Magazyn Instalatora 8/2015 KR by Magazyn Instalatora

nakład 11 015

01 8. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 8 (204), sierpień 2015

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”: wentylacja

l Gaz w kotłowni

jak propan z butanem...

l Klapa na rurze l Wentylacja w garażu l Kawitacja i pompy l Walka z bąbelkami l ErP zbliża się! l Kąpiel z profilu

+90% zgodności węzła DSA WALL z wymaganiami technicznymi sieci cieplnych.

Gwarancja dużej wydajności układu. Zapewnia maksimum korzyści Poznaj DSA WALL, uniwersalny, modułowy, elastyczny węzeł cieplny od firmy Danfoss, mający zastosowanie w budynkach mieszkalnych, handlowych i przemysłowych. Węzeł DSA WALL ustanawia nowe standardy wydajności energetycznej układów cieplnych, przy jednoczesnej niezawodności działania i przyjaznej obsłudze.

www.heating.danfoss.pl

Ad_DSA_WALL_A4_P_Polish_CC.indd 6

04-03-2015 08:24:48

Nowoczesna technika firmy Viessmann sprawia, że ogrzewanie drewnem jest efektywne i przyjazne dla środowiska

Kotły na drewno firmy Viessmann oferują Państwu niezależność od paliw kopalnych, oszczędzają koszty ogrzewania i dzięki zachowaniu neutralnego bilansu CO2 przy spalaniu – odciążają środowisko n aturalne. Nowoczesne systemy spalania drewna mogą korzystać z każdej jego formy, standardowo z polan, jak również zrębków, brykietów, trocin, peletów, itp. Kotły firmy Viessmann charakteryzuje najwyższa jakość technologiczna wyznaczanie standardów i gwarancja komfortu cieplnego. Ich wysoka efektywność energetyczna pozwala oszczędzać koszty ogrzewania i stanowi właściwy Menedżerowie Produktu – Odnawialne Źródła Energii: Wrocław – tel. 782 756 718, e-mail: jusm@viessmann.com Poznań – tel. 782 756 728, e-mail: durp@viessmann.com Mysłowice – tel. 782 756 738, e-mail: eica@viessmann.com Warszawa – tel. 782 756 748, e-mail: mrb@viessmann.com Menedżer Produktów na drewno i biomasę: tel. 782 756 777, e-mail: kukw@viessmann.com

wybór również z ekologicznego punktu widzenia.

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy O tym, że każdy budynek, gdzie przebywają ludzie, trzeba wentylować, nie trzeba już chyba nikogo przekonywać. Oczywiste jest, że świeże powietrze o odpowiednich parametrach jest niezbędne. Gorzej jest jednak ze świadomością, jak to osiągnąć. Mam nadzieję, że autorzy artykułów ringowych swoimi argumentami przekonają Państwa do swoich rozwiązań: „Jednym z najważniejszych aspektów przy wyborze typu rur do GPWC jest przewodność cieplna materiału, z którego wykonane są elementy systemu. Podwyższona przewodność cieplna rur polipropylenowych umożliwia optymalną wymianę ciepła między zasysanym powietrzem a gruntem, co przekłada się na bardzo wysoką sprawność systemu. Ten parametr w przypadku zwykłych rur kanalizacyjnych z PVC jest kilkukrotnie mniejszy (...)”. Inny autor zwraca uwagę na zupełnie inną możliwość (jedyną!): „Budujemy jeszcze domy z systemami typowymi - wentylacją grawitacyjną, jednak w obecnym, szczelnym i energooszczędnym standardzie budowania już się to nie sprawdza. Jedynym sensownym rozwiązaniem jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła”. Zapraszam na ring! Jak pisze autor artykułu pt. „Jak propan z butanem...”: „Kotłownie z urządzeniami gazowymi na gaz płynny muszą spełnić szereg dodatkowych warunków w porównaniu do kotłowni na gaz ziemny. Wynikają one ze specyficznej cechy gazów płynnych: propanu i butanu, jaką jest ich większy ciężar właściwy niż ciężar powietrza”. Jakie to warunki? Zapraszam do lektury artykułu na s. 46-48. Dyrektywą ErP objęto szereg produktów użytkowych - także urządzenia grzewcze, a wśród nich m.in. ogrzewacze pomieszczeń i kotły c.o. na paliwa stałe. W odniesieniu do tych urządzeń już od 26 września bieżącego roku w krajach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a tym samym też w Polsce, zaczną obowiązywać wymagania dyrektywy, które obejmują wymóg minimalnej sprawności energetycznej, dopuszczalnego poziomu emisji tlenków azotu oraz poziomu emitowanego hałasu. Więcej informacji na ten temat znajdą Państwo w artykule pt. „Wymagania ErP” (s. 32-33). Gaz znajdujący się w systemie rurowym instalacji wodnej, grzewczej (chłodu) powodować może irytujące szumy i bulgotania, wadliwe dostarczanie i odbieranie ciepła czy chłodu, a nawet zatrzymanie całej instalacji i jej nieodwracalne uszkodzenia. Jak temu zapobiegać? Odpowiedzi na to pytanie postara się udzielić autor artykułu pt. „Walka z bąbelkami” (s. 58-60). Sławomir Bibulski

Na okładce: © Patrizia Tilly/123RF

Kwiatki instalacyjne w kotłowni s. 44

l Optymalna eksploatacja (Kotły z automatycznym podawaniem paliwa) s. 30 l Wymagania dyrektywy (Kotły stałopalne) s. 32 l Pęcherzyki pary (Kawitacja w pompach wirowych) s. 34 l Komfort ciepłej podłogi s. 36 l Badania spawania s. 38 l Poczta „Magazynu Instalatora” s. 40 l Dyrektywa ErP i jej skutki dla branży s. 42 l Wymagająca kotłownia (Uwaga! Jesteś w ukrytej kamerze...) s. 44 l Kotłownie na gaz płynny s. 46 l Szpital z pompą s. 49 l Jakość, tradycja, doświadczenie (strona sponsorowana firmy Arco) s. 50 l Wentylacja dla modernizacji (strona sponsorowana firmy Viessmann) s. 51 l Chłodna kalkulacja (strona sponsorowana firmy Danfoss) s. 52 l Kompletne systemy (strona sponsorowana Europejskiego Instytutu Miedzi) s. 53 l

Systemy przeciwzalewowe s. 54

l Klapa na rurze (Zagrożenie przepływem zwrotnym) s. 54 l Kąpiel z profilu (Kabiny natryskowe - 2) s. 56 l Walka z bąbelkami (Powietrze w instalacjach) s. 58 l Trasy w kanałach (Jak to dawniej w Warszawie bywało...) s. 61 l Dziura w studzience (Jakość w kanalizacji) s. 62 l Podziemna renowacja (Bezwykopowy montaż kanalizacji deszczowej i sanitarnej bezciśnieniowej) s. 64 l Co tam Panie, w „polityce”? s. 66

Ring „MI”: ogrzewanie dużych obiektów s. 6-18

ISSN 1505 - 8336

l Odpowiedzialność instalatora s. 19 l Ciasny komin s. 20 l Kominki s. 22 l Nowości w „Magazynie Instalatora” s. 24 l Wentylacja w garażach s. 26 l Przewody wentylacyjne z płyt s. 29 8 . 2

01 5

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70. Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5. Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. We wrześniu na ringu: kotły kondensacyjne...

Ring „MI”: nowoczesne systemy wentylacyjne efektywność, powietrze, rekuperacja, odzysk ciepła

Danfoss Danfoss Air jest doskonałym systemem rekuperacji do zastosowania w budynkach nowych, jak i modernizowanych. Jest to kompletne, energooszczędne rozwiązanie od jednego dostawcy, firmy Danfoss. Wybierając producenta całego systemu, nie tracisz czasu na poszukiwanie i transport poszczególnych produktów od różnych dostawców. System Danfoss Air obejmuje pięć głównych obszarów, które są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania systemu rekuperacji, od doboru do prawidłowego działania systemu i wsparcia posprzedażnego. l Centrale rekuperacyjne Danfoss Air: sercem systemu Danfoss Air jest centrala rekuperacyjna, dostępna w czterech modelach dopasowanych do montażu naściennego lub na poddaszu; l Bezprzewodowy sterownik Air Dial: sterownik zapewnia łatwy, przyjazny użytkownikowi, intuicyjny oraz

bezprzewodowy dostęp do wszystkich ustawień systemu; elegancki design pozwoli mu dopasować się do architektury domu. l System kanałów elastycznych Air Flex: w celu zapewnienia łatwej instalacji Danfoss dostarcza szeroką gamę produktów systemu dystrybucji powietrza. l Nagrzewnice powietrza świeżego i nawiewanego: system Danfoss Air może zostać poszerzony o nagrzewnicę zasilaną elektrycznie wodą grzewczą lub energią geotermalną (również funkcja chłodzenia). l Program do doboru AirCalc: każdy system jest dobierany indywidualnie za pomocą oprogramowania AirCalc, co zapewnia optymalne rozwiązanie. Danfoss udostępnia ten program, a jego prosty i intuicyjny interface pozwala na praktycznie samodzielne projektowanie systemów. Danfoss pomaga dobrać system do indywidualnego projektu domu, za-

pewniając kompletną dokumentację, oprogramowanie do uruchomienia i zaprogramowania systemu oraz wsparcie doświadczonego zespołu.

Zasada odzysku ciepła z wentylacji System Danfoss Air wykorzystuje ciepło (np. z kuchni i łazienki) do podgrzewania świeżego powietrza nawiewanego do pomieszczeń. Dzięki temu zapewniona jest wymiana powietrza i zdrowy klimat wnętrz, z jednoczesnym zachowaniem oszczędności energii. Głównym elementem rekuperatora jest wysokosprawny wymiennik ciepła o dużej powierzchni wymiany wykonany z aluminium, które jest doskonałym przewodnikiem ciepła. Ideą działania systemu wymiany jest to, aby ciepłe powietrze usuwane z budynku (kuchnia, łazienka) ogrzało świeże powietrze do niego Pytanie do... Czy istnieją na rynku systemy umożliwiające, oprócz sterowania rekuperacją, sterowanie ogrzewaniem podłogowym/grzejnikowym, kotłem grzewczym czy pompą ciepła wraz z optymalizacją jej krzywej grzewczej na podstawie pomiarów temperatur w poszczególnych pomieszczeniach? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nawiewane (pokoje). To się właśnie dzieje w wymienniku, dlatego też jakość tego wymiennika i jego wielkość gwarantują sprawność urządzenia. System Danfoss Air odzyskuje energię zawartą w powietrzu usuwanym z pomieszczeń, radykalnie zmniejszając w ten sposób koszty ogrzewania i negatywny wpływ na środowisko. Zapamiętaj: l powietrze usuwamy z pomieszczeń „brudnych”: kuchnia, WC, łazienka, garderoba itd., l powietrze nawiewamy do pomieszczeń „czystych”: salon, jadalnia, sypialnia, pokój, gabinet itd.

Bezproblemowy montaż Dostawa, montaż i instalacja nie były do tej pory tak proste. Dobór i dokumentacja są również dołączone do systemu. System kanałów elastycznych AirFlex nadaje się doskonale do montażu wydajnej wentylacji w każdym typie budynku. Wykonane z tworzywa przewody wentylacyjne mogą być łatwo zabudowane w podłogach i ścianach, co zapewnia efektywną wentylację w nowym oraz modernizowanym budownictwie. Ustawienie systemu jest dużo szybsze i bardziej dokładne dzięki wbudowanym króćcom pomiarowym z frontu maszyny. Po montażu centrali rekuperacyjnej i systemu kanałów możesz zapomnieć o używaniu jakichkolwiek narzędzi. Po pro-

8 (204), sierpień 2015

stu należy podłączyć moduł komunikacyjny do centrali, włożyć baterie do sterownika AirDial, podłączyć wtyczkę, a system automatycznie poprowadzi przez proces uruchomienia.

Korzyści Korzyści z zastosowania rekuperacji Danfoss: l do 95% odzysku ciepła dzięki wymiennikowi krzyżowo-przeciwprądowemu, l zdrowy klimat w domu - wentylacja oparta o czujnik wilgotności (dostarczany w standardzie), l niskie zużycie energii dzięki silnikom prądu stałego, l komfort spania dzięki funkcji chłodzenia nocnego,

chłodzenie powietrza w ciągu dnia dzięki funkcji letni by-pass, l dostosowanie do możliwości montażu - wersja pionowa i pozioma, l zaawansowany sterownik, możliwość diagnostyki i analizy pracy rekuperatora poprzez program komputerowy.

Jeden panel sterowania

szybkie dostarczenie świeżego powietrza (np. podczas przyjmowania dużej liczby gości, etc.) funkcja Buster,

Danfoss Air to nie tylko doskonały systemem rekuperacji. Zastępując bezprzewodowy sterownik Air Dial panelem systemu Danfoss Link, uzyskujemy możliwość połączenia systemu rekuperacji ogrzewaniem podłogowym/grzejnikowym, kotłem grzewczym czy pompą ciepła. Tak, to nie pomyłka! System Danfoss One pozwala połączyć wszystkie te elementy i sterować z jednego panelu. Danfoss One to centrum dowodzenia całym domem, ktory umożliwia sterowanie: l rekuperacją, l ogrzewaniem podłogowym, l ogrzewaniem grzejnikowym, l ogrzewaniem elektrycznym, l kotłem grzewczym, l pompą ciepła, l urządzeniami elektrycznymi działającymi na zasadzie włącz/wyłącz. Jedną z ciekawostek, którą oferuje system Danfoss One, jest fakt, że pozwala on na optymalizację krzywej grzewczej pompy ciepła na podstawie pomiarów temperatur w poszczególnych pomieszczeniach! Ma to kluczowy wpływ na jej COP (SPF), a co za tym idzie - na oszczędności wynikające z jej stosowania. Piotr Krzemiński

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Ring „MI”: systemy wentylacyjne

rekuperator, wentylacja, wymiennik, kanał, nagrzewnica

Junkers Rekuperatory marki Junkers AerastarComfort to urządzenia pozwalające na komfortową wentylację budynków z jednoczesnym odzyskiem ciepła. Urządzenia są dostępne w trzech wersjach o różnych nominalnych przepływach powietrza 140, 230 i 350 m3/h, gdzie minimalny przepływ powietrza dla najmniejszej jednostki wynosi 25 m3/h, a maksymalny dla największej 450 m3/h. Dużą zaletą przy zamawianiu rekuperatorów AerastarComfort marki Junkers jest fakt, że nie trzeba rozróżniać wersji prawej lub lewej. Standardowo dopływ świeżego oraz wyrzut „zużytego” powietrza podłącza się z prawej strony, ale jeśli jest potrzebne podłączenie lewe, to na miejscu instalacji można „przezbroić” urządzenie, co powinno zająć kilkanaście minut. Ta funkcja jest również szczególnie przydatna, kiedy w miejscu instalacji zmienia się plan prowadzenia kanałów. W takim wypadku nie trzeba wymieniać urządzenia, ale wystarczy je „przezbroić”. Wszystkie kanały powietrzne w AerastarComfort podłacza się od góry. Tylko w modelu LP 140-2 istnieje dodatkowa możliwość podłączenia dwóch kanałów od spodu urządzenia i dwóch od góry. Montaż urządzenia może odbyć się

nego spada poniżej 16,5°C. Nagrzewnica ma za zadanie zabezpieczyć wymiennik ciepła przed zamarzaniem wilgoci, co mogłoby zablokować przepływ powietrza przez urządzenie. Dzięki jej zastosowaniu możliwa jest bezproblemowa eksploatacja rekuperatora nawet do -25°C. Poniżej tej temperatury wentylator czerpiący świeże powietrze z zewnątrz budynku zostaje zatrzymany. Kolejnym elementem, który jest na posadzce przy pomocy konsoli standardowo wbudowane w rekupepodłogowej lub na ścianie z wykorzy- rator, jest obejście (by-pass). Jest on staniem wsporników lub listwy do szczególnie przydatny, jeśli tempepowieszenia. Odzysk ciepła za po- ratura powietrza latem na zewnątrz mocą wymiennika krzyżowo-prze- budynku ma niższą wartość niż w ciwprądowego wg normy EN-PN 13 pomieszczeniach. W takim wypad141-7 wynosi nawet 90%, co pozwa- ku by-pass jest uruchamiany autola w wysokim stopniu odzyskiwać matycznie i powietrze czerpane nie ciepło z powietrza wentylacyjnego, a przepływa przez wymiennik ciepła, co za tym idzie - oszczędzać na koszPytanie do... tach eksploatacji budynku. Jakie są wady, a jakie zalety Elementy wbudowane wymiennika entalpicznego?

Centrala wentylacyjna AearastarComfort posiada wiele elementów wbudowanych w urządzenie. Jednym z nich jest elektryczna nagrzewnica wstępna. Uruchamia się ona tylko wtedy, kiedy temperatura powietrza świeżego spada poniżej -3°C lub kiedy temperatura powietrza nawiewa-

lecz omija go, aby nie podgrzewać się dodatkowo. Do pomieszczeń nawiewane jest chłodniejsze powietrze spoza budynku. Podwójny syfon to kolejny element dostarczany razem z rekuperatorem, który ma za zadanie odprowadzić wilgoć wykraplającą się na wymienniku ciepła. Skropliny kierowane są do dwóch komór, gdzie potem trafiają do syfonu, a stamtąd do odpływu. Cały korpus centrali wentylacyjnej wykonany jest ze spienionego styropianu (EPS), który jest materiałem izolującym, co zabezpiecza przed powstawaniem mostków cieplnych i wykraplaniem się wilgoci na obudowie. Jeszcze jedną zaletą materiału EPS jest możliwość jego swobodnego formowania kształtu w czasie produkcji. Komory przepływu powietrza mają wyprofilowane krawędzie, dzięki czemu szum powietrza jest obniżony, co przekłada się na cichszą pracę całej www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

instalacji wentylacyjnej. Jeszcze jednym elementem dostarczanym z urządzeniem jest para filtrów o klasie G4. Po ich zużyciu wymiana jest bardzo prosta i nie wymaga żadnych narzędzi oraz rozbierania urządzenia, dlatego może ją zrobić praktycznie każdy. Jeśli potrzebne są filtry o wyższej klasie filtracji, na przykład dla osób z dolegliwościami alergicznymi, to jako akcesoria są dostępne filtry o klasie F7. Każda jednostka AerastarComfort wyposażona jest również we wbudowany, podstawowy regulator, który pozwala na samodzielną pracę. Dostępne funkcje sterujące to m.in. praca wg jednego programu czasowego, tryb sterowania manualnego (ustawienie prędkości wentylatora), tryb automatycznego lub ręcznego uruchamiania by-passu, tryb rozpalania kominka, kalibracji wentylatorów. Dodatkowo rekuperator sygnalizuje potrzebę wymiany filtrów.

Sterowanie Jeśli użytkownik chce sterować zdalnie rekuperatorem, może to zrobić przy pomocy pilota bezprzewodowego RCV. Pilot posiada duży wyświetlacz LCD, na którym można odczytywać temperatury z 4 czujników, w które rekuperator jest standardowo wyposażony oraz innych podłączonych czujników. Oprócz funkcji dostępnych dla podstawowego, wbudowanego regulatora przy pomocy RCV można wybrać jeden z 10 programów czasowych oraz regulować inne ustawienia AerastarComfort. Dodatkowymi trybami pracy są: tryb nocny, w którym w okresie nocnym wentylatory obniżają swoją wydajność i jednocześnie hałas, oraz funkcja urlopowa.

8 (204), sierpień 2015

figuration tool) mamy dodatkowy tryb pracy: wg zapotrzebowania. Oznacza to, że jeśli wartość mierzona na jednym z czujników wykracza poza ustawioną skalę, to wentylatory zmieniają swoją wydajność.

System kompletny

Pilot bezprzewodowy dostępny jest jako akcesoria. Najszerszy wachlarz możliwości sterowania rekuperatorem daje program komputerowy „Configuration tool”. Program jest bezpłatny i można go pobrać ze strony internetowej marki Junkers. Po zainstalowaniu programu na komputerze i połączeniu z rekuperatorem za pomocą przewodu USB, oprócz wcześniej wymienionych funkcji w regulatorze podstawowym lub RCV, użytkownik może zaprogramować własny indywidualny program czasowy lub obserwować na wykresie zmiany parametrów mierzonych na czujnikach. Instalator lub serwisant ma dodatkowo możliwość wykonania testu przekaźników wszystkich podłączonych elementów lub wykonać kalibrację urządzenia. Jeśli do urządzenia podłączymy jeden z czujników - CO2, czujnik wilgotności lub czujnik zanieczyszczeń powietrza VOC - dostępnych jako akcesoria, to w każdym przypadku sterowania (podstawowe, RCV lub Con-

Oprócz samych urządzeń wentylacyjnych firma Junkers dostarcza również kompletny system kanałów do rozprowadzenia powietrza. System obejmuje: l kanały główne odprowadzające i odprowadzające powietrze do rekuperatora wykonane z EPP w dwóch rozmiarach Ø 125 i Ø 160 mm, czerpnie i wyrzutnie; l kanały płaskie z tworzywa, które charakteryzują się małą wysokością 50 mm i dużą możliwością transportu powietrza, co ogranicza ilość stosowanych kanałów; l kanały okrągłe z tworzywa o rozmiarze Ø 75 mm, które można zaginać w dowolnym kierunku. Zarówno system kanałów płaskich, jak i okrągłych wykonywany jest z materiałów antystatycznych i antyalergicznych. Skrzynka rozdzielcza powietrza pasuje do obydwu rodzajów

kanałów. Dzięki wysokiej jakości złączkom uszczelniającym spasowującym kolejne elementy systemu nie trzeba ich dodatkowo uszczelniać taśmą, co skraca czas montażu. Przy wszystkich walorach technicznych urządzeń głównym powodem stosowania wentylacji z odzyskiem ciepła jest zapewnienie prawidłowej wentylacji w budynku, dostarczenie świeżego powietrza, zabezpieczenie budynku przed degradacją substancji budynku poprzez niewystarczającą wentylację przy jednoczesnej oszczędności energii na ogrzewanie. Grzegorz Łukasik

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Ring „MI”: nowoczesne systemy wentylacyjne komfort, wymiennik, rekuperacja, odzysk ciepła

Pro-Vent Firma Pro-Vent wciąż udoskonala istniejące i tworzy nowe rozwiązania. Staramy się dostarczać produkty, które są łatwe w montażu, proste w obsłudze i ponadto charakteryzują się wysokimi parametrami energooszczędności wynikającymi z nowoczesnych rozwiązań i przemyślanego, rozbudowanego systemu sterowania. O konieczności wentylacji nie trzeba już chyba nikogo przekonywać. Oczywiste jest, że dla naszego zdrowia świeże i czyste powietrze jest niezbędne. Gorzej jest jednak ze świadomością, jak to osiągnąć. Budujemy jeszcze domy z systemami typowymi - wentylacją grawitacyjną, jednak w obecnym, szczelnym i energooszczędnym standardzie budowania to się już nie sprawdza. Jedynym sensownym rozwiązaniem jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła.

wody powstającej w wyniku kondensacji podczas pracy centrali z odzyskiem ciepła. Posiadają wysoki realny odzysk, w recyrkulacji do 96%. Natomiast seria central MISTRAL Pro to nowoczesne, energooszczędne rozwiązanie problemu wentylacji. W tych rekuperatorach tak przemyśleliśmy wymiennik, aby zredukować do minimum negatywne skutki szronienia wymiennika zimą, i zoptymalizowaliśmy jego pracę oraz konstrukcję tak, by zapewnić:

Pionier komfortu Wybór możliwych central jest spory. Firma Pro-Vent była pionierem w promowaniu komfortowych systemów wentylacyjnych w budownictwie mieszkalnym i niejako współtworzyła rynek rekuperacyjny w Polsce. Od lat oferuje klientom sprawdzone i różnorodne rozwiązania. W swojej ofercie posiadamy centrale o wydajnościach od 200 do 6000 m3/h. Oferujemy rekuperatory z pojedynczym wymiennikiem krzyżowym, ponadto tzw. Duo - czyli z podwójnym wymiennikiem krzyżowym, oraz centrale MISTRAL Pro i MISTRAL Smart z wymiennikiem przeciwprądowym. Dla małych basenów i gabinetów odnowy polecamy centrale w wykonaniu basenowym. Centrale te posiadają wbudowaną przepustnicę recyrkulacyjną umożliwiającą kontrolowane doprowadzenie powietrza świeżego. Ponadto sprawnie odprowadzają duże ilości

l Niezawodną wymianę ciepła z maksymalnym odzyskiem, nawet w temperaturach powietrza zewnętrznego do około -25°C, zapewniając przy tym wysoką odporność na zamarzanie. l Bezproblemowe odprowadzanie kondensującej się wody zawsze do strefy dodatnich temperatur. Wymiennik ulega zamarzaniu znacznie

Pytanie do... Jakie są zalety systemu wentylacji z odzyskiem ciepła oraz ogrzewania i chłodzenia nadmuchowego wykorzystującego wbudowaną powietrzną pompę ciepła?

wolniej od typowych konstrukcji, ponieważ w wymienniku zachodzi tylko „szronienie” niewielkiej części kondensatu, reszta w postaci ciekłej jest na bieżąco usuwana z centrali. Umożliwia to znaczne ograniczenie działania nagrzewnicy wstępnej. Wbudowana nagrzewnica w centralach MISTRAL Pro załącza się w zależności od warunków na krótkie okresy 10-20-minutowe co około 80-100 minut. Wolnoobrotowe, dwustronnie ssące wentylatory EC zapewniają wyjątkowo niski poziom hałasu emitowanego do instalacji. Ponadto mały pobór energii elektrycznej pozwala na osiągnięcie wskaźnika SFP < 0,22 W/(m3*h). Centrala MISTRAL Pro wyposażona jest w szczelny, wbudowany by-pass, który pozwala na nawiewanie powietrza bez odzysku, dlatego też centrale te znakomicie sprawdzają się we współpracy z gruntowym wymiennikiem ciepła PROVENT-GEO. Ponadto rekuperatory MISTRAL Pro posiadają certyfikat Instytutu Technologii Eksploatacji Państwowego Instytutu Badawczego potwierdzający spełnienie wymagań w standardzie NF15 i NF40, a także potwierdzenie parametrów centrali dla układu wentylacji nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła.

Wszystko pod kontrolą Dobra centrala potrzebuje też przemyślanego sposobu zarządzania jej pracą. Chcąc sprostać temu wyzwaniu, poświęciliśmy sporo czasu i uwagi, by stworzyć produkt o rozbudowanych możliwościach sterowania i kontroli. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Zastosowanie w centralach MISTRAL specjalnie dedykowanych układów automatyki projektowanych w firmie Pro-Vent pozwala optymalnie dostosować ich funkcjonalność do celów wentylacji oraz aktualnych potrzeb rynku we współpracy z systemami „inteligentnego budynku”. Oferujemy również sterowanie moduł komunikacji z centralą z poziomu sieci domowej LAN, WiFi - a przy odpowiedniej konfiguracji także ze zdalnym dostępem z Internetu. WebManipulator umożliwia wygodne sterowanie centralą MISTRAL, niezależnie od tego, czy decydujemy się na obsługę przez specjalnie stworzoną na system Android aplikację, czy też wybieramy sterowanie przez „www”. Co istotne - nie ma też znaczenia, jaki system operacyjny posiadamy - Windows, Linux (komputery PC), WindowsPhone, iOS (iPhone), Android (smartfony). Jedyne, co jest niezbędne, aby móc korzystać z oferowanych przez Pro-Vent udogodnień, to zainstalowana w urządzeniu graficzna przeglądarka stron „www”.

8 (204), sierpień 2015

w budynku zarówno latem, jak i w ciągu całego roku. MISTRAL Max, dostarczając „taniej” energii z pompy ciepła, może pełnić funkcje wydajnego wspomagania innych układów grzewczych, natomiast w budynkach pasywnych, w połączeniu z gruntowym wymienni-

Nowości Produkcja i programowanie układów na miejscu, w siedzibie Pro-Vent zapewnia również najszybszy możliwy serwis oraz gwarancję fachowej pomocy technicznej dla instalatora oraz użytkownika. Ciągłe udoskonalanie produktów, stosowanie najnowszych, energooszczędnych konstrukcji wentylatorów w połączeniu z rozwijaniem dostępnych opcji sterowania, gwarantuje też najwyższą energooszczędność systemów wentylacji opartych na urządzeniach Pro-Vent. Nowe centrale z pompą ciepła MISTRAL Max to urządzenia wentylacyjno-klimatyzacyjne przeznaczone do wentylacji z odzyskiem ciepła oraz ogrzewania i chłodzenia nadmuchowego za pomocą wbudowanej powietrznej pompy ciepła. Centrale opracowane zostały z myślą o budynkach niskoenergetycznych i pasywnych, a zastosowane w nich rozwiązania zapewniają bardzo wysoką efektywność zarówno energetyczną, jak i funkcjonalną. Urządzenie umożliwia utrzymanie najwyższego komfortu klimatycznego www.instalator.pl

kiem ciepła PROVENT-GEO, centrala może być głównym źródłem ogrzewania. Dzięki kompaktowym wymiarom, niewielkiej masie oraz braku zewnętrznych skraplaczy-parowaczy, centrale Max są wygodne w montażu. Elementy zastosowane w centralach - decydujące o jej wysokiej sprawności:

wysokosprawny, przeciwprądowy wymiennik ciepła o zmniejszonych stratach ciśnienia zapewnia odzysk ciepła do 92%, l nowoczesne wentylatory EC (elektronicznie komutowane) przy nie-

wielkich oporach własnych centrali zapewniają niskie zużycie energii elektrycznej - SFP = 0,22 W/(m3*h), l sprężarkowa pompa ciepła, pobierając energię z powietrza wyrzutowego, dostarcza tanią energię grzewczą zimą i chłodne powietrze latem, l nowatorska automatyka stałoprzepływowa, nieprzerwanie utrzymująca zadane przepływy powietrza bez względu na zmienne opory instalacji wentylacyjnej.

1000 instalacji z GWC Firma PRO-VENT może pochwalić się również najwydajniejszym energetycznie gruntowym wymiennikiem ciepła PROVENT-GEO, który zostało opatentowany jako rozwiązanie zupełnie nowatorskie. Wyjątkowe cechy tego wymiennika zostały potwierdzone jego zastosowaniem w ponad 1000 instalacjach. W oparciu o gruntowy wymiennik ciepła PROVENT-GEO i centrale z pompą ciepła opracowane zostało i wdrożone w ponad 20 obiektach kompleksowe rozwiązanie wentylacyjno-grzewczo-klimatyzacyjne GEO-KLIMAT, które jednym systemem zapewnia wszystkie parametry kształtujące mikroklimat wewnętrzny na najwyższym poziomie komfortu (kategoria 1 normy EN-15251) z najwyższą wśród innych systemów efektywnością energetyczną: l SCOP 4,0-4,7; l sprawność rekuperacji 90-96%; l SFP < 0,25. Praktycznie wszystkie obiekty aktualnie projektowane z układami GEO-KLIMAT spełniają surowe wymagania odnośnie maksymalnego zużycia energii pierwotnej i uzyskują EP < 65 kWh (dla ogrzewania, wentylacji, c.w.u. i energii pomocniczej). Nasza firma wciąż udoskonala istniejące i tworzy nowe rozwiązania. Staramy się dostarczać produkty, które są łatwe w montażu, proste w obsłudze i ponadto charakteryzują się wysokimi parametrami energooszczędności wynikającymi z nowoczesnych rozwiązań i przemyślanego, rozbudowanego systemu sterowania. Krzysztof Ćwik

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Dziś na ringu „MI“: nowoczesne systemy w wentylacji powietrze, wentylacja, gruntowy, wymiennik ciepła

REHAU Gruntowy powietrzny wymiennik ciepła (GPWC) jest instalacją zapewniającą stały dopływ świeżego, higienicznego i przefiltrowanego powietrza do centrali wentylacyjnej (względnie rekuperatora), która wstępnie podgrzewa lub schładza powietrze wentylacyjne. Wśród dostępnych na rynku rozwiązań GPWC (rys. 1) wymienić można wymienniki powietrzne: rurowe (przeponowe), płytowe oraz żwirowe (bezprzeponowe), gdzie bezpośrednio powietrze pełni rolę medium, lub wymienniki glikolowe (takie same jak stosuje się do pomp ciepła), gdzie ciepło z gruntu przekazywane jest najpierw do zamkniętego układu glikolowego, a potem do powietrza.

je swoje potwierdzenie w wykonanych przez niezależny Instytut SKZ Wurzburg badaniach (rys. 2). Dodatkowo ze względu na działanie izola-

Wysoka skuteczność Ze względu na wyższą skuteczność działania skupię się wyłącznie na wymiennikach powietrznych, a konkretnie na typie rurowym. Jednym z najważniejszych aspektów przy wyborze typu rur do GPWC jest przewodność cieplna materiału, z którego wykonane są elementy systemu. Podwyższona przewodność cieplna rur polipro-

pylenowych umożliwia optymalną wymianę ciepła między zasysanym powietrzem a gruntem, co przekłada się na bardzo wysoką sprawność systemu. Ten parametr w przypadku zwykłych rur kanalizacyjnych z PVC jest kilkukrotnie mniejszy, co znajdu-

Rys. 1. Schemat układu wentylacji mechanicznej z GWC w domku jednorodzinnym. cyjne zamkniętego powietrza nie należy stosować rur kanalizacyjnych z rdzeniem spienionym lub rur dwuściennych strukturalnych. Jeżeli wybralibyśmy zwykłe rury kanalizacyjne z PVC, to de facto powinniśmy ułożyć ich zdecydowanie więcej aniżeli rur AWADUKT Thermo. Owszem koszt samego materiału na 1 mb będzie mniejszy, ale licząc go dla całej zwiększonej instalacji - już niekoniecznie. Koszty związane z wykonawstwem również wzrosną. Do tego może się okazać, że nie wystarczy nam przestrzeni na działce, żeby ułożyć tak długą instalację. Ponadto Pytanie do... Dlaczego nie należy stosować rur PVC do systemów GPWC?

większy spadek ciśnienia przy dłuższych instalacjach wymaga zastosowania mocniejszych wentylatorów lub dodatkowych wentylatorów kanałowych, co również należy uwzględnić przy doborze centrali wentylacyjnej i co niestety zwiększa koszty eksploatacyjne systemu.

Jaka rura? Innym rozwiązaniem możliwym do zastosowania są ciśnieniowe rury polietylenowe. Wprawdzie odznaczają się one wyższym współczynnikiem przewodzenia ciepła, ale ze względu na swoją bardzo wysoką elastyczność nie nadają się do instalacji rurowych GPWC. Rury polietylenowe w klasycznym typoszeregu SDR 26 mają sztywność obwodową SN4 lub mniejszą. Stosowanie rur w klasie SN4 pod obciążeniem statycznym w postaci chodników, ścieżek ogrodowych, parkingów, dróg dojazdowych lub wręcz pod budynkiem jest zdecydowanie niewskazane. Takie rury najzwyczajniej ulegną owalizacji lub wręcz pęknięciu. Dodatkowo rury polietylenowe odznaczają się bardzo niską sztywnością wzdłużną, co sprawia, że uginają się pod ciężarem i w ten sposób tworzą się niecki w rurach GPWC. W tych nieckach zbiera się woda kondensacyjna, która po czasie zaczyna brzydko pachnieć i zmniejsza powierzchnię przepływu powietrza lub wręcz zablokuje ten przepływ. Kontynuując powyższy wątek rur kanalizacyjnych z PVC lub ciśnieniowych PE wykorzystywanych do GPWC, zwracam uwagę, że żadne tego typu rozwiązania nie mają dopuszczenia do stosowania w układach wentylacyjnych. Stanowią o tym względy higieniczne. W takich rurach nie ma najmniejszego zabezpieczenia przed rozwojem drobnoustrojów, bakterii lub pleśni na ściankach wewnętrznych rur. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Srebrem w drobnoustroje Dlatego do systemów GPWC należy stosować wyłącznie produkty do tego przeznaczone i dopuszczone przez Państwowy Zakład Higieny oraz Instytut Techniki Budowlanej. Na przykład rurowe wymienniki firmy REHAU posiadają opatentowaną antybakteryjną warstwę wewnętrzną, która zapewnia higieniczne i czyste powietrze doprowadzane do budynku. Podczas specjalnego procesu wewnętrzna warstwa rury wzbogacana jest cząstkami srebra, które są całkowicie bezpieczne pod względem fizjologicznym. Dodatki te stosowane są m.in. w medycynie i urządzeniach gospodarstwa domowego w celu zapobiegania rozwojowi drobnoustrojów. Skuteczność działania warstwy antybakteryjnej została przebadana przez niezależny instytut Fresenius (rys. 3.) w oparciu o metodę ASTM E2180 (Amerykańskie Stowarzyszenie Badań i Materiałów). Należy podkreślić tutaj fakt, że samo występowanie cząstek srebra w warstwie wewnętrznej rur GPWC jest niewystarczające. Musi zostać osiągnięta odpowiednia koncentracja tych cząstek, o czym mówi norma JIS Z 2801 (Japanese Industrial Standard) lub umiędzynarodowiona jej wersja ISO 22196. W przypadku antybakteryjnych rur zawartość cząstek srebra w warstwie antybakteryjnej musi sięgać poziomu ok. 1000 mg/kg. Daje to nam wskaźnik koncentracji na poziomie ok. 0,1%, który jest gwarantem skuteczności działania antybakteryjnego i antygrzybicznego. Dla rur polipropylenowych, np. firmy REHAU, ten parametr jest potwierdzony przez niezależny Instytut badawczy Fresenius w Niemczech.

Szczelność wymagana Chciałbym w tym miejscu obalić mit, jakoby nie jest wskazane układa-

Fot. Specjalna konstrukcja mufy z pierścieniem zabezpieczającym Safety-Lock (rozwiązanie firmy REHAU).

Rys. 2. Współczynnik przewodzenia ciepła różnych materiałów.

Rys. 3. Wynik Instytutu Freseniusa: Porównanie standardowego PP z PP z warstwą antybakteryjną. nie GPWC w przypadku wysokiego poziomu wód gruntowych. Problem

ten dotyczy na pewno wymienników powietrznych typu płytowy lub żwirowy, gdzie powierzchnie wymiany ciepła mają bezpośredni kontakt z gruntem. W tych przypadkach wody gruntowe najzwyczajniej zaleją wymiennik i uniemożliwią przepływ powietrza. Natomiast w momencie stosowania rurowego wymiennika powietrznego takiego zagrożenia nie ma. Bliskość wód gruntowych wpływa korzystnie na działanie tych wymienników ciepła, ponieważ gwarantuje stałą i wyższą temperaturę gruntu, co przekłada się na wyższą efektywność i wydajność takich instalacji. Dodatkowo zapewniona jest lepsza i szybsza regeneracja cieplna gruntu. W przypadku typowych rur kanalizacyjnych PVC szczelność jest gwarantowana do poziomu 0,5 bara, bo taka jest wymagana przez normy kanalizacyjne. Jednak w związku z tym, że takim systemem rur ma przepływać powietrze wentylacyjne, należy lepiej zabezpieczyć je przed naporem wód gruntowych. Zaleca się, aby system rurowego GPWC posiadał szczelność nawet pod ciśnieniem do 2,5 bara. W przypadku rozwiązania firmy REHAU ww. szczelność systemu została uzyskana m.in. dzięki specjalnej konstrukcji mufy z pierścieniem zabezpieczającym Safety-Lock (fot.), który mocuje uszczelkę na stałe w mufie i zabezpiecza ją przed wypięciem. Jak każdy parametr zostało to również potwierdzone badaniem szczelności Instytutu Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników zgodnie z normą PN-EN 1277:2005. Układanie wymiennika w wodzie gruntowej jest związane z koniecznością tymczasowego osuszenia gruntu, starannego zagęszczenia gruntu wokół rur wymiennika i czasami wymiany tego gruntu. Przysparza to oczywiście dodatkowych problemów firmie wykonawczej, która często z tego względu odradza montowanie GPWC. Nie dajmy się zwieść takim poglądom.

Jakub Koczorowski

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Ring „MI”: nowoczesne rozwiązania w wentylacji grawitacyjna, mechaniczna, regulator, wentylator

Uniwersal Świadomość wyboru właściwego, skutecznego sposobu wentylacji budynków mieszkalnych jest od dawna celem działań projektowych naszych projektantów, coraz powszechniej zakorzenia się również w umysłach zarządców budynków, a także bezpośrednio u inwestorów i osób eksploatujących obiekty. Wybór pomiędzy wentylacją grawitacyjną a mechaniczną, czasami nawet hybrydową, jest tematem codziennym w projektach naszych instalatorów, którzy zgodnie z najlepszą techniczną wiedzą chcą zaproponować projekt optymalny skuteczny, oszczędny, rygorystycznie utrzymujący normatywy wywiewu dla pomieszczeń, a zarazem elastycznie dopasowujący się do wymagań dobowego zapotrzebowania na powietrze wentylacyjne. Wentylować grawitacyjnie - tak, hybrydowo - owszem, ciekawie i bardzo finezyjnie, ale gdy w grę wchodzi tylko mechaniczny sposób usuwania powietrza, to który system wentylacyjny wybrać i jakie wentylatory zastosować? Mnogość oferty rynkowej daje szeroki, ale niełatwy wybór. Sprostać przecież należy ostrym wymaganiom akustycznym, zapewnić normatywy higieniczne, brać pod uwagę uciążliwość a ku s t y c z n ą , zmienność potrzeb wentylacyjnych w okresie dobowego zapotrzebowania, uwzględniając stale rosnący koszt energii elektrycznej i próbować sprostać wymaganiom w przepisach normy energetycznej budynków.

W świetle powyższych argumentów przeanalizujmy przydatność wentylatorów rodziny Pampero. Sercem wentylatora jest wysokosprawny wirnik promieniowy z energooszczędnym silnikiem produkcji firmy Ebmpapst. Nowatorskie rozwiązanie napędu już od kilku lat staje się standardem na rynkach Europy Zachodniej. Silnik EC pozwala przy niskim zastosowaniu mocy napędzać wirniki o wyższych parametrach przepływowych i po-

zwala w swojej konstrukcji na pełnozakresową regulację obrotów silnika wentylatora, inwestor stosuje więc maszynę, której pracę może indywidualnie dopasować do potrzeb swojego obiektu, w komplecie jest bowiem zadajnik obrotów, który poprzez generację napięcia 0-10 V pozwala regulować wentylator w zakresie od 0 do 100% jego możliwości. Obroty raz ustawione utrzymują charakterystykę wentylatora na krzywej im odpowiadającej. W przypadku zmiany charakterystyki hydraulicznej krzywa A oporów hydraulicznych sieci może zmienić się w krzywą o przebiegu B, wyznaczając tym samym inny punkt pracy wentylatora. W związku tym może drastycznie spaść wydajność powietrza odciąganego, a tym samym niekorzystnie pogorszą się warunki higieniczne powietrza w pomieszczeniach wentylowanych.

Stały przepływ Producenci w swoich zamysłach projektowych, konstruując wentylator Pampero, przewidzieli taką możliwość, dzięki której wentylator potrafi utrzymać zadany przez inwestora normatyw higieniczny i tym samym stały przepływ powietrza w kanałach wentylacyjnych, niezależnie od zmiany hydrauliki przewodu wentylacyjnego. W tym celu wyposażono wentylator w rurkę impulsową, którą zamocowano w dyszy wlotowej do wirnika. Zadaniem www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

jej jest umożliwienie pomiaru ciśnienia statycznego przed wirnikiem w gardzieli wlotowej. Pomiar tego ciśnienia w połączeniu z pomiarem ciśnienia statycznego na kanale wlotowym o średnicy nominalnej Ø315, jaką stanowi średnica otworu ssącego wentylatora na kryzie, pozwala na określenie ciśnienia różnicowego Dp, a stąd już łatwo określić poziom wydajności wentylatora ze wzoru: V = k * Dp1/2 Wartość współczynnika k jest określana przez producenta dla konkretnej typowielkości wentylatora. W przypadku wentylatora Pampero 315 - po pomiarach przepływowych współczynnik k wynosi 181,8. Stosując wentylator Pampero, inwestor, znając stałą k, może (po zmierzeniu manometrem ciśnienia różnicowego między gardzielą wlotową wirnika a kryzą wlotową wentylatora) w prosty sposób określić wydajność wentylatora w danym przypadku montażowym, w sieci istniejącej w rzeczywistych parametrach hydraulicznych. Tutaj już krok tylko do automatyzacji przepływu. Skoro wentylator w prosty sposób reguluje swoje obroty i istnieje możliwość pomiaru ciśnienia różnicowego, to czy nie istnieje „magiczna skrzynka”, która potrafi to wykorzystać i stworzyć wygodę inwestorowi lub rozwiązać ręce projektantowi wentylacji w tworzonym przez niego projekcie?

„Magiczna skrzynka” Oczywiście jest taka możliwość, wystarczy zaopatrzyć układ w regulator ze zintegrowanym pomiarem ciśnienia i wygoda pracy układu staje się faktem. Regulator ten sam dopasowuje obroty wentylatora tak, by ustalony poziom zadanej wydajności wentylatora został utrzymany, Pytanie do... Jakimi zaletami powinien się charakteryzować układ wirujący wentylatora? www.instalator.pl

8 (204), sierpień 2015

użytkownikowi. Wartości te klasyfikują go do grupy maszyn bardzo cichych. Dobrze świadczy to o jego użyteczności w obiektach mieszkaniowych. Również hałas do wewnątrz pomieszczenia, zmniejszany przy pomocy tłumików opływowych, podstaw tłumiących lub specjalnej kulisy zawieszanej na kołnierzu podstawy dachowej, jest niski i daje komfort wypoczynku w bardzo dobrych warunkach higienicznych, nawet w przypadku ostatnich kondygnacji budynków mieszkalnych, gdzie uciążliwość wentylatora jest największa (hałas do kanału < 61 dBA w odległości 1 m od wlotu). bez względu na zmianę hydrauliki kanału wentylacyjnego. Drugą zaletą regulatora jest fakt, że pozwala on na ustawianie dwóch poziomów zadanej wydajności dla dwóch różnych interwałów czasowych. Wystarczy zaopatrzyć układ automatyki w zegar sterujący i przy pomocy pokręteł ustawić różne poziomy wydajności wentylatora dla pór dziennej i nocnej jego pracy. Często w porze nocnej potrzeby wentylacyjne są niższe. Zwiększając ekonomię pracy układu można zmniejszyć zużycie mocy i hałas urządzenia, a również zminimalizować stratę ciepła, które uchodzi wraz z powietrzem wywiewanym. Konstrukcja wentylatora posiada sporych rozmiarów ekran, który ma znaczenie dwojakie. W znaczący sposób pozwala na ukierunkowanie strugi powietrza usuwanego do góry, jak również w znaczny sposób wygłusza pracę akustyczną wentylatora, minimalizując jego akustyczną uciążliwość dla otoczenia dzięki wyłożeniu od wewnątrz materiałem dźwiękoizolacyjnym. Wyniki badań hałasu (poniżej 66 dBA w odległości 1 m od wylotu) wskazują, że wentylator i pod tym względem nie nastręcza kłopotów

Wentylator z duszą Stworzono wentylator, urządzenie techniczne, wykorzystano jednak przy jego konstrukcji wszelkie możliwe obecnie techniczne nowości celem wykonania urządzenia z dobrym wzornictwem. Zastosowane laminaty poliestrowo-szklane, trwale barwione w sposób dowolny wg żądań użytkownika, dają mu formę estetyczną i ze wszech miar nowoczesną. Konstrukcyjnie urządzenie jest wytrzymałe, a część newralgiczną ramę układu wirującego - wykonano z włókna węglowego i żywicy epoksydowej, uzyskano dzięki temu lekkość, a zarazem dużą sztywność elementu. To wszystko wraz z omawianymi w tekście zaletami układu wirującego czyni coś, czego może dotąd jeszcze nie było - dało urządzeniu technicznemu duszę. Ale kto napisał, że technika musi być jej pozbawiona? Ona też jej potrzebuje, jak wszystko, co w życiu dobre, piękne, funkcjonalne i zarazem bardzo użyteczne. Krzysztof Nowak

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Dziś na ringu „MI”: nowoczesne urządzenia wentylacyjne centrala, wentylacja, rekuperacja, powietrze, fotowoltaika

Viessmann Skuteczna wentylacja powinna być standardem w każdym domu. Nowoczesne systemy wentylacyjne nie tylko obniżają koszty ogrzewania budynku. Ich eksploatacja może być wyjątkowo tania, a obsługa łatwa i wygodna. Vitovent 300-F jest nowoczesną centralą wentylacyjną z odzyskiem ciepła. Skutecznie odzyskuje ciepło z powietrza usuwanego budynku. Może również efektywnie wykorzystywać ciepło z gruntu, wody lub z powietrza, oraz energię słoneczną. Razem z instalacją ogrzewania domu i fotowoltaiczną tworzy kompletny system energetyczny gwarantujący najniższe z możliwych koszty eksploatacji budynku.

Ciepło ze środowiska Aby skutecznie usuwać wilgoć i zużyte powietrze z pomieszczeń, wentylacja powinna pracować ciągle, również podczas zimnych dni. Dla dogrzewania powietrza do odpowiedniej temperatury Vitovent 300-F może wykorzystywać pompę ciepła Vitocal. Wystarczy

zamontować w centrali wentylacyjnej układ hydrauliczny dogrzewu powietrza nawiewanego do pomieszczeń. Jest on zasilany wodą grzewczą dostarczaną przez pompę ciepła jako niezależny obieg grzewczy - niezależnie sterowany i bezpośrednio zasilany - bez zaworu mieszającego. Można w ten sposób tanio dogrzewać świeże powietrze do temperatury nawet 50°C i bez konieczności stosowania grzałki elektrycznej, chociaż instalację można również wyposażyć w elektryczny przepływowy podgrzewacz powietrza. Jeśli w instalacji pompy ciepła nie przewidziano zastosowania zasobnika buforowego wody grzewczej, dla zwiększenia objętości wody można zamontować w centrali wentylacyjnej mały zasobnik buforowy o pojemności 25 litrów.

Vitovent 300-F może współpracować z pompami ciepła o mocy grzewczej do 10,6 kW, np. wykorzystującymi ciepło z gruntu Vitocal 200-G, 300-G, 350-G i z pompami kompaktowymi Vitocal 222-G/242-G, Vitocal 333-G/343-G; z pompami powietrznymi jak Vitocal 300-A, Vitocal 222S/242-S, jak również z hybrydową pompą ciepła Vitocaldens 222-F kompaktowym urządzeniem z powietrzną pompą ciepła i gazowym kotłem kondensacyjnym. Centrala wentylacyjna dostępna jest w kolorach dopasowanych do kolorystyki obudowy pompy ciepła, z którą współpracuje: białym lub srebrnym. Pytanie do... Dlaczego warto stosować rekuperację z pompą ciepła i układami fotowoltaicznymi?

Prąd słoneczny do wentylacji Prąd produkowany przez elektrownię słoneczną Vitovolt wykorzystywany jest do zasilania oświetlenia, urządzeń AGD i RTV. Jeśli w danej chwili mamy więcej prądu słonecznego niż tego potrzebują odbiorniki w budynku, wykorzystamy go do zasilania pompy ciepła - do ogrzewania lub chłodzenia budynku. W rozwiązaniu tym również centrala wentylacyjna Vitovent 300-F skorzysta z darmowego prądu słonecznego. Nie bez znaczenia jest tutaj sposób współpracy poszczególnych instalacji, bo ma to istotny wpływ na maksymalne wykorzystanie solarnej energii elektrycznej na własne potrzeby.

Optymalne sterowanie Regulator Vitotronic 200 typ WO1C optymalnie steruje pracą pompy ciepła oraz innych urządzeń. W oparciu o dane pomiarowe i adaptacyjną

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

logikę określa, czy i kiedy należy oczekiwać zapotrzebowania na ciepło. W zależności od prognozowanego zapotrzebowania urządzenie załącza się na ogrzewanie c.w.u., ogrzewanie lub chłodzenie pomieszczeń, przy czym zawsze realizowany jest priorytet wykorzystania prądu solarnego do zasilania domowych odbiorników energii elektrycznej. Ilość prądu solarnego, którego nie zużyły domowe urządzenia elektryczne, mierzona jest przez licznik energii i zgłaszana jest pompie ciepła. Na tej podstawie regulator wie, czy i ile prądu solarnego ma do dyspozycji w danej chwili. Uwzględnia przy tym wszystkie istotne parametry mające wpływ na możliwość maksymalnego wykorzystania własnego prądu: energię promieniowania słonecznego, aktualne zużycie prądu w gospodarstwie domowym, stan naładowania ciepłem zbiornika c.w.u. i zasobnika buforowego wody grzewczej, korzystanie z instalacji wentylacyjnej i z systemu chłodzenia budynku.

Wygodna obsługa Vitovent 300-F zasilany i obsługiwany jest przez regulator Vitotronic 200 typ WO1C, zabudowany w pompie ciepła. Oprócz programów roboczych i czasowych dla ogrzewania i chłodzenia budynku ustawia się na nim również parametry pracy centrali wentylacyjnej - programy czasowe do automatycznego sterowania wydajnością wentylacji, oraz przeprowadza się jej diagnostykę. Układ regulacji można również wyposażyć w zdalne sterowanie, które pozwala kontrolować i obsługiwać całą instalację z innych pomieszczeń lub z dowolnego miejsca za pomocą aplikacji mobilnych. Vitovent 300-F posiada funkcję aktywnego nadzoru zamontowanych w

8 (204), sierpień 2015

centrali filtrów powietrza. Dzięki temu regulator pompy ciepła informuje użytkownika o konieczności wymiany filtra. Tak wiec filtry wymieniane są w zależności od potrzeby, co sprzyja obniżeniu kosztów eksploatacji instalacji.

O Vitovent 300-F Rekuperator Vitovent 300-F jest odpowiednim rozwiązaniem dla nowych oraz modernizowanych domów jednorodzinnych i mieszkań. Wydajność powietrza do 280 m3/h pozwala skutecznie wentylować powierzchnię mieszkalną do ok. 200 m2. Świeże powietrze zewnętrzne jest najpierw oczyszczane przez dokładny filtr przeciwpyłkowy F7, a następnie ogrzewane w przeciwprądowym wymienniku ciepła przez ciepłe powie-

trze usuwane z budynku. Odzyskujemy w ten sposób do 98% ciepła z powierza usuwanego z pomieszczeń (wg Niemieckiego Instytutu Techniki Budowlanej). W zależności od temperatury powietrza zewnętrznego również w pomieszczeniach wentylowanych regulator może automatycznie wyłączyć funkcję odzysku ciepła w centrali - poprzez zamknięcie klapy obejścia. W ten sposób można chłodzić pomieszczenia w budynku powietrzem zewnętrznym, np. podczas chłodniejszych letnich nocy. Rekuperator wyposażony jest w energooszczędne silniki, a regulacja stałego strumienia powietrza zapewnia zawsze ściśle określony i stały przepływ powietrza nawiewanego i usuwanego. Dla większego komfortu i bezpieczeństwa instalację można wyposażyć w: czujnik CO2/wilgoci - do regulacji przepływu objętościowego powietrza w zależności od stężenia CO2 i wilgotności powietrza; czujnik ciśnienia powietrza - jako zabezpieczenie przed wystąpieniem podciśnienia, np. w pomieszczeniu z kominkiem. Vitovent 300-F spełnia wymogi dotyczące zastosowania w budynku pasywnym zarówno pod względem samej wentylacji, jak i podgrzewania powietrza nawiewanego do pomieszczeń w połączeniu z pompą ciepła. Tylko aktywna współpraca i optymalizacja pracy różnych instalacji i systemów w budynku może przyczynić się do znacznego zmniejszenia kosztów jego eksploatacji i obciążenie dla środowiska naturalnego. Dlatego firma Viessmann proponuje kompletne rozwiązana systemowe, gdzie rekuperator aktywnie współpracuje z pompą ciepła Vitocal, a pompa ciepła i rekuperator zasilane są darmowym prądem produkowanym przez własną elektrownię słoneczną Vitovolt.

Krzysztof Gnyra

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Dziś na ringu „MI”: nowoczesna wentylacja odzysk ciepła, rekuperacja, kontrola, powietrze

Buderus Nowym rozwiązaniem marki Buderus jest system kontrolowanej wentylacji z odzyskiem ciepła Logavent HRV2. System doprowadza czyste powietrze z zewnątrz do pomieszczeń mieszkalnych i usuwa „zużyte” powietrze z pomieszczeń funkcyjnych, takich jak kuchnia, łazienka, WC czy garderoba, poza budynek. Logavent HRV2 nie tylko zapewnia dopływ świeżego powietrza do wnętrza budynku. Dzięki skutecznym filtrom oczyszcza je również z pyłków i kurzu - dużą różnicę odczują na pewno wszyscy alergicy. Nowy system marki Buderus pomaga także oszczędzać: jego częścią jest wydajny wymiennik ciepła, który w zimie przekazuje ciepło z powietrza odprowadzanego do powietrza doprowadzanego bez mieszania tych dwóch strumieni. Dzięki temu nawet 90% ciepła wraca do pomieszczeń wraz ze świeżym powietrzem, co pozwala na obniżenie kosztów ogrzewania. Natomiast w letnie noce, gdy temperatura wewnątrz pomieszczeń jest wyraźniej wyższa od temperatury na zewnątrz, system zapewnia dopływ przyjemnego, chłodniejszego powietrza do budynku dzięki załączającemu się automatycznie obejściu (by-pass). Urządzenia Logavent marki Buderus są dostępne w trzech wariantach: l HRV2-140 dla domów szeregowych, oferujący nominalną wydajność przepływu do 140 m3/h; l HRV2-230 dla domów jednorodzinnych, oferujący nominalną wydajność przepływu 230 m3/h; l HRV2-350 dla większych domów jednorodzinnych, oferujący nominalną wydajność przepływu do 350 m3/h. Obliczona sprawność odzysku ciepła (EN

13141-7) wynosi we wszystkich modelach ok. 90%. Wykonana z polistyrenu ekspandowanego (EPS) obudowa centrali wentylacyjnej zapewnia optymalne odprowadzanie kondensatu i niski poziom emisji dźwięku. Wszystkie przyłącza wentylacyjne są

wyprowadzone do góry, co ułatwia projektowanie oraz podłączenie urządzeń do systemu dystrybucji powietrza w budynku. Zasysanie powietrza z zewnętrz i oddawanie powietrza może odbywać się - do wyboru - przez przyłącza po prawej lub po lewej stronie obudowy. Centrala wentylacyjna Logavent jest standardowo wyposażona w nagrzewnicę wstępną zabezpieczającą pracę wymiennika ciepła przed zamarznięciem, nawet przy ujemnych Pytanie do... Jakie są zalety - dla instalatora i inwestora - stosowania nowoczesnych systemów rekuperacyjnych?

temperaturach powietrza na zewnątrz. Filtry powietrza klasy G4 oraz syfon do odprowadzenia skroplin to również element dostarczany razem z rekuperatorem. Logavent HRV2 można łatwo ustawić i dostosować do własnych preferencji. Sterowanie centrali wentylacyjnej może odbywać się na trzy sposoby. Pierwszą opcją jest regulator wbudowany w urządzenie, który zapewnia ustawienie najważniejszych funkcji urządzenia. Szerszy zakres ustawień dostępny jest za pomocą bezprzewodowego pilota RCV, oferowanego w wyposażeniu dodatkowym. Do sterowania możemy też wykorzystać bezpłatny program komputerowy Configuration Tool umieszczony na stronie internetowej Buderus. Po podłączeniu komputera do urządzenia można za jego pomocą skonfigurować programy czasowe, dokonać regulacji wielu ustawień, ale też śledzić historię zmian wszystkich mierzonych parametrów na zainstalowanych czujnikach (np. temperatur). Configuration Tool oferuje również poziom dostępu dla Instalatora, co ułatwia kalibrację urządzenia po jego zainstalowaniu. Oprócz central wentylacyjnych Logavent marka Buderus oferuje również system kanałów wentylacyjnych pozwalających na rozprowadzenie powietrza po budynku. System obejmuje kanały główne zaizolowane termicznie, wykonane z EPP oraz kanały rozprowadzające powietrze po budynku. Przewody dystrybucyjne powietrza i akcesoria są dostępne w dwóch wersjach: kanały płaskie o wymiarach 140 x 50 mm i kanały okrągłe o średnicy 75 mm. Skrzynki dystrybucyjne przystosowane są do podłączenia obydwu rodzajów systemu kanałów. Grzegorz Łukasik www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Odpowiedzialność instalatora względem instalacji

Umowa - rzecz święta W artykule omówiono odpowiedzialność instalatora względem instalacji modernizowanej i wykonywanej w budynkach własnościowych. Odpowiedzialność instalatora względem modernizowanej lub wykonywanej instalacji powinna być przede wszystkim oparta o umowę. Art. 647 k.c. formułuje definicję umowy o roboty budowlane, a art. 649 k.c. stanowi, iż w razie wątpliwości poczytuje się, iż wykonawca podjął się wszystkich robót objętych projektem stanowiącym część składową umowy, czyli wprowadza domniemane rozszerzenie (rozwinięcie) obowiązków wykonawcy. Przy uwzględnieniu charakteru i ogólnych cech umowy konkretny zakres praw i obowiązków stron jest określany przez treść danej umowy.

Instalator - teoria i praktyka Przedmiotem umowy o roboty budowlane jest z jednej strony zobowiązanie instalatora do oddania przewidzianej w umowie sprawnej instalacji (gazowej, elektrycznej, wodociągowej), a z drugiej strony - zobowiązanie Zleceniodawcy do odebrania tej instalacji i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Od zakresu umowy będzie zależała zatem odpowiedzialność instalatora i możliwość dochodzenia wynagrodzenia za wykonaną pracę. Nadal w praktyce, zwłaszcza przy wykonywaniu i modernizowaniu instalacji w budynkach jednorodzinnych, dochodzi do sytuacji, w której instalatorzy nie spisują ze swoimi klientami umowy, narażając się na koszty czasu i pracy ze strony nieuczciwego zleceniodawcy. Często dochodzi do sytuacji, w której właściciel domku jednorodzinnego obciąża instalatora zakupem rur, kabli, różnego rodzaju sprzętu służącego do prawidłowego wykonania instalacji, wycofując się potem z umowy. To wszystko sprawia, że instalatorzy powinni zabezpieczać swoje interesy, spisując zawsze, bez względu na okoliczności (znajomości, klient indywww.instalator.pl

widualny, niskie koszty), stosowną umowę, która nie tylko określi prawa i obowiązki instalatora, ale również zagadnienie kar umownych, np. na wypadek nieterminowego uregulowania należności za modernizację czy wykonywanie instalacji.

Co powinna zawierać umowa?

Przedmiotem umowy pomiędzy instalatorem a indywidualnym klientem budynku jednorodzinnego może być oddanie całości instalacji lub jej modernizacja, całościowe rozliczenie i zapłata umówionego wynagrodzenia. Strony mogą się umówić w ten sposób, że przedmiot umowy będzie odbierany partiami, a wynagrodzenie będzie następowało zgodnie z częściowym odbiorem. Na żądanie instalatora zleceniodawca ma obowiązek dokonywać częściowego odbioru wykonanych robót (i to nie tylko tzw. zanikających czy polegających na zakończeniu możliwej do odrębnego użytkowania części obiektu). Na żądanie tegoż wykonawcy ma on także obowiązek dokonania odbioru końcowego, a sporządzony wówczas protokół służy stwierdzeniu, czy i w jakim zakresie oraz z jaką starannością zobowiązanie wykonawcy zostało zrealizowane. Skuteczne może być nawet dokonanie faktycznego odbioru bez sporządzania formalnego protokołu.

Poradnik instalatora Wykonawca będący instalatorem zobowiązany jest do zawiadomienia na piśmie zleceniodawcę o usunięciu wad oraz gotowości do dokonania odbioru wykonanych prac remontowych uprzednio określonych jako wadliwe. Warto wiedzieć, że odstąpienie od umowy z reguły niweczy umowę, tak

jakby była niezawarta, natomiast jeżeli odstąpienie od umowy nastąpiło już po częściowym lub całkowitym wykonaniu umowy, spełnione świadczenia podlegają zwrotowi. Strony mogą zastrzec, iż oświadczenie o odstąpieniu będzie musiało mieć uzasadnienie oraz będzie musiało być złożone w szczególnej formie, np. pisemnej, pod rygorem nieważności. Wymóg uzasadnienia będzie praktycznym rozwiązaniem w sytuacji, gdy prawo skorzystania z umownego odstąpienia jest obwarowane określonymi w umowie przesłankami lub warunkami. W zakresie formy oświadczenia o odstąpieniu od umowy należy pamiętać, że jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej lub w innej formie szczególnej, to do odstąpienia od umowy wymagana jest forma pisemna.

Gwarancja Udzielenie gwarancji przez instalatora następuje przez złożenie przez niego oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki instalatora i uprawnienia zleceniodawcy w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie. Obowiązki instalatora objęte gwarancją mogą polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. Jeżeli nie zastrzeżono innego terminu, termin gwarancji wynosi dwa lata, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. Gwarant formułuje oświadczenie gwarancyjne w sposób jasny i zrozumiały, a gdy rodzaj informacji na to pozwala - w powszechnie zrozumiałej formie graficznej. Przemysław Gogojewicz Podstawa prawna: Ustawa: Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Systemy odprowadzania spalin - problemy z doborem

Ciasny komin W artykule tym chcemy zwrócić Państwa uwagę na skutki błędu w wyborze właściwego komina, gdyż czasem okazuje się, że montaż komina wykonano prawidłowo, tylko że… komin z kotłem nie za bardzo do siebie pasują. W całym procesie budowlanym montaż komina czy też systemu kominowego wydaje się być tylko drobną cegiełką w ogromie całości budowy. Trzeba przecież prosto wybudować ściany, właściwie łącząc jej poszczególne elementy, prawidłowo wykonać stropy, nadproża, wieńce, konstrukcję i pokrycie dachu oraz wiele innych elementów. Ba! Zacząć trzeba od porządnych fundamentów. Zagłębiając się w tematy grzewczo-instalacyjne, trzeba znaleźć fachowca, by perfekcyjnie ułożyć elementy ogrzewania podłogowego, speca od instalacji gazowej i hydraulika od instalacji cieplnej. Komin przy tych różnych elementach to „mały pikuś”. Biorąc pod uwagę coraz bardziej szczegółowe instrukcje montażu systemów kominowych (często opisowo-fotograficzne lub opisowo-obrazkowe) oraz opinię majstra: „Panie, kominy to ja od 25 lat buduję, z tym też sobie poradzę... bułka z masłem”, można się nie martwić, tylko trzeba jechać do sklepu, wybrać kocioł lub kominek - taki, żeby się podobał domownikom. Pan więc jedzie, a Majster muruje (jeśli komin jest tradycyjny z cegły lub systemowy ceramiczno-betonowy), względnie instaluje (jeśli komin jest stalowy). Jak się ustrzec przed błędami, na jakie newralgiczne punkty zwrócić szczególną uwagę i czy na pewno pozwolić na wykonanie montażu komina dowolnym specjalistom, z którymi akurat mamy do czynienia? To postanowiliśmy zostawić sobie na następny raz. Dziś jednak chcemy zwrócić Państwa uwagę na skutki błędu w wyborze właściwego komina. Przyjmijmy więc założenie, że montaż komina odbył się ze szczególną starannością, po co najmniej dwukrotnym przeczytaniu instrukcji montażu, z czego raz w całości na dzień

przed montażem, a drugi - zerkając raz po raz do szczegółowych fragmentów podczas montażu czy składania komina. Jednak ostatecznie mogłoby się okazać (a praktyka wskazuje, że takie przypadki nie należą do rzadkości), że prawidłowo wykonano montaż komina, tylko że… komin z kotłem nie za bardzo do siebie pasują. Niestety diagnoza ta rodzi się w bólach i to najczęściej po długotrwałym leczeniu objawowym.

Błąd projektanta albo użytkownika Do zastosowania niewłaściwego komina może dojść zwykle w dwóch przypadkach. Zły wybór komina mógł wykonać już projektant, korzystając z szablonowego komina wykorzystanego przy swoim poprzednim projekcie, a na budowie nikt błędu nie wykrył i zgodnie z projektem komin zamówiono oraz wybudowano. Z mojej praktyki wynika, że takie sytuacje, choć dość rzadko, niestety się zdarzają. Znacznie częściej jednak błąd, o którym mowa, w swojej nieświadomości popełnia przyszły użytkownik komina. Mogą tu wystąpić dwa scenariusze: zmiana komina zaprojektowanego na komin wizualnie bardzo podobny, ale z nieznanego wcześniej powodu tańszy, lub zastosowanie komina wskazanego w projekcie, jednak przy zmianie w ostatniej chwili urządzenia grzewczego. Zamiast zakupu tego kotła, który wpisano do projektu, inwestor zdecydował się na inny - taki, który bardziej będzie odpowiadać jego oczekiwaniom. Niestety zmiana ta nastąpiła bez konsultacji z autorem projektu, który być może w porę zareagowałby, uświadamiając inwestorowi kłopoty, w jakie się pakuje.

Na kilku przykładach wprost z życia wskażemy najczęściej spotykane pomyłki i skutki tych błędów. Będą one dotyczyły komina ceramicznego oraz stalowego. Ot, żeby żaden z dwóch najpopularniejszych materiałów nie czuł się bardziej poszkodowany.

Przypadek pierwszy Zgłoszenie dotyczy komina stalowego jednościennego, nieizolowanego, w którym stwierdzono skorodowanie wielu elementów. Komin ten, a właściwie wkład kominowy umieszczony w kanale z cegły, pracował jako przewód kominowy odprowadzający produkty spalania z kotła na tzw. ekogroszek. Klasyfikacja normowa komina wyglądała następująco: T400 N1 D 3 G100 oraz T200 N1 W 2 O00, co wskazywało na konieczność stosowania komina tylko do paliw typu drewno, jeżeli warunki pracy komina miały być mokre lub na dowolne paliwo, jeżeli będą zapewnione suche warunki pracy. Deklarowana przez producenta temperatura spalin na wylocie z kotła wynosiła 160ºC, co praktycznie nie dawało szans na użytkowanie komina w warunkach suchych. Wilgotne i bardzo agresywne chemicznie substancje będące pochodnymi węgla w bardzo krótkim czasie rozpoczęły korozję wżerową stali. Zdjęcie skorodowanego elementu kominowego przedstawia fot. 1. „Przeżarcie” materiału komina na wylot było potem już tylko kwestą czasu. Średni ubytek materiału w miejscu rozpoczętego wżeru to ok. 0,1-0,2 mm rocznie. Przy 1

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

kominie o grubości ścianki 0,5 mm oznaczało to, że po ok. 3 latach na kominie będą dziury na wylot. Proces destrukcji trwałby nieco dłużej, gdyby komin był zaizolowany, ponieważ ocieplenie chroniłoby spaliny przed szybkim wychładzaniem. Być może udawałoby się nawet utrzymać w miarę suche warunki pracy komina, ewentualnie do zawilgocenia dochodziłoby sporadycznie i proces korozji byłby znacząco odsunięty w czasie. Błędem okazała się zamiana kotła (pierwotnie w planach był kocioł na drewno) na urządzenie spalające węgiel. Jeszcze gorzej (o ile można tak powiedzieć) byłoby w przypadku podjęcia decyzji o zastosowaniu kotła na miał węglowy. Jest to paliwo, o którym mówi się, że daje warunki mokre jeszcze przed spaleniem. Żeby się o tym przekonać, wystarczy wziąć garść miału do ręki i zacisnąć pięść. W parze z realizacją zmiany kotła powinna była pójść zmiana komina.

Przypadek drugi Zgłoszenie dotyczy komina ceramicznego, nieizolowanego, na którym pojawiły się zacieki i plamy. Po pewnym czasie wilgoć ujawniła się także od spodu posadzki („spuchnięte” panele podłogowe w pobliżu komina). Również i w tym przypadku do komina podłączono urządzenie grzewcze na paliwo stałe, w tym przypadku był to miał węglowy. Komin, który zastosowano, dopuszczony był jednak do pracy wyłącznie w warunkach suchych (T400 N1 D 3 G100), w związku z czym również w tym przypadku doszło do nieoczekiwanych negatywnych zjawisk. Substancje wilgotne przesiąkły przez struktury materiałowe komina, objawiając się w pierwszej fazie niemiłym zapachem (opisywanym subiektywnie jako „zapach suszonych śliwek”), a kilka miesięcy później wystąpiły dodatkowo plamy na powierzchni tynku zastosowanego na zewnętrznej powierzchni komina. Użytkownik próbował jeszcze 2

www.instalator.pl

ratować się domowymi sposobami, na próbę zastosował przy trójniku kominowym nieznaną nam substancję, którą pokrył część komina w kotłowni (dla obserwacji), ale nie przyniosło to rozwiązania problemu, migracja wilgoci postępowała nadal. Zdjęcie fragmentu komina przedstawia fot. 2. Obydwa przypadki są bardzo podobne. Świadczą o zastosowaniu komina w niewłaściwych dla niego warunkach. Opisane przykłady różnią się tylko ze względu na materiał i rozwiązania konstrukcyjne w obu kominach. Komin z wkładem stalowym ulega destrukcji i zagraża migracją substancji wilgotnych (ale także spalin!) dopiero wtedy, gdy utraci swoją szczelność (np. gdy skoroduje na całej grubości), natomiast komin z wkładem ceramicznym nie podlega destrukcji, względnie postępuje ona bardzo powoli, natomiast przesiąka substancjami wilgotnymi i dość szybko podsuwa je przed oczy zaskoczonego użytkownika. Ewentualnie wcześniej anonsuje się przykrymi zapachami.

Przypadek trzeci Innym przykładem nieprawidłowego doboru na linii kocioł-komin może być podłączenie kotła kondensacyjnego do komina o właściwościach, które nie sprostają warunkom stwarzanym przez spaliny generowane przez takie urządzenie. A są to warunki wilgotne. Ogólnie zakłada się, że każdy kilowat mocy kotła można przełożyć na 0,1 l kondensatu w ciągu godziny. W sezonie grzewczym ilość kondensatu spływającego po wewnętrznych ściankach przewodu kominowego możemy więc wyrażać w litrach. Zdarza się, że projekt domu zakłada zastosowanie tradycyjnego komina murowanego lub komina systemowego o właściwościach odpowiednich dla paliw generujących spaliny suche, co wynika z planowanego urządzenia grzewczego w postaci kotła węglowego. Jeśli jednak inwestor stwierdzi, że chciałby mieć wysokosprawny kocioł kondensacyjny, to decyzja ta musi się koniecznie wiązać ze zmianą przewodu odprowadzającego spaliny. Kominy ceglane odprowadzając spaliny z kotła kondensacyjnego będą się zachowywały jak gąbka, wchłaniając kondensat wytrącający się w kominie, aby po jakimś czasie „oddać” go na zewnątrz. Podobnie może wyglądać sytuacja w przypadku komina cera-

micznego, którego wkład nie odpowiada wymaganiom normy EN 1457-2, na podstawie której dopuszcza się do stosowania przewody ceramiczne przeznaczone do eksploatacji w warunkach wilgotnych. W obu przypadkach rezultat będzie taki sam - na zewnętrznej powierzchni komina prędzej czy później pojawią się mokre plamy. Zawsze należy pamiętać, że kocioł i komin muszą być do siebie odpowiednio dobrane. Zmiana urządzenia grzewczego w wielu przypadkach wiąże się z koniecznością zastosowania innego komina, niż był pierwotnie planowany.

Wydymianie na kotłownię Oczywiście błędnie można również zdecydować o średnicy przewodu kominowego, mimo że typ komina będzie poprawny. Pół biedy, jeśli jest to przesada „w górę” - komin o przekroju większym niż optymalny będzie sobie radził dobrze z technicznego punktu widzenia. Gorzej przy kominie „za ciasnym”. Rośnie w takim kominie ryzyko braku ciągu grawitacyjnego i zjawiska wydymiania przez kocioł na kotłownię lub innych nieprawidłowości w pracy kotła, które mogą kończyć się częstym samoczynnym wyłączaniem się urządzenia grzewczego. Wracając do komina o zbyt dużym przekroju, spaliny zamiast w miarę szybko unosić się w kierunku wylotu z komina, będą się w nim „kotłowały”, opóźniając swoją migrację do atmosfery. Komin ten będzie mimo to działał prawidłowo, podobnie zresztą jak urządzenie grzewcze. Ponieważ wydłużona w czasie będzie droga spalin przez komin, to należy się liczyć ze zwiększonym tempem odkładania zanieczyszczeń na powierzchni komina. Finalnie może być potrzebna większa częstotliwość wykonywania niezbędnego oczyszczania powierzchni komina z zalegającej sadzy, choćby w obawie przed wystąpieniem jej nieoczekiwanego samozapłonu (pożar sadzy). Innym aspektem komina przewymiarowanego może być nieco większe zużycie paliwa, choć jest to trudne do zaobserwowania. Wspomniane problemy mogą jednak dotyczyć komina mocno przewymiarowanego (np. komina o powierzchni co najmniej 50% większej niż optymalna powierzchnia przekroju). Mariusz Kiedos Łukasz Chęciński

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Kominek doskonały (2)

Wkład do palenia Kominek w dużym uproszczeniu składa się z dwóch podstawowych elementów: wkładu kominkowego (paleniska) oraz obudowy. Zacznę od obudowy, którą opiszę tylko pobieżnie, ponieważ będzie ona tematem dalszych artykułów. Na obudowę składają się elementy konstrukcyjne oraz osłonowe, które pozwalają na bezpieczne wbudowanie wkładu kominkowego i osłonięcie elementów towarzyszących w sposób estetyczny. Kształt obudowy oraz jej wykończenie zależy w głównej mierze od zmysłu artystycznego wykonawcy i wymogów klienta. Jednak w tym artykule zajmę się szczegółowo wkładem kominkowym. Temat jest bardzo ważny, gdyż od prawidłowego doboru tej części kominka zależy sukces lub porażka w dalszych naszych działaniach.

Dwa rodzaje Wkłady kominkowe można podzielić na dwa rodzaje: l pierwszy to paleniska żeliwne, gdzie wymiana ciepła następuje między konstrukcją żeliwną paleniska a powietrzem omywającym wkład. l drugi to paleniska wykonane ze stali, oblane płaszczem wodnym, podobnie jak w kotłach na paliwo stałe. Ten typ wkładu kominkowego popularnie nazywa się termokominkiem. Zacznę od opisu termokominków z uwagi na to, że nie będzie to główny temat obecnego artykułu, ale dla przyzwoitości należy parę zdań napisać. Moim skromnym zdaniem termokominki nie są w stanie konkurować z kotłami średniej klasy na paliwo stałe - jeśli chodzi o sprawność energetyczną, są o wiele mnie sprawne. Wymiana energetyczna w termokominach następuje jedynie między obudową paleniska a wodą omywającą palenisko. Powierzchnia wymiany ciepła nie jest imponująca, a spaliny dość szybko opuszczają komorę spalania, co powoduje małą sprawność urządzenia. W różnych wersjach wkła-

dów nad komorą spalania umieszcza się deflektory powodujące wydłużenie drogi spalin. Takie rozwiązanie w niewielkim stopniu zwiększa sprawność. Kotły na paliwo stałe mają o wiele bardziej rozbudowaną powierzchnię wymiany ciepła w stosunku do termokominków, a spaliny meandrują pomiędzy różnymi przegrodami, wydłużając czas wymiany ciepła. Z tych względów, biorąc pod uwagę tylko sprawność energetyczną, należy się zastanowić, czy nie korzystniej będzie umieścić w kotłowni kotła na paliwo stałe dobrej klasy zamiast termokominka. Proszę na podstawie takiej oceny nie posądzać mnie o bycie zdecydowanym przeciwnikiem termokominków. Nie ma urządzeń zdecydowanie złych. Termokominki w sytuacjach, gdy posiadamy duże ilości drewna opałowego w niewielkiej cenie, mają rację bytu, ponieważ dostarczają dodatkową porcję energii stosunkowo taniej. Przy okazji możemy się cieszyć przyjemnym naturalnym ciepłem oraz nastrojowym światłem, czego nie jesteśmy w stanie doświadczyć w kotłowni. Myślę, że już czas na przedstawienie „głównego dania”, czyli wkładu kominkowego żeliwnego. Jest to najbardziej popularne rozwiązanie mające wiele wersji. Przy wyborze urządzenia już na wstępie musimy zadecydować o sposobie użytkowania: czy będziemy palić w nim od czasu do czasu i nie przez całą dobę, czy będzie to drugie źródło ciepła w domu, w którym będziemy palić przez całą dobę (palenie ciągłe).

Wkłady do palenia okresowego Na początku bumu kominkowego klienci masowo kupowali te urządze-

nia, najprawdopodobniej nie zdając sobie sprawy z tego, co to oznacza. Najczęściej powodem tych decyzji była stosunkowo niska cena. Wkłady do palenia okresowego charakteryzują się prostą budową, najczęściej trochę mniej dokładnym wykonaniem. Zdarza się, że brakuje w nich szybra i należy go kupić dodatkowo. Jednak jeśli celem jest stworzenie przyjemnej, nastrojowej atmosfery sprzyjającej relaksowi i spotkaniom rodzinnym, a drugorzędne jest uzyskanie maksymalnej ilości ciepła, to cel będzie osiągnięty stosunkowo niewielkim kosztem. Podczas przeglądania różnych ofert sprzedawcy należy poprosić o dokumentację techniczną, gdzie producent wyraźnie zaznacza, że jest to wkład do palenia okresowego. Palenie ciągłe w takim kominku nie jest przestępstwem, jednak wiąże się z wieloma niedogodnościami, między innymi: koniecznością częstego dokładania paliwa w porze nocnej (niedokładny sposób kontroli procesu spalania), szybszym zużyciem rusztu poprzez nadtopienie (materiał gorszej jakości), niebezpieczeństwem rozszczelnienia wkładu.

Wkłady do palenia ciągłego Wkłady do palenia ciągłego są stosunkowo droższe od poprzednio omówionych, ale posiadają w swoim wyposażeniu urządzenia pozwalające na większą kontrolę procesu spalania, a co za tym idzie - ich sprawność energetyczna jest o wiele wyższa. Są wykonane z lepszego żeliwa, a poszczególne elementy są bardziej dopasowane. Na tym etapie rozważań musimy dokonać następnego wyboru: czy będziemy ogrzewać jedno pomieszczenie, w którym znajduje się kominek, czy uzyskaną energią będziemy ogrzewać inne pomieszczenia lub cały dom. W pierwszym przypadku wkład kominkowy niekoniecznie musimy wywww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

bierać z tak zwanej wyższej półki, może on mieścić się w średniej klasie. Głównym problemem jest koszt tych urządzeń. Wyższa półka to wkłady w cenie 5000 PLN i wyżej. Wkłady kominkowe w średniej klasie posiadają wiele dodatkowych urządzeń poprawiających regulację procesu spalania i przyzwoitą jakość wykonania. Oczywiście nie odradzam sięgania po oferty z wyższej półki. Kieruję się w tym wypadku względami ekonomicznymi. Opisy wyposażenia oraz szczegółową konstrukcję opiszę w dalszych częściach cyklu artykułów. W drugim przypadku (ogrzewanie innych pomieszczeń) radziłbym wybór ofert z górnej półki. Podyktowane jest to następującymi względami: l duża sprawność w stosunku do niższych klas (zbyt dużo energii mamy do wykorzystania i nie byłoby wskazane stracić znacznej jej części), l znaczne ułatwienia w obsłudze, l brak konieczności dokładania paliwa w porze nocnej, l w standardzie stojak na wkład kominkowy. Dlaczego tak ważne w pierwszym etapie jest określenie wymagań, jakie powinien spełniać wkład kominkowy, i wybranie takiej oferty, która będzie nas satysfakcjonować - zaraz odpowiem. Otóż wkład kominkowy jest dość ściśle związany konstrukcyjnie z obudową. Dopiero po wykonaniu całego kominka i po pewnym okresie eksploatacji poznajemy jego zalety i ewentualne wady, których wcześniej nie przewidzieliśmy. Wówczas albo decydujemy się na zaakceptowanie takiego stanu i jesteśmy niezadowoleni, albo decydujemy się na wymianę wkładu. Jednak na tym etapie nie jest to proste, ponieważ w najlepszym wypadku wymaga to częściowej rozbiórki obudowy, a najczęściej rozebrania całości. Dlatego lepiej jest więcej cennego czasu poświęcić na sprecyzowanie wymagań odnośnie tego wyrobu niż dwa razy płacić. A są to niemałe pieniądze. Na zakończenie tej części artykułu odpowiem na pytanie, które z pewnością zadalibyście w rozmowie bezpośredniej, a mianowicie: jaki wpływ mamy na wybór wkładu kominkowego w przypadku, gdy zamawiamy usługę na wykonanie kominka przez firmę już z gotową propozycją wkładu?

Procedura W tej sytuacji proponuję następującą procedurę: oferty należy przedstawić firmie kryteria, jakie ma spełniać kominek. l W momencie przedłożenia ofert przez firmę należy poprosić o dokumentację techniczną dołączaną do każdego wkładu przez producenta. Należy wnikliwie ją przestudiować, ponieważ zawarte są tam wszystkie istotne parametry wyrobu oraz wiele cennych informacji, o których wykonawca nam nie powiedział lub specjalnie je pominął. Jeśli oferta nam odpowiada, można ją zaakceptować. l Jeśli oferta nam nie odpowiada, możemy zaproponować inne rozwiązanie, a mianowicie zakup wkładu kominkowego we własnym zakresie, a pozostałe prace zlecić wykonawcy. Dalsze wtajemniczenie w temat kominków przedstawię w następnych artykułach. l Przed złożeniem

January Daniłoś www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

aplikacja mobilna, węzeł cieplny, system rurowy, akumulatory, pompy

Nowości w „Magazynie Instalatora” Aplikacja mobilna Firma Ariston postanowiła ułatwić życie architektom i projektantom wnętrz. Dzięki pomysłowej aplikacji przy pomocy urządzenia mobilnego i drukarki można w ciągu kilku chwil przekonać się, jak w planowanej aranżacji zaprezentuje się designerski podgrzewacz wody Ariston Velis Plus. Aplikacja Velis Plus wykorzystuje technologię rozszerzonej rzeczywistości (Augmented Reality), która umożliwia zeskanowanie wybranego znacznika za pomocą kamerki smartfona bądź tabletu i zaprezentowanie na ekranie treści będącej połączeniem obrazu rzeczywistego z wirtualnym. W przypadku aplikacji przygotowanej przez markę Ariston rolę markera pełni ulotka, którą należy pobrać ze strony producenta, wydrukować i nakleić w miejscu planowanego montażu podgrzewacza Velis Plus. Elektryczny podgrzewacz Ariston Velis Plus został zaprojektowany przez włoskiego projektanta Umberto Palermo. Wyróżnia się nie tylko designerską obudową w kolorze szczotkowanej stali, ale również niespotykaną dotąd na rynku głębokością, wynoszącą jedynie 27 cm. W połączeniu z możliwością montażu w pionie lub poziomie daje to dużą swobodę w wyborze miejsca instalacji, nawet w niewielkich pomieszczeniach. Urządzenie skrywa także zaawansowane techno-

logie, takie jak funkcja gotowości „Shower Ready”, informująca użytkownika, że w zbiorniku jest wystarczająca ilość wody, aby wziąć jeden prysznic, bez konieczności oczekiwania na podgrzanie całej pojemności podgrzewacza. Nad bezpieczeństwem użytkowników czuwają ponadto zaawansowane systemy - wśród nich zestaw zabezpieczeń elektrycznych ABS. Natomiast wygodę obsługi urządzenia zapewnia elegancki i praktyczny, dotykowy panel sterujący z wyświetlaczem LCD. Aplikację Velis Plus, wraz ze znacznikiem, znajdziemy w serwisach Google Play i AppStore.

Akumulatory 6,0 Ah Aby umożliwić profesjonalnym użytkownikom elektronarzędzi efektywną pracę, Bosch wprowadził na rynek nowe akumulatory o pojemności 6,0 Ah. Gwarantują one najdłuższy czas pracy spośród wszystkich urządzeń w klasie 18 V dostępnych na rynku - o 20% dłuższy od akumulatorów 5,0 Ah i aż o 50% dłuższy od popularnych akumulatorów 4.0 Ah. Sprawdzony system Flexible Power gwarantuje kompatybilność akumulatorów 6,0 Ah ze wszystkimi narzędziami i ładowarkami firmy Bosch w obrębie klasy napięcia 18 V. Natomiast dzięki sprawdzonej technologii CoolPack nowe akumulatory 6,0 Ah umożliwiają wykorzystanie całej ich pojemności także przy intensywnej pracy. CoolPack zapobiega przegrzewaniu

się akumulatora w czasie użytkowania i gwarantuje jego pracę aż do całkowitego wyczerpania energii. Stałe odprowadzanie ciepła przez specjalną obudowę z żebrowaniem chłodzącym dwukrotnie zwiększa żywotność akumulatora w porównaniu do produktów bez CoolPack. Bosch oferuje tę technologię w akumulatorach 18 V o pojemności 2, 3, 4, 5 i teraz także 6,0 Ah, pomagając użytkownikom oszczędzać czas, pieniądze i zwiększając wydajność pracy. Ponadto opracowany przez firmę Bosch system ECP (Electronic Cell Protection) skutecznie chroni urządzenia litowo-jonowe przed przegrzaniem, przeciążeniem i całkowitym rozładowaniem ogniw. Wraz z akumulatorem 6,0 Ah Bosch oferuje także nową ładowarkę GAL 3680 CV Professional. Użytkownicy, którzy korzystają na budowie z elektronarzędzi akumulatorowych o różnych klasach napięcia, mogą teraz zabrać ze sobą tylko jedną ładowarkę. Umożliwia ona ładowanie wszystkich akumulatorów litowo-jonowych Bosch o klasach napięcia od 14,4 do 36 V. W porównaniu do ładowarki AL 3640 CV Professional do akumulatorów 36 V - nowe urządzenie umożliwia dwukrotnie szybsze ładowanie przy dwukrotnie mniejszym rozmiarze. Niezależnie od klasy napięcia GAL 3680 CV Professional naładuje akumulator 4,0 Ah lub 6,0 Ah do pełna w ciągu odpowiednio 35 lub 50 minut.

Modułowa konstrukcja węzła DSE Flex to nowej generacji węzeł cieplny zaprojektowany do pośredniego podłączenia do sieci cieplnej maksymalnie trzech obiegów regulacyjnych opartych na wodzie. Dzięki budowie modułowej możliwe jest dostarczenie 1-, 2- lub 3-obiegowych węzłów cieplnych, z możliwością tworzenia kombinacji modułów. DSE Flex

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

jest odpowiedni do zastosowań ciepłowniczych w domach jednorodzinnych, budynkach komercyjnych lub przemysłowych. Urządzenie jest wyposażone w zaawansowany system uszczelnienia, umożliwiający bezpieczne i szczelne podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej. Kompaktowe wymiary urządzenia sprawiają, że zajmuje mało miejsca, a ergonomiczny kształt pozwala zachować nowoczesny wygląd. Konstrukcja oparta na lżejszej ramie montażowej oraz mniejszych rozmiarach umożliwia szybszy i bezpieczniejszy transport węzła.

8 (204), sierpień 2015

komitej sprzedaży oraz zbierania pochlebnych recenzji doczekała się swojego godnego następcy. Jest nim Dominator 4 Plus, pompa jeszcze bardziej dopracowana technicznie, a co za tym idzie - jeszcze bardziej wytrzymała. Modyfikacja dotyczy najbardziej newralgicznego punktu pompy, a mianowicie uszczelnienia. Inżynierowie z fabryki Nocchi do nowych Dominatorów zaprojektowali, a następnie wprowadzili, podwójne uszczelnienie mechaniczne w miejsce pojedynczego, znacząco zwiększając jego odporność i żywotność. W ofercie dostępne są także nowe, mocniejsze modele, pozwalające na uzyskanie większego niż dotychczas ciśnienia/wysokości podnoszenia.

Sprytny system dla instalatorów

Nowy węzeł cieplny firmy Danfoss został tak zaprojektowany, by ustanawiać nowe standardy w zakresie wydajności systemów energooszczędnych dzięki zastosowaniu lutowanych wymienników ciepła produkowanych według nowoczesnej technologii MicroPlateTM, elektronicznych regulatorów ECL, w celu zapewniania ciągłego komfortu oraz wysokoefektywnych pomp cyrkulacyjnych klasy A.

Dominator 4 Plus Jedna z najpopularniejszych pomp Nocchi, Dominator 4, po latach zna-

www.instalator.pl

Marka Purmo, należąca do koncernu Rettig ICC, największego producenta systemów grzewczych na świecie, wypuszcza na polski rynek kolejną, precyzyjnie zaprojektowaną nowość. Mowa o systemie rurowym Purmo Cleverfit stworzonym ze szczególną myślą o instalatorach. System, w skład którego wchodzą rury nowej generacji, pełna gama kształtek wykonanych z mosiądzu i tworzywa PPSU oraz komplet specjalistycznych narzędzi, przeznaczony jest zarówno dla nowych instalacji, jak i do renowacji instalacji w istniejących budynkach. Szeroki zakres oferowanych średnic pozwala na intuicyjne wykonanie prac remontowych, począwszy od domów jednorodzinnych, przez duże obiekty użytkowo-usługowe i mieszkalne, a skończywszy na obiektach specjalnych i przemysłowych. Zaletami odróżniającymi Cleverfit od podobnych produktów na rynku są jego trwałość i uniwersalność. System znajduje szerokie zastoso-

wanie w instalacjach ogrzewania i chłodzenia (np. w przypadku ogrzewania podłogowego lub podłączania grzejników). Równie dobrze sprawdza się w instalacjach zimnej i ciepłej wody użytkowej, a także wody pitnej, co poświadcza niemiecki certyfikat DVGW i atest higieniczny PZH. Trwałość komponentów systemu Purmo Cleverfit potwierdzono dodatkowo licznymi badaniami i restrykcyjnym monitoringiem na kolejnych etapach produkcji.

Węzły kaskadowe Firma Taconova poszerza swoją ofertę produktów z zakresu techniki systemowej o węzły kaskadowe do świeżej wody ciepłej ze zintegrowaną funkcją kaskadową. Węzły TacoTherm Fresh Mega K i TacoTherm Fresh Tera K są od razu wyposażone w regulator kaskadowy wraz z interfejsem CAN-BUS, zawór strefowy oraz niezbędny zestaw czujników zbiorników. Pracują one w trybie nadrzędny-podległy: węzeł nadrzędny przy temperaturze dopływu oraz DT w wysokości 50 K zapewniają (w zależności od wersji) znamionową wydajność poboru do 22 l/min (TacoTherm Fresh Mega) lub do 32 l/min (TacoTherm Fresh Tera). Oba dodatkowe węzły są włączane rotacyjnie, w zależności od zapotrzebowania przez regulator kaskadowy. W celu zapewnienia komfortu korzystania z ciepłej wody oraz dezynfekcji termicznej istnieje możliwość sterowania zewnętrzną pompą obiegową przez regulator kaskadowy.

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Projektowanie wentylacji pożarowej w garażach podziemnych

Moc ognia Projektowanie systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych na podstawie założeń dotyczących rozwoju pożarów samochodów, pochodzących z najbardziej wymagających standardów światowych, a także wytycznych ITB, wydaje się obecnie w Polsce zupełnie nieuzasadnione. Obowiązek stosowania samoczynnych urządzeń oddymiających w garażach dla samochodów osobowych wynika w Polsce z rozporządzenia Ministra Infrastruktury [1] i dotyczy garaży zamkniętych o powierzchni całkowitej przekraczającej 1500 m2 (§ 277 ust. 4). Rozporządzenie Ministra Infrastruktury [1] oprócz garaży zamkniętych wyróżnia także garaże otwarte, zwolnione z obowiązku stosowania samoczynnych urządzeń oddymiających, z tym że garaże te powinny mieć zapewnione przewietrzanie naturalne każdej kondygnacji spełniające następujące wymagania (§ 108 ust. 2): 1) łączna wielkość niezamykanych otworów w ścianach zewnętrznych na każdej kondygnacji nie powinna być mniejsza niż 35% powierzchni ścian, z dopuszczeniem zastosowania w nich stałych przesłon żaluzjowych, nieograniczających wolnej powierzchni otworu; 2) odległość między parą przeciwległych ścian z niezamykanymi otworami nie powinna być większa niż 100 m; 3) zagłębienie najniższego poziomu posadzki nie powinno być większe niż 0,6 m poniżej poziomu terenu bezpośrednio przylegającego do ściany zewnętrznej garażu, a w przypadku większego zagłębienia - powinna być zastosowana fosa o nachyleniu zboczy nie większym niż 1:1.

ściach i drogach ewakuacyjnych nie wystąpi zadymienie lub temperatura, które uniemożliwią bezpieczną ewakuację, oraz powinna mieć stały dopływ powietrza zewnętrznego uzupełniającego braki tego powietrza w wyniku jego wypływu wraz z dymem (§ 270). Wentylatory oddymiające powinny przy tym mieć klasę F600 60, jeżeli przewidywana temperatura dymu przekracza 400ºC, a F400 120 w pozostałych przypadkach. Inne klasy dopuszcza się wtedy, gdy taka możliwość wynika z analizy obliczeniowej temperatury dymu oraz zapewnienia bezpieczeństwa dla ekip ratowniczych [1]. W określonych przypadkach w garażach, w których należy stosować samoczynne urządzenia oddymiające, wymagane są również stałe urządzenia gaśnicze wodne (tryskaczowe lub zraszaczowe). Powoduje to konieczność rozpatrywania kwestii ich wzajemnego wpływu na siebie. Dotyczy to garaży znajdujących się w budynkach wymienionych w § 27 ust. 2 pkt 2-4 rozporządzenia MSWiA [2]:

l o liczbie miejsc służących celom gastronomicznym powyżej 600, l wysokościowych - użyteczności publicznej lub zamieszkania zbiorowego. Zastosowanie stałych urządzeń gaśniczych wodnych pozwala na złagodzenie niektórych ograniczeń projektowych (§ 277 ust. 2 pkt 1 i ust. 3, oraz § 237 ust. 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury [1]), umożliwiając: l powiększenie dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej garażu zamkniętego z 5000 do 10 000 m², l objęcie jedną strefą pożarową więcej niż jedną kondygnację podziemną garażu zamkniętego, l powiększenie dopuszczalnej długości przejścia ewakuacyjnego w garażu zamkniętym o 50%, a więc z 40 na 60 m. Podobne powiększenie długości przejścia ewakuacyjnego w garażu zamkniętym o 50% jest możliwe również w przypadku zastosowania samoczynnych urządzeń oddymiających, uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu. Przepisy polskie nie określają w pełni wymagań dla wentylacji oddymiającej garaży i zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy Prawo budowlane [3] należy w ich uzupełnieniu posługiwać się dodatkowo aktualnymi zasadami wiedzy technicznej. Biorąc pod uwagę zasady wiedzy technicznej, należy jednak za-

Wykres. Krzywa rozwoju pożaru trzech małych samochodów osobowych [11].

Zadania Instalacja wentylacji oddymiającej w garażu zamkniętym powinna usuwać dym z intensywnością zapewniającą, że w czasie potrzebnym do ewakuacji ludzi na chronionych przej-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wsze uwzględniać różnice w realiach krajów, z których one pochodzą, oraz Polski. W krajach Unii Europejskiej najbardziej zaawansowane badania tej problematyki są prowadzone w Wielkiej Brytanii [4, 5]. Dodatkowo trzeba też zaznaczyć, że w 2006 r. została wprowadzona nowa norma dotycząca wentylacji oddymiającej garaży w Belgii [7], w 2010 roku w Holandii [10], natomiast w 2012 roku znowelizowano na podstawie raportu [13] z 2011 r. przepisy nowozelandzkie [14]. Z kolei w roku 2015 ukazała się najnowsza wersja normy NFPA 15 [15].

8 (204), sierpień 2015

W tym roku pojawiły się w Polsce nowe wytyczne do projektowania wentylacji pożarowej garaży wydane przez Instytut Techniki Budowlanej [18], które jednak zostały bardzo źle odebrane przez środowisko branży budowlanej ze względu na bardzo zawyżone wymagania w zakresie doboru wydajności dla instalacji oddymiających oraz niezgodności formalne z obowiązującymi przepisami w zakresie omówionych poniżej kryteriów oceny warunków bezpiecznej ewaku-

1) zapewnienie możliwości bezpiecznego i skutecznego prowadzenia działań ratowniczych, zabezpieczających w szczególności przed zniszczeniem konstrukcji budynku, w którym znajduje się garaż, 2) niedopuszczenie do wystąpienia na przejściach ewakuacyjnych (w czasie, w którym mogą się na nich jeszcze znajdować ludzie) zadymienia lub wysokich temperatur, które uniemożliwią bezpieczną ewakuację. Trzeba też zaznaczyć, że zastosowanie urządzeń oddymiających pozwala w garażu, w którym miał miejsce pożar, na możliwie najszybsze przywrócenie stanu jego normalnej eksploatacji. Za warunek bezpiecznego i skutecznego działania ekip ratowniczych w garażu najczęściej przyjmuje się brak przekroczenia wartości granicznych parametrów mających wpływ na bezpieczeństwo ekip ratowniczych w przewidywanym czasie rozpoczęcia działań gaśniczych (najczęściej 15 min), którymi są: temperatura 100°C i natężenie promieniowania cieplnego - 1 kW/m2, występujące w odległości 10 m od źródła pożaru, która odpowiada maksymalnej odległości, z jakiej możliwe jest pro-

acji z garaży i możliwości prowadzenia w nich działań gaśniczych [19]. Zgodnie z wymaganiami przepisów polskich jako cele działania systemu wentylacji oddymiającej w garażu wskazuje się:

wadzenie akcji gaśniczej [16]. Zgodnie z wytycznymi ITB [18] dopuszczalna temperatura pracy ratowników wynosi 120°C, a natężenia promieniowania cieplnego - zależnie od odległości od miejsca pożaru - od 5

Nowe wytyczne

www.instalator.pl

do 15 kW/m², co powoduje, iż szczególnie ze względu na wartości dopuszczonego poziomu promieniowania zastosowanie zaleceń wytycznych może doprowadzić do bezpośredniego narażenia życia ratowników.

Droga w czasie pożaru Z kolei kryteria oceny warunków na drogach ewakuacyjnych w czasie pożaru zostały w Polsce określone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 17.06.2011 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane metra i ich usytuowanie [6]) przyjmuje się według standardu brytyjskiego: 1) zadymienie na wysokości ≤ 1,8 m od posadzki, ograniczające widzialność krawędzi elementów budynku i znaków ewakuacyjnych luminescencyjnych do mniej niż 10 m, 2) temperatura powietrza na wysokości ≤ 1,8 m od posadzki przekraczająca 60°C, a w warstwie podsufitowej - na wysokości > 2,5 m - 200°C, ze względu na związane z tym promieniowanie cieplne. Tu z kolei należy zwrócić uwagę, iż wytyczne ITB [20], jako kryterium zadymienia podają spadek zasięgu widzialności do 10 m, ale nie dla elementów budynku i znaków ewakuacyjnych luminescencyjnych, lecz dla znaków ewakuacyjnych podświetlanych. Oznacza to, iż elementy wskazane przez rozporządzenie [6] będą w takich warunkach widoczne z zaledwie 3 m, co jest oczywiście niedopuszczalne.

Wielkość projektowa pożaru Jednym z najbardziej dyskusyjnych parametrów, a jednocześnie decydujących o wynikach analiz komputerowych, na podstawie których oceniane są systemy oddymiania garaży, jest wielkość projektowa pożaru. Przy projektowaniu wentylacji pożarowej garażu można rozpatrywać pożary o stałej mocy projektowej. Wytyczne w tym zakresie można znaleźć w normie BS [5] (tab. 1). Te same parametry zalecane są przez wytyczne ITB [18], jednak, jak pokazują najnowsze w tym zakresie badania brytyjskie (patrz wykres), wydają się one być znacznie zawyżone. Podane w tabeli 1 wartości stałych mocy pożaru wykorzystywane

miesięcznik informacyjno-techniczny

są najczęściej do obliczeń „ręcznych”, natomiast w przypadku wykonywania analiz uwzględniających rozwój pożaru w czasie (w szczególności przy wykonywaniu symulacji komputerowych CFD) norma BS wymaga oparcia się o wyniki badań eksperymentalnych, jak na przykład wspomniane wcześniej badania brytyjskie (wykres). Na wykresie pokazano, iż pożar 3 samochodów osobowych, mimo braku instalacji tryskaczowej, przez pierwsze 15 minut swojego trwania osiąga moc 2-3 MW, a nie - jak podają wspomniane normy i wytyczne - 8 MW. W Polsce, szczególnie wśród przedstawicieli PSP, panuje wciąż jednak opinia, iż konieczne jest przyjmowanie do obliczeń mocy pożaru samochodów 8 MW, co przez większość projektantów jest robione. W celu dokonania oceny wpływu nieuzasadnionego zawyżenia mocy obliczeniowej na wzrost kosztów inwestycyjnych instalacji oddymiającej wykonano obliczenia jej wymaganej wydajności (zgodnie z zaleceniami normy BS [5] i wytycznych ITB [18]), a następnie szacunkowo oceniono koszt wentylatorów oddymiających, które miałyby ją zapewnić. Obliczenia przeprowadzono dla przykładowego garażu o wysokości 3 m i szerokości 40 m. Dodatkowo porównano wydajność, jaką zalecają wytyczne ITB, w przypadku zastosowania w tym samym garażu wentylacji strumieniowej, opartej o zasady projektowania analogiczne jak w tunelach (mimo że takie zasady projektowania w garażach wcale nie są wymagane i niezbędne do osiągnięcia przedstawionych powyżej celów stawianych instalacji oddymiającej). Zestawienie powyższych parametrów przedstawia tabela 2.

8 (204), sierpień 2015

Z tabeli 2 widoczne jest, iż już sam koszt wentylatorów oddymiających jest znacznie uzależniony od przyjętej mocy obliczeniowej pożaru, a co z tym idzie - obliczonej wydajności instalacji oddymiającej. Należy pamiętać, iż różnice nakładów finansowych wiążą się także z wieloma innymi elementami, jak na przykład z różnicami w wielkości szachtów instalacyjnych, które nie tylko wymagają obudowy, ale również zabierają powierzchnię użytkową obiektów.

Podsumowanie Podsumowując, należy stwierdzić, iż stosowanie przy projektowaniu systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych na podstawie założeń projektowych w rozwoju pożaru samochodów, pochodzących z najbardziej wymagających standardów światowych czy wytycznych ITB, wydaje się obecnie w Polsce ekonomicznie nieuzasadnione. Potwierdzają to zarówno najnowsze brytyjskie badania doświadczalne, jak i tamtejsze dane statystyczne. Obecnie trwają prace nad uporządkowaniem polskich statystyk na temat rzeczywistych pożarów występujących w garażach, które powinny ostatecznie potwierdzić powyższe tezy. dr inż. Dorota Brzezińska Literatura: 1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 460 z późn. zm.). 2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 07.06.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. nr 109, poz. 719). 3. Ustawa z 07.07.1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118, z późn. zm).

4. The Building Regulations 2000 - Approved Dokument B - Fire safety - version 2006. 5. BS 7346-7:2013 Components for smoke and heat control systems - Part 7: Code of practice on functional recommendations and calculation methods for smoke and heat control systems for covered car parks. 6. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 17.06.2011 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane metra i ich usytuowanie. 7. NBN S 21-208-2 Protection incendie dans les batiments. Conception des systems d’evacuation des fumees et de la chaleur (EFC) des parkings interieurs. 8. Measurements of the Firefighting Environment. Department for Communities and Local Government. London 1994. 9. M. Janssens, Heat release rate of motor vehicles. 5th International Conference on Performance-Based Codes and Fire Safety Design Methods, Luxemburg 2004. 10. NEN 6098:2010 Rookbeheersingssystemen voor mechanisch geventileerde parkeer-garages; 11. Roisin Culinan, Fire Spread In Car Parks. Building Research Establischment 2009. 12. J.B. Schleich, L.G. Cajot, M. Pierre, M. Brasseur 1999, Development of Design Rules for Steel Structures Subjected to Natural Fires in Closed Car Parks. European Commission, Luxemburg. 13. P.C.R. Collier, Car Parks - Fires Involving Modern Cars and Stacking Systems, BRANZ Study Report 2011. 14. C/VM2 Verification Method: Framework for fire safety design for New Zealand Building Code Clauses C1-C6 Protection from Fire and A3 Building Importance Levels, Ministry of Business Innovation & Employment, December 2013. 15. NFPA 88A:2015 Standards for Parking Structures. 16. D. Brzezińska, „Projektowanie wentylacji pożarowej a nowelizacja przepisów techniczno-budowlanych”, „Ochrona Przeciwpożarowa”, s. 34-38, 4/2009. 17. D. Brzezińska, D. Ratajczak, „Wentylacja oddymiająca w garażach”, „Ochrona Przeciwpożarowa”, s. 18-23, 3/2010; 18. W. Węgrzyński, G. Krajewski, „Systemy wentylacji pożarowej garaży podziemnych. Projektowanie, ocena odbiór”, ITB, Warszawa 2015. 19. D. Ratajczak, „Wytyczne garażowe W. Węgrzyńskiego i G. Krajewskiego”, „Ochrona Przeciwpożarowa”, czerwiec 2015.

Wyniki internetowej sondy: maj (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ V/2015) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Przewody wentylacyjne i oddymiające z płyt

Ograniczanie rozgorzenia Wentylacja w budynku powinna zapewniać odpowiednią jakość środowiska wewnętrznego, w tym wielkość wymiany powietrza, jego czystość, temperaturę, wilgotność względną i prędkość ruchu w pomieszczeniu przy zachowaniu przepisów dotyczących wentylacji z uwzględnieniem między innymi warunków bezpieczeństwa pożarowego. W wielu budynkach obowiązkowo stosuje się system wyciągowych instalacji oddymiających, których zadaniem jest usuwanie powstających w czasie pożaru dymu i gazów o wysokiej temperaturze. System wentylacji oddymiającej ma na celu: l utrzymanie dróg ewakuacyjnych wolnych od dymu i gorących gazów, l przeciwdziałanie rozwojowi pożaru przez opóźnienie lub ograniczenie rozgorzenia, l ograniczenie strat spowodowanych przez dym i wysoką temperaturę, l ograniczenie naprężeń powstających w elementach konstrukcji budynku, l zmniejszenie szkodliwego oddziaływania pożaru na inne elementy budynku. Wymagania prawne z zakresu ochrony przeciwpożarowej stawiane przewodom wentylacyjnym i oddymiającym dotyczą klasy odporności ogniowej tych elementów budowlanych i stopnia palności materiałów użytych do ich budowy. Zastosowanie niepalnych materiałów do wytworzenia systemów oddymiania i wentylacji ogranicza ryzyko rozprzestrzeniania się pożaru na inne kondygnacje budynku, strefy pożarowe i drogi ewakuacyjne. Jednym z takich rozwiązań są systemy wentylacji przeciwpożarowej, w których mają zastosowanie przewody oddymiające i wentylacyjne z płyt wermikulitowych. Przewody wentylacji pożarowej z płyt mogą pełnić funkcję przewodów oddymiających (wyciągowww.instalator.pl

wych) oraz przewodów wentylacyjnych (nawiewnych). Przewody oddymiające umożliwiają odprowadzenie spalin i gazów z pomieszczeń ogarniętych pożarem, nie pozwalając na rozprzestrzenienie się ognia i dymu na pomieszczenia sąsiednie. Przewody wentylacyjne zaś zapewniają w przypadku pożaru stały dopływ powietrza z zewnątrz. Zastosowanie niepalnych płyt wermikulitowych do budowy samodzielnych przewodów wentylacyjnych i odymiających w systemach wentylacji pożarowej pozwala wyeliminować wady systemów wentylacyjnych z blachy stalowej. Przewody wentylacyjne i oddymiające są zbudowane z jednej lub dwóch warstw płyt w zależności od wymaganej odporności ogniowej przewodu. Mogą być one w postaci prostokątnych prostek i kształtek (kolana, dyfuzory, konfuzory, odsadzki itp.). Przewody wentylacyjne i oddymiające z płyt wermikulitowych stosowane są w zależności od grubości ścianki przewodu w klasach odporności ogniowej EIS 60, 90 i 120 jako samodzielne przewody wentylacji przeciwpożarowej o maksymalnym przekroju wynoszącym 1,25 m2 w świetle przewodu. Przewody wentylacyjne i oddymiające mogą być prowadzone poziomo lub pionowo i wykonane jako czterościenne. Mogą także obsługiwać jedną lub kilka stref pożarowych. Zalety systemu wentylacji pożarowej z płyt wermikulitowych są następujące: l Mały przekrój przewodu - potrzeba około 50% mniej miejsca na przewód w porównaniu z blaszanym

kanałem izolowanym ogniochronnie, np. wełną mineralną - wysokość pomieszczenia może być większa (około 18 cm), l Stabilność konstrukcji przewodu, brak odkształceń - przewody z blachy stalowej w wysokiej temperaturze nagrzewają się i deformują, tracąc szczelność. Może się to przyczyniać do rozprzestrzenienia się ognia i dymu przez przewód i/lub przegrodę, przez którą przechodzi, - przewody z płyt wermikulitowych zachowują niezmienne wymiary w warunkach pożaru l Szybkość wykonania systemu wentylacji - możliwość prefabrykacji elementów przewodów poza placem budowy, transportu części i prostego montażu na budowie, - możliwość wykonania elementów w warunkach budowy (przewód z blachy nie jest wymagany), - jednowarstwowa budowa przewodu przyspiesza prefabrykację i montaż. l Mały opór przepływu gazów - gładkość powierzchniowa płyt zmniejsza opór przepływu gazów możliwy mniejszy przekrój przewodu l Wysoka szczelność przewodu - uszczelnienia podłużne i poprzeczne elementów dają niewielkie straty ciśnienia w przewodach l Wysokie ciśnienia robocze - możliwe jest zaprojektowanie systemu przewodów o ciśnieniu roboczym do 1500 Pa l Najczęściej nie jest wymagana ogniochronna zabudowa podwieszeń i konstrukcji wsporczej przewodu! Dostępne na rynku przewody wentylacyjne z płyt wermikulitowych powinny być wprowadzone do obrotu i stosowania w budownictwie zgodnie z obowiązującymi przepisami. Producenci posiadają na przewody wentylacyjne Aprobaty Techniczne opisujące technologię wykonania. Tomasz Jaroszuk

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Kotły na paliwa stałe z automatycznym podawaniem paliwa

Optymalna eksploatacja Dla prawidłowej pracy kotła na paliwa stałe z automatycznym podawaniem paliwa ważny jest jego właściwy dobór, odpowiednie warunki pracy, a także regulacja parametrów procesu spalania. Kotły z automatycznym podawaniem paliwa stałego cieszą się coraz większym zainteresowaniem klientów. Wyposażenie kotła w podajnik, sterownik, wentylator oraz szereg czujników kontrolujących pracę podzespołów wpływa na komfort użytkowania, bezpieczeństwo eksploatacji, możliwość modulacji mocy w szerokim zakresie w zależności od aktualnych wymagań ogrzewanego obiektu. Nowoczesne kotły na paliwa stałe posiadają rozwiązania konstrukcyjne (panele ceramiczne, turbulatory spalin, sterowanie ilością powietrza, itp.) ograniczające emisję szkodliwych gazów przy zachowaniu wysokiej sprawności i ekonomii procesu spalania. Dla prawidłowej pracy urządzenia ważny jest jego właściwy dobór, odpowiednie warunki pracy, a także regulacja parametrów procesu spalania. Kocioł na paliwo stałe pracuje najefektywniej w zakresie temperatur wody grzewczej 60-80°C. W budynkach o niskim współczynniku zapotrzebowania na ciepło takie parametry są możliwe do osiągnięcia tylko w przypadku zastosowania zaworów mieszających regulujących temperaturę, dostosowując ją do aktualnego zapotrzebowania na ciepło. Ważne jest, aby nie przewymiarować urządzenia w stosunku do wymagań. Przy doborze kotła można z dużym przybliżeniem posłużyć się wskaźnikami powierzchniowymi (dobrze zaizolowane budynki 60-70 W/m², niezaizolowane 100120 W/m²) lub wskaźnikiem kubaturowym (wysokie pomieszczenia 30-35 W/m3, hale produkcyjne - bez ciepła na wentylację - 20-25 W/m3). Utrzymywanie niskich temperatur wody w kotle skutkuje przyspieszeniem korozji wymiennika, szybkim zabrudze-

niem komory spalania oraz przewodu kominowego, a w efekcie zmniejszeniem sprawności urządzenia.

Wymagania dla kotłowni Kotłownia powinna spełniać określone przepisami wymagania, np. PN-87/B-02411. Brak wentylacji nawiewnej lub jej niedrożność może wywołać takie zjawiska jak: dymienie, niemożliwość uzyskania wymaganej temperatury, a w przypadku kotłów z palnikiem peletowym może prowadzić nawet do nagromadzenia się gazów palnych o charakterze silnie wybuchowym (niebezpieczeństwo uszkodzenia przewodu kominowego). Kotłownie należy wyposażyć również w wentylację wywiewną w postaci kanału (min. 14 x 14 cm) wyprowadzonego ponad dach, z otworem wlotowym pod stropem pomieszczenia. Jej celem jest odprowadzenie z pomieszczenia szkodliwych gazów. Wa-

runkiem koniecznym dla prawidłowej pracy kotła jest właściwy dobór wysokości i przekroju komina. Rozbudowany wymiennik ciepła wymaga dla prawidłowej pracy odpowiedniego ciągu spalin (w zależności od typu i mocy kotła 30-60 Pa). Dla uniknięcia powstania ciągu wstecznego w przewodzie kominowym należy wyprowadzić go ponad najwyższą kalenicę dachu (nie mniej niż 0,6 m). Sprawdzenie przewodu dymowego i wentylacji (nawiewnej i wywiewnej) w kotłowni powinien wykonać przynajmniej raz w roku kominiarz z uprawnieniami. Ważne dla eksploatacji kotła jest jego prawidłowe usytuowanie w kotłowni. Należy zapewnić dostęp do wyczystek czopucha, przewodu kominowego w celu okresowego usuwania pozostałości po spalaniu. W przypadku kotłów z automatycznym podawaniem należy przewidzieć dostęp do czyszczenia i ewentualnego serwisu układu podawania paliwa - odległość pomiędzy bokiem kosza zasypowego a przeciwległą ścianą kotłowni nie powinna być mniejsza niż 1 m. W małych kotłowniach idealnym rozwiązaniem jest

Fot. 1. SAS Slim z czopuchem do góry - kocioł maksymalnie dopasowany do małych kotłowni.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

zastosowanie kotła, którego zakres mocy i wymiary łatwiej dobrać do dobrze ocieplonych budynków. Może on mieć wymiennik kotła z poziomym układem kaset, co w maksymalny sposób upraszcza obsługę przy zachowaniu wysokiej sprawności. Wersja kotła z czopuchem do góry pozwala na łatwiejsze podłączenie do komina i ustawienie kotła w niedużej kotłowni.

Paliwo Istotne jest stosowanie (dla danego typu podajnika) określonego rodzaju i granulacji paliwa. Warto zwrócić uwagę na wartość opałową, spiekalność, zawartość popiołu, siarki, wilgotność paliwa. W przypadku granulatu drzewnego (peletu) istotne są: średnica 6÷8 mm, dł. 20÷30 mm, wilgotność max. 12%, gęstość > 1,12 kg/dm³. Gęstość decyduje o trwałości peletu, ścieralności. Zbyt niska gęstość może być przyczyną blokowania mechanizmu podajnika. Podczas załadunku paliwa do kosza zasypowego należy zwracać uwagę, aby w paliwie nie znajdowały się większe kawałki czy kamienie mogące zablokować podajnik. Ze względów bezpieczeństwa klapa zamykająca zasobnik opału w trakcie spalania paliwa musi być szczelnie zamknięta.

Czujniki W sytuacji zróżnicowanej jakości paliwa mogą pomóc czujniki, które kontrolują proces spalania, m.in. czujnik temperatury spalin (montowany w czopuchu) czy czujnik żaru (montowany w palenisku kotłów retortowych) i obsługiwany przez regulator. Czujnik mierzy temperaturę i informuje o zmianach stanu paleniska. Regulator dobiera parametry procesu spalania tak, aby parametry zadane przez użytkownika były utrzymywane automatycznie bez konieczności dokonywania ręcznej ich zmiany. Na podstawie informacji z czujnika żaru dobiera odpowiednie parametry spalania jak ilość dawki paliwa i moc nadmuchu. W przypadku słabej jakości paliwa istnieje możliwość ręcznej korekty procesu spalania. Zalecane jest okresowe czyszczenie powierzchni czujnika temperatury spalin/żaru, aby zapewnić prawidłowe odczyty mierzonych wartości. W kotłach z paleniskiem zastępczym niedopuszczalne jest równoczewww.instalator.pl

8 (204), sierpień 2015

sne palenie na ruszcie wodnym i w trybie automatycznym. Może to doprowadzić do uszkodzenia retorty, nadpalenia końcówki ślimaka, rozregulowania paleniska i w efekcie jego wygaszenia.

Czyszczenie Kocioł należy regularnie oczyszczać z sadzy i substancji smolistych - każdy osad na ściankach kanałów konwekcyjnych zakłóca właściwy odbiór ciepła z wymiennika, co obniża sprawność oraz zwiększa zużycie paliwa. Podczas czyszczenia wymiennika należy pamiętać o udrożnieniu otworów dystrybucji powietrza znajdujących się na obwodzie retorty, na płycie paleniskowej podajnika tłokowego, czy otworów nadmuchowych w przestrzeni paleniskowej palnika. Również podajnik paliwa należy poddawać okresowemu czyszczeniu zgodnie z wytycznymi producenta. Prawidłowa obsługa przedłuża żywotność kotła oraz towarzyszących mu urządzeń. Kotły przy eksploatacji całorocznej (tryb zimowy/letni) pracują przy różnym obciążeniu, bardzo często na mocy minimalnej. Takie warunki (niska temp. wody w kotle) powodują wykraplanie wilgoci na ściankach wymiennika, przyspieszając korozję urządzenia, zabrudzenie komory spalania i zmniejszenie sprawności kotła. Obowiązkowo należy zabezpieczyć kocioł przed tzw. korozją niskotemperaturową, montując zawór czterodrogowy. Wyposażenie zaworu mieszającego w siłownik oraz czujnik temperatury zewnętrznej daje możliwość regulacji instalacji wg krzywej grzewczej (sterowanie pogodowe). Na okres przerwy w sezonie grzewczym nie należy spuszczać wody z kotła i instalacji. Jeżeli kocioł został wyłączony, należy raz w tygodniu uruchamiać podajnik w pracy ręcznej na około 15 minut, wentylator oraz pompy obiegowe. Zalecane jest pozostawienie na okres postoju kotła otwartych drzwiczek w celu przeciwdziałania korozji na skutek wykraplania wilgoci na zimnych ściankach wymiennika oraz przesmarowanie elementów ruchomych, np. zawiasy drzwiczek.

Bezpieczeństwo Nowoczesne kotły na paliwa stałe posiadają szereg rozwiązań zapewnia-

jących bezpieczną pracę, np. czujnik mierzący temperaturę w pobliżu zasobnika opału. Przy znacznym wzroście temperatury (cofnięcie płomienia) załączony zostaje alarm i następuje wypchnięcie paliwa do komory spalania. Ciekawym rozwiązaniem jest zastosowanie dla kotłów na biomasę oraz palnika peletowego podwójnego ślimaka z kanałem przesypowym. Rozwiązanie to zapewnia bezpieczny transport biomasy, eliminując konieczność stosowania dodatkowego zabezpieczenia (tzw. strażaka) przed niekontrolowanym cofaniem się ognia do zasobnika opału. Rozwiązania konstrukcyjne zastosowane w kotłach renomowanych producentów pozwoliły podnieść sprawność wymiennika i zmniejszyć ilość szkodliwych substancji powstających w procesie spalania, a zwłaszcza ograniczyć emisję pyłów. Dzięki temu kotły takie przeznaczone do spalania eko-groszku spełniają wymagania klasy 5 normy PN-EN 303-5:2012.

Fot. 2. Kocioł SAS Solid na eko-groszek (klasa 5). Należy pamiętać, że kotłownia z kotłem na paliwo stałe z automatycznym podawaniem nie jest kotłownią bezobsługową i wymaga okresowego nadzoru. W codziennej pracy kotła konieczne jest wykonywanie czynności eksploatacyjnych (kontrola parametrów pracy kotła, zabrudzenia wymiennika, stanu i obrazu ognia na palenisku, poziomu paliwa w zasobniku i napełnienia szuflady popielnicowej). Michał Łukasik

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Zmiany w instalacjach grzewczych na paliwa stałe

Wymagania ErP Dyrektywą ErP objęto szereg produktów użytkowych wprowadzanych do obrotu handlowego, które zużywają energię w czasie ich użytkowania oraz w określony sposób oddziałują na środowisko. Zaliczają się to tej grupy także urządzenia grzewcze - ogrzewacze pomieszczeń i kotły c.o. na paliwa stałe. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r., ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią, zwana Dyrektywą ErP (ang. Energy related Products - produkty związane z energią), potocznie określana jest Dyrektywą Ekoprojektu (ang. Ecgodesign). Jest ona jednym z aktów wykonawczych KE wspomagających osiągnięcie celów założonych wraz z przyjęciem Protokołu z Kioto i wynikających z wdrażanego pakietu klimatyczno-energetycznego UE. Te cele polityki UE, które mają zostać osiągnięte do 2020 r., to tzw. pakiet 3x20: redukcja emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r., ograniczenie łącznego zużycia energii pierwotnej o 20% oraz zwiększenie do 20% udziału odnawialnych źródeł energii w strukturze zużycia surowców energetycznych. Zostały one już zweryfikowane w październiku ubiegłego roku w dokumencie dotyczącym Polityki Klimatyczno-Energetycznej do Roku 2030 („Konkluzje w sprawie ram polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030”, Bruksela, 23 października 2014 r., [1]).

mieszczeń, przygotowanie ciepłej wody użytkowej), jak pompy ciepła czy kotły opalane gazem lub olejem opałowym. W odniesieniu do tych urządzeń już od 26 września bieżącego roku w krajach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, tym samym też w Polsce, zaczną obowiązywać wymagania Dyrektywy ErP, które obejmują wymóg minimalnej sprawności energetycznej, dopuszczalnego poziomu emisji tlenków azotu oraz poziomu emitowanego hałasu (Rozporządzenia Komisji UE nr 813/2013 oraz 814/2013, [2]). Dyrektywą ErP objęto także urządzenia grzewcze - ogrzewacze pomieszczeń i kotły c.o. na paliwa stałe. Prace nad przygotowaniem odpowiednich rozporządzeń obejmujących określone wymagania rozpoczęły się ponad 8 lat temu (Mudgal S., Turunen L., Roy N., Stewart R., Woodfield M., Kubica K., Kubica R.; „Preparatory Studies for Eco-design Requirements of EuPs (II) Lot 15 Solid Fuel Small Combustion Installations”;

[3]). W przypadku tych urządzeń grzewczych szczególnego znaczenia nabrały cele postawione w pakiecie klimatyczno-energetycznym UE - redukcja emisji CO2 oraz poprawa jakości powietrza w strategii CAFE UE. Ponieważ to właśnie urządzenia grzewcze opalane paliwami stałymi węglem, biomasą - uważane są za główne źródło emisji pyłu całkowitego, jego subfrakcji PM10 i PM2.5, benzo(a)pirenu oraz innych toksycznych zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery w formie aerozolu pyłowo-parowo-gazowego będącego przyczyną powstawania smogu. Jakość powietrza ma decydujący wpływ na stan środowiska oraz jakość życia i stan zdrowia społeczeństw. Zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza pył i jego subfrakacje PM2.5, PM1, sadza (BC), niesione z nim toksyczne zanieczyszczenia (PAHs, POPs - PCDDFs, PCB) i metale ciężkie HM są przyczyną licznych chorób, w szczególności chorób dróg oddechowych oraz układu krążenia. W ostatnich latach w dziedzinie technologii spalania paliw stałych w urządzeniach grzewczych małej mocy nastąpił bardzo duży postęp, czego efektem jest wysoka sprawność energetyczna oraz niska emisyjność urządzeń, wynikające przede wszystkim z poprawy organi-

Co podlega ErP? Dyrektywą ErP objęto szereg produktów użytkowych wprowadzanych do obrotu handlowego, które zużywają energię w czasie ich użytkowania oraz w określony sposób oddziałują na środowisko. Objęto nią także urządzenia służące do wytwarzania ciepła do celów bytowych (ogrzewanie po-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

zacji procesu spalania. Aktualnie na rynku krajowym i europejskim dostępne są komercyjnie urządzenia grzewcze, o różnej konstrukcji i różnych parametrach energetyczno-emisyjnych, w tym spełniających wymagania najlepszej dostępnej technologii BAT (ang. „Best Available Technology”) - technologii spalania w złożu stacjonarnym. W wyniku ponad dwuletnich prac Komitetu Regulacyjnego Komisji Europejskiej (KR KE) ds. ustalenia wymogów tej Dyrektywy w odniesieniu do urządzeń grzewczych na paliwa stałe - w dniu 13 i 14 października 2014 r. w Brukseli przegłosowano treść dwóch rozporządzeń: l Rozporządzenie Komisji (UE) w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe [4]. Ustanawia ono wymogi dotyczące ekoprojektu odnośnie wprowadzania do obrotu i do użytkowania kotłów na paliwo stałe o znamionowej mocy cieplnej 500 kW lub mniejszej. Rozporządzenie to obejmuje w swym zakresie urządzenia dostosowane do spalania paliw stałych (tabela 1). Rozporządzenie nie ma zastosowania do: - kotłów wytwarzających ciepło wyłącznie na potrzeby podgrzewania wody użytkowej, - kotłów przeznaczonych do ogrzewania i rozprowadzania gazowych nośników ciepła, takich jak para lub powietrze, - kotłów kogeneracyjnych na paliwo stałe o maksymalnej mocy elektrycznej 50 kW lub większej oraz kotłów na biomasę niedrzewną. l Rozporządzenie Komisji (UE) w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe [4]. Ustanawia wymogi dotyczące ekoprojektu odnośnie wprowadzania do obrotu i do użytkowania miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe o nominalnej mocy cieplnej 50 kW lub mniejszej. Nie ma ono zastosowania do: - lokalnych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe przeznaczonych do spalania wyłącznie biomasy niedrzewnej, www.instalator.pl

8 (204), sierpień 2015

- lokalnych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe przeznaczonych wyłącznie do użytku na zewnątrz, - lokalnych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe, których bezpośrednia moc cieplna wynosi mniej niż 6% łącznej bezpośredniej i pośredniej mocy cieplnej przy nominalnej mocy cieplnej, - lokalnych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe, które nie są zmontowane fabrycznie, ani nie są dostarczane jako prefabrykowane komponenty lub części przez jednego producenta i muszą być zmontowane na miejscu, - produktów do ogrzewania powietrznego oraz pieców do saun.

Parametry emisyjne Wymagania techniczne zawarte w ww. rozporządzeniu dla kotłów obejmują następujące parametry energetyczno-emisyjne: l sezonową efektywność energetyczną ogrzewania pomieszczeń dla trybu aktywnego; l sezonowe graniczne wartości emisji następujących zanieczyszczeń (GWE): tlenku węgla (CO), węgla organicznie związanego, zawartego w spalinach w formie gazowej (OGC), pyłu całkowitego (TSP) oraz tlenków azotu (NOx, jako sumy NO, N2O, NO2 w przeliczeniu na NO2). Emisja wyrażona w mg/m3, odniesiona jest do spalin suchych, 0°C, 1013 mbarów, o zawartości 10% O2 (zgodnie z normą EN 303-5:2012/PNEN 303-5:2012). Sezonowa efektywność energetyczna, %, ηson = 0,85 * ηp + 0,15 * ηn, Sezonowa wartość emisji: Es = 0,85 * Es,p + 0,15 * Es,n, gdzie: ηn - sprawność energetyczna wyznaczona dla mocy nominalnej kotła, ηp - sprawność energetyczna wyznaczona dla mocy cząstkowej kotła. Es,n - emisja zanieczyszczenia wyznaczona dla mocy nominalnej kotła, Es,p - emisja zanieczyszczenia wyznaczona dla mocy cząstkowej kotła. Moc cząstkowa dla kotłów: l automatycznie zasilanych paliwem: 30% mocy nominalnej; l ręcznie zasilanych paliwem: 50% mocy nominalnej, dla kotłów, które nie mogą być eksploatowane przy cząstkowym obciążeniu mocy nominalnej na poziomie 50% lub poniżej ηson = ηn oraz Es = Es,n.

Należy w tym miejscu podkreślić, że wartości kryteriów wymagań emisyjnych dyrektywy Ekoprojektu w odniesieniu do kotłów na paliwa stałe są tożsame ze standardami najwyższej klasy, to jest klasy 5 normy produktowej PNEN 303-5:2012 Kotły grzewcze Część 5: Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 500 kW.

Przed wdrożeniem Przyjęte przez KR KE projekty rozporządzeń aktualnie znajdują się w trakcie procedury przyjmowania przez Komisję Europejską i winny zostać opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w najbliższych miesiącach br. Wdrożenie tych rozporządzeń do polskiego prawa wymusi istotne zmiany nie tylko na rynku urządzeń grzewczych opalanych paliwami stałymi w naszym kraju, ale także na rynku paliw stałych, zwłaszcza pochodzenia węglowego. O ile można ograniczyć emisję CO, OGC i NOx poprzez odpowiednią organizację procesu spalania, to jednak ograniczenie emisji pyłu do poziomu zgodnego z wymaganiami Dyrektywy ErP może okazać się istotnym problemem z uwagi na obecność substancji mineralnej w paliwie. Emisja pyłu z urządzeń grzewczych małej mocy opalanych paliwem stałym (węglem) oraz odnośne graniczne wielkości emisji przedstawione zostały na wykresie. Konieczne będzie stosowanie paliw o jak najniższej zawartości popiołu lub stosowanie systemu kondycjonowania spalin - urządzeń odpylających. W ostatnim czasie coraz częściej mówi się o stosowaniu wtórnych metod ograniczenia emisji pyłu z instalacji spalania małej mocy, takich jak elektrofiltry. Co najważniejsze urządzenia te w znaczący sposób ograniczają wpływ jakości paliwa oraz ingerencji użytkownika na wielkość emisji pyłu z instalacji spalania. dr inż. Robert Kubica Literatura: [1] http://www.consilium.europa.eu/pl/ [2] http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL [3] http://www.ecosolidfuel.org [4] http://ec.europa.eu

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Kawitacja w pompach wirowych

Pęcherzyki pary Zjawisko określane mianem kawitacji towarzyszy przepływowi cieczy poprzez różne urządzenia, jak na przykład zawory czy pompy. Kawitacja związana jest z lokalnym tworzeniem się pęcherzyków pary cieczy, a następnie - na skutek wzrostu ciśnienia - ponownym przechodzeniem w stan ciekły. Aby zrozumieć zjawisko kawitacji, dobrze jest cofnąć się do ławy szkolnej i przypomnieć sobie wykres równowagi ciecz-para (rysunek 1). By przeprowadzić ciecz w stan parowy, mamy dwie możliwości: albo zwiększamy temperaturę aż do przekroczenia linii granicznej, albo obniżamy ciśnienie. W tym wypadku również przekroczymy granicę pomiędzy fazą ciekłą i parową. Obniżenie ciśnienia wody w pompie, prowadzące do wystąpienia pary, jest właśnie kawitacją. Czynniki odpowiedzialne za kawitację to wartość ciśnienia napływu i temperatura pompowanej wody. W tym duecie temperatura określa ciśnienie parowania wody i poza jeszcze innymi czynnikami wyznacza wymagane, minimalne ciśnienie przed pompą. W wypadku pomp wirowych zjawisko kawitacji występuje w części pompy, gdzie ciśnienie jest najniższe. Miejsce to określamy jako oko wirnika i zlokalizowane jest ono przy wlocie wody do wirnika. Rysunek 2 ilustruje zmiany ciśnienia w pompie od króćca wlotowego aż do tłocznego. Jeżeli przy przepływie wody przez pompę ciśnienie nie spadnie poniżej ciśnie-

nia parowania wody w określonej temperaturze, wtedy zjawisko kawitacji nie wystąpi. Często zdarza się jednak, że spadek ciśnienia na odcinku od króćca ssawnego do oka wirnika jest na tyle duży, a ciśnienie wlotowe na tyle niskie, że nastąpi jego obniżenie poniżej ciśnienia parowania. Wtedy mamy do czynienia z kawitacją. Problem tworzenia się pęcherzyków pary w pompie to niestety dopiero początek kłopotów. Ciśnienie wody przepływającej przez wirnik zwiększa się. W efekcie pęcherzyki pary poddane wysokiemu ciśnieniu implodują i przechodzą w ciecz. Zjawisku temu towarzyszy wydzielanie ogromnej energii działającej destrukcyjnie na elementy konstrukcyjne pompy, w szczególności na wirnik, które powoduje znaczące ubytki materiału - rysunek 3. Miejsca tworzenia się i zanikania pęcherzyków pary pokazuje rysunek 4.

Ubytki materiału wirnika to nie jedyne negatywne skutki kawitacji. Kolejne to obniżenie parametrów pompy (zmiana charakterystyki pompy), nadmierne wibracje powodujące uszkodzenia łożysk i uszczelnienia wału, wreszcie zwiększony hałas podczas pracy. Chcąc zabezpieczyć się przed wystąpieniem negatywnych skutków kawitacji, należy przede wszystkim zapewnić minimalne ciśnienie na króćcu ssawnym pompy, gwarantujące, że ciśnienie w korpusie pompy nie spadnie poniżej ciśnienia parowania wody dla określonej temperatury. Obliczenie minimalnego wymaganego ciśnienia względnego (mierzonego manometrem) wymaga zastosowania prostego wzoru: Hs = NPSHR - Ha + Hvp + Hm [mH2O], Hs - minimalne ciśnienie napływu [mH2O], Hm - margines bezpieczeństwa min. 0,5 mH2O, H vp - ciśnienie parowania dla określonej temperatury wody, H a - ciśnienie atmosferyczne [mH2O] (ok. 10,2 mH2O), NPSHR - wymagana nadwyżka antykawitacyjna (net positive suction head required) [mH2O]. Wartość NPSHR podawana jest przez producenta pompy w formie wykresu. NPSH definiowana jest jako spadek ciśnienia w pompie na odcinku od wlotu do oka wirnika,

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

”? a r o t a ie? l a t ns ydan . I y n e w ę” z pl a an aw . r g a ow o st t M a o „ uk ą d al t e i r s in eb ać d wan . i w w ł C yw nto a w a w ym ar ie o n s z e o tr G w o r r t e s „ int cesz ów ej a n Z h am w ó C Z ł ag n ły ó eg z c Sz