego zalecenia i porady dla użytkowników na temat modyfikacji instalacji systemu grzewczego, wymiany kotła na bardziej efektywny lub innych rozwiązań alternatywnych wraz z oceną ich zasadności ekonomicznej. Należy jednak pamiętać, że kontrolę powinny przeprowadzać osoby posiadające odpowiednie uprawnienia budowlane, a w przypadku kotłów gazowych posiadające również kwalifikacje dozoru nad urządzeniami, instalacjami i sieciami gazowymi.

Metodyka obliczeń... Sprawność (efektywność) kotłów definiuje się jako stosunek energii użytecznej, czyli mocy cieplnej oddanej wodzie kotłowej do energii dostarczonej do urządzenia wyrażonej przez iloczyn ilości spalonego paliwa i jego wartości opałowej. Zależy ona od kilku czynników: jakości spalanego paliwa konstrukcji i regulacji kotła, zastosowanego wymiennika ciepła, izolacji termicznej urządzenia i czystości komory spalania. W warunkach eksploatacyjnych nie jest możliwe przeprowadzenie pomiaru strumienia masy spalanego paliwa z dostateczną dokładnością, dlatego do wyznaczenia efektywności energetycznej stosuje się metodę pośrednią. Oszacowanie sprawności kotła polega na określeniu strat w procesie spalania gorących gazów i przekazywania ciepła w wymiennikach kotła. Wtedy sprawność można obliczyć jako: ηk = 100 - Swylotowa - Sniezupełnego spalania - Sniecałkowitego spalania - Swłasna kotła [%],, gdzie: l Strata wylotowa (kominowa) to strata ciepła unoszonego do otoczenia wraz ze spalinami. Jest największa ze wszystkich strat, najczęściej przyjmuje wartości ok. 10% w zależności od temperatury spalin oraz współczynnika nadmiaru powietrza (zawartości tlenu w spalinach) i ma decydujący wpływ na sprawność kotła. Stratę tę określa się, wykorzystując wzór Siegerta na podstawie stężenia tlenu w gazach spalinowych oraz różnicy temperatury spalin i temperatury powietrza biorącego udział w spalaniu. l Strata niezupełnego spalania jest wynikiem niedopalenia gazowych składników palnych w spalinach. Strata wywołana jest obecnością w spalinach pewnych ilości produktów niezupełnego utleniania, głównie tlenku węgla oraz niedopalonych węglowodorów. Stratę w łatwy sposób www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

można określić na podstawie wyników z pomiarów wielofunkcyjnym przyrządem pomiarowym przeznaczonym do oceny szczegółowych parametrów spalin, np. stężenia poszczególnych składników gazowych. l Strata niecałkowitego spalania powstaje w wyniku niedopalenia stałych substancji palnych w popiele i obecności w odpadach niespalonych cząstek paliwa. l Strata własna przez budowę kotła wynika z ciepła oddawanego do otoczenia na zasadzie promieniowania, konwekcji i przewodzenia z obudowy kotła. Strata ta jest zależna od przyjętych rozwiązań konstrukcyjnych i izolacji cieplnej kotła. Dla nowszych kotłów jej wartość jest bardzo mała - poniżej 1% energii dostarczonej, dla starszych z gorszą izolacją termiczną wartość może sięgać kilku procent i mierzy się ją na podstawie temperatury obudowy.

... i pomiarów Pomiar w metodzie pośredniej oceny efektywności energetycznej ogranicza się do zmierzenia trzech (lub czterech) wielkości: l temperatury powietrza użytego w procesie spalania w °C, l temperatury spalin wydostających się przez komin w °C, l zawartości tlenu (lub dwutlenku węgla) w spalinach w %, l ilość skroplin odprowadzonych z kotła (w przypadku kotłów kondensacyjnych). Wymagane pomiary można wykonać za pomocą jednego wielofunkcyjnego przenośnego przyrządu pomiarowego spełniającego wymagania normy PN-EN 50379 odnośnie budowy, działania i wymaganych wartości parametrów, jakie powinny spełniać analizatory spalin. Nowoczesne urządzenia pomiarowe służą do analizy zarówno paliw olejowych, jak i gazowych, a wyniki analizy pokazywane są na wyświetlaczu i drukowane za pomocą wbudowanej drukarki.

Podsumowanie Kontrola efektywności energetycznej kotłów to konkretne korzyści i działania dążące do rozwiązań technicznych trafiających bezpośrednio w potrzeby klienta, zapewniając przy tym komfort w korzystaniu oraz oszczędności przy eksploatacji. Dzięki informacjom zawartym w protokole z badania efektywności łatwiej stwierdzić, jakie zmiany są potrzebne, by oszczędzić pieniądze. Ocena możliwości kotła jest punktem wyjściowym do realizacji projektów pozwalających na ograniczenie awaryjności urządzeń i instalacji, a co się z tym wiąże - wydłużenie ich żywotności. An na Szczę sna Podstawa opracowania: l Ustawa z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy Prawo Budowlane (Dz. U. nr 191 poz. 1373). l Dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. l Dyrektywa Rady 92/42/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie efektywności energetycznej nowych wodnych kotłów grzewczych opalanych paliwem ciekłym lub gazowym. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Instalacje gazowe (1)

Szczelność wymagana Przestrzeganie opisanych w artykule warunków eksploatacji instalacji gazowych gazu ziemnego i płynnego jest podstawowym i żywotnym warunkiem zachowania bezpieczeństwa dla zdrowia i życia ich użytkowników. Często lub zbyt często dochodzi w budynkach jedno- i wielorodzinnych do nieszczęśliwych wypadków w postaci wybuchu gazu. Są one spowodowane brakiem odpowiedniej konserwacji instalacji i urządzeń gazowych, stosowaniem nieodpowiednich materiałów na instalacje gazowe lub niewłaściwą obsługą urządzeń gazowych przez użytkowników. Mimo wielu artykułów na ten temat, jakie do tej pory ukazały się prasie technicznej, należy ciągle jeszcze przypominać wszystkim o obowiązujących przepisach prawnych i racjonalnych zasadach technicznych w zakresie bezpieczeństwa w użytkowaniu gazów palnych.

Istotne odcinki Instalacja gazowa jest gazociągiem zaczynającym się od kurka głównego, który należy do sieci gazowej, i może składać się z jednego lub dwóch odcinków przewodów gazowych: l od gazomierza do urządzenia grzewczego, gdy gazomierz jest usytuowany tuż za kurkiem głównym, jeden odcinek instalacji gazowej lub l od kurka głównego do gazomierza i od gazomierza do urządzenia gazowego, dwa odcinki instalacji gazowej. Instalacja gazowa może znajdować się w części pod ziemią i w części w budynku lub tylko w budynku. Próbie szczelności podlega cała instalacja gazowa według obowiązujących przepisów odnośnego prawa. Procedurę wykonywania prób szczelności instalacji gazowych reguluje Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. nr 74/1999 r. poz. 836).

Kiedy i jakie próby szczelności? Rozporządzenie (§44 ust.1) nakazuje przeprowadzenie głównej próby szczelności instalacji gazowej przed przekazaniem jej do użytkowania w przypadku: l wykonania nowej instalacji gazowej, l jej przebudowy lub remontu, l po wyłączenia jej z użytkowania na okres dłuższy niż 6 miesięcy. Główną próbę szczelności (§44 ust. 2) przeprowadza się odrębnie dla części instalacji przed gazomierzami oraz odrębnie dla pozostałej części instalacji z pominięciem gazomierzy. Jak z powyższych zapisów rozporządzenia wynika, nie sprawdza się szczelności samego gazomierza. W zastosowaniu domowym najczęściej stosuje się gazomierze miechowe. Są one sprawdzone fabrycznie na szczelność według obowiązujących, odrębnych przepisów i producent gwarantuje ich szczelność, o ile nie nastąpią uszkodzenia mechaniczne gazomierza w czasie jego dystrybucji i montażu. Wyłączenie gazomierza z głównej próby szczelności spowodowane jest stosowaniem znacznie wyższych ciśnień w próbie szczelności instalacji gazowej w porównaniu do ciśnienia, jakim sprawdza się gazomierze miechowe. Główną próbę szczelności (§44 ust. 3) przeprowadza się na instalacji nie posiadającej zabezpieczenia antykorozyjnego, po jej oczyszczeniu, zaślepieniu końcówek, otwarciu kurków i odłączeniu odbiorników gazu. Manometr użyty do przeprowadzenia głównej próby szczelności (§44 ust. 4) powinien spełniać wymagania klasy 0,6 i posiadać świadectwo legalizacji. Do pomiarów szczelności insta-

lacji gazowych stosuje się manometry o średnicy 160 lub 250 mm, zgodne z normą PN-EN 837-1:2000, „Ciśnieniomierze - ciśnieniomierze z rurką Bourdona - wymagania i badania”. Zakres pomiarowy manometru (§44 ust. 5) powinien wynosić: 1) 0-0,06 MPa (0-0,6 bara) w przypadku ciśnienia próbnego wynoszącego 0,05 MPa (0,5 bara), 2) 0-0,16 MPa (0-1,6 bara) w przypadku ciśnienia próbnego wynoszącego 0,1 MPa (1 bar). Ciśnienie czynnika próbnego (§44 ust. 6) w czasie przeprowadzania głównej próby szczelności powinno wynosić: 0,05 MPa (0,5 bara). Dla instalacji lub jej części znajdującej się w pomieszczeniu mieszkalnym lub w pomieszczeniu zagrożonym wybuchem ciśnienie czynnika próbnego powinno wynosić 0,1 MPa (1 bar). Powyższy przepis (§44 ust. 6) nie określa, co to jest „czynnik próbny”. Próbę szczelności takich obiektów jak rurociąg można wykonać w praktyce, stosując ciecze lub gazy. Ustawodawca każe nam się tu domyślać, czym racjonalnie powinien być „czynnik próbny” dla sprawdzenia szczelności instalacji gazu palnego. Oczywiście taką instalację należy obowiązkowo sprawdzać substancjami gazowymi. W tym przypadku do tego celu nadaje się najbardziej powietrze. Czym innym jest bowiem pod względem technicznym szczelność na ciecz, a czym innym szczelność na gaz. Instalacja może być szczelna na ciecz przy ciśnieniu nawet kilku barów, podczas gdy będzie nieszczelna na gaz przy ciśnieniu rzędu setnych części bara, tj. takiego ciśnienia, jakie nominalnie panuje w instalacjach domowych gazu ziemnego GZ 50 (0,020 bara).

Strefy zagrożone Przepis (§44 ust.6) podaje nam dwie wartości ciśnienia próbnego; 0,5 www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

bara i 1,0 bar. Wyższe ciśnienie należy stosować w „pomieszczeniach mieszkalnych” i „zagrożonych wybuchem”. Jeśli instalacja gazowa przeprowadzona jest przez pomieszczenia mieszkalne, stają się one niejako automatycznie pomieszczeniami zagrożonymi wybuchem. Według definicji państwowej straży pożarnej: l „strefą zagrożoną wybuchem jest przestrzeń, w której może występować mieszanina wybuchowa substancji palnych z powietrzem lub innymi gazami utleniającymi, o stężeniu zawartym między dolną i górną granicą wybuchowości” oraz l „zagrożenie wybuchem jest to możliwość (ryzyko) tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych, w różnych warunkach, mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon (iskra, łuk elektryczny lub przekroczenie temperatury samozapłonu) wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia. Na podstawie powyższego przepisu i definicji straży pożarnej – do sprawdzenia szczelności każdej instalacji gazowej wewnątrz budynku należy stosować ciśnienie czynnika próbnego (powietrza) o wartości 1,0 bar i manometr z zakresem 1,6 bara oraz klasą dokładności 0,6% z aktualnym atestem dokładności wskazań.

Próba główna Wynik głównej próby szczelności (§44 ust. 6) uznaje się za pozytywny,

12 (196), grudzień 2014

jeżeli w czasie 30 minut od ustabilizowania się ciśnienia czynnika próbnego nie nastąpi spadek ciśnienia. Ten przepis ma bardzo ogólny charakter i jest realizowany w praktyce na wiele sposobów. Nie wiadomo jak ocenić „ustabilizowanie ciśnienia czynnika próbnego” i na jakiej podstawie uznać, że nie nastąpił „spadek ciśnienia”. W tej ocenie wszystko byłoby bardzo proste, gdyby wskazówka manometru od momentu napompowania instalacji stała nieruchomo w ciągu 30 minut. Jest to warunek niemożliwy do spełnienia w praktyce, również przy całkowicie szczelnej instalacji gazowej. Zawsze występują ruchy wskazówki i to zarówno w kierunku wskazań niższego ciśnienia, jak i w szczególnych przypadkach w kierunku ciśnienia wyższego. Na takie wskazywanie manometru ma wpływ kilka czynników, nie tylko ewentualna nieszczelność i wypływ powietrza z instalacji, ale też temperatura samej instalacji, temperatura powietrza pompowanego, które się rozgrzewa w czasie pompowania, a potem stygnie, temperatura otoczenia, a nawet powiew wiatru i nasłonecznienie w otwartej przestrzeni czy przeciągi w budynku otwartym. Czynniki te mogą się zmieniać i zmieniają się w czasie próby ciśnieniowej. Zmienne warunki utrudniają ocenę czasu stabilizacji ciśnienia, a dopiero od momentu ustabilizowania się ciśnienia liczony jest czas 30 minut próby ciśnieniowej. Potrzebna byłaby tu prawna informacja, jak długo należy oczekiwać na stabilizację ciśnienia i jaka jest dopuszczalna tole-

rancja temperatury otoczenia, tak jak to jest określane dla podobnych badań w warunkach laboratoryjnych, np. przy sprawdzaniu dokładności wskazań gazomierzy. Jeśli udaje się osiągnąć stabilizację ciśnienia (wedle własnych przyjętych w praktyce kryteriów), zachodzi kolejne pytanie, jak duży spadek ciśnienia jest możliwy, aby można było jeszcze uznać próbę ciśnieniową za pozytywną? Przepis nie podaje dopuszczalnej tolerancji mierzonego ciśnienia. W tej kwestii nawet specjaliści z laboratoriów badawczych mają trudności w określeniu dokładnych kryteriów. W praktyce jedni uważają, że dopuszczalny jest ruch wskazówki najwyżej o jej grubość, inni dopuszczają ruch wskazówki nie większy niż o jedną działkę manometru, znowu na podstawie własnych, praktycznych kryteriów, powiązanych z osobistą odpowiedzialnością. Jak z powyższego wynika, dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania instalacji gazowych, poza znajomością przepisów prawnych konieczne jest stosowanie zasad zdrowego rozsądku, opartych na znajomości praw fizyki i chemii odnoszących się, w tym przypadku, do gazów palnych, które często mają większe znaczenie niż litera prawa,. Takie postępowanie jest uzasadnione również tym, że prawo nie zwalnia nikogo ze stosowania zasad opartych na zdrowym rozsądku. W kolejnym odcinku zajmę się m.in. sprawami uprawnień, a także instalacjami na gaz płynny. Jan Sie dla czek

(Regulamin: www.instalator.pl)

Konkurs z: W którym miejscu (1 czy 2?) instalacji pokazanej na schemacie powinno być prawidłowo zamontowane urządzenie przeciwzalewowe (np. Staufix FKA firmy Kessel). Rozwiązanie prosimy przesłać na adres naszej redakcji (stopka redakcyjna na s. 5) lub e-mail: konkurs@instalator.pl - do 15.01.2015 roku. Nagrodami, ufundowanymi przez sponsora konkursu, firmę Kessel, są: zasuwa burzowa Staufix i spodnie instalatorskie.

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Cyrkulacja ciepłej wody - przepisy a oszczędność

Trzy litry Będąc nie tak dawno na spotkaniu branżowym w Niemczech, spotkałem się z opinią, że na tamtejszym rynku instalacyjnym wyczuleni na zużycie energii cieplnej Niemcy odchodzą od instalowania w budynkach cyrkulacji ciepłej wody użytkowej. Zaciekawiło mnie takie podejście do sprawy i pomyślałem, że warto mu się bliżej przyjrzeć. Pytanie, które stawiam, jest następujące: kiedy cyrkulacja ma sens i ile ona w całościowym ujęciu kosztuje? Interesuje mnie również, jakie warunki należałoby spełnić i kiedy jest to możliwe, by z cyrkulacji w ogóle zrezygnować? Nawet w odniesieniu do tak, zdawać by się mogło, błahego tematu jak cyrkulacja ciepłej wody, takich „sensów” będzie co najmniej kilka. Inaczej bowiem sensowność wykonania takiej instalacji ocenimy w małym domu jednorodzinnym, a inaczej w wielkim gmachu lub hotelu. Czym innym dla każdego z nas będzie oszczędność energii oraz zużyta woda, a zupełnie czym innym będzie akceptowalny próg wydatków na zapewnienie sobie komfortu ciepłej wody. Poszukam zatem odpowiedzi na pytanie, kiedy cyrkulacja ma sens i ile w całościowym ujęciu ona kosztuje, ale doprecyzuję je w następujący sposób: l dla domu jednorodzinnego, l zamieszkałego przez 4-osobową rodzinę, l budynku o wysokiej energooszczędności. Priorytetem dla moich rozważań będzie oszczędność, przeważająca nad komfortem. To znaczy, że zakładam, iż mieszkańcy hipotetycznego domu będą bardziej zainteresowani niskimi kosztami eksploatacji aniżeli wygodą dostępnej w każdej chwili ciepłej wody. Takie założenie jest zgodne z panującym obecnie proekologicznym trendem, gdzie mniej znaczyć ma więcej, a bywa, że i lepiej. Rzućmy okiem na obowiązujące przepisy. Rozporządzenie w sprawie

warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki, ujawnia zapis o granicznych trzech litrach pojemności instalacji prowadzącej na przykład do umywalek. Powyżej tej granicy należy obligatoryjnie stosować już cyrkulację. Zapis ten nie dotyczy jednak budynków jednorodzinnych, gdzie pozostawiona jest dowolność. Czy zatem te trzy litry to dużo, czy mało? Zanim poszukamy odpowiedzi, poświęcimy trochę czasu na nakreślenie, czym w ogóle jest instalacja cyrkulacji i o co w niej chodzi.

O co chodzi? W najprostszym ujęciu cyrkulacja to trzecia rura instalacji wodociągowej w twoim domu. Dwie pierwsze rury są zupełnie jasne: jedna z nich dostarcza wodę zimną, druga ciepłą. Obiema woda płynie z kotłowni albo od wodomierza do umywalki bądź prysznica. Cyrkulacja odwrotnie - prowadzi ciepłą wodę z powrotem do kotłowni, gdzie znajduje się zbiornik, do którego ona trafia. Za przepływ wody w przeciwnym do powszechnie oczekiwanego kierunku odpowiada pompa cyrkulacyjna, która zostaje uruchomiona na pewien czas przed spodziewanym odbiorem ciepłej wody. Cel jest taki, że kiedy przychodzisz rano do łazienki, ciepła woda już tam na Ciebie czeka.

Dużo czy mało? Powróćmy na chwilę do pytania, czy te trzy litry pojemności instalacji

to dużo, czy mało? Najprostsza odpowiedź jest taka, że to bardzo dużo. Spuszczenie takiej ilości wody w umywalce trwać będzie ponad 40 sekund. Odczekanie tyle czasu przed umywalką, z której ciągle leje się zimna lub letnia woda, może być frustrujące. Czy warto zatem zainwestować w „trzecią rurę” i pompę do cyrkulacji ciepłej wody? Zanim odpowiemy na to pytanie wrócimy na chwilę do niemieckich instalatorów. Przyjmują oni pewne wygodne dla siebie założenie, że instalacja cyrkulacji będzie niepotrzebna wtedy, kiedy zmniejszymy ilość wody w rurach, a co za tym idzie, skrócimy łączną ich długość. Stąd wniosek, że łazienki i w ogóle wszystkie miejsca poboru ciepłej wody w budynku powinny być możliwie jak najbliżej siebie. Wtedy wszędzie będzie blisko. Również podgrzewacz ciepłej wody, z którego jest ona czerpana, powinien być niedaleko, najlepiej tuż za ścianą łazienki. Co więcej, średnica rur wodnych powinna być hydraulicznie wystarczająca, ale niezbyt duża. W zmniejszeniu pojemności rur pomaga naszym zachodnim sąsiadom nieco wyższe ciśnienie w sieci wodociągowej niż to, które mamy u nas w kraju. Czy możemy więc przy krótkiej instalacji, o niskiej pojemności, poważnie rozważyć zrezygnowanie z cyrkulacji? Postawmy taki wniosek pod rozwagę.

Dwa scenariusze Mamy dwa możliwe scenariusze. Pierwszy, w którym inwestujemy w „trzecią rurę”, pompę, montaż tego wszystkiego oraz energię do obsługi. Zyskamy wtedy na komforcie (nie czekamy) oraz oszczędzamy wodę, bo nie spuszczamy jej, czekając na „pojawienie” się ciepłej. Drugi scenariusz jest taki, że nie inwestujemy w nic z powyższej listy, wiec nie „zyskujemy” www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

najwyższego komfortu, a przy tym odpuszczając, zużywamy trochę więcej wody. No więc o ile więcej wody będziemy faktycznie zużywali? Jak wykazałem już wcześniej - trzy litry wody w rurze z ciepłą wodą to dużo. Zatem przyjmiemy, czego oczekiwaliby zresztą moi niemieccy koledzy, że w budynku wszystkie punkty poboru ciepłej wody są bardzo blisko źródła. Możliwie jak najbliżej. Spróbujmy założyć, że odległość od zbiornika do najdalszej umywalki nie przekroczy dziesięciu metrów. Pojemność takiej instalacji dla rury o średnicy 20 x 3,4 mm to około półtora litra. Nie trudno wyobrazić sobie taką instalację, w której podgrzewacz ciepłej wody będzie zamontowany w pomieszczeniu obok, a obie łazienki będą umieszczone w pionie bezpośrednio nad sobą. W takim przypadku półtora litra pojemności, które sobie założyliśmy, to będzie aż nadto. Wiemy już, że aby „doczekać” się na ciepłą wodę, musimy odpuścić jej około półtora litra. Ile zatem razy w ciągu dnia będziemy musieli na nią zaczekać? Powstaje więc pytanie, jak szybko stygnie woda w takiej rurze. Odpowiedź zależy od tego, gdzie ta rura została poprowadzona. Gdy jest ona zamontowana w budynku, którego temperatura wewnętrzna wynosi około 20°C, to znaczy, że nawet po wystygnięciu nie będzie miała temperatury niższej niż jej otoczenie. Jest to o tyle ważne, że rano, kiedy trafisz do łazienki jako pierwszy, nie otrzymasz zrazu na skórę wody osiem stopni Celsjusza, jaką to temperaturę ma woda wodociągowa w zimie, tylko dwadzieścia stopni, a to już stanowi niemałą różnicę. Co więcej, istotny jest czas, w którym rura z ciepłą wodą stygnie, by stać się letnia, a to z kolei zależy od izolacji cieplnej na przewodzie. Tak więc dla porządku zapamiętać wystarczy, że woda w rurze o niewysokiej temperaturze, jaką jest 40°C, zaizolowana dwoma centymetrami izolacji ciepłochronnej oraz prowadzona w pomieszczeniach, w których temperatura jest nie niższa niż 20°C, potrzebować będzie przeszło godziny, by wystygnąć do 25°C. Tak jest - aż godziny! Jeżeli już wiemy, jak długo stygnie taka rura, to czas zadać sobie pytanie o to, jak często będziesz musiał lub musiała odpuścić te, powiedzmy, półwww.instalator.pl

12 (196), grudzień 2014

tora litra wody, żeby doczekać się ciepłej? Na pewno rano i po powrocie z pracy nie masz co liczyć na ciepłą wodę od ręki. Dodajmy do tego jeszcze ze cztery razy w ciągu dnia, kiedy czas między kolejnym skorzystaniem z umywalki będzie dłuższy niż godzina. To razem sześć, ale nie bądźmy skąpi - dodajmy do tego jeszcze cztery kolejne odpuszczenia wody, nim doczekamy się ciepłej i mamy okrągłe dziesięć razy po półtorej litra, co razem daje nam piętnaście litrów zmarnowanej wody. Tylko czy na pewno cała ta ilość została zmarnowana?

Zużycie O poranku, bez dwóch zdań, właściciel chce mieć w kranie ciepłą wodę. Myjąc się po powrocie do domu, również miło mu będzie, gdy po odkręceniu kranu poleci z niego od razu ciepła woda, lecz czy do opłuka-

nia rąk, które wykonuje się kilkanaście razy w ciągu dnia, koniecznie musi mieć wodę o wysokiej temperaturze? Czy dwadzieścia albo dwadzieścia pięć stopni nie wystarczy? Co, jeżeli dodamy do tego, że do opłukania rąk potrzebuje mniej niż dwie szklanki wody? Moim zdaniem, przynajmniej dwie trzecie z tych piętnastu litrów wody uda mu się w racjonalny sposób wykorzystać. Zapewne nie tak komfortowo jak z cyrkulacją, ale jednak nie zostanie ona zmarnowana. Zatem faktyczne straty spowodowane brakiem instalacji do cyrkulowania ciepłej wody będą wynosiły ok. pięć litrów wody na dzień. Czyli trochę więcej niż 1,5 m3 na rok. Zauważmy w tym miejscu, że rok dla obliczeń to 330, a nie 365 dni. Wynika to z tego, że nie zużywamy wody w naszym domu, kiedy nikogo w nim nie ma, bo wyjechaliśmy na urlop, długi weekend itp.

miesięcznik informacyjno-techniczny

Druga strona... cyrkulacji Zostawiamy na czas jakiś te rozważania i zajmijmy się na krótko drugą stroną medalu, a więc tym, ile prawdziwa cyrkulacja kosztuje. Mamy tutaj dwa podstawowe czynniki: koszt inwestycji oraz eksploatację. Cena za wykonanie tej instalacji to materiał, czyli rury, izolacje, pompa ze sterowaniem, oraz koszt robocizny, a więc poskładania tego w jedną całość wraz z uruchomieniem. Jak ze wszystkim tutaj również można kupić drogą albo tanią technikę. Na obecnym etapie wystarczy przyjąć, że instalacja ta dla domku będzie kosztowała około półtora tysiąca złotych. Do eksploatacji i kosztów z nią związanych zaliczyć trzeba również prąd, jaki zużyje pompa cyrkulacyjna razem ze sterowaniem oraz energię jaką poza sezonem grzewczym, czyli w okresie kiedy nie ogrzewasz już swojego budynku, tracisz poprzez izolację na przewodzie cyrkulacyjnym. Rocznie, łączny koszt działania cyrkulacji będzie wynosił mniej więcej 45 złotych. Niby niewiele, ale jak zapewne zauważyłeś, nie ujmowaliśmy tu ceny za przeglądy czy wymianę pompy, która to potrzeba, pojawić się może po kilku latach eksploatacji. Sprawdza się tu oczywiście zasada, że tylko to czego nie ma nigdy się nie zepsuje.

Podsumowanie Czas zatem rozpocząć podsumowanie. Instalacja cyrkulacji da ci komfort

12 (196), grudzień 2014

ciepłej wody od razu, gdy tylko odkręcisz kran ale będzie kosztowała około 1500 zł w zakupie i dalej 45 zł rocznie zapłacisz za jej eksploatację. Bez tej instalacji, Twój komfort zapewne spadnie co nieco, ale z nim spadną również twoje koszty. Nie wydasz bowiem nic na jej zainstalowanie, a rocznie z tytułu zmarnowanej wody zapłacisz jakieś 15 zł. Nie wydając pieniędzy na cyrkulację nie będziesz również narażony w przyszłości na jej naprawy, wymiany bądź awarie. Co jest ważniejsze. Koszty czy komfort? Osobiście uważam, że instalacje cyrkulacji w niewielkich domach jednorodzinnych zaczną pomału odchodzić do przeszłości. Pewnie jeszcze trochę to potrwa, ale przypomina mi to sytuację jaką obserwowałem jeszcze kilkanaście lat temu w sprawie docieplenia budynków. Sceptycy, którzy wtedy twierdzili, że więcej niż 5cm styropianu „to się nigdy nie przyjmie” bardzo się pomylili. Podobnie, może być z cyrkulacją w małych budynkach. Rezygnacja z tej instalacji, dzisiaj może jeszcze wydawać się nazbyt drastycznym krokiem, na który większość z inwestorów się nie zdecyduje ale mam nieodparte wrażenie, że jej dni w małych obiektach są już policzone. Dużym problemem, przy próbie rezygnacji z cyrkulacji wydają się same budynki, a największym jesteśmy my, ich mieszkańcy. Dokładniej chodzi o nasze nastawienie do oszczędności oraz tego, co jest nam zbędne, a co niezbędne. Wykonanie krótkiej instalacji ciepłej wody, którą wcześniej rozważyliśmy, nie jest

niczym trudnym. Prawdziwym problemem jest znalezienie takiego architekta, który zaprojektuje nasz dom w duchu oszczędności, a co więcej - zrobi to konsekwentnie. Nie jest to wcale takie proste, żeby zaprojektować ciekawe dla inwestora wnętrze, zachowując walory funkcjonalne, a jednocześnie tak poustawiać pomieszczenia, aby wszystkie łazienki, kuchnia i źródło ciepłej wody były jak najbliżej siebie. Zwykle bowiem, sami znajdziemy tuzin ważnych i superważnych powodów, a częściej wymówek, aby łazienki nie były tak ułożone, a kuchnia i kotłownia znajdowały się w najodleglejszych od siebie częściach budynku. Znalezienie samodyscypliny, wydaje się najpoważniejszym ze słabych punktów rezygnacji z cyrkulacji ciepłej wody użytkowej. Oszczędność jest w nas samych, bardzo łatwo tak powiedzieć. Jednak lekką ręką wydajemy dzisiaj pieniądze, które posiadamy, a jeszcze łatwiej te, które mamy nadzieje zarobić w przyszłości. W tym kontekście proponuję spojrzeć na cyrkulację jak na dług albo na inwestycję, której czas zwrotu równa się nieskończoności. Istotą oszczędzania nie jest odmawianie sobie rzeczy podstawowych, lecz umiejętne wykluczenie rozrzutności z naszych przyszłych wydatków. Cyrkulacja jest zaledwie, a może aż, jednym z elementów w tej całej układance, jaką jest budowanie domu. Przejście przez ten etap wymaga uczciwej odpowiedzi na pytanie, „czy ja tego naprawdę będę potrzebował”? Moje doświadczenie w pracy z klientami wskazuje, że niezbyt często zdarzają się osoby o tak pragmatycznym podejściu do wydawania pieniędzy. Jak na razie dominuje tendencja do budowania zbyt dużych domów i kupowania niepotrzebnie skomplikowanych instalacji, połączona z poszukiwaniem iluzorycznych oszczędności. Jest to jednak temat na zupełnie inny artykuł. Mar cin Pie kar ski

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Jestem za, a nawet przeciw, czyli pokojowe rozmowy o technologiach

Ciepło z rusztu (albo bez...) Produkt produktowi nierówny – wiedzą o tym dobrze Czytelnicy „Magazynu Instalatora”, np. z lektury artykułów ringowych. Dlatego warto dyskutować... Tym razem „za i przeciw” w branżowym dwugłosie dotyczy kotłów na paliwa stałe. Czy stosować kotły z rusztem wodnym czy bez? Kiedy warto, a kiedy nie? Dlaczego? Między innymi na te pytania postarają się odpowiedzieć eksperci.

Kotły bez rusztu wodnego

uszty wodne są stosowane w kotłach: z okresowym zasypem paliwa (zwanych też rusztowymi, komorowymi lub zasypowymi), z palnikiem automatycznym (jako tzw. ruszty awaryjne). W kotłach rusztowych komorowych warstwa żaru osiąga najwyższe temperatury przy ruszcie w strefie intensywnego napowietrzania. Temperatury na powierzchni rusztu mogą osiągać wartości powyżej 1000°C, stwarzając zagrożenie deformacji rusztowin oraz topienia i spiekania się popiołu, z tworzeniem w szczelinach między rusztowinami zatorów żużlowych. Ten nieunikniony problem rozwiązuje się w kotłach stalowych dwojako - poprzez zastosowanie rusztu składanego z żeliwnych rusztowin sztabkowych, które są łatwo wymienialne w razie potrzeby, bez naruszania konstrukcji kotła (ten typ rusztu nazywany jest potocznie rusztem ruchomym), lub poprzez zastosowanie rusztu chłodzonego wodą, wykonanego z rusztowin w postaci stalowych rur (o przekroju kołowym, eliptycznym lub trapezowym) wbudowanych na stałe do przestrzeni wodnej kotła (ten typ rusztu nazywany jest potocznie rusztem stałym). Niewątpliwą zaletą rusztu wodnego jest obniżenie temperatury powierzchni rusztowin oraz temperatury w rusztowej części strefy żaru przez wodę przepływającą wewnątrz rusztowin. Niestety, ze względu na znaczną różnicę temperatur zewnętrznej i wewnętrznej powierzchni ścianki rusztu wodnego, występują w nim znaczne naprężenia mechaniczne, które przyspieszają zużycie korozyjne, zaś wymiana rusztowin wodnych, w przeciwieństwie do sztabkowych, nie jest możliwa do samodzielnego wykonania przez użytkownika kotła (wymaga wykonania dużego zakre-

Kotły z rusztem wodnym

opularne w ostatnich latach automatyczne kotły grzewcze na paliwa stałe wyposażone w stały ruszt wodny są przykładem rozwiązania technologicznego łączącego wymagania użytkowników oraz wiedzę i doświadczenie producentów kotłów. Choć cały czas wzrasta liczba użytkowników kotłów z automatycznym podawaniem paliwa, ciągle jeszcze pokutuje stare przeświadczenie, że lepiej mieć na tzw. wszelki wypadek dodatkową możliwość tradycyjnego spalenia paliwa poprzez zasypanie jego porcji na ruszt w kotle. Co prawda długotrwałe awarie zasilania w energię elektryczną zdarzają się niezmiernie rzadko, ale pamięć o takich sytuacjach nie pozwala pozbyć się obawy przed nimi. Częste powoływanie się użytkowników na taki właśnie argument nie mogło pozostać bez wpływu na podejście producentów. Stąd też w ofercie producentów, poza kotłami z klasyczną retortą, pojawiły się najpierw kotły wyposażone w awaryjny, wkładany ruszt stalowy lub żeliwny, a później w stały ruszt wodny. Zwolenników logicznego użytkowania w sposób automatyczny kotłów z podajnikiem może dziwić fakt stosowania „udziwnienia” w postaci rusztu wodnego. Jednak czasami to rozwiązanie pomaga w ekonomicznym zagospodarowaniu odpadów drzewnych, np. w gospodarstwach sadowniczych czy w innej produkcji rolno-leśnej. W czasach podporządkowanych ściśle ekonomii to argument nie do przecenienia. Dotyczy to także gospodarstw domowych, gdzie chętnie w okresach poza właściwym sezonem grzewczym korzysta się z rusztu wodnego do tzw. przepalania. Oczywiście nie mówimy tu o spalaniu śmieci szkodliwych dla otoczenia i dla samego kotła. Z pewnością spalanie na ruszcie jest mniej ekonomiczne, mniej wygodne, wymaga większej kontroli i nie pozwala osiągnąć tych samych sprawności co podczas palenia automatycznego, ale ma swoich zwolenników. Jeśli nastawiamy się na palenie tylko automatyczne (np. eko-groszek, pelety) i nie posiadamy żadnej działki z drzewostanem, montowanie kotła z dodatkowym rusztem wydaje się zbędne. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Kotły bez rusztu wodnego

su prac ślusarsko-spawalniczych, w tym rozcięcia powłok wodnych kotła). Konstrukcja rusztu wodnego wymaga także wykonania w powłokach wodnych kotła dodatkowych otworów i położenia dodatkowych spoin. Każde takie miejsce to potencjalne źródło korozji oraz osłabienie konstrukcji wymiennika ciepła. Duża ilość spoin ułożonych na niewielkiej powierzchni w celu uzyskania szczelnych przestrzeni wodnych powoduje występowanie bardzo dużych naprężeń wewnątrzmateriałowych (wywołanych skurczem spawalniczym) oraz zmiany struktury materiału (wywołane działaniem ciepła w tzw. strefie wpływu ciepła spoin). Znaczne naprężenia w konstrukcji wpływają ujemnie na jej żywotność i powodują zwiększoną korozyjność zmęczeniową materiału. Bezdyskusyjnie pozytywnym rozwiązaniem jest tylko ruszt wodny w kotłach żeliwnych, wykonywanych technikami odlewniczymi, gdzie wyeliminowane są niekorzystne zjawiska związane ze stosowaniem technik spawalniczych. Innym przypadkiem jest dodatkowy ruszt wodny w kotle z podajnikiem automatycznym, tzw. ruszt awaryjny. Pomijając toczące się od lat dyskusje, czy jest to rzeczywiście ruszt awaryjny, czy też zakamuflowany ruszt dodatkowy do spalania odpadów, rozwiązanie takie ma istotne wady z punktu widzenia technologii spalania paliw stałych. Z paleniska retortowego uchodzą produkty spalania, zawierające zawsze pewne ilości tlenku węgla i substancji smołowych, które powinny dopalić się w komorze spalania nad palnikiem. Do spalenia, jak wiadomo, oprócz tlenu, dobrego wymieszania paliwa z powietrzem i odpowiedniego czasu kontaktu, niezbędna jest temperatura wyższa od temperatury zapłonu substancji palnych (w tym przypadku powyżej 750ºC). Jeśli niedopalone produkty spalania z paleniska trafią na zimną (poniżej 150ºC) powierzchnię rusztu wodnego, spalanie zostaje przerwane. Niedopalone spaliny trafiają do wymiennika, co skutkuje wytrącaniem się sadzy oraz kondensacją (skraplaniem) smoły na powierzchniach chłodzących. Na smole bardzo łatwo osadza się pył i sadza, które ze spolimeryzowaną (w miarę upływu czasu) smołą tworzą trudne do usunięcia osady o silnie izolacyjnych właściwościach, pogarszające istotnie efektywność wymiany ciepła. Zdecydowanie wyższe są także wskaźniki emisji pyłu, który zawiera w sobie znaczne ilości sadzy. Wymowne są wyniki badań emisji pyłu z kotła retortowego z wodnym rusztem awaryjnym (zawartość pyłu w spalinach 180 mg/m³) oraz tego samego kotła po przeróbce polegającej na usunięciu awaryjnego rusztu wodnego (zawartość pyłu w spalinach 60 mg/m³). Bez wielkiego błędu można twierdzić, że 180-60 = 120 mg/m³ spalin to sadza ulatująca kominem z kotła wyposażonego w awaryjny ruszt wodny. l dr inż. Ja cek Za wi stow ski www.instalator.pl

12 (196), grudzień 2014

Kotły z rusztem wodnym

Można zadać sobie pytanie, czy rozwiązanie konstrukcyjne z rusztem wodnym nad retortą jest bezpieczne dla prawidłowej pracy i żywotności kotła? Jak to wygląda? Konstrukcja samego rusztu wodnego (przynajmniej u producentów stawiających na jakość i solidność swoich urządzeń) została tak rozwiązana, by nie zaburzać normalnej pracy kotła w trybie automatycznym. Użyte do produkcji kotłów materiały wysokiej jakości i z odpowiednimi atestami materiałowymi to odpowiedź na liczne wątpliwości, m.in. palenisko dodatkowe wykonane z rur stalowych bezszwowych w gatunku P265GH produkcji polskiej o wymiarze Ø 60,3 oraz grubości ścianki 6,3 mm, rury paleniska dodatkowego łączone ze ścianą wymiennika przy zastosowaniu spoiny pachwinowej wykonanej automatami spawalniczymi metodą Mag - jak całość wymiennika. Ponadto usytuowanie pod kątem rur paleniska zapewnia łatwiejsze usunięcie pęcherzyków powietrza (odpowietrzenie kotła). Argument, że ruszt wodny wymaga zastosowania połączeń spawanych, co może mieć wpływ na żywotność wymiennika kotła, nie do końca jest prawdziwy. Cały wymiennik jest konstrukcją spawaną i zmiana struktury materiału (wywołana działaniem ciepła w tzw. strefie wpływu ciepła spoin) nie jest tak narażona działaniem samego płomienia, jak kondensatu, zawilgocenia, które występuje w tylnej części wymiennika z powodu prze wy mia ro wa nia kotła lub słabego ciągu kominowego. Bardzo ważne jest stosowanie deflektora nad paleniskiem automatycznym (retortą) ze względu na rozbicie płomienia, który opływa cały ruszt wodny, a nie nagrzewa go punktowo. Zastosowanie dodatkowego rusztu wodnego i jego prawidłowe działanie wiąże się z rozwiązaniami konstrukcyjnymi, materiałami zastosowanymi oraz sposobem wykonania. Jeśli te działania producenta pokryją się z zastosowaniem się klienta do zaleceń dotyczących obsługi i czyszczenia wymiennika, kocioł będzie służył nam lata. l Mar cin Ba rań ski, ZMK SAS

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Dobór i charakterystyka pomp

Punkt przecięcia Podstawowym narzędziem doboru wielkości pompy jest charakterystyka pompy. Jest to graficzne przedstawienie zależności pomiędzy wysokością podnoszenia pompy i wydajnością. Charakterystyki poszczególnych pomp publikowane są przez ich producentów i zamieszczane w katalogach technicznych i programach doborowych. Podstawowym narzędziem doboru wielkości pompy jest charakterystyka pompy. Jest to graficzne przedstawienie zależności pomiędzy wysokością podnoszenia pompy i wydajnością. Charakterystyki poszczególnych pomp publikowane są przez ich producentów i zamieszczane w katalogach technicznych i programach doborowych. Kształty charakterystyk pomp wirowych są podobne. Warto zastanowić się, jakie zjawiska mają wpływ na taki a nie inny ich przebieg. Idealna jest linią prostą wynikającą z zależności: H = P/(ρ * g * Q) gdzie; P - moc wejściowa ρ, g - gęstość i przyspieszenie ziemskie Q - wydajność H - wysokość podnoszenia. Rzeczywisty kształt charakterystyki jest efektem kilku zjawisk zachodzących przy przepływie cieczy przez pompę. Pierwszym z nich są opory przepływu, które wzrastają w kwadracie prędkości przepływu cieczy. W efekcie, strata energii powoduje obniżenie charakterystyki idealnej zwiększające się wraz ze wzrostem wydajności. Drugim istotnym zjawiskiem występującym z kolei przy niższej wydajności jest recyrkulacja cieczy w pompie powstająca na skutek między innymi zmiany kierunku przepływu. Tworzące się lokalne zawirowania powodują kolejną stratę ener-

gii i obniżenie charakterystyki. Charakterystyczną rzeczą jest, że w punkcie pracy, na który projektowana była pompa, czyli w punkcie najwyższej sprawności - BEP (Best Efficiency Point), straty spowodowane przez recyrkulację są zerowe. Im dalej punkt pracy oddalony jest od BEP tym straty są większe. Warto o tym pamiętać, gdyż ułatwia to zrozumienie zasad doboru pompy. Na ostateczny kształt charakterystyki pompy nakładają się jeszcze inne zjawiska, np. cyrkulacja cieczy przez szczelinę brzegową pomiędzy wirnikiem a korpusem pompy.

W punkt! Dobór pompy polega na określeniu punktu pracy pompy definiowanego jako punktu przecięcia wzmiankowanej charakterystyki pompy i charakterystyki instalacji, w której pompa pracuje. Ogólna zasada doboru stanowi, aby dobrać taką wielkość pompy, by punkt pracy wypadał przy najwyższej sprawności pompy, czyli w punkcie BEP (Best Efficiency Point), oraz zapewniał wymagane parametry hydrauliczne instalacji (rys. 1). Praktyczne efekty takiego doboru to oszczędność energii, a co za tym idzie - niskie koszty pompowania cieczy. Efekty ekonomiczne doboru pompy w punkcie jej najwyższej sprawności to nie jedyne korzyści, jakie osiągamy w takim wypadku. Równie ważne są aspekty techniczne i eksploatacyjne: długotrwała i bezawaryjna praca, niski poziom wibracji czy zabezpieczenie pompy przed kawitacją. Znaczące obniżanie się sprawności przy pracy pompy na „lewo” i „prawo” od punktu BEP sprawia, że duża część energii dostarczanej do pompy tracona jest na podgrzewanie cieczy czy wibracje i towarzyszący im hałas. Kiedy przyjrzymy się charakterystyce pompy (rys. 2) zauważymy, że w różnych jej punktach pojawiają się niekorzystne zjawiska mające wpływ na żywotność i sprawność pompy. Praca po „prawej” stronie BEP zwiększa ryzyko kawitacji (8) z uwagi na duże prędkości przepływu. Wymagana nadwyżka antykawitacyjna NPSHR wzrasta znacząco przy wzroście wydajności powyżej punktu BEP. Pojawia się niebezpieczeństwo przeciążenia silnika. Rośnie również poziom wibracji, co niekorzystnie wpływa na trwałość łożysk i uszczelnień (7). www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Na lewo patrz... Warto przyjrzeć się także zjawiskom powstającym po „lewej” stronie charakterystyki, które niestety często nie są brane pod uwagę przy doborze pompy. Należą do nich: l Niestabilna charakterystyka opadająca (w niektórych typach pomp wirowych) - rys. 3. l Recyrkulacja po stronie ssawnej i tłocznej pompy (5), (6). l Wzrost sił osiowych i promieniowych działających na wirnik pompy i przenoszonych na wał i łożyska (3), (4). l Kawitacja przy małych przepływach będąca efektem zwiększonej recyrkulacji. l Wzrost temperatury pompowanej cieczy przy niskich przepływach. Recyrkulacja zarówno po stronie ssawnej, jak i tłocznej wynika z niestabilnego przepływu przy pracy z wydajnością mniejszą niż w punkcie BEP. Tworzące się na skutek zawirowania przepływu lokalne obszary obniżonego ciśnienia mogą prowadzić do zjawiska kawitacji i uszkodzeń wirnika (rys. 4). Wzrost wysokości podnoszenia przy zmniejszaniu przepływu powoduje dodatkowe obciążenia osiowe wirnika, co skutkuje zwiększonym zużyciem łożysk i wału. Praca pompy przy małych przepływach generuje nierównomierny wzrost ciśnienia w korpusie pompy i w efekcie promieniowe obciążenia wirnika. Zjawiska te wpływają na żywotność elementów pompy takich jak łożyska czy wał. Oczywiście skala występowania wymienionych zjawisk zależy od typu, a przede wszystkim od wielkości pompy. Warto jednak brać pod uwagę zagrożenia, z jakimi możemy się spotkać, dobierając punkt pracy „daleko” od punktu najwyższej sprawności.

W skrajnych przypadkach, np. przy pracy „na zamknięty zawór”, może

dojść do odparowania cieczy, wzrostu ciśnienia i w efekcie uszkodzenia pompy. Dlatego w praktyce przyjmuje się minimalną wartość przepływu jako 10% wydajności pompy w punkcie BEP. Często też producenci, przedstawiając katalogowe charakterystyki pomp, wskazują zalecane pola pracy pompy, określając przepływy minimalne. W literaturze technicznej, zwłaszcza amerykańskiej, można znaleźć standardy, np. API 610, określające zasady doboru pompy, np. przy uwzględnieniu dopuszczalnego poziomu wibracji. Korzystając z tych wskazówek, można przyjąć, że optymalny dobór pompy oscyluje w zakresie od 80 do 110% przepływu w punkcie najwyższej sprawności BEP. Ry szard Gaw ro nek

Temperatura a niska wydajność Po zo sta je jesz cze aspekt wzro stu temperatury cieczy przy pracy pompy z niską wydajnością (1). W ta kiej sy tu acji, przy pra cy z nie wielką sprawnością, znaczna część dostarczonej do pompy energii zamienia się w ciepło, podgrzewając ciecz. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Rzeczywiste koszty eksploatacji powietrznej pompy ciepła (1)

Parowanie i skraplanie Jesteśmy coraz bardziej świadomi, jakie korzyści niesie zastosowanie pomp ciepła, wciąż jednak czujemy niedosyt informacji dotyczących coraz bardziej popularnych pomp typu powietrze/woda, w tym doboru mocy grzewczej tych pomp ciepła, zbiornika buforowego, szczytowego źródła grzewczego, opłacalności itp. Pompy na powietrze zewnętrzne cieszą się ogromną popularnością w krajach zachodniej Europy, między innymi takich jak Francja, Niemcy, Austria, a także w Czechy. Według najnowszego raportu Europejskiego Stowarzyszenia Pomp Ciepła EHPA dominującym dolnym źródłem dla pomp ciepła jest - i w najbliższej przyszłości pozostanie - powietrze. Dlaczego więc Polacy nadal bardzo sceptycznie podchodzą do tej technologii (rys. 2)? 29% spośród 7,3 tys. pomp ciepła pracujących w funkcji centralnego ogrzewania, sprzedanych w Polsce w 2013 (wg danych PORT PC), to w dalszym ciągu mały udział pomp ciepła zasilanych powietrzem zewnętrznym. Według mnie jest to spowodowane brakiem dostatecznej wiedzy na temat powietrznych pomp ciepła i błędnym przekonaniem, że takie urządzenie nie jest w stanie ogrzać domu w warunkach polskiego klimatu. W niniejszym artykule postaram się więc rozwiać wątpliwości, wyjaśnić zasadę działania, pokazać sposób doboru tych pomp ciepła oraz analizę ekonomiczną w oparciu o symulacje wykonane w programie komputerowym NIBE VP DIM oraz obliczenia wykonane w oparciu o arkusze kalkulacyjne.

Zasada działania System z pompą ciepła to bardzo zależne od siebie trzy obiegi (dolne źródło - pompa ciepła system grzewczy), które można porównać do trzech kół zęba-

Konwersja energii z powietrza zewnętrznego do ogrzewania budynku następuje w trzech obiegach (rys. 1). W obiegu czynnika dolnego źródła (1) darmowa energia cieplna pozyskiewana jest z otoczenia i transportowana do pompy ciepła. W obiegu czynnika chłodniczego (2) tych. Gdy jedno z nich się zatrzyma, pompa ciepła zwiększa niprzestanie pracować cały system. ską temperaturę pozyskanePierwszy obieg to dolne źródło, czyli go ciepła do wysoakumulator energii słonecznej znaj- kiej temperatury. dujący się w otaczającym nas środowi- W obiegu czynnika (3) sku. Takim naturalnym akumulato- grzewczego rem energii może być grunt, woda ciepło jest rozprowagruntowa lub powietrze. Pompa cie- dzane po budynku. Powietrze zewnętrzpła odbiera ciepło z otoczenia i przekazuje je do instalacji ogrzewczej. Wy- ne (A) jest zasysane korzystuje się przy tym fakt, że cie- przez wentylator do pło zawsze przepływa od „źródła“ do parownika pompy ciepła (B). „odbiornika ciepła“ (od ciepłego do Tutaj powietrze oddaje energię zimnego). Pompa ciepła wykorzystu- cieplną do czynnika chłodje (podobnie jak lodówka) naturalny niczego, a temperatura pokierunek przepływu od ciepłego do wietrza spada. Zimne powietrze zozimnego w zamkniętym obiegu czyn- staje wyprowadzone z pompy ciepła. nika chłodniczego z parownikiem, Czynnik chłodniczy - gaz, który krąsprężarką, skraplaczem i zaworem ży w obiegu zamkniętym w pompie rozprężnym. Pompa ciepła „pompu- ciepła - również przepływa przez paje“ przy tym ciepło z otoczenia na rownik. Czynnik chłodniczy ma barwyższy poziom temperatury, który dzo niską temperaturę wrzenia. W parowniku czynnik chłodniczy odbiera można wykorzystać do ogrzewania. energię cieplną z powietrza i zaczyna wrzeć (C). Gaz powstający podczas wrzenia jest kierowany do sprężarki (D), zasilanej elektrycznie (w pompach ciepła sprężarkowych) lub energią cieplną (w pompach absorpcyjnych). W wyniku sprężania gazu rośnie ciśnienie oraz znacznie wzrasta jego temperatura, od np. 5°C do ok. 80°C. Ze sprężarki gaz jest wtłaczany do wymiennika ciepła (skraplacza), gdzie oddaje energię cieplną do systemu grzewczego (E), po czym ulega schłodzeniu i skrapla się. Ponieważ ciśnienie jest nadal wysokie, czynnik chłodniczy zostaje przetłoczony przez www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

zawór rozprężny (F), gdzie dochodzi do spadku ciśnienia, aby czynnik chłodniczy powrócił do temperatury pierwotnej. Czynnik chłodniczy ponownie skierowany jest do parownika i cały proces powtarza się. W tym czasie w obiegu czynnika grzewczego energia cieplna wytwarzana przez czynnik chłodniczy w skraplaczu (G) jest odbierana przez wodę w systemie grzewczym (czynnik grzewczy), która zostaje podgrzana do np. 55°C (temperatura zasilania). Czynnik grzewczy krąży w obiegu zamkniętym i przenosi energię cieplną podgrzanej wody do ogrzewacza c.w.u. i wew. systemu grzewczego (np. grzejniki/ogrzewanie podłogowe) budynku (H).

Dobór mocy grzewczej Pompy ciepła powietrze-woda jako źródło ciepła wykorzystują powietrze zewnętrzne, w związku z czym wykonywanie dolnego źródła w postaci sond pionowych lub kolektora gruntowego jest zbędne, a produkcja ciepła jest możliwa nawet, gdy jego temperatura spada do 20°C, a niekiedy nawet -25°C. Należy jednak pamiętać, że największym mankamentem tego rozwiązania są sezonowe i pogodowe zmiany temperatury powietrza, przy czym najgorsze warunki są w zimie, kiedy zapotrzebowanie na energię cieplną jest największe, a moc grzewcza pompy ciepła i współczynnik sprawności COP (stosunek mocy grzewczej do poboru energii elektrycznej) spada w miarę obniżania się temperatury powietrza (rys. 2). Z tego względu moc grzewczą pompy typu powietrze/woda dobieramy tak, żeby w 100% pokrywała zapotrzebowanie na moc grzewczą budynku do pewnej temperatury powietrza zewnętrznego (np. -8°C), przy której jej sprawność jest jeszcze dla nas opłacalna. Temperaturę tę określa się mianem temperatury lub www.instalator.pl

12 (196), grudzień 2014

punktu biwalencji. Jeżeli przy minimalnej temperaturze obliczeniowej (dla Polski są to wartości w zakresie od -16°C do -24°C w zależności od strefy klimatycznej) moc grzewcza pompy ciepła jest niższa niż zapotrzebowanie na moc grzewczą budynku, to konieczne jest zastosowanie dodatkowego źródła ciepła (najczę-

ściej grzałka elektryczna), które będzie wspomagało pracę pompy ciepła w ciągu tych kilku najzimniejszych

dni w roku. Oczywiście możemy „przewymiarować” pompę ciepła, tak żeby jej moc przy minimalnej temperaturze obliczeniowej była równa zapotrzebowaniu na moc grzewczą danego budynku, ale nie jest to ekonomicznie uzasadnione, ponieważ koszt urządzenia o większej mocy będzie znacznie wyższy, podczas gdy roczny koszt eksploatacji urządzenia działającego w trybie monowalentnym (tylko pompa ciepła) i w trybie biwalentnym (pompa wspomagana pracą innego źródła ciepła), będzie podobny lub nawet wyższy. Co jest tego powodem? Przyczyną jest niska sprawność powietrznych pomp ciepła w najzimniejszych dniach w roku (rys. 3) i paradoksalnie niewielka ilość dni/godzin w roku, w ciągu których temperatura osiąga wartości poniżej -15°C, co z drugiej strony powoduje, że szczytowe źródło ciepła musi dostarczyć niewielki procent rocznego zapotrzebowania na energię cieplną budynku (rys. 4). W kolejnej części postaram się odpowiedzieć m.in. na pytania w jaki sposób wyznaczyć temperaturę biwalencji oraz określić koszty eksploatacji. dr inż. Mał go rza ta Smu czyń ska Rys. 1. Zasada działania pompy ciepła powietrze/woda. Rys. 2. Moc grzewcza i pobór energii elektrycznej przez pompę ciepła typu powietrze/woda przy różnych temperaturach zasilania systemu grzewczego, w zależności od temperatury powietrza zewnętrznego, na przykładzie NIBE F2030 9 kW. Rys. 3. Współczynnik sprawności COP pompy ciepła typu powietrze/woda przy temperaturze zasilania systemu grzewczego 35°C, w zależności od temperatury powietrza zewnętrznego, na przykładzie NIBE F2030 9 kW. Rys. 4. Rozkład temperatur zewnętrznych dla wybranych miast Polski leżących w III i IV strefie klimatycznej.

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Rynek instalacyjno-grzewczy w III kwartale 2014 r.

W oczekiwaniu na bodziec... Stosunkowo dobre wyniki, jakie zanotowała gospodarka w Polsce w III kwartale 2014 roku, nie znalazły odzwierciedlenia w sytuacji na rynku instalacyjno-grzewczym. Praktycznie wszyscy uczestnicy tego segmentu rynku, którzy podzielili się swoimi opiniami na ten temat, podkreślali, że ten kwartał był wyjątkowo trudny. Trzeci kwartał 2014 roku w większości zgodnych opinii był gorszy od III kwartału 2013 roku. Przypomnijmy, że rok temu mówiło się prawie o załamaniu rynku instalacyjno-grzewczego. Wtedy w III kwartale rozpoczęło się odrabianie strat z pierwszego półrocza, co pozwoliło wyjść branży na bardzo leciutki plus na koniec roku. W tym roku takiego przyspieszenia sprzedaży na rynku urządzeń grzewczych nie było widać ani w sierpniu, ani nawet do połowy września. Rynek drgnął co nieco pod koniec września, co było zjawiskiem dalekim od oczekiwań. Respondenci zgodnie podkreślali, że sytuacja sprzedażowa w sektorze grzewczo-instalacyjnym w III kwartale 2014 r. była znacząco gorsza od III kwartału 2013 r. Spadki bądź brak wzrostów zanotowano praktycznie we wszystkich grupach produktowych. Trudno na tym etapie wskazać jednoznacznie, czy jest to tendencja rynku, czy jest to efekt przesunięcia się rozpoczęcia sezonu - z września na koniec października, a może nawet na listopad. Spadki dotyczą zarówno kotłów, grzejników, jak i kolektorów słonecznych. Jedyną grupą produktową z tendencją wzrostową były pompy ciepła do c.w.u., co do czego zgodni byli praktycznie wszyscy. Uzyskane z rynku opinie różniły się czasem w ocenie, ponieważ mówi się zarówno o wzrostach, jak i spadkach na rynku, jednak różnice w wyrażanych opiniach nie były tak drastycznie różne jak w poprzednich kwartałach. Mediana bardziej wskazuje na stabilizację lub spadki rok do roku. Przyjmując średni wzrost rynku w granicach 0-2%, można mówić o optymistycznym podej-

ściu w ocenie. Oczywiście wyglądało to różnie w rozmaitych grupach produktowych. Zaistniała sytuacja spowodowała ponownie przesuwanie się rynku w kierunku tańszych produktów, a na pewno widoczną utratę części marży przez sprzedawców. Utrata marży nieuchronnie prowadzi do wzrostu zatorów płatnościowych, co można było zaobserwować w III kwartale 2014 roku. Pogarszająca się moralność płatnicza firm instalacyjnych skutkuje zaostrzeniem procedur zarządzania ryzykiem w obszarze ustalania limitów kredytowych i windykacji należności u coraz większej grupy hurtowników. Rynek kotłów konsekwentnie przesuwa się w kierunku kotłów kondensacyjnych znowu kosztem kotłów konwencjonalnych. W dalszym ciągu dominuje rynek ceny, co można uznać już za standard i specyfikę naszego rynku. Ceny spadają także na usługi, sprawa nie dotyczy już wyłącznie tylko rabatów na produkty. Obrót był robiony raczej na inwestycjach niż na klientach indywidualnych. Daje się zauważyć brak wsparcia finansowego na rzecz rozproszonych instalacji grzewczych, co w powiązaniu z ilością oddawanych budynków mieszkaniowych przekłada się na brak perspektywy w najbliższym czasie na całościową poprawę koniunktury na rynku grzewczym. Coraz bardziej zauważalne jest przełożenie wpływu legislacji preferującej ciepło z miejskiego ogrzewania na zmniejszoną ilość projektów węzłów cieplnych, opartych na kotłach o mocy powyżej 50 kW, za sprawą ciepłownictwa systemowego, które powiązane towarzysko i politycznie z lokalnymi władzami blokuje wydawa-

nie decyzji dla rozproszonych źródeł ciepła, a także wpływa na projektantów, którzy przestawiają instalacje na przyłącza poprzez węzły cieplne. Co warto podkreślić, nie dotyczy to wyłącznie kotłowni gazowych czy olejowych - zarówno wolnostojących, jak i kaskadowych. Otrzymujemy wiele sygnałów z rynku o blokowaniu w ten sposób kotłowni opartych na biomasie, pomp ciepła czy małej kogeneracji. Problemem jest interpretacja niejasnych przepisów, które są przez władze lokalne interpretowane jednoznacznie na korzyść lokalnych operatorów sieci c.o., którymi są często spółki powiązane z lokalnym samorządem. Oczywiście inwestor może się wybronić z decyzji zakazującej mu budowy rozproszonego źródła ciepła, ale wymaga to cierpliwości i czasu, co jest niekorzystne z punktu widzenia czasu realizacji inwestycji i dużego zaangażowania w sprawę, którą należałoby podjąć. Brakuje bodźca dla rynku do rozwoju dynamiki sprzedaży. Pewną poprawę dla rynku kolektorów słonecznych, pomp ciepła i kotłów na biomasę może przynieść wejście w życie ustawy dla wsparcia ciepła wytwarzanego w OZE, ale to jeszcze dość daleka perspektywa z punktu widzenia obecnej sytuacji na rynku. Obecnie przepychana w Sejmie ustawa o OZE już praktycznie jest oficjalnie nazywana ustawą dla wytwarzania energii elektrycznej. Śladowe ilości zapisów dotyczących ciepła, ale raczej dotyczące ciepła systemowego, zostały ostatnio wykreślone z projektu. Powracając do rynku stricte instalacyjno-grzewczego, można zauważyć wśród dystrybutorów coraz większą dbałość o stany magazynowe i ich optymalizację. To powoduje z jednej strony mniejsze możliwości towarowania ich przez dostawców, ale z drugiej strony powoduje mniejsze problemy z płatnościami. Kilka upadłości, które branża zanotowała, może wskazywać na www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

powrót większej dyscypliny płatniczej wśród dystrybutorów. Jak kształ t o w a ła się sy t u a cja w wy bra nych gru pach pro d uk to wych? l Pompy ciepła: Dynamika sprzedaży pomp ciepła (ogólnie) nieco wyhamowała. Jeżeli możemy mówić o wzrostach - o ile mówimy o wzrostach - to są one znacznie niższe, porównując do dwucyfrowych wzrostów jeszcze niedawno. Największe wzrosty można zauważyć w grupie pomp do przygotowania ciepłej wody użytkowej, które zdaniem części instalatorów są tańszym rozwiązaniem niż instalacja kolektorów słonecznych. Wzrosty dotyczą pomp zintegrowanych z zasobnikiem do produkcji c.w.u. Można zaobserwować coraz większe zainteresowanie pompami ciepła, także powietrznymi typu SPLIT o możliwości pracy do -25°C. Widoczne jest postępujące rozdrobnienie rynku i oferowanie pomp ciepła np. pod markami własnymi sieci hurtowych. Biorąc pod uwagę wszystkie wyniki, można założyć bardzo niewielkie wzrosty sprzedaży pomp ciepła na poziomie ok. 2-5%. l Kolektory słoneczne: Ogólna opinia mówi o spadkach w tej grupie produktowej, jednak głębsza analiza tego rynku wskazuje, że dosyć duże spadki mają miejsce tylko w grupie zakupów przez indywidualnych klientów. W połowie roku praktycznie wygasł system wsparcia dla kolektorów słonecznych NFOŚiGW, co nie oznacza wstrzymania sprzedaży dla projektów już wnioskowanych i rozpoczętych. Ogólnie panuje opinia, że rynek został zdeterminowany w ostatnich latach przez program dotacji 45%, którego zakończenie spowodowało zmniejszenie sprzedaży detalicznej. Sprzedaż kolektorów słonecznych napędzają obecnie lokalne projekty gminne czy te na poziomie województwa. Brak ostatecznych szczegółów co do nowego programu Prosument wzmaga wyczekiwanie na rynku, podobnie jak było to w momencie zapowiedzi programu wsparcia dla kolektorów słonecznych kilka lat temu, gdy sprzedaż kolektorów słonecznych mocno się zmniejszyła - klienci wstrzymywali się z zakupem. Obecnie podobna sytuacja jest niekorzystna dla producentów, którzy także ze swojej strony niewiele robią na rzecz rozszerzenia rynku sprzedaży kolektorów o obszary jeszcze niezagospodawww.instalator.pl

12 (196), grudzień 2014

rowane, a posiadające duży potencjał, czyli głównie ogrzewanie (oprócz przygotowywania c.w.u.) czy wsparcie wytwarzania ciepła procesowego w przemyśle. Dlatego, pomimo różnych trudności sygnalizowanych przez firmy działające w tej branży, można założyć lekki wzrost sprzedaży kolektorów słonecznych w III kwartale rok do roku na poziomie ok. 0-5%, co mimo wszystko nie jest złym wynikiem. l Kotły gazowe wiszące: Widoczna jest wyraźnie tendencja odwrotu od kotłów konwencjonalnych na rzecz kotłów kondensacyjnych. Gazowe kotły konwencjonalne wiszące - zanotowano spadek ok. 10-15% na najprostszych modelach. Jednocześnie kotły inwestycyjne osiągnęły bardzo niskie ceny. Największą przyczyną takiego stanu jest przede wszystkim brak inwestycji mieszkaniowych wielorodzinnych oraz naturalny spadek na rzecz kotłów kondensacyjnych, a dodatkowo mniejsze możliwości nabywcze inwestorów na tzw. ścianie wschodniej, spowodowane „sytuacją ukraińską” - co nie dotyczy wyłącznie indywidualnych zakupów, a regularnej współpracy dystrybutorów z klientami zza wschodniej granicy. Większość uczestników rynku sygnalizowała stagnację lub niewielkie spadki sprzedaży kotłów kondensacyjnych na poziomie 0-5%, choć nie brakowało opinii o wzrostach rzędu 5-10% w tej grupie produktowej. Głównym powodem wydaje się być przesunięcie sezonu na X i XI oraz mniejsza liczba inwestycji indywidualnych - domków jednorodzinnych. Poza tym także w kotłach kondensacyjnych pojawiła się tendencja potaniania produktu. Biorąc pod uwagę wszystkie czynniki, można przyjąć stabilizację rynku ze wskazaniem na lekkie spadki rzędu 1%. l Przepływowe podgrzewacze do wody: W tej grupie produktowej utrzymała się tendencja spadkowa sprzedaży. Gazowe przepływowe podgrzewacze do c.w.u tradycyjnie kupowane są na użytek klientów indywidualnych, a ci - podobnie jak w II kwartale - byli grupą odbiorców z najsłabszą siłą nabywczą. Spadki w tej grupie produktowej trudno oszacować, ale można przyjąć je nawet na poziomie 25-30%. l Gazowe kotły stojące: Większość respondentów wskazywała ogólnie na stagnację lub lekkie spadki sprzedaży kotłów stojących. Biorąc pod uwagę, że taka tendencja trwa już od dłuż-

szego czasu, w praktyce nie powinno się tych kotłów więcej sprzedawać, tym bardziej że często są to kotły większej mocy, czyli dotyczą rynku, gdzie narasta problem preferencji dla ciepła sieciowego. Innym zjawiskiem, które się ostatnio pojawiło, są spadki w grupie tzw. lodówek, czyli kotłów ze zintegrowanym zasobnikiem c.w.u. Są to stosunkowo drogie urządzenia, ale cieszyły się powodzeniem ze względu na swoją kompaktowość, a z drugiej strony chętnie były instalowane w komplecie z kolektorami słonecznymi, jeżeli były wyposażone w wężownice do instalacji kolektorów słonecznych. Ogólnie straty w sprzedaży kotłów konwencjonalnych, sprzedawanych głównie „na wymianę”, kompensowały wzrosty (niewielkie) w sprzedaży kotłów kondensacyjnych. Można założyć ogólny 5-10% spadek dla tej grupy produktowej. l Grzejniki: Ogólnie zaobserwowano spadek sprzedaży dla grzejników w III kwartale 2014 roku. W przypadku grzejnika stalowego praktycznie wszyscy respondenci zgłaszali spadki. Różnice zdań dotyczyły jedynie wielkości tych spadków. Spadki w przypadku grzejników stalowych szacowane były w granicach od 5 do nawet 30%. Po odrzuceniu skrajnych wyników można przyjąć, że spadki osiągnęły poziom do 10% w stosunku do poprzedniego roku. Należy pamiętać, że akurat pierwsze półrocze charakteryzowało się dużymi wzrostami sprzedaży, dlatego można przyjąć, że rynek grzejników jest w dalszym ciągu na lekkim plusie rok do roku, licząc od stycznia. Jeśli chodzi o grzejniki aluminiowe, sygnalizowano niewielkie spadki po wzrosty rzędu do 10%. Dlatego w tej grupie towarowej bezpiecznie można przyjąć lekki wzrost na poziomie 5%. l Inne produkty: Dał się zauważyć niewielki spadek rzędu 2-5% elementów instalacji, także wod.-kan. Zwiększyło się natomiast zgodnie z istniejącą tendencją zainteresowanie ogrzewaniem podłogowym. W przypadku kotłów na paliwa stałe sytuacja jest stabilna, ale były także głosy o lekkich wzrostach, szczególnie w grupie kotłów na biomasę. Można było także zauważyć nieco większe zapotrzebowanie na instalacje rekuperacyjne w połączeniu z ogrzewaniem podłogowym. Ja nusz Sta ro ścik, SPIUG

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Regulator przepływu Herz 4006 Kombiventil F

Sterowanie z kołnierzem Firma Herz w odpowiedzi na rosnące wymagania rynku instalacyjnego wprowadziła nową rodzinę sterowanych regulatorów przepływu o figurze prostej serii 4006, tzw. Kombiventil F z przyłączami kołnierzowymi. Nowe regulatory przepływu powstały w ramach programu badawczego uzupełniającego najnowszą gamę regulatorów i armatury regulacyjnej firmy Herz. Regulatory 4006 z przyłączami kołnierzowymi stanowią kwintesencję wieloletnich doświadczeń zebranych w trakcie eksploatacji dotychczas oferowanych i cieszących się popularnością regulatorów 4006. Regulator firmy Herz Kombiventil F jest regulatorem przepływu proporcjonalnym, bezpośredniego działania, sterowanym w wykonaniu kołnierzowym. Regulator Kombiventil F służy do regulacji przepływu czynnika w instalacjach wodnych lub z wodnym roztworem glikolu. Regulator zawiera w sobie część zaworową zintegrowaną z membranowym napędem napędzanym różnicą ciśnienia oraz trzpień sterujący. Wydajność regulatora ogranicza regulowany skok trzpienia sterującego, na którym można zabudować siłownik, pozwalający regulować w sposób płynny przepływ czynnika w zależności od sygnału sterującego z regulatora elektronicznego. Regulator przepływu przystosowany jest do pracy z elektrycznymi siłownikami firmy Belimo typu EV, NV oraz LV sterowanymi sygnałem ciągłym w standardzie napięciowym 0(2)-10 V lub prądo-

wym 0(4)-20 mA. Zakres regulacji elektronicznej jest płynny w zakresie od wartości minimalnej Vmin do wartości nastawy Vnast. Wartość nastawy Vnast może być mniejsza lub równa wartości maksymalnej Vmaks, którą zadaje się ręcznie na etapie uruchomienia instalacji. Regulatory Kombiventil F Herz najczęściej znajdują zastosowanie w obiegach pierwotnych wymiennikowni lub węzłów ciepłowniczych, instalacji ciepła technologicznego nagrzewnic powietrza w centralach wentylacyjnych oraz instalacji wody chłodzącej (lodowej) chłodnic powietrza central klimatyzacyjnych oraz obiegów grzewczych i chłodzenia klimakonwektorów wentylatorowych (fancoili). Rodzina regulatorów Kombiventil F charakteryzuje się dużym zakresem średnic od DN 15 do DN 125 oraz dużym zakresem regulowanych przepływów od 0,15 m3/h do 80 m3/h przy zakresie kVs od 2,5 do 180. Dla zwiększenia precyzji regulacji średnice regulatorów DN 15 i

DN 20 występują z dwoma zakresami przepływów. Regulatory Kombiventil F produkowane są z przyłączami kołnierzowymi w klasie ciśnieniowej 16 barów, na specjalne zamówienia możliwa jest dostawa w klasie ciśnieniowej 25 barów. Korpusy regulatorów wykonywane są z żeliwa szarego, na życzenia klientów mogą być wykonane z żeliwa sferoidalnego lub stali szlachetnej. Parametry pracy regulatorów: l maksymalne ciśnienie pracy: 16 (25) barów, l maksymalna różnica ciśnienia pracy: 15 barów, l minimalna różnica ciśnienia pracy: 0,5 bara, l maksymalna temperatura pracy: 130°C, l minimalna temperatura pracy dla wody: 2°C, l minimalna temperatura pracy dla wodnego roztworu glikolu: -20°C, l dopuszczalna zawartość glikolu wynosi od 25 do 50%. Wymiary geometryczne regulatorów Kombiventil F podano w tabeli. Szeroka wartość regulowanego przepływu Kombiventil F pozwala na stabilizowanie przepływu w instalacjach klimatyzacyjnych z nagrzewnicami i chłodnicami małej mocy występującymi w fancoilach oraz średniej i dużej mocy występującymi w centralach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Opisane powyżej regulatory przepływu stanowią kontynuację nowej generacji armatury regulacji automatycznej Herz i zaprojektowane są do optymalnej regulacji instalacji grzewczych i chłodzących. Przemyślana konstrukcja umożliwia ich szerokie zastosowanie.

strony sponsorowane

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Instalacja PV z pompą ciepła

Opłacalne ogrzewanie Najwięcej korzyści uzyskamy z instalacji fotowoltaicznej, maksymalnie wykorzystując prąd słoneczny na własne potrzeby, również do ogrzewania budynku.

wania na ciepło. W zależności od prognozowanego zapotrzebowania załącza się na ogrzewanie c.w.u., budynku lub chłodzi pomieszczenia. Przy czym, zawsze realizowany jest prioryInstalacja fotowoltaiczna (PV, FW) dom lub wodę użytkową. Jeśli w da- tet wykorzystania prądu solarnego do produkuje energię elektryczną z pro- nym momencie budynek nie potrzebu- zasilania domowych odbiorników mieniowania słonecznego. Bezpłatny je ogrzewania, ciepło może być maga- energii elektrycznej. Ilość prądu soprąd solarny można wykorzystać do zynowane w zbiorniku buforowym. W larnego, którego nie zużyły domowe zasilania odbiorników energii elek- ten sposób, zmagazynowane w ciągu urządzenia elektryczne, mierzona jest trycznej w budynku (np. oświetlenie, dnia ciepło możne zostać wykorzystane przez licznik energii i zgłaszana pomurządzenia RTV i AGD), a jego nad- do ogrzewania również w nocy. pie ciepła. Na tej podstawie pompa miar odprowadzić za wynagrodzeKombinacja pompy ciepła Vitocal ciepła wie, czy i ile prądu solarnego niem do publicznej sieci energetycz- z instalacją fotowoltaiczną Vitovolt ma do dyspozycji w danej chwili. nej. Nadmiar wyprodukoRegulator Vitotronic wanej energii elektrycznej 200 optymalizuje współmożemy również magazypracę pompy ciepła z innować w akumulatorach i stalacją PV. Uwzględnia później wykorzystać, co przy tym wszystkie istotmoże jednak znacznie ne parametry mające podnieść koszt inwestycji wpływ na możliwość makw instalację PV. symalnego wykorzystania Viessmann oferuje inwłasnego prądu: energię nowacyjną koncepcję inpromieniowania słoneczstalacji fotowoltaicznej z nego, aktualne zużycie pompami ciepła, która prądu w gospodarstwie pozwala maksymalnie wydomowym, stan naładowakorzystać bezpłatny prąd nia ciepłem zbiornika solarny i ciepło z gruntu, c.w.u. i zasobnika buforowody lub powietrza. Przywego wody grzewczej, korzystanie z instalacji wenkładowo z 1 kWh prądu Schemat: Koncepcja instalacji z wysokim wykorzystaniem tylacyjnej i z systemu solarnego i 3 kWh ener- darmowego prądu słonecznego na własne potrzeby. chłodzenia. Vitotronic 200 gii cieplnej ze środowiska (np. z gruntu) pompa ciepła stwarza możliwość włączenia do ko- typ WO1C stosowany jest w pompach może dostarczyć 4 kWh darmowe- rzystania z prądu solarnego również ciepła Vitocal solanka-woda, wodago ciepła grzewczego. innych urządzeń, np. wentylacyj- -woda, jak i powietrze-woda. Dzięki zwiększeniu zużycia prądu Gdy instalacja fotowoltaiczna dostar- nych, sterowanych przez regulator solarnego na potrzeby własne wyraźcza więcej prądu niż wykorzystują od- pompy ciepła. Koncepcję instalacji z wysokim nie wzrasta opłacalność inwestycji w biorniki w budynku, automatycznie załącza się pompa ciepła, która ogrzewa wykorzystaniem darmowego prądu instalację fotowoltaiczną. Dodatkosłonecznego na własne potrzeby wo, dzięki wykorzystaniu darmowej energii elektrycznej, rośnie opłacalpokazano na schemacie. Regulator Vitotronic 200 typu ność stosowania pomp ciepła. WO1C optymalnie staruje pracą l Krzysz tof Gny ra pompy ciepła oraz innych urządzeń, www.viessmann.pl tak żeby maksymalnie wykorzystać darmowy prąd słoneczny na własne potrzeby. W oparciu o dane pomiarowe i adaptacyjną logikę określa, czy i kiedy należy oczekiwać zapotrzebostrony sponsorowane

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Rola serwisowania w poprawnym funkcjonowaniu POŚ (1)

Oczyszczanie bez problemów W tej serii artykułów omówię rolę serwisowania oczyszczalni pełnobiologicznych w aspekcie ich wieloletniej bezawaryjnej pracy i eksploatacji. Ścieki powstające w wyniku działalności bytowej i produkcyjnej człowieka odprowadzane są bardzo często na terenach niezurbanizowanych do oczyszczalni przydomowych, zwanych też indywidualnymi systemami oczyszczania ścieków lub w skrócie POŚ. Urządzenia te pracują z wykorzystaniem różnych technologii, urządzeń oraz zbiorników. Technologia wykorzystywana do oczyszczania ścieków ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia środowiska, gdyż wody oczyszczone z oczyszczalni odprowadzane są następnie do odbiorników, jakimi są gleba, ewentualnie wody płynące i stojące. Im bardziej dopracowana, skuteczna i efektywna technologia, tym mniej zanieczyszczone środowisko naturalne. Od dłuższego już czasu w branży toczy się dyskusja, w jaki sposób zmobilizować inwestorów i użytkowników do systematycznych przeglądów funkcjonujących urządzeń. Sytuacja ta nie jest jednak cały czas uregulowana, co często wpływa na nieprzewidziane sytuacje eksploatacyjne, a niekiedy wręcz i awarie systemów. W tej serii artykułów omówię rolę serwisowania oczyszczalni pełnobiologicznych w aspekcie ich wieloletniej bezawaryjnej pracy i eksploatacji.

Technologie Procesy oczyszczania ścieków dzielą się na: l mechaniczne (kraty, sita, osadniki), l biologiczne (tlenowe, beztlenowe), l chemiczne (oczyszczanie wspomagane związkami chemicznymi), l metody zaawansowane (np. reaktory membranowe). Biorąc pod uwagę oczyszczalnie przydomowe oczyszczające niewielką ilość ścieków na dobę (oczyszczalnie

do 50 mieszkańców równoważnych lub do 5 m3 na dobę), najpopularniejsze obecne na rynku są oczyszczalnie drenażowe oraz pełnobiologiczne pracujące na bazie złoża zanurzonego lub osadu czynnego. Technologia oczyszczania ścieków bazująca na złożu biologicznym (biomasa utwierdzona) opiera się na biochemicznym rozkładzie zanieczyszczeń organicznych zawartych w ściekach. Zasadniczym elementem procesu oczyszczania jest materiał, na którym tworzy się błona biologiczna, składająca się z mikroorganizmów roślinnych i zwierzęcych. Procesy te przebiegają w warunkach tlenowych. Ich intensywność zależy również od temperatury otoczenia. Osad czynny (biomasa zawieszona) to zespół mikroorganizmów (biocenoza) złożony z bakterii, grzybów mikroskopowych i pierwotniaków. Mikroflora osadu (bakterie i grzyby) rozkłada związki organiczne występujące w ściekach na substancje proste, m.in.: dwutlenek węgla, wodę i amoniak, który zostaje utleniony do azotanów; mikrofauna zaś, odżywiając się bakteriami i grzybami, reguluje ich ilość w biocenozie. Pełnobiologiczne przydomowe oczyszczalnie ścieków posiadają następującą przewagę nad tradycyjnymi oczyszczalniami z drenażem rozsączającym: l nie posiadają drenażu, który często ulega kolmatacji (zarasta), l zajmują niewiele miejsca na posesji, l nie skażają środowiska naturalnego,

l są prawie niesłyszalne i nie wydzie-

lają przykrych zapachów, ma konieczności dodawania do nich biopreparatów, l można je montować we wszystkich warunkach gruntowo-wodnych, l zużywają niewielkie zużycie energii elektrycznej, l istnieje w nich łatwość kontroli cieczy, która dostaje się do środowiska poprzez np. zastosowanie studni do poboru próbek. l nie

Najczęstsze problemy projektowe Zaprojektowanie właściwie i bezproblemowo działającej przez lata oczyszczalni stanowi złożone zadanie inżynierskie. Wydawać by się mogło, iż wystarczy tylko spełnić wymagania co do lokalizacji urządzeń w stosunku do istniejących obiektów i posesji sąsiednich, a urządzenie będzie pracować bezawaryjnie, ale tak jednak nie jest. Poniżej zestawiono listę najczęściej popełnianych błędów projektowych dotyczących systemów indywidualnych: l zaprojektowanie oczyszczalni o zbyt małej przepustowości, l brak dokładnej analizy miejsca, w którym posadowiona ma być oczyszczalnia (np. pod kątem spływu powierzchniowego), l zaprojektowanie niewystarczająco wydajnej instalacji wentylacyjnej, l niedowymiarowanie układu rozsącząjącego, l brak badań geologicznych miejsca posadowienia układu rozsączającego

Pełnobiologiczna oczyszczalnia ścieków pracująca w technologii SBR na bazie osadu czynnego. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

lub ich wyniki nie odzwierciedlają rzeczywistości, l nieodpowiednia jakościowo i ilościowo podsypka i obsypka układu rozsączającego. Poniżej omówię dwa z nich.

Mała przepustowość Podczas projektowania oczyszczalni pojawia się zawsze pytanie, ilu stałych mieszkańców korzystać będzie z oczyszczalni. Gdy oczyszczalnia zaprojektowana jest np. dla 6 RLM (czyli 6 stałych mieszkańców), nie będzie pracowała optymalnie z punktu widzenia jakości oczyszczanych ścieków, gdy np. w budynku mieszka 6 osób dorosłych oraz dwójka małych dzieci. Szczególnie w przypadku małych dzieci trzeba wziąć pod uwagę niekiedy dużo większe dobowe zużycie wody niż normatywne 150 l/(osobę * dobę). Zwiększona ilość osób korzystających z oczyszczalni w stosunku do jej zaprojektowanej przepustowości będzie miała swoje konsekwencji również

12 (196), grudzień 2014

w częstotliwości wywozu osadu z komory osadnika. Przyjęło się, iż osad należy wywozić pomiędzy 6 a 12 miesięcy. Praktyka pokazuje jednak, iż gdy przepustowość oczyszczalni jest niewystarczająca w stosunku do ilości osób z niej korzystających, częstotliwość wywozu osadu może zwiększyć się nawet do 3 miesięcy. A konsekwencje niewywiezienia na czas osadu z osadnika opisane zostaną w dalszych częściach artykułu.

Brak dokładnej analizy umiejscowienia Projektant często projektuje miejsce posadowienia urządzenia, nie będąc na wizji lokalnej na działce, a często też ulega namowom użytkownika co do wyboru miejsca posadowienia. Niekiedy więc oczyszczalnia zlokalizowana jest w miejscowych nieckach lub zagłębieniach terenowych, co prowadzi do gromadzenia się w nich wód opadowych i roztopowych, a w konsekwencji do napływania do oczyszczalni sporych ilości dodatkowych ścieków, na które

oczyszczalnia nie była projektowana. A więc układ rozsączający ścieków oczyszczalnych jest w takiej sytuacji niewystarczająco przepustowy i może dochodzić do zalania oczyszczalni i wymieszania cieczy pomiędzy komorami osadnika i komorą biologiczną. Konsekwencją wymieszania się cieczy będzie chociażby przeniknięcie nieoczyszczanych ścieków do komory biologicznej i jej zanieczyszczenie. Trzeba więc będzie wypompować część nieoczyszczonych ścieków z tej komory, co spowoduje też obniżenie zawartości pożytecznego z punktu widzenia procesu oczyszczania osadu czynnego. W kolejnych artykułach z tej serii omówię błędy projektowe, a także przejdę do problemów i błędów eksploatacyjnych. Nie omieszkam też opisać doświadczenia niemieckiego z obsługi i serwisowania małych oczyszczalni ścieków. Zwrócę też uwagę na rolę i zakres serwisu gwarancyjnego i pogwarancyjnego. Ma riusz Pia sny

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Uwaga! Jesteś w ukrytej kamerze, czyli kwiatki instalacyjne

Dobre podejście do baterii Na naszych łamach staramy się, aby zamieszczane materiały przyczyniały się do podnoszenia Państwa kwalifikacji. Tym razem przedstawiamy przykłady wykonanych instalacji, może w innej konwencji niż zwykle są one pokazywane - chodzi mianowicie o instalacje źle wykonane lub tzw. przekombinowane. Mamy nadzieję, że opatrzone fachowym komentarzem przyczynią się do pogłębienia wiedzy. Wszystkie osoby, które miałyby w swoich zbiorach fotografie z takimi „ciekawymi” rozwiązaniami prosimy o nadsyłanie ich do redakcji: redakcja-mi@instalator.pl

a in we sto wa nie czasu w funkcjonalne zaprojektowanie łazienki jest z pewnością inwestycją, która pozwoli na praktyczne i komfortowe jej użytkowanie przez wiele lat. Dlatego warto już na etapie urządzania nowej łazienki dobrze przemyśleć różne warianty ergonomicznego rozmieszczenia wszystkich elementów znajdujących się w tym pomieszczeniu. Jeżeli nie mamy takiej możliwości, późniejsze zmiany w aranżacji mogą być bardzo kosztowne i czasochłonne. Czasami być może wystarczy np. przenieść niefortunnie umieszczony grzejnik. Na pewno ważną kwestią jest określenie potrzeb przyszłego użytkownika łazienki - czy będzie to osoba starsza lub niepełnosprawna,

1 50

czy będzie z niej korzystała jedna osoba czy cała rodzina itd. Idealna łazienka to taka, która jest przede wszystkim praktyczna, wygodna i dobrze przemyślana. Na załączonych zdjęciach pokazano typowe błędy popełniane przez firmy podczas wykonywania prac instalacyjnych w łazienkach w nowo wznoszonych budynkach: l Fot. 1. Zbyt wysoko doprowadzona rura zasilająca do spłuczki podtynkowej. l Fot. 2. Nieprawidłowo usytuowane (zbyt blisko narożnika ściany) podejścia do baterii natryskowej. l Fot. 3. Nieprawidłowo wykonane podejście kanalizacyjne do spłuczki podtynkowej. l Fot. 4. Rzadko dziś stosowane w nowo budowanych budynkach podejścia wodociągowe do baterii ściennej, zbyt wysoko wyprowadzone od powierzchni podłogi. Poniżej postaram się omówić prawidłowe postępowanie przy wykonywaniu instalacji w małych łazienkach, aby uniknąć błędów zaprezentowanych na fotografiach. Powierzchnia oraz układ instalacji wodno-kanalizacyjnej to wyjściowe kryteria w planowaniu łazienki. Większość z nas mieszka w niewielkich mieszkaniach, w których łazienka ma niezbyt imponujące rozmiary. Dlatego tym bardziej ważne jest dokładne planowanie. Na początek proponuję zaopatrzyć się w duży arkusz papieru milimetrowego, aby sporządzić na nim plan naszej przyszłej

łazienki (w skali np. 1:10). Po naniesieniu wymiarów wszystkich ścian, zaznaczamy drzwi i okna, potem należy wytyczyć układ instalacji sanitarnej i elektrycznej, a następnie umieścić na planie wszystkie urządzenia sanitarne, zachowując odpowiednie odległości pomiędzy poszczególnymi obiektami. Projekt narysowany na kartce papieru będzie lepszym sposobem na uświadomienie sobie, ile miejsca potrzebują poszczególne sprzęty, niż mgliste wyobrażenia nakreślone w naszej głowie. Mając do czynienia z małym pomieszczeniem, należy pamiętać o maksymalnym wykorzystaniu przestrzeni. Niezbędnymi elementami w standardowej łazience są: umywalka, wc, wanna lub natrysk. Jeżeli dysponujemy małą łazienką - warto wybrać kabinę prysznicową zamiast wanny, miskę ustępową i umywalkę możemy zaś kupić o jak najmniejszych wymiarach, zamiast bidetu możemy zamontować toaletę myjącą lub deskę sedesową z funkcją bidetu albo rozważyć zakup bidetty, czyli specjalnej baterii z wężem do zamontowania na ścianie w pobliżu miski ustępowej. Rozwiązania te są dobrym pomysłem przeznaczonym właśnie do małych łazienek. Zamiast kilku mebli można zdecydować się na jeden (np. na szafkę pod umywalkę). Większa przestrzeń do wykorzystania to możliwość postawienia pralki, zamontowania bide-

2 www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

tu lub pisuaru, a także odpowiedniego wkomponowania mebli, które pomogą w utrzymaniu porządku (słupki, szafki, szuflady, półki). Producenci często oferują wyposażenie, które jest specjalnie dedykowane do małych łazienek. Armatura łazienkowa powinna być zamontowana jak najbliżej instalacji wodno-kanalizacyjnej. Najbliżej pionu powinna znaleźć się miska ustępowa z uwagi na ilość i rodzaj odprowadzanych ścieków (podejścia niewentylowane nie mogą być oddalone od pionu więcej niż 1 metr). Aby wygodnie korzystać z elementów łazienkowych, trzeba pamiętać o zachowaniu wolnych przestrzeni, które dla poszczególnych przyborów sanitarnych wynoszą: l wanna - swobodna przestrzeń musi zająć co najmniej 70 x 100 cm; l kabina prysznicowa - swobodna przestrzeń o wymiarach 75 x 75 cm; l umywalka - minimalna przestrzeń o wymiarach 50 x 70 cm; l sedes - przestrzeń 60 x 80 cm; l bidet - przestrzeń 70 x 100 cm. Podane wyżej przestrzenie mogą na siebie nachodzić, istotne jedynie jest to, aby wszystkie z nich zostały zachowane. Ważne jest również zachowanie odpowiednich odległości pomiędzy wymienionymi przyborami sanitarnymi oraz pomiędzy nimi a ścianą. Minimalny odstęp to około 20-30 cm. Wyjątkiem jest umywalka, która może być podwieszona bezpośrednio nad krawędzią wanny, a nawet na nią zachodzić. W przypadku sedesu z każdej ze stron powinno zostać około 20 cm wolnej przestrzeni, a w przypadku bidetu - 30 cm. Sposób zagospodarowania i rozmieszczenia urządzeń sanitarnych powinien zapewniać do nich dogodny dostęp. Poniżej opiszę prawidłowe wymiary i odległości związane z umiejscowieniem umywalek: l Umywalka - odległość dolnej krawędzi umywalki od podłogi powinna wynosić między 75-90 cm. Wysokość montażu powinna być dostosowana przede wszystkim do wzrostu jej użytkowników, tak aby przy myciu rąk nie było potrzeby zbytecznego nachylania się. Od wysokości montażu umywalki zależą także wysokości zamocowania podejść. Zbyt duża odległość podejść od otworu w umywalce wymusi zakup dłuższych wężyków przyłączeniowych do baterii. Ich standardowa długość to ok. 25-30 cm. l Umywalka z baterią stojącą - łączona jest z instalacją poprzez zawory kątowe, www.instalator.pl

12 (196), grudzień 2014

3 przy użyciu rurek miedzianych wlutowanych w korpus baterii lub wężyków w oplocie stalowym. W obu przypadkach zawory powinny znajdować się pod umywalką, nieco powyżej odpływu kanalizacyjnego. Rozstaw zaworów kątowych musi uwzględniać sposób zamocowania syfonu. Można w tym przypadku przyjąć następujące wielkości: - 80-100 mm dla syfonów zasłoniętych półpostumentem, - 100-150 mm dla syfonów odkrytych, - 200-300 mm dla umywalki zamocowanej na postumencie zawory kątowe powinny znajdować się poza postumentem jednak rozwiązanie to jest mało estetyczne. Wysokość montażu oczek pod zawory kątowe, licząc od poziomu posadzki, jest zależna od wysokości montażu umywalki oraz długości wężyków bądź rurek miedzianych przy baterii. W większości przypadków wysokość zaworów od posadzki wyniesie 55 cm. W praktyce przy umywalkach stojących na postumencie zawory powinniśmy umieścić nieco wyżej z uwagi na większy ich rozstaw. Niestety takie usytuowanie może spowodować załamanie lub skręcenie wężyków. Maksymalna wysokość zaworów od podłogi nie może być jednak w tym przypadku większa niż wysokość montażu umywalki pomniejszona o wysokość samej umywalki. Ta ostatnia

wielkość dla większości oferowanych na rynku modeli umywalek nie przekracza 20 cm. To oznacza, że zawory powinny być umieszczone w takim przypadku maksymalnie na wysokości 65 cm. Odpływ z umywalki łączy się z kanalizacją za pomocą syfonu. Przy podejściach ukrytych w ścianie jedynym widocznym elementem kanalizacji jest „oczko” odpływowe. Aby montaż syfonu odbył się bezproblemowo, należy pamiętać, aby oczko znajdowało się idealnie w osi przyboru. W przeciwnym razie zajdzie konieczność zastosowania syfonu przegubowego (rurowego lub elastycznego), który jest droższy. Wysokość montażu odpływu możemy obliczyć ze wzoru: A = H - (h + m + g), gdzie: A - wysokość przyłącza kanalizacyjnego, licząc od posadzki, m - wysokość tzw. kompletu odpływowego, czyli elementu odpływowego dostarczonego w zestawie z baterią stojącą, służącego do zamocowania półsyfonu (dla większości konstrukcji możemy przyjąć m = 50 mm), g - zakres regulacji wysokości syfonu 50-230 mm (średnio można przyjąć 100 mm). A= 850 - (200 + 50 + 100) = 500 mm Jeżeli bateria stojąca nie ma w swojej konstrukcji kompletu odpływowego (zaworu spustowego) i do umywalki zostanie podłączony zwykły syfon, obliczoną wartość należy zwiększyć o 50 mm. Pamiętajmy, aby wysokość odpływu nie przewyższała nigdy wysokości montażu zaworów kątowych. Minimalna tolerancja powinna wynosić w tym przypadku 20-50 mm (w zależności od rozstawu zaworów). l Umywalka z baterią stojącą narożną w tym przypadku podejście wodociągowe, czyli zawory kątowe nie muszą znajdować się w osi przyboru, zaleca się nawet zamocowanie ich bezpośrednio pod baterią. Wysokość montażu oczek możemy przyjąć 50 mm powyżej przyłącza kanalizacyjnego, z rozstawem 80 mm. Oczka powinny być tak wytrasowane, aby zawory po zamontowaniu nie wychodziły poza obręb umywalki. Temat prawidłowego umiejscowienia umywalek, a także misek ustępowych, kabin będę kontynuował w kolejnej części. An drzej Świerszcz

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Drenaż - dostępne rozwiązania, zasady montażu

Grunt odwodniony Wysoki poziom wody gruntowej oraz woda zaskórna pochodząca z opadów atmosferycznych przesączających się przez grunt i zatrzymywana na warstwie gruntów o słabej przepuszczalności stanowi zagrożenie dla podziemnych części budynku. W niniejszym artykule przybliżę Państwu zasady prawidłowego wykonania odwodnienia budynku. Wybór odpowiedniej metody odwodnienia budynku jest w głównej mierze uzależniony od jego wielkości, rodzaju gruntu, głębokości posadowienia w gruntach przepuszczalnych lub słabo przepuszczalnych, poziomu wody gruntowej. Inny sposób odwodnienia może być wykonany dla budynku nowego lub już istniejącego. Woda gruntowa oraz kapilarna może być przyczyną wystąpienia wielu szkód, w tym zalewania pomieszczeń podziemnych, przemieszczania się wilgoci pod wpływem temperatury, obniżenia wytrzymałości gruntu, powstania wysadzin, soczewek lodowych lub innych niekorzystnych zjawisk uniemożliwiających prowadzenie prac budowlanych oraz eksploatację budynku. Powszechnie znane zjawisko kapilarnego podciągania wilgoci (większość materiałów budowlanych to materiały porowate charakteryzujące się siecią naczyń włosowatych - kapilar, które mogą podciągać wodę) prowadzi, przy braku wykonania odpowiednich izolacji poziomych fundamentu, do zniszczeń i uszkodzeń ścian budynku nad poziomem terenu. Przy zagrożeniu podtapianiem części podziemnych budynku wodą zaskórną lub gruntową drenaż wykonany wzdłuż obrysu budynku zapewni skuteczne zabezpieczenie. W zależności od uziarnienia i przepuszczalności gruntu podłoża - drenaż budynku może być wykonany w formie: l rurociągu drenażowego pierścieniowego z jedną warstwą filtru - w gruntach dobrze przepuszczalnych piaszczystych,

l rurociągu drenażowego, połączone-

go z drenażem warstwowym wykonanym z 2 warstw filtru w gruntach średnio i słabo przepuszczalnych, drobnoziarnistych.

Instalacja drenażu pierścieniowego Rurociągi wykonuje się z rur perforowanych PVC-U, PP-B o średnicy min. DN 100 mm i układa ze spadkiem min. 0,4-0,5%. Drenaż pierścieniowy może być wykonany przed wznoszeniem obiektu, co zapewnia odwodnienie wykopu fundamentowego. Woda odprowadzana jest grawitacyjnie ze studzienki osadnikowej o pojemności min. 35 dm3 do odbiornika np. kanalizacji deszczowej, rowu. Studzienki inspekcyjne zapewniają dostęp do rur drenarskich. Gdy wody z drenażu nie można odprowadzić grawitacyjnie, konieczne jest zastosowanie przepompowni. Trasy drenaży pierścieniowych uzależnione są od obrysu zewnętrznego

odwadnianych obiektów. Należy dążyć do tego, aby trasy rurociągów były możliwie proste i krótkie. Zaleca się stosowanie rur drenażowych z filtrem z włókien polipropylenowych (PP) oraz z geowłókniny (PP). W warunkach prostych zaleca się stosowanie filtrów o dużych wymiarach porów geotekstyliów O90, co może wywołać pewne ubytki chronionego gruntu. Za małe pory geotekstyliów mogą spowodować szybką kolmatację filtru, co może doprowadzić do znacznych szkód i zniszczeń. Rury z filtrem PP nadają się do każdego rodzaju podłoża i mogą z powodzeniem być stosowane do odwodnień podziemnych części budynków i fundamentów. Filtr PP jest materiałem syntetycznym, odpornym na proces biodegradacji. W gruntach o pH kwaśnym, zażelazionych lub drenażach drogowych nie zaleca się stosowania filtrów z włókien kokosowych, podatnych na przyspieszony proces biodegradacji i obniżenie trwałości.

Nowości Oprócz rur perforowanych jednościennych o średnicach od 50 do 200 mm dostępne są także rury strukturalne dwuwarstwowe z PP-B o średnicach DN/OD od 160 do 400 mm oraz DN/ID 200 do 1000 mm i sztywności obwodowej SN 8 kN/m2. Tego typu przewody mogą być stosowane przy głębiej posadowionych obiektach budowlanych do 6,0 m, miejscach o dużym obciążeniu, w pasie drogowym oraz dla większych powierzchni odwadniania.

Instalacja w gruntach słabo przepuszczalnych Przedstawiony na rysunku przekrój drenażu warstwowego dotyczy zabezpieczenia budynku posadowionego w warstwie wodonowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

śnej w gruntach drobnoziarnistych pylastych, gliniastych, w których drenaż pierścieniowy może nie być dostatecznie skuteczny (lub musi być zakładany bardzo głęboko) ze względu na dużą wysokość wzniosu kapilarnego. Drenaż warstwowy tworzy ciągła warstwa materiału filtracyjnego (żwiru, piasku grubego, geowłókniny) oraz rurociągi drenażu pierścieniowego ułożone na spodzie tej warstwy. Drenaż warstwy wykonuje się jednocześnie z budową odwadnianego obiektu, dzięki czemu stanowić on może odwodnienie wykopu fundamentowego. W tym rozwiązaniu drenaż warstwowy wykonany jest z warstwy żwiru (o uziarnieniu 8-16 mm) i geowłókniny.

Odległość od budynku Ze względu na skuteczność drenażu oraz bezpieczeństwo chronionej budowli konieczne jest układanie drenów w odpowiedniej odległości od fundamentu. Odległość ta zależy od wielu czynników, z których jednym z najważniejszych jest położenie stropu warstwy słabo przepuszczalnej w stosunku do poziomu posadowienia obiektu. Jeżeli poziom posadowienia jest na stropie warstwy nieprzepuszczalnej lub poniżej, drenaż układa się blisko fundamentu (w odległości 0,40,5 m na stropie tej warstwy - drenaż zupełny). Jeżeli fundament obiektu i rurociągi drenażowe znajdują się w warstwie wodonośnej (drenaż niezupełny), drenaż układany jest poniżej poziomu posadowienia, a minimalną odległość osi rurociągu od ściany budynku oblicza się ze wzoru: L = l + b/2 + (H-h)/tgj gdzie: j - kąt tarcia wewnętrznego gruntu. Pozostałe oznaczenia według schematu odległości drenu od budynku (rys. X). Należy pamiętać, żeby przewód drenarski nie był ułożony poniżej fundamentu w strefie wyznaczonej przez kąt 45°. Wynika to z konieczwww.instalator.pl

12 (196), grudzień 2014

gruntach gliniastych i ilastych - powyżej 20 cm. W gruntach piaszczystych stosuje się zazwyczaj obsypki jednowarstwowe, a w gruntach pylastych i glinianych obsypki dwuwarstwowe, o grubości warstw 10-15 cm. Geowłókniny stosowane są najczęściej w rozwiązaniach drenaży, gdzie wymagane są dwie lub więcej warstw filtru. Geowłóknina w tych konstrukcjach stanowi (lub zastępuje) warstwę filtru stykającą się bezpośrednio z gruntem odwadnianym.

ności zapewnienia stabilności konstrukcji budynku.

Głębokość ułożenia przewodów drenażu O głębokości założenia rurociągów drenażu decyduje głównie wymagane obniżenie poziomu wody gruntowej, które ustala się tak, aby poziom wzniosu kapilarnego był poniżej posadzek. W praktyce przyjmuje się, że zwierciadło wody gruntowej powinno układać się poniżej posadzek części podziemnych budowli na głębokości od 0,3 do 1,0 m (średnio 0,5 m) w gruntach piaszczystych oraz od 0,6 do 2,0 m (średnio 1,0 m) w gruntach pylastych i gliniastych. Drenaże zakłada się na głębokości większej niż głębokość przemarzania gruntu, aby woda płynąca w przewodach nie zamarzła.

Wykonanie warstwy filtracyjnej W drenażach budowlanych stosuje się przede wszystkim filtry z materiałów mineralnych, takich jak: piaski i żwiry. Obsypki filtracyjne wykonuje się na całym obwodzie rury drenarskiej. Kształt przekroju obsypki powinien być możliwie najprostszy. Minimalne grubości obsypki powinny wynosić: l w gruntach piaszczystych (dobrze przepuszczalnych) - 15 cm, l w grun tach piasz czy sto -gli nia stych (średnio przepuszczalnych) 15-20 cm,

Dobór materiałów filtracyjnych Woda przepływająca w kierunku drenów, w wyniku działania ciśnienia spływowego, przemieszcza drobne cząstki gruntu. Ich transport odbywa się poprzez pory gruntu i otwory perforacji do wnętrza rurociągów. Wymywanie cząstek przepływającą wodą (sufozja) może prowadzić do powstawania kawern i nadmiernego osiadania gruntu podłoża oraz zamulania rurociągów. W drenażach obiektów budownictwa ogólnego stosowane są materiały ziarniste pochodzenia mineralnego: piasek, żwir i pospółka (po odsianiu drobnych frakcji) oraz warstwy filtracyjne z geowłókniny. Oprócz funkcji filtracyjnej obsypki drenażu spełniają jeszcze inne funkcje. Powodują zmniejszenie oporów przepływu wody w strefie rurociągu i zwiększają skuteczność działania drenażu, zwłaszcza w gruntach średnio i słabo przepuszczalnych. Obsypka filtracyjna zapewnia również odpowiednie posadowienie rurociągu, by uniknąć deformacji przewodu pod wpływem obciążeń naziomem. Należy podkreślić, że właśnie z tego względu elastyczne rurociągi z tworzyw sztucznych układane są w warstwie obsypki piaszczysto-żwirowej. Dlatego też obsypka filtracyjna poniżej i wokół rurociągu drenarskiego musi być dobrze zagęszczona. Stosowane w drenażach materiały filtracyjne powinny spełniać szereg podstawowych wymagań:

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

własną działkę należy do tzw. szczególnego korzystania z wód i wymaga projektu oraz uzyskania pozwolenia wodno-prawnego na wykonanie wylotu do rowu, cieku.

Drenaż wewnętrzny

przepuszczalność materiału obsypki powinna być większa co najmniej 10-50-krotnie niż przepuszczalność odwadnianego gruntu i wynosić k ≥ 10-4 m/s przy nacisku prostopadłym 2 kPa, l nie powinny zawierać cząstek mniejszych od 0,05 mm, a cząstek < 0,1 mm nie więcej niż 3-5% wagowo, l powinny wykazywać możliwość przenikania przez filtr drobnych cząstek podłoża, które mogą być niesione przez wodę, bez obawy osadzania się ich wewnątrz rurociągów (a gromadzące się w filtrze mogą powodować jego kolmatację), l po win ny po sia dać od po wied nią wytrzymałość uniemożliwiającą odkształcenia przy nacisku gruntem i pod wpływem obciążeń zewnętrznych. Zaleca się, aby geosyntetyki pełniące prawidłowo funkcję drenażu posiadały współczynnik wodoprzepuszczalności w płaszczyźnie materiału k ≥ 10-3 m/s przy nacisku 2 kPa. Zaleca się, by wartość wymiarów porów geotekstyliów O90 nie była mniejsza od 0,12 mm, a preferowany jest wymiar 0,15-0,16 mm. Podczas wykonania drenażu opaskowego budynku należy szczególnie zwrócić uwagę na ułożenie rur drenarskich, ochronę rur przed zanieczyszczeniem, wyeliminowanie przypadkowego podłączenia rur spustowych rynien, wpustów deszczowych oraz zarastanie korzeniami drzew, krzewów. Prawidłowo zaprojektowany i wykonany drenaż uwzględniający przepuszczalność gruntów, ukształtowanie terenu, warunki spływu wód powierzchniowych, rodzaj odbiornika, l

obecność zbiorników wodnych oraz występowanie i wahania wód gruntowych pozwoli na długotrwałą pracę.

Odprowadzenie wody Woda z systemów drenarskich może być zagospodarowana na terenie działki lub poza jej obszarem. W przypadku występowania gruntów przepuszczalnych woda może być zagospodarowana na terenie działki poprzez jej rozsączanie w specjalnych urządzeniach, takich jak skrzynki, tunele czy rury perforowane. W przypadku odprowadzania wody poza teren działki zaleca się jej odprowadzenie:

l do kanalizacji deszczowej, ogólnospławnej, l do rowu, l do wód stojących lub płynących, jeżeli: - poziom ujścia wody z rurek znajduje się 0,3 m powyżej poziomu wód stojących, - 0,5 m powyżej średnich stanów wód płynących. Należy pamiętać, że zgodnie z Prawem Wodnym (Dz. U. z 2012 r. poz. 145) odprowadzenie wód poza

Wykonywany jest w szczególnych przypadkach, gdy zwykły zewnętrzny drenaż opaskowy budynku nie jest możliwy lub jest utrudniony oraz kiedy, ze względu na dużą powierzchnię budynku i występujące grunty nieprzepuszczalne, może wystąpić konieczność dodatkowego odwodnienia. Drenaż wewnętrzny może być stosowany, jeżeli mamy do czynienia z drenażem zupełnym, czyli poziom posadowienia budynku jest na stropie warstwy nieprzepuszczalnej lub poniżej. Jeżeli fundament obiektu znajduje się w warstwie wodonośnej, to ułożenie rur na tej głębokości może nie być wystarczające do zapewnienia wymaganej odległości ochronnej wody od posadzek średnio 0,5 m w gruntach piaszczystych oraz średnio 1,0 m w gruntach pylastych i gliniastych. Przewody układane są wzdłuż ław fundamentowych, ścian piwnicy ze spadkiem min. 0,5% z wyprowadzeniem na zewnątrz budynku do odbiornika poprzez studzienkę osadnikową. Wokół rur stosuje się obsypkę z płukanego żwiru o granulacji np. 8-16 mm. Pomiędzy gruntem rodzimym a obsypką żwirową należy zastosować geowłókninę, zapobiegającą wymywaniu drobnych frakcji gruntu i zapewniającą stabilność konstrukcji budynku. W przypadku budynku istniejącego nie należy wykonywać prac poniżej ław fundamentowych. W przypadku nowego budynku możliwe jest wykonanie na całym dnie materiału filtracyjnego (żwiru, piasku grubego) oraz geowłókniny. Ka rol Ma rze jon Ilustracje Pipelife Polska S.A. Literatura: 1. Rüegger R., Hufenus R. (2003): Bauen mit Geokunststoffen - Ein Handbuch für den Geokunststoff-Anwender. Schweizerische Verband für Geokunststoffe. 191 s. 2. Zalecenia dotyczące stosowania geosyntetyków w odwodnieniach dróg, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Warszawa 2009. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Dobór oraz montaż kabin prysznicowych

Szczelne zamknięcie Żeby cieszyć się wygodą korzystania z natrysku należy zwrócić uwagę na kilka aspektów dotyczących wyboru oraz montażu. Na długotrwałą i wygodną eksploatację wpływ ma przede wszystkim funkcjonalność, a nie urzekający wygląd. Kabina prysznicowa jest niezwykle praktycznym i wygodnym elementem wyposażenia nowoczesnej łazienki. Pozwala również oszczędnie gospodarować ogrzaną wodą. Na ogół pielęgnacja nie wymaga także dużego wysiłku. Żeby cieszyć się wygodą korzystania z natrysku, należy zwrócić uwagę na kilka aspektów dotyczących wyboru oraz montażu. Na długotrwałą i wygodną eksploatację wpływ ma przede wszystkim funkcjonalność, a nie urzekający wygląd. Warto pamiętać, że wygodnym i funkcjonalnym uzupełnieniem prysznica jest dobry brodzik. Gwarantuje on właściwą szczelność kabiny oraz znacznie poprawia komfort i łatwość czyszczenia. Prawidłowe ustawienie brodzika to klucz do udanego montażu szklanych elementów. Należy zadbać o stabilne podparcie brodzika oraz poziome ustawienie krawędzi, a także przekątnych. Zanim ustawimy ścianki prysznica, koniecznie należy uszczelnić linie styku brodzika oraz ścian. Właściwe przygotowanie podłogi i ścian koniecznie wymaga zastosowania odpowiednich technologii, tj. taśmy uszczelniającej oraz wymaganej ilości warstw folii w płynie. Nie ma co się łudzić, że środki, takie jak szkło w „płynie” lub preparat do gruntowania ścian, załatwią sprawę. Są to technologie przestarzałe i nieodwww.instalator.pl

powiednie. Po prawidłowym umocowaniu i uszczelnieniu brodzika sprawdzamy wymiar zabudowy. Musi się on zawierać w przedziale

wielkości podanych przez producenta kabin. Wymiar zabudowy brodzika częściej bywa mniejszy, a rzadziej większy niż jego wymiar przed montażem. Jeśli dokonaliśmy prawidłowego wyboru, można przystąpić do mocowania szkła. Jeżeli wymiary się wzajemnie wykluczają, lepiej nie próbować montażu. Producenci udostępniają instrukcję serwisową jeszcze przed zakupem kabiny. Pozwala ona przygotować się do pracy i zapoznać z szeregiem czynności opracowanych do konkretnego modelu. Niemal zawsze zaczyna się od sprawdzenia uszczelnienia i osadzenia brodzika. Podaje się także odległość ustawienia profili lub szkła

względem krawędzi brodzika. Prawie zawsze zewnętrzna krawędź prysznica jest cofnięta względem zewnętrznej krawędzi brodzika. Ustawienie tuż przy krawędzi zewnętrznej jest błędem. Rozsuwanie drzwi będzie utrudnione, może też się okazać, że szczelne ich zamknięcie okaże się niemożliwe. Wszystkie elementy szklane mają opisaną stronę zewnętrzną lub wewnętrzną, producent informuje jednocześnie, gdzie znajduje się „góra”. Choć strony wydają się identyczne, nie można ich zamieniać i bezwzględnie trzymać się zaleceń. Odwrócenie pogarsza możliwość czyszczenia (powłoka ułatwiająca czyszczenie jest z jednej strony) oraz szczelność. Bardzo ważna jest estetyka i poprawność użycia uszczelniacza. Do montażu przeznaczone są specjalne preparaty silikonowe, tzw. sanitarne. W każdej instrukcji serwisowej wyraźnie przedstawione jest miejsce użycia „silikonu”. W większości przypadków używa się go do wypełnienia miejsca styku elementów po stronie zewnętrznej. Nigdy nie przyklejamy profili aluminiowych do brodzika czy ściany. Pogarsza to szczelność, uniemożliwia korektę ustawienia oraz wymianę elementów na nowe. Opracowując konstrukcję kabiny, projektuje się przepływ wody wewnątrz profili oraz pod szkłem, a oklejenie kabiny uszczelniaczem wewnątrz zamyka jej odpływ do brodzika. Jak w każdej konstrukcji wymagającej złożenia, istotne jest przestrzeganie krok po kroku instrukcji montażu i nieprowadzanie do niej własnych usprawnień. Dokonanie takowych zwalnia producenta od rozpatrzenia i uznania późniejszej reklamacji. Udanej kąpieli! Wło dzi mierz Gu zik

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Kanalizacja - zasady doboru rurociągów tłocznych i pomp

Pod ciśnieniem System kanalizacji ciśnieniowej jest układem technologicznym, którego podstawowym celem jest przetransportowanie ścieku do określonego miejsca tak, by ściek w tym czasie nie pogorszył swoich właściwości. Układ ten należy rozpatrywać jako ciąg zdarzeń, w którym każdy element układu determinuje procesy zachodzące w następnym elemencie tego systemu. Artykuł ten - pierwszy z cyklu trzech - przedstawia podstawowe zagadnienia związane z systemami kanalizacji ciśnieniowej. Przedstawiono w nim podstawowe zasady doboru rurociągów tłocznych, pomp tłoczących ścieki do tych rurociągów, a także obowiązujące w tym zakresie normy oraz wpływ założeń do projektu na efekt końcowy. W drugim zostaną przedstawione zagadnienia związane z przepompowniami ścieków, ich poprawną konstrukcją, materiałami na zbiorniki przepompowni oraz wyposażeniem technologicznym. W trzecim zostaną omówione problemy związane z zagniwaniem ścieków, przyczynami ich powstawania i sposobami ograniczenia tych niekorzystnych zjawisk.

Kanalizacja ciśnieniowa Systemy kanalizacji ciśnieniowej są alternatywą dla tradycyjnej kanalizacji grawitacyjnej i znajdują zastosowanie w przypadku rozłożystych terenów mieszkalnych o niekorzystnej topografii lub ukształtowaniu, gdzie wykonanie tradycyjnego systemu grawitacyjnego z różnych powodów jest nieefektywne. W kanalizacji ciśnieniowej ścieki są tłoczone za pomocą pomp poprzez rurociągi tłoczne i transportowane do studni rozprężnej lub bezpośrednio na oczyszczalnie ścieków. Sprawność system kanalizacji ciśnieniowej zależy od przygotowania projektu zgodnego z normami i ze sztuką inżynierską, na podstawie którego dokonuje się doboru optymalnych, a równocześnie nowoczesnych urządzeń o wysokiej sprawności i niezawodności.

Przykładowy system kanalizacji ciśnieniowej jest pokazany na rysunku nr 2. Składa się on z przydomowych przepompowni ścieków, przepompowni strefowych i sieciowych. Ścieki wpływające do przepompowni są pompowane na oczyszczalnie poprzez układ rurociągów tłocznych za pomocą zabudowanych pomp.

Projektowanie systemu kanalizacji ciśnieniowej Projektowanie kanalizacji ciśnieniowej można podzielić na dwa etapy: założenia do projektu oraz proces właściwego projektowania. W trakcie uzgadniania założeń do projektu konieczne jest ustalenie, najlepiej z zakładami wodociągowymi lub instytucjami odpowiedzialnymi za gospodarkę wodno-ściekową, średniego zużycia wody przez Rys. 1

mieszkańców na danym obszarze, planów w zakresie dodatkowych przyłączy w przyszłości oraz ewentualnej sezonowości przebywania osób na danym obszarze. Sezonowość dotyczy przede wszystkim obszarów turystycznych. Rezultaty prac na tym etapie mają zasadniczy wpływ na prawidłowość działania systemu kanalizacji ciśnieniowej wykonanego na bazie powstałego projektu. Ściek napływający do przepompowni inicjuje - poprzez czujniki poziomu układu sterowania - załączenie pompy i tłocznie ścieku rurociągiem tłocznym do studni rozprężnej. Pompa pracuje w punkcie o określonej wydajności Q i ciśnieniu (wysokości podnoszenia) H. Punkt ten znajduje się na przecięciu krzywej charakterystyki pompy i charakterystyki strat rurociągu. Na rysunku 1 przedstawiono przykładową charakterystykę rurociągu i pompy oraz punkt pracy pompy. W celu wyznaczenia punktu pracy są nam potrzebne dane z założeń do projektu, to znaczy: ilość ścieku napływającego do przepompowni w jednostce czasu, długość rurociągu tłocznego oraz jego profil. Na podstawie tych danych można obliczyć punkt pracy pompy dla zadanej średnicy rurociągu tłocznego. W praktyce punkt pracy dobranej pompy oblicza się przy pomocy specjalistycznych programów, które udostępnia każdy renomowany producent pomp. Przed rozpoczęciem obliczeń należy ustalić z profilu rurociągu tłocznego, czy będziemy mieli rurociąg w całości wypełniony pompowanym medium czy częściowo z pęcherzami, balonami powietrza. Straty w rurociągu tłocznym o tej samej długości i średnicy w przypadku całkowitego lub częściowego wypełnienia znacznie się różnią, a tym samym nie można zastosować pompy o tych samych parametrach. Dla rurociągu o pełnym wypełnieniu straty będą zawsze mniejsze niż w rurociągu częściowo wypełnionym, co wiąże się z tym, że w pierwszym przypadku możemy zastosować pompę o mniejszych parametrach www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

niż w drugim. W praktyce często występuje problem, że pompa w jednym rurociągu przepompowuje ścieki, a w drugim nie, mimo że są one o tej samej średnicy i długości. Wynika to właśnie z różnego stopnia wypełnienia rurociągu pompowanym medium. Kolejnym parametrem prawidłowo dobranej pompy jest jej wydajność, która powinna zapewnić przy zadanej średnicy rurociągu tłocznego prędkość tłoczonego medium minimum 0,7 m/s. Mówi o tym norma PN-EN 1671. Ta prędkość ogranicza możliwość występowania sedymentacji i osadzania się części stałych w rurociągu. W programach doboru pomp mamy możliwość wyboru różnych średnic rurociągu tłocznego do odliczeń, a tym samym uzyskujemy różne punkty pracy pomp. Znając minimalną wydajność, z jaką musi pracować pompa, by w rurociągu o określonej średnicy pompowane medium osiągnęło prędkość V = 0,7 m/s, możemy stwierdzić, czy obliczony punkt pracy dla zadanego rurociągu jest odpowiedni czy nie. W tabeli przedstawiono wydajność, z jaką musi pracować pompa, żeby pompowane medium miało prędkość 0,7 m/s dla różnych średnic rurociągu. W przypadku napływu do przepompowni ścieku w objętości porównywalnej do objętości ścieku wypompowywanego w określonym przedziale czasowym należy obliczyć ilość załączeń pompy w tym przedziale i sprawdzić z dopuszczalną ilością podawaną przez producenta. Parametr ten sprawdzamy dla okresu maksymalnego napływu ścieku do przepompowni, który zwykle ma miejsce w godzinach wieczornych. Następnym bardzo ważnym parametrem systemu kanalizacji ciśnieniowej jest czas przebywania ścieku w rurociągu tłocznym. W punkcie 5.4.3 normy PN-EN 1671 zaleca się, by ścieki nie były przetrzymywane wewnątrz systemu dłużej niż 8 godzin. Doświadczenia w eksploatacji systemów kanalizacji ciśnieniowej w ostatnich latach wyraźnie wskazują na konieczność lub wręcz wymóg zachowania tego parametru, a w niektórych przypadkach jego obniżenia do 6 lub 4 godzin. Problemy z zagniwaniem ścieków, korozja zbiorników betonowych, powstawanie nieprzyjemnych zapachów - to tylko niektóre problemy, z jakimi mamy do czynienia w przypadku, gdy te czasy są www.instalator.pl

12 (196), grudzień 2014

Rys. 2

większe od zalecanych. Z kolei wiedząc, jaką mamy zmienność napływu ścieku do przepompowni w czasie doby, trudno jest zaprojektować układ, który spełniałby te zalecenia normy. Czas przebywania ścieków w rurociągu tłocznym wynosi: T = V/Q, gdzie: V - objętość rurociągu tłocznego (m³), Q - ilość napływającego ścieku do przepompowni (m³/h).

maksymalna długość rurociągu o średnicy wewnętrznej 141 mm (DN 150) wynosi 200 m, a dla rurociągu o średnicy wewnętrznej 66 mm (DN 75) już ponad 800 m. Można więc stwierdzić, że zalecany czas przebywania ścieku w rurociągu, którego średnica została tak dobrana, by ściek był tłoczony z prędkością 0,7 m/s, determinuje maksymalną długość rurociągu tłocznego. Mówiąc wprost, nie można projektować rurociągu tłocznego o dowolnej długości i dobierać pompy tak, by przepompowały ściek do studni rozprężnej. Dobrana w ten sposób pompa będzie przewymiarowana, a parametry ścieków przepompowanych na oczyszczalnie będą dalekie od oczekiwanych i podniosą koszty ich oczyszczenia.

Założenia do projektu W obliczeniach tych należy jeszcze uwzględnić czas przebywania ścieków w przepompowni. Na wykresie nr 1 przykładowo przedstawiono maksymalną długość rurociągu tłocznego dla czasu przebywania ścieku w rurociągu wynoszącego 2 godziny, w zależności od napływów do przepompowni i średnicy rurociągu. Z wykresu możemy odczytać, że dla napływu Q = 1,5 m³/h

Załóżmy, że do projektu przyjęto zużycie wody, a tym samym ilość wytworzonych przez mieszkańca ścieków, na poziomie 150 l/dobę. Dla rurociągu tłocznego DN 50 o długości 100 metrów i podłączonych do niego 10 mieszkańców czas przebywania ścieków wynosi 3,3 godziny. Na obszarach, gdzie zużycie wody na mieszkańca wynosi 100 l/dobę, dla tych samych parametrów rurociągu, czas przebywania ścieku w przedmiotowym rurociągu wynosi już 4,9 godziny. W konsekwencji mamy do czynienia z powstawaniem w instalacji siarkowodoru, który powoduje korozję elementów systemu, powstawanie nieprzyjemnych zapachów i problemy technologiczne na oczyszczalni ścieków. Powyższe obliczenia potwierdzają tezę przedstawioną na początku artykułu: dobre założenia są koniecznym warunkiem dobrego projektu. Ar ka diusz Wol nik

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Suche jastrychy z płyt gipsowo-włóknowych

Równo pod „podłogówką” Suchy jastrych to podkład pod posadzki, który stanowi alternatywę dla podłoży wykonywanych na mokro na stropach monolitycznych i lekkich stropach drewnianych, zarówno w budynkach nowych, jak i w obiektach modernizowanych. Nadaje się pod ogrzewanie podłogowe. Elementy jastrychowe najczęściej składają się z dwóch płyt gipsowo-włóknowych, zespolonych fabryczne klejem, z przesunięciem tworzącym zakładkę (felc) o szerokości ok. 50 mm na wszystkich krawędziach, umożliwiającą idealne i szczelne łączenie płyt, dzięki czemu powstaje bardzo równa płaszczyzna pod różnego rodzaju posadzki. Służą one do wykonywania suchych podkładów podłogowych pod posadzki ceramiczne, drewniane, drewnopochodne, PCV, wszelkie elastyczne wykładziny. Oprócz wyrównania możemy również poprawić parametry techniczne stropów, takie jak: l izolacyjność akustyczna od dźwięków powietrznych i uderzeniowych, tj. odgłos kroków, l odporność ogniowa, l izolacyjność termiczna. Wyjątkowe cechy elementów jastrychowych z płyt gipsowo-włóknowych, stosowane jako systemowe podkłady podłogowe dla każdego rodzaju posadzek, dają wymierne korzyści dla wykonawców i użytkowników: l uniwersalność - idealne do stosowania w renowacji posadzek w starym i nowo wznoszonym budownictwie, nadają się do posadzek ogrzewanych, odporne na wahania temperatury i wilgotności, z zastosowaniem podsypki keramzytowej dają możliwość wyrównania dużych nierówności podłoża; l niepalność - spełniają surowe wymagania określane przepisami ochrony przeciwpożarowej w bu-

downictwie użyteczności publicznej, chronią strop przy oddziaływaniu ognia od góry w klasie odporności ogniowej do EI60; l fabryczna prefabrykacja elementów - ułatwia montaż i czas jego trwania, umożliwia niemal natychmiastowe użytkowanie pomieszczenia; l laminacja wełną mineralną - poprawia izolacyjność akustyczną, termiczną i ognioodporność, styropianem poprawia izolacyjność termiczną; l twardość powierzchniowa - umożliwia stosowanie znacznych obciążeń powierzchniowych i punktowych w wielu obszarach zastosowań; l gładkość powierzchniowa - wymaga niewielu czynności wykończeniowych i daje możliwość stosowania miękkich wykładzin podłogowych; l łatwość w obróbce - za pomocą dostępnych narzędzi stosowanych w montażu systemów suchej zabudowy; l ekologiczność - przyjazny dla zdrowia i środowiska.

Trzy zakresy stosowania Zakres 1: kategoria w oparciu o normę DIN 1055-3 - odpowiada maksymalnie 2 kN/m2 obciążenia l

powierzchni (mieszkania, biura, także korytarze, gabinety lekarskie, bawialnie, pomieszczenia handlowe do 50 m2); l Zakres 2: kategoria w oparciu o normę DIN 1055-3 - odpowiada maksymalnie 3 kN/m2 obciążenia powierzchni (hotele, domy starców, sale chorych, klasy szkolne, kuchnie i pomieszczenia badawcze łącznie z salami operacyjnymi bez ciężkich urządzeń, kawiarnie, restauracje, jadalnie, czytelnie); l Zakres 3: kategoria w oparciu o normę DIN 1055-3 - odpowiada maksymalnie 5 kN/m2 obciążenia powierzchni (korytarze w szpitalach, korytarze do sal wykładowych i klas, powierzchnie z zamocowanymi krzesłami, muzea, wejścia do budynków publicznych i hoteli, powierzchnie w sklepach detalicznych i domach towarowych, powierzchnie fabryczne i warsztatowe z niedużym natężeniem).

Wykonanie l Wyrównanie

nierówności podłoża Niewielkie nierówności podłoża (poniżej 5 mm) wyrównujemy, układając warstwę np. tektury falistej, pianki polietylenowej, wełny mineralnej itp. Nierówności podłoża od 2 do 20 mm wyrównujemy samopoziomującą masą wyrównującą. Nierówności powyżej 20 mm niwelujemy, stosując keramzytową posypkę. l Układanie elementów jastrychowych Przed rozpoczęciem układania elementów jastrychowych, ze względów akustycznych i dla zachowania pływalności podkładu, zaleca się stosowanie brzegowych pasów izolacyjnych (z wełny lub pianki). Powierzchnie z surowego betonu wykładamy folia polietylenową o grubości 0,2 mm, układając ją z ok. 10 cm zakładką. Elementy www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

jastrychowe układamy, zaczynając od tylnego lewego narożnika pomieszczenia. Wystające felce przy styku ze ścianą należy obciąć. Klej do jastrychu nanosimy dwoma pasmami, układamy i dociskamy kolejny element. Spoiny muszą być szczelne. Należy unikać umieszczania spoin w sąsiedztwie drzwi. Ułożone elementy jastrychowe mocujemy za pomocą wkrętów systemowych lub zszywek. Powierzchnie na stykach płyt i punktów mocowania szpachlujemy masą szpachlową. Po jastrychu można chodzić po stwardnieniu kleju.

Z „podłogówką”... Elementy jastrychowe nadają się do zastosowania z ogrzewaniem podłogowym. Systemy ogrzewania podłogowego muszą być dopuszczone przez producentów do zastosowania z podkładami z płyt gipsowo-włóknowych. Należy bezwzględnie przestrzegać wytycznych i wskazówek systemów ogrzewczych. Przewody ogrzewania rozprowadza się najczęściej w warstwie twardego styropianu. Pod jastrych najczęściej układa się blachę gr. 0,6 mm rozprowadzającą równomiernie ciepło z przewodów grzejnych. Temperatura instalacji systemu podłogowego nie może przekraczać 50°C.

Wykończenie powierzchni l Wykładziny

podłogowe Wszystkie elastyczne wykładziny (tekstylne, korek itp.) można kłaść zaraz po położeniu elementów jastrychowych. Przy cienkich wykładzinach, np. z PCV, by zagwarantować równą powierzchnię trzeba przed ich położeniem pokryć powierzchnię jastrychową wylewką samopoziomującą. l Glazura i kamienie naturalne Z niewielką ilością zaprawy odpowiednią glazurę podłogową można kłaść na wszystkie elementy jastrychowe. Maksymalna wielkość glazury, gresu czy płytek z kamienia naturalnego zalecana jest przed producentów podkładów. l Parkiet www.instalator.pl

Parkiet można kłaść na elementach jastrychowych, trzeba jednak uwzględnić zalecenia i ograniczenia producentów, tj. warunki na placu budowy powinny być takie, aby odbyła się aklimatyzacja elementów jastrychowych. Przy kładzeniu parkietu temperatura powietrza powinna oscylować między 15 a 18°C. Idealny zakres wilgotności powietrza wynosi od 50 do 65%. Powinno się unikać obniżonej wilgotności powietrza poniżej 40%, jak i przekraczania 75%. Na parkiet powinno się wybierać rodzaje drewna o małym skurczu. Przy parkiecie mozaikowym można stosować połączenia klejowe na całej powierzchni ele-

mentów jastrychowych, jeżeli odpowiedni wzór parkietu jest tak ukształtowany, że zmienia się przebieg włókien drewna. Tym samym siły rozciągające skurczowe drewna są wyrównywane. Nadają się do tego wzory w jodełkę i w kostki. Masywne konstrukcje parkietu, jak np. posadzka parkietowa, bruk drewniany i masywne deski parkietowe, nie zaleca się do klejenia na elementy jastrychowe. Bez problemu można stosować parkiet i laminaty, które są kładzione „pływająco”. Uwaga! Zastosowane kleje i zaprawy muszą nadawać się do użycia na ja stry chach gip so wo -kar to nowych. Jeżeli producent kleju do glazury zaleca stosowanie podkładu, należy się do tego zastosować. Poleca się użycie klejów elastycznych. Suchy jastrych to produkt, który znajduje zastosowanie ze względu na swoje zalety: l idealne rozwiązanie do renowacji i remontów w starym budownictwie, l nadający się do zastosowań o wymaganiach przeciwpożarowych, ochrony akustycznej i termicznej w budownictwie biurowym i administracyjnym, l ła twy, szyb ki, czy sty i su chy montaż, l bez pro ble mo we wy rów na nie poziomów, l na da ją się pod ogrze wa nie podłogowe, l duża twardość powierzchni. To masz Ja ro szuk

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Komfort cieplny wewnątrz pomieszczeń

Wentylacja zimą W artykule tym chciałabym przypomnieć czytelnikom jakie parametry należy przyjmować do obliczeń instalacji c.o. oraz dla wentylacji do celów bytowych i wówczas, gdy urządzenia wentylacyjne podłączone są do sieci ogrzewania, a także w przypadku stosowania recyrkulacji i wentylacji przemysłowej. Obszar Polski, ze względu na charakterystyczne warunki klimatyczne, został podzielony na pięć stref klimatycznych, w których w okresie zimowym obowiązują następujące obliczeniowe temperatury powietrza zewnętrznego: strefa I: 16°C, strefa II: -18°C, strefa III: -20°C, strefa IV: -22°C, strefa V: -24°C. Są to temperatury wykorzystywane do obliczeń c.o. oraz dla wentylacji do celów bytowych i wówczas, gdy urządzenia wentylacyjne podłączone są do sieci ogrzewania (ogrzewanie wodą, regulacja jakościowa). W przypadkach, kiedy można stosować recyrkulację powietrza, to przy projektowaniu wentylacji można przyjmować najniższą obliczeniową temperaturę powietrza zewnętrznego dla danej strefy klimatycznej o 10°C wyższą. Zasada, którą należy bezwarunkowo przyjmować przy stosowaniu recyrkulacji, mówi, że ilość powietrza zewnętrznego nie może być mniejsza niż 10% powietrza wentylacyjnego. Ilość powietrza świeżego (zewnętrznego) można ustalić, biorąc pod uwagę następujące uwarunkowania, tj. palenie tytoniu, ilość powietrza w m3 na osobę lub ilość powietrza w m3 na godzinę i m2 podłogi (tab.). Dla wentylacji przemysłowej temperaturę obliczeniową powietrza zewnętrznego w okresie zimowym dzieli się na trzy grupy. Podstawą podziału jest długość okresów, podczas których

temperatura powietrza wewnętrznego może być niedotrzymana wskutek przekroczenia obliczeniowych wartości powietrza zewnętrznego, bez szkody dla technologii procesów produkcyjnych lub poziomu komfortu. l Grupa I - urządzenia wentylacyjne powinny zapewnić utrzymanie żądanej temp. pow. wewnętrznego lub nawiewanego w każdych warunkach. l Grupa II - urządzenia wentylacyjne mogą nie zapewniać żądanej temperatury powietrza wewnętrznego podczas krótkich okresów czasu. l Grupa III - urządzenia wentylacyjne mogą nie zapewnić żądanej temperatury powietrza wewnętrznego podczas dłuższych okresów czasu, tj. kilku lub kilkunastu dni. Temperaturę obliczeniową powietrza zewnętrznego w okresie zimowym dla ww. grup należy przyjmować: l dla grupy I - średnioroczną temperaturę dla danej miejscowości (zima godz. 13) l dla grupy II: t = togrz. + 10°C, gdzie: t - obliczeniowa temperatura zewnętrzna dla wentylacji w [°C],

togrz. - obliczeniowa temperatura zewnętrzna dla ogrzewania w [°C] wg PN, l dla grupy III - temperatura zewnętrzna w granicach od -9 do -3°C w zależności od położenia geograficznego miejscowości. Można przyjąć, że dla wentylacji naturalnej i mechanicznej nawiewnej, przy zwalczaniu zysków ciepła i wilgoci lub zanieczyszczeń szkodliwych dla zdrowia, przy możliwości stosowania recyrkulacji, obliczeniową temperaturę powietrza zewnętrznego ustala się wg grupy III. Dla wentylacji nawiewnej kompensującej wywiew przez urządzenia odciągu miejscowego lub z urządzeń technologicznych przyjmuje się obliczeniową temperaturę powietrza zewnętrznego tak jak dla ogrzewania, ponieważ należy do pomieszczenia doprowadzić powietrze świeże w ilości równej usuwanemu z pomieszczenia. Tym samym nie doprowadzimy do obniżenia zakładanej temperatury powietrza wewnętrznego oraz zapewnimy prawidłową pracę wentylacji odciągowej. Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, należy dążyć do otrzymania w pomieszczeniu temperatury powietrza wewnętrznego zapewniającej dobre samopoczucie człowieka w czasie spoczynku lub podczas wykonywania pracy. Najodpowiedniejszą jest temperatura (w zimie) 20-22°C (optymalne warunki zezwalają na wahania temperatury w strefie przebywania ludzi w granicach 2°C tj. +/-1°C) i wilgotność od 40 do 60%, lecz nie większa niż 80% (w warunkach przemysłowych). Do ro ta Wę grzyn

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@uniwersal.com.pl www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Jak to dawniej bywało...

Polskie łany Zgodnie z zapowiedzią zamieszczoną w poprzednim artykule z tej serii, zajmę się omawianymi przez E. Stamma miarami powierzchni używanymi w dawnej Polsce. Pochodzenie jednostek powierzchni jest inne niż jednostek długości. Te ostatnie były wzorowane przede wszystkim na częściach ludzkiego ciała, aby łatwiej je było zreprodukować. Jednostki powierzchni służyły przede wszystkim do mierzenia przeznaczonego pod uprawę pola. Dlatego też wzorować można je było albo na powierzchni pola zaoranej przez pewien czas - dzień, pół dnia - albo na powierzchni możliwej do uprawy przy pomocy pewnej ilości wołów lub koni, albo też na powierzchni, do której obsiania zbożem potrzebna była pewna ilość ziarna. Drugi sposób jest jednak do pewnego stopnia związany z pierwotnymi jednostkami długości, gdyż przy sianiu na tę samą ilość kroków siejącego przypada ta sama ilość wysiewanego ziarna (ruchy siewcy są bowiem rytmiczne). Pierwszy sposób okazał się praktyczniejszy i ten stosowano na ogół, choć trzeba zaznaczyć, że tu i ówdzie stosowano drugi. Takie pierwotne określanie jednostek powierzchni spotykamy w literaturze starożytnej. W I w. p.n.e. rzymianin Varro definiuje jugerum rzymskie: „Jugerum nazywa się ten obszar, który para wołów może zaorać w jednym dniu”. Podobnie uczynił Pliniusz. W czasach, z których te definicje pochodzą, jugerum było już dokładnie określane za pomocą jednostek długości; Varronowi i Pliniuszowi chodzi więc w tym wypadku o wskazanie pochodzenia tej miary. Określenie to jest następujące: 10 stóp rzymskich tworzy pertica, 12 pertyk - actus. Kwa-

drat o boku równym pertyce nazywał się scripulum, 144 scripula dawało actus quadratus, który dzielił się na 4 clima. Dwa actus quadrati to właśnie jugerum. Dzisiaj wiemy, że rzymska stopa - pes - miała w przybliżeniu 29,57 cm, pertica - 595,7 cm, actus 3 543,9 cm; stopa kwadratowa liczyła w przybliżeniu 0,0874 m2, a jugerum - 2518 m2. U nas znano dawniej podział rzymskiego jugerum, miano jednak o jego wielkości mylne nieco wyobrażenie. Identyfikowano stopę rzymską ze stopą paryską, która miała w przybliżeniu 32,484 cm. Obliczano więc 2 jugera na jeden mórg mazowiecki (czyli chełmiński) i 16 pulek (kopanek). Wobec wyżej opisanej genezy pierwotnych jednostek powierzchni nie możemy się spodziewać, że w przeszłości były one dokładnie określane. Niedokładność była tutaj nawet większa niż w wypadku jednostek długości. Wartości tych pierwszych powstają przez mnożenie, więc błąd rośnie bardzo szybko. Teraz o rodzimych jednostkach powierzchni. Niektórzy badacze twierdzą, że pierwotnie w Polsce istniała rodzima jednostka powierzchni ziemi, mająca około 15 morgów, zwana radłem, pługiem lub źrebem. Słowo „źreb” oznaczało część ziemi wyznaczoną spadkobiercy losem. Jednostka ta nie utrzymała się jednak. Wyparta została przez zapożyczone z Niemiec łany chełmiński i frankoński. Istnieje też inna opinia, według której zasad-

nicza jednostką powierzchni był kiedyś tzw. wielki pług, zwany też źrebem i dziedziną. Wg tej teorii jednostki pługa średniego i małego przedstawiają pochodne pługa wielkiego, mianowicie pług średni równał się zazwyczaj 2/3 dużego, a mały 1/3. Z różnych źródeł - m.in. z dokumentu opatki trzebnickiej Katarzyny z roku 1368 - można wnioskować, że wielki pług miał 90-100 morgów. Wartość ta wahała się zresztą zapewne dość znacznie zależnie od okolicy. Na wahania te wpływa m.in. jakość ziemi uprawnej. Wielki pług odpowiadał wg badaczy powierzchni gospodarstwa wymagającego uprawy sześcioma wołami, średni pług czteroma, a mały - dwoma. Oczywiste jest, że dwoma wołami łatwiej uprawiać większy obszar ziemi lekkiej niż ciężkiej. Poza tym pług obejmował tylko pola uprawne, a nie lasy czy nieużytki. Z czasem lasy zostały wytrzebione, a nieużytki przygotowane pod uprawę, więc obszar wielkiego pługa mógł się powiększyć. We wspomnianym wyżej dokumencie trzebnickim czytamy: „ustanawiamy ekskrescencję w pobliżu naszego osiedla (…) obejmującą 3 łany pól, które to 3 łany stosownie do zwyczaju za jedną dziedzinę rachujemy”. Badacze interpretują to w sposób pozwalający zakładać, że łan wynosił ok. 100 morgów. Do tematu powrócimy w kolejnym wydaniu. Alek san dra Trze ciec ka Źródło: E. Stamm, „Staropolskie miary”, Warszawa 1938.

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

kocioł kondensacyjny, grzejnik elektryczny, elektronarzędzia akumulatorowe, centrala ppoż., baterie

Nowości w „Magazynie Instalatora” Kompaktowe i akumulatorowe Bosch wprowadza do programu systemowych elektronarzędzi akumulatorowych klasy 10,8 V nowe narzędzia: odkurzacz akumulatorowy GAS 10,8 V-LI Professional i latarkę akumulatorową GLI DeciLED Professional. Odkurzacz akumulatorowy GAS 10,8 V-LI Professional i latarka akumulatorowa GLI DeciLED Professional to najbardziej kompaktowe i wydajne urządzenia w swojej klasie. Wyróżniają się wyjątkową wszechstronnością. Umożliwiają użytkownikom profesjonalnym z branży instalacyjnej i wykończeniowej szybką, wydajną i komfortową pracę, szczególnie w miejscach trudno dostępnych i podczas prac wymagających trzymania narzędzia nad głową. Wszystkie narzędzia w klasie napięcia 10,8 V mogą być zasilane jednym wymiennym akumulatorem litowo-jonowym 10,8 V. Odkurzacz akumulatorowy GAS 10,8 V-LI Professional firmy Bosch jest odpowiedni do szybkiego i efektywnego usuwania pyłu i zanieczysz-

czeń, na przykład podczas prac wykończeniowych. Odkurzacz waży zaledwie 700 gramów i wyróżnia się kompaktową konstrukcją, co gwarantuje optymalną relację wydajności do wagi w tej klasie urządzeń. Odkurzacz akumulatorowy jest poręcznym narzędziem, bardzo potrzebnym w pracy instalatorów, monterów okien i rzemieślników wykonujących zabudowy kuchni. Mikrofiltr odkurzacza ma prawie stuprocentową skuteczność i pochłania pył powstający przy obróbce płytek, drewna, metalu lub tworzyw sztucznych. Przy pracy w miejscach trudno dostępnych i wąskich szczelinach użytkownik może skorzystać z dyszy do fug znajdującej się w standardowym wyposażeniu odkurzacza. Na jednym cyklu ładowania akumulatora można używać odkurzacza nawet przez 15 minut. W wyposażeniu odkurzacza GAS 10,8 V-LI Professional znajduje się przezroczysty pojemnik na pył, który można szybko opróżnić i umyć. Odkurzacz ma ergonomiczny uchwyt zapewniający komfortową obsługę. Latarka akumulatorowa GLI DeciLED Professional z dziesięcioma dio-

dami i dwoma stopniami jasności zapewnia optymalne warunki pracy dobrą widoczność w każdym miejscu, niezależnie od pozycji. Latarka GLI DeciLED Professional ma osobne mechanizmy do mocowania i ustawiania kąta padania światła, dzięki czemu jest niezwykle wszechstronna. Latarkę można ustawić w dowolnej pozycji, korzystając z rozkładanej stopki, która zapewnia stabilność i kąt regulacji w zakresie 200 stopni. Zintegrowany hak umożliwia zawieszenie latarki na drabinie lub rusztowaniu, karabińczyk pozwala przypiąć lampę do odzieży, a silny magnes zapewnia łatwe mocowanie na powierzchniach metalowych. Gwint ¼ cala umożliwia mocowanie latarki także na statywach. Użytkownicy mogą w szybki i prosty sposób ustawić kąt padania światła i mają obie ręce wolne podczas pracy elektronarzędziem.

Ochrona przeciwpożarowa Firma D+H Polska rozszerzyła ofertę o nowy system sygnalizacji pożarowej Protec 6400. Jest to interaktywna, cyfrowa i adresowalna centrala sygnalizacji pożarowej przeznaczona dla budynków o średniej i dużej kubaturze, takich jak: obiekty przemysłowe, hotele, biurowce, lot-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

niska, szpitale. System charakteryzuje się wysoką odpornością na fałszywe alarmy, precyzyjną lokalizacją zdarzenia pożarowego (aż 120 znaków opisu na wyświetlaczu) i dużą elastycznością w zakresie podłączenia elementów pętlowych. System Protec to znane i cenione ze swej wysokiej jakości i niezawodności rozwiązanie, od lat stosowane w krajach Europy Zachodniej, które firma D+H przeniosła na grunt polski. Centrala Protec 6400 przeszła pozytywnie proces certyfikacji i posiada świadectwo dopuszczenia CNBOP. Protec umożliwia transmisję dużej ilości informacji, a równocześnie bardziej szczegółowych niż w przeszłości, przy zastosowaniu systemów analogowych. Centralę można zaprogramować według różnych trybów pracy, uwzględniających funkcję obiektu oraz panujące w nim specyficzne warunki środowiskowe. Czujki Protec potrafią rozpoznawać czynniki kwalifikujące się jako zdarzenia pożarowe i odróżnić je od czynników powodujących fałszywe alarmy. Z tego powodu system doskonale sprawdza się w trudnych warunkach środowiskowych. l Wię c ej na www.in s ta l a t or.pl

Wielkie oszczędności Do tej pory użytkownicy kotłów kondensacyjnych mogli liczyć na znaczne oszczędności kosztów eksploatacyjnych. Musieli jednak zainwestować nieco więcej niż osoby decydujące się na zakup kotłów konwencjonalnych. Z nowym kotłem kondensacyjnym, Cerapur Midi

12 (196), grudzień 2014

ZWB 24-1 AR marki Junkers, oszczędności będą mogli rozpocząć już w dniu zakupu urządzenia. Decydując się na najnowszy kocioł kondensacyjny Cerapur Midi ZWB 24-1 AR, nie trzeba już wybierać pomiędzy oszczędnościami inwestycyjnymi a eksploatacyjnymi. Korzystna cena urządzenia pozwala na oszczędności już na etapie zakupu. Z kolei technika kondensacyjna wykorzystywana do ogrzewania i podgrzewu wody użytkowej gwarantuje wymierne oszczędności paliwa podczas eksploatacji kotła oraz wysoki komfort jego użytkowania. Konstruktorzy nowego kotła zastosowali w nim aż dwa wymienniki ciepła odporne na działanie kondensatu - jeden ze specjalnego stopu aluminiowo-krzemowego o wysokiej przewodności cieplej, drugi z powierzchniami wymiany ciepła wykonanymi ze stali nierdzewnej. Dzięki temu zapewnili długą żywotność urządzenia, a jego użytkownikom ekonomiczną eksploatację. Wykorzystana w kotle Cerapur Midi ZWB 24-1 technologia „rura w rurze” zapewnia intensywną kondensację zarówno podczas pracy dla potrzeb ogrzewania, jak i produkcji ciepłej wody użytkowej. Pozwala także na bezpieczną oraz komfortową eksploatację nawet w przypadku gorszej jakości wody wodociągowej. Na komfort użytkownika nowego kotła Junkers wpływa nie tylko wysoka wydajność ciepłej wody użytkowej, ale także intuicyjna obsługa i cicha praca urządzenia nawet przy współpracy z długimi przewodami powietrzno-spalinowymi. Cerapur Midi ZWB 24-1 pobiera niewiele mocy elektrycznej, w stanie gotowości zaledwie 4 W. Podstawowym paliwem jest gaz ziemny typu E (GZ50), a opcjonalnie może być zasilany gazem płynnym typu P (propan).

umieszczone w prawym dolnym lub, po obróceniu, w lewym górnym narożniku urządzenia. Purmo Nila jest dostępny w dwóch wersjach wykończenia: białej i chromowanej oraz w dwóch rozmiarach. Maksymalna temperatura nagrzewania powierzchni urządzenia wynosi 60°C. Grzejnik elektryczny Nila jest łatwy w montażu i obsłudze. Intuicyjny, podświetlany przełącznik, umieszczony bezpośrednio na grzejniku, steruje jego pracą. Grzejnik można podłączyć przewodem do gniazdka lub bezpośrednio do instalacji elektrycznej. Grzejnik dostarczany jest wraz z 1,5-metrowym przewodem zasilającym oraz śrubami i elementami maskującymi.

Wsparcie projektantów Ferro poszerzyło bazę produktów przeznaczonych dla projektantów i architektów wnętrz. Baza jest kompatybilna z programami CAD Decor PRO, CAD Decor oraz CAD Kuchnie i zawiera 150 nowych modeli 3D baterii łazienkowych, zlewozmywakowych oraz natrysków. Na szczególną uwagę zasługuje armatura oszczędzająca zużycie wody, oznakowana certyfikatem EU Ecolabel. Pliki: 3D Studio Max (3ds) oraz AutoCAD (DWG) są już dostępne na stronie internetowej producenta.

Elektryczne grzanie Nowy grzejnik elektryczny w ofercie marki Purmo jest wykonany z najwyższej jakości szwedzkiej stali. Jest odporny na działanie wilgoci, pracuje w sposób bezwonny i bezgłośny. Szybko suszy ręczniki lub dogrzewa łazienkę, gdy temperatura w pomieszczeniu jest zbyt niska. Elementy sterowania grzejnika mogą być www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Oszczędności energii a systemy wentylacyjne

Obniżka... wysokości Obniżenie zużycia energii cieplnej potrzebnej na podgrzanie powietrza w pomieszczeniach wynika nie tylko z możliwości zastosowania układów wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. Zgodnie z aktualnymi przepisami zastosowanie wentylacji wspomaganej mechanicznej lub klimatyzacji pozwala na obniżenie wysokości pomieszczeń, co pośrednio wpływa na zmniejszenie kubatury ogrzewanej.

Analiza przepisów Analizując przepisy pod kątem zapisów dotyczących możliwości obniżenia wysokości pomieszczeń, należy zwrócić uwagę - obok Polskiej Normy - na dwa rozporządzenia: l nr I: rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, które mówi o pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych w obiektach o różnym przeznaczeniu. l nr II: rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, określające przede wszystkim wysokości wymagane w pomieszczeniach pracy.

Pomieszczenia higieniczno-sanitarne Zgodnie z rozporządzeniem nr I do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych zalicza się: łazienki, ustępy, łaźnie, sauny, natryski, umywalnie, szatnie, przebieralnie, pralnie, pomieszczenia higieny osobistej kobiet, jak również po-

mieszczenia służące do odkażania, oczyszczania oraz suszenia odzieży i obuwia, a także przechowywania sprzętu do utrzymania czystości w budynku. Pomieszczenia tego typu powinny mieć wysokość w świetle 2,5 m. Wyjątek stanowią łaźnie ogólnodostępne, które powinny mieć co najmniej 3 m. Ustawodawca dopuszcza jednak w przypadku budynków mieszkalnych zmniejszenie wysokości w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych z 2,5 do 2,2 m, w przypadku gdy pomieszczenie jest obsługiwane przez wentylację mechaniczną wywiewną lub nawiewno-wywiewną. Analogiczne obniżenie wysokości przy zastosowaniu wentylacji mechanicznej jest dopuszczalne również w takich obiektach jak hotel, pensjonat czy motel. Dla potrzeb porównania przyjąłem do analizy standardowe pomieszczenie toalety o powierzchni 7,5 m2. Krotność wymian w tego rodzaju pomieszczeniach należy przyjąć na poziomie 5 wymian/h. Uwzględniając powyższe, można dokonać porównania, jakie oszczędności na potrzeby podgrzania powietrza wentylacyjnego (bez uwzględnienia pozostałych strat ciepła) daje zmniejszenie wysokości w pomieszczeniu o 0,3 m. Wyniki znajdują się w tabeli 1. Różnice dla pojedynczego pomieszczenia są niewielkie, niemniej podczas analizy należy uwzględnić specyfikę obiektu oraz ilość pomiesz-

czeń o przeznaczeniu higieniczno-sanitarnym, a także porównać koszty inwestycyjne realizacji obu rozwiązań. W przypadku wentylacji grawitacyjnej konieczne byłoby wybudowanie kominów, których postawienie od fundamentów będzie niewątpliwie droższe niż wykonanie wentylacji mechanicznej wywiewnej. Ponadto, obniżając pomieszczenie, zaoszczędzamy na materiałach budowlanych, co dalej niweluje stratę generowaną w układach z wentylatorem na zużycie prądu. Każdorazowo należy jednak przeprowadzić indywidualną analizę dla konkretnych przypadków, ponieważ wyniki porównania mogą być różne, zależnie od rodzaju budynku. W uzupełnieniu powyższych danych należy wspomnieć, że dodatkowo w paragrafie 80.1. rozporządzenia nr I podana została minimalna kubatura pomieszczenia łazienki z wentylacją grawitacyjną i zainstalowanym w nim urządzeniem gazowym: l 8 m3 - w przypadku urządzeń pobierających powietrze do spalania z tych pomieszczeń, l 6,5 m3 - w przypadku urządzeń z zamkniętą komorą spalania. Ponadto pomieszczenia, w których instaluje się urządzenia gazowe, powinny mieć wysokość co najmniej 2,2 m.

Przestrzeń w pracy Możliwości zmniejszenia kubatury ogrzewanej poprzez zastosowanie wentylacji mechanicznej lub klimatyzacji pojawią się w pomieszczeniach pracy opisanych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.:

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Zgodnie z paragrafem 20.1. wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż: l 3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, l 3,3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia. Kolejny punkt tego samego rozporządzenia pozwala na zmniejszenie podanych wyżej wartości przy zastosowaniu klimatyzacji, ale pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. W tym przypadku nasuwają się pytania dotyczące parametrów, jakie powinna utrzymywać wspomniana instalacja klimatyzacji oraz do jakiej wysokości można obniżyć pomieszczenie w przypadku jej zastosowania? Nie zostało to jednoznacznie określone przez ustawodawcę. Częściowa odpowiedź pojawia się w Polskiej Normie oraz w rozporządzeniu nr I i rozdziale: Instalacje ogrzewcze, gdzie pojawiają się konkretne wartości temperatur, jakie należy zapewnić zależnie od rodzaju pomieszczenia - tabela 2. Jednocześnie należy uwzględnić rozporządzenie nr II, w którym podano minimalną temperaturę w pomieszczeniach pracy. Powyższa temperatura powinna być zależna od rodzaju wykonywanej pracy (metod i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonywania): l nie niższa niż 14°C [287 K], chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają, l nie mniejsza niż 18°C [291 K] - należy ją zapewnić w pomieszczeniach, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna oraz w pomieszczeniach biurowych. Dodatkowo to samo rozporządzenie mówi, że maksymalna temperatura powietrza nawiewanego nie powinna przekraczać 70°C [343 K] przy nawiewie powietrza na wysokości nie mniejszej niż 3,5 m od pozio-

12 (196), grudzień 2014

mu podłogi stanowiska pracy i 45°C [318 K] - w pozostałych przypadkach. Kolejne paragrafy, mówią o tym, że w pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych.

Wymiana powietrza powinna być na tyle intensywna żeby nie były przekroczone dopuszczalne stężenia substancji szkodliwych dla zdrowia. Szczegółowo o możliwościach rozwiązania wentylacji w miejscu pracy w kolejnym artykule. Sła wo mir Men cel

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce“? Viega szkoli Zaprezentowanie młodzieży nowoczesnych technologii i rozwiązań od strony praktycznej i teoretycznej - taki cel przyświeca warsztatom organizowanym przez firmę Viega. Program skierowany jest przede wszystkim do uczniów klas o profilu Technik Urządzeń Sanitarnych. Najważniejsze tematy to systemy instalacyjne, montaż systemów podtynkowych i technika odprowadzania wody. Zajęcia odbywają się w nowoczesnym centrum szkoleniowym firmy Viega przy ul. Postępu 6 w Warszawie. W październiku wzięły w nich udział trzy klasy z Technikum Architektoniczno-Budowlanego w Warszawie, Państwowych Szkół Budownictwa i Geodezji w Lublinie oraz Zespołu Szkół Zawodowych nr 2 w Rykach. Warsztaty podzielone są na część teoretyczną i praktyczną. Pierwsza odbywa się w multimedialnej sali szkoleniowej, gdzie uczniowie dowiadują się wszystkiego o nowoczesnych technologiach łączenia rur, doborze materiałów instalacyjnych czy prawidłowym montażu odwodnień podłogowych. Wykład uzupełniają odpowiednie filmy instruktażowe. Następnie przyszli instalatorzy przechodzą do części ekspozycyjnej, w której zaprezentowane są wszystkie produkty i rozwiązania firmy Viega. Przy stole montażowym mogą na własne oczy przekonać się o zaletach nowoczesnej techniki zaprasowywania, a także własnoręcznie wykonać połączenia przy pomocy zaciskarki. Nowoczesne rozwiązania insta-

lacyjne robią wrażenie także na uczniach, którzy chętnie uczestniczą w warsztatach organizowanych przez producentów takich jak Viega. W najbliższych miesiącach firma Viega będzie kontynuować program szkoleniowy. Szkoły, które byłyby zainteresowane udziałem, proszone są o kontakt z centrum szkoleniowym firmy Viega w Warszawie. l Wię c ej na www.in s ta l a t or.pl

niezwykle pomocna podczas napraw i konserwacji urządzeń.

Wiadomości z Grupy PSB l 180 sklepów Mrówka i Mini-Mrówka

W ciągu 11 miesięcy tego roku sieć marketów „dom i ogród” pod nazwą „PSB-Mrówka” powiększyła się o 29 placówek, osiągając liczbę 180 obiektów. Największe sklepy o powierzchni ok. 2 tys. m2 powstały w Gryfinie, Kościerzynie, Tomaszowie LubelSerwisanci Junkers skim, Tarnobrzegu, Jędrzejowie, Auna testach gustowie oraz w Lublińcu. Do końca Aby utrzymać pozycję lidera usług roku zostaną uruchomienie jeszcze 2 serwisowych na rynku techniki markety - w Błaszkach i Długosiodle. grzewczej, Junkers stawia wysokie Mrówki są obecnie najliczniejszą wymagania swoim Autoryzowanym siecią detaliczną sektora „dom i Serwisantom i dlatego co roku prze- ogród” w Polsce. Funkcjonują głównie prowadza wśród nich Test Wiedzy. w miastach powiatowych, ale także w Tegoroczny Test Wiedzy Teoretycz- miejscowościach gminnych pod nanej Autoryzowanych Serwisantów zwą „Mini-Mrówka”. Junkers dotyczy pomp ciepła do przy- l Trendy zmian cen materiałów bugotowania c.w.u. Supraeco SWI/SWO. dowlanych w październiku 2014 r. Otrzymanie z niego minimum 95% W październiku 2014 r., w porówmaksymalnej liczby punktów jest jed- naniu do poprzedniego miesiąca, nym z wymogów uzyskania lub prze- wzrosły ceny silikatów (+1,1%), dłużenia na kolejny rok Autoryzacji chemii budowlanej (+0,8%), gazoSerwisowej marki Junkers. Test jest betonów (+0,5%), izolacji wododostępny po zalogowaniu się na spe- chronnych (+0,5%) i suchej zabudocjalnej platformie internetowej. Moż- wy (+0,2%). Spadły ceny narzędzi i na go rozwiązać w dowolnym miejscu sprzętu budowlanego (-2%), mat. i czasie. Można także w każdej chwili ściennych ceramicznych (-1,2%), przerwać go i powrócić do niego w do- izolacji termicznych (-0,6%) oraz godnym momencie. Ważne jest tylko, drewna i mat. drewnopochodnych (aby potwierdzenie jego zaliczenia 0,4%). W pozostałych grupach ceny uzyskać do końca 2014 roku. nie zmieniły się. W kategorii „inne” Wysoki poziom wiedzy technicz- ceny nie wzrosły. Spadły natomiast nej, prawidłowa diagnostyka oraz wy- ceny farb, lakierów, tapet (-5,1%), stawianie pełnej dokumentacji serwi- cementu, wapna (-1,1%) oraz płytek sowej po każdej wizycie u Klienta są i ceramicznych, wyposażenia łazienek będą koniecznymi warunkami, aby i kuchni (-0,2%). Nie zmieniły się należeć do grona Autoryzowanego ceny wyrobów stalowych, instalacji i Serwisu Junkers. Testy wiedzy są je- techniki grzewczej, kanalizacji, oddynie uzupełnieniem obowiązkowych wodnień, wentylacji, kostki brukoszkoleń praktycznych. Wprowadzenie wej oraz bram i ogrodzeń. Wskaźnik optymizmu związanego zaś testów w formule online to także dobra okazja do zapoznania się z do- ze wzrostem liczby pozwoleń na bukumentacja techniczną, która jest dowę mieszkań ogółem wydanych w www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

okresie styczeń-wrzesień 2014 r., w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, przyjął wartość plus 14,8%, ale w kategorii mieszkań w budownictwie indywidualnym minus 0,9%. Równolegle w zakresie mieszkań ogółem, których budowę rozpoczęto, dynamika wyniosła plus 17%, a w kategorii mieszkań w budownictwie indywidualnym plus 3,7%. l Pierwsza Mrówka w kosmosie Dwaj młodzi naukowcy, Mateusz Zaremba (16 l.), syn właściciela sklepu Mrówka w Serocku, wraz z kolegą Adamem Kitą (15 l.) dokonali balonowego „podboju kosmosu”, przygotowując misję wyniesienia kapsuły z kamerami, które filmowały przestrzeń w formacie 3D. Są to pierwsze w Polsce i prawdopodobnie w świecie amatorskie nagrania Ziemi w 3D. Misja, pod nazwą „Fokus One”, zaowocowała trójwymiarowym pokazaniem przestrzeni kosmicznej aż z wysokości 17 km. 26 października 2014 r. o godzinie 10.00 z Serocka wystartował balon, który wyniósł kapsułę ze sprzętem fotograficznym i urządzeniami elektronicznymi. W podniebną podróż została także zabrana maskotka Mrówka oraz konkursowe prace rysunkowe pt. „Mrówka w kosmosie”. Po 2 godzinach misja została zakończona, kapsuła odłączyła się od balonu i zaczęła spadać, traf chciał, że wylądowała w rzece Narwi. Obiekt był cały czas śledzony przez ekipę młodych naukowców i osób pomagających z fundacji Copernicus Project. Został dość szybko wyłowiony, na szczęście nagrany materiał nie uległ uszkodzeniu. A maskotka Mrówki, w ramach akcji „Spełniamy marzenia”, została przekazana choremu Danielowi - podopiecznemu Fundacji „Mam Marzenie”. l Wię c ej na www.in s ta l a t or.pl

GPWC na żywo Firma REHAU w ramach modernizacji własnego budynku biurowego w 2010 r. wykonała badawczą instalację GPWC (gruntowy powietrzny wymiennik ciepła) o powierzchni całkowitej 1150 m2. Instalacja została wykonana w celu przeprowadzania terenowych badań pracy rurowych GPWC. Szczególny nacisk położono www.instalator.pl

12 (196), grudzień 2014

na określenie wpływu następujących czynników na pracę instalacji: warunków geologicznych, warunków klimatycznych, np.: wilgotności powietrza i prędkości wiatru, harmonogramu pracy wentylacji, konstrukcji wymiennika GPWC, współpracy z wielkokubaturową centralą wentylacyjną, schematu automatyki. Dzięki integracji GPWC z nową koncepcją wentylacji strefowej osiągnięto znaczące oszczędności w zakresie ogrzewania i chłodzenia w perspektywie długoterminowej. Ciągłe monitorowanie instalacji umożliwia indywidualną optymalizację jej pracy. Firma REHAU udostępnia na swojej stronie internetowej wizualizację instalacji wraz z aktualnymi danymi pomiarowymi: moc grzewcza, wzgl. chłodnicza, temperatura i wilgotność względna powietrza na wlocie i wylocie z GPWC oraz na jego poszczególnych odcinkach (po 14 m i 37 m), temperatura na powierzchni gruntu oraz chwilowy strumień powietrza. Ponadto można obejrzeć przebieg zmienności tych danych na specjalnych wykresach w wybranych częstotliwościach (dziennie, tygodniowo, miesięcznie i rocznie). l Wię c ej na www.in s ta l a t or.pl

Wyróżnienie dla marki Buderus Polacy docenili markę Buderus. Grzejniki, kotły, pompy ciepła i technika słoneczna Buderusa zostały wyróżnione tytułem Dobra Marka 2014. Redakcja Forum Biznesu w „Dzienniku Gazecie Prawnej” oraz Redakcja Biznes Trendy w dzienniku „Rzeczpospolita” przyznały marce Buderus tytuł Dobra Marka 2014 w kategorii Urządzenia i Systemy Grzewcze. Wyróżnienie jest wynikiem prowadzonego pod patronatem Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk programu „Dobra Marka - Jakość, Zaufanie, Renoma”, którego celem jest wyłonienie najlepszych firm i marek na polskim rynku. W ramach programu „Dobra Marka – Jakość, Zaufanie, Renoma” przeprowadzane są od pięciu lat badania i analizy rynku pod względem wartości, rozpoznawalności i siły marek, a także jakości prezentowanej przez produkty i

usługi oraz stopnia zaufania konsumentów. W tegorocznym badaniu udział wzięło ponad 1000 osób.

Automatyka pod kontrolą Najnowocześniejsze rozwiązania automatyki budynków i wnętrz mogą przywoływać skojarzenia rodem z science fiction, choć inżynierowie często udowadniają, że to świetna inspiracja do kolejnych projektów. Nowe pomysły, a raczej wiedza, jak je realizować, to kwestia stałego dostępu do najnowszych osiągnięć naukowych oraz wymiany doświadczeń. Bazę unikalnego know-how i kontakt z ekspertami gwarantuje CEDIA - organizacja non profit, zrzeszająca firmy zajmujące się projektowaniem i realizacją zaawansowanych rozwiązań oraz automatyki budynków. Firmy należące do CEDII oferują rozwiązania, począwszy od pokoi multimedialnych i domowych sal kinowych, aż po zintegrowane sieci sterowania, które w inteligentny sposób zarządzają systemami oświetlenia, bezpieczeństwa oraz HVAC (ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja). Do CEDII należy ponad 3500 firm oraz 22 000 specjalistów działających na całym świecie. Stowarzyszenie jest obecne w 64 krajach, a jego cztery główne biura znajdują się w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Australii i Chinach. Należą do niego wszyscy przedstawiciele branży: projektanci, inżynierowie, designerzy, instalatorzy, producenci, dystrybutorzy, pośrednicy handlowi, konsultanci.

Firma Pentair Thermal Management Polska Sp. z o.o. prowadzi bezpłatne szkolenia dla autoryzowanych instalatorów Raychem z zakresu ogrzewania podłogowego oraz instalacji grzewczych do ochrony dachów i rynien w warunkach zimowych. Zdobycie „Certyfikatu PRO Raychem” upoważnia do udzielania przedłużonej gwarancji producenta. Kontakt: 800 800 114, www.ciepla-podloga.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

Nowe trendy w rozwoju konstrukcji systemów kominowych

Energooszczędne oddymianie Kominy jako elementy architektoniczno-budowlane ulegały na przestrzeni dziejów niezmiernie istotnym zmianom. Procesowi temu od zawsze towarzyszył nieodłączny element bezpieczeństwa i zabezpieczenia elementarnych potrzeb człowieka, rodziny i społeczeństwa oraz oszczędności energetycznej. Jednym z istotnych elementów wpływających na efektywność energetyczną budynku jest konstrukcja systemów kominowych oraz sposób ich zastosowania.

Obszary strat Biorąc pod uwagę potencjalne obszary strat energii w systemach kominowych (rys.), mamy do czynienia: l ze stratami wynikającymi z przejścia komina w obszarze więźby dachowej, l ze stratami ciepła w obszarze stopy komina i fundamentu, l ze stratami ciepła spowodowanymi nieszczelnościami w obszarze więźby dachowej, l z konwekcją przez obudowę zewnętrzną.

Słabe punkty Przedstawione problemy związane ze stratami ciepła rozwiązują najnowsze konstrukcje trzonów kominowych i wentylacyjnych eliminujących tzw. słabe punkty. Możemy je podzielić na następujące obszary:

l Połączenie obudowy komina bezpośrednio z izolacją z wykorzystaniem innowacyjnej metody na bazie pianobetonu. Minimalizacja strat wynika z tego, że zastosowany w konstrukcji pustaków wentylacyjnych pianobeton posiada sześciokrotnie lepszą izolacyj-

ność od betonu lekkiego. Rozwiązaniem tego typu jest np. pustak wentylacyjny Schiedel Thermo. l Zastosowanie w systemach kominowych ceramiki wyprodukowanej metodą izostatycznego prasowania, dzięki czemu przy zachowaniu niewielkich grubości ścianek (już od 7 mm) podnoszą sprawność energetyczną zastosowanych urządzeń grzewczych. l Zastosowanie izolowanego kanału powietrznego w systemach powietrzno-spalinowych, ewentualnie konstrukcja komina, gdzie powietrze przepływa w przeciwprądzie do kierunku przepływu spalin, pozwala na wykorzystanie efektu wymiany ciepła, co powoduje dodatkowe zwiększenie sprawności energetycznej kotła. l Likwidacja mostków termicznych szczególnie w obszarze przejścia komina przez dach lub połączenia komina z fundamentem budynku poprzez zastosowanie rozwiązań czy też materiałów, które wpływają na oszczędność energii, zmniejszenie ryzyka występowania wilgoci i pleśni (kołnierze uszczelniające, wkładki z pianobetonu). Jak widać, systemy kominowe również wkomponowują się w globalną dyskusję przemian w strukturze zużycia paliw. Polega to na koniecznym programowym, harmonijnym, długookresowym wdrażaniu innowacyjnych, energooszczędnych i jednocześnie efektywnych ekologicznie pozytywnych rozwiązań. Trzeba zaznaczyć, że podnoszenie sprawności procesów spalania poprzez nowoczesne systemy kominowe oznacza pośrednio znaczącą redukcję CO2. W tym sensie jest to również dodatkowy istotny wkład w podnoszenie energooszczędności i ochronę środowiska naturalnego. Ma riusz Kie dos Ilustracje z archiwum Schiedel.

www.instalator.pl

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

12.

20 1 4

miesięcznik informacyjno-techniczny 12 (196), grudzień 2014

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

Nie uznajem y komprom isów!!! Każdy n asz mod e l najlepsz e rozwią to zania dwutłokowy podajnik paliwa 100% zabezpieczenie przed cofnięciem się żaru na miał, ekogroszek, pellet...

żeliwny podajnik ślimakowy modulowana moc palnika żeliwny ruszt w komplecie

sterowanie pogodowe palenisko ze stali żaroodpornej automatyczna rozpalarka

ZZapraszmy apraszmy instalatorów instalatorów ddoo w współpracy spółpracy

www.kotrem.pl www.kotrem.pl

III

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

12 (196), grudzień 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

PALNIKI NA PELLET alternatywa dla ogrzewania olejem, gazem oraz węglem

LIDER PALNIKÓW NA PELLET

PellasX REVO Mini

RE REVOLVING RE REVOLUTION

REV

EKOLOGIA Î niska emisja spalin, szczególnie CO2 (70 mg/m³)

OPATENTOWANE ROZWIĄZANIA

Î pobór prądu obniżony o 20W w stosunku do palników z linii X

Î technologia rotacyjnej komory spalania oprócz wysokiej sprawności spalania sięgającej 99%, pozwala na permanentne samooczyszczanie się z popiołu pozostającego z procesu spalania

Î wysoce efektywne spalanie paliw odnawialnych: pelletu, owsa, pestki i agropelletu, wytwarzanego z odpadów produkcji rolnej

Î unikalne rozwiązanie zapobiegające powstawaniu zakleszczeń i zatarć w trakcie pracy palnika na skutek naprężeń termicznych

NOWOCZESNE STEROWANIE

Î innowacyjny mechanizm napowietrzania komory paleniskowej w palniku pozwala na dostarczanie powietrza w odpowiednim momencie i miejscu, co zapewnia odpowiednie, ekonomiczne dozowanie paliwa

Î automatyczne rozpalanie, kontrola temperatury, podawanie paliwa i czyszczenie palnika Î płynna (elektroniczna) regulacja mocy

Î autorski system centralnego dostarczania powietrza do komory paleniskowej zapobiega niebezpiecznemu cofaniu się płomienia

Skład zestawu: • Palnik PellasX

www.pellasx.eu PRODUCENT PELLASX Sp. z o.o. Sp.k. 64-920 Piła, ul. Szybowników 39/10 tel.: +48 67 214 71 32 e-mail: info-pl@pellasx.eu

• Podajnik galwanizowany • Sterownik PellasX R.Control TOUCH