Magazyn Instalatora 8/2015 by Magazyn Instalatora

nakład 11 015

01 8. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 8 (204), sierpień 2015

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”: wentylacja

l Gaz w kotłowni

jak propan z butanem...

l Klapa na rurze l Wentylacja w garażu l Kawitacja i pompy l Walka z bąbelkami l ErP zbliża się! l Kąpiel z profilu

+90% zgodności węzła DSA WALL z wymaganiami technicznymi sieci cieplnych.

Gwarancja dużej wydajności układu. Zapewnia maksimum korzyści Poznaj DSA WALL, uniwersalny, modułowy, elastyczny węzeł cieplny od firmy Danfoss, mający zastosowanie w budynkach mieszkalnych, handlowych i przemysłowych. Węzeł DSA WALL ustanawia nowe standardy wydajności energetycznej układów cieplnych, przy jednoczesnej niezawodności działania i przyjaznej obsłudze.

www.heating.danfoss.pl

Ad_DSA_WALL_A4_P_Polish_CC.indd 6

04-03-2015 08:24:48

Nowoczesna technika firmy Viessmann sprawia, że ogrzewanie drewnem jest efektywne i przyjazne dla środowiska

Kotły na drewno firmy Viessmann oferują Państwu niezależność od paliw kopalnych, oszczędzają koszty ogrzewania i dzięki zachowaniu neutralnego bilansu CO2 przy spalaniu – odciążają środowisko n aturalne. Nowoczesne systemy spalania drewna mogą korzystać z każdej jego formy, standardowo z polan, jak również zrębków, brykietów, trocin, peletów, itp. Kotły firmy Viessmann charakteryzuje najwyższa jakość technologiczna wyznaczanie standardów i gwarancja komfortu cieplnego. Ich wysoka efektywność energetyczna pozwala oszczędzać koszty ogrzewania i stanowi właściwy Menedżerowie Produktu – Odnawialne Źródła Energii: Wrocław – tel. 782 756 718, e-mail: jusm@viessmann.com Poznań – tel. 782 756 728, e-mail: durp@viessmann.com Mysłowice – tel. 782 756 738, e-mail: eica@viessmann.com Warszawa – tel. 782 756 748, e-mail: mrb@viessmann.com Menedżer Produktów na drewno i biomasę: tel. 782 756 777, e-mail: kukw@viessmann.com

wybór również z ekologicznego punktu widzenia.

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy O tym, że każdy budynek, gdzie przebywają ludzie, trzeba wentylować, nie trzeba już chyba nikogo przekonywać. Oczywiste jest, że świeże powietrze o odpowiednich parametrach jest niezbędne. Gorzej jest jednak ze świadomością, jak to osiągnąć. Mam nadzieję, że autorzy artykułów ringowych swoimi argumentami przekonają Państwa do swoich rozwiązań: „Jednym z najważniejszych aspektów przy wyborze typu rur do GPWC jest przewodność cieplna materiału, z którego wykonane są elementy systemu. Podwyższona przewodność cieplna rur polipropylenowych umożliwia optymalną wymianę ciepła między zasysanym powietrzem a gruntem, co przekłada się na bardzo wysoką sprawność systemu. Ten parametr w przypadku zwykłych rur kanalizacyjnych z PVC jest kilkukrotnie mniejszy (...)”. Inny autor zwraca uwagę na zupełnie inną możliwość (jedyną!): „Budujemy jeszcze domy z systemami typowymi - wentylacją grawitacyjną, jednak w obecnym, szczelnym i energooszczędnym standardzie budowania już się to nie sprawdza. Jedynym sensownym rozwiązaniem jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła”. Zapraszam na ring! Jak pisze autor artykułu pt. „Jak propan z butanem...”: „Kotłownie z urządzeniami gazowymi na gaz płynny muszą spełnić szereg dodatkowych warunków w porównaniu do kotłowni na gaz ziemny. Wynikają one ze specyficznej cechy gazów płynnych: propanu i butanu, jaką jest ich większy ciężar właściwy niż ciężar powietrza”. Jakie to warunki? Zapraszam do lektury artykułu na s. 46-48. Dyrektywą ErP objęto szereg produktów użytkowych - także urządzenia grzewcze, a wśród nich m.in. ogrzewacze pomieszczeń i kotły c.o. na paliwa stałe. W odniesieniu do tych urządzeń już od 26 września bieżącego roku w krajach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a tym samym też w Polsce, zaczną obowiązywać wymagania dyrektywy, które obejmują wymóg minimalnej sprawności energetycznej, dopuszczalnego poziomu emisji tlenków azotu oraz poziomu emitowanego hałasu. Więcej informacji na ten temat znajdą Państwo w artykule pt. „Wymagania ErP” (s. 32-33). Gaz znajdujący się w systemie rurowym instalacji wodnej, grzewczej (chłodu) powodować może irytujące szumy i bulgotania, wadliwe dostarczanie i odbieranie ciepła czy chłodu, a nawet zatrzymanie całej instalacji i jej nieodwracalne uszkodzenia. Jak temu zapobiegać? Odpowiedzi na to pytanie postara się udzielić autor artykułu pt. „Walka z bąbelkami” (s. 58-60). Sławomir Bibulski

Na okładce: © Patrizia Tilly/123RF

Kwiatki instalacyjne w kotłowni s. 44

l Optymalna eksploatacja (Kotły z automatycznym podawaniem paliwa) s. 30 l Wymagania dyrektywy (Kotły stałopalne) s. 32 l Pęcherzyki pary (Kawitacja w pompach wirowych) s. 34 l Komfort ciepłej podłogi s. 36 l Badania spawania s. 38 l Poczta „Magazynu Instalatora” s. 40 l Dyrektywa ErP i jej skutki dla branży s. 42 l Wymagająca kotłownia (Uwaga! Jesteś w ukrytej kamerze...) s. 44 l Kotłownie na gaz płynny s. 46 l Szpital z pompą s. 49 l Jakość, tradycja, doświadczenie (strona sponsorowana firmy Arco) s. 50 l Wentylacja dla modernizacji (strona sponsorowana firmy Viessmann) s. 51 l Chłodna kalkulacja (strona sponsorowana firmy Danfoss) s. 52 l Kompletne systemy (strona sponsorowana Europejskiego Instytutu Miedzi) s. 53 l

Systemy przeciwzalewowe s. 54

l Klapa na rurze (Zagrożenie przepływem zwrotnym) s. 54 l Kąpiel z profilu (Kabiny natryskowe - 2) s. 56 l Walka z bąbelkami (Powietrze w instalacjach) s. 58 l Trasy w kanałach (Jak to dawniej w Warszawie bywało...) s. 61 l Dziura w studzience (Jakość w kanalizacji) s. 62 l Podziemna renowacja (Bezwykopowy montaż kanalizacji deszczowej i sanitarnej bezciśnieniowej) s. 64 l Co tam Panie, w „polityce”? s. 66

Ring „MI”: ogrzewanie dużych obiektów s. 6-18

ISSN 1505 - 8336

l Odpowiedzialność instalatora s. 19 l Ciasny komin s. 20 l Kominki s. 22 l Nowości w „Magazynie Instalatora” s. 24 l Wentylacja w garażach s. 26 l Przewody wentylacyjne z płyt s. 29 8 . 2

01 5

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70. Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5. Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. We wrześniu na ringu: kotły kondensacyjne...

Ring „MI”: nowoczesne systemy wentylacyjne efektywność, powietrze, rekuperacja, odzysk ciepła

Danfoss Danfoss Air jest doskonałym systemem rekuperacji do zastosowania w budynkach nowych, jak i modernizowanych. Jest to kompletne, energooszczędne rozwiązanie od jednego dostawcy, firmy Danfoss. Wybierając producenta całego systemu, nie tracisz czasu na poszukiwanie i transport poszczególnych produktów od różnych dostawców. System Danfoss Air obejmuje pięć głównych obszarów, które są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania systemu rekuperacji, od doboru do prawidłowego działania systemu i wsparcia posprzedażnego. l Centrale rekuperacyjne Danfoss Air: sercem systemu Danfoss Air jest centrala rekuperacyjna, dostępna w czterech modelach dopasowanych do montażu naściennego lub na poddaszu; l Bezprzewodowy sterownik Air Dial: sterownik zapewnia łatwy, przyjazny użytkownikowi, intuicyjny oraz

bezprzewodowy dostęp do wszystkich ustawień systemu; elegancki design pozwoli mu dopasować się do architektury domu. l System kanałów elastycznych Air Flex: w celu zapewnienia łatwej instalacji Danfoss dostarcza szeroką gamę produktów systemu dystrybucji powietrza. l Nagrzewnice powietrza świeżego i nawiewanego: system Danfoss Air może zostać poszerzony o nagrzewnicę zasilaną elektrycznie wodą grzewczą lub energią geotermalną (również funkcja chłodzenia). l Program do doboru AirCalc: każdy system jest dobierany indywidualnie za pomocą oprogramowania AirCalc, co zapewnia optymalne rozwiązanie. Danfoss udostępnia ten program, a jego prosty i intuicyjny interface pozwala na praktycznie samodzielne projektowanie systemów. Danfoss pomaga dobrać system do indywidualnego projektu domu, za-

pewniając kompletną dokumentację, oprogramowanie do uruchomienia i zaprogramowania systemu oraz wsparcie doświadczonego zespołu.

Zasada odzysku ciepła z wentylacji System Danfoss Air wykorzystuje ciepło (np. z kuchni i łazienki) do podgrzewania świeżego powietrza nawiewanego do pomieszczeń. Dzięki temu zapewniona jest wymiana powietrza i zdrowy klimat wnętrz, z jednoczesnym zachowaniem oszczędności energii. Głównym elementem rekuperatora jest wysokosprawny wymiennik ciepła o dużej powierzchni wymiany wykonany z aluminium, które jest doskonałym przewodnikiem ciepła. Ideą działania systemu wymiany jest to, aby ciepłe powietrze usuwane z budynku (kuchnia, łazienka) ogrzało świeże powietrze do niego Pytanie do... Czy istnieją na rynku systemy umożliwiające, oprócz sterowania rekuperacją, sterowanie ogrzewaniem podłogowym/grzejnikowym, kotłem grzewczym czy pompą ciepła wraz z optymalizacją jej krzywej grzewczej na podstawie pomiarów temperatur w poszczególnych pomieszczeniach? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nawiewane (pokoje). To się właśnie dzieje w wymienniku, dlatego też jakość tego wymiennika i jego wielkość gwarantują sprawność urządzenia. System Danfoss Air odzyskuje energię zawartą w powietrzu usuwanym z pomieszczeń, radykalnie zmniejszając w ten sposób koszty ogrzewania i negatywny wpływ na środowisko. Zapamiętaj: l powietrze usuwamy z pomieszczeń „brudnych”: kuchnia, WC, łazienka, garderoba itd., l powietrze nawiewamy do pomieszczeń „czystych”: salon, jadalnia, sypialnia, pokój, gabinet itd.

Bezproblemowy montaż Dostawa, montaż i instalacja nie były do tej pory tak proste. Dobór i dokumentacja są również dołączone do systemu. System kanałów elastycznych AirFlex nadaje się doskonale do montażu wydajnej wentylacji w każdym typie budynku. Wykonane z tworzywa przewody wentylacyjne mogą być łatwo zabudowane w podłogach i ścianach, co zapewnia efektywną wentylację w nowym oraz modernizowanym budownictwie. Ustawienie systemu jest dużo szybsze i bardziej dokładne dzięki wbudowanym króćcom pomiarowym z frontu maszyny. Po montażu centrali rekuperacyjnej i systemu kanałów możesz zapomnieć o używaniu jakichkolwiek narzędzi. Po pro-

8 (204), sierpień 2015

stu należy podłączyć moduł komunikacyjny do centrali, włożyć baterie do sterownika AirDial, podłączyć wtyczkę, a system automatycznie poprowadzi przez proces uruchomienia.

Korzyści Korzyści z zastosowania rekuperacji Danfoss: l do 95% odzysku ciepła dzięki wymiennikowi krzyżowo-przeciwprądowemu, l zdrowy klimat w domu - wentylacja oparta o czujnik wilgotności (dostarczany w standardzie), l niskie zużycie energii dzięki silnikom prądu stałego, l komfort spania dzięki funkcji chłodzenia nocnego,

chłodzenie powietrza w ciągu dnia dzięki funkcji letni by-pass, l dostosowanie do możliwości montażu - wersja pionowa i pozioma, l zaawansowany sterownik, możliwość diagnostyki i analizy pracy rekuperatora poprzez program komputerowy.

Jeden panel sterowania

szybkie dostarczenie świeżego powietrza (np. podczas przyjmowania dużej liczby gości, etc.) funkcja Buster,

Danfoss Air to nie tylko doskonały systemem rekuperacji. Zastępując bezprzewodowy sterownik Air Dial panelem systemu Danfoss Link, uzyskujemy możliwość połączenia systemu rekuperacji ogrzewaniem podłogowym/grzejnikowym, kotłem grzewczym czy pompą ciepła. Tak, to nie pomyłka! System Danfoss One pozwala połączyć wszystkie te elementy i sterować z jednego panelu. Danfoss One to centrum dowodzenia całym domem, ktory umożliwia sterowanie: l rekuperacją, l ogrzewaniem podłogowym, l ogrzewaniem grzejnikowym, l ogrzewaniem elektrycznym, l kotłem grzewczym, l pompą ciepła, l urządzeniami elektrycznymi działającymi na zasadzie włącz/wyłącz. Jedną z ciekawostek, którą oferuje system Danfoss One, jest fakt, że pozwala on na optymalizację krzywej grzewczej pompy ciepła na podstawie pomiarów temperatur w poszczególnych pomieszczeniach! Ma to kluczowy wpływ na jej COP (SPF), a co za tym idzie - na oszczędności wynikające z jej stosowania. Piotr Krzemiński

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Ring „MI”: systemy wentylacyjne

rekuperator, wentylacja, wymiennik, kanał, nagrzewnica

Junkers Rekuperatory marki Junkers AerastarComfort to urządzenia pozwalające na komfortową wentylację budynków z jednoczesnym odzyskiem ciepła. Urządzenia są dostępne w trzech wersjach o różnych nominalnych przepływach powietrza 140, 230 i 350 m3/h, gdzie minimalny przepływ powietrza dla najmniejszej jednostki wynosi 25 m3/h, a maksymalny dla największej 450 m3/h. Dużą zaletą przy zamawianiu rekuperatorów AerastarComfort marki Junkers jest fakt, że nie trzeba rozróżniać wersji prawej lub lewej. Standardowo dopływ świeżego oraz wyrzut „zużytego” powietrza podłącza się z prawej strony, ale jeśli jest potrzebne podłączenie lewe, to na miejscu instalacji można „przezbroić” urządzenie, co powinno zająć kilkanaście minut. Ta funkcja jest również szczególnie przydatna, kiedy w miejscu instalacji zmienia się plan prowadzenia kanałów. W takim wypadku nie trzeba wymieniać urządzenia, ale wystarczy je „przezbroić”. Wszystkie kanały powietrzne w AerastarComfort podłacza się od góry. Tylko w modelu LP 140-2 istnieje dodatkowa możliwość podłączenia dwóch kanałów od spodu urządzenia i dwóch od góry. Montaż urządzenia może odbyć się

nego spada poniżej 16,5°C. Nagrzewnica ma za zadanie zabezpieczyć wymiennik ciepła przed zamarzaniem wilgoci, co mogłoby zablokować przepływ powietrza przez urządzenie. Dzięki jej zastosowaniu możliwa jest bezproblemowa eksploatacja rekuperatora nawet do -25°C. Poniżej tej temperatury wentylator czerpiący świeże powietrze z zewnątrz budynku zostaje zatrzymany. Kolejnym elementem, który jest na posadzce przy pomocy konsoli standardowo wbudowane w rekupepodłogowej lub na ścianie z wykorzy- rator, jest obejście (by-pass). Jest on staniem wsporników lub listwy do szczególnie przydatny, jeśli tempepowieszenia. Odzysk ciepła za po- ratura powietrza latem na zewnątrz mocą wymiennika krzyżowo-prze- budynku ma niższą wartość niż w ciwprądowego wg normy EN-PN 13 pomieszczeniach. W takim wypad141-7 wynosi nawet 90%, co pozwa- ku by-pass jest uruchamiany autola w wysokim stopniu odzyskiwać matycznie i powietrze czerpane nie ciepło z powietrza wentylacyjnego, a przepływa przez wymiennik ciepła, co za tym idzie - oszczędzać na koszPytanie do... tach eksploatacji budynku. Jakie są wady, a jakie zalety Elementy wbudowane wymiennika entalpicznego?

Centrala wentylacyjna AearastarComfort posiada wiele elementów wbudowanych w urządzenie. Jednym z nich jest elektryczna nagrzewnica wstępna. Uruchamia się ona tylko wtedy, kiedy temperatura powietrza świeżego spada poniżej -3°C lub kiedy temperatura powietrza nawiewa-

lecz omija go, aby nie podgrzewać się dodatkowo. Do pomieszczeń nawiewane jest chłodniejsze powietrze spoza budynku. Podwójny syfon to kolejny element dostarczany razem z rekuperatorem, który ma za zadanie odprowadzić wilgoć wykraplającą się na wymienniku ciepła. Skropliny kierowane są do dwóch komór, gdzie potem trafiają do syfonu, a stamtąd do odpływu. Cały korpus centrali wentylacyjnej wykonany jest ze spienionego styropianu (EPS), który jest materiałem izolującym, co zabezpiecza przed powstawaniem mostków cieplnych i wykraplaniem się wilgoci na obudowie. Jeszcze jedną zaletą materiału EPS jest możliwość jego swobodnego formowania kształtu w czasie produkcji. Komory przepływu powietrza mają wyprofilowane krawędzie, dzięki czemu szum powietrza jest obniżony, co przekłada się na cichszą pracę całej www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

instalacji wentylacyjnej. Jeszcze jednym elementem dostarczanym z urządzeniem jest para filtrów o klasie G4. Po ich zużyciu wymiana jest bardzo prosta i nie wymaga żadnych narzędzi oraz rozbierania urządzenia, dlatego może ją zrobić praktycznie każdy. Jeśli potrzebne są filtry o wyższej klasie filtracji, na przykład dla osób z dolegliwościami alergicznymi, to jako akcesoria są dostępne filtry o klasie F7. Każda jednostka AerastarComfort wyposażona jest również we wbudowany, podstawowy regulator, który pozwala na samodzielną pracę. Dostępne funkcje sterujące to m.in. praca wg jednego programu czasowego, tryb sterowania manualnego (ustawienie prędkości wentylatora), tryb automatycznego lub ręcznego uruchamiania by-passu, tryb rozpalania kominka, kalibracji wentylatorów. Dodatkowo rekuperator sygnalizuje potrzebę wymiany filtrów.

Sterowanie Jeśli użytkownik chce sterować zdalnie rekuperatorem, może to zrobić przy pomocy pilota bezprzewodowego RCV. Pilot posiada duży wyświetlacz LCD, na którym można odczytywać temperatury z 4 czujników, w które rekuperator jest standardowo wyposażony oraz innych podłączonych czujników. Oprócz funkcji dostępnych dla podstawowego, wbudowanego regulatora przy pomocy RCV można wybrać jeden z 10 programów czasowych oraz regulować inne ustawienia AerastarComfort. Dodatkowymi trybami pracy są: tryb nocny, w którym w okresie nocnym wentylatory obniżają swoją wydajność i jednocześnie hałas, oraz funkcja urlopowa.

8 (204), sierpień 2015

figuration tool) mamy dodatkowy tryb pracy: wg zapotrzebowania. Oznacza to, że jeśli wartość mierzona na jednym z czujników wykracza poza ustawioną skalę, to wentylatory zmieniają swoją wydajność.

System kompletny

Pilot bezprzewodowy dostępny jest jako akcesoria. Najszerszy wachlarz możliwości sterowania rekuperatorem daje program komputerowy „Configuration tool”. Program jest bezpłatny i można go pobrać ze strony internetowej marki Junkers. Po zainstalowaniu programu na komputerze i połączeniu z rekuperatorem za pomocą przewodu USB, oprócz wcześniej wymienionych funkcji w regulatorze podstawowym lub RCV, użytkownik może zaprogramować własny indywidualny program czasowy lub obserwować na wykresie zmiany parametrów mierzonych na czujnikach. Instalator lub serwisant ma dodatkowo możliwość wykonania testu przekaźników wszystkich podłączonych elementów lub wykonać kalibrację urządzenia. Jeśli do urządzenia podłączymy jeden z czujników - CO2, czujnik wilgotności lub czujnik zanieczyszczeń powietrza VOC - dostępnych jako akcesoria, to w każdym przypadku sterowania (podstawowe, RCV lub Con-

Oprócz samych urządzeń wentylacyjnych firma Junkers dostarcza również kompletny system kanałów do rozprowadzenia powietrza. System obejmuje: l kanały główne odprowadzające i odprowadzające powietrze do rekuperatora wykonane z EPP w dwóch rozmiarach Ø 125 i Ø 160 mm, czerpnie i wyrzutnie; l kanały płaskie z tworzywa, które charakteryzują się małą wysokością 50 mm i dużą możliwością transportu powietrza, co ogranicza ilość stosowanych kanałów; l kanały okrągłe z tworzywa o rozmiarze Ø 75 mm, które można zaginać w dowolnym kierunku. Zarówno system kanałów płaskich, jak i okrągłych wykonywany jest z materiałów antystatycznych i antyalergicznych. Skrzynka rozdzielcza powietrza pasuje do obydwu rodzajów

kanałów. Dzięki wysokiej jakości złączkom uszczelniającym spasowującym kolejne elementy systemu nie trzeba ich dodatkowo uszczelniać taśmą, co skraca czas montażu. Przy wszystkich walorach technicznych urządzeń głównym powodem stosowania wentylacji z odzyskiem ciepła jest zapewnienie prawidłowej wentylacji w budynku, dostarczenie świeżego powietrza, zabezpieczenie budynku przed degradacją substancji budynku poprzez niewystarczającą wentylację przy jednoczesnej oszczędności energii na ogrzewanie. Grzegorz Łukasik

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Ring „MI”: nowoczesne systemy wentylacyjne komfort, wymiennik, rekuperacja, odzysk ciepła

Pro-Vent Firma Pro-Vent wciąż udoskonala istniejące i tworzy nowe rozwiązania. Staramy się dostarczać produkty, które są łatwe w montażu, proste w obsłudze i ponadto charakteryzują się wysokimi parametrami energooszczędności wynikającymi z nowoczesnych rozwiązań i przemyślanego, rozbudowanego systemu sterowania. O konieczności wentylacji nie trzeba już chyba nikogo przekonywać. Oczywiste jest, że dla naszego zdrowia świeże i czyste powietrze jest niezbędne. Gorzej jest jednak ze świadomością, jak to osiągnąć. Budujemy jeszcze domy z systemami typowymi - wentylacją grawitacyjną, jednak w obecnym, szczelnym i energooszczędnym standardzie budowania to się już nie sprawdza. Jedynym sensownym rozwiązaniem jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła.

wody powstającej w wyniku kondensacji podczas pracy centrali z odzyskiem ciepła. Posiadają wysoki realny odzysk, w recyrkulacji do 96%. Natomiast seria central MISTRAL Pro to nowoczesne, energooszczędne rozwiązanie problemu wentylacji. W tych rekuperatorach tak przemyśleliśmy wymiennik, aby zredukować do minimum negatywne skutki szronienia wymiennika zimą, i zoptymalizowaliśmy jego pracę oraz konstrukcję tak, by zapewnić:

Pionier komfortu Wybór możliwych central jest spory. Firma Pro-Vent była pionierem w promowaniu komfortowych systemów wentylacyjnych w budownictwie mieszkalnym i niejako współtworzyła rynek rekuperacyjny w Polsce. Od lat oferuje klientom sprawdzone i różnorodne rozwiązania. W swojej ofercie posiadamy centrale o wydajnościach od 200 do 6000 m3/h. Oferujemy rekuperatory z pojedynczym wymiennikiem krzyżowym, ponadto tzw. Duo - czyli z podwójnym wymiennikiem krzyżowym, oraz centrale MISTRAL Pro i MISTRAL Smart z wymiennikiem przeciwprądowym. Dla małych basenów i gabinetów odnowy polecamy centrale w wykonaniu basenowym. Centrale te posiadają wbudowaną przepustnicę recyrkulacyjną umożliwiającą kontrolowane doprowadzenie powietrza świeżego. Ponadto sprawnie odprowadzają duże ilości

l Niezawodną wymianę ciepła z maksymalnym odzyskiem, nawet w temperaturach powietrza zewnętrznego do około -25°C, zapewniając przy tym wysoką odporność na zamarzanie. l Bezproblemowe odprowadzanie kondensującej się wody zawsze do strefy dodatnich temperatur. Wymiennik ulega zamarzaniu znacznie

Pytanie do... Jakie są zalety systemu wentylacji z odzyskiem ciepła oraz ogrzewania i chłodzenia nadmuchowego wykorzystującego wbudowaną powietrzną pompę ciepła?

wolniej od typowych konstrukcji, ponieważ w wymienniku zachodzi tylko „szronienie” niewielkiej części kondensatu, reszta w postaci ciekłej jest na bieżąco usuwana z centrali. Umożliwia to znaczne ograniczenie działania nagrzewnicy wstępnej. Wbudowana nagrzewnica w centralach MISTRAL Pro załącza się w zależności od warunków na krótkie okresy 10-20-minutowe co około 80-100 minut. Wolnoobrotowe, dwustronnie ssące wentylatory EC zapewniają wyjątkowo niski poziom hałasu emitowanego do instalacji. Ponadto mały pobór energii elektrycznej pozwala na osiągnięcie wskaźnika SFP < 0,22 W/(m3*h). Centrala MISTRAL Pro wyposażona jest w szczelny, wbudowany by-pass, który pozwala na nawiewanie powietrza bez odzysku, dlatego też centrale te znakomicie sprawdzają się we współpracy z gruntowym wymiennikiem ciepła PROVENT-GEO. Ponadto rekuperatory MISTRAL Pro posiadają certyfikat Instytutu Technologii Eksploatacji Państwowego Instytutu Badawczego potwierdzający spełnienie wymagań w standardzie NF15 i NF40, a także potwierdzenie parametrów centrali dla układu wentylacji nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła.

Wszystko pod kontrolą Dobra centrala potrzebuje też przemyślanego sposobu zarządzania jej pracą. Chcąc sprostać temu wyzwaniu, poświęciliśmy sporo czasu i uwagi, by stworzyć produkt o rozbudowanych możliwościach sterowania i kontroli. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Zastosowanie w centralach MISTRAL specjalnie dedykowanych układów automatyki projektowanych w firmie Pro-Vent pozwala optymalnie dostosować ich funkcjonalność do celów wentylacji oraz aktualnych potrzeb rynku we współpracy z systemami „inteligentnego budynku”. Oferujemy również sterowanie moduł komunikacji z centralą z poziomu sieci domowej LAN, WiFi - a przy odpowiedniej konfiguracji także ze zdalnym dostępem z Internetu. WebManipulator umożliwia wygodne sterowanie centralą MISTRAL, niezależnie od tego, czy decydujemy się na obsługę przez specjalnie stworzoną na system Android aplikację, czy też wybieramy sterowanie przez „www”. Co istotne - nie ma też znaczenia, jaki system operacyjny posiadamy - Windows, Linux (komputery PC), WindowsPhone, iOS (iPhone), Android (smartfony). Jedyne, co jest niezbędne, aby móc korzystać z oferowanych przez Pro-Vent udogodnień, to zainstalowana w urządzeniu graficzna przeglądarka stron „www”.

8 (204), sierpień 2015

w budynku zarówno latem, jak i w ciągu całego roku. MISTRAL Max, dostarczając „taniej” energii z pompy ciepła, może pełnić funkcje wydajnego wspomagania innych układów grzewczych, natomiast w budynkach pasywnych, w połączeniu z gruntowym wymienni-

Nowości Produkcja i programowanie układów na miejscu, w siedzibie Pro-Vent zapewnia również najszybszy możliwy serwis oraz gwarancję fachowej pomocy technicznej dla instalatora oraz użytkownika. Ciągłe udoskonalanie produktów, stosowanie najnowszych, energooszczędnych konstrukcji wentylatorów w połączeniu z rozwijaniem dostępnych opcji sterowania, gwarantuje też najwyższą energooszczędność systemów wentylacji opartych na urządzeniach Pro-Vent. Nowe centrale z pompą ciepła MISTRAL Max to urządzenia wentylacyjno-klimatyzacyjne przeznaczone do wentylacji z odzyskiem ciepła oraz ogrzewania i chłodzenia nadmuchowego za pomocą wbudowanej powietrznej pompy ciepła. Centrale opracowane zostały z myślą o budynkach niskoenergetycznych i pasywnych, a zastosowane w nich rozwiązania zapewniają bardzo wysoką efektywność zarówno energetyczną, jak i funkcjonalną. Urządzenie umożliwia utrzymanie najwyższego komfortu klimatycznego www.instalator.pl

kiem ciepła PROVENT-GEO, centrala może być głównym źródłem ogrzewania. Dzięki kompaktowym wymiarom, niewielkiej masie oraz braku zewnętrznych skraplaczy-parowaczy, centrale Max są wygodne w montażu. Elementy zastosowane w centralach - decydujące o jej wysokiej sprawności:

wysokosprawny, przeciwprądowy wymiennik ciepła o zmniejszonych stratach ciśnienia zapewnia odzysk ciepła do 92%, l nowoczesne wentylatory EC (elektronicznie komutowane) przy nie-

wielkich oporach własnych centrali zapewniają niskie zużycie energii elektrycznej - SFP = 0,22 W/(m3*h), l sprężarkowa pompa ciepła, pobierając energię z powietrza wyrzutowego, dostarcza tanią energię grzewczą zimą i chłodne powietrze latem, l nowatorska automatyka stałoprzepływowa, nieprzerwanie utrzymująca zadane przepływy powietrza bez względu na zmienne opory instalacji wentylacyjnej.

1000 instalacji z GWC Firma PRO-VENT może pochwalić się również najwydajniejszym energetycznie gruntowym wymiennikiem ciepła PROVENT-GEO, który zostało opatentowany jako rozwiązanie zupełnie nowatorskie. Wyjątkowe cechy tego wymiennika zostały potwierdzone jego zastosowaniem w ponad 1000 instalacjach. W oparciu o gruntowy wymiennik ciepła PROVENT-GEO i centrale z pompą ciepła opracowane zostało i wdrożone w ponad 20 obiektach kompleksowe rozwiązanie wentylacyjno-grzewczo-klimatyzacyjne GEO-KLIMAT, które jednym systemem zapewnia wszystkie parametry kształtujące mikroklimat wewnętrzny na najwyższym poziomie komfortu (kategoria 1 normy EN-15251) z najwyższą wśród innych systemów efektywnością energetyczną: l SCOP 4,0-4,7; l sprawność rekuperacji 90-96%; l SFP < 0,25. Praktycznie wszystkie obiekty aktualnie projektowane z układami GEO-KLIMAT spełniają surowe wymagania odnośnie maksymalnego zużycia energii pierwotnej i uzyskują EP < 65 kWh (dla ogrzewania, wentylacji, c.w.u. i energii pomocniczej). Nasza firma wciąż udoskonala istniejące i tworzy nowe rozwiązania. Staramy się dostarczać produkty, które są łatwe w montażu, proste w obsłudze i ponadto charakteryzują się wysokimi parametrami energooszczędności wynikającymi z nowoczesnych rozwiązań i przemyślanego, rozbudowanego systemu sterowania. Krzysztof Ćwik

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Dziś na ringu „MI“: nowoczesne systemy w wentylacji powietrze, wentylacja, gruntowy, wymiennik ciepła

REHAU Gruntowy powietrzny wymiennik ciepła (GPWC) jest instalacją zapewniającą stały dopływ świeżego, higienicznego i przefiltrowanego powietrza do centrali wentylacyjnej (względnie rekuperatora), która wstępnie podgrzewa lub schładza powietrze wentylacyjne. Wśród dostępnych na rynku rozwiązań GPWC (rys. 1) wymienić można wymienniki powietrzne: rurowe (przeponowe), płytowe oraz żwirowe (bezprzeponowe), gdzie bezpośrednio powietrze pełni rolę medium, lub wymienniki glikolowe (takie same jak stosuje się do pomp ciepła), gdzie ciepło z gruntu przekazywane jest najpierw do zamkniętego układu glikolowego, a potem do powietrza.

je swoje potwierdzenie w wykonanych przez niezależny Instytut SKZ Wurzburg badaniach (rys. 2). Dodatkowo ze względu na działanie izola-

Wysoka skuteczność Ze względu na wyższą skuteczność działania skupię się wyłącznie na wymiennikach powietrznych, a konkretnie na typie rurowym. Jednym z najważniejszych aspektów przy wyborze typu rur do GPWC jest przewodność cieplna materiału, z którego wykonane są elementy systemu. Podwyższona przewodność cieplna rur polipro-

pylenowych umożliwia optymalną wymianę ciepła między zasysanym powietrzem a gruntem, co przekłada się na bardzo wysoką sprawność systemu. Ten parametr w przypadku zwykłych rur kanalizacyjnych z PVC jest kilkukrotnie mniejszy, co znajdu-

Rys. 1. Schemat układu wentylacji mechanicznej z GWC w domku jednorodzinnym. cyjne zamkniętego powietrza nie należy stosować rur kanalizacyjnych z rdzeniem spienionym lub rur dwuściennych strukturalnych. Jeżeli wybralibyśmy zwykłe rury kanalizacyjne z PVC, to de facto powinniśmy ułożyć ich zdecydowanie więcej aniżeli rur AWADUKT Thermo. Owszem koszt samego materiału na 1 mb będzie mniejszy, ale licząc go dla całej zwiększonej instalacji - już niekoniecznie. Koszty związane z wykonawstwem również wzrosną. Do tego może się okazać, że nie wystarczy nam przestrzeni na działce, żeby ułożyć tak długą instalację. Ponadto Pytanie do... Dlaczego nie należy stosować rur PVC do systemów GPWC?

większy spadek ciśnienia przy dłuższych instalacjach wymaga zastosowania mocniejszych wentylatorów lub dodatkowych wentylatorów kanałowych, co również należy uwzględnić przy doborze centrali wentylacyjnej i co niestety zwiększa koszty eksploatacyjne systemu.

Jaka rura? Innym rozwiązaniem możliwym do zastosowania są ciśnieniowe rury polietylenowe. Wprawdzie odznaczają się one wyższym współczynnikiem przewodzenia ciepła, ale ze względu na swoją bardzo wysoką elastyczność nie nadają się do instalacji rurowych GPWC. Rury polietylenowe w klasycznym typoszeregu SDR 26 mają sztywność obwodową SN4 lub mniejszą. Stosowanie rur w klasie SN4 pod obciążeniem statycznym w postaci chodników, ścieżek ogrodowych, parkingów, dróg dojazdowych lub wręcz pod budynkiem jest zdecydowanie niewskazane. Takie rury najzwyczajniej ulegną owalizacji lub wręcz pęknięciu. Dodatkowo rury polietylenowe odznaczają się bardzo niską sztywnością wzdłużną, co sprawia, że uginają się pod ciężarem i w ten sposób tworzą się niecki w rurach GPWC. W tych nieckach zbiera się woda kondensacyjna, która po czasie zaczyna brzydko pachnieć i zmniejsza powierzchnię przepływu powietrza lub wręcz zablokuje ten przepływ. Kontynuując powyższy wątek rur kanalizacyjnych z PVC lub ciśnieniowych PE wykorzystywanych do GPWC, zwracam uwagę, że żadne tego typu rozwiązania nie mają dopuszczenia do stosowania w układach wentylacyjnych. Stanowią o tym względy higieniczne. W takich rurach nie ma najmniejszego zabezpieczenia przed rozwojem drobnoustrojów, bakterii lub pleśni na ściankach wewnętrznych rur. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Srebrem w drobnoustroje Dlatego do systemów GPWC należy stosować wyłącznie produkty do tego przeznaczone i dopuszczone przez Państwowy Zakład Higieny oraz Instytut Techniki Budowlanej. Na przykład rurowe wymienniki firmy REHAU posiadają opatentowaną antybakteryjną warstwę wewnętrzną, która zapewnia higieniczne i czyste powietrze doprowadzane do budynku. Podczas specjalnego procesu wewnętrzna warstwa rury wzbogacana jest cząstkami srebra, które są całkowicie bezpieczne pod względem fizjologicznym. Dodatki te stosowane są m.in. w medycynie i urządzeniach gospodarstwa domowego w celu zapobiegania rozwojowi drobnoustrojów. Skuteczność działania warstwy antybakteryjnej została przebadana przez niezależny instytut Fresenius (rys. 3.) w oparciu o metodę ASTM E2180 (Amerykańskie Stowarzyszenie Badań i Materiałów). Należy podkreślić tutaj fakt, że samo występowanie cząstek srebra w warstwie wewnętrznej rur GPWC jest niewystarczające. Musi zostać osiągnięta odpowiednia koncentracja tych cząstek, o czym mówi norma JIS Z 2801 (Japanese Industrial Standard) lub umiędzynarodowiona jej wersja ISO 22196. W przypadku antybakteryjnych rur zawartość cząstek srebra w warstwie antybakteryjnej musi sięgać poziomu ok. 1000 mg/kg. Daje to nam wskaźnik koncentracji na poziomie ok. 0,1%, który jest gwarantem skuteczności działania antybakteryjnego i antygrzybicznego. Dla rur polipropylenowych, np. firmy REHAU, ten parametr jest potwierdzony przez niezależny Instytut badawczy Fresenius w Niemczech.

Szczelność wymagana Chciałbym w tym miejscu obalić mit, jakoby nie jest wskazane układa-

Fot. Specjalna konstrukcja mufy z pierścieniem zabezpieczającym Safety-Lock (rozwiązanie firmy REHAU).

Rys. 2. Współczynnik przewodzenia ciepła różnych materiałów.

Rys. 3. Wynik Instytutu Freseniusa: Porównanie standardowego PP z PP z warstwą antybakteryjną. nie GPWC w przypadku wysokiego poziomu wód gruntowych. Problem

ten dotyczy na pewno wymienników powietrznych typu płytowy lub żwirowy, gdzie powierzchnie wymiany ciepła mają bezpośredni kontakt z gruntem. W tych przypadkach wody gruntowe najzwyczajniej zaleją wymiennik i uniemożliwią przepływ powietrza. Natomiast w momencie stosowania rurowego wymiennika powietrznego takiego zagrożenia nie ma. Bliskość wód gruntowych wpływa korzystnie na działanie tych wymienników ciepła, ponieważ gwarantuje stałą i wyższą temperaturę gruntu, co przekłada się na wyższą efektywność i wydajność takich instalacji. Dodatkowo zapewniona jest lepsza i szybsza regeneracja cieplna gruntu. W przypadku typowych rur kanalizacyjnych PVC szczelność jest gwarantowana do poziomu 0,5 bara, bo taka jest wymagana przez normy kanalizacyjne. Jednak w związku z tym, że takim systemem rur ma przepływać powietrze wentylacyjne, należy lepiej zabezpieczyć je przed naporem wód gruntowych. Zaleca się, aby system rurowego GPWC posiadał szczelność nawet pod ciśnieniem do 2,5 bara. W przypadku rozwiązania firmy REHAU ww. szczelność systemu została uzyskana m.in. dzięki specjalnej konstrukcji mufy z pierścieniem zabezpieczającym Safety-Lock (fot.), który mocuje uszczelkę na stałe w mufie i zabezpiecza ją przed wypięciem. Jak każdy parametr zostało to również potwierdzone badaniem szczelności Instytutu Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników zgodnie z normą PN-EN 1277:2005. Układanie wymiennika w wodzie gruntowej jest związane z koniecznością tymczasowego osuszenia gruntu, starannego zagęszczenia gruntu wokół rur wymiennika i czasami wymiany tego gruntu. Przysparza to oczywiście dodatkowych problemów firmie wykonawczej, która często z tego względu odradza montowanie GPWC. Nie dajmy się zwieść takim poglądom.

Jakub Koczorowski

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Ring „MI”: nowoczesne rozwiązania w wentylacji grawitacyjna, mechaniczna, regulator, wentylator

Uniwersal Świadomość wyboru właściwego, skutecznego sposobu wentylacji budynków mieszkalnych jest od dawna celem działań projektowych naszych projektantów, coraz powszechniej zakorzenia się również w umysłach zarządców budynków, a także bezpośrednio u inwestorów i osób eksploatujących obiekty. Wybór pomiędzy wentylacją grawitacyjną a mechaniczną, czasami nawet hybrydową, jest tematem codziennym w projektach naszych instalatorów, którzy zgodnie z najlepszą techniczną wiedzą chcą zaproponować projekt optymalny skuteczny, oszczędny, rygorystycznie utrzymujący normatywy wywiewu dla pomieszczeń, a zarazem elastycznie dopasowujący się do wymagań dobowego zapotrzebowania na powietrze wentylacyjne. Wentylować grawitacyjnie - tak, hybrydowo - owszem, ciekawie i bardzo finezyjnie, ale gdy w grę wchodzi tylko mechaniczny sposób usuwania powietrza, to który system wentylacyjny wybrać i jakie wentylatory zastosować? Mnogość oferty rynkowej daje szeroki, ale niełatwy wybór. Sprostać przecież należy ostrym wymaganiom akustycznym, zapewnić normatywy higieniczne, brać pod uwagę uciążliwość a ku s t y c z n ą , zmienność potrzeb wentylacyjnych w okresie dobowego zapotrzebowania, uwzględniając stale rosnący koszt energii elektrycznej i próbować sprostać wymaganiom w przepisach normy energetycznej budynków.

W świetle powyższych argumentów przeanalizujmy przydatność wentylatorów rodziny Pampero. Sercem wentylatora jest wysokosprawny wirnik promieniowy z energooszczędnym silnikiem produkcji firmy Ebmpapst. Nowatorskie rozwiązanie napędu już od kilku lat staje się standardem na rynkach Europy Zachodniej. Silnik EC pozwala przy niskim zastosowaniu mocy napędzać wirniki o wyższych parametrach przepływowych i po-

zwala w swojej konstrukcji na pełnozakresową regulację obrotów silnika wentylatora, inwestor stosuje więc maszynę, której pracę może indywidualnie dopasować do potrzeb swojego obiektu, w komplecie jest bowiem zadajnik obrotów, który poprzez generację napięcia 0-10 V pozwala regulować wentylator w zakresie od 0 do 100% jego możliwości. Obroty raz ustawione utrzymują charakterystykę wentylatora na krzywej im odpowiadającej. W przypadku zmiany charakterystyki hydraulicznej krzywa A oporów hydraulicznych sieci może zmienić się w krzywą o przebiegu B, wyznaczając tym samym inny punkt pracy wentylatora. W związku tym może drastycznie spaść wydajność powietrza odciąganego, a tym samym niekorzystnie pogorszą się warunki higieniczne powietrza w pomieszczeniach wentylowanych.

Stały przepływ Producenci w swoich zamysłach projektowych, konstruując wentylator Pampero, przewidzieli taką możliwość, dzięki której wentylator potrafi utrzymać zadany przez inwestora normatyw higieniczny i tym samym stały przepływ powietrza w kanałach wentylacyjnych, niezależnie od zmiany hydrauliki przewodu wentylacyjnego. W tym celu wyposażono wentylator w rurkę impulsową, którą zamocowano w dyszy wlotowej do wirnika. Zadaniem www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

jej jest umożliwienie pomiaru ciśnienia statycznego przed wirnikiem w gardzieli wlotowej. Pomiar tego ciśnienia w połączeniu z pomiarem ciśnienia statycznego na kanale wlotowym o średnicy nominalnej Ø315, jaką stanowi średnica otworu ssącego wentylatora na kryzie, pozwala na określenie ciśnienia różnicowego Dp, a stąd już łatwo określić poziom wydajności wentylatora ze wzoru: V = k * Dp1/2 Wartość współczynnika k jest określana przez producenta dla konkretnej typowielkości wentylatora. W przypadku wentylatora Pampero 315 - po pomiarach przepływowych współczynnik k wynosi 181,8. Stosując wentylator Pampero, inwestor, znając stałą k, może (po zmierzeniu manometrem ciśnienia różnicowego między gardzielą wlotową wirnika a kryzą wlotową wentylatora) w prosty sposób określić wydajność wentylatora w danym przypadku montażowym, w sieci istniejącej w rzeczywistych parametrach hydraulicznych. Tutaj już krok tylko do automatyzacji przepływu. Skoro wentylator w prosty sposób reguluje swoje obroty i istnieje możliwość pomiaru ciśnienia różnicowego, to czy nie istnieje „magiczna skrzynka”, która potrafi to wykorzystać i stworzyć wygodę inwestorowi lub rozwiązać ręce projektantowi wentylacji w tworzonym przez niego projekcie?

„Magiczna skrzynka” Oczywiście jest taka możliwość, wystarczy zaopatrzyć układ w regulator ze zintegrowanym pomiarem ciśnienia i wygoda pracy układu staje się faktem. Regulator ten sam dopasowuje obroty wentylatora tak, by ustalony poziom zadanej wydajności wentylatora został utrzymany, Pytanie do... Jakimi zaletami powinien się charakteryzować układ wirujący wentylatora? www.instalator.pl

8 (204), sierpień 2015

użytkownikowi. Wartości te klasyfikują go do grupy maszyn bardzo cichych. Dobrze świadczy to o jego użyteczności w obiektach mieszkaniowych. Również hałas do wewnątrz pomieszczenia, zmniejszany przy pomocy tłumików opływowych, podstaw tłumiących lub specjalnej kulisy zawieszanej na kołnierzu podstawy dachowej, jest niski i daje komfort wypoczynku w bardzo dobrych warunkach higienicznych, nawet w przypadku ostatnich kondygnacji budynków mieszkalnych, gdzie uciążliwość wentylatora jest największa (hałas do kanału < 61 dBA w odległości 1 m od wlotu). bez względu na zmianę hydrauliki kanału wentylacyjnego. Drugą zaletą regulatora jest fakt, że pozwala on na ustawianie dwóch poziomów zadanej wydajności dla dwóch różnych interwałów czasowych. Wystarczy zaopatrzyć układ automatyki w zegar sterujący i przy pomocy pokręteł ustawić różne poziomy wydajności wentylatora dla pór dziennej i nocnej jego pracy. Często w porze nocnej potrzeby wentylacyjne są niższe. Zwiększając ekonomię pracy układu można zmniejszyć zużycie mocy i hałas urządzenia, a również zminimalizować stratę ciepła, które uchodzi wraz z powietrzem wywiewanym. Konstrukcja wentylatora posiada sporych rozmiarów ekran, który ma znaczenie dwojakie. W znaczący sposób pozwala na ukierunkowanie strugi powietrza usuwanego do góry, jak również w znaczny sposób wygłusza pracę akustyczną wentylatora, minimalizując jego akustyczną uciążliwość dla otoczenia dzięki wyłożeniu od wewnątrz materiałem dźwiękoizolacyjnym. Wyniki badań hałasu (poniżej 66 dBA w odległości 1 m od wylotu) wskazują, że wentylator i pod tym względem nie nastręcza kłopotów

Wentylator z duszą Stworzono wentylator, urządzenie techniczne, wykorzystano jednak przy jego konstrukcji wszelkie możliwe obecnie techniczne nowości celem wykonania urządzenia z dobrym wzornictwem. Zastosowane laminaty poliestrowo-szklane, trwale barwione w sposób dowolny wg żądań użytkownika, dają mu formę estetyczną i ze wszech miar nowoczesną. Konstrukcyjnie urządzenie jest wytrzymałe, a część newralgiczną ramę układu wirującego - wykonano z włókna węglowego i żywicy epoksydowej, uzyskano dzięki temu lekkość, a zarazem dużą sztywność elementu. To wszystko wraz z omawianymi w tekście zaletami układu wirującego czyni coś, czego może dotąd jeszcze nie było - dało urządzeniu technicznemu duszę. Ale kto napisał, że technika musi być jej pozbawiona? Ona też jej potrzebuje, jak wszystko, co w życiu dobre, piękne, funkcjonalne i zarazem bardzo użyteczne. Krzysztof Nowak

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Dziś na ringu „MI”: nowoczesne urządzenia wentylacyjne centrala, wentylacja, rekuperacja, powietrze, fotowoltaika

Viessmann Skuteczna wentylacja powinna być standardem w każdym domu. Nowoczesne systemy wentylacyjne nie tylko obniżają koszty ogrzewania budynku. Ich eksploatacja może być wyjątkowo tania, a obsługa łatwa i wygodna. Vitovent 300-F jest nowoczesną centralą wentylacyjną z odzyskiem ciepła. Skutecznie odzyskuje ciepło z powietrza usuwanego budynku. Może również efektywnie wykorzystywać ciepło z gruntu, wody lub z powietrza, oraz energię słoneczną. Razem z instalacją ogrzewania domu i fotowoltaiczną tworzy kompletny system energetyczny gwarantujący najniższe z możliwych koszty eksploatacji budynku.

Ciepło ze środowiska Aby skutecznie usuwać wilgoć i zużyte powietrze z pomieszczeń, wentylacja powinna pracować ciągle, również podczas zimnych dni. Dla dogrzewania powietrza do odpowiedniej temperatury Vitovent 300-F może wykorzystywać pompę ciepła Vitocal. Wystarczy

zamontować w centrali wentylacyjnej układ hydrauliczny dogrzewu powietrza nawiewanego do pomieszczeń. Jest on zasilany wodą grzewczą dostarczaną przez pompę ciepła jako niezależny obieg grzewczy - niezależnie sterowany i bezpośrednio zasilany - bez zaworu mieszającego. Można w ten sposób tanio dogrzewać świeże powietrze do temperatury nawet 50°C i bez konieczności stosowania grzałki elektrycznej, chociaż instalację można również wyposażyć w elektryczny przepływowy podgrzewacz powietrza. Jeśli w instalacji pompy ciepła nie przewidziano zastosowania zasobnika buforowego wody grzewczej, dla zwiększenia objętości wody można zamontować w centrali wentylacyjnej mały zasobnik buforowy o pojemności 25 litrów.

Vitovent 300-F może współpracować z pompami ciepła o mocy grzewczej do 10,6 kW, np. wykorzystującymi ciepło z gruntu Vitocal 200-G, 300-G, 350-G i z pompami kompaktowymi Vitocal 222-G/242-G, Vitocal 333-G/343-G; z pompami powietrznymi jak Vitocal 300-A, Vitocal 222S/242-S, jak również z hybrydową pompą ciepła Vitocaldens 222-F kompaktowym urządzeniem z powietrzną pompą ciepła i gazowym kotłem kondensacyjnym. Centrala wentylacyjna dostępna jest w kolorach dopasowanych do kolorystyki obudowy pompy ciepła, z którą współpracuje: białym lub srebrnym. Pytanie do... Dlaczego warto stosować rekuperację z pompą ciepła i układami fotowoltaicznymi?

Prąd słoneczny do wentylacji Prąd produkowany przez elektrownię słoneczną Vitovolt wykorzystywany jest do zasilania oświetlenia, urządzeń AGD i RTV. Jeśli w danej chwili mamy więcej prądu słonecznego niż tego potrzebują odbiorniki w budynku, wykorzystamy go do zasilania pompy ciepła - do ogrzewania lub chłodzenia budynku. W rozwiązaniu tym również centrala wentylacyjna Vitovent 300-F skorzysta z darmowego prądu słonecznego. Nie bez znaczenia jest tutaj sposób współpracy poszczególnych instalacji, bo ma to istotny wpływ na maksymalne wykorzystanie solarnej energii elektrycznej na własne potrzeby.

Optymalne sterowanie Regulator Vitotronic 200 typ WO1C optymalnie steruje pracą pompy ciepła oraz innych urządzeń. W oparciu o dane pomiarowe i adaptacyjną

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

logikę określa, czy i kiedy należy oczekiwać zapotrzebowania na ciepło. W zależności od prognozowanego zapotrzebowania urządzenie załącza się na ogrzewanie c.w.u., ogrzewanie lub chłodzenie pomieszczeń, przy czym zawsze realizowany jest priorytet wykorzystania prądu solarnego do zasilania domowych odbiorników energii elektrycznej. Ilość prądu solarnego, którego nie zużyły domowe urządzenia elektryczne, mierzona jest przez licznik energii i zgłaszana jest pompie ciepła. Na tej podstawie regulator wie, czy i ile prądu solarnego ma do dyspozycji w danej chwili. Uwzględnia przy tym wszystkie istotne parametry mające wpływ na możliwość maksymalnego wykorzystania własnego prądu: energię promieniowania słonecznego, aktualne zużycie prądu w gospodarstwie domowym, stan naładowania ciepłem zbiornika c.w.u. i zasobnika buforowego wody grzewczej, korzystanie z instalacji wentylacyjnej i z systemu chłodzenia budynku.

Wygodna obsługa Vitovent 300-F zasilany i obsługiwany jest przez regulator Vitotronic 200 typ WO1C, zabudowany w pompie ciepła. Oprócz programów roboczych i czasowych dla ogrzewania i chłodzenia budynku ustawia się na nim również parametry pracy centrali wentylacyjnej - programy czasowe do automatycznego sterowania wydajnością wentylacji, oraz przeprowadza się jej diagnostykę. Układ regulacji można również wyposażyć w zdalne sterowanie, które pozwala kontrolować i obsługiwać całą instalację z innych pomieszczeń lub z dowolnego miejsca za pomocą aplikacji mobilnych. Vitovent 300-F posiada funkcję aktywnego nadzoru zamontowanych w

8 (204), sierpień 2015

centrali filtrów powietrza. Dzięki temu regulator pompy ciepła informuje użytkownika o konieczności wymiany filtra. Tak wiec filtry wymieniane są w zależności od potrzeby, co sprzyja obniżeniu kosztów eksploatacji instalacji.

O Vitovent 300-F Rekuperator Vitovent 300-F jest odpowiednim rozwiązaniem dla nowych oraz modernizowanych domów jednorodzinnych i mieszkań. Wydajność powietrza do 280 m3/h pozwala skutecznie wentylować powierzchnię mieszkalną do ok. 200 m2. Świeże powietrze zewnętrzne jest najpierw oczyszczane przez dokładny filtr przeciwpyłkowy F7, a następnie ogrzewane w przeciwprądowym wymienniku ciepła przez ciepłe powie-

trze usuwane z budynku. Odzyskujemy w ten sposób do 98% ciepła z powierza usuwanego z pomieszczeń (wg Niemieckiego Instytutu Techniki Budowlanej). W zależności od temperatury powietrza zewnętrznego również w pomieszczeniach wentylowanych regulator może automatycznie wyłączyć funkcję odzysku ciepła w centrali - poprzez zamknięcie klapy obejścia. W ten sposób można chłodzić pomieszczenia w budynku powietrzem zewnętrznym, np. podczas chłodniejszych letnich nocy. Rekuperator wyposażony jest w energooszczędne silniki, a regulacja stałego strumienia powietrza zapewnia zawsze ściśle określony i stały przepływ powietrza nawiewanego i usuwanego. Dla większego komfortu i bezpieczeństwa instalację można wyposażyć w: czujnik CO2/wilgoci - do regulacji przepływu objętościowego powietrza w zależności od stężenia CO2 i wilgotności powietrza; czujnik ciśnienia powietrza - jako zabezpieczenie przed wystąpieniem podciśnienia, np. w pomieszczeniu z kominkiem. Vitovent 300-F spełnia wymogi dotyczące zastosowania w budynku pasywnym zarówno pod względem samej wentylacji, jak i podgrzewania powietrza nawiewanego do pomieszczeń w połączeniu z pompą ciepła. Tylko aktywna współpraca i optymalizacja pracy różnych instalacji i systemów w budynku może przyczynić się do znacznego zmniejszenia kosztów jego eksploatacji i obciążenie dla środowiska naturalnego. Dlatego firma Viessmann proponuje kompletne rozwiązana systemowe, gdzie rekuperator aktywnie współpracuje z pompą ciepła Vitocal, a pompa ciepła i rekuperator zasilane są darmowym prądem produkowanym przez własną elektrownię słoneczną Vitovolt.

Krzysztof Gnyra

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Dziś na ringu „MI”: nowoczesna wentylacja odzysk ciepła, rekuperacja, kontrola, powietrze

Buderus Nowym rozwiązaniem marki Buderus jest system kontrolowanej wentylacji z odzyskiem ciepła Logavent HRV2. System doprowadza czyste powietrze z zewnątrz do pomieszczeń mieszkalnych i usuwa „zużyte” powietrze z pomieszczeń funkcyjnych, takich jak kuchnia, łazienka, WC czy garderoba, poza budynek. Logavent HRV2 nie tylko zapewnia dopływ świeżego powietrza do wnętrza budynku. Dzięki skutecznym filtrom oczyszcza je również z pyłków i kurzu - dużą różnicę odczują na pewno wszyscy alergicy. Nowy system marki Buderus pomaga także oszczędzać: jego częścią jest wydajny wymiennik ciepła, który w zimie przekazuje ciepło z powietrza odprowadzanego do powietrza doprowadzanego bez mieszania tych dwóch strumieni. Dzięki temu nawet 90% ciepła wraca do pomieszczeń wraz ze świeżym powietrzem, co pozwala na obniżenie kosztów ogrzewania. Natomiast w letnie noce, gdy temperatura wewnątrz pomieszczeń jest wyraźniej wyższa od temperatury na zewnątrz, system zapewnia dopływ przyjemnego, chłodniejszego powietrza do budynku dzięki załączającemu się automatycznie obejściu (by-pass). Urządzenia Logavent marki Buderus są dostępne w trzech wariantach: l HRV2-140 dla domów szeregowych, oferujący nominalną wydajność przepływu do 140 m3/h; l HRV2-230 dla domów jednorodzinnych, oferujący nominalną wydajność przepływu 230 m3/h; l HRV2-350 dla większych domów jednorodzinnych, oferujący nominalną wydajność przepływu do 350 m3/h. Obliczona sprawność odzysku ciepła (EN

13141-7) wynosi we wszystkich modelach ok. 90%. Wykonana z polistyrenu ekspandowanego (EPS) obudowa centrali wentylacyjnej zapewnia optymalne odprowadzanie kondensatu i niski poziom emisji dźwięku. Wszystkie przyłącza wentylacyjne są

wyprowadzone do góry, co ułatwia projektowanie oraz podłączenie urządzeń do systemu dystrybucji powietrza w budynku. Zasysanie powietrza z zewnętrz i oddawanie powietrza może odbywać się - do wyboru - przez przyłącza po prawej lub po lewej stronie obudowy. Centrala wentylacyjna Logavent jest standardowo wyposażona w nagrzewnicę wstępną zabezpieczającą pracę wymiennika ciepła przed zamarznięciem, nawet przy ujemnych Pytanie do... Jakie są zalety - dla instalatora i inwestora - stosowania nowoczesnych systemów rekuperacyjnych?

temperaturach powietrza na zewnątrz. Filtry powietrza klasy G4 oraz syfon do odprowadzenia skroplin to również element dostarczany razem z rekuperatorem. Logavent HRV2 można łatwo ustawić i dostosować do własnych preferencji. Sterowanie centrali wentylacyjnej może odbywać się na trzy sposoby. Pierwszą opcją jest regulator wbudowany w urządzenie, który zapewnia ustawienie najważniejszych funkcji urządzenia. Szerszy zakres ustawień dostępny jest za pomocą bezprzewodowego pilota RCV, oferowanego w wyposażeniu dodatkowym. Do sterowania możemy też wykorzystać bezpłatny program komputerowy Configuration Tool umieszczony na stronie internetowej Buderus. Po podłączeniu komputera do urządzenia można za jego pomocą skonfigurować programy czasowe, dokonać regulacji wielu ustawień, ale też śledzić historię zmian wszystkich mierzonych parametrów na zainstalowanych czujnikach (np. temperatur). Configuration Tool oferuje również poziom dostępu dla Instalatora, co ułatwia kalibrację urządzenia po jego zainstalowaniu. Oprócz central wentylacyjnych Logavent marka Buderus oferuje również system kanałów wentylacyjnych pozwalających na rozprowadzenie powietrza po budynku. System obejmuje kanały główne zaizolowane termicznie, wykonane z EPP oraz kanały rozprowadzające powietrze po budynku. Przewody dystrybucyjne powietrza i akcesoria są dostępne w dwóch wersjach: kanały płaskie o wymiarach 140 x 50 mm i kanały okrągłe o średnicy 75 mm. Skrzynki dystrybucyjne przystosowane są do podłączenia obydwu rodzajów systemu kanałów. Grzegorz Łukasik www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Odpowiedzialność instalatora względem instalacji

Umowa - rzecz święta W artykule omówiono odpowiedzialność instalatora względem instalacji modernizowanej i wykonywanej w budynkach własnościowych. Odpowiedzialność instalatora względem modernizowanej lub wykonywanej instalacji powinna być przede wszystkim oparta o umowę. Art. 647 k.c. formułuje definicję umowy o roboty budowlane, a art. 649 k.c. stanowi, iż w razie wątpliwości poczytuje się, iż wykonawca podjął się wszystkich robót objętych projektem stanowiącym część składową umowy, czyli wprowadza domniemane rozszerzenie (rozwinięcie) obowiązków wykonawcy. Przy uwzględnieniu charakteru i ogólnych cech umowy konkretny zakres praw i obowiązków stron jest określany przez treść danej umowy.

Instalator - teoria i praktyka Przedmiotem umowy o roboty budowlane jest z jednej strony zobowiązanie instalatora do oddania przewidzianej w umowie sprawnej instalacji (gazowej, elektrycznej, wodociągowej), a z drugiej strony - zobowiązanie Zleceniodawcy do odebrania tej instalacji i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Od zakresu umowy będzie zależała zatem odpowiedzialność instalatora i możliwość dochodzenia wynagrodzenia za wykonaną pracę. Nadal w praktyce, zwłaszcza przy wykonywaniu i modernizowaniu instalacji w budynkach jednorodzinnych, dochodzi do sytuacji, w której instalatorzy nie spisują ze swoimi klientami umowy, narażając się na koszty czasu i pracy ze strony nieuczciwego zleceniodawcy. Często dochodzi do sytuacji, w której właściciel domku jednorodzinnego obciąża instalatora zakupem rur, kabli, różnego rodzaju sprzętu służącego do prawidłowego wykonania instalacji, wycofując się potem z umowy. To wszystko sprawia, że instalatorzy powinni zabezpieczać swoje interesy, spisując zawsze, bez względu na okoliczności (znajomości, klient indywww.instalator.pl

widualny, niskie koszty), stosowną umowę, która nie tylko określi prawa i obowiązki instalatora, ale również zagadnienie kar umownych, np. na wypadek nieterminowego uregulowania należności za modernizację czy wykonywanie instalacji.

Co powinna zawierać umowa?

Przedmiotem umowy pomiędzy instalatorem a indywidualnym klientem budynku jednorodzinnego może być oddanie całości instalacji lub jej modernizacja, całościowe rozliczenie i zapłata umówionego wynagrodzenia. Strony mogą się umówić w ten sposób, że przedmiot umowy będzie odbierany partiami, a wynagrodzenie będzie następowało zgodnie z częściowym odbiorem. Na żądanie instalatora zleceniodawca ma obowiązek dokonywać częściowego odbioru wykonanych robót (i to nie tylko tzw. zanikających czy polegających na zakończeniu możliwej do odrębnego użytkowania części obiektu). Na żądanie tegoż wykonawcy ma on także obowiązek dokonania odbioru końcowego, a sporządzony wówczas protokół służy stwierdzeniu, czy i w jakim zakresie oraz z jaką starannością zobowiązanie wykonawcy zostało zrealizowane. Skuteczne może być nawet dokonanie faktycznego odbioru bez sporządzania formalnego protokołu.

Poradnik instalatora Wykonawca będący instalatorem zobowiązany jest do zawiadomienia na piśmie zleceniodawcę o usunięciu wad oraz gotowości do dokonania odbioru wykonanych prac remontowych uprzednio określonych jako wadliwe. Warto wiedzieć, że odstąpienie od umowy z reguły niweczy umowę, tak

jakby była niezawarta, natomiast jeżeli odstąpienie od umowy nastąpiło już po częściowym lub całkowitym wykonaniu umowy, spełnione świadczenia podlegają zwrotowi. Strony mogą zastrzec, iż oświadczenie o odstąpieniu będzie musiało mieć uzasadnienie oraz będzie musiało być złożone w szczególnej formie, np. pisemnej, pod rygorem nieważności. Wymóg uzasadnienia będzie praktycznym rozwiązaniem w sytuacji, gdy prawo skorzystania z umownego odstąpienia jest obwarowane określonymi w umowie przesłankami lub warunkami. W zakresie formy oświadczenia o odstąpieniu od umowy należy pamiętać, że jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej lub w innej formie szczególnej, to do odstąpienia od umowy wymagana jest forma pisemna.

Gwarancja Udzielenie gwarancji przez instalatora następuje przez złożenie przez niego oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki instalatora i uprawnienia zleceniodawcy w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie. Obowiązki instalatora objęte gwarancją mogą polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. Jeżeli nie zastrzeżono innego terminu, termin gwarancji wynosi dwa lata, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. Gwarant formułuje oświadczenie gwarancyjne w sposób jasny i zrozumiały, a gdy rodzaj informacji na to pozwala - w powszechnie zrozumiałej formie graficznej. Przemysław Gogojewicz Podstawa prawna: Ustawa: Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Systemy odprowadzania spalin - problemy z doborem

Ciasny komin W artykule tym chcemy zwrócić Państwa uwagę na skutki błędu w wyborze właściwego komina, gdyż czasem okazuje się, że montaż komina wykonano prawidłowo, tylko że… komin z kotłem nie za bardzo do siebie pasują. W całym procesie budowlanym montaż komina czy też systemu kominowego wydaje się być tylko drobną cegiełką w ogromie całości budowy. Trzeba przecież prosto wybudować ściany, właściwie łącząc jej poszczególne elementy, prawidłowo wykonać stropy, nadproża, wieńce, konstrukcję i pokrycie dachu oraz wiele innych elementów. Ba! Zacząć trzeba od porządnych fundamentów. Zagłębiając się w tematy grzewczo-instalacyjne, trzeba znaleźć fachowca, by perfekcyjnie ułożyć elementy ogrzewania podłogowego, speca od instalacji gazowej i hydraulika od instalacji cieplnej. Komin przy tych różnych elementach to „mały pikuś”. Biorąc pod uwagę coraz bardziej szczegółowe instrukcje montażu systemów kominowych (często opisowo-fotograficzne lub opisowo-obrazkowe) oraz opinię majstra: „Panie, kominy to ja od 25 lat buduję, z tym też sobie poradzę... bułka z masłem”, można się nie martwić, tylko trzeba jechać do sklepu, wybrać kocioł lub kominek - taki, żeby się podobał domownikom. Pan więc jedzie, a Majster muruje (jeśli komin jest tradycyjny z cegły lub systemowy ceramiczno-betonowy), względnie instaluje (jeśli komin jest stalowy). Jak się ustrzec przed błędami, na jakie newralgiczne punkty zwrócić szczególną uwagę i czy na pewno pozwolić na wykonanie montażu komina dowolnym specjalistom, z którymi akurat mamy do czynienia? To postanowiliśmy zostawić sobie na następny raz. Dziś jednak chcemy zwrócić Państwa uwagę na skutki błędu w wyborze właściwego komina. Przyjmijmy więc założenie, że montaż komina odbył się ze szczególną starannością, po co najmniej dwukrotnym przeczytaniu instrukcji montażu, z czego raz w całości na dzień

przed montażem, a drugi - zerkając raz po raz do szczegółowych fragmentów podczas montażu czy składania komina. Jednak ostatecznie mogłoby się okazać (a praktyka wskazuje, że takie przypadki nie należą do rzadkości), że prawidłowo wykonano montaż komina, tylko że… komin z kotłem nie za bardzo do siebie pasują. Niestety diagnoza ta rodzi się w bólach i to najczęściej po długotrwałym leczeniu objawowym.

Błąd projektanta albo użytkownika Do zastosowania niewłaściwego komina może dojść zwykle w dwóch przypadkach. Zły wybór komina mógł wykonać już projektant, korzystając z szablonowego komina wykorzystanego przy swoim poprzednim projekcie, a na budowie nikt błędu nie wykrył i zgodnie z projektem komin zamówiono oraz wybudowano. Z mojej praktyki wynika, że takie sytuacje, choć dość rzadko, niestety się zdarzają. Znacznie częściej jednak błąd, o którym mowa, w swojej nieświadomości popełnia przyszły użytkownik komina. Mogą tu wystąpić dwa scenariusze: zmiana komina zaprojektowanego na komin wizualnie bardzo podobny, ale z nieznanego wcześniej powodu tańszy, lub zastosowanie komina wskazanego w projekcie, jednak przy zmianie w ostatniej chwili urządzenia grzewczego. Zamiast zakupu tego kotła, który wpisano do projektu, inwestor zdecydował się na inny - taki, który bardziej będzie odpowiadać jego oczekiwaniom. Niestety zmiana ta nastąpiła bez konsultacji z autorem projektu, który być może w porę zareagowałby, uświadamiając inwestorowi kłopoty, w jakie się pakuje.

Na kilku przykładach wprost z życia wskażemy najczęściej spotykane pomyłki i skutki tych błędów. Będą one dotyczyły komina ceramicznego oraz stalowego. Ot, żeby żaden z dwóch najpopularniejszych materiałów nie czuł się bardziej poszkodowany.

Przypadek pierwszy Zgłoszenie dotyczy komina stalowego jednościennego, nieizolowanego, w którym stwierdzono skorodowanie wielu elementów. Komin ten, a właściwie wkład kominowy umieszczony w kanale z cegły, pracował jako przewód kominowy odprowadzający produkty spalania z kotła na tzw. ekogroszek. Klasyfikacja normowa komina wyglądała następująco: T400 N1 D 3 G100 oraz T200 N1 W 2 O00, co wskazywało na konieczność stosowania komina tylko do paliw typu drewno, jeżeli warunki pracy komina miały być mokre lub na dowolne paliwo, jeżeli będą zapewnione suche warunki pracy. Deklarowana przez producenta temperatura spalin na wylocie z kotła wynosiła 160ºC, co praktycznie nie dawało szans na użytkowanie komina w warunkach suchych. Wilgotne i bardzo agresywne chemicznie substancje będące pochodnymi węgla w bardzo krótkim czasie rozpoczęły korozję wżerową stali. Zdjęcie skorodowanego elementu kominowego przedstawia fot. 1. „Przeżarcie” materiału komina na wylot było potem już tylko kwestą czasu. Średni ubytek materiału w miejscu rozpoczętego wżeru to ok. 0,1-0,2 mm rocznie. Przy 1

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

kominie o grubości ścianki 0,5 mm oznaczało to, że po ok. 3 latach na kominie będą dziury na wylot. Proces destrukcji trwałby nieco dłużej, gdyby komin był zaizolowany, ponieważ ocieplenie chroniłoby spaliny przed szybkim wychładzaniem. Być może udawałoby się nawet utrzymać w miarę suche warunki pracy komina, ewentualnie do zawilgocenia dochodziłoby sporadycznie i proces korozji byłby znacząco odsunięty w czasie. Błędem okazała się zamiana kotła (pierwotnie w planach był kocioł na drewno) na urządzenie spalające węgiel. Jeszcze gorzej (o ile można tak powiedzieć) byłoby w przypadku podjęcia decyzji o zastosowaniu kotła na miał węglowy. Jest to paliwo, o którym mówi się, że daje warunki mokre jeszcze przed spaleniem. Żeby się o tym przekonać, wystarczy wziąć garść miału do ręki i zacisnąć pięść. W parze z realizacją zmiany kotła powinna była pójść zmiana komina.

Przypadek drugi Zgłoszenie dotyczy komina ceramicznego, nieizolowanego, na którym pojawiły się zacieki i plamy. Po pewnym czasie wilgoć ujawniła się także od spodu posadzki („spuchnięte” panele podłogowe w pobliżu komina). Również i w tym przypadku do komina podłączono urządzenie grzewcze na paliwo stałe, w tym przypadku był to miał węglowy. Komin, który zastosowano, dopuszczony był jednak do pracy wyłącznie w warunkach suchych (T400 N1 D 3 G100), w związku z czym również w tym przypadku doszło do nieoczekiwanych negatywnych zjawisk. Substancje wilgotne przesiąkły przez struktury materiałowe komina, objawiając się w pierwszej fazie niemiłym zapachem (opisywanym subiektywnie jako „zapach suszonych śliwek”), a kilka miesięcy później wystąpiły dodatkowo plamy na powierzchni tynku zastosowanego na zewnętrznej powierzchni komina. Użytkownik próbował jeszcze 2

www.instalator.pl

ratować się domowymi sposobami, na próbę zastosował przy trójniku kominowym nieznaną nam substancję, którą pokrył część komina w kotłowni (dla obserwacji), ale nie przyniosło to rozwiązania problemu, migracja wilgoci postępowała nadal. Zdjęcie fragmentu komina przedstawia fot. 2. Obydwa przypadki są bardzo podobne. Świadczą o zastosowaniu komina w niewłaściwych dla niego warunkach. Opisane przykłady różnią się tylko ze względu na materiał i rozwiązania konstrukcyjne w obu kominach. Komin z wkładem stalowym ulega destrukcji i zagraża migracją substancji wilgotnych (ale także spalin!) dopiero wtedy, gdy utraci swoją szczelność (np. gdy skoroduje na całej grubości), natomiast komin z wkładem ceramicznym nie podlega destrukcji, względnie postępuje ona bardzo powoli, natomiast przesiąka substancjami wilgotnymi i dość szybko podsuwa je przed oczy zaskoczonego użytkownika. Ewentualnie wcześniej anonsuje się przykrymi zapachami.

Przypadek trzeci Innym przykładem nieprawidłowego doboru na linii kocioł-komin może być podłączenie kotła kondensacyjnego do komina o właściwościach, które nie sprostają warunkom stwarzanym przez spaliny generowane przez takie urządzenie. A są to warunki wilgotne. Ogólnie zakłada się, że każdy kilowat mocy kotła można przełożyć na 0,1 l kondensatu w ciągu godziny. W sezonie grzewczym ilość kondensatu spływającego po wewnętrznych ściankach przewodu kominowego możemy więc wyrażać w litrach. Zdarza się, że projekt domu zakłada zastosowanie tradycyjnego komina murowanego lub komina systemowego o właściwościach odpowiednich dla paliw generujących spaliny suche, co wynika z planowanego urządzenia grzewczego w postaci kotła węglowego. Jeśli jednak inwestor stwierdzi, że chciałby mieć wysokosprawny kocioł kondensacyjny, to decyzja ta musi się koniecznie wiązać ze zmianą przewodu odprowadzającego spaliny. Kominy ceglane odprowadzając spaliny z kotła kondensacyjnego będą się zachowywały jak gąbka, wchłaniając kondensat wytrącający się w kominie, aby po jakimś czasie „oddać” go na zewnątrz. Podobnie może wyglądać sytuacja w przypadku komina cera-

micznego, którego wkład nie odpowiada wymaganiom normy EN 1457-2, na podstawie której dopuszcza się do stosowania przewody ceramiczne przeznaczone do eksploatacji w warunkach wilgotnych. W obu przypadkach rezultat będzie taki sam - na zewnętrznej powierzchni komina prędzej czy później pojawią się mokre plamy. Zawsze należy pamiętać, że kocioł i komin muszą być do siebie odpowiednio dobrane. Zmiana urządzenia grzewczego w wielu przypadkach wiąże się z koniecznością zastosowania innego komina, niż był pierwotnie planowany.

Wydymianie na kotłownię Oczywiście błędnie można również zdecydować o średnicy przewodu kominowego, mimo że typ komina będzie poprawny. Pół biedy, jeśli jest to przesada „w górę” - komin o przekroju większym niż optymalny będzie sobie radził dobrze z technicznego punktu widzenia. Gorzej przy kominie „za ciasnym”. Rośnie w takim kominie ryzyko braku ciągu grawitacyjnego i zjawiska wydymiania przez kocioł na kotłownię lub innych nieprawidłowości w pracy kotła, które mogą kończyć się częstym samoczynnym wyłączaniem się urządzenia grzewczego. Wracając do komina o zbyt dużym przekroju, spaliny zamiast w miarę szybko unosić się w kierunku wylotu z komina, będą się w nim „kotłowały”, opóźniając swoją migrację do atmosfery. Komin ten będzie mimo to działał prawidłowo, podobnie zresztą jak urządzenie grzewcze. Ponieważ wydłużona w czasie będzie droga spalin przez komin, to należy się liczyć ze zwiększonym tempem odkładania zanieczyszczeń na powierzchni komina. Finalnie może być potrzebna większa częstotliwość wykonywania niezbędnego oczyszczania powierzchni komina z zalegającej sadzy, choćby w obawie przed wystąpieniem jej nieoczekiwanego samozapłonu (pożar sadzy). Innym aspektem komina przewymiarowanego może być nieco większe zużycie paliwa, choć jest to trudne do zaobserwowania. Wspomniane problemy mogą jednak dotyczyć komina mocno przewymiarowanego (np. komina o powierzchni co najmniej 50% większej niż optymalna powierzchnia przekroju). Mariusz Kiedos Łukasz Chęciński

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Kominek doskonały (2)

Wkład do palenia Kominek w dużym uproszczeniu składa się z dwóch podstawowych elementów: wkładu kominkowego (paleniska) oraz obudowy. Zacznę od obudowy, którą opiszę tylko pobieżnie, ponieważ będzie ona tematem dalszych artykułów. Na obudowę składają się elementy konstrukcyjne oraz osłonowe, które pozwalają na bezpieczne wbudowanie wkładu kominkowego i osłonięcie elementów towarzyszących w sposób estetyczny. Kształt obudowy oraz jej wykończenie zależy w głównej mierze od zmysłu artystycznego wykonawcy i wymogów klienta. Jednak w tym artykule zajmę się szczegółowo wkładem kominkowym. Temat jest bardzo ważny, gdyż od prawidłowego doboru tej części kominka zależy sukces lub porażka w dalszych naszych działaniach.

Dwa rodzaje Wkłady kominkowe można podzielić na dwa rodzaje: l pierwszy to paleniska żeliwne, gdzie wymiana ciepła następuje między konstrukcją żeliwną paleniska a powietrzem omywającym wkład. l drugi to paleniska wykonane ze stali, oblane płaszczem wodnym, podobnie jak w kotłach na paliwo stałe. Ten typ wkładu kominkowego popularnie nazywa się termokominkiem. Zacznę od opisu termokominków z uwagi na to, że nie będzie to główny temat obecnego artykułu, ale dla przyzwoitości należy parę zdań napisać. Moim skromnym zdaniem termokominki nie są w stanie konkurować z kotłami średniej klasy na paliwo stałe - jeśli chodzi o sprawność energetyczną, są o wiele mnie sprawne. Wymiana energetyczna w termokominach następuje jedynie między obudową paleniska a wodą omywającą palenisko. Powierzchnia wymiany ciepła nie jest imponująca, a spaliny dość szybko opuszczają komorę spalania, co powoduje małą sprawność urządzenia. W różnych wersjach wkła-

dów nad komorą spalania umieszcza się deflektory powodujące wydłużenie drogi spalin. Takie rozwiązanie w niewielkim stopniu zwiększa sprawność. Kotły na paliwo stałe mają o wiele bardziej rozbudowaną powierzchnię wymiany ciepła w stosunku do termokominków, a spaliny meandrują pomiędzy różnymi przegrodami, wydłużając czas wymiany ciepła. Z tych względów, biorąc pod uwagę tylko sprawność energetyczną, należy się zastanowić, czy nie korzystniej będzie umieścić w kotłowni kotła na paliwo stałe dobrej klasy zamiast termokominka. Proszę na podstawie takiej oceny nie posądzać mnie o bycie zdecydowanym przeciwnikiem termokominków. Nie ma urządzeń zdecydowanie złych. Termokominki w sytuacjach, gdy posiadamy duże ilości drewna opałowego w niewielkiej cenie, mają rację bytu, ponieważ dostarczają dodatkową porcję energii stosunkowo taniej. Przy okazji możemy się cieszyć przyjemnym naturalnym ciepłem oraz nastrojowym światłem, czego nie jesteśmy w stanie doświadczyć w kotłowni. Myślę, że już czas na przedstawienie „głównego dania”, czyli wkładu kominkowego żeliwnego. Jest to najbardziej popularne rozwiązanie mające wiele wersji. Przy wyborze urządzenia już na wstępie musimy zadecydować o sposobie użytkowania: czy będziemy palić w nim od czasu do czasu i nie przez całą dobę, czy będzie to drugie źródło ciepła w domu, w którym będziemy palić przez całą dobę (palenie ciągłe).

Wkłady do palenia okresowego Na początku bumu kominkowego klienci masowo kupowali te urządze-

nia, najprawdopodobniej nie zdając sobie sprawy z tego, co to oznacza. Najczęściej powodem tych decyzji była stosunkowo niska cena. Wkłady do palenia okresowego charakteryzują się prostą budową, najczęściej trochę mniej dokładnym wykonaniem. Zdarza się, że brakuje w nich szybra i należy go kupić dodatkowo. Jednak jeśli celem jest stworzenie przyjemnej, nastrojowej atmosfery sprzyjającej relaksowi i spotkaniom rodzinnym, a drugorzędne jest uzyskanie maksymalnej ilości ciepła, to cel będzie osiągnięty stosunkowo niewielkim kosztem. Podczas przeglądania różnych ofert sprzedawcy należy poprosić o dokumentację techniczną, gdzie producent wyraźnie zaznacza, że jest to wkład do palenia okresowego. Palenie ciągłe w takim kominku nie jest przestępstwem, jednak wiąże się z wieloma niedogodnościami, między innymi: koniecznością częstego dokładania paliwa w porze nocnej (niedokładny sposób kontroli procesu spalania), szybszym zużyciem rusztu poprzez nadtopienie (materiał gorszej jakości), niebezpieczeństwem rozszczelnienia wkładu.

Wkłady do palenia ciągłego Wkłady do palenia ciągłego są stosunkowo droższe od poprzednio omówionych, ale posiadają w swoim wyposażeniu urządzenia pozwalające na większą kontrolę procesu spalania, a co za tym idzie - ich sprawność energetyczna jest o wiele wyższa. Są wykonane z lepszego żeliwa, a poszczególne elementy są bardziej dopasowane. Na tym etapie rozważań musimy dokonać następnego wyboru: czy będziemy ogrzewać jedno pomieszczenie, w którym znajduje się kominek, czy uzyskaną energią będziemy ogrzewać inne pomieszczenia lub cały dom. W pierwszym przypadku wkład kominkowy niekoniecznie musimy wywww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

bierać z tak zwanej wyższej półki, może on mieścić się w średniej klasie. Głównym problemem jest koszt tych urządzeń. Wyższa półka to wkłady w cenie 5000 PLN i wyżej. Wkłady kominkowe w średniej klasie posiadają wiele dodatkowych urządzeń poprawiających regulację procesu spalania i przyzwoitą jakość wykonania. Oczywiście nie odradzam sięgania po oferty z wyższej półki. Kieruję się w tym wypadku względami ekonomicznymi. Opisy wyposażenia oraz szczegółową konstrukcję opiszę w dalszych częściach cyklu artykułów. W drugim przypadku (ogrzewanie innych pomieszczeń) radziłbym wybór ofert z górnej półki. Podyktowane jest to następującymi względami: l duża sprawność w stosunku do niższych klas (zbyt dużo energii mamy do wykorzystania i nie byłoby wskazane stracić znacznej jej części), l znaczne ułatwienia w obsłudze, l brak konieczności dokładania paliwa w porze nocnej, l w standardzie stojak na wkład kominkowy. Dlaczego tak ważne w pierwszym etapie jest określenie wymagań, jakie powinien spełniać wkład kominkowy, i wybranie takiej oferty, która będzie nas satysfakcjonować - zaraz odpowiem. Otóż wkład kominkowy jest dość ściśle związany konstrukcyjnie z obudową. Dopiero po wykonaniu całego kominka i po pewnym okresie eksploatacji poznajemy jego zalety i ewentualne wady, których wcześniej nie przewidzieliśmy. Wówczas albo decydujemy się na zaakceptowanie takiego stanu i jesteśmy niezadowoleni, albo decydujemy się na wymianę wkładu. Jednak na tym etapie nie jest to proste, ponieważ w najlepszym wypadku wymaga to częściowej rozbiórki obudowy, a najczęściej rozebrania całości. Dlatego lepiej jest więcej cennego czasu poświęcić na sprecyzowanie wymagań odnośnie tego wyrobu niż dwa razy płacić. A są to niemałe pieniądze. Na zakończenie tej części artykułu odpowiem na pytanie, które z pewnością zadalibyście w rozmowie bezpośredniej, a mianowicie: jaki wpływ mamy na wybór wkładu kominkowego w przypadku, gdy zamawiamy usługę na wykonanie kominka przez firmę już z gotową propozycją wkładu?

Procedura W tej sytuacji proponuję następującą procedurę: oferty należy przedstawić firmie kryteria, jakie ma spełniać kominek. l W momencie przedłożenia ofert przez firmę należy poprosić o dokumentację techniczną dołączaną do każdego wkładu przez producenta. Należy wnikliwie ją przestudiować, ponieważ zawarte są tam wszystkie istotne parametry wyrobu oraz wiele cennych informacji, o których wykonawca nam nie powiedział lub specjalnie je pominął. Jeśli oferta nam odpowiada, można ją zaakceptować. l Jeśli oferta nam nie odpowiada, możemy zaproponować inne rozwiązanie, a mianowicie zakup wkładu kominkowego we własnym zakresie, a pozostałe prace zlecić wykonawcy. Dalsze wtajemniczenie w temat kominków przedstawię w następnych artykułach. l Przed złożeniem

January Daniłoś www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

aplikacja mobilna, węzeł cieplny, system rurowy, akumulatory, pompy

Nowości w „Magazynie Instalatora” Aplikacja mobilna Firma Ariston postanowiła ułatwić życie architektom i projektantom wnętrz. Dzięki pomysłowej aplikacji przy pomocy urządzenia mobilnego i drukarki można w ciągu kilku chwil przekonać się, jak w planowanej aranżacji zaprezentuje się designerski podgrzewacz wody Ariston Velis Plus. Aplikacja Velis Plus wykorzystuje technologię rozszerzonej rzeczywistości (Augmented Reality), która umożliwia zeskanowanie wybranego znacznika za pomocą kamerki smartfona bądź tabletu i zaprezentowanie na ekranie treści będącej połączeniem obrazu rzeczywistego z wirtualnym. W przypadku aplikacji przygotowanej przez markę Ariston rolę markera pełni ulotka, którą należy pobrać ze strony producenta, wydrukować i nakleić w miejscu planowanego montażu podgrzewacza Velis Plus. Elektryczny podgrzewacz Ariston Velis Plus został zaprojektowany przez włoskiego projektanta Umberto Palermo. Wyróżnia się nie tylko designerską obudową w kolorze szczotkowanej stali, ale również niespotykaną dotąd na rynku głębokością, wynoszącą jedynie 27 cm. W połączeniu z możliwością montażu w pionie lub poziomie daje to dużą swobodę w wyborze miejsca instalacji, nawet w niewielkich pomieszczeniach. Urządzenie skrywa także zaawansowane techno-

logie, takie jak funkcja gotowości „Shower Ready”, informująca użytkownika, że w zbiorniku jest wystarczająca ilość wody, aby wziąć jeden prysznic, bez konieczności oczekiwania na podgrzanie całej pojemności podgrzewacza. Nad bezpieczeństwem użytkowników czuwają ponadto zaawansowane systemy - wśród nich zestaw zabezpieczeń elektrycznych ABS. Natomiast wygodę obsługi urządzenia zapewnia elegancki i praktyczny, dotykowy panel sterujący z wyświetlaczem LCD. Aplikację Velis Plus, wraz ze znacznikiem, znajdziemy w serwisach Google Play i AppStore.

Akumulatory 6,0 Ah Aby umożliwić profesjonalnym użytkownikom elektronarzędzi efektywną pracę, Bosch wprowadził na rynek nowe akumulatory o pojemności 6,0 Ah. Gwarantują one najdłuższy czas pracy spośród wszystkich urządzeń w klasie 18 V dostępnych na rynku - o 20% dłuższy od akumulatorów 5,0 Ah i aż o 50% dłuższy od popularnych akumulatorów 4.0 Ah. Sprawdzony system Flexible Power gwarantuje kompatybilność akumulatorów 6,0 Ah ze wszystkimi narzędziami i ładowarkami firmy Bosch w obrębie klasy napięcia 18 V. Natomiast dzięki sprawdzonej technologii CoolPack nowe akumulatory 6,0 Ah umożliwiają wykorzystanie całej ich pojemności także przy intensywnej pracy. CoolPack zapobiega przegrzewaniu

się akumulatora w czasie użytkowania i gwarantuje jego pracę aż do całkowitego wyczerpania energii. Stałe odprowadzanie ciepła przez specjalną obudowę z żebrowaniem chłodzącym dwukrotnie zwiększa żywotność akumulatora w porównaniu do produktów bez CoolPack. Bosch oferuje tę technologię w akumulatorach 18 V o pojemności 2, 3, 4, 5 i teraz także 6,0 Ah, pomagając użytkownikom oszczędzać czas, pieniądze i zwiększając wydajność pracy. Ponadto opracowany przez firmę Bosch system ECP (Electronic Cell Protection) skutecznie chroni urządzenia litowo-jonowe przed przegrzaniem, przeciążeniem i całkowitym rozładowaniem ogniw. Wraz z akumulatorem 6,0 Ah Bosch oferuje także nową ładowarkę GAL 3680 CV Professional. Użytkownicy, którzy korzystają na budowie z elektronarzędzi akumulatorowych o różnych klasach napięcia, mogą teraz zabrać ze sobą tylko jedną ładowarkę. Umożliwia ona ładowanie wszystkich akumulatorów litowo-jonowych Bosch o klasach napięcia od 14,4 do 36 V. W porównaniu do ładowarki AL 3640 CV Professional do akumulatorów 36 V - nowe urządzenie umożliwia dwukrotnie szybsze ładowanie przy dwukrotnie mniejszym rozmiarze. Niezależnie od klasy napięcia GAL 3680 CV Professional naładuje akumulator 4,0 Ah lub 6,0 Ah do pełna w ciągu odpowiednio 35 lub 50 minut.

Modułowa konstrukcja węzła DSE Flex to nowej generacji węzeł cieplny zaprojektowany do pośredniego podłączenia do sieci cieplnej maksymalnie trzech obiegów regulacyjnych opartych na wodzie. Dzięki budowie modułowej możliwe jest dostarczenie 1-, 2- lub 3-obiegowych węzłów cieplnych, z możliwością tworzenia kombinacji modułów. DSE Flex

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

jest odpowiedni do zastosowań ciepłowniczych w domach jednorodzinnych, budynkach komercyjnych lub przemysłowych. Urządzenie jest wyposażone w zaawansowany system uszczelnienia, umożliwiający bezpieczne i szczelne podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej. Kompaktowe wymiary urządzenia sprawiają, że zajmuje mało miejsca, a ergonomiczny kształt pozwala zachować nowoczesny wygląd. Konstrukcja oparta na lżejszej ramie montażowej oraz mniejszych rozmiarach umożliwia szybszy i bezpieczniejszy transport węzła.

8 (204), sierpień 2015

komitej sprzedaży oraz zbierania pochlebnych recenzji doczekała się swojego godnego następcy. Jest nim Dominator 4 Plus, pompa jeszcze bardziej dopracowana technicznie, a co za tym idzie - jeszcze bardziej wytrzymała. Modyfikacja dotyczy najbardziej newralgicznego punktu pompy, a mianowicie uszczelnienia. Inżynierowie z fabryki Nocchi do nowych Dominatorów zaprojektowali, a następnie wprowadzili, podwójne uszczelnienie mechaniczne w miejsce pojedynczego, znacząco zwiększając jego odporność i żywotność. W ofercie dostępne są także nowe, mocniejsze modele, pozwalające na uzyskanie większego niż dotychczas ciśnienia/wysokości podnoszenia.

Sprytny system dla instalatorów

Nowy węzeł cieplny firmy Danfoss został tak zaprojektowany, by ustanawiać nowe standardy w zakresie wydajności systemów energooszczędnych dzięki zastosowaniu lutowanych wymienników ciepła produkowanych według nowoczesnej technologii MicroPlateTM, elektronicznych regulatorów ECL, w celu zapewniania ciągłego komfortu oraz wysokoefektywnych pomp cyrkulacyjnych klasy A.

Dominator 4 Plus Jedna z najpopularniejszych pomp Nocchi, Dominator 4, po latach zna-

www.instalator.pl

Marka Purmo, należąca do koncernu Rettig ICC, największego producenta systemów grzewczych na świecie, wypuszcza na polski rynek kolejną, precyzyjnie zaprojektowaną nowość. Mowa o systemie rurowym Purmo Cleverfit stworzonym ze szczególną myślą o instalatorach. System, w skład którego wchodzą rury nowej generacji, pełna gama kształtek wykonanych z mosiądzu i tworzywa PPSU oraz komplet specjalistycznych narzędzi, przeznaczony jest zarówno dla nowych instalacji, jak i do renowacji instalacji w istniejących budynkach. Szeroki zakres oferowanych średnic pozwala na intuicyjne wykonanie prac remontowych, począwszy od domów jednorodzinnych, przez duże obiekty użytkowo-usługowe i mieszkalne, a skończywszy na obiektach specjalnych i przemysłowych. Zaletami odróżniającymi Cleverfit od podobnych produktów na rynku są jego trwałość i uniwersalność. System znajduje szerokie zastoso-

wanie w instalacjach ogrzewania i chłodzenia (np. w przypadku ogrzewania podłogowego lub podłączania grzejników). Równie dobrze sprawdza się w instalacjach zimnej i ciepłej wody użytkowej, a także wody pitnej, co poświadcza niemiecki certyfikat DVGW i atest higieniczny PZH. Trwałość komponentów systemu Purmo Cleverfit potwierdzono dodatkowo licznymi badaniami i restrykcyjnym monitoringiem na kolejnych etapach produkcji.

Węzły kaskadowe Firma Taconova poszerza swoją ofertę produktów z zakresu techniki systemowej o węzły kaskadowe do świeżej wody ciepłej ze zintegrowaną funkcją kaskadową. Węzły TacoTherm Fresh Mega K i TacoTherm Fresh Tera K są od razu wyposażone w regulator kaskadowy wraz z interfejsem CAN-BUS, zawór strefowy oraz niezbędny zestaw czujników zbiorników. Pracują one w trybie nadrzędny-podległy: węzeł nadrzędny przy temperaturze dopływu oraz DT w wysokości 50 K zapewniają (w zależności od wersji) znamionową wydajność poboru do 22 l/min (TacoTherm Fresh Mega) lub do 32 l/min (TacoTherm Fresh Tera). Oba dodatkowe węzły są włączane rotacyjnie, w zależności od zapotrzebowania przez regulator kaskadowy. W celu zapewnienia komfortu korzystania z ciepłej wody oraz dezynfekcji termicznej istnieje możliwość sterowania zewnętrzną pompą obiegową przez regulator kaskadowy.

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Projektowanie wentylacji pożarowej w garażach podziemnych

Moc ognia Projektowanie systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych na podstawie założeń dotyczących rozwoju pożarów samochodów, pochodzących z najbardziej wymagających standardów światowych, a także wytycznych ITB, wydaje się obecnie w Polsce zupełnie nieuzasadnione. Obowiązek stosowania samoczynnych urządzeń oddymiających w garażach dla samochodów osobowych wynika w Polsce z rozporządzenia Ministra Infrastruktury [1] i dotyczy garaży zamkniętych o powierzchni całkowitej przekraczającej 1500 m2 (§ 277 ust. 4). Rozporządzenie Ministra Infrastruktury [1] oprócz garaży zamkniętych wyróżnia także garaże otwarte, zwolnione z obowiązku stosowania samoczynnych urządzeń oddymiających, z tym że garaże te powinny mieć zapewnione przewietrzanie naturalne każdej kondygnacji spełniające następujące wymagania (§ 108 ust. 2): 1) łączna wielkość niezamykanych otworów w ścianach zewnętrznych na każdej kondygnacji nie powinna być mniejsza niż 35% powierzchni ścian, z dopuszczeniem zastosowania w nich stałych przesłon żaluzjowych, nieograniczających wolnej powierzchni otworu; 2) odległość między parą przeciwległych ścian z niezamykanymi otworami nie powinna być większa niż 100 m; 3) zagłębienie najniższego poziomu posadzki nie powinno być większe niż 0,6 m poniżej poziomu terenu bezpośrednio przylegającego do ściany zewnętrznej garażu, a w przypadku większego zagłębienia - powinna być zastosowana fosa o nachyleniu zboczy nie większym niż 1:1.

ściach i drogach ewakuacyjnych nie wystąpi zadymienie lub temperatura, które uniemożliwią bezpieczną ewakuację, oraz powinna mieć stały dopływ powietrza zewnętrznego uzupełniającego braki tego powietrza w wyniku jego wypływu wraz z dymem (§ 270). Wentylatory oddymiające powinny przy tym mieć klasę F600 60, jeżeli przewidywana temperatura dymu przekracza 400ºC, a F400 120 w pozostałych przypadkach. Inne klasy dopuszcza się wtedy, gdy taka możliwość wynika z analizy obliczeniowej temperatury dymu oraz zapewnienia bezpieczeństwa dla ekip ratowniczych [1]. W określonych przypadkach w garażach, w których należy stosować samoczynne urządzenia oddymiające, wymagane są również stałe urządzenia gaśnicze wodne (tryskaczowe lub zraszaczowe). Powoduje to konieczność rozpatrywania kwestii ich wzajemnego wpływu na siebie. Dotyczy to garaży znajdujących się w budynkach wymienionych w § 27 ust. 2 pkt 2-4 rozporządzenia MSWiA [2]:

l o liczbie miejsc służących celom gastronomicznym powyżej 600, l wysokościowych - użyteczności publicznej lub zamieszkania zbiorowego. Zastosowanie stałych urządzeń gaśniczych wodnych pozwala na złagodzenie niektórych ograniczeń projektowych (§ 277 ust. 2 pkt 1 i ust. 3, oraz § 237 ust. 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury [1]), umożliwiając: l powiększenie dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej garażu zamkniętego z 5000 do 10 000 m², l objęcie jedną strefą pożarową więcej niż jedną kondygnację podziemną garażu zamkniętego, l powiększenie dopuszczalnej długości przejścia ewakuacyjnego w garażu zamkniętym o 50%, a więc z 40 na 60 m. Podobne powiększenie długości przejścia ewakuacyjnego w garażu zamkniętym o 50% jest możliwe również w przypadku zastosowania samoczynnych urządzeń oddymiających, uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu. Przepisy polskie nie określają w pełni wymagań dla wentylacji oddymiającej garaży i zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy Prawo budowlane [3] należy w ich uzupełnieniu posługiwać się dodatkowo aktualnymi zasadami wiedzy technicznej. Biorąc pod uwagę zasady wiedzy technicznej, należy jednak za-

Wykres. Krzywa rozwoju pożaru trzech małych samochodów osobowych [11].

Zadania Instalacja wentylacji oddymiającej w garażu zamkniętym powinna usuwać dym z intensywnością zapewniającą, że w czasie potrzebnym do ewakuacji ludzi na chronionych przej-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wsze uwzględniać różnice w realiach krajów, z których one pochodzą, oraz Polski. W krajach Unii Europejskiej najbardziej zaawansowane badania tej problematyki są prowadzone w Wielkiej Brytanii [4, 5]. Dodatkowo trzeba też zaznaczyć, że w 2006 r. została wprowadzona nowa norma dotycząca wentylacji oddymiającej garaży w Belgii [7], w 2010 roku w Holandii [10], natomiast w 2012 roku znowelizowano na podstawie raportu [13] z 2011 r. przepisy nowozelandzkie [14]. Z kolei w roku 2015 ukazała się najnowsza wersja normy NFPA 15 [15].

8 (204), sierpień 2015

W tym roku pojawiły się w Polsce nowe wytyczne do projektowania wentylacji pożarowej garaży wydane przez Instytut Techniki Budowlanej [18], które jednak zostały bardzo źle odebrane przez środowisko branży budowlanej ze względu na bardzo zawyżone wymagania w zakresie doboru wydajności dla instalacji oddymiających oraz niezgodności formalne z obowiązującymi przepisami w zakresie omówionych poniżej kryteriów oceny warunków bezpiecznej ewaku-

1) zapewnienie możliwości bezpiecznego i skutecznego prowadzenia działań ratowniczych, zabezpieczających w szczególności przed zniszczeniem konstrukcji budynku, w którym znajduje się garaż, 2) niedopuszczenie do wystąpienia na przejściach ewakuacyjnych (w czasie, w którym mogą się na nich jeszcze znajdować ludzie) zadymienia lub wysokich temperatur, które uniemożliwią bezpieczną ewakuację. Trzeba też zaznaczyć, że zastosowanie urządzeń oddymiających pozwala w garażu, w którym miał miejsce pożar, na możliwie najszybsze przywrócenie stanu jego normalnej eksploatacji. Za warunek bezpiecznego i skutecznego działania ekip ratowniczych w garażu najczęściej przyjmuje się brak przekroczenia wartości granicznych parametrów mających wpływ na bezpieczeństwo ekip ratowniczych w przewidywanym czasie rozpoczęcia działań gaśniczych (najczęściej 15 min), którymi są: temperatura 100°C i natężenie promieniowania cieplnego - 1 kW/m2, występujące w odległości 10 m od źródła pożaru, która odpowiada maksymalnej odległości, z jakiej możliwe jest pro-

acji z garaży i możliwości prowadzenia w nich działań gaśniczych [19]. Zgodnie z wymaganiami przepisów polskich jako cele działania systemu wentylacji oddymiającej w garażu wskazuje się:

wadzenie akcji gaśniczej [16]. Zgodnie z wytycznymi ITB [18] dopuszczalna temperatura pracy ratowników wynosi 120°C, a natężenia promieniowania cieplnego - zależnie od odległości od miejsca pożaru - od 5

Nowe wytyczne

www.instalator.pl

do 15 kW/m², co powoduje, iż szczególnie ze względu na wartości dopuszczonego poziomu promieniowania zastosowanie zaleceń wytycznych może doprowadzić do bezpośredniego narażenia życia ratowników.

Droga w czasie pożaru Z kolei kryteria oceny warunków na drogach ewakuacyjnych w czasie pożaru zostały w Polsce określone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 17.06.2011 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane metra i ich usytuowanie [6]) przyjmuje się według standardu brytyjskiego: 1) zadymienie na wysokości ≤ 1,8 m od posadzki, ograniczające widzialność krawędzi elementów budynku i znaków ewakuacyjnych luminescencyjnych do mniej niż 10 m, 2) temperatura powietrza na wysokości ≤ 1,8 m od posadzki przekraczająca 60°C, a w warstwie podsufitowej - na wysokości > 2,5 m - 200°C, ze względu na związane z tym promieniowanie cieplne. Tu z kolei należy zwrócić uwagę, iż wytyczne ITB [20], jako kryterium zadymienia podają spadek zasięgu widzialności do 10 m, ale nie dla elementów budynku i znaków ewakuacyjnych luminescencyjnych, lecz dla znaków ewakuacyjnych podświetlanych. Oznacza to, iż elementy wskazane przez rozporządzenie [6] będą w takich warunkach widoczne z zaledwie 3 m, co jest oczywiście niedopuszczalne.

Wielkość projektowa pożaru Jednym z najbardziej dyskusyjnych parametrów, a jednocześnie decydujących o wynikach analiz komputerowych, na podstawie których oceniane są systemy oddymiania garaży, jest wielkość projektowa pożaru. Przy projektowaniu wentylacji pożarowej garażu można rozpatrywać pożary o stałej mocy projektowej. Wytyczne w tym zakresie można znaleźć w normie BS [5] (tab. 1). Te same parametry zalecane są przez wytyczne ITB [18], jednak, jak pokazują najnowsze w tym zakresie badania brytyjskie (patrz wykres), wydają się one być znacznie zawyżone. Podane w tabeli 1 wartości stałych mocy pożaru wykorzystywane

miesięcznik informacyjno-techniczny

są najczęściej do obliczeń „ręcznych”, natomiast w przypadku wykonywania analiz uwzględniających rozwój pożaru w czasie (w szczególności przy wykonywaniu symulacji komputerowych CFD) norma BS wymaga oparcia się o wyniki badań eksperymentalnych, jak na przykład wspomniane wcześniej badania brytyjskie (wykres). Na wykresie pokazano, iż pożar 3 samochodów osobowych, mimo braku instalacji tryskaczowej, przez pierwsze 15 minut swojego trwania osiąga moc 2-3 MW, a nie - jak podają wspomniane normy i wytyczne - 8 MW. W Polsce, szczególnie wśród przedstawicieli PSP, panuje wciąż jednak opinia, iż konieczne jest przyjmowanie do obliczeń mocy pożaru samochodów 8 MW, co przez większość projektantów jest robione. W celu dokonania oceny wpływu nieuzasadnionego zawyżenia mocy obliczeniowej na wzrost kosztów inwestycyjnych instalacji oddymiającej wykonano obliczenia jej wymaganej wydajności (zgodnie z zaleceniami normy BS [5] i wytycznych ITB [18]), a następnie szacunkowo oceniono koszt wentylatorów oddymiających, które miałyby ją zapewnić. Obliczenia przeprowadzono dla przykładowego garażu o wysokości 3 m i szerokości 40 m. Dodatkowo porównano wydajność, jaką zalecają wytyczne ITB, w przypadku zastosowania w tym samym garażu wentylacji strumieniowej, opartej o zasady projektowania analogiczne jak w tunelach (mimo że takie zasady projektowania w garażach wcale nie są wymagane i niezbędne do osiągnięcia przedstawionych powyżej celów stawianych instalacji oddymiającej). Zestawienie powyższych parametrów przedstawia tabela 2.

8 (204), sierpień 2015

Z tabeli 2 widoczne jest, iż już sam koszt wentylatorów oddymiających jest znacznie uzależniony od przyjętej mocy obliczeniowej pożaru, a co z tym idzie - obliczonej wydajności instalacji oddymiającej. Należy pamiętać, iż różnice nakładów finansowych wiążą się także z wieloma innymi elementami, jak na przykład z różnicami w wielkości szachtów instalacyjnych, które nie tylko wymagają obudowy, ale również zabierają powierzchnię użytkową obiektów.

Podsumowanie Podsumowując, należy stwierdzić, iż stosowanie przy projektowaniu systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych na podstawie założeń projektowych w rozwoju pożaru samochodów, pochodzących z najbardziej wymagających standardów światowych czy wytycznych ITB, wydaje się obecnie w Polsce ekonomicznie nieuzasadnione. Potwierdzają to zarówno najnowsze brytyjskie badania doświadczalne, jak i tamtejsze dane statystyczne. Obecnie trwają prace nad uporządkowaniem polskich statystyk na temat rzeczywistych pożarów występujących w garażach, które powinny ostatecznie potwierdzić powyższe tezy. dr inż. Dorota Brzezińska Literatura: 1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 460 z późn. zm.). 2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 07.06.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. nr 109, poz. 719). 3. Ustawa z 07.07.1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118, z późn. zm).

4. The Building Regulations 2000 - Approved Dokument B - Fire safety - version 2006. 5. BS 7346-7:2013 Components for smoke and heat control systems - Part 7: Code of practice on functional recommendations and calculation methods for smoke and heat control systems for covered car parks. 6. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 17.06.2011 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane metra i ich usytuowanie. 7. NBN S 21-208-2 Protection incendie dans les batiments. Conception des systems d’evacuation des fumees et de la chaleur (EFC) des parkings interieurs. 8. Measurements of the Firefighting Environment. Department for Communities and Local Government. London 1994. 9. M. Janssens, Heat release rate of motor vehicles. 5th International Conference on Performance-Based Codes and Fire Safety Design Methods, Luxemburg 2004. 10. NEN 6098:2010 Rookbeheersingssystemen voor mechanisch geventileerde parkeer-garages; 11. Roisin Culinan, Fire Spread In Car Parks. Building Research Establischment 2009. 12. J.B. Schleich, L.G. Cajot, M. Pierre, M. Brasseur 1999, Development of Design Rules for Steel Structures Subjected to Natural Fires in Closed Car Parks. European Commission, Luxemburg. 13. P.C.R. Collier, Car Parks - Fires Involving Modern Cars and Stacking Systems, BRANZ Study Report 2011. 14. C/VM2 Verification Method: Framework for fire safety design for New Zealand Building Code Clauses C1-C6 Protection from Fire and A3 Building Importance Levels, Ministry of Business Innovation & Employment, December 2013. 15. NFPA 88A:2015 Standards for Parking Structures. 16. D. Brzezińska, „Projektowanie wentylacji pożarowej a nowelizacja przepisów techniczno-budowlanych”, „Ochrona Przeciwpożarowa”, s. 34-38, 4/2009. 17. D. Brzezińska, D. Ratajczak, „Wentylacja oddymiająca w garażach”, „Ochrona Przeciwpożarowa”, s. 18-23, 3/2010; 18. W. Węgrzyński, G. Krajewski, „Systemy wentylacji pożarowej garaży podziemnych. Projektowanie, ocena odbiór”, ITB, Warszawa 2015. 19. D. Ratajczak, „Wytyczne garażowe W. Węgrzyńskiego i G. Krajewskiego”, „Ochrona Przeciwpożarowa”, czerwiec 2015.

Wyniki internetowej sondy: maj (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ V/2015) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Przewody wentylacyjne i oddymiające z płyt

Ograniczanie rozgorzenia Wentylacja w budynku powinna zapewniać odpowiednią jakość środowiska wewnętrznego, w tym wielkość wymiany powietrza, jego czystość, temperaturę, wilgotność względną i prędkość ruchu w pomieszczeniu przy zachowaniu przepisów dotyczących wentylacji z uwzględnieniem między innymi warunków bezpieczeństwa pożarowego. W wielu budynkach obowiązkowo stosuje się system wyciągowych instalacji oddymiających, których zadaniem jest usuwanie powstających w czasie pożaru dymu i gazów o wysokiej temperaturze. System wentylacji oddymiającej ma na celu: l utrzymanie dróg ewakuacyjnych wolnych od dymu i gorących gazów, l przeciwdziałanie rozwojowi pożaru przez opóźnienie lub ograniczenie rozgorzenia, l ograniczenie strat spowodowanych przez dym i wysoką temperaturę, l ograniczenie naprężeń powstających w elementach konstrukcji budynku, l zmniejszenie szkodliwego oddziaływania pożaru na inne elementy budynku. Wymagania prawne z zakresu ochrony przeciwpożarowej stawiane przewodom wentylacyjnym i oddymiającym dotyczą klasy odporności ogniowej tych elementów budowlanych i stopnia palności materiałów użytych do ich budowy. Zastosowanie niepalnych materiałów do wytworzenia systemów oddymiania i wentylacji ogranicza ryzyko rozprzestrzeniania się pożaru na inne kondygnacje budynku, strefy pożarowe i drogi ewakuacyjne. Jednym z takich rozwiązań są systemy wentylacji przeciwpożarowej, w których mają zastosowanie przewody oddymiające i wentylacyjne z płyt wermikulitowych. Przewody wentylacji pożarowej z płyt mogą pełnić funkcję przewodów oddymiających (wyciągowww.instalator.pl

wych) oraz przewodów wentylacyjnych (nawiewnych). Przewody oddymiające umożliwiają odprowadzenie spalin i gazów z pomieszczeń ogarniętych pożarem, nie pozwalając na rozprzestrzenienie się ognia i dymu na pomieszczenia sąsiednie. Przewody wentylacyjne zaś zapewniają w przypadku pożaru stały dopływ powietrza z zewnątrz. Zastosowanie niepalnych płyt wermikulitowych do budowy samodzielnych przewodów wentylacyjnych i odymiających w systemach wentylacji pożarowej pozwala wyeliminować wady systemów wentylacyjnych z blachy stalowej. Przewody wentylacyjne i oddymiające są zbudowane z jednej lub dwóch warstw płyt w zależności od wymaganej odporności ogniowej przewodu. Mogą być one w postaci prostokątnych prostek i kształtek (kolana, dyfuzory, konfuzory, odsadzki itp.). Przewody wentylacyjne i oddymiające z płyt wermikulitowych stosowane są w zależności od grubości ścianki przewodu w klasach odporności ogniowej EIS 60, 90 i 120 jako samodzielne przewody wentylacji przeciwpożarowej o maksymalnym przekroju wynoszącym 1,25 m2 w świetle przewodu. Przewody wentylacyjne i oddymiające mogą być prowadzone poziomo lub pionowo i wykonane jako czterościenne. Mogą także obsługiwać jedną lub kilka stref pożarowych. Zalety systemu wentylacji pożarowej z płyt wermikulitowych są następujące: l Mały przekrój przewodu - potrzeba około 50% mniej miejsca na przewód w porównaniu z blaszanym

kanałem izolowanym ogniochronnie, np. wełną mineralną - wysokość pomieszczenia może być większa (około 18 cm), l Stabilność konstrukcji przewodu, brak odkształceń - przewody z blachy stalowej w wysokiej temperaturze nagrzewają się i deformują, tracąc szczelność. Może się to przyczyniać do rozprzestrzenienia się ognia i dymu przez przewód i/lub przegrodę, przez którą przechodzi, - przewody z płyt wermikulitowych zachowują niezmienne wymiary w warunkach pożaru l Szybkość wykonania systemu wentylacji - możliwość prefabrykacji elementów przewodów poza placem budowy, transportu części i prostego montażu na budowie, - możliwość wykonania elementów w warunkach budowy (przewód z blachy nie jest wymagany), - jednowarstwowa budowa przewodu przyspiesza prefabrykację i montaż. l Mały opór przepływu gazów - gładkość powierzchniowa płyt zmniejsza opór przepływu gazów możliwy mniejszy przekrój przewodu l Wysoka szczelność przewodu - uszczelnienia podłużne i poprzeczne elementów dają niewielkie straty ciśnienia w przewodach l Wysokie ciśnienia robocze - możliwe jest zaprojektowanie systemu przewodów o ciśnieniu roboczym do 1500 Pa l Najczęściej nie jest wymagana ogniochronna zabudowa podwieszeń i konstrukcji wsporczej przewodu! Dostępne na rynku przewody wentylacyjne z płyt wermikulitowych powinny być wprowadzone do obrotu i stosowania w budownictwie zgodnie z obowiązującymi przepisami. Producenci posiadają na przewody wentylacyjne Aprobaty Techniczne opisujące technologię wykonania. Tomasz Jaroszuk

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Kotły na paliwa stałe z automatycznym podawaniem paliwa

Optymalna eksploatacja Dla prawidłowej pracy kotła na paliwa stałe z automatycznym podawaniem paliwa ważny jest jego właściwy dobór, odpowiednie warunki pracy, a także regulacja parametrów procesu spalania. Kotły z automatycznym podawaniem paliwa stałego cieszą się coraz większym zainteresowaniem klientów. Wyposażenie kotła w podajnik, sterownik, wentylator oraz szereg czujników kontrolujących pracę podzespołów wpływa na komfort użytkowania, bezpieczeństwo eksploatacji, możliwość modulacji mocy w szerokim zakresie w zależności od aktualnych wymagań ogrzewanego obiektu. Nowoczesne kotły na paliwa stałe posiadają rozwiązania konstrukcyjne (panele ceramiczne, turbulatory spalin, sterowanie ilością powietrza, itp.) ograniczające emisję szkodliwych gazów przy zachowaniu wysokiej sprawności i ekonomii procesu spalania. Dla prawidłowej pracy urządzenia ważny jest jego właściwy dobór, odpowiednie warunki pracy, a także regulacja parametrów procesu spalania. Kocioł na paliwo stałe pracuje najefektywniej w zakresie temperatur wody grzewczej 60-80°C. W budynkach o niskim współczynniku zapotrzebowania na ciepło takie parametry są możliwe do osiągnięcia tylko w przypadku zastosowania zaworów mieszających regulujących temperaturę, dostosowując ją do aktualnego zapotrzebowania na ciepło. Ważne jest, aby nie przewymiarować urządzenia w stosunku do wymagań. Przy doborze kotła można z dużym przybliżeniem posłużyć się wskaźnikami powierzchniowymi (dobrze zaizolowane budynki 60-70 W/m², niezaizolowane 100120 W/m²) lub wskaźnikiem kubaturowym (wysokie pomieszczenia 30-35 W/m3, hale produkcyjne - bez ciepła na wentylację - 20-25 W/m3). Utrzymywanie niskich temperatur wody w kotle skutkuje przyspieszeniem korozji wymiennika, szybkim zabrudze-

niem komory spalania oraz przewodu kominowego, a w efekcie zmniejszeniem sprawności urządzenia.

Wymagania dla kotłowni Kotłownia powinna spełniać określone przepisami wymagania, np. PN-87/B-02411. Brak wentylacji nawiewnej lub jej niedrożność może wywołać takie zjawiska jak: dymienie, niemożliwość uzyskania wymaganej temperatury, a w przypadku kotłów z palnikiem peletowym może prowadzić nawet do nagromadzenia się gazów palnych o charakterze silnie wybuchowym (niebezpieczeństwo uszkodzenia przewodu kominowego). Kotłownie należy wyposażyć również w wentylację wywiewną w postaci kanału (min. 14 x 14 cm) wyprowadzonego ponad dach, z otworem wlotowym pod stropem pomieszczenia. Jej celem jest odprowadzenie z pomieszczenia szkodliwych gazów. Wa-

runkiem koniecznym dla prawidłowej pracy kotła jest właściwy dobór wysokości i przekroju komina. Rozbudowany wymiennik ciepła wymaga dla prawidłowej pracy odpowiedniego ciągu spalin (w zależności od typu i mocy kotła 30-60 Pa). Dla uniknięcia powstania ciągu wstecznego w przewodzie kominowym należy wyprowadzić go ponad najwyższą kalenicę dachu (nie mniej niż 0,6 m). Sprawdzenie przewodu dymowego i wentylacji (nawiewnej i wywiewnej) w kotłowni powinien wykonać przynajmniej raz w roku kominiarz z uprawnieniami. Ważne dla eksploatacji kotła jest jego prawidłowe usytuowanie w kotłowni. Należy zapewnić dostęp do wyczystek czopucha, przewodu kominowego w celu okresowego usuwania pozostałości po spalaniu. W przypadku kotłów z automatycznym podawaniem należy przewidzieć dostęp do czyszczenia i ewentualnego serwisu układu podawania paliwa - odległość pomiędzy bokiem kosza zasypowego a przeciwległą ścianą kotłowni nie powinna być mniejsza niż 1 m. W małych kotłowniach idealnym rozwiązaniem jest

Fot. 1. SAS Slim z czopuchem do góry - kocioł maksymalnie dopasowany do małych kotłowni.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

zastosowanie kotła, którego zakres mocy i wymiary łatwiej dobrać do dobrze ocieplonych budynków. Może on mieć wymiennik kotła z poziomym układem kaset, co w maksymalny sposób upraszcza obsługę przy zachowaniu wysokiej sprawności. Wersja kotła z czopuchem do góry pozwala na łatwiejsze podłączenie do komina i ustawienie kotła w niedużej kotłowni.

Paliwo Istotne jest stosowanie (dla danego typu podajnika) określonego rodzaju i granulacji paliwa. Warto zwrócić uwagę na wartość opałową, spiekalność, zawartość popiołu, siarki, wilgotność paliwa. W przypadku granulatu drzewnego (peletu) istotne są: średnica 6÷8 mm, dł. 20÷30 mm, wilgotność max. 12%, gęstość > 1,12 kg/dm³. Gęstość decyduje o trwałości peletu, ścieralności. Zbyt niska gęstość może być przyczyną blokowania mechanizmu podajnika. Podczas załadunku paliwa do kosza zasypowego należy zwracać uwagę, aby w paliwie nie znajdowały się większe kawałki czy kamienie mogące zablokować podajnik. Ze względów bezpieczeństwa klapa zamykająca zasobnik opału w trakcie spalania paliwa musi być szczelnie zamknięta.

Czujniki W sytuacji zróżnicowanej jakości paliwa mogą pomóc czujniki, które kontrolują proces spalania, m.in. czujnik temperatury spalin (montowany w czopuchu) czy czujnik żaru (montowany w palenisku kotłów retortowych) i obsługiwany przez regulator. Czujnik mierzy temperaturę i informuje o zmianach stanu paleniska. Regulator dobiera parametry procesu spalania tak, aby parametry zadane przez użytkownika były utrzymywane automatycznie bez konieczności dokonywania ręcznej ich zmiany. Na podstawie informacji z czujnika żaru dobiera odpowiednie parametry spalania jak ilość dawki paliwa i moc nadmuchu. W przypadku słabej jakości paliwa istnieje możliwość ręcznej korekty procesu spalania. Zalecane jest okresowe czyszczenie powierzchni czujnika temperatury spalin/żaru, aby zapewnić prawidłowe odczyty mierzonych wartości. W kotłach z paleniskiem zastępczym niedopuszczalne jest równoczewww.instalator.pl

8 (204), sierpień 2015

sne palenie na ruszcie wodnym i w trybie automatycznym. Może to doprowadzić do uszkodzenia retorty, nadpalenia końcówki ślimaka, rozregulowania paleniska i w efekcie jego wygaszenia.

Czyszczenie Kocioł należy regularnie oczyszczać z sadzy i substancji smolistych - każdy osad na ściankach kanałów konwekcyjnych zakłóca właściwy odbiór ciepła z wymiennika, co obniża sprawność oraz zwiększa zużycie paliwa. Podczas czyszczenia wymiennika należy pamiętać o udrożnieniu otworów dystrybucji powietrza znajdujących się na obwodzie retorty, na płycie paleniskowej podajnika tłokowego, czy otworów nadmuchowych w przestrzeni paleniskowej palnika. Również podajnik paliwa należy poddawać okresowemu czyszczeniu zgodnie z wytycznymi producenta. Prawidłowa obsługa przedłuża żywotność kotła oraz towarzyszących mu urządzeń. Kotły przy eksploatacji całorocznej (tryb zimowy/letni) pracują przy różnym obciążeniu, bardzo często na mocy minimalnej. Takie warunki (niska temp. wody w kotle) powodują wykraplanie wilgoci na ściankach wymiennika, przyspieszając korozję urządzenia, zabrudzenie komory spalania i zmniejszenie sprawności kotła. Obowiązkowo należy zabezpieczyć kocioł przed tzw. korozją niskotemperaturową, montując zawór czterodrogowy. Wyposażenie zaworu mieszającego w siłownik oraz czujnik temperatury zewnętrznej daje możliwość regulacji instalacji wg krzywej grzewczej (sterowanie pogodowe). Na okres przerwy w sezonie grzewczym nie należy spuszczać wody z kotła i instalacji. Jeżeli kocioł został wyłączony, należy raz w tygodniu uruchamiać podajnik w pracy ręcznej na około 15 minut, wentylator oraz pompy obiegowe. Zalecane jest pozostawienie na okres postoju kotła otwartych drzwiczek w celu przeciwdziałania korozji na skutek wykraplania wilgoci na zimnych ściankach wymiennika oraz przesmarowanie elementów ruchomych, np. zawiasy drzwiczek.

Bezpieczeństwo Nowoczesne kotły na paliwa stałe posiadają szereg rozwiązań zapewnia-

jących bezpieczną pracę, np. czujnik mierzący temperaturę w pobliżu zasobnika opału. Przy znacznym wzroście temperatury (cofnięcie płomienia) załączony zostaje alarm i następuje wypchnięcie paliwa do komory spalania. Ciekawym rozwiązaniem jest zastosowanie dla kotłów na biomasę oraz palnika peletowego podwójnego ślimaka z kanałem przesypowym. Rozwiązanie to zapewnia bezpieczny transport biomasy, eliminując konieczność stosowania dodatkowego zabezpieczenia (tzw. strażaka) przed niekontrolowanym cofaniem się ognia do zasobnika opału. Rozwiązania konstrukcyjne zastosowane w kotłach renomowanych producentów pozwoliły podnieść sprawność wymiennika i zmniejszyć ilość szkodliwych substancji powstających w procesie spalania, a zwłaszcza ograniczyć emisję pyłów. Dzięki temu kotły takie przeznaczone do spalania eko-groszku spełniają wymagania klasy 5 normy PN-EN 303-5:2012.

Fot. 2. Kocioł SAS Solid na eko-groszek (klasa 5). Należy pamiętać, że kotłownia z kotłem na paliwo stałe z automatycznym podawaniem nie jest kotłownią bezobsługową i wymaga okresowego nadzoru. W codziennej pracy kotła konieczne jest wykonywanie czynności eksploatacyjnych (kontrola parametrów pracy kotła, zabrudzenia wymiennika, stanu i obrazu ognia na palenisku, poziomu paliwa w zasobniku i napełnienia szuflady popielnicowej). Michał Łukasik

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Zmiany w instalacjach grzewczych na paliwa stałe

Wymagania ErP Dyrektywą ErP objęto szereg produktów użytkowych wprowadzanych do obrotu handlowego, które zużywają energię w czasie ich użytkowania oraz w określony sposób oddziałują na środowisko. Zaliczają się to tej grupy także urządzenia grzewcze - ogrzewacze pomieszczeń i kotły c.o. na paliwa stałe. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r., ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią, zwana Dyrektywą ErP (ang. Energy related Products - produkty związane z energią), potocznie określana jest Dyrektywą Ekoprojektu (ang. Ecgodesign). Jest ona jednym z aktów wykonawczych KE wspomagających osiągnięcie celów założonych wraz z przyjęciem Protokołu z Kioto i wynikających z wdrażanego pakietu klimatyczno-energetycznego UE. Te cele polityki UE, które mają zostać osiągnięte do 2020 r., to tzw. pakiet 3x20: redukcja emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r., ograniczenie łącznego zużycia energii pierwotnej o 20% oraz zwiększenie do 20% udziału odnawialnych źródeł energii w strukturze zużycia surowców energetycznych. Zostały one już zweryfikowane w październiku ubiegłego roku w dokumencie dotyczącym Polityki Klimatyczno-Energetycznej do Roku 2030 („Konkluzje w sprawie ram polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030”, Bruksela, 23 października 2014 r., [1]).

mieszczeń, przygotowanie ciepłej wody użytkowej), jak pompy ciepła czy kotły opalane gazem lub olejem opałowym. W odniesieniu do tych urządzeń już od 26 września bieżącego roku w krajach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, tym samym też w Polsce, zaczną obowiązywać wymagania Dyrektywy ErP, które obejmują wymóg minimalnej sprawności energetycznej, dopuszczalnego poziomu emisji tlenków azotu oraz poziomu emitowanego hałasu (Rozporządzenia Komisji UE nr 813/2013 oraz 814/2013, [2]). Dyrektywą ErP objęto także urządzenia grzewcze - ogrzewacze pomieszczeń i kotły c.o. na paliwa stałe. Prace nad przygotowaniem odpowiednich rozporządzeń obejmujących określone wymagania rozpoczęły się ponad 8 lat temu (Mudgal S., Turunen L., Roy N., Stewart R., Woodfield M., Kubica K., Kubica R.; „Preparatory Studies for Eco-design Requirements of EuPs (II) Lot 15 Solid Fuel Small Combustion Installations”;

[3]). W przypadku tych urządzeń grzewczych szczególnego znaczenia nabrały cele postawione w pakiecie klimatyczno-energetycznym UE - redukcja emisji CO2 oraz poprawa jakości powietrza w strategii CAFE UE. Ponieważ to właśnie urządzenia grzewcze opalane paliwami stałymi węglem, biomasą - uważane są za główne źródło emisji pyłu całkowitego, jego subfrakcji PM10 i PM2.5, benzo(a)pirenu oraz innych toksycznych zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery w formie aerozolu pyłowo-parowo-gazowego będącego przyczyną powstawania smogu. Jakość powietrza ma decydujący wpływ na stan środowiska oraz jakość życia i stan zdrowia społeczeństw. Zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza pył i jego subfrakacje PM2.5, PM1, sadza (BC), niesione z nim toksyczne zanieczyszczenia (PAHs, POPs - PCDDFs, PCB) i metale ciężkie HM są przyczyną licznych chorób, w szczególności chorób dróg oddechowych oraz układu krążenia. W ostatnich latach w dziedzinie technologii spalania paliw stałych w urządzeniach grzewczych małej mocy nastąpił bardzo duży postęp, czego efektem jest wysoka sprawność energetyczna oraz niska emisyjność urządzeń, wynikające przede wszystkim z poprawy organi-

Co podlega ErP? Dyrektywą ErP objęto szereg produktów użytkowych wprowadzanych do obrotu handlowego, które zużywają energię w czasie ich użytkowania oraz w określony sposób oddziałują na środowisko. Objęto nią także urządzenia służące do wytwarzania ciepła do celów bytowych (ogrzewanie po-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

zacji procesu spalania. Aktualnie na rynku krajowym i europejskim dostępne są komercyjnie urządzenia grzewcze, o różnej konstrukcji i różnych parametrach energetyczno-emisyjnych, w tym spełniających wymagania najlepszej dostępnej technologii BAT (ang. „Best Available Technology”) - technologii spalania w złożu stacjonarnym. W wyniku ponad dwuletnich prac Komitetu Regulacyjnego Komisji Europejskiej (KR KE) ds. ustalenia wymogów tej Dyrektywy w odniesieniu do urządzeń grzewczych na paliwa stałe - w dniu 13 i 14 października 2014 r. w Brukseli przegłosowano treść dwóch rozporządzeń: l Rozporządzenie Komisji (UE) w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe [4]. Ustanawia ono wymogi dotyczące ekoprojektu odnośnie wprowadzania do obrotu i do użytkowania kotłów na paliwo stałe o znamionowej mocy cieplnej 500 kW lub mniejszej. Rozporządzenie to obejmuje w swym zakresie urządzenia dostosowane do spalania paliw stałych (tabela 1). Rozporządzenie nie ma zastosowania do: - kotłów wytwarzających ciepło wyłącznie na potrzeby podgrzewania wody użytkowej, - kotłów przeznaczonych do ogrzewania i rozprowadzania gazowych nośników ciepła, takich jak para lub powietrze, - kotłów kogeneracyjnych na paliwo stałe o maksymalnej mocy elektrycznej 50 kW lub większej oraz kotłów na biomasę niedrzewną. l Rozporządzenie Komisji (UE) w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe [4]. Ustanawia wymogi dotyczące ekoprojektu odnośnie wprowadzania do obrotu i do użytkowania miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe o nominalnej mocy cieplnej 50 kW lub mniejszej. Nie ma ono zastosowania do: - lokalnych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe przeznaczonych do spalania wyłącznie biomasy niedrzewnej, www.instalator.pl

8 (204), sierpień 2015

- lokalnych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe przeznaczonych wyłącznie do użytku na zewnątrz, - lokalnych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe, których bezpośrednia moc cieplna wynosi mniej niż 6% łącznej bezpośredniej i pośredniej mocy cieplnej przy nominalnej mocy cieplnej, - lokalnych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe, które nie są zmontowane fabrycznie, ani nie są dostarczane jako prefabrykowane komponenty lub części przez jednego producenta i muszą być zmontowane na miejscu, - produktów do ogrzewania powietrznego oraz pieców do saun.

Parametry emisyjne Wymagania techniczne zawarte w ww. rozporządzeniu dla kotłów obejmują następujące parametry energetyczno-emisyjne: l sezonową efektywność energetyczną ogrzewania pomieszczeń dla trybu aktywnego; l sezonowe graniczne wartości emisji następujących zanieczyszczeń (GWE): tlenku węgla (CO), węgla organicznie związanego, zawartego w spalinach w formie gazowej (OGC), pyłu całkowitego (TSP) oraz tlenków azotu (NOx, jako sumy NO, N2O, NO2 w przeliczeniu na NO2). Emisja wyrażona w mg/m3, odniesiona jest do spalin suchych, 0°C, 1013 mbarów, o zawartości 10% O2 (zgodnie z normą EN 303-5:2012/PNEN 303-5:2012). Sezonowa efektywność energetyczna, %, ηson = 0,85 * ηp + 0,15 * ηn, Sezonowa wartość emisji: Es = 0,85 * Es,p + 0,15 * Es,n, gdzie: ηn - sprawność energetyczna wyznaczona dla mocy nominalnej kotła, ηp - sprawność energetyczna wyznaczona dla mocy cząstkowej kotła. Es,n - emisja zanieczyszczenia wyznaczona dla mocy nominalnej kotła, Es,p - emisja zanieczyszczenia wyznaczona dla mocy cząstkowej kotła. Moc cząstkowa dla kotłów: l automatycznie zasilanych paliwem: 30% mocy nominalnej; l ręcznie zasilanych paliwem: 50% mocy nominalnej, dla kotłów, które nie mogą być eksploatowane przy cząstkowym obciążeniu mocy nominalnej na poziomie 50% lub poniżej ηson = ηn oraz Es = Es,n.

Należy w tym miejscu podkreślić, że wartości kryteriów wymagań emisyjnych dyrektywy Ekoprojektu w odniesieniu do kotłów na paliwa stałe są tożsame ze standardami najwyższej klasy, to jest klasy 5 normy produktowej PNEN 303-5:2012 Kotły grzewcze Część 5: Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 500 kW.

Przed wdrożeniem Przyjęte przez KR KE projekty rozporządzeń aktualnie znajdują się w trakcie procedury przyjmowania przez Komisję Europejską i winny zostać opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w najbliższych miesiącach br. Wdrożenie tych rozporządzeń do polskiego prawa wymusi istotne zmiany nie tylko na rynku urządzeń grzewczych opalanych paliwami stałymi w naszym kraju, ale także na rynku paliw stałych, zwłaszcza pochodzenia węglowego. O ile można ograniczyć emisję CO, OGC i NOx poprzez odpowiednią organizację procesu spalania, to jednak ograniczenie emisji pyłu do poziomu zgodnego z wymaganiami Dyrektywy ErP może okazać się istotnym problemem z uwagi na obecność substancji mineralnej w paliwie. Emisja pyłu z urządzeń grzewczych małej mocy opalanych paliwem stałym (węglem) oraz odnośne graniczne wielkości emisji przedstawione zostały na wykresie. Konieczne będzie stosowanie paliw o jak najniższej zawartości popiołu lub stosowanie systemu kondycjonowania spalin - urządzeń odpylających. W ostatnim czasie coraz częściej mówi się o stosowaniu wtórnych metod ograniczenia emisji pyłu z instalacji spalania małej mocy, takich jak elektrofiltry. Co najważniejsze urządzenia te w znaczący sposób ograniczają wpływ jakości paliwa oraz ingerencji użytkownika na wielkość emisji pyłu z instalacji spalania. dr inż. Robert Kubica Literatura: [1] http://www.consilium.europa.eu/pl/ [2] http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL [3] http://www.ecosolidfuel.org [4] http://ec.europa.eu

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Kawitacja w pompach wirowych

Pęcherzyki pary Zjawisko określane mianem kawitacji towarzyszy przepływowi cieczy poprzez różne urządzenia, jak na przykład zawory czy pompy. Kawitacja związana jest z lokalnym tworzeniem się pęcherzyków pary cieczy, a następnie - na skutek wzrostu ciśnienia - ponownym przechodzeniem w stan ciekły. Aby zrozumieć zjawisko kawitacji, dobrze jest cofnąć się do ławy szkolnej i przypomnieć sobie wykres równowagi ciecz-para (rysunek 1). By przeprowadzić ciecz w stan parowy, mamy dwie możliwości: albo zwiększamy temperaturę aż do przekroczenia linii granicznej, albo obniżamy ciśnienie. W tym wypadku również przekroczymy granicę pomiędzy fazą ciekłą i parową. Obniżenie ciśnienia wody w pompie, prowadzące do wystąpienia pary, jest właśnie kawitacją. Czynniki odpowiedzialne za kawitację to wartość ciśnienia napływu i temperatura pompowanej wody. W tym duecie temperatura określa ciśnienie parowania wody i poza jeszcze innymi czynnikami wyznacza wymagane, minimalne ciśnienie przed pompą. W wypadku pomp wirowych zjawisko kawitacji występuje w części pompy, gdzie ciśnienie jest najniższe. Miejsce to określamy jako oko wirnika i zlokalizowane jest ono przy wlocie wody do wirnika. Rysunek 2 ilustruje zmiany ciśnienia w pompie od króćca wlotowego aż do tłocznego. Jeżeli przy przepływie wody przez pompę ciśnienie nie spadnie poniżej ciśnie-

nia parowania wody w określonej temperaturze, wtedy zjawisko kawitacji nie wystąpi. Często zdarza się jednak, że spadek ciśnienia na odcinku od króćca ssawnego do oka wirnika jest na tyle duży, a ciśnienie wlotowe na tyle niskie, że nastąpi jego obniżenie poniżej ciśnienia parowania. Wtedy mamy do czynienia z kawitacją. Problem tworzenia się pęcherzyków pary w pompie to niestety dopiero początek kłopotów. Ciśnienie wody przepływającej przez wirnik zwiększa się. W efekcie pęcherzyki pary poddane wysokiemu ciśnieniu implodują i przechodzą w ciecz. Zjawisku temu towarzyszy wydzielanie ogromnej energii działającej destrukcyjnie na elementy konstrukcyjne pompy, w szczególności na wirnik, które powoduje znaczące ubytki materiału - rysunek 3. Miejsca tworzenia się i zanikania pęcherzyków pary pokazuje rysunek 4.

Ubytki materiału wirnika to nie jedyne negatywne skutki kawitacji. Kolejne to obniżenie parametrów pompy (zmiana charakterystyki pompy), nadmierne wibracje powodujące uszkodzenia łożysk i uszczelnienia wału, wreszcie zwiększony hałas podczas pracy. Chcąc zabezpieczyć się przed wystąpieniem negatywnych skutków kawitacji, należy przede wszystkim zapewnić minimalne ciśnienie na króćcu ssawnym pompy, gwarantujące, że ciśnienie w korpusie pompy nie spadnie poniżej ciśnienia parowania wody dla określonej temperatury. Obliczenie minimalnego wymaganego ciśnienia względnego (mierzonego manometrem) wymaga zastosowania prostego wzoru: Hs = NPSHR - Ha + Hvp + Hm [mH2O], Hs - minimalne ciśnienie napływu [mH2O], Hm - margines bezpieczeństwa min. 0,5 mH2O, H vp - ciśnienie parowania dla określonej temperatury wody, H a - ciśnienie atmosferyczne [mH2O] (ok. 10,2 mH2O), NPSHR - wymagana nadwyżka antykawitacyjna (net positive suction head required) [mH2O]. Wartość NPSHR podawana jest przez producenta pompy w formie wykresu. NPSH definiowana jest jako spadek ciśnienia w pompie na odcinku od wlotu do oka wirnika,

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

przy czym warto zauważyć, że wartość NPSH rośnie wraz ze zwiększającym się przepływem (rysunek 5). Im wyższa wartość NPSHR, tym wyższe ciśnienie napływu musimy zapewnić. Z kolei ciśnienie parowania wody dla określonej temperatury możemy odczytać z publikowanych nomogramów. Przykładowo ciśnienie parowania wody w temperaturze 9°C wynosi 0,7011 bara, czyli ok. 7 mH2O. Po obliczeniu wymaganego ciśnienia napływu możemy odczytać

8 (204), sierpień 2015

rzeczywistą wartość ciśnienia na króćcu ssawnym pompy. Powinna być wyższa lub równa obliczonemu ciśnieniu wymaganemu. W wypadku pomp obiegowych bezdławnicowych bardzo często producenci podają wymagane ciśnienie na ssaniu w odniesieniu do kilku wybranych temperatur. W praktyce projektowej używa się również pojęcia dostępnej nadwyżki antykawitacyjnej - NPSHA (net positive suction head available ang.). NPSHA jest to wyliczona wartość ciśnienia na króćcu ssawnym pompy, jaka jest dostępna w określonej instalacji. NPSHA uwzględnia geometryczną wysokość napływu, straty na rurociągu ssawnym i ciśnienie parowania w tem-

peraturze pompowanej wody. Wyliczona wartość NPSHA powinna być większa lub równa wartości NPSHR. Problemy z kawitacją występują najczęściej w przypadku pompowania wody gorącej. Należy wówczas określić wymagane ciśnienie napływu. Jeżeli okaże się, że rzeczywiste ciśnienie na ssaniu pompy jest niższe od wymaganego, mamy do wyboru następujące możliwości: l obniżyć temperaturę pompowanej wody, l podwyższyć ciśnienie systemowe lub geometryczną wysokość napływu, l zmniejszyć przepływ przez pompę, obniżając w ten sposób NPSHR, l dobrać pompę o niższym NPSHR. Eksploatacja kawitującej pompy doprowadzi do jej poważnego uszkodzenia oraz spowoduje obniżenie wysokości podnoszenia i wydajności pompy, przez co nie osiągnie ona wymaganych parametrów. Ryszard Gawronek

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Ogrzewania płaszczyznowe od A do Z

Komfort ciepłej podłogi Przedmiotem poprzedniego artykułu z serii ogrzewania powierzchniowego było omówienie zagadnień formalnych w aspekcie prawa budowlanego, komfortu cieplnego oraz uwarunkowań technicznych. Tematem niniejszego artykułu jest komfort ciepłej podłogi. Najbardziej typowym systemem grzewczym, stosowanym obecnie jest instalacja centralnego ogrzewania z grzejnikami płytowymi, żeberkowymi lub drabinkowymi. Dotyczy to zarówno małych obiektów, takich jak domy jednorodzinne, jak i dużych, typu bloki mieszkalne, hotele, pensjonaty, obiekty użyteczności publicznej. W obiektach przeznaczonych do zamieszkania znajdują się pomieszczenia, które wymagają zapewnienia komfortu tzw. ciepłej podłogi. Dotyczy to łazienek, gdzie pożądany jest kontakt stopy z ciepłą podłogą, szczególnie po wyjściu z wanny lub kabiny prysznicowej.

Indywidualne podejście Grzejniki podłogowe wymagają jednak indywidualnych systemów zasilania oraz regulacji temperatury. Dotyczy to: l ochrony grzejnika płaszczyznowego przed przegrzaniem poprzez termostatyczne układy redukcji temperatury,

Fot. 1. Ogranicznik cyrkulacji RTB. l zastosowania specjalnych rozdziela-

czy z wkładkami termostatycznymi i rotametrami, l wykorzystania głowic termostatycznych z kapilarą lub siłowników termicznych z regulatorami elektrycznymi lub elektronicznymi. Szczególnie dotyczy to obiektów, w których wykorzystywane są jednocze-

Rys. 1. Instalacja komfortu ciepłej podłogi z grzejnikami płytowymi z poprawnym wpięciem RTB; 1 - termostatyczny ogranicznik temperatury powrotu RTB, 2 - belka kolektora czynnika roboczego, 3 - belka rozdzielacza czynnika roboczego, 4 - grzejnik podłogowy.

śnie tradycyjne grzejniki (np. płytowe) oraz grzejniki płaszczyznowe. Ze względu na wzajemne niedopasowanie temperaturowe oraz hydrauliczne powyższych układów separuje się je za pomocą niezależnych obiegów grzewczych, zasilanych z jednego źródła ciepła. Istnieją dwa powody niedopasowania temperaturowego. Po pierwsze grzejniki tradycyjne posiadają wyższą temperaturę zasilania niż grzejniki płaszczyznowe, po wtóre grzejniki tradycyjne standardowo pracują przy ochłodzeniu czynnika grzewczego o 15-25°C, zaś grzejniki płaszczyznowe przy ochłodzeniu czynnika o 8-12°C. Niedopasowanie hydrauliczne wynika z różnego oporu hydraulicznego obiegów z grzejnikami płytowymi i grzejnikami płaszczyznowymi. Obiegi z grzejnikami płaszczyznowymi posiadają większy opór hydrauliczny w stosunku do obiegów z typowymi grzejnikami (ze względu na znaczną długość rur w pętli ogrzewania płaszczyznowego). W przypadku, gdy powierzchnia ogrzewana za pomocą ogrzewania płaszczyznowego jest porównywalna z powierzchnią ogrzewaną za pomocą ogrzewania tradycyjnego, separacja układów jest realizowana za pomocą niezależnych obiegów grzewczych dopasowanych do

Rys. 2. Instalacja komfortu ciepłej podłogi z grzejnikami płytowymi z błędnym wpięciem RTB [1.3]; 1 - termostatyczny ogranicznik temperatury powrotu RTB, 2 - belka kolektora czynnika roboczego, 3 - belka rozdzielacza czynnika roboczego, 4 - grzejnik podłogowy.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

specyfiki grzejników. Pewien problem pojawia się, gdy znaczna część pomieszczeń w obiekcie ogrzewana jest za pomocą grzejników płytowych, natomiast jedno lub dwa pomieszczenia ogrzewane są za pomocą grzejników podłogowych, np. kuchnia, łazienka. Pojawia się pytanie, czy warto dla jednej lub dwóch małych pętli stosować specjalne układy mieszające, systemy ochrony grzejnika płaszczyznowego przed przegrzaniem, czy należy stosować specjalne rozdzielacze z wkładkami termostatycznymi i rotametrami. Istnieje rozwiązanie kompromisowe, którego jednak nie można nazwać ogrzewaniem podłogowym, lecz komfortem ciepłej podłogi. Jego stosowanie jest ograniczone wieloma warunkami. Rozwiązaniem takim jest zastosowanie tzw. ogranicznika temperatury powrotu typu RTB, który gwarantuje komfort przy umiarkowanych kosztach i prostocie instalacji (fot. 1, rys. 1). Rozwiązanie to może dotyczyć małych pomieszczeń w domach jednorodzinnych lub budynkach z ogrzewaniem etażowym, z instalacją zasilaną z niskotemperaturowego źródła ciepła. Czynnik grzewczy zasilający typową instalację grzejnikową niskotemperaturową zasila poprzez belkę rozdzielacza (3) grzejnik podłogowy wodny. Czynnik grzewczy, przepływając z małą prędkością przez pętlę wodną grzejnika podłogowego (4), oddaje ciepło do ogrzewanej podłogi. Na końcu pętli ogrzewania podłogowego zabudowany jest ogranicznik temperatury powrotu RTB (1), który reguluje temperaturę czynnika powracającego z pętli grzewczej grzejnika podłogowego. Gdy przepływający czynnik ma zbyt niską temperaturę w stosunku do zadanej, ogranicznik automatycznie zwiększa swój stopień otwarcia, gdy jest zbyt wysoka - dławi przepływ. Wychłodzony czynnik powraca do kolektora (2). W warunkach ustalonych układ zawsze dochodzi do stanu równowagi, co powoduje ustabilizowanie temperatury podłogi. Średnia temperatura podłogi jest uzależniona od wartości zadanej na zadajniku ogranicznika temperatury powrotu RTB (1). Powyższe rozwiązanie jest poprawne w przypadku instalacji niskotemperaturowych oraz gdy powierzchnia podgrzewanej podłogi nie jest zbyt duża i nie przekracza kilku metrów kwadratowych. Częstym błędem popełnianym przy wykorzystaniu RTB jest montaż www.instalator.pl

8 (204), sierpień 2015

Parametry pracy: maksymalna temperatura pracy 110°C (rozumiana jako wytrzymałość części zaworowej), l maksymalne ciśnienie robocze: 10 barów, l zakres nastaw od 25 do 60°C, l przepustowość regulatora kVS wynosi 0,5, l stała proporcjonalności głowicy wynosi 3 K, l maksymalna powierzchnia typowego grzejnika podłogowego nie większa niż 15 m2, l maksymalny spadek ciśnienia na zaworze 20 kPa dla pracy cichobieżnej, l maksymalny spadek ciśnienia na zaworze 60 kPa dla szczelności wewnętrznej. Zakres nastaw: l nastawa 1 - temperatura 25°C, l nastawa 2 - temperatura 35°C, l nastawa 3 - temperatura 45°C, l nastawa 4 - temperatura 55°C, l nastawa 5 - temperatura 60°C. l

Rys. 3. Wykonanie RTB Mini proste. części zaworowej ogranicznika bezpośrednio do belki kolektora (rys. 2). Takie rozwiązanie powoduje, iż element regulacyjny reaguje na uśrednioną temperaturę kolektora, a nie na temperaturę czynnika powracającego z pętli grzejnika podłogowego. Temperatura kolektora (2) ma wartość zbliżoną do uśrednionej temperatury powrotu czynnika z instalacji grzejnikowej, która jest znacząco wyższa od

Zasada działania

Rys. 4. Wykonanie RTB Mini kątowe. temperatury powrotu z obiegu grzejnika podłogowego. Zawyżenie temperatury przez kolektor powoduje zamykanie ogranicznika temperatury powrotu i brak przepływu czynnika grzewczego przez grzejnik podłogowy, co powoduje, iż podłoga pozostaje zimna. Przesunięcie zakresu regulacji RTB nie rozwiązuje problemu, ponieważ gdy zadana wartość na RTB jest znacząco wyższa od oczekiwanej temperatury podłogi, wówczas tracimy kontrolę nad temperaturą podłogi. Aby ustrzec się przed wpływem temperatury belki kolektora na pracę ogranicznika temperatury powrotu RTB, należy pomiędzy RTB a kolektorem zachować dystans kilku centymetrów zgodnie z rysunkiem 1. Typowy ogranicznik temperatury typu RTB Mini pokazano na rys. 3 i 4. Zabudowa: l wykonanie proste i kątowe, l zabudowa na powrocie, l możliwość zablokowania nastawy, l zabudowa na zaworze termostatycznym bez nastawy wstępnej.

Ogranicznik temperatury na powrocie jest samoczynnie działającym regulatorem proporcjonalnym do regulacji temperatury wody na powrocie z grzejnika lub w pętli ogrzewania podłogowego. Temperatura wody przenoszona jest z korpusu zaworu na czujnik. Jeśli nastawiona na głowicy wartość temperatury jest niższa od temperatury wody, regulator się przymyka, a jeśli wyższa regulator się otwiera. Zabudowa powinna być zgodna z kierunkiem przepływu czynnika opisanym na korpusie. Temperatura otoczenia nie powinna przekraczać nastawionej wartości temperatury, ponieważ wtedy regulator pozostanie zamknięty. Instalacja ciepłej podłogi z ogranicznikiem powrotu RTB nie realizuje ważnej z punktu widzenia komfortu cieplnego regulacji temperatury powietrza w ogrzewanym pomieszczeniu. Aby odpowiedzieć na potrzeby rynku, producenci armatury wdrożyli specjalny system regulacyjny ogrzewania płaszczyznowego do montażu pod tynkiem z podwójną regulacją temperatury, który będzie przedmiotem następnego artykułu. Grzegorz Ojczyk Literatura Materiały firmowe Herz Armatura i Systemy Grzewcze Sp. z o. o.

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Sprawdzenie szczelności kotłów c.o.

Badania spawania Nawet w najlepiej wyglądającej spoinie mogą występować niezgodności spawalnicze, które czasem powodują pojawienie się nieszczelności. Dlatego, oprócz wielu aspektów odpowiedniego przygotowania do spawania, powinno się przeprowadzać badania szczelności. Podczas produkcji kotłów grzewczych c.o. wykonywanych ze stali konieczne jest zastosowanie procesów spawalniczych. Dawniej do tego celu służyło głównie ręczne spawanie elektrodą otuloną (metoda MMA). Niosła ona jednak ze sobą szereg niedogodności, m.in. konieczność oczyszczenia spoiny z powstającej szlaki (żużla), niezbyt szybki proces czy wymuszone przerywanie spawania, aby wymienić elektrodę na nową. Obecnie w branży kotlarskiej najczęściej spawa się metodą MAG (półautomatyczne spawanie elektrodą topliwą z zastosowaniem ochrony gazowej - najczęściej CO2 lub mieszanką argonu z CO2) pokazano to na fotografii 1. Z racji tego, że końcowego efektu podczas spawania nie można do końca przewidzieć, a także w prosty i tani sposób sprawdzić, proces ten zwany jest specjalnym [1]. Zgodnie z PN-EN ISO 3834-3 należy przeprowadzić kontrolę przed, w trakcie i po spawaniu, która dotyczy tak naprawdę całokształtu robót z danym elementem, od weryfikacji materiałów podstawowych po gotowy wyrób [2]. Faktem jest, że nawet przy najszczerszych chęciach spawacza, który stara się wykonać prawidłowe złącze spawane (czyli takie, które jest wolne od niezgodności spawalniczych), mogą pojawić się one we wnętrzu spoiny. Pozwolę sobie przytoczyć słowa jednego z profesorów (jeszcze z czasów studiów): „Spoina jest jak kobieta, nie ważne jest jej piękne i powabne lico, ale jej wnętrze”. I tak właśnie z nią jest, może wyglądać dobrze, a w jej wnętrzu będą znajdować się różnego rodzaju niezgodności spawalnicze, np. pęcherze, łańcuchy i gniazda pę-

cherzy, wtrącenia stałe czy przyklejenia. W połączeniu z niezgodnościami wychodzącymi na powierzchnię spoiny (pory - fot. 2, podtopienia, przepalenia czy pęknięcia) stwarzają możliwość powstania nieszczelności w złączu spawanym. Jak wiadomo, są one niedopuszczalne w kotłach c.o. Powodują m.in. ciągły wyciek cieczy roboczej i zalewanie kotła, a w konsekwencji pojawienie się korozji.

Przestrzegaj zasad! W celu maksymalnego ograniczenia możliwości powstawania niezgodności spawalniczych w złączach spawanych powinno się przestrzegać kilku zasad, m.in.: l stosować parametry spawania zgodnie z technologią (WPS), l elementy przeznaczone do spawania powinny być suche i wolne od olejów czy tłuszczów, a także oczyszczone za pomocą szlifowania na odpowiednią odległość od miejsca spawania, l dostarczyć w miejsce spawania właściwą ilość mieszanki gazu ochronnego (zbyt duża wprowadzi gaz przy wylocie z dyszy w ruch turbulentny, który spowoduje doprowadzenie powietrza do spoiny, a zbyt mała nie zapewni właściwej ochrony), l podczas spawania wielościegowego, przed położeniem następnego ściegu powinno się oczyścić ścieg poprzedni. Istnienia niezgodności nie da się uniknąć w 100%, dlatego ważną kwestią jest sprawdzenie (skontrolowanie) szczelności kotłów po wyprodukowaniu. Do tego celu służą badania nieniszczące. Można je podzielić na dwa etapy, pamiętając, że przed każdym realizuje się kontrolę wizualną

wszystkich spoin. Pierwsze badanie przeprowadzane jest po zespawaniu tzw. wewnętrznego płaszcza (czyli tego, który ma kontakt ze spalinami lub żarem). Zaliczamy do niego próbę: nafty z kredą, penetracyjną lub ich kombinacje, czyli np. penetrant i kreda. W drugim etapie, po nałożeniu i pospawaniu płaszcza zewnętrznego (zamykającego płaszcz wodny), stosuje się najczęściej próbę pęcherzykową, a następnie wodną (hydrauliczną). Norma [3] dotycząca kotłów c.o. określa bezwzględnie, że powinny być one sprawdzane za pomocą próby wodnej o ciśnieniu sięgającym: p = 2 * p1 gdzie p1 jest maksymalnym ciśnieniem roboczym.

Kontrola Na czym polegają zatem poszczególne próby (badania)? Badanie wizualne pozwala na wychwycenie niezgodności powierzchniowych, a tym samym daje możliwość naprawy złącza przed kolejnym etapem produkcyjnym. Warto wspomnieć o samokontroli spawacza podczas pracy, czyli po wykonaniu spoiny - ogląda on pobieżnie wynik swojej pracy, aby wyeliminować (poprawić) ewentualne niezgodności, które są widoczne gołym okiem, np. podtopienia czy zaporowania. Próba nafty z kredą polega na pomalowaniu lica spoin mieszaniną kredy z wodą (ewentualnie z rozcieńczalnikiem w celu szybkiego schnięcia). Po wyschnięciu ze strony grani smaruje się naftą - najczęściej barwioną (bądź penetrantem). Doświadczalnie można stwierdzić, że najlepsze własności wnikania nafty w szczeliny uzyskuje się, gdy ma ona temperaturę 40÷50°C. Nafta - podobnie jak penetrant - posiada bardzo dobre własności kapilarne. Ujawniają się tym, że dana substancja wnika w powstałe szczeliny, pęknięcia czy mikroskopijwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

ne kanaliki, często wbrew sile grasię najwyżej wymiennika). Woda zaczyna się przelewać, po czym zawitacji. Zjawisko to jest istotne, wór zostaje zamknięty, a po chwili ponieważ im mniejsza szczelina, tym głębiej może się przedostać ponownie otwarty, by ostatecznie (wniknąć). Po określonym czasie usunąć powietrze z wnętrza. Wonależy dokonać obserwacji spoin da nie może mieć obniżonej tempomalowanych kredą - jeśli ujawperatury, dlatego że spowoduje ponią się na niej wskazania (plamy wstawanie skroplin, które z kolei bądź punkty), wiadomo, że w tym mogą utrudnić weryfikację, myląc miejscu znajduje się nieszczelkontrolera. Następnie po usunięność (fot. 3). Należy wówczas dociu powietrza „dobijamy” do okrekonać naprawy spoiny poprzez Fot. 1. Spawacz stosujący metodę MAG. ślonej wartości, zgodnej z wytyczwycięcie jej wraz z dokładnym nymi producenta i wspomnianą oczyszczeniem, a także ponownormą. Ciśnienie nie powinno być nym zespawaniem. Po tych czynmniejsze niż 4 bary [5]. Po wytrzynościach miejsce naprawiane pomaniu w określonym czasie przewinno być ponownie sprawdzone. prowadza się oględziny. Do tego Próba penetracyjna barwna (najcelu powinno się dysponować częściej stosowany kolor to czerwoprzede wszystkim dobrym wzrony) jest bardzo zbliżona do omókiem i przyrządami pomocniczywionej powyżej. Do jej przeprowami, takimi jak: lampa, lusterko, ladzenia stosuje się dozowniki w Fot. 2. Zaporowana spoina. tarka itp. Sprawdza się zarówno sprayu lub nanosi środek za pomownętrze, jak i płaszcz zewnętrzny cą pędzla (podobnie jak z naftę). kotła. Ujawnienie nieszczelności Czas penetracji jest uzależniowymaga naprawy i kontroli według ny od grubości badanych elementych samych zasad. tów i wynosi przeważnie dla badaNa zakończenie nia naftą ok. 2 h, a penetrantem ok. 1 h (przy grubości 6 mm) [4]. Przed wykonaniem próby pęPodsumowując, nawet w najlepiej cherzykowej należy zaślepić wyglądającej spoinie mogą występowszystkie otwory, np. mufy zasilawać niezgodności spawalnicze, któnia, powrotu, spustu (najczęściej re czasem powodują pojawienie się montujemy tu kranik), termomanieszczelności. Dlatego oprócz wienometru czy ewentualnie miarlu aspektów odpowiedniego przygokownika ciągu itp. Następnie do Fot. 3. Wskazanie penetrantu w miejscu towania do spawania powinno się kotła wprowadza się sprężone po- nieszczelności. przeprowadzać badania szczelności wietrze, uzyskując odpowiednią (LT). Odpowiednio zrealizowane wartość, sprawdzaną na manomedają poczucie pewności i gwarancji trze. Kolejnym krokiem jest naza wykonany wyrób. Warto wspokładanie na spoiny (na płaszczu mnieć, iż wspomniane badania pozewnętrznym) mieszanki mydlin winny być realizowane przez wy(mydła, płynu lub podobnie piekwalifikowany personel zgodnie z niącej się substancji). Operację te obowiązującymi normami. przeprowadza się za pomocą Paweł Wilk pędzla bądź delikatnego natrysku. Literatura: W miejscu, gdzie znajduje się nie[1] PN-EN 3834 „Wymagania jakości szczelność, pojawiają się pęchedotyczące spawania materiałów merzyki powietrza (fot. 4). Próbę retalowych”. [2] J. Plewniak, P. Wilk, „Wybrane alizuje się zawsze przed wodną, Fot. 4. Nieszczelność ujawniona dzięki twoaspekty badań szczelności (LT) sparzą cym się pę che rzy kom po wie trza. ponieważ ma ona mniejszą czuwanych kotłów grzewczych w fazie łość i pozwala na szybką kontrolę ich produkcji. Projektowanie i konpospawanego wymiennika. OstateczPo przeprowadzeniu próby pęche- strukcje inżynierskie”, „ITER”, nr 11/2013, s 52-57. na weryfikacja szczelności przeprowa- rzykowej realizuje się próbę wodną. [3] PN-EN 12809 „Kotły grzewcze na palidzona jest dzięki próbie wodnej. Ważną kwestią jest tutaj umiejętne na- wa stałe - Nominalna moc cieplna do 50 Oczywiście, podobnie jak przy po- pełnienie wymiennika czynnikiem ro- kW - Wymagania i badania”. [4] J. Czuchryj, B Kurpisz, „Badanie złąprzednim badaniu, znalezienie nie- boczym pod ciśnieniem w taki sposób, czy spawanych. Przegląd metod”, Wyszczelności powoduje konieczność aby nie utworzyła się poduszka po- dawnictwo KaBe, Krosno 2009. naprawy. Najlepiej wykonać ją natych- wietrzna. Najprościej, za pomocą prze- [5] PN EN 303-1 „Kotły grzewcze - Kotły grzewcze z palnikami nadmuchowymi miast, aby za pomocą kolejnej próby lewu (czyli kocioł jest napełniany i ma Terminologia, ogólne wymagania, badasprawdzić już naprawione miejsce. otwarty zawór na króćcu znajdującym nia i oznaczenie”. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Poczta „Magazynu Instalatora”

Kolektor do tablicy Szanowna Redakcjo, W artykule „Warstwy zdegradowane” Witolda Jabłońskiego („Magazyn Instalatora” 5/2015 - przyp. red.) autor pisze, że badania przeprowadzone w instytutach IZT Berlin, ITW Stuttgart czy też SPF Rapperswil potwierdzają jego tezy. Może należy w spisie literatury umieścić informację, o jakich badaniach autor pisze? Autor pisze także, że starzenie się powłoki kolektora słonecznego nie zależy od warunków eksploatacji kolektorów oraz stwierdza, że absorber kolektora pracuje w bardzo niekorzystnych warunkach, osiągając nierzadko 200°C. Autor sugeruje tym samym, że kolektor słoneczny poddany jest nierzadko działaniu temperatury stagnacji! A to chyba nie jest normalny stan pracy?”. dr inż. Jerzy Chodura Szanowny Panie, Instytuty, o których wspomniałem w artykule, zajmują się głównie badaniami kolektorów słonecznych, ale również, prócz podstawowej działalności, zajmują się badaniami poszczególnych komponentów, z których zbudowany jest kolektor słoneczny. Materiał o jakości i wytrzymałości samych warstw absorpcyjnych był publikowany na stronie internetowej http://www.estif.org, jednak po zmianie szaty graficznej strony zniknęły, również archiwalne artykuły porównujące różne warstwy absorpcyjne. Stąd też nie można było wstawić linka i odnieść się do materiału bazowego. Jeśli chodzi o drugie pytanie to jak najbardziej zgadzam się. Stan stagnacji nie jest normalnym stanem pracy kolektorów w układach ciśnieniowych. Ale jednak kolektory płaskie powinny wytrzymywać swobodnie stan stagnacji i warstwa absorpcyjna nie powinna ulec degradacji. Instalacja, o której pisałem, jest pewnie błędne zaprojektowana, bo bardzo często pracowała na maksy-

malnych swoich parametrach, dlatego doszło do przebarwień, ale jednak warunki pracy nie powinny degradować warstwy absorpcyjnej. Jeżeli instalacja byłaby wykonana w układzie drain back, to ten stan jest normalny w pracy takiej instalacji. Po nagrzaniu się zbiornika woda, bo jest ona czynnikiem transportującym ciepło, spływa do naczynia drenażowego i kolektory pozbawione płynu rozgrzewają się do swojej maksymalnej temperatury. Czasami więc są budowane takie instalacje, gdzie stan stagnacji jest normalnym stanem pracy. Również w tej sytuacji warstwa absorpcyjna nie może ulec degradacji. Z poważaniem Witold Jabłoński Szanowny Panie, Chciałbym przywołać normę: PN-EN 12976-1. „Słoneczne systemy grzewcze i ich elementy. Urządzenia wykonane fabrycznie. Część 1: Wymagania ogólne”. Znajdują się w niej następujące zapisy w punkcie 4.1.4.3. Zabezpieczenie przed przekroczeniem temperatury - dotyczy materiałów: „System powinien być zaprojektowany w taki sposób, aby dopuszczalna temperatura dla jakiegokolwiek materiału w systemie nigdy nie była przekraczana”. Cytowane przez autora artykuły, które rzekomo zniknęły, opisują co się dzieje między innymi w przypadku, gdy przekroczone zostaną dopuszczalne temperatury pracy powłok selektywnych. Niestety w naszym kraju montuje się zestawy solarne z naruszeniem zapisów normy, a następnie udowadnia się, że powłoka selektywna nie wytrzymuje nadmiernych temperatur. Swoje stanowisko odnośnie łamania zapisów ww. normy w przetargach publicznych znaleźć można pod: http://jerzy -cho du ra.eu/wp -con tent/uplo ads/2015/06/Przetargi-publiczne.pdf Z poważaniem dr inż. Jerzy Chodura

Droga Redakcjo, W grudniu 2013 roku („Magazyn Instalatora” 12 (184)/2013 - przyp. red.) - pan Witold Jabłoński w artykule „Moduł na przegrzanie” opisał ciekawy system solarny. Czy na obecną chwilę mają Państwo informacje, czy w Polsce takie rozwiązania są już stosowane, bo - jak podał autor - w 2013 roku jeszcze ich nie było. Z poważaniem, Andrzej Pindor Szanowny Panie, We wspomnianym wyżej artykule mojego autorstwa chodziło o to, by montować instalacje solarne tam, gdzie to możliwe, w układzie Aqua-step, czyli zamkniętym, ale bezciśnieniowym, gdzie w stosunku do układu ciśnieniowego odpada całość problemów z eksploatacją. Nie jest to nowy sposób montażu, lecz w naszym kraju całkowicie nieznany. Po opublikowaniu tego artykułu na początku roku 2014 zaczęły powstawać pierwsze tego typu instalacje. Ponieważ jeden z elementów takiej instalacji, jakim jest naczynie drenażowe, nie jest dostępny na naszym rynku, zaczęliśmy produkować na własne potrzeby. Od czasu powstania pierwszej instalacji na początku roku 2014 pojawiło się około 12 instalacji w układzie Aqua-step, gdzie również glikol zastąpiono wodą przy całorocznej pracy instalacji. Tego typu instalacje od klasycznych różnią się nieco pod względem wykonania. Mam na myśli jedną podstawową rzecz, a jest to brak zasyfonowania instalacji powyżej naczynia drenażowego. Reszta instalacji jest praktycznie bez zmian. Do tej pory wykonane instalacje nie sprawiają użytkownikom żadnego problemu, a uzysk energetyczny jest taki sam jak w instalacjach ciśnieniowych przy praktycznie mniejszych kosztach eksploatacji. Od połowy roku 2014 przeprowadziliśmy całkiem udane próby wykonania instalacji bezciśnieniowych opartych na kowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

lektorach próżniowych z tak zwaną „u” rurką, gdzie, jak wiadomo, przy kolektorach płaskich w układzie harfowym czy meandrycznym zbudowanie takiego układu nie stanowiło żadnego problemu. Dotychczas udało nam się wykonać we wspomnianym układzie instalacje oparte na sześciu kolektorach płaskich i czterech kolektorach próżniowych w jednym rzędzie. Są to instalacje, z największą ilością kolektorów w tym układzie. Na porządku dziennym są jednak instalacje oparte na 2-3 kolektorach. Natomiast największa instalacja, którą widziałem wykonaną w układzie Aqua-step, to taka, gdzie zastosowano 108 kolektorów płaskich! A więc można budować również i duże instalacje z korzyścią głównie dla inwestora. Dziwi mnie jednak brak zastosowań tego układu właśnie w dużych instalacjach, jednak gdy czasami porozmawiam z projektantami, okazuje się, że o tego typu układach nie mają zielonego pojęcia, co niezbyt dobrze świadczy o środowisku projektanckim. Z poważaniem, Witold Jabłoński

Szanowna Redakcjo! Zainteresował mnie temat z „Magazynu Instalatora” (maj 2015 r.) ze strony 60 pod tytułem „Szafka na gaz”. Zwracam się z uprzejmą prośbą do autora artykułu, pana dr inż. Zbigniewa Tomasza Grzegorzewskiego, dotyczącą odległości lokalizacji szafki gazowej od granicy sąsiada (min. 2,0 m) lub też innych urządzeń technicznych (min. 1,0 m) - czy może Pan opisać przykład w odniesieniu do szczegółowych zapisów prawa? Z poważaniem Tomasz Kędziora

8 (204), sierpień 2015

Szanowny Panie! Przykład mogę podać na bazie działań Polskiej Sieci Gazownictwa z Warszawy (ul. Weselna 9). Szafka lokalizowana jest w odniesieniu do wytycznych projektowych. Nie wolno lokalizować szafki w odległości mniejszej niż 2,0 m od granicy z sąsiadem, ponieważ musi być zgoda sąsiada z podpisem notarialnie poświadczonym (art. 158 kc). Jeżeli taka zgoda istnieje (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12.04.2002 r. Dz. U nr 75 poz. 690 z późn. zm.), to sąsiedzi mogą budować szafkę wspólną z tzw. podwójnym gazomierzem, czyli jeden reduktor R-10 i 2 gazomierze G-4 lub G-6. Szafka może być umieszczona w linii rozgraniczenia albo przylegać do granicy z jednej lub drugiej strony danej działki. Musi być jednak notarialna zgoda sąsiadów - wszystkich współwłaścicieli. Ustalenia wynikają z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury. Znamienny jest fakt, że sąsiedzi czasami wyrażają zgodę ustnie, a później z tej zgody się wycofują. Urządzenie, jakim jest przyłącze gazowe, zgodnie z zapisem art. 29 ust 1 pkt 19 nie podlega uproszczonemu zgłoszeniu, ale nadal wymaga pozwolenia na budowę. Przy takim pozwoleniu należy dysponować „prawem do dysponowania nieruchomością na cele budowlane”. Z tego też powodu właściciel danej nieruchomości, dokonujący tzw. zbliżenia do granicy nieruchomości, musi uzyskać zgodę sąsiada z co najmniej podpisem poświadczonym notarialnie. Zapis prawny jest bezwzględny, bowiem dotyczy Działu I Ksiąg wieczystych, podrubryka 1.4.3 - Urządzenia, a także zapisu do Działu III Ksiąg wieczystych - Zobowiązania, gdzie w przypadku zbliżenia opisuje się zgodę sąsiada i jego następcy prawnego na lo-

kalizację szafki gazowej wraz ze zbliżeniem do granicy sąsiedniej nieruchomości wraz z prawem każdoczesnego wejścia na teren obu nieruchomości w przypadku awarii, bez zgody właściciela nieruchomości. Brak takiej zgody notarialnej w odniesieniu do gruntu o nieuregulowanym stanie prawnym wymaga zgody, np. organu samorządowego, gdzie zgodnie z zapisem art. 124 ustawy o gospodarce nieruchomościami zachodzi konieczność wydania decyzji na lokalizację urządzenia na rzecz pożytku publicznego (Dz. U. 263 poz. 2603 z 2004 r. z późn. zm.). Ustalenia decyzji administracyjnej są wiążące zgodnie z zapisem art. 16 kpa i są wpisywane również do Działu II Ksiąg wieczystych. Odnosząc się do odległości 1,0 m od innych urządzeń, jest to wymiar tzw. najmniejszych odległości położenia urządzeń podziemnych i nadziemnych w nowo projektowanych ulicach - podawane najczęściej w formie tabel. Najważniejszą kwestią jest jednak sprawa własności z zagwarantowaniem prawa ochrony i zapisem odnoszącym się do art. 21 i 64 Konstytucji Dz. U. 1997 r., nr 78 poz. 483. Należy również pamiętać, że do każdej zgody i opisu słownego, zawartego w porozumieniu między sąsiadami, zachodzi potrzeba załączenia mapy zasadniczej lub szkicu z mapy zasadniczej z naniesionymi granicami prawnymi i urządzeniami oraz zgodą na lokalizację w danej odległości urządzeń wraz z opisem konserwacji i dozoru technicznego, który dotyczy art. 61 i 62 Prawa budowlanego oraz kontroli jednorocznych i kontroli okresowych 5-letnich wraz z ich uwidacznianiem w Księdze obiektu. Z poważaniem dr Zbigniew Tomasz Grzegorzewski

Masz je wszystkie? Nie? Zamów „Gwarantowaną dostawę”. Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Dyrektywa ErP i jej skutki dla branży

Wydajność na etykiecie Aktualnie w dokumentach unijnych dominuje silna tendencja poprawy efektywności energetycznej urządzeń oraz zmniejszenia ich szkodliwego oddziaływania na środowisko, w tym urządzeń do użytku domowego oraz stosowanych w sektorach usług i przemysłu. Tendencja ta zmierza do osiągnięcia celu wskazanego tzw. Protokołem z Kioto z 1997 r. i ma na celu wsparcie przyjętego już uprzednio pakietu klimatyczno-energetycznego, określonego zwiększeniem do 2020 r. całkowitego udziału energii odnawialnej w UE do 20% (w Polsce do 15%), oraz zwiększenie efektywności energetycznej o 20% do roku 2020, a także stosownego zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, w tym 20% redukcji emisji CO2. Dlatego też kładzie się szczególny nacisk na wymóg minimalnej sprawności, maksymalnego poziomu emisji tlenków azotu oraz poziomu emitowanego hałasu, który to wymóg nakładany jest na te urządzenia wprowadzane na rynek, które bezpośrednio związane są z wykorzystywaniem energii. Ale nie tylko na urządzenia, ale i na całe systemy, w których pracują te urządzenia. A zatem wspomniana polityka UE we wskazanym zakresie, czyli poprawy wydajności energetycznej i ekologiczności produktów na jej rynku wewnętrznym, wyraża się dyrektywą ErP [1] z 2009 r. (zmieniająca wcześniejszą dyrektywę 2005/32/WE, tzw. EuP) w sprawie ogólnych zasad ustalania wymogów ekoprojektu w odniesieniu do produktów związanych z energią (Energy-related Products - ErP), dyrektywa potocznie nazywana ekoprojektem. Oczywiste jest, że wszystkie produkty (może lepiej brzmi: urządzenia) mają wpływ na środowisko naturalne w czasie ich pełnego cyklu życia, który obejmuje wszystkie etapy, czyli od wykorzystania surowców i zasobów naturalnych, poprzez produkcję, pakowanie, transport, użytkowanie, recykling, aż do ostatecznego unieszko-

dliwiania tych produktów. Szacuje się, że aż ponad 80% wpływu na środowisko mają decyzje podejmowane już na etapie projektowania urządzeń. Obecnie Komisja Europejska sukcesywnie opracowuje rozporządzenia wykonawcze do wspomnianej dyrektywy, zawierające wymagania dotyczące poszczególnych grup urządzeń. Rozporządzenia te są bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich UE od dnia ich wejścia w życie. W polskiej wersji językowej opracowano i opublikowano już prawie 30 szczegółowych rozporządzeń. Ich wykaz znajduje się np. na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki. Ważniejszymi spośród nich są rozporządzenia dotyczące zużycia energii przez: l elektryczne i elektroniczne urządzenia gospodarstwa domowego i urządzenia biurowe w trybie czuwania wyłączenia, a w szczególności: - zasilaczy zewnętrznych w stanie bez obciążenia oraz ich średniej sprawności podczas pracy, - różnorodnych urządzeń oświetleniowych, w tym stateczników i opraw oświetleniowych, - urządzeń kuchennych (kuchenki, piekarniki, płyty grzejne, okapy nadkuchenne, lodówki, zamrażarki, zmywarki), - urządzeń gospodarstwa domowego (pralki, suszarki bębnowe, odkurzacze, telewizory, komputery), - urządzenia takie, jak silniki elektryczne, transformatory elektroenergetyczne małej, średniej i dużej mocy, wentylatory napędzane silnikiem elektrycznym o poborze mocy od 125 W do 500 kW, pompy do wody, l urządzenia techniki grzewczej i klimatyzacyjnej: ogrzewacze pomiesz-

czeń i ogrzewacze wielofunkcyjne, podgrzewacze wody i zasobniki ciepłej wody użytkowej, pompy cyrkulacyjne, klimatyzatory, wentylatory. Ważne jest to, że wskazany wymóg, zarówno odnośnie produktów, jak i ich oznakowania energetycznego, zacznie obowiązywać 26 września 2015 r. Należy jednak podkreślić, iż wskazane wymogi Komisji Europejskiej dotyczą wyłącznie urządzeń, które zostaną wyprodukowane po publikacji stosownego rozporządzenia.

Zakres i charakterystyka Dyrektywy Dyrektywa 2009/125/WE [1] wraz z poszczególnymi rozporządzeniami wykonawczymi ustanawia zasady, według których mają być ustalane wymagania w stosunku do - wprowadzanych do obrotu lub użytkowania produktów związanych z energią. Produkty związane z energią to: l wyroby, które mają wpływ na zużycie energii w czasie jego użytkowania, wprowadzane do obrotu lub użytkowania; l wyroby zawierające części i podzespoły, które mają zostać włączone do produktów związanych z energią, wprowadzanych do obrotu lub użytkowania jako osobne części dla użytkowników końcowych, jeżeli ich walor ekologiczności może być oceniany osobno. Jako zasadę przyjmuje się, że wymogi dotyczące ekoprojektu: l określane są indywidualnie w odniesieniu do każdego produktu, l obejmują minimalne wymagania dotyczące postępów w zakresie ograniczania wpływu na środowisko uzyskanych dzięki produktowi, l muszą zostać spełnione przez wszystkie produkty sprzedawane w UE, l są przyjmowane w oparciu o stopień wpływu na środowisko danego produktu w całym cyklu jego życia. Wskazane wymogi dotyczą nie tylko produktów bezpośrednio wykorzystuwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

jących energię zużywających, wytwarzających, przekazujących lub mierzących energię (w postaci prądu elektrycznego, gazu, paliw kopalnych), ale i produktów związanych z energią, które same nie zużywają energii, jednakże mogą przyczynić się do jej oszczędzania. Takie produkty obejmują np. okna, izolację, armaturę łazienkową (m.in. słuchawki prysznicowe, kurki). Rozróżnia się przy tym dwa główne rodzaje wymogów: l wymogi szczegółowe - określające wartości graniczne (maksymalne zużycie energii, minimalna sprawność energetyczna, dopuszczalne wartości zanieczyszczeń, minimalne ilości materiałów pochodzących z recyklingu itp.), l wymogi ogólne - nieokreślające wartości granicznych, ale na podstawie których może być wymagane, aby określony produkt był „efektywny energetycznie” lub „nadający się do recyklingu”, zawierał informacje, w jaki sposób go stosować i konserwować tak, aby zminimalizować jego wpływ na środowisko oraz, że przeprowadzono analizę cyklu życia produktu, w celu określenia alternatywnych opcji projektu oraz rozwiązań umożliwiających poprawę produktu. W praktyce wprowadzenie nowych minimalnych wymogów spowoduje zakaz sprzedaży wszelkich produktów niezgodnych z wymogami dyrektywy w 28 państwach członkowskich UE. Dobrym przykładem są tu tradycyjne żarówki, które zaczęto już stopniowo wycofywać od 2009 r. Przykładowo można wskazać, że wymagania określone w Dyrektywie ErP dotyczą również wentylatorów, ale o zakresie mocy od 125 W do 500 kW. Oceniając, czy wentylator spełnia wymagania, należy uwzględnić sprawność całego systemu, w tym silnik, układ napędowy i wirnik. Stosowny zapis o wymaganiach odnośnie do wentylatorów w systemach wentylacji i klimatyzacji znalazł się z znowelizowanych ostatnio warunkach technicznych stawianych budynkom, tzw. WT. 2013, obowiązujących od 1 stycznia 2014 r. [2].

Naklejka z oznakowaniem Wizualnym wyznacznikiem stosowania wymagań Dyrektywy ErP do wyrobów techniki grzewczej, począwszy od 26 września 2015, będzie etykieta z oznakowaniem energetycznym, www.instalator.pl

8 (204), sierpień 2015

umieszczana na wszystkich urządzeniach grzewczych i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Zapewni to konsumentom porównanie istotnych parametrów urządzeń grzewczych, m.in. pod względem zużycia energii oraz ich wydajności, czyli możliwość wyboru najbardziej efektywnego urządzenia, odpowiadającego jego potrzebom. Narzucona dyrektywą etykieta z oznakowaniem powinna być umieszczana na każdym urządzeniu grzewczym i ciepłej wody. Powinna zawierać zestaw informacji o produkcie, w tym nazwę producenta, rodzaj urządzenia i jego model, poziom hałasu podczas pracy, moc cieplną. Musi być także podana informacja o klasie efektywności energetycznej w skali od A+++ (optymalna efektywność) do G (najmniejsza efektywność) dla ogrzewania oraz od A do G dla ciepłej wody. Następstwem wymogów zapisanych w Dyrektywie będzie głównie: l brak możliwości wprowadzania na rynek gazowych kotłów niekondensacyjnych o mocy poniżej 400 kW, z wyjątkiem kotłów wyszczególnionych w tzw. grupie B11, czyli urządzeń z przerywaczem ciągu z palnikiem atmosferycznym, odprowadzających spaliny do kanału spalinowego, l obowiązek etykietowania przez producentów wszystkich urządzeń produkujących energię o mocy poniżej 70 kW oraz podgrzewaczy wody, l wprowadzenie granicznych wartości sprawności średniorocznych dla kotłów kondensacyjnych, pomp ciepła, zespołów kogeneracyjnych o mocy poniżej 50 kW, podgrzewaczy służących do akumulowania ciepłej wody grzewczej i wody użytkowej oraz urządzeń grzewczych wyposażonych w pompy obiegowe poza klasą A. W dodatku nie będzie możliwa dystrybucja urządzeń, których sprawność średnioroczna będzie przekraczać ustalone w Dyrektywie wartości graniczne. W artykule omówiono cel i znaczenie ważnej, nie tylko dla ogrzewnictwa, dyrektywy unijnej ErP dotyczącej tzw. ekoprojektu. Poświęcona jest ona głównie efektywności energetycznej urządzeń wykorzystujących energię. W oparciu o ten dokument pojawił się szereg rozporządzeń wykonawczych dotyczących poszczególnych grup urządzeń i samych urządzeń. Na stronach internetowych Ministerstwa Gospo-

darki podano polskie wersje językowe niektórych rozporządzeń wykonawczych do dyrektywy ekoprojektu. Wśród rozporządzeń wykonawczych znalazły się również urządzenia z zakresu techniki grzewczej i klimatyzacyjnej. Rozporządzenia te wprowadzają usystematyzowane wymogi odnośnie do jakości i walorów ekologicznych poszczególnych urządzeń. Wprowadzają także obowiązek ich stosownego oznaczania właściwymi etykietami określającymi m.in. klasę efektywności energetycznej. Przepisy unijne jasno precyzują, które urządzenia od dnia 26 września 2015 roku muszą spełniać nowe minimalne wymagania dotyczące zużycia energii i ochrony środowiska, a także być odpowiednio oznakowane. Należą do nich kotły jednofunkcyjne i dwufunkcyjne, pojemnościowe podgrzewacze ciepłej wody użytkowej, a także całe systemy obejmujące kotły jednofunkcyjne lub kotły wielofunkcyjne, regulatory temperatury i instalacje solarne. Te nowe wymagania zmierzają nie tylko ku oszczędności energii nowo wprowadzanych na rynek urządzeń, ale ponadto do zmniejszenia szkodliwości ekologicznej ich użytkowania. Wymusza ona także wycofanie niektórych mało efektywnych energetycznie i szkodliwych ekologicznie urządzeń. Wycofanie z rynku kotłów olejowych i gazowych o niskiej efektywności spowoduje wzrost znaczenia i upowszechnienie się gazowych oraz olejowych kotłów kondensacyjnych. Również oczekuje się wzrostu zainteresowania elektrycznymi i gazowymi pompami ciepła. Pozytywnym efektem dyrektywy może być również wzrost sprzedaży gazowych urządzeń wysokoefektywnej kogeneracji. dr inż. Piotr Kubski Bibliografia: [1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE (tzw. Dyrektywa ErP) z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią (Dz. U. UE nr L 285/10 z dnia 11.10.2009 r.). [2] Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2013, poz. 926).

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Uwaga! Jesteś w ukrytej kamerze, czyli kwiatki instalacyjne

Wymagająca kotłownia Na naszych łamach staramy się, aby zamieszczane materiały przyczyniały się do podnoszenia Państwa kwalifikacji. Tym razem przedstawiamy przykłady wykonanych instalacji, może w innej konwencji niż zwykle są one pokazywane - chodzi mianowicie o instalacje źle wykonane lub tzw. przekombinowane. Mamy nadzieję, że opatrzone fachowym komentarzem przyczynią się do pogłębienia wiedzy. Wszystkie osoby, które miałyby w swoich zbiorach fotografie z takimi „ciekawymi” rozwiązaniami prosimy o nadsyłanie ich do redakcji: redakcja-mi@instalator.pl

rawidłowo zamontowany kocioł grzewczy oraz instalacja centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej gwarantują bezproblemową i bezobsługową eksploatację systemu przez wiele lat. Dzisiejszy artykuł przedstawia kilka podstawowych błędów montażowych „wkradających” się do instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej. Zdjęcie numer 1 przedstawia atmosferyczny kocioł gazowy zamontowany w łazience. O ile pomieszczenie, w którym znajduje się kocioł, spełnia wymagania kubatury oraz minimalnej wysokości, to wentylacja pozostawia wiele do życzenia. W pomieszczeniu znajduje się wywiewna

kratka wentylacyjna (niewidoczna na fotografii), brak jest natomiast kratki nawiewnej, co jest bardzo istotne w przypadku kotłów z otwartą komorą spalania. Pomieszczenie spełniające wymagania dla kotłowni gazowej wyposażonej w kocioł z otwartą komorą spalania powinno mieć odpowiednią wentylację, czyli kratkę nawiewną, którą będzie dopływało powietrze niezbędnie do spalania gazu w kotle, oraz kratkę wentylacyjną wywiewną (połączoną z pionowym kanałem wentylacji grawitacyjnej). Wielkość kratek wentylacyjnych zależy od mocy znamionowej kotła. Kratka nawiewna musi mieć powierzchnię nie mniejszą niż 200 cm2, a jej dolna krawędź powinna być umieszczona nie wyżej niż 30 cm nad poziomem podłogi. Kratka wywiewna musi mieć po1

wierzchnię nie mniejszą niż 200 cm2 i być umieszczona możliwie blisko stropu. Kolejna rzecz, która budzi moje wątpliwości, to zastosowanie kilku różnych materiałów do wykonania instalacji. Chciałbym tu skupić się na połączeniu elementów stalowych ocynkowanych z elementami wykonanymi z miedzi na instalacji wodnej. Wykonując instalację wodną, należy unikać połączenia miedzi ze stalą czarną, ocynkowaną oraz aluminium. Połączenie tych metali ze sobą powoduje powstanie w miejscu styku ogniska korozji, co prowadzi do uszkodzenia ścianek rur w danej instalacji. Jeżeli połączenie tych metali jest nie do uniknięcia, należy oba metale oddzielić specjalną przekładką izolacyjną. Może to być np. taśma teflonowa. Wato pamiętać, że stal nierdzewną można swobodnie łączyć z miedzią w instalacjach wodnych. W przypadku zamkniętych instalacji (bez dostępu do tlenu) centralnego ogrzewania zjawisko korozji jest dużo mniejsze, w związku z czym można łączyć ze sobą rożne materiały. W takich przypadkach należy jednak pamiętać o stosowaniu inhibitorów korozji. Zdjęcie numer 2 przedstawia kocioł gazowy kondensacyjny z ciekawym sposobem wykorzystania przewodów elastycznych do podłączenia instalacji gazowej oraz zasobnika ciepłej wody użytkowej. Skupmy się na zastosowanym elastycznym przewodzie gazowym. Pamiętajmy, że prawo dopuszcza zastosowanie przewodów elastycznych, ale muszą być one metalowe oraz posiadać stosowne atesty i dopuszczenia. W omawianym przypadku zastosowano przewód, który jest przewodem nieodpowiednim i niedopuszczonym do zastosowania w tego typu urządzeniach. Ciężko mi poruszyć kwestię zastosowania elastycznych przewodów do podłączania www.instalator.pl

Panasonic News

miesięcznik informacyjno-techniczny

Nowe jednostki kanałowe VRF

zasobnika ciepłej wody użytkowej. Zastanawiam się również, czym sugerował się monter, stosując takie właśnie rozwiązania, ponieważ uważam, że estetyczniej byłoby zastosować klasyczną metodę podłączenia zasobnika. Ogólny obraz całej instalacji jest bardzo chaotyczny i, krótko mówiąc, plątanina kabli elektrycznych oraz przewodów hydraulicznych wygląda nieestetycznie. Na koniec - wraz ze zdjęciem numer 3 - chciałbym poruszyć kwestię notorycznie pojawiającą się w instalacjach grzewczych, gazowych oraz wodnych. Jest nią prawidłowy, a właściwie nieprawidłowy, montaż filtrów siatkowych. Podkreślam, że omawiana kwestia błędnie za3 montowanych filtrów siatkowych pojawia się na wszystkich fotografiach (celowo nie omawiałem tych błędów wcześniej). Jak powinien być prawidłowo zamontowany filtr siatkowy? Spotkałem się z opinią, że właściwie zamontowany filtr siatkowy to filtr zamontowany na przewodzie poziomym. Producenci filtrów dopuszczają montaż filtrów również na przewodach pionowych. W obu przypadkach należy pamiętać o zachowaniu dwóch podstawowych zasad montażu. Filtr należy zamontować zgodnie z kierunkiem przepływu. Montaż niezgodny z kierunkiem przepływu doprowadzić może do uszkodzenia siatki filtrującej. Wkładka filtracyjna powinna (kosz siatki) być skierowana w dół. W przypadku montażu kosza siatki w inny sposób istnieje ryzyko spłynięcia zgromadzonych zanieczyszczeń do instalacji w czasie prac konserwacyjnych, jak również podczas eksploatacji instalacji. Pamiętajmy więc, że podczas wykonywania instalacji warto tak poprowadzić przewody, aby znalazły się na niej odcinki poziome lub pionowe umożliwiające prawidłowy montaż filtrów siatkowych. Tobiasz Turoń Fot. z archiwum autora. www.instalator.pl

Panasonic uzupełnił ofertę systemów VRF i PACi o nowe jednostki kanałowe typu E2. Wyróżniają się one możliwością wytworzenia wysokiego ciśnienia statycznego oraz pracy z funkcją dopływu 100% świeżego powietrza z zewnątrz, zapewniając wyjątkowo szeroki zakres regulacji temperatur w pomieszczeniach i oszczędność energii. Jednostki typu E2 zostały zaprojektowane z myślą o najbardziej wymagających obiektach biurowych, handlowych czy hotelach. Wykorzystując tryb świeżego powietrza, mogą pracować w szerokim zakresie temperatur zewnętrznych, od -5 do 43°C. W efekcie pozwalają osiągnąć w pomieszczeniach temperatury od 15 do 45°C, dając większą elastyczność niż konkurencyjne

jednostki tej klasy. Jednocześnie, dzięki wyposażeniu w wentylator napędzany silnikiem prądu stałego, zapewniają oszczędność energii. Urządzenia typu E2, za sprawą wyższego ciśnienia statycznego, pozwalają na elastyczność w projektowaniu długich układów przewodów wentylacyjnych. Oprócz tego są wyposażone w narzędzia autodiagnostyki oraz w wentylator oferujący tryb automatyczny, który wykrywa spadki ciśnienia wzdłuż rur i na tej podstawie dostosowuje prędkość pracy. Dzięki tym funkcjom jednostki zapewniają oszczędność czasu instalatora podczas konfiguracji i nie wymagają ręcznej regulacji. Użytkownicy mają możliwość regulacji temperatury powietrza i wyboru nastawy ciśnienia statycznego - do 270 Pa. Układy VRF i PACi wyposażone w jednostki E2 mogą być łatwo zintegrowane z systemem zarządzania budynkiem, a także sterowane zdalnie. Co więcej, nowe urządzenia są lżejsze i wyjątkowo ciche. Ich wagę obniżono o 15%, zaś poziom szumu generowany przez pracę jednostek wynosi od 41 dB(A) do 45 dB(A). www.aircon.panasonic.pl rubryka sponsorowana

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Kotłownia na gaz płynny

Jak propan z butanem... Kotłownie z urządzeniami gazowymi na gaz płynny muszą spełnić szereg dodatkowych warunków w porównaniu do kotłowni na gaz ziemny. Wynikają one ze specyficznej cechy gazów płynnych: propanu i butanu, jaką jest ich większy ciężar właściwy niż ciężar powietrza. Gazy płynne (propan i butan) wypuszczone do atmosfery opadają na dół, podczas gdy gaz ziemny, lżejszy od powietrza, unosi się do góry. Ta cecha gazów płynnych dyktuje dodatkowe warunki dla kotłowni i źródeł gazu. Wynika to z konieczności zachowania bezpieczeństwa ich użytkowania.

Zasilanie z butli Kotły na gaz płynny w budynkach mieszkalnych jedno- i wielorodzinnych mogą być odpowiednio zasilane z butli gazowych 11- i 32kilogramowych, ze zbiorników o dużej pojemności od 2700 do 9200 litrów (naziemne i podziemne) lub sieci gazu płynnego z powietrzem (mieszanina propanu-butanu i powietrza, IV grupa gazów). Już ta różnorodność źródeł paliwa płynnego narzuca wiele specyficznych waRys. 1. Położenie zbiornika gazu, odległości od: A - napowietrznej linii elektrycznej, B - granicy działki, C kanalizacyjnej kratki ściekowej, D budynku mieszkalnego, E - basenu (zagłębienia). Z archiwum firmy SPV GAS.

runków wykonawczych i eksploatacyjnych, którym muszą sprostać zarówno instalatorzy i serwisanci, jak i użytkownicy. Butle gazowe o pojemności 11 kg gazu płynnego (najczęściej będzie to mieszanina B, propanu i butanu, wg PN-82/C-96000) mogą być eksploatowane w budynku (§177 - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury, Dz. U. nr 75/2002 poz. 690). Dozwolona ilość zainstalowanych butli to 2 sztuki. Obie muszą być podłączone do kolektora. Kolektor łączy się z kotłem wężem elastycznym o maksymalnej długości 3 m, przeznaczonym fabrycznie do gazu płynnego propan-butan. W praktyce często stosuje się podłączenie do kotła tylko jednej butli, a druga pełna stoi tuż obok. Ta rezerwowa butla podlega, wg przepisów, pod magazynowanie, co jest możliwe tylko w odpowiednich pomieszczeniach. Nie jest nim kotłownia i pomieszczenie kotła gazowego. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 września 1999 r., w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazów płynnych (Dz. U. nr 75/1999 poz. 836), w §12 ust. 4 stanowi: „Zabrania się magazynowania butli z gazem płynnym w: 1) pomieszczeniach znajdujących się poniżej poziomu gruntu, 2) pomieszczeniach, w których znajdują się studzienki, otwory kanalizacyjne lub inne niewentylowane zagłębienia, 3) pomieszczeniach do przechowywania produktów żywnościowych,

4) składach materiałów wybuchowych, łatwopalnych lub żrących, 5) kotłowniach, hydroforniach i węzłach cieplnych, 6) garażach i pomieszczeniach, w których znajdują się pojazdy silnikowe”. Częstym przypadkiem bywa zasilanie urządzeń gazowych z butli o pojemności 33 kg. Obowiązują tu jeszcze surowsze warunki. Tych butli nie wolno używać w pomieszczeniach. Muszą być umieszczone na zewnątrz budynku, w miejscu oznakowanym, na utwardzonym podłożu i pod zadaszeniem chroniącym od wpływów atmosferycznych (§178 - Dz. U. nr 75/2002 poz. 690). Można używać baterii butli 33 kg w ilości do 10 sztuk. Należy je podłączyć do kolektora wykonanego z rury stalowej, a następnie od kolektora poprowadzić instalację do urządzenia gazowego. Usytuowanie butli lub baterii butli możliwe jest przy ścianie budynku, jednak w odległości co najmniej 2 m od otworów okiennych lub drzwiowych. Butle nie mogą być sytuowane w zagłębieniach terenu. Najczęstszym przypadkiem zasilania instalacji gazowych w budynku jest zasilanie ze zbiorników z gazem płynnym lub grupy takich zbiorników. Mamy tutaj kolejne warunki prawne do spełnienia (§179 - Dz. U. nr 75/2002 poz. 690). Dla budynku jednorodzinnego wystarcza zwykle jeden zbiornik. Przy większych potrzebach grzewczych przepisy pozwalają na zbudowanie grupy zbiorników w ilości do 6 sztuk i całkowitej pojemności do 100 m3. Możliwe jest też zbudowanie kilku grup z zachowaniem odpowiednich odległości pomiędzy grupami: 7,5 m - w przypadku, gdy łączna pojemność zbiorników w grupie nie przekracza 30 m3 i 15 m - w przypadku, gdy łączna pojemność zbiorników w grupie przekracza 30 m3. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Na rys. 1 pokazano usytuowanie zbiornika z gazem płynnym z uwzględnieniem najważniejszych obiektów w sąsiedztwie. Odległości A, B, C, D, E opisane są pod rysunkiem.

8 (204), sierpień 2015

przez co najmniej 120 minut). Wymiary wolnostojącej ściany oraz jej odległość od zbiornika powinny być odpowiednio dobrane, aby osłonić zbiornik od budynku. Odległość zbiornika z gazem płynnym od rzutu poziomego skrajnego przewodu Odległości zbiorników elektrycznej linii napowietrzod budynków nej (A), a także od szyny zelektryfikowanej linii kolejowej Dopuszczalna odległość lub tramwajowej powinna wyzbiorników z gazem płynnym nosić co najmniej: 3 m - przy od budynków mieszkalnych, Rys. 2. Przekrój budynku z instalacją gazową napięciu linii elektroenergebudynków zamieszkania i urządzeniem gazowym na gaz płynny. tycznej lub sieci trakcyjnej do zbiorowego oraz budynków użyteczności publicznej (D), a tak- w tabeli dla zbiorników naziemnych 1 kV i 15 m - przy napięciu linii elekże między zbiornikami, określa ww. mogą być zmniejszone do 50% w troenergetycznej lub sieci trakcyjnej rozporządzenie. W tabeli podano przypadku zastosowania wolnostoją- równym lub większym od 1 kV. Zbiorniki gazu płynnego nie mogą najczęściej spotykane przypadki in- cej ściany oddzielenia przeciwpożastalacji gazowych dla budynków rowego o klasie odporności ogniowej być sytuowane w zagłębieniach tereco najmniej REI 120, usytuowanej nu, w miejscach podmokłych oraz w jednorodzinnych. Odległość zbiorników z gazem pomiędzy zbiornikiem z gazem płyn- odległości mniejszej niż 5 m od ropłynnym od granicy z sąsiednią dział- nym a budynkiem (klasa odporności wów, studzienek lub wpustów kanaką budowlaną (B) powinna być nie ogniowej REI 120 oznacza, że no- lizacyjnych (E, C). mniejsza niż połowa odległości okre- śność, izolacyjność i szczelność Pojedyncze zbiorniki lub baterie ślonej w tabeli. Odległości określone ogniowa ściany wytrzymuje w ogniu gazu płynnego mogą być łączone z

miesięcznik informacyjno-techniczny

urządzeniami gazowymi w budynku instalacją gazową ulokowaną powyżej terenu, jeżeli długość instalacji do budynku nie jest większa niż 10 m, a składniki gazu nie podlegają kondensacji w warunkach eksploatacyjnych. Przy większej odległości instalację gazową należy przeprowadzać do budynku pod ziemią. Instalacja gazu płynnego zasilana ze zbiornika lub grupy zbiorników może być użytkowana, jeżeli po jej wykonaniu dokonano odbioru technicznego, wykonano główną próbę szczelności i zbiornik został zarejestrowany we właściwym terenowo urzędzie dozoru technicznego (§51Dz. U. nr 74/1999 poz. 836). Warunki przeprowadzania głównej próby szczelności określone są w: §44-Dz. U. nr 74/1999 poz. 836. Instalacje gazowe zasilane gazem płynnym mogą być wykonywane tylko w budynkach niskich. Budynki niskie to budynki o wysokości do 12 m nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości do 4 kondygnacji nadziemnych włącznie. Zabrania się stosowania w jednym budynku gazu płynnego i gazu z sieci gazowej (§8, §157 - Dz. U. nr 75/2002, poz. 690). Kocioł na gaz płynny może być zainstalowany w pomieszczeniu nieprzeznaczonym na stały pobyt ludzi (do 30 kW), w którym poziom podłogi znajduje się powyżej poziomu terenu. Kotłownia z kotłem na gaz płynny musi znajdować się również powyżej poziomu terenu. Nie może być nią piwnica czy suterena. Ten warunek prawny wynika z większego ciężaru właściwego gazów płynnych w porównaniu do powietrza i zagrożenia bezpieczeństwa dla budynku i jego mieszkańców. Uwolniony gaz płynny jest bardzo trudno usunąć z takich pomieszczeń bez ryzyka wybuchu i pożaru budynku. Pewne wątpliwości może budzić określenie „poziom terenu”, zwłaszcza w przypadku budynków znajdujących się na pochyłym terenie (na skarpie) i nieposiadających projektu

8 (204), sierpień 2015

budowlanego. Poziom terenu, zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami, jest określony w projekcie budynku rzędną ± 0,00 (§3 - Dz. U. nr 75/2002 poz. 690) - rys. 2. Często znajduje się on znacznie wyżej od rzeczywistego poziomu terenu wokół budynku. Należy więc zwrócić uwagę na ten szczegół, przed podjęciem decyzji o kotłowni na gaz płynny, aby nie mieć kłopotów w przyszłości.

Wentylacja W pomieszczeniu kotłowni na gaz płynny obowiązują szczególne warunki budowlane. Kratka wentylacji wywiewnej powinna znajdować się tuż nad podłogą. Dla sprawniejszego usuwania gazu płynnego na zewnątrz, w przypadku wycieku, podłoga powinna mieć pewien spadek w kierunku kratki wywiewnej. Pełni ona również funkcję kratki nawiewnej, dostarczającej powietrze do spalania w przypadku kotła atmosferycznego, i kratki nawiewnej dostarczającej powietrze do obowiązkowej prawnie wentylacji pomieszczenia kotłowni. Ponadto konieczna jest również kratka wentylacyjna wywiewna, która powinna znajdować się pod sufitem lub w suficie. Najlepszym miejscem dla tej kratki, stymulującym przebieg wentylacji, jest ściana lub sufit nad kotłem. Drzwi zewnętrzne do kotłowni nie powinny mieć progu w przeciwieństwie do drzwi wewnętrznych z kotłowni do budynku, gdzie wymagany jest próg o wysokości 4 cm oraz brak jakichkolwiek otworów w tych drzwiach. W pomieszczeniu kotłowni nie może być niewentylowanych zagłębień, typu studzienki, kanały instalacyjne, piwniczki itp. Nie może też być wpustów i studzienek kanalizacyjnych w podłodze. Pozostałe warunki, takie jak wielkość i wysokość kotłowni, maksymalne obciążenie cieplne urządzeń gazowych na 1 m3 kubatury pomieszczenia, prowadzenie instalacji gazowej wewnątrz budynku, instalowanie urządzeń redukcyjnych gazu, odpro-

wadzania spalin, oświetlenie kotłowni, odporność ogniowa ścian i drzwi wewnętrznych oraz zewnętrznych, są podobne jak dla kotłowni na gaz ziemny, lżejszy od powietrza.

Systemy bezpieczeństwa W pomieszczeniach kotłowych, zarówno na gaz ziemny, jak i płynny, gdzie znajdują się urządzenia gazowe o sumarycznej mocy od 60 kW, należy zastosować systemy bezpieczeństwa. W obu przypadkach będą to podobne urządzenia: czujniki gazu, centrale, urządzenia odcinające dopływ gazu i urządzenia sygnalizacyjne akustyczne i wizualne. Różnice będą polegały na doborze czujników przeznaczonych dla danego rodzaju gazu - inne będą dla gazu ziemnego, inne dla gazu płynnego, i na ich ulokowaniu w pomieszczeniu kotłowym. Czujniki dla gazu płynnego są lokowane nisko, tuż nad podłogą, na wysokości ok. 15 cm. Dobór czujników opiera się również na ich tzw. progach czułości. Najczęściej są to dwa progi określane procentowo względem dolnej granicy wybuchowości (DGW), np. 10% i 30%. Przekroczenie pierwszego progu 10% DWG - powoduje zadziałanie sygnalizacji systemu, przekroczenie drugiego progu - 30% DWG - powoduje odcięcie gazu i uruchomienie sygnalizacji wizualno-dźwiękowej. Dolna granica wybuchowości dla gazu płynnego, propanu i butanu, wynosi ok. 2% objętościowo. Odcięcie gazu następuje w tym przypadku, gdy czujnik zauważy stężenie gazu w swoim pobliżu na poziomie ok. 0,6%, ponad 3-krotnie mniejszym od DGW. Skuteczność systemu bezpieczeństwa będzie zależała w dużym stopniu od właściwego usytuowania czujników w pomieszczeniu kotłowni na gaz płynny. Jest to ważne zadanie dla wyspecjalizowanych firm. dr inż. Jan Siedlaczek

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Sezonowy magazyn ciepła

Szpital z pompą Odnawialne źródła energii cieszą się coraz większą popularnością w świecie. Jednym z kluczowych wyzwań dla dalszego rozwoju technologii OZE jest zagadnienie magazynowania energii pochodzącej z tych źródeł. Oprócz systemów gromadzenia energii elektrycznej rozwijają się technologie związane z magazynowaniem ciepła. Dobrym przykładem magazynowania ciepła z odnawialnych źródeł energii jest powstały w ubiegłym roku na terenie Mazowieckiego Centrum Psychiatrii „Drewnica” w Ząbkach k. Warszawy pierwszy tego typu w Polsce sezonowy magazyn ciepła. Powstały w Ząbkach sezonowy magazyn ciepła (tzw. STES - Seasonal Thermal Energy Storage) jest innowacyjnym rozwiązaniem zrealizowanym w ramach współfinansowanego przez Komisję Europejską projektu EINSTEIN (numer grantu z Siódmego Programu Ramowego Komisji Europejskiej „umowa nr 284932”). Magazynem ciepła jest woda zgromadzona w zbiorniku o pojemności 800 m3. Za jej podgrzewanie odpowiedzialna jest instalacja kolektorów słonecznych (o łącznej powierzchni 150 m2). Tym, co odróżnia sezonowy magazyn ciepła w Ząbkach od tego typu zbiorników pilotażowych funkcjonujących w Europie, jest jego połączenie ze sprężarkową pompą ciepła. Zastosowanie pompy ciepła umożliwiło podniesienie efektywności energetycznej. Z uwagi na wykorzy-

stanie odnawialnych źródeł energii (kolektory słoneczne + pompa ciepła) i zbiornika STES system grzewczy w szpitalu charakteryzuje się bardzo niskim zużyciem energii pierwotnej. Wszystko wskazuje na to, że w sezonowych magazynach ciepła tkwi duży potencjał pod względem

przekształcania istniejących obiektów w nisko energetyczne (redukcja energii pierwotnej). W systemie grzewczym szpitala zastosowano prototypową pompę ciepła wyprodukowaną przez polskiego producenta pomp ciepła zgodnie z projektem opracowanym przez University of Ulster. Pompa została złożona z dostępnych na rynku podzespołów. Głównym powodem wybranej technologii była konieczność dosto-

sowania parametrów pracy do istniejącej wysokotemperaturowej instalacji odbiorczej w szpitalu, gdyż nie było możliwości jej modernizacji. W instalacji z pompą ciepła nie można było zastosować żadnego ze stosowanych powszechnie czynników chłodniczych ze względu na stosunkowo wysoką temperaturę dolnego źródła (zbiornik STES). Zastosowano czynnik chłodniczy R245fa, którego właściwości powodują, że temperatura wody w zbiorniku musi osiągać co najmniej 35°C. Woda podgrzana przez instalację kolektorów słonecznych tłoczona jest ze zbiornika do pompy ciepła, która z dolnego źródła o temperaturze 35-55°C przekazuje wodę o temperaturze zasilania 7080°C. Taki rozkład temperatur powoduje, że pompa ciepła może pracować z sezonowym współczynnikiem efektywności SCOP na poziomie zbliżonym do wartości 5,0. Oznacza to, że dostarczając jedną jednostkę energii elektrycznej do napędu sprężarki, otrzymujemy 5 jednostek ciepła do instalacji. Jeśli temperatura zładu wody w STES przekroczy 55°C, woda kierowana jest bezpośrednio do węzła ciepła w szpitalu w celu bezpośredniego wykorzystania. Pompa ciepła pracuje w zakresie temperatur 30-55°C. Dalsze obniżenie temperatury wody powoduje wyłączenie systemu - wówczas automatycznie załącza się kocioł gazowy. Szacuje się, że STES w połączeniu z pompą ciepła może pokryć nawet 60% zapotrzebowania obiektu na cele grzewcze. Zastosowane połączenie powoduje, że aż 80% ciepła wyprodukowanego przez pompę ciepła pochodzi z OZE. Oznacza to, że w skali roku z odnawialnych źródeł energii pochodzi aż 50% ciepła wykorzystywanego w szpitalu. Paweł Lachman Ilustracje: Mostostal Warszawa.

www.instalator.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

ARCO na czołowej pozycji w eksporcie zaworów na świecie

Jakość, tradycja, doświadczenie ARCO jest światowym liderem w produkcji zaworów, jedną z najbardziej znanych na świecie hiszpańskich firm, producentem wybieranym przez specjalistów, który oferuje produkty o najwyższej jakości. Po dwóch dekadach obecności produktów w Polsce firma ARCO otworzyła niedawno (w lutym 2015 r.) swoje pierwsze przedstawicielstwo handlowe w naszym kraju, zatrudniające obecnie 7 osób w strukturach sprzedaży. Ich zadaniem jest dbałość o jak najlepszą obsługę klientów. Nowa filia wychodzi naprzeciw oczekiwaniom polskiego rynku, który odgrywa ważną rolę w międzynarodowej strategii firmy działającej w naszym kraju od 1997 roku. W 2014 roku Polska została uznana za jeden ze strategicznych rynków firmy ARCO eksportującej swoje produkty do ponad 80 krajów. Nowa polska filia wraz z działającym już na Węgrzech oddziałem daje początek tworzonej przez producenta międzynarodowej strukturze handlowej i wzmacnia pozycję ARCO na obszarze Europy Środkowej. Jest to bardzo wymagający i konkurencyjny rynek, na którym firmie z Walencji udało się wyróżnić na tle konkurencji dzięki oferowaniu szerokiej gamy produktów najwyższej jakości. Najpopularniejsze w Polsce produkty ARCO to zawory kątowe A-80, MAC, COMBI, zawory kulowe serii SENA, TURIA, TAJO oraz zawory grzewcze TEIDE, a także pełen zakres zaworów l

ARCO jest jedynym hiszpańskim producentem zaworów, liderem w branży z ponad 1 000 000 000 zaworów zainstalowanych na całym świecie. l Rynek polski jest jednym z głównych rynków ARCO. l ARCO nie produkuje dla innych marek.

gazowych, które tak jak pozostałe produkty posiadają certyfikaty niezbędne do sprzedaży na polskim rynku.

Fot. Zawór SENA ARCO, doświadczony i rzetelny producent, jest przekonany o doskonałej jakości swoich produktów,

posiada polisę ubezpieczeniową od odpowiedzialności cywilnej o wartości do 12 milionów €. Należy tutaj zaznaczyć, że ARCO nie produkuje towarów innych marek. Tylko towary oznaczone charakterystycznym logo firmy zostały poddane rygorystycznej, wewnętrznej kontroli jakości. Zastosowanie surowców najwyższej jakości, szczegółowa kontrola całego procesu produkcji i ponad 40-letnie doświadczenie pozwoliły ARCO zapewnić 25 lat gwarancji na produk-

ty z systemem VITAQ (system antykamienny) oraz 10 lat gwarancji na wszystkie pozostałe produkty oferowane w katalogu firmy. Firma ARCO osiągnęła w minionym roku obroty sięgające prawie 60 mln € i osiąga doskonałe wyniki ekonomiczne - w ciągu ostatnich pięciu lat wykazujące tendencję do trwałej poprawy. W pierwszej połowie 2015 roku odnotowała ponad 10% wzrost sprzedaży w porównaniu do analogicznego okresu poprzedniego roku. Strategia rozwojowa firmy z Walencji koncentruje się na zwiększeniu obecności na rynku międzynarodowym, wzmacnianiu pozycji na rynkach Ameryki Łacińskiej, Europy Środkowej i Afryki Północnej. Produkty firmy są dostępne w ponad 80 krajach, ponad 70% produkcji firmy jest przeznaczona na eksport. Z ponad 400 osobami wykwalifikowanego personelu ARCO działa w oparciu o najwyższe standardy jakości w projektowaniu, produkcji i dystrybucji zaworów, armatury i systemów wodociągowych, gazowych i grzewczych. ARCO jest firmą, która zrewolucjonizowała rynek, wprowadzając pierwszy zawór kątowy działający na ¼ obrotu (znany zawór A-80), co roku inwestuje około pół miliona euro w innowacyjne badania i rozwój. Taka polityka pozwoliła firmie uzyskać ponad 30 patentów i ponad 50 wzorów użytkowych. Katalog produktów firmy zawiera obecnie ponad 3000 pozycji znajdujących zastosowanie zarówno w budownictwie ogólnym, jak i w przemyśle. www.valvulasarco.com

strony sponsorowane

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Rekuperacja z firmą Viessmann

Wentylacja dla modernizacji W modernizowanym budynku czasem trudno jest znaleźć odpowiednie miejsce dla typowego rekuperatora, a rozprowadzenie tradycyjnych przewodów wentylacyjnych może być skomplikowane i pracochłonne. W takich sytuacjach pomoże system wentylacji Viessmann przeznaczony do modernizacji. Do wykonania instalacji wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła w modernizowanym domu możemy wybrać typowy rekuperator Vitovent 300/300-W lub Vitovent 300-C, który potrzebuje niewiele miejsca. Za pomocą przewodów wentylacyjnych o średnicy zewnętrznej tylko 63 mm bez problemu rozprowadzimy instalację do wentylowanych pomieszczeń. Jeśli nie chcemy kanałów wentylacyjnych, wystarczy wybrać rekuperator Vitovent 200-D. Vitovent 200-D zapewnia miejscową wentylację wybranego pomieszczenia, w którym się znajduje. Niepotrzebne są tutaj kanały i przewody wentylacyjne. Przy maksymalnej wydajności powietrza do 55 m3/h zapewnia odpowiednią wentylację mechaniczną pomieszczenia o powierzchni ok. 25 m2. Po zabudowaniu w ścianie domu wystarczy podłączyć rekuperator do prądu i uruchomić. Za pomocą Vitovent 200-D łatwo można kontrolować jakość powietrza w wybranych pomieszczeniach, np.: w sypialni, salonie, kuchni czy łazience. Wysoka sprawność odzysku ciepła do 90% skutecznie zatrzymuje ciepło w domu. Rekuperator wyposażony jest w sterownik z wyświetlaczem, ochronę

strony sponsorowane

przeciw zamarzaniu, filtry powietrza: dolotowego F7 (wychwytujący np. pyłki roślin) oraz usuwanego G4 oraz nie wymaga podłączenia do kanalizacji. Użytkownik ma do dyspozycji 4 lub 7 trybów pracy, z regulowaną intensywnością wymiany powietrza. Dla jeszcze większego komfortu urządzenie można wyposażyć dodatkowo w włącznik bezprzewodowy i

czujnik do sterowania wentylacją na podstawie jakości powietrza w pomieszczeniu - czujnik CO2 lub wilgotności. Za pomocą jednego włącznika można sterować pracą kilku central Vitovent 200-D, jak również można sterować jednym urządzeniem wentylacyjnym za pomocą trzech włączników. Rekuperator Vitovent 300-C ma wysokość/głębokość całkowitą tylko 198 mm i łatwo można go schować w podwieszonym suficie, na przykład w przedpokoju, lub powiesić na ścianie, np. w spiżarni. Wydajność urządzenia do 150 m3/h wystarcza do komfortowego przewietrzania powierzchni mieszkalnej od 65 do 90 m2.

Vitovent 300-C odzyskuje do 89% ciepła zawartego w powietrzu usuwanym z pomieszczeń. Skuteczny system filtracji oczyszcza powietrze nawiewane z alergenów i substancji szkodliwych. Stwarza łagodny klimat w pomieszczeniach, przyjazny również dla alergików. W zakresie dostawy Vitovent 300C znajduje się zdalne sterowanie, które umożliwia komfortową obsługę urządzenia z dowolnego miejsca w domu lub mieszkaniu. Uzupełnieniem oferty Viessmann dla modernizacji jest system przewodów wentylacyjnych, wykonanych z tworzywa: o średnicy zewnętrznej 63 i 200 mm. Umożliwia on wykonanie kompletnej instalacji wentylacji, którą łatwo schować, np. w stropach podwieszanych i pod płytami gipsowo-kartonowymi. System szybkiego łączenia pozwala wykonać instalację wentylacji bez użycia narzędzi i z gwarancją szczelności połączeń. Decydując się na kanały wentylacyjne Viessmann, nie tylko instalator zyskuje. Również użytkownik instalacji zyska na jej codziennej eksploatacji: brak przenoszenia się dźwięków pomiędzy pomieszczeniami przez kanały wentylacyjne; czyste powietrze - kanały posiadają własności antystatyczne, antybakteryjne i można je łatwo czyścić; oszczędność przestrzeni oraz brak mało estetycznych obudów kanałów wzdłuż sufitów w pomieszczeniach; rury nigdy nie będą korodowały. W połączeniu z płaskim rekuperatorem Vitovent 300-C instalacja wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła może całkowicie zniknąć z widoku. l

Krzysztof Gnyra

www.viessmann.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Wymiana zaworów termostatycznych na nowe z głowicą gazową +16°C

Chłodna kalkulacja

Na podstawie zrealizowanej analizy technicznej można zdecydowanie potwierdzić, że wymiana starych zaworów i głowic termostatycznych z ograniczeniem temperatury +16°C pozwala na obniżenie zużycia energii cieplnej budynków.

Po boomie na budownictwo wielorodzinne w latach 60-80. XX wieku, kiedy to dominowała technologia wielkiej płyty i o regulacji hydraulicznej niewiele mówiono, nadszedł czas na zmiany. Rosnące koszty energii cieplnej wymusiły wprowadzenie indywidualnych rozliczeń. Zastosowanie opomiarowania wymagało modernizacji instalacji grzewczej, w tym montażu zaworów i głowic termostatycznych. Choć nieidealny - system ten pozwolił na znaczą-

krotnie spotykają się z oporem ze strony lokatorów. Do głównych obaw wymienianych przez mieszkańców należą: l konieczność ogrzewania pomieszczeń, gdy nie ma nikogo w domu; l sprawne i prawidłowo działające dotychczas zainstalowane zawory i głowice termostatyczne; l wzrost kosztów ogrzewania. Przeanalizowaliśmy te kwestie, by udowodnić, że wymiana nawet spraw-

ce, sięgające nawet 30%, obniżenie zużycia energii cieplnej budynków. Pozytywny wpływ na obniżenie kosztów energii ma także montaż gazowych głowic termostatycznych z dolnym ograniczeniem temperatury +16°C. Po

nie działających 15-20-letnich zaworów i głowic termostatycznych ma swoje ekonomiczne uzasadnienie. W pierwszym etapie poddano badaniu laboratoryjnemu zawór termostatyczny Danfoss RTD-N. Co praw-

pierwsze jest to możliwe dzięki obniżeniu zużycia energii przez mieszkania, które do tej pory dogrzewały inne nieogrzewane pomieszczenia. Po drugie czas reakcji głowicy gazowej jest 1,8 razy szybszy niż głowicy cieczowej i 3,3 razy szybszy niż głowicy woskowej. Mimo pozytywnych przesłanek spółdzielnie mieszkaniowe niejedno-

da zawór spełnił wymogi norm z czasu jego montażu, niemniej jednak parametry osiągane przez nowe zawory pozwalają uzyskać większe oszczędności energii cieplnej. Tabela 1 prezentuje wyniki tego badania. W dalszej kolejności przeprowadzona została analiza zużycia ciepła. Badanie zrealizowano na 5 parach bu-

dynków Pszczyńskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Porównane zostały budynki o zbliżonej kubaturze, powierzchni użytkowej, mocy zamawianej (kW), roku budowy oraz wykonanych modernizacjach. We wszystkich przypadkach nastąpiła rzeczywista oszczędność energii sięgająca nawet 23%, a średni czas zwrotu z inwestycji wyniósł 2,9 lat. Szczegółowe wyniki znajdują się w tabeli 2. Na podstawie zrealizowanej analizy technicznej możemy zdecydowanie potwierdzić, że wymiana starych zaworów i głowic termostatycznych z ograniczeniem temperatury +16°C pozwala na obniżenie zużycia energii cieplnej budynków. Zastosowanie wspominanych głowic eliminuje zjawisko dogrzewania nieogrzewanych pomieszczeń przez inne mieszkania. Lokatorzy, którzy dotychczas korzystali z „darmowego ciepła” sąsiadów, mogą mieć nieco wyższe rachunki, jednak w ogólnym rozrachunku zużycie energii maleje. Zastosowanie głowic z dolnym ograniczeniem temperatury +16°C zapobiega również degradacji samych budynków, gdyż permanentnie nieogrzewane mieszkania są narażone na rozwój pleśni i zagrzybienia na ścianach. Należy również pamiętać, że utrzymanie temperatury na poziomie nie niższym niż 16°C, np. podczas dłuższego wyjazdu, to również mniejsze zużycie energii i niższe rachunki przy ponownym dogrzewaniu pomieszczeń do temperatury komfortu. www.ogrzewanie.danfoss.pl

strony sponsorowane

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Wodne miedziane ogrzewanie płaszczyznowe

Kompletne systemy Wodne ogrzewanie płaszczyznowe (podłogowe i ścienne) należy do typu ogrzewania niskotemperaturowego, w którym temperatura czynnika grzewczego jest dużo niższa w porównaniu do tradycyjnego ogrzewania grzejnikowego - efektem są duże oszczędności energii. W wodnym ogrzewaniu płaszczyznowym jako elementy grzewcze stosuje się wiele rodzajów rur, z których największe zalety mają rury miedziane. Do ogrzewania płaszczyznowego stosować możemy rury miedziane w stanie miękkim wykonane zgodnie z PN-EN 1057. Rura w stanie miękkim w kręgach produkowana jest do wymiaru 22 mm, jednak do ogrzewania podłogowego stosuje się średnicę do 18 mm (6, 8, 10, 12, 15, 18 mm). Na rynku dostępny jest także kompletny miedziany system ogrzewania powierzchniowego z miedzi, który z jednej strony jest doskonałą rurą rdzeniową, z drugiej zaś materiałem, który daje się świetnie układać. Dzięki specjalnym procesom produkcyjnym rury w postaci zwiniętego kręgu odznaczają się wyjątkową plastycznością, można je bez wysiłku odwijać i układać. Najczęściej stosowanym wymiarem rur w tego typu ogrzewaniu jest rura 12x0,7 i 14x0,8 mm. Wykonana jest ona z miedzi odtlenionej fosforem (Cu-DHP), tak jak rury miękkie wykonane zgodnie z normą PN-EN 1057. Występuje w stanie miękkim R220, w kręgach 50 m. W przypadku zalewania rury jastrychem cementowym należy stosować rurę miedzianą z płaszczem ochronnym, który praktycznie nie ogranicza przewodzenia ciepła, jednocześnie chroni rdzeniową rurę miedzianą przed uszkodzeniami mechanicznymi, zewnętrznymi czynnikami chemicznymi, umożliwia niezakłócone wydłużanie się rdzeniowej rury miedzianej oraz odbiera na łukach strony sponsorowane

część wydłużenia termicznego. Dla zabudów suchych lub asfaltu bitumicznego stosuje się gołą rurę miedzianą. W ostatnim okresie do tego typu ogrzewania stosuje się kompozytową

rurę cienkościenną z miedzi. Jest to rura miedziana o cienkiej ściance z trwale zespoloną otuliną. Rura ta jest ok. 50% lżejsza i 40% tańsza od klasycznej rury stosowanej w ogrzewaniu powierzchniowym, zachowuje przy tym

pozostałe zalety, takie jak odporność na uszkodzenia mechaniczne, 100% antydyfuzyjność, odporność na korozję i nieograniczoną żywotność. Najczęściej stosowanym wymiarem w tego typu ogrzewaniu jest rura 16 x 2 mm (grubość ścianki miedzianej 0,35 mm). Rurę miękką instalacyjną wykonaną zgodnie z PN-EN 1057 oraz

rurę systemową do ogrzewania powierzchniowego łączymy za pomocą lutowania twardego lub zaprasowania, zaś rurę kompozytową cienkościenną możemy jedynie łączyć przez zaprasowywanie. Producenci rury miedzianej stworzyli gotowe panelowe systemy ogrzewania ściennego w zabudowie suchej, w których zastosowano miedziane rury systemowe 12 x 0,7, 14 x 0,8 mm lub kompozytowe miedziane rury cienkościenne 16 x 2 mm. Panele montuje się na ścianach w miejscach przeznaczonych dla tradycyjnych grzejników. System ogrzewania płaszczyznowego z miedzi to system kompletny, który występuje na rynku, co bardzo oszczędza czas i ułatwia zakup. System ogrzewania płaszczyznowego z miedzi to nie tylko komfort i bezpieczeństwo dla użytkownika ogrzewania, ale także łatwość i prostota montażu dla wykonawcy. W przeciwieństwie do rur z tworzyw sztucznych, montaż rury miedzianej można wykonywać przy niskich temperaturach w obiekcie, podczas układania pętli rura nie sprężynuje. O niezawodności systemu może świadczyć fakt, że został on zamontowany w tak prestiżowych obiektach jak Zamek Królewski na Wawelu, Muzeum Collegium Maius, Sala Posiedzeń Klasztoru na Jasnej Górze, Terminal przylotów Port Lotniczy Balice. Więcej informacji na: www.akademiamiedzi.pl www.copperalliance.pl. l Kazimierz Zakrzewski

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Zagrożenie przepływem zwrotnym

Klapa na rurze Projektując instalację odwadniającą w budynkach należy uwzględnić montaż właściwego urządzenia przeciwzalewowego - zaworu zwrotnego lub przepompowni. Według obowiązującej normy PN EN 12056-4, mimo przeprowadzenia doboru urządzenia zgodnie z obowiązującymi zasadami techniki oraz przy dołożeniu wszelkiej staranności podczas zabudowy i eksploatacji, może wystąpić przepływ zwrotny. Ze względów ekonomicznych nie ma bowiem możliwości wymiarowania kanalizacji deszczowej i mieszanej w taki sposób, aby podczas intensywnych, ponadprzeciętnych opadów zagwarantowane było niezakłócone odwadnianie. Podczas silnych opadów trzeba się zawsze liczyć z możliwością spiętrzenia w kanale i wystąpienia przepływu zwrotnego w kanałach przyłączonych. Co istotne, przepływ zwrotny może wystąpić także z innych powodów, np. zatkania lub pęknięcia rury, uszkodzenia kanału czy też awarii pompy, jeśli system odwadniania jest podłączony do przepompowni. Niezależnie od przyczyny skutki tego zjawiska są następujące: zalane piwnice, zniszczone meble, wykładziny, urządzenia elektryczne, ociekające wodą sprzęty AGD oraz stres i koszty dla osób mieszkających w budynkach. Projektując instalację odwadniającą w budynkach należy więc uwzględnić montaż właściwego urządzenia przeciwzalewowego - zaworu zwrotnego lub przepompowni. Przepisy normy PN EN 12056 mówią wyraźnie, że zawory zwrotne mogą być stosowane alternatywnie do przepompowni pod warunkiem, że: l istnieje spadek do kanału, l po miesz cze nia ma ją pod rzęd ną funkcję, l licz ba użyt kow ni ków jest nie wielka, l dostępna jest inna toaleta powyżej poziomu zalewania.

Wybór i zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń przeciwzalewowych zależy od wielu różnych czynników. Szczególnie należy zwrócić uwagę na życzenia użytkowników, cechy obiektu odwadnianego, położenie kanału, rodzaj ścieków oraz obowiązujące normy i lokalne przepisy. Łatwiej jest oczywiście uwzględnić te wymagania podczas projektowania instalacji odwadniających w nowych budynkach niż przy wykonywaniu remontów w budynkach już istniejących, zagrożonych przepływem zwrotnym. W tym drugim przypadku często konieczne jest ponowne ułożenie przewodów odprowadzających ścieki. Te koszty zwracają się jednak szybko, jeśli pomyślimy o szkodach, jakie mogą wystąpić w wyniku zalania.

Projektowanie Pierwszym krokiem przy doborze właściwego urządzenia przeciwzalewowego jest ustalenie poziomu zalewania, czyli najwyższego poziomu, do którego może podnieść się woda w instalacji odwadniającej. W przypadku terenu płaskiego poziomem zalewania jest powierzchnia drogi (chodnik, ulica, pobocza), a w przypadku terenu nachylonego górna krawędź najbliż-

szej podłączonej studzienki. Następnie trzeba ustalić te miejsca odpływu, które leżą poniżej poziomu zalewania i w związku z tym potrzebują zabezpieczenia. Jednocześnie warto w tym miejscu podkreślić, że miejsca odpływu, które leżą powyżej poziomu zalewania, nie mogą być odwadniane poprzez urządzenie przeciwzalewowe (patrz rys. 1). W przypadku systemu rozdzielnego wodę deszczową i brudną należy odprowadzać osobno natomiast w przypadku systemu mieszanego przez oddzielne przewody pionowe, zbiorcze i główne. Ze względów hydraulicznych, przewody główne i zbiorcze muszą być, w miarę możliwości, prowadzone poza budynkiem w pobliżu kanału przyłączeniowego przy granicy posesji. Łączenie ich powinno zostać wykonane w studzience z kinetą przelotową, np. w studzience przeciwzalewowej (patrz rys. 2). Nieprzestrzeganie tych zasad może, w przypadku wystąpienia przepływu zwrotnego, doprowadzić do wewnętrznego zalania. Aby uniknąć takiej sytuacji, należy odwadniać przez urządzenia przeciwzalewowe wyłącznie miejsca odpływu zagrożone przepływem zwrotnym.

Rodzaj ścieków Przy wyborze odpowiedniego urządzenia przeciwzalewowego duże znaczenie ma rodzaj ścieków, które będą przez to urządzenie przepływać. Roz-

miesięcznik informacyjno-techniczny

różnia się następujące rodzaje ścieków: l ścieki domowe z podziałem na „fekalne” (ścieki czarne) i „niefekalne” (ścieki szare); l woda deszczowa; l ścieki z separatorów tłuszczu; l ścieki z separatorów cieczy lekkich; l ścieki z urządzeń do wykorzystywania wody deszczowej; l ścieki z przydomowych oczyszczalni; l ścieki pochodzące z drenażu. W przypadku ścieków domowych istotne znaczenie ma dalszy podział na ścieki szare (z pralek, zlewów, umywalek, pryszniców) i ścieki czarne (z toalet, pisuarów). Zastosowanie urządzeń przeciwzalewowych przeznaczonych do ścieków szarych (np. mechanicznych zasuw burzowych ze swobodnie zwisającą klapką) na przewodach pochodzących z toalet prowadzi do spowolnienia prędkości przepływu, tworzenia się osadów, zakłócenia działania i należy to traktować jako błąd projektowy. W przypadku przewodów, które odprowadzają ścieki czarne, zaleca się więc stosowanie automatycznych zaworów, np. Staufix FKA. W tego typu urządzeniach w normalnym trybie klapy zwrotne są zawsze otwarte, dzięki czemu ścieki mogą swobodnie przepływać przez urządzenie. Kolejną kwestią jest wybór miejsca montażu. Urządzenia przeciwzalewowe mogą być montowane wewnątrz lub na zewnątrz budynków. Za montażem na zewnątrz budynków przemawia wiele czynników, takich jak: oszczędność powierzchni mieszkalnej lub użytkowej, brak hałasów powodowanych przez pracę urządzenia, brak rozprzestrzeniania się nieprzyjemnych zapachów i zanieczyszczeń w budynku podczas prac konserwacyjnych lub naprawczych oraz brak ryzyka szkód wywołanych przez wodę w wyniku nieszczelności urządzenia. Montaż w budynku ma jednak również swoje zalety, a decydując się na takie rozwiązanie, zyskuje się łatwy dostęp w celu kontroli i konserwacji oraz możliwość wczesnego rozpoznawania zakłóceń. Przy gęstej zabudowie jest to często jedyne rozwiązanie, jakie można zastosować. www.instalator.pl

8 (204), sierpień 2015

Rodzaj zabezpieczenia Kolejną rzeczą, którą trzeba rozważyć, dobierając właściwe urządzenie przeciwzalewowe, jest strategia zabezpieczenia, czyli określenie, czy miejsca odpływu mają być zabezpieczone pojedynczo czy zbiorczo (patrz

rys. 3). Za zabezpieczeniem pojedynczym przemawia optymalne dopasowanie do rodzaju ścieków oraz łatwa (zazwyczaj) instalacja w przypadku remontów, natomiast za zabezpiecze-

niem zbiorczym optymalizacja nakładów budowlanych i konserwacyjnych. W kolejnym kroku należy ustalić zakres użytkowania. Jeśli w czasie wystąpienia przepływu zwrotnego użytkownicy mogą zrezygnować z korzystania

przyborów odwadniających (toalet, umywalek) znajdujących się poniżej poziomu zalewania, wówczas wystarczy zamontować automatyczny zawór zwrotny, np. Staufix SWA lub FKA. Jeśli natomiast nie można zrezygnować z użytkowania wyżej wymienionych miejsc odpływu, należy zainstalować zawór zwrotny z pompą, który umożliwi odwadnianie także podczas przepływu zwrotnego. Pompa będzie wówczas tłoczyć ścieki albo poprzez pętlę przeciwzalewową (np. w urządzeniu Ecolift), albo w kierunku przepływu zwrotnego do kanału (np. w zaworze Pumpfix F). Ostatnim etapem projektowania instalacji przeciwzalewowej jest wybór konkretnego produktu. Wszystkie produkty zabudowane w instalacji odwadniającej są produktami budowalnymi i podlegają określonym przepisom. W przypadku zaworów zwrotnych zastosowanie mają przepisy normy PN EN 13564, a w przypadku przepompowni - przepisy normy PN EN 12050. Jednak ze względu na postęp, kwestie ekonomiczne, ochronę środowiska i oszczędzanie energii, konieczne jest, aby stosowano nowe materiały budowlane, tworzywa, elementy konstrukcyjne oraz przybory odwadniające. W związku z tym możliwe jest projektowanie i używanie innowacyjnych rozwiązań. Ich zastosowanie musi być jednak potwierdzone odpowiednią aprobatą lub w przypadkach jednostkowych - pozwoleniem właściwego organu. Zasadniczo rozróżnia się trzy rodzaje produktów do ochrony środowiska: l Przepompownie do ścieków zawierających fekalia i bez fekaliów zgodnie z PN EN 12056; l Automatyczne i mechaniczne zawory zwrotne zgodnie z PN EN 13564; l Urządzenia przeciwzalewowe z indywidualnym dopuszczeniem, zawory zwrotne z pompą, przepompownie z zaworem zwrotnym (patrz rys. 4). Produkty te różnią się pod względem konstrukcyjnego wykonania klap, pomp i pętli przeciwzalewowej oraz sposobem działania. Anna Stochaj Fot. Kessel.

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Kabiny natryskowe (2)

Kąpiel z profilu Do codziennej kąpieli coraz częściej zamiast tradycyjnej wanny stosowane są kabiny natryskowe. Spowodowane jest to nie tylko względami finansowymi, ale również powierzchnią łazienek. W dzisiejszym odcinku, jak zapo- się na mokrej posadzce. Poza tym wiedziałem, omówione zostaną na- taki wariant potrzebuje więcej przestępne elementy składowe kabiny: strzeni wokół kabiny. drzwi, profile, rolki, zawiasy... l Profile przyścienne - są one monl Drzwi - w kabinach mogą być za- towane do ściany, w które dopiero stosowane drzwi suwane na rolkach wmontowuje się profile przyszybolub specjalnych bardzo wytrzyma- we. Taki układ pozwala na regulację łych suwakach. Mogą też być otwie- pionu kabiny (np. w sytuacji, gdy rane na zawiasach. Standardowo użyto zbyt mało kleju do glazury i stosuje się tutaj takie samo szkło ściana jest krzywa). W ten sposób jak w ściance stałej. Czasami wyko- można uzyskać dodatkowo od 1 do 2 rzystuje się układ mieszany, gdzie z cm na każdej z dwóch par profili w powodów wytrzymałościowych uży- kabinie. Profile zwyczajowo wykonawa się odpowiednio: na ściance sta- ne są z chromowanego aluminium. łej szkło 5 mm, a na drzwiach 6 Każde inne rozwiązanie może spomm. Szkło 4 mm spotyka się w naj- wodować odspajanie się po pewnym tańszych kabinach. Tak jak w przy- czasie powłoki lakierniczej. Alumipadku stałych ścianek - szkło 5 mm nium jest wytrzymałe i lekkie, co pouznaje się za standardową grubość, woduje brak dodatkowych obciążeń, a wszystko powyżej tej wartości jest poza ciężarem szyby. Profile mają już zabiegiem zwiększającym masę różną grubość: 0,4-0,5 mm (przy produktu oraz jego stabilność, np. wkręceniu wkrętów mogą się giąć), wtedy, gdy kabina jest otwierana i 0,6-0,88 mm (zastosowane w kabibezprofilowa. Dlatego ze względu nach ze szkłem 5 mm w cenie od 600 na sposób ich otwierania rozróżnia do 800 zł brutto, dają produkt przysię: skrzydłowe (montowane na za- zwoitej jakości), 0,9-1,2 mm - kabiwiasach wznosząco-opadających; ny godne polecenia. Lepsze kabiny pozwala to na precyzyjny powrót mają zazwyczaj zaślepkę profilu. Nadrzwi do właściwej pozycji i lepsze uszczelnienie kabiny po zamknięciu. Zabezpiecza to także przed uszkodzeniem dolnej uszczelki drzwi, która się nie wyciera), suwane, wahadłowe, harmonijkowe. Przy wyborze drzwi skrzydłowych, otwieranych na zewnątrz, należy liczyć się z tym, że znajdująca się na powierzchni drzwi woda będzie spływać na podłogę - istnieje wówczas duże niebezpieczeństwo poślizgnięcia Fot. 1. Zawias.

leży pamiętać, aby uszczelnienie profilu przyściennego oraz innych elementów konstrukcyjnych wykonać po stronie zewnętrznej kabiny. Nanoszenie silikonu sanitarnego (antygrzybicznego) po stronie wewnętrznej spowoduje, że po pewnym czasie i tak będą się na jego powierzchni pojawiały ciemne plamy wywołane rozwojem bakterii i pleśni. l Profile prowadzące - dzielą się na górne i dolne. Poruszają się po nich rolki z szybami. Standardem jest, by były odpowiednio oznaczone, aby ułatwić montaż ostatecznemu klientowi. Wytrzymałość profili zależy oczywiście od ich grubości i zastosowanych wzmocnień. Droższe kabiny powinny mieć odbojniki „łapacze” rolek - aby drzwi same się nie zamykały. Podczas eksploatacji kabiny należy zwracać szczególną uwagę na zanieczyszczenia (w szczególności kurz i osady), które gromadzą się w miejscu poruszania się rolek. Użytkownicy kabin bardzo często wieszają ręczniki lub odzież do przesuszenia na górnym profilu kabiny. Wówczas włókna z odzieży i kurz z pomieszczenia, które osadzają się na torze poruszania się rolek, należy od czasu do czasu usuwać ściereczką, natomiast samą powierzchnię toru warto okresowo konserwować specjalnym smarem silikonowo-teflonowym do armatury. Taki zabieg znacznie wydłuży prawidłowe działanie rolek prowadzących oraz wyciszy hałas spowodowany przesuwaniem drzwi. Jeśli dolny profil jest wyposażony w uszczelkę, jego kształt jest tak do niej dostosowany, aby montaż odbywał się bez silikonu. Profil od wewnątrz nie posiada zakawww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

marków. Odbojnik amortyzujący rolki zwiększa trwałość łożyska i zapewnia płynne otwarcie drzwi. Specjalna konstrukcja elementu łączącego profil przyścienny z dolnym i górnym stanowi łatwe i szczelne połączenie. Dodatkowo element ten licuje z kształtem profilu oraz z odbojnikiem, dzięki czemu ułatwia utrzymanie czystości. l Rol ki ło ży sko wa ne mogą być pojedyncze lub podwójne. Są one ele- Fot. 2. Stoper do rolek. mentem, po którym można ocenić standard kabiny. Najtań- ulec pęknięciu. Należy bezwzględsze kabiny mają rolki pojedyncze: nie unikać tanich kabin wyposażoplastikowe na górze i na dole. Kabi- nych w plastikowe zawiasy. ny średniej klasy posiadają rolki po- l Uszczelki - dzielą się na magnedwójne na górze, a pojedyncze na tyczne i piórkowe. Uszczelka madole lub podwójne w obu miej- gnetyczna to taka, która dociąga scach. W jednej kabinie mogą zo- drzwi do siebie lub domyka je w stać zastosowane rolki łączone pla- przypadku drzwi prysznicowych. Postikowe oraz metalowe. Jednak w wierzchnia uszczelek magnetyczdroższych kabinach znajdują się już nych powinna na całej długości jedynie rolki metalowe (tylko samo drzwi stykać się ze sobą. Dzięki tekółeczko poruszające się po bieżni mu woda wypływająca z rączki natryjest z tworzywa). Z reguły są one skowej nie wydostaje się na zechromowane (jak na rysunku poni- wnątrz. Szczelność przylegania żej). Należy pamiętać, że rolki pa- uszczelek można sprawdzić za posują do określonej grubości szyby. mocą przesuwanej kartki papieru Kupując je na wymianę, trzeba pomiędzy powierzchniami uszczelek zwrócić uwagę, aby posiadając szy- magnetycznych: przesuwany pomiębę 6 mm, nie nabyć rolek do szyby dzy uszczelkami papier powinien o grubości 4 mm. stawiać opór. Uszczelki te mogą być l Rolki dolne wypinane - niezależnie transparentne, z białą lub czarną od wykonania wypinane rolki to już obecnie standard. W modelach niskiej jakości dominują plastikowe, natomiast w konstrukcjach lepszych jakościowo standardem są rolki metalowe. Zdarzają się także rolki na mimośrodach, szczególnie w kabinach o profilu innym niż r = 55 cm. l Zawiasy nośne - w ich przypadku należy dokładnie obejrzeć jakość wykonania powłoki chromowanej, między innymi znaczące jest to, czy ich powierzchnia jest równa. Zawiasy wykonane są z metalu (najczęściej z mosiądzu). Na szybie, w miejscu zamocowania zawiasu, skupiony jest cały jej ciężar, dlatego też powstają duże naprężenia. Ważne jest, aby pomiędzy zawiasem a szybą z każdej strony znajdowała się silikonowa lub plastikowa podkładka. W innym przypadku szyba może Fot. 3 Uchwyty. www.instalator.pl

8 (204), sierpień 2015

magnesową. częścią Uszczelki piórowe (nazywane także piórkowymi) ograniczają wypływ wody pomiędzy szybą stałą i ruchomą. Standardowo występują dwie, ale część producentów dostarcza 4 sztuki: na ścianki stałe oraz na drzwi. l Uchwyty - plastikowe lub metalowe, w zależności od klasy kabiny. Jednopunktowe - typu gałka lub dwupunktowe - typu rączka. Standardowo są one chromowane. Jednak w tanich produktach mogą zdarzyć się białe, plastikowe. Ostatnio pojawiają się też wersje satynowe. l Relingi - wsporniki - występują plastikowe lub metalowe, w zależności od klasy kabiny. Część zaczepowa na szybę musi mieć silikonową lub plastikową podkładkę, tak jak w zawiasach. Relingi mogą być całkowicie proste lub rozgałęzione (wtedy trzymają np. dwie szyby). Część z nich posiada element mocujący do szyby, tzw. łapkę na przegubie. Zwykle są chromowane, ale tak jak w przypadku uchwytów pojawiają się na rynku wersje satynowe. Kabiny łazienkowe zmieniają swój wygląd. W przeciągu ostatnich lat z często siermiężnych form przerodziły się w eleganckie składniki wyposażenia łazienek. Dodatkowo znacznie wzrosła jakość ich wykonania. Dlatego to właśnie te elementy i wykorzystane rozwiązanie technologiczne powinny być najważniejszym kryterium dla konsumentów przy wyborze rodzaju kabiny. Zakup produktów firm posiadających wieloletnie doświadczenie w tym zakresie daje gwarancję na to, że w przypadku jakichkolwiek problemów klienci mogą liczyć na dobry serwis gwarancyjny i pogwarancyjny, w tym możliwość wymiany poszczególnych elementów. Andrzej Świerszcz Literatura: * PN-EN 14228 (Kabiny prysznicowe Wymagania funkcjonalne i metody badania). * PN-EN 14527 (Brodziki do użytku domowego). * PN-EN 12150 (Szkło w budownictwie Termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe).

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Powietrze - niepozorny techno-przestępca

Walka z bąbelkami To, co z pozoru błahe, może doprowadzić do poważnych, ujawniając się w najmniej niespodziewanym momencie. Tak właśnie może zrujnować kieszeń i poczucie bezpieczeństwa zwykłe, bo pospolite, powietrze uwięzione w instalacji, którego (ze względu na nieprzezroczystość rurociągów) nie można przecież dostrzec, więc o jego tam obecności, bardzo długo można nie mieć pojęcia, ignorując lub przeoczając pierwsze symptomy, jak mniej uciążliwe hałasy czy nieznaczne niedomaganie emiterów ciepła lub chłodu. Gaz w systemie powodować może irytujące szumy i bulgotania, wadliwe dostarczanie i odbieranie ciepła czy chłodu, a nawet zatrzymanie całej instalacji i jej nieodwracalne uszkodzenia. Uszkodzenia powstają tutaj głównie na skutek korozji, przeważnie drogich elementów, takich jak wymienniki ciepła, zawory przełączające czy pompy. Co ważne, z reguły rozpoczętej korozji już nie można zatrzymać. Niestety przy niekorzystnym, lecz dosyć prawdopodobnym zbiegu okoliczności, zniszczenia mogą rozszerzyć się na pozostałe elementy instalacji, jak choćby na elektronikę kotłowni lub węzła, wyposażenie budynku czy przechowywane w pobliżu przedmioty. Będzie to skutek wycieku części zładu przez powstały w wyniku korozji otwór. Wówczas instalacja nie tylko przestanie być wiarygodna

co do wypełniania swojej funkcji, lecz zacznie być postrzegana jako podstępny wróg mogący błyskawicznie i skutecznie zniszczyć wszystko, co znajdzie w swoim zasięgu. Rozłożenie w czasie skutków działania zapowietrzenia instalacji może nieco zaciemniać obraz narastających zniszczeń, których przecież można już na samym początku niewielkim nakładem uniknąć (o sposobach odpowietrzania w dalszej części). Jeśli więc, najczęściej już po okresie gwarancji, wymieniane są kolejno niedomagające elementy instalacji, takie jak zawory przełączające, pompy obiegowe, przeciekające nagle grzejniki, lub z nagła należy stawić czoła konieczności wymiany kotła z powodu perforacji jego wymiennika (taka naprawa naprawdę często jest nieopłacalna), wówczas te zdarzenia często wiązane są z domniemaną niską jakością lub skróconą trwałością dzisiaj oferowanych produktów. Ewentualnie, niecodzienna ilość awarii nazywana jest pechem, lub ostatecznie interpretowana jako naturalne, choć może nie tak szybko spodziewane starzeniowe zużycie podzespołów. Grono podejrzanych przy takim punkcie widzenia jest szerokie. Wymuszenie bezkosztowej wymiany uszkodzonego urządzenia po okre-

Rys. 1. Wymagana prędkość przepływu do samoistnego usunięcia „korka gazowego” w zależności od średnicy rury, kąta jej nachylenia i temperatury medium.

sie gwarancji jest niemożliwe, więc frustracja w stosunku do marki, produktu, instalatora, lokalu czy losu narasta… A początkiem tego pasma nieszczęść może być po prostu zbyt duża ilość powietrza w instalacji.

Dossier sprawcy Nośnikiem ciepła lub chłodu w instalacjach jest w zasadzie woda. Przy czym zdarza się, że instalacja, a szcze-

Rys. 2. Wpływ miejsca montażu odpowietrznika na efektywność usuwania gazów. gólnie instalacja chłodnicza, wypełniona będzie mieszanką glikolową. Innych mediów, jak choćby olej termalny, ze względu na ich marginalne stosowanie nie będziemy rozważać. Uogólniając więc, z reguły będziemy mieli do czynienia z wodą lub przynajmniej z roztworem wodnym. Jednak ciecz ta nigdy nie jest czysta i pozbawiona domieszek. W płynie zładu znajdować się będą gazy mogące występować w postaci dużych pęcherzy, mikropęcherzy oraz rozpuszczonej. Gazy, jakie możemy tam znaleźć, to oprócz składników powietrza, czyli azotu, tlenu i niewielkiej ilości gazów szlachetnych, również produkty korozji i reakcji chemicznych, więc głównie wodór, metan oraz siarkowodór. Woda jest świetnym nośnikiem ciepła, natomiast powietrze czy gaz bardzo dobrym izolatorem. Ale nie tylko niska przewodność i pojemność cieplna gazów jest problemem. Poza niebezpieczeństwem wystąpienia korozji, korek gazowy jaki łatwo może się utworzyć, skutecznie ograniczy, lub nawet www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Rys. 3. Nasycenie gazowe wody w zależności od jej ciśnienia i temperatury - poziom bezpieczny 12,0 ml/l. całkowicie zablokuje przepływ w instalacji, odcinając całe sekcje systemu. Jak wynika z załączonej grafiki, przy stałej prędkości przepływu zdolność do tworzenia korków gazowych jest, co oczywiste, wyższa wraz ze zwiększaniem kąta zmiany kierunku, ale zwiększa się także wraz z powiększaniem średnicy rury oraz ogrzewaniem medium. Naturalna tendencja do wypierania w górę gazów, ze względu na ogromną różnicę w gęstości, potęguje efekt gromadzenia i utrzymywania się w określonych miejscach instalacji zatorów gazowych. Ten efekt wypierania świetnie wyjaśnia zasadę, dlaczego optymalnym miejscem na montaż odpowietrznika będzie miejsce, gdzie instalacja, a zatem i przepływ, rozpoczyna wędrówkę w dół. Wędrujące przeciwnie do przepływu od dołu i dodatkowo napływające ze strumieniem i kumulowane w przywołanym miejscu pęcherzyki powietrza sprawią, że zamontowany tam odpowietrznik będzie miał najwyższą efektywność w ich usuwaniu.

Przestępca na miejscu zdarzenia Powietrze i inne gazy mogą znaleźć się w naszej instalacji na cztery sposoby:

8 (204), sierpień 2015 l powietrze jest w jej wnętrzu, zaw niej gazów. Co ciekawe, odgazowana w sprzyjających wanim napełnimy instalację wodą, l powietrze wnoszone jest wraz runkach ciecz, gdy powróci z wodą, w której jest ono zawiedo mniej korzystnych odgaszone w postaci mikropęcherzyzowywaniu warunków (wzroków oraz rozpuszczone, bo gazy śnie ciśnienie i/lub spadnie rozpuszczają się w płynach, a temperatura), staje się nienazdolność do przyjęcia gazu zależy sycona gazowo i może absorprzede wszystkim od ciśnienia i bować powietrze uwięzione w temperatury - o tym za chwilę, instalacji. Tę prawidłowość l powietrze dostaje się do środka wykorzystują urządzenia odw efekcie dyfuzji, na przykład w gazowujące „centralnie”, usuprzypadku rur z tworzyw sztucznych wając nawet zalegające w dalszej bez zapewnionej szczelności gazowej, części instalacji wolne pęcherze l osobną grupą są gazy mogące po- Rys. 5 gazu, te bowiem nie muszą być wstawać w wyniku występującej dostarczone do miejsca ich usupod wpływem czynników chemiczwania silnym strumieniem, lecz monych, a wspomaganych wysoką tem- gą zostać z wolna rozpuszczone w peraturą procesów korozji. nienasyconej gazowo cieczy.

Aspekt „prawny”

Prewencja

Względem ilości absorbowanego gazu w cieczy, takiej jak woda czy roztwór glikolu, zastosowanie ma prawo Henry’ego. Ujmuje ono zjawiska, jakie możemy sami zaobserwować w najbliższym otoczeniu. Bo przykładowo rozszczelnienie butelki z gazowanym płynem, czyli obniżenie ciśnienia, pod jakim znajduje się zawarta w niej ciecz, wywołuje widoczne gwałtowne wydzielanie się pęcherzyków powstałych z dotychczas rozpuszczonego gazu. Co więcej, zjawisko wydzielania gazu przebiega tym intensywniej, im wyższa temperatura płynu. To dlatego znacznie bezpieczniej odkorkowywać napój „bąbelkowy”, gdy zawartość butelki zastanie schłodzona w lodówce. To ostatnie zachowanie gazu w cieczy tłumaczy problemy, jakie napotykamy przy próbie usuwania gazów z instalacji chłodniczych ze względu na właśnie tam występujące niskie temperatury. Na podstawie prawa Henry’ego i autopsji wiemy, że celowe zmniejszanie ciśnienia i/lub zwiększanie temperatury umożliwia znacznie skuteczniejsze pozbawienie cieczy zawartych

Co do sposobu i efektywności usuwania gazów z instalacji możemy mówić o trzech podstawowych sposobach. l Usuwanie za pomocą prostych odpowietrzników umieszczonych w tych miejscach instalacji, gdzie powietrze gromadzić się będzie samoczynnie. Są to zazwyczaj górne końcówki pionów i wszelkie odcinki rurociągów prowadzonych wyżej od sąsiadujących części instalacji oraz górne części korpusów wymienników ciepła. Mogą temu zadaniu służyć odpowietrzniki ręczne. W ich przypadku wyłącznie inicjatywa obsługi może uwolnić nagromadzone powietrze, a jego brak sygnalizowany jest dopiero płynnym strumieniem niekoniecznie czystej cieczy. Mogą również, i to raczej znacznie lepiej, roli odpowietrzania sprostać odpowietrzniki automatyczne, gdzie pływak z zaworem zapewnia samoczynne odpowietrzanie, w momencie gdy tylko w komorze odpowietrznika nagromadzone zostaną gazy. A więc odpowietrzanie instalacji następuje z ich użyciem w sposób ciągły. l Sposób drugi to usuwanie powietrza za pomocą separatorów. Pojawia się inna nazwa urządzenia, ponieważ przyrząd ma dodatkowo zdolność wychwytywania i łączenia się ze sobą mikropęcherzyków gazu niesionych w strumieniu. Stopień oczyszczenia strumienia jest tutaj znacznie wyższy, a i sposób montażu również odmienny, bo urządzenie umiejscawiamy na dro-

Rys. 4. Zdolność usuwania gazów przy użyciu różnych urządzeń odpowietrzających. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dze strumienia, o ile to ty posłuży wręcz do posysania Rys. 6 powietrza z atmosfery. Odpomożliwe zbiorczego wiednie zwiększenie odstępu od lub największego z pompy „uzdrowi” taką sytuację. dostępnych, tak aby l Ostatnim urządzeniem do wyjątkooczyścić maksymalną wo intensywnej separacji gazów, nie ilość zładu. Z tego tylko tych w powłaśnie powodu częstaci wolnych sto lepiej jest umiepęcherzy i miścić urządzenie już kropęcherzy gazu, za sprzęgłem hyale również rozdraulicznym czy zapuszczonych w cieworem mieszającym, czy, jest odgazowypomimo pewnego wacz próżniowy. spadku parametrów W tym urządzeniu w sposób aktemperaturowych. Ponadto tywny, bo własną pompą, doprowana miejsce montażu separatodza się do obniżenia ciśnienia w odra ma też wpływ potrzeba uzygazowywanej porcji zładu, aż do warskania możliwie dogodnych warunków pracy, jakie znamy przecież tości ujemnych względem ciśnienia z prawa Henry’ego. Jeśli więc, im atmosferycznego - stąd przywołanie wyższa temperatura, a niższe ciśnie- w nazwie próżni. Tak odgazowana i nie pracy, tym skuteczniejsze odga- wprowadzona ponownie do instalazowanie, to dogodne miejsca znaj- cji woda jest niezwykle silnie nienadziemy tuż za źródłem ciepła, ale sycona gazowo i mieszając się z reszprzed agregatem chłodu, oraz przed tą zładu, będzie zmniejszać w nim pompami obiegowymi, a także w zawartość rozpuszczonych gazów. Z uwagi na wspomnianą górnej części wysokiej „statyczwysoką skuteczność odganie” instalacji. Gdy w inzowania (porównaj punkt stalacji dogodne miejsca „ENA” na wykresie Hennie spotykają się w tym ry’ego) warto zadbać tutaj samym punkcie, należy o osiąganą relatywnie proocenić, które z nich mają stym czujnikiem gazu, większe znaczenie i tam możliwość automatyczneumiejscowić separator. Niezwykle rzadko zdago wyłączania urządzenia, rza się sytuacja, o której gdy tylko osiągnięta zojednak warto pamiętać, stanie zadoże - wynikające przecież walająca i ze słusznej chęci obniżebezpieczna nia ciśnienia odgazowywailość roznej cieczy - umieszczanie pusz czo separatora ekstremalnie blinych gazów. sko strony ssawnej pompy moPewną nieże skutkować natrafieniem na Rys. 7 co mniej skuteczną odmianą tego taki punkt w instalacji, gdzie ciostatniego sposobu odgazowywaśnienie dynamiczne będzie osiąga- nia jest również skokowociśnieniowe ło wartości zerowe lub nawet ujem- odgazowywanie, gdzie porcja zładu ne. W tym zakresie pracy może zna- poddawana jest celowej zmianie cileźć się strona ssawna pompy obie- śnienia , jednak wyłącznie do ciśniegowej, lecz wówczas separator nie nia otoczenia, czyli atmosferycznego. tyle będzie odpowietrzał, co nieste- Zadanie takie często wypełnia pom-

8 (204), sierpień 2015

powy automat wyrównawczy, a wyprowadzona z jego zbiornika odgazowana ciecz, trafiając ponownie do zładu, również może wchłaniać nie tylko wolne drobiny gazu, ale i część gazów rozpuszczonych.

Sentencja Mimo, wydawałoby się, banalności problemu, czasem powszechne i zgubne wydaje się bagatelizowanie obecności powietrza i innych gazów w instalacji. Praktyka pokazuje jednak, że skutki wynikające z takiego zaniechania są kosztowne i daleko idące. Nie zawsze jednak bez specjalistycznych badań następuje powiązanie usterek i awarii wprost z destrukcyjnym działaniem powietrza. Co istotne - koszt elementów eliminujących problem jest niewielki w porównaniu z całą inwestycją i możliwymi stratami, a stosowanie bardziej zaawansowanych, więc i kosztowniejszych, urządzeń odgazowujących dotyczy zazwyczaj układów dużych, skomplikowanych, a przez to adekwatnie droższych. Urządzenia do odpowietrzania to nie są zbędne produkty, jakie usiłuje nam wmusić ich producent, lecz elementy, które powstały wprost jako odpowiedź na potrzebę eliminacji przyczyn awarii, do których należy powietrze w instalacji. Wysoki poziom wiedzy inżynieryjnej narzuca wymóg świadomego i odpowiedzialnego stosowania urządzeń odpowietrzających zgodnie z rzeczywistymi warunkami pracy instalacji. Robert Małaczek Rys. 5. Budowa odpowietrznika automatycznego (arch. Flamco). Rys. 6. Idea odgazowywania próżniowego. Rys. 7. Automat pompowy utrzymania ciśnienia Flamcomat z funkcją odgazowywania skokowociśnieniowego.

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Jak to dawniej w Warszawie bywało...

Trasy w kanałach W poprzednim artykule mowa była o kanałach, które odegrały rolę w powstaniu w Getcie Warszawskim. Trzeba jednak pamiętać, że nieporównanie większe znaczenie miały warszawskie kanały w dramatycznej historii Powstania Warszawskiego. Wykorzystanie kanalizacji miejskiej w Powstaniu Warszawskim jest zjawiskiem wyjątkowym na skalę światową. Uruchomienie łączności kanałowej i jej utrzymanie było ewenementem, niespotykanym dotychczas w dziejach wojen. Pomiędzy walczącymi dzielnicami specjalne grupy łączności przenosiły tą drogą meldunki, rozkazy, pocztę, sprzęt i broń. Dzięki podziemnym trasom uzyskiwano niejednokrotnie możliwość koordynacji działań bojowych na szeroką skalę. Działania mające na celu wykorzystanie kanałów jako dróg łączności, transportu oraz przemieszczania oddziałów otrzymały kryptonim „Łączność Specjalna”. Łączność tę organizowały wydzielone zespoły sztabu Komendy Głównej Armii Krajowej, sztabu Okręgu AK, sztabów Obwodów, a bywało, że indywidualne dowództwa oddziałów. Bezpośrednią łącznością podziemną zajmowały się wydzielone grupy ludzi, różnie nazywane w poszczególnych dzielnicach, pełniące w zależności od potrzeb funkcje gońców, przewodników, tragarzy, a także szperaczy - poszukiwaczy nowych tras. Trzeba podkreślić, że była to jedna z najcięższych służb w czasie Powstania Warszawskiego, pełniona często przez dziewczęta i chłopców w bardzo młodym wieku. Co się tyczy nieprzyjaciela Niemcy nie od razu zdali sobie sprawę ze znaczenia tras kanałowych. Gen. Erich von dem Bach, dowódca sił niemieckich walczących przeciwwww.instalator.pl

ko Powstaniu, lekceważył możliwości wykorzystania tras kanałowych przez Powstańców. Otrzymywał co

Fot. 1. Łącznicy kanałowi, tzw. szczury kanałowe, przed wyjściem kanałami z Żoliborza na Stare Miasto. Autor nieznany. Ze zbiorów MPW. prawda meldunki, ale uznał je za mocno przesadzone. Dopiero zniknięcie obrońców Starego Miasta (o

tym w jednym z następnych artykułów) spowodowało, że dowództwo niemieckie zrozumiało, iż obrońcy miasta mogą w każdej chwili znaleźć się na ich tyłach. Niemcy odkryli też polską sieć telefoniczną budowaną w kanałach. Dopiero wtedy podjęli próby uniemożliwienia Polakom korzystania z kanałów. Izolowali odcinki kanałowe, obsadzali włazy, czyhali na najmniejszy dźwięk dochodzący z kanałów. Wrzucali wówczas granaty, strzelali w głąb z karabinów maszynowych, rzucali puszki z gazem trującym i łzawiącym, budowali zapory z bali drewnianych, belek stalowych oraz worków z piaskiem mających na celu spiętrzenie wody. Instalowali też mikrofony podsłuchowe, sygnalizujące o ruchu w kanale. Ppłk Felicjan Majorkiewicz, ps. „Iron”, w Powstaniu Warszawskim oficer III Oddziału Komendy Głównej AK, napisał: „(…) jedną z najcięższych służb w czasie Powstania była praca przewodników w kanałach. Pełniły ją często dziewczęta z AK, „Kanalarki”, które przecierały trasy, a następnie przeprowadzały całe grupy żołnierzy i ludności cywilnej. Za swoją pracę i poświęcenie zasłużyły na najwyższe uznanie, lecz nazwiska ich zaginęły w okresie burzliwych przemian kraju. Kto nie był w kanałach w pamiętnym 1944 r., ten nie jest w stanie wyobrazić sobie grozy przeżyć tych, którzy przez nie przechodzili. Były to czyny i przeżycia bez precedensu w dniach narodowej tragedii, które przeżyło nasze pokolenie”. Aleksandra Trzeciecka

Fot. 2. Powstańcy z Mokotowa wychodzący z kanałów na rogu ul. Wilczej i Alej Ujadowskich. Fot. S. Braun „Kris”. Ze zbiorów MPW.

Źródła: 1. T. Duchowski, J. Powałkiewicz, „Kanały - trasy łączności specjalnej (kanałowej) Powstania Warszawskiego - Warszawskie Termopile 1944”, Warszawa 2003. 2. F. Majorkiewicz, „Dane nam było przeżyć”, Warszawa 1972.

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Jakość przy budowie kanalizacji...

Dziura w studzience Z narastającym niepokojem obserwuję kolejne realizacje inwestycji infrastrukturalnych, zwłaszcza w zakresie sieci kanalizacyjnych. Wyjątkowe miejsce zajmują tu inwestycje prowadzone w ramach zamówień publicznych. O ile w przypadku inwestorów prywatnych można zaobserwować pewną dbałość o jakość analogicznych prac, to przy inwestorze publicznym zbyt często widać konsekwencje kierowania się w przetargach jedynie kryterium ceny. Błędy w ramach realizacji inwestycji infrastrukturalnych popełniane są przy różnych rozwiązaniach materiałowych, jednak na szczególną uwagę zasługują przypadki jednoznacznego zróżnicowania mas rur i kanalizacyjnych studzienek rewizyjnych, komór przepompowni ścieków itp. (rys. 1). Problem jest tym istotniejszy, że jeżeli inwestycje mają charakter współfinansowany, podpisuje się zobowiązanie o zachowaniu trwałości ich efektu, co w praktyce oznacza możliwość powtórnego odbioru po upływie 5 lat. Przy braku pozytywnego efektu pojawiają się dość dotkliwe skutki finansowe, a jako brak kwalifikowane są np. owalizacje rur na poziomie wyższym niż podany w normie materiałowej (a o to jest niezwykle łatwo przy niestarannym wykonaniu robót ziemnych*). Rys. 1. Współpraca króćców dostudziennych ze studnią podczas różnych sposobów osiadania studni lub rurociągu (na podstawie materiałów firmy Keramo Steinzeug).

O ile jeszcze samo przygotowanie końców bosych rur z reguły jest prowadzone dość starannie (przycięcie, fazowanie - rys. 2), to już z nakładaniem środka poślizgowego (rys. 2) bywa bardzo różnie. Zwraca uwagę, że w dokumentacji tych „lepszych” producentów rur, niezależnie od rozwiązań materiałowych, wiele uwagi poświęca się temu zagadnieniu. Coraz łatwiej jest przy tym o odpowiednie wyposażenie, jednak nadal obecne są różne „rozwiązania zastępcze”.

Zła praktyka podłączeń Jednak najbardziej kontrowersyjnym zagadnieniem jest praktyka podłączeń kanałów do studzienek i komór betonowych. Przede wszystkim dość nagminnie zapomina się o właściwym wykonaniu („czystym” - przy prostopadłych równych krawędziach z zachowaniem tolerancji wymiarów oraz bez wykruszeń) przewiertów przez ściany betonowe. Specjalne wy-

cinarki (fot. 1) pozwalają wprawdzie również na placu budowy wykonywać odpowiednie otwory, jednak praktyka jest tu bardzo różna (fot. 2). Oczywiście na fotografii wyeksponowano sytuację skrajną, jednak w mniejszej skali jest ona dość powszechna. Stosowane w praktyce wypełnienie braków dowolnym, byle jakim, materiałem (cegły, gruz - rys. 3) staje się źródłem przyszłych awarii.

Przejście przez płaszcz Szereg zastrzeżeń można mieć do wykonania konstrukcji przejścia przez płaszcz (rys. 4). Pomijając nawet bardzo szczegółowe regulacje normowe (PN-ENV1046: Systemy z tworzyw sztucznych. Systemy do przesyłania wody i ścieków na zewnątrz konstrukcji budowli. Praktyczne zalecenia układania przewodów pod ziemią i nad ziemią), konieczne jest rozwiązanie pozwalające na kompensację występujących naprężeń. Praktyczne rozwiązania są tu rozmaite - mogą być to fabrycznie zamontowane specjalne uszczelnienia, względnie odpowiednie kształtki montowane w otworze Rys. 3. Wypełnienie braków dowolnym materiałem.

Rys. 2. Przygotowany koniec bosy.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

już na placu budowy. Również w przypadku fabrycznie sztywno wklejonych króćców stosowane są połączenia kompensujące na ich złączach.

Groźne naprężenia W praktyce budowlanej mamy dość często do czynienia z sytuacją, gdy same otwory są wykonane prawidłowo, jednak dla oszczędności przewody montuje się w nich na sztywno przez zabetonowanie. Bardzo groźne jest też unikanie elementów przejściowych i wciskanie na siłę rur do otworów, później ich betonowanie. Występujące naprężenia nie mogą być wówczas zrekompensowane, co ostatecznie po pewnym czasie prowadzi do awarii.

Stan techniczny prefabrykatów Oddzielnym problemem pozostaje stan techniczny prefabrykatów betonowych (żelbetowych) do montażu studzienek. Wymagają one odpowiedniego postępowania w trakcie transportu, elementy betonowe mogą być przewożone w pozycji montażowej, zabezpieczone przed przemieszczaniem się. Kręgi i podstawy ustawiane są pojedynczo, płyty redukcyjne i pokrywowe warstwami do wysokości 1 m z drewnianymi przekładkami. Ponadto zaleca się następujące zasady składowania elementów składowych betonowych kanalizacyjnych studzienek rewizyjnych: l wszystkie elementy należy składować na utwardzonym podłożu, Rys. 4. Bezpośrednie włączenie kanału do otworu w płaszczu studzienki.

www.instalator.pl

Fot. 1. Przykłady rozwiązań nowoczesnego wyposażenia do przecinania rur i wywiercania otworów. l części denne składuje się w pozycji

pionowej co najwyżej w 2 warstwach, l kręgi w pozycji pionowej co najwyżej w 2 warstwach, l kręgi w pozycji poziomej co najwyżej w 2 warstwach,

Fot. 2. Przykład skrajnie nieodpowiedniego wykonania otworu przyłączeniowego do betonowej kanalizacyjnej studzienki rewizyjnej. l

płyty pokrywowe i redukcyjne z przekładkami drewnianymi w pozycji poziomej (niedopuszczalne jest umieszczanie przekładek bezpośrednio przy krawędzi płyty oraz przy krawędziach otworów) do wysokości 1 m, l płyty pokrywowe i redukcyjne do DN 1400 mogą być składowane w pionie, podparte na specjalnym rusztowaniu warstwami do 5 sztuk. W praktyce budowlanej zbyt często elementy (zwłaszcza kręgi) składa się byle jak. Nawet tak drobne elementy jak kręgi wpustów deszczowych mają uszkodzone krawędzie. Jest to konsekwencją niewłaściwego postępowania w trakcie przenoszenia, gdy zamiast wykorzystać specjalne zawiesia oraz punkty mocowania stosuje się kolejne „rozwiązania zastępcze”. Ewentualne uzupełnienia musiałyby być wy-

konywane ze specjalnych mas, jednak szereg uszkodzeń po prostu dyskwalifikuje te elementy.

Rola inspektora Zwraca uwagę bardzo szybkie zakrywanie wykopów w sytuacji, gdy można mieć wątpliwości co do jakości wykonania robót. Nadal aktualny pozostaje problem niskiej jakości służb inwestorskich, w tym zwłaszcza inspektorów nadzoru inwestorskiego (to ostatecznie inspektor nadzoru inwestorskiego reprezentuje na budowie interesy inwestora, a nie np. kierownika budowy, czy też wytwórcy byle jakich materiałów). Wprawdzie często formalnie dokumentacja budowy jest w porządku, jednak można mieć bardzo poważne wątpliwości, czy w ogóle inspektor przebywał na budowie. Jak np. wytłumaczyć, że przy odbiorze przejściowym w fazie otwartego wykopu inspektor nie potrafił (?) odróżnić gruntu piaszczystego od torfu wypełniającego praktycznie cały przekrój? Może jakimś rozwiązaniem mogłyby tu być obligatoryjne odbiory komisyjne kończące się sporządzeniem protokołu? Obecny stan prawny nie narzuca wprawdzie prowadzenia odbioru komisyjnego ani sporządzania protokołu, jednak ten ostatni bywa w sytuacjach korzystny zarówno dla inwestora, jak też dla wykonawcy. prof. dr hab. inż. Ziemowit Suligowski * Problemu właściwego wykonawstwa robót ziemnych nie można zawężać do tworzyw sztucznych - materiały Stowarzyszenia Producentów Elementów Betonowych dla Kanalizacji.

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Bezwykopowy montaż kanalizacji deszczowej i sanitarnej bezciśnieniowej

Podziemna renowacja Renowacja bezwykopowa przewodów kanalizacyjnych kojarzy się zwyczajowo w Polsce z zastosowaniem rur z polietylenu typu PE 100 lub PE - 100 RC. W tym artykule chciałbym przybliżyć, pokazać i zachęcić do zastosowania rur wykonanych z polipropylenu PP-HM w tym obszarze. Polipropylen jest materiałem szeroko stosowanym w kanalizacji bezciśnieniowej deszczowej i sanitarnej. Zwyczajowo jest używany do produkcji rur z kielichem do budowy kanalizacji metodą wykopową. W przypadku takich rur można wyróżnić ich cztery konstrukcje oparte o następujące normy (tabela).

dukowanych zgodnie z normą PN-EN 1852-1. Rury te stosuje się głównie jako najbardziej odporne na zarysowania oraz z powodu bardzo dużej wytrzymałości spoiny zgrzewanej na rozciąganie. Inne konstrukcje wymienione w tabeli uważa się za nieprzydatne.

Zalety PP

Zgrzewania polipropylenu wykonuje się analogicznie jak polietylenu. Różnice polegają głównie na wydłużonych czasach nagrzewania i innych siłach docisków. Sam przebieg procesu zgrzewania zasadniczo jednak nie różni się w porównaniu do zgrzewania polietylenu. Na zdjęciu 1 przedstawiono wykonywanie zgrzewania rur polipropylenowych SN 10 na budowie kanalizacji w gminie Kamionka Wielka koło Nowego Sącza. Zgrzewanie polipropylenowej kanalizacji należy wykonać zgodnie z zaleceniami producenta. Ewentualnie przy braku tych wytycznych można podeprzeć się niemieckimi wytycznymi DVS 2207-11, gdzie znajdziemy informacje, takie jak: wymagane czasy nagrzewania, maksymalne siły docisku rury do płyty grzewczej oraz wymagany czas chłodzenia zgrzeiny.

Do najważniejszych cech polipropylenu, dających mu przewagę nad innymi tworzywami, należy zaliczyć: l wysoką odporność na temperaturę ścieków do max.+ 90°C, l wysoką odporność na niskie temperatury do min. -20°C, l sztywność obwodową przy relatywnie niskiej grubości ścianki np.: SN 16, l bardzo dużą odporność chemiczną, przez co istnieje możliwość zastosowania w kanalizacji przemysłowej, l możliwość łączenia rur za pomocą zgrzewania elektrooporowego i doczołowego. W związku z powyższym coraz częściej właśnie polipropylen jest również wykorzystywany do renowacji bezwykopowej przewodów kanalizacyjnych. Jego wysoka wytrzymałość na zarysowania i możliwość zgrzewania dużych odcinków pozwalają na zastosowanie polipropylenu w różnych technologiach bezwykopowych. W przypadku zastosowania rur polipropylenowych do renowacji bezwykopowej używa się rur jednowarstwowych o ściankach gładkich pro-

Łączenie

To samo dotyczy również wykonywania połączeń za pomocą muf elektrooporowych wykonanych z polipropylenu. Mufy te używa się głównie do podłączeń w miejscach występowania armatury lub studni, czyli głównie na początku lub końcu realizowanego odcinka.

Czas na instalację Po wykonaniu połączenia rur polipropylenowych w jeden ciąg można przystąpić do instalacji bezwykopowej nowego przewodu. Zgodnie z wymaganiami normy PN-EN ISO 11295 „Klasyfikacja oraz informacje do projektowania systemów przewodów rurowych z tworzyw

sztucznych stosowanych do renowacji” rury polipropylenowe można zastosować do następujących technik montażu: l wykładanie rurami ciągłymi, np.: przewiert, kraking etc., l wykładanie rurami ciasno pasowanymi - redukcja na budowie; rura jest zwykle przeciągana przez urządzenie redukujące i równocześnie wprowadzana jako jeden ciągły przewód, l wykładanie modułami rurowymi określane jest wykładanie rurami krótszymi niż odcinek podlegający renowacji, które w trakcie wprowadzania łączone są w celu utworzenia rury ciągłej. W przypadku stosowania każdej z tych metod trzeba każdorazowo wykonać projekt renowacji bezwykopowej. Projekt tego typu ma na celu określenie ewentualnych kolizji z infrastrukturą podziemną remontowanego www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

przewodu. Dodatkowo pozwala on również na dopasowanie odpowiedniej metody do warunków geologicznych i terenowych. Należy w nim zawrzeć również wszystkie inne informacje takie jak miejsce wykonania wykopów startowych i końcowych etc. W przypadku zastosowania renowacji bezwykopowej z użyciem rur

8 (204), sierpień 2015

polipropylenowych ważne jest określenie, czy stosowane siły ciągu i kąty ugięcia rur nie przekraczają wartości podanych przez producenta. W przypadku wytrzymałości rury i spoiny na rozciąganie wartość ta jest określana na bazie normy PN-EN ISO 527 „Tworzywa sztuczne - Oznaczanie właściwości mechanicznych przy

statycznym rozciąganiu - Część 1: Zasady ogólne”. Na fotografii 2 przedstawiam przykładowa realizację renowacji bezwykopowej kanału betonowego wykonaną metoda krakingu w miejscowości Lubsko w województwie lubuskim. W przypadku tej realizacji zastosowano rurę polipropylenową DN 315 x 16,1 mm SN 16 SDR 22. Rura była zgrzewana doczołowo, a następnie montowana metoda krakingu statycznego w skorodowanym kanale betonowym DN 300. Przewody były montowane w odcinkach od 70 do 150 m. Całość instalacji była wykonywana w miesiącach zimowych, co świadczy również o bardzo dobrej odporności polipropylenu na ujemne temperatury. Instalację wykonała firma ZISBD Wrocław. Marcin Motylski Literatura: DVS 2207-11; PN-EN ISO 527; PN-EN ISO 11295. Fot. z arch. REHAU (1), ZISBD Wrocław (2).

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce“? Nowy wizerunek marki Junkers Istniejąca od 1895 roku marka Junkers zmienia swój wizerunek. Należący do firmy Robert Bosch brand będzie mocniej podkreślał swój związek z Boschem. W komunikacji marketingowej logo Boscha będzie teraz zawsze towarzyszyć logo Junkersa. Junkers zbliży się do marki Bosch także poprzez nową kolorystykę w komunikacji marketingowej. Zbliżenie obu marek będzie akcentowane także kolorystycznie. W komunikacji z klientami Junkers będzie teraz wykorzystywał kolory Boscha. Na ulotkach, w reklamach, na stronie internetowej oraz w innych materiałach Junkersa zobaczymy odcienie szarego, granatowego oraz niebieskiego, stosowane dotychczas przez markę Bosch.

Buderus na Akropolu W nowym budynku Muzeum Akropolu o powierzchni 23 tys. m2 zgromadzone są liczne zabytki pochodzące z czasów starożytnej Grecji. Zachowanie dziedzictwa kulturowego Grecji jest głównym zadaniem tego obiektu, dlatego ważnym elementem inwestycji była decyzja dotycząca systemu grzewczego. Musiał być wydajny i niezawodny - inwestorzy zdecydowali się więc na system składający się z trzech kotłów stalowych Logano SK725, każdy o mocy 870 kW. Kotły te wyróżniają się optymalnym spalaniem oraz bardzo skuteczną izolacją cieplną. W połączeniu z trzema zasobnikami ciepłej wody użytkowej Logalux SU1000, każ-

dy o pojemności 1000 litrów, stworzyły rozwiązanie, które gwarantuje także wydajne zaopatrzenie w ciepłą wodę. Ciepło wytwarzane przez kotły jest rozprowadzane po muzeum poprzez wymienniki ciepła i ogrzewanie podłogowe. Pracą kotłów sterują inteligentne systemy regulacji Logamatic 4311 i 4312 należące do serii Logamatic 4000. Strategią kaskady kotłów kieruje moduł funkcyjny FM447.

Laureaci Akademii Danfoss Znamy już zwycięzców 5. edycji Akademii Danfoss. Komisja rekrutacyjna składająca się z reprezentantów wszystkich instytucji patronackich oraz członków kierownictwa Danfoss Poland wybrała trójkę najlepszych studentów z województwa mazowieckiego i pomorskiego. W województwie mazowieckim 5000 zł stypendium, gwarantowane płatne praktyki w firmie Danfoss Poland i roczną opiekę mentorską otrzymali: Olga Ciechańska - studentka Politechniki Warszawskiej, Piotr Łukasik - student Szkoły Głównej Handlowej oraz Politechniki Warszawskiej; w województwie pomorskim zwyciężczynią została Olga Górna - studentka Politechniki Gdańskiej. Akademia Danfoss jest objęta honorowym patronatem Ambasady Królestwa Danii, Politechniki Gdańskiej, Politechniki Warszawskiej, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Gdańskiego.

Finał programu edukacyjnego Junkers „Junkers szkoli” to program edukacyjny i konkurs prowadzony przez markę Junkers we współpracy ze szkołami ponadgimnazjalnymi kształcącymi na kierunkach: technik gazownictwa, technik urządzeń sanitarnych i pokrewnych. Uczestnicy programu zyskują przydatną na rynku pracy wiedzę

ekspercką oraz biznesową. Program ma także na celu promocję zawodu instalatora techniki grzewczej. Celem programu „Junkers szkoli” jest poszerzanie wiedzy uczniów w zakresie nowoczesnych urządzeń i systemów grzewczych. W ramach programu w szkołach prowadzone są zajęcia dodatkowe z trzech obszarów tematycznych: kotły kondensacyjne, technika solarna i pompy ciepła. Zajęcia prowadzą nauczyciele ze szkół we współpracy z doświadczonym trenerem marki Junkers. Junkers zapewnia szkolenia dla nauczycieli i materiały dydaktyczne. 12 czerwca trzej zwycięzcy pierwszej edycji programu „Junkers szkoli” odebrali dyplomy i nagrody od przedstawicieli firmy Bosch w Centrum Szkoleniowym Junkers w Poznaniu. Uczniowie: l Artur Zyffert z Zespołu Szkół Budowlano-Drzewnych im. Bolesława Chrobrego w Poznaniu, l Paweł Stasiowski z Zespołu Szkół Budowlanych im. Jurija Gagarina w Bydgoszczy, l Bartłomiej Bartczak z Zespołu Szkół Technicznych im. gen. prof. S. Kaliskiego w Turku. uzyskali najlepsze wyniki w trzech testach sprawdzających wiedzę zdobytą w ramach zajęć programu „Junkers szkoli” i wygrali konkurs w swoich szkołach.

Optima na targach Na Podlaskich Targach Budownictwa Wiejskiego Optima Polska zaprezentowała pracę wiertnicy geotermalnej Geodrill 4R, przeznaczonej do odwiertów ukośnych pod pompy ciepła. Urządzenie to zostało uznane przez organizatorów imprezy za „Hit targów” i zdobyła pierwsze miejsce w konkursie zorganizowanym przez Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. W sobotę, 30 maja br., podczas Zielonej Gali i Podlaskich Targów Budownictwa Wiejskiego na terenie Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

czego w Szepietowie odbył się „Dzień z Odnawialnymi Źródłami Energii”, którego organizatorem była Optima Polska. Specjalnie na ten dzień firma przygotowała specjalny blok tematyczny, w ramach którego branżowi eksperci udzielali zainteresowanym szczegółowych informacji na temat istniejących rozwiązań OZE, kosztów inwestycji i możliwości uzyskania dofinansowania.

Zmiany w dofinansowaniach instalacji OZE Od 1 sierpnia 2015 r. osoby starające się o dofinansowanie na zakup i montaż instalacji OZE z programu NFOŚiGW Prosument nie muszą łączyć produkcji ciepła z instalacjami wytwórczymi energii elektrycznej. To korzystna zmiana w programie, która zwiększy zakres przyznawanych dotacji wraz z wydłużeniem okresu wyższych dofinansowań do 2016 roku. Pod koniec czerwca 2015 r. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) dostosował zasady uzyskiwania dofinansowań na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do oczekiwań inwestorów wytwarzających zieloną energię na własne potrzeby i czerpiących zysk z odsprzedaży jej nadwyżek. Zmiany są także wynikiem nowych regulacji prawnych i wejścia w życie Ustawy o Odnawialnych Źródłach Energii (OZE) z dniem 4 maja 2015 r. Celem dofinansowań realizowanych w ramach programu Prosument jest ograniczenie zużycia energii w budownictwie i emisji szkodliwego CO2 w wyniku zwiększenia produkcji energii z odnawialnych źródeł, pozyskiwanej za pomocą m.in. kolektorów słonecznych, paneli fotowoltaicznych, pomp ciepła, źródeł ciepła opalanych biomasą, elektrowni wiatrowych czy mikrokogeneracji. Budżet na realizację programu wynosi ponad 700 tys. złotych. Bezzwrotne dotacje i pożyczki przyznawane będą osobom fizycznym, wspólnotom lub spółdzielniom mieszkaniowym do 2022 roku. Aktualizacja programu dotyczy przede wszystkim zniesienia obowiązku łączenia instalacji do produkcji ciepła z instalacjami wytwórczymi energii elektrycznej, co w praktyce oznacza możliwość skorzystania z finansowania większej liczby podmiotów. Poprawka daje nowe możliwości dla osób planujących instalacje wytwarzawww.instalator.pl

8 (204), sierpień 2015

jące ciepło z OZE, które poza systemami ciepłowniczymi i źródłami kogeneracyjnymi zostały wyłączone z systemu taryf gwarantowanych rządowej Ustawy o OZE. Wprowadzone zmiany wydłużyły także okres preferencyjnych warunków wsparcia, w ramach których inwestorzy otrzymają wyższe dotacje do końca 2016 roku. Na inwestycje w systemy fotowoltaiczne, małe elektrownie wiatrowe i mikrokogenerację o mocy do 40 kWp do końca 2016 r. można otrzymać dofinansowanie pokrywające do 40% kosztów kwalifikowanych. W kolejnych latach wysokość dotacji zmniejszy się do 30%. Preferencyjne finansowanie źródeł ciepła, obejmujące zakup i instalację kotłów opalanych biomasą, pomp ciepła i kolektorów słonecznych o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt, do końca 2016 roku wynosić będzie do 20% kosztów kwalifikowanych. W kolejnych latach spadnie do 15%. Jednocześnie skorzystanie z dofinansowania instalacji z programu wyłącza możliwość korzystania z taryf gwarantowanych przewidzianych ustawą o OZE. Nadwyżki energii z instalacji będą mogły być odsprzedawane po cenie rynkowej. Będzie też można korzystać z bilansowania półrocznego przewidzianego w ustawie.

Instalator na targach W dniach 22-24 września w Warszawskim Centrum EXPO XXI odbędzie się piąta edycja Międzynarodowych Targów Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej. Tradycyjnie w ramach targów RENEXPO® Poland odbędzie się organizowany przez Polską Organizację Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) „IV Kongres PORT PC”, a także Forum Pomp Ciepła, podczas którego firmy z branży zaprezentują swoje produkty oraz usługi. Kolejnym szeroko, a właściwie najszerzej potraktowanym tematem podczas targów będzie fotowoltaika. Targi RENEXPO® Poland skupiają w Polsce największy odsetek firm z tej branży. Polskie Towarzystwo Fotowoltaiki we współpracy z REECO Poland po raz piąty organizuje Międzynarodową Konferencję Fotowoltaiki w Polsce, w ramach której eksperci, przedstawiciele przemysłu PV, władz państwowych i samorządowych oraz operatorów systemów dystrybucyjnych będą dyskutowali

na temat szans oraz barier na drodze rozwoju fotowoltaiki w Polsce. Podczas konferencji będzie również poruszany temat jakości instalowanych systemów PV i związane z tym działania, takie jak Program Certyfikowania Mikroźródeł OZE, certyfikacja instalatorów systemów OZE, a także zagrożenia związane z brakiem poprawnego wykonania instalacji prosumenckich PV.

REHAU dba o ekologię Myśląc o ochronie środowiska, REHAU od wielu lat traktuje recykling jako ważny element swoich procesów produkcji i życia produktów. Już na etapie projektowania wyrobu myśli o jego ponownym wykorzystaniu. PVC jest pod tym względem idealnym tworzywem pod warunkiem zastosowania właściwych rozwiązań do odzyskiwania przydatnego surowca. Jednym z najważniejszych elementów realizacji tej strategii jest rozbudowa zakładu REHAU w Śremie o nową halę recyklingową. Nowo powstała część zakładu została wyposażona w najnowocześniejsze urządzenia, unikatowe w ramach struktury REHAU, służące do odzysku surowców i umożliwiające ich ponowne zastosowanie w produkcji profili okiennych. 18 czerwca 2015 r. odbyło się uroczyste otwarcie hali recyklingu. Wśród wielu gości znaleźli się między innymi: Rainer Schulz - prezes grupy REHAU, burmistrz Śremu Adam Lewandowski, starosta śremski Zenon Jahns oraz wicemarszałek województwa wielkopolskiego Wojciech Jankowiak.

Z Saneą na fali 20 czerwca firma Sanea z Lublina wspólnie z producentem systemu rur i złączek Kisan zorganizowała spływ kajakowy rzeką Wieprz dla grupy najlepszych wykonawców. Trasa prowadziła przez przepiękne, dzikie miejsca wśród malowniczych lasów i łąk. Liczne meandry, zwisające konary i inne pułapki trzymały kajakarzy w napięciu przez całe sześć godzin. Tym przyjemniejszy był

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

odpoczynek w zagrodzie Guciów przy dziczyźnie i lokalnych nalewkach.

ści czekały niespodzianki: warsztaty artystyczne, zajęcia sportowe, konkursy z nagrodami, w tym po raz pierwszy konkurs strzelania do celu rozstrzygany przez sportowców - biathlonistów. Podczas pikników Firma Viessmann zorganizowała charytatywną zbiórkę pieniędzy dla młodego biathlonisty Tomasza Dudka, który 4 maja 2010 roku, podczas treningu biathlonowego

Raport o OZE Konsorcjum projektu „Krajowy Plan Rozwoju Domowych Instalacji do Wytwarzania Ciepła z OZE do 2030 roku” obejmujące 14 firm i organizacji z uznaniem przyjmuje zmiany w programie priorytetowym Prosument, zatwierdzone przez Radę Nadzorczą NFOŚiGW. Konsorcjum projektu powstało 25 czerwca 2015 r. w Warszawie. Publikacja wyników raportu odbędzie się jesienią br. W ramach badań IEO - koordynator prac - dokona oceny potencjału rynkowego ciepła rozproszonego z OZE, potrzeb i oczekiwań społecznych w tym zakresie oraz potencjału gospodarczego polskiego przemysłu wraz z zatrudnieniem, a także przedstawi analizy techniczne i ekonomiczne dla następujących technologii: kotły na biomasę, kolektory słoneczne i pompy ciepła, biorąc pod uwagę układy hybrydowe, mikroźródła kogeneracyjne, magazyny ciepła oraz mikrosieci.

Profipress w Kosakowie We wrześniu 2014 roku ponad dwustu gimnazjalistów rozpoczęło naukę w nowo wybudowanym, spełniającym wysokie standardy kompleksie dydaktycznosportowym w Kosakowie. W jego skład wchodzi budynek gimnazjum, biblioteka z czytelnią, stołówka dla 150 uczniów, świetlica, a także liczne gabinety specjalistów, m.in. pedagoga szkolnego. Instalacja solarna składa się ze 155 kolektorów płaskich. Do ich podłączenia zastosowano uniwersalny system połączeń zaprasowywanych z miedzi Profipress. W instalacji wykorzystane zostały rury i złączki o średnicach od 15 do 54 mm. O wyborze systemu Viega przez generalnego wykonawcę inwestycji, firmę Hartuna Sp. z o.o., zdecydowała nowoczesna technika zapra-

sowywania. Podczas montażu instalatorzy nie pracują z otwartym ogniem, co wpływa na bezpieczeństwo i eliminuje ryzyko wyrządzenia szkód w gotowym już obiekcie. Technika zaprasowywania firmy Viega pozwala również zaoszczędzić nawet do 50% czasu w porównaniu z innymi sposobami wykonywania połączeń. Profipress wytrzymuje pracę ciągłą w zakresie temperatur do 110ºC i ciśnienia do 16 barów oraz pracę chwilową w temperaturze nawet powyżej 200ºC. Przy instalacji kolektorów płaskich, jak w gimnazjum w Kosakowie, nie ma więc potrzeby stosowania systemu Profipress S, którego złączki wyposażone są w specjalną uszczelkę z FKM, dzięki czemu nadają się do temperatur nawet do 140ºC. Taka konieczność pojawia się w przypadku kolektorów próżniowych.

Piknik z firmą Viessmann W sobotę 29 maja firma Viessmann zaprosiła do wspólnej zabawy dzieci wraz z rodzicami na Wiosenny Piknik Rodzinny. Bogaty program pikniku sprawił, że wokół przedstawicielstw firmy Viessmann w Polsce zgromadziło się ponad 1500 osób. Na przybyłych go-

Z głębokim żalem informujemy, że w piątek 17.07, zmarł Witold Ludwiczak współzałożyciel i Dyrektor Zarządzający Immergas Polska, członek zarządu SPIUG. 68

uległ wypadkowi i o mały włos nie stracił życia. Dzięki intensywnej i regularnej rehabilitacji stan Tomka stopniowo się poprawia. Darczyńcom i wszystkim osobom zaangażowanym firma dziękuje za pomoc finansową, która umożliwi Tomkowi kontynuację rehabilitacji.

IV Kongres PORT PC 22 września 2015 roku odbędzie się IV Kongres PORT PC „Pompy ciepła - efektywność z klasą”. Konferencja tradycyjnie odbędzie się w ramach Międzynarodowych Targów Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej RENEXPO w Warszawie. Kongres PORT PC jest najważniejszym spotkaniem branży pomp ciepła w ciągu roku. Konferencja kierowana jest do osób związanych bezpośrednio z branżą pomp ciepła: projektantów, instalatorów, dystrybutorów, producentów, architektów i studentów. Tematyka tegorocznego spotkania jest bardzo zróżnicowana. Swój udział potwierdził już profesor Hans Martin Henning z Instytutu Fraunhofera ISE, który na przykładzie Niemiec przedstawi rozwój energetyki z dominacją OZE. Nie zabraknie również odniesienia do polskich warunków. Podczas Konferencji będzie miała miejsce oficjalna premiera „Mapy drogowej ciepła z OZE do roku 2030” wskazującej kierunek rozwoju produkcji ciepła z OZE. Będzie to przełomowe opracowanie, które odpowie m.in. na pytanie czy, a może kiedy ciepło pozyskiwane z odnawialnych źródeł energii zdominuje sektor ciepłowniczy w Polsce? www.instalator.pl

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

8. 2

015

miesięcznik informacyjno-techniczny 8 (204), sierpień 2015

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

III

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (204), sierpień 2015

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl