Magazyn Instalatora 1/2016

nakład 11 015

01 1. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 1 (209), styczeń 2016

6

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”:

instalacje energooszczędne

l Kuchnie i kuchenki... instalacje gazowe

l Wkład do kominka l Cynk na korozję l Renowacja sieci l Wymienniki ciepła l Montaż wentylacji l Popiół z kotła

UNIKALNE ROZWIĄZANIE NA RYNKU NOWOŚĆ 2016

Pompa ciepła do produkcji ciepłej wody użytkowej DAIKIN ECH2O

• • • • •

Brak ryzyka rozwoju bakterii legionella Brak osadzania się zanieczyszczeń Efektywne zaizolowanie bufora Współpraca z innymi źródłami ciepła Możliwe podłączenie kolektorów słonecznych w systemie Drain back • Sprężarka regulowana inwerterowo • Szeroki temperaturowy zakres pracy www.daikin.pl

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Przed nami kolejny rok z kolejnymi wyzwaniami. Jednym z nich jest energooszczędność - w ogrzewaniu, wentylacji, klimatyzacji czy w poborze energii elektrycznej przez różnego rodzaju armaturę towarzyszącą instalacjom.

Energooszczędność wynikająca z konieczności realizowania wymagań prawa, dyrektyw czy w końcu energooszczędność wynikająca z logiki, przyzwoitości i uczciwości. To najczęściej od Państwa - naszych Czytelników - zależy, czy konkretne urządzenia tego typu znajdą zastosowanie w różnego rodzaju obiektach. Przy wyborze instalacji stajemy przed szeregiem pytań. Którą instalację można uznać za energooszczędną? Jaka instalacja zapewni najlepszą energooszczędność? Z pozoru odpowiedź wydaje się prosta... Najprostszym rozwiązaniem jest zastosowanie najnowszych technologii w odpowiednich elementach instalacji. Im bardziej energooszczędne jest każde z ogniw instalacji, tym bardziej oszczędny będzie cały system. Systemy solarne i fotowoltaiczne, kotły kondensacyjne, pompy ciepła, rekuperatory z aktywnym odzyskiem ciepła i możliwością produkcji ciepłej wody - to wszystko pomoże osiągnąć (przy odpowiednim zarządzaniu) oszczędności. Konkretnych podpowiedzi sugeruję szukać w artykułach ringowych tego wydania „Magazynu Instalatora”. Najbardziej trafne, zdaniem Państwa, argumenty proszę ocenić na plus oddaniem głosu w naszej sondzie ringowej na www.instalator.pl.

W wielu miejscowościach w Polsce woda przeznaczona do spożycia przez ludzi niekorzystnie działa na instalacje rurowe wykonane ze stali ocynkowanej, miedzi czy nawet ze stali kwasoodpornej. Jak zabezpieczyć instalację przed niekorzystnymi skutkami korozji? O tym w artykule pt. „Na korozję daj cynk...” (s. 50-51).

Jak pisze autor artykułu pt. „Wkład z komorą”: „Jeszcze dwadzieścia kilka lat temu kominki, najczęściej z otwartym paleniskiem zabezpieczanym ekranem z siatki, były budowane przede wszystkim w domach letniskowych jako sezonowe ogrzewanie lub w willach jako znamię luksusu. Obecnie stały się potrzebą niemal pierwszego rzędu”. Więcej na ten temat w pierwszej części cyklu na s. 66-67.

Aplikacje mobilne to już „chleb powszedni” chyba każdego z nas. W naszych smartfonach każdy ma ich przynajmniej kilka. Branża w tej dziedzinie również nie próżnuje i wypuszcza na rynek darmowe (najczęściej) aplikacje do pobrania. Więcej na ten temat w Poradniku ABC „Magazynu Instalatora”.

Sławomir Bibulski

4

Na okładce: © auremar - 123RF.com

l

Ring „MI”: instalacje energooszczędne s. 6-26

l Na sygnale... (Serwis PC z przymrużeniem oka) s. 28 l Pokonywanie oporów (Program doboru wymienników ciepła) s. 30 l Pompa w kościele (OZE w obiektach sakralnych) s. 32 l Gaz w kuchni s. 34 l Poprawa efektywności („Ustawa antysmogowa” - szansa czy zagrożenie?) s. 36 l Kredyt na OZE (Dofinansowanie instalacji słonecznych) s. 38 l Układ z ciepłem (Pompa ciepła powietrze/powietrze czy powietrze/woda?) s. 40 l Tolerancja mocy (Fotowoltaika bez tajemnic - 2) s. 42 l PET w palenisku (Popiół z kotła a nieekologiczne spalanie) s. 44 l Jakość i estetyka (strona sponsorowana firmy Viadrus) s. 47

l

Systemy instalacyjne rurowe s. 48

l Rura wytrzymała (Materiały na instalacje wodociągowe w budynkach - 1) s. 48 l Na korozję daj cynk... (Rury stalowe - przyczyny awarii oraz sposoby naprawy) s. 50 l Co tam Panie w „polityce”? s. 52 l Technologie bezwykopowe s. 54 l Stabilizacja w rurociągu (Zmiany parametrów wody w sieci wodociągowej) s. 56 l Bezpieczny szacht (Ściany zabudowy szybów instalacyjnych) s. 59

l

Technika mocowań s. 62

ISSN 1505 - 8336

l Systemy centralnego odkurzania s. 60 l Montaż w wentylacji s. 62 l Ciśnienie pod kontrolą s. 64 l Wkład z komorą s. 66 l Wentylacja na basenie s. 68

1 . 2

01 6

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70.

Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5.

Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

5

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W lutym na ringu: ogrzewanie i c.w.u. w dużych obiektach: (pompy ciepła, kotły, zasobniki, bufory...)

Ring „MI”: instalacje energooszczędne pompa ciepła, powietrze, bufor, zintegrowany

Daikin Pompy ciepła, jako energooszczędne źródła ciepła, już przyjęły się i sprawdziły w naszej szerokości geograficznej. Ostatnie lata pokazują nawet, że dolne źródło w postaci powietrza atmosferycznego z uwagi na temperatury zimowe zaczyna stawać się korzystniejszym rozwiązaniem od odwiertów czy studni głębinowych.

Obecnie dostępne źródła ciepła charakteryzuje tak bogata różnorodność możliwych rozwiązań, że w zależności od zastosowania czy aplikacji wypadają (w całkowitym rozrachunku) korzystnie lub nie względem innych. Połączenia różnych źródeł ciepła do współpracy z instalacją, choć umożliwiają znacznie lepsze wykorzystanie np. energii odnawialnych, bardzo często prowadzą do przeinwestowanych systemów, „które się nigdy nie zwrócą”.

Co zatem można uznać za instalację energooszczędną, ale kompleksowo, a nie tylko z punktu widzenia źródła ciepła?

Daikin Altherma HPSU Compact to powietrzna pompa ciepła, ale w nieco innym wykonaniu niż cały pozostały typoszereg Daikin Altherma czy w ogóle dostępne na rynku powietrzne pompy ciepła. Zasadnicza różnica tkwi w zintegrowanym buforze wodnym 300 lub 500 litrów,

6

który stanowi idealny magazyn energii dla ciepłej wody użytkowej. Ponadto magazyn ten również doskonale sprawdza się w wypadku dodatkowych lub istniejących źródeł ciepła od kolektorów słonecznych po istniejący kocioł, na kominku z płaszczem wodnym kończąc. Całe urządzenie składa się z wysokoefektywnej jednostki zewnętrznej połączonej chłodniczo z wewnętrznym modułem hydraulicznym zabudowanym kompaktowo na wspomnianym buforze. Bufor jednak nie ma bezpośredniego kontaktu ani

ze zładem instalacji ani z ciepłą wodą użytkową. Wewnątrz znajdują się dwie lub trzy wężownice (trzecia w wersji biv od biwalentnej), poprzez które następuje ładowanie albo rozładowanie ciepła.

Energooszczędność na 5!

Poniżej przedstawię pięć najistotniejszych elementów energooszczędności: l Tryb pracy na potrzeby ogrzewania pomieszczeń Ciepło z pompy ciepła podawane jest bezpośrednio (z pominięciem bufora) na elementy grzejne instalacji, według zadanej krzywej grzania, z wydajnością modulowaną inverterowo na sprężarce stosownie do aktualnych potrzeb ogrzewanego obiektu.

Dzięki temu pompa ciepła pracuje na najniższej wymaganej nastawie temperatury www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wody grzewczej, czyli na najwyższej w danych warunkach efektywności, minimalizując nakład energetyczny na dostarczenie ciepła. l Tryb pracy ciepłej wody użytkowej Woda użytkowa wpływa do największej w buforze wężownicy i poprzez karbowany nierdzewny wymiennik ogrzewa się od zgromadzonego w objętości ciepła w sposób przepływowy. Taki wygrzew zapewnia ogrzewanie w czasie rozbioru tylko zużywanej wody, bez zalegania i strat do otoczenia, a dodatkowo całkowicie eliminuje zagrożenie legionellą i nakłady energetyczne związane z obligatoryjnymi wygrzewami z tego zagrożenia wynikającymi. l Tryb wspomagania ogrzewania Jeśli do zestawu HPSU compact podłączone jest dodatkowe źródło ciepła (kolektor słoneczny, kominek z płaszczem wodnym), mamy do wykorzystania okresowe nadwyżki ciepła w trudnych do skontrolowania ilościach w odniesieniu do aktualnego zapotrzebowania budynku na centralne ogrzewanie i ciepłą wodę użytkową. Bufor ciepła, szczególnie o wielkości 500 litrów, jest w stanie doskonale to ciepło przyjąć i odpowiednio przekazać na wspomaganie ogrzewania poprzez drugą wężownicę, odciążając jednocześnie źródło ciepła i przygotowując miejsce do zrzucenia kolejnych nadwyżek ciepła. Zgromadzone w buforze ciepło cały czas jest dostępne również na potrzeby ciepłej wody użytkowej i może być w każdej chwili wykorzystane bez wpływu na pracę ogrzewania pomieszczeń. l Cykl odszraniania To niekorzystne zjawisko jest koniczne w pracy powietrznej pompy ciepła, ale przy niewielkich zładach instalacji może skutkować nieznacznym obniżeniem temperatury w pomieszczeniach, co oprócz pewnego dyskomfortu powoduje konieczność wzmożonego ogrzewania po cyklu

1 (209), styczeń 2016

odszraniania, aby możliwy był powrót do zadanych parametrów. Bufor pompy ciepła typu HPSU compact umożliwia pobranie energii na odszranianie, a dzięki temu, że jest to energia pochodząca bardzo często z innych Pytanie do...

Czy wodny system kolektorów słonecznych może zapewniać ciepło na cele c.o. i c.w.u. zimą? źródeł ciepła (jak kominek z płaszczem wodnym czy kolektor słoneczny), proces ani nie powoduje obniżenia temperatury w pomieszczeniach, ani dodatkowego obciążenia podstawowego źródła ciepła. l Kolektory słoneczne typu Drain back Daikin Altherma HPSU compact najlepiej wykorzystuje swoje atuty we współpracy z dodatkowymi źródłami ciepła, ale jeśli nimi nie dysponujemy, możemy bez dodatkowych przeróbek i opcji domontować

bezciśnieniowe kolektory słoneczne typu Drain back.

Pracują one całorocznie, przenoszą ciepło poprzez wodę, bez dodatków niezamarzających, dzięki czemu są znacznie efektywniejsze od kolektorów glikolowych. Nie istnieje również problem nadwyżek ciepła, gdyż po osiągnięciu zadanej temperatury bufora, kolektory opróżniają się grawitacyjnie i pozostają w takim stanie do kolejnego cyklu pracy. Dzięki temu do 500-litrowego bufora możemy podłączyć nawet 5 kolektorów słonecznych, czyli 12,5 m2 paneli, co w okresach o słabszym nasłonecznieniu pozwoli na znacznie większe wykorzystanie energii słonecznej na wszelkie potrzeby grzewcze obiektu, a co za tym idzie - odciążenie podstawowego źródła ciepła - pompy ciepła HPSU compact.

Powietrze lepsze Pompy ciepła jako energooszczędne źródła ciepła już przyjęły się i sprawdziły w naszej szerokości geograficznej. Ostatnie lata pokazują nawet, że dolne źródło w postaci powietrza atmosferycznego zaczyna z uwagi na temperatury zimowe stawać się korzystniejszym rozwiązaniem od odwiertów czy studni głębinowych.

Dzięki temu, że pompa ciepła wykorzystuje energię odnawialną, w przyszłości będzie zdecydowanie zyskiwać względem wszystkich źródeł ciepła opartych na spalaniu paliw.

Jednak aby system był w pełni energooszczędny, musimy zadbać również o to, aby współpracująca instalacja grzewcza była w stanie maksymalnie wykorzystać atuty źródła ciepła i dostępną energię odnawialną. Daikin Altherma HPSU compact z możliwością współpracy dodatkowo z fotowoltaiką zdaje się doskonale odpowiadać na to zapotrzebowanie.

!

Erwin Szczurek

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

7

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Ring „MI”: instalacje energooszczędne pompa ciepła, odzysk ciepła, kocioł, kondensacyjny

Buderus Marka Buderus oferuje systemowe podejście, jeśli chodzi o instalacje energooszczędne. W ofercie znajdują się kotły kondensacyjne, kolektory słoneczne (i fotowoltaika), pompy ciepła oraz systemy rekuperacji.

Wysoka jakość i szerokie możliwości zastosowań - tak można w skrócie scharakteryzować uniwersalne gazowe kotły kondensacyjne Logamax plus GB072 z wbudowaną automatyką pogodową.

Kotły kondensacyjne typu Logamax plus GB072, ze względu na budowę oraz specyfikę pracy, stanowią oszczędne źródła ciepła, zasilając zarówno instalacje ogrzewania podłogowego, jak i instalacje wyposażone w grzejniki. Wymiennik ciepła kotłów GB072 wykonany jest w postaci odlewu z nierdzewnego stopu aluminiowo-krzemowego o wysokiej przewodności cieplnej. Taka budowa pozwala w jeszcze większym stopniu wykorzystywać zjawisko kondensacji i osiągać jeszcze lepszą sprawność.

Oczywiście kotły kondensacyjne typu Logamax plus GB072 mogą również zasilać instalacje mieszane, w skład których wchodzą zarówno obiegi ogrzewania grzejnikowego, jak i podłogowego.

Jedną z najważniejszych zalet wyróżniających GB072 jest bazowy system sterowania, który posiada w standardzie wbudowaną automatykę pogodową z możliwością dostosowania krzywej grzewczej do charakterystyki cieplnej budynku. Automatyka kotłów Logamax plus GB072, wyposażona w duży, czytelny i podświetlany wyświetlacz LCD, posiada m.in. wbudowane funkcje „Booster” i „Ciepły Start”, które dodatkowo podwyższają komfort użytkowania ciepłej wody.

Umożliwia ona samodzielną pracę urządzenia, bez dodatkowych sterowników, jak również sterowanie pracą ko-

8

tła i systemu grzewczego za pomocą dodatkowych, opcjonalnych regulatorów i modułów stref grzewczych. W przypadku rozbudowanych systemów ogrzewania istnieje możliwość zastosowania nowoczesnych i zaawansowaPytanie do...

Jakie są zalety pomp ciepła powietrze-woda, a jakie pomp solanka-woda? nych systemów regulacji Logamatic EMS, Logamatic EMS Plus lub Logamatic serii 4000, które pozwalają sterować wieloma obiegami, układami kaskadowymi, wielokotłowymi. Dodatkowo systemy regulacji EMS umożliwiają sterowanie bezprzewodowe do 3 obiegów grzewczych.

Absolutną nowością jest również możliwość współpracy kotłów Logamax plus GB072 z systemem mobilnej kontroli i sterowania EasyControl.

Wyposażając GB072 w regulator

RC35 lub RC300 i moduł web KM200, użytkownik zyskuje możliwość komunikacji z kotłem za pomocą smartfona lub tabletu.

OZE - pompa ciepła Pompa ciepła Buderus Logatherm WPT 270/2 do montażu wewnątrz budynku podgrzewa ciepłą wodę użytkową, wykorzystując do tego celu energię cieplną z powietrza. Dostępne są dwa modele pomp ciepła: Logatherm WPT 270/2 I-S oraz Logatherm WPT 270/2 A-S, gdzie pierwszy pracuje do temperatury powietrza +5°C, a drugi nawet do temperatury -10°C. Emaliowany zasobnik o pojemności 270 litrów zabezpieczony anodą w pełni pokrywa całkowite zapotrzebowanie domu na ciepłą wodę użytkową. Jest on również wyposażony w wężownicę grzewczą o powierzchni 1 m2, pozwalającą przyłączyć dowolne źródło ciepła. Maksymalna temperatura wody wytworzonej przez samą WPT 270/2 w zasobniku to 60°C, przy dezynfekcji termicznej temperatura wody podnoszona jest do 70°C za pomocą dogrzewacza elektrycznego.

Oprócz przygotowania urządzenia pod kątem hydraulicznym sterownik pompy ciepła został również przygotowany do współpracy z innymi źródłami ciepła.

Nowa pompa ciepła Buderus Logatherm WPL AR to innowacyjne urządzenie, które do produkcji ciepła wykorzystuje całkowicie darmowe źródło energii - powietrze. Pompa ciepła składa się z dwóch modułów: wewnętrznego i zewnętrznego. Moc jednostki zewnętrznej można dostosować w zależności od indywidualnego zapotrzebowania użytkowników budynku na ciepło i ciepłą wodę. Dostępne są urządzenia o mocy: 6, 8, 11 i 14 kW. Do indywidualnych potrzeb dostosować można także moduł wewnętrzny, oferowany w czterech www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

opcjach: do montażu naściennego lub w kompaktowej wersji stojącej „Tower” z zasobnikiem wody użytkowej. Wybrane moduły wewnętrzne mogą być integrowane z kotłem grzewczym lub instalacją solarną, co umożliwia ustalenie bardzo indywidualnej konfiguracji całego systemu odpowiadającej potrzebom użytkownika. Logatherm WPL AR to niezwykle wydajne rozwiązanie: współczynnik COP (opisujący efektywność pracy urządzenia) przy temperaturze powietrza zewnętrznego +7ºC wynosi nawet 5.

Dzięki rewersyjnej pracy układu chłodniczego latem pompę ciepła można wykorzystać do chłodzenia pomieszczeń. Kolejnym atutem urządzenia jest niski poziom hałasu, co jest szczególnie istotne z punktu widzenia komfortu użytkowania. Okresowo poziom ten można jeszcze bardziej obniżyć w trybie „Silent mode”.

Kolektory słoneczne Logasol SKS 5.0 to naturalny następca kolektora SKS 4.0, którego właściwości zostały idealnie skrojone pod inwestycje. Powierzchnia zewnętrzna powiększona o ponad 7% do wartości 2,55 m2 to oszczędność miejsca i wydatków na osprzęt potrzebny do łączenia kolektorów w jedno pole. Dzięki temu zabiegowi uzysk kolektora przy różnicy temperatur 10 K pomiędzy temp. kolektora a temp. otoczenia wynosi aż 1767 W na każdy m2, co daje prawie 4 kW na płytę kolektora. Bezpośredni wpływ na wydajność kolektora ma układ miedzianych rur absorbera w postaci podwójnego meandra o długości ponad 29 m! Dzięki temu możliwe jest jednostronne połączenie aż 5 kolektorów, co zdecydowanie skraca czas instalacji i ogranicza ilość niepożądanych www.instalator.pl

1 (209), styczeń 2016

otworów w dachu. Podobnie jak w przypadku poprzednika i tutaj mamy do czynienia z wypełnieniem przestrzeni pomiędzy szybą solarną a aluminiową płytą absorbera gazem szlachetnym - argonem. Ponadto taka gazowa izolacja w połączeniu z 50 mm warstwą wełny szklanej ogranicza straty kolektora do otoczenia. Obudowa kolektora Logasol SKS 5.0 została wykonana z jednego kawałka kompozytu. Nie znajdziemy tu ostrych krawędzi, tak jak w przypadku kolektorów wykonanych z profili z giętej blachy. Mało tego - po obu stronach kolektora przewidziano miejsca, w których można w pewny sposób chwycić kolektor. Do montażu potrzebujemy dosłownie jednego klucza sześciokątnego.

Za sprawą beznarzędziowej techniki połączeń kolektorów potrzebujemy jedynie „zapinek” unieruchamiających króćce połączeniowe! Brak potrzeby instalowania odpowietrznika rzędu kolektorów, a także miejsce przeznaczone w kolektorze do umieszczenia czujnika temperatury dodatkowo skracają czas potrzebny na montaż całej instalacji. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom ekip instalujących kolektory, w ofercie posiadamy systemy montażowe na dach płaski, skośny, na fasadzie, a także estetycznie - w dachu. Każda dwudrogowa grupa solarna, a jest ich dokładnie 4 (w zależności od ilości kolektorów w polu), jest w stanie sterować prędkością obrotową pompy solarnej, a ponadto wyposażona jest w separator powietrza, a także - o czym nie warto wspominać - termometry zintegrowane z zaworami odcinającymi i zwrotnymi na zasilaniu i powrocie.

Odzysk pod kontrolą Nowym rozwiązaniem marki Buderus jest system kontrolowanej wentylacji z odzyskiem ciepła Logavent HRV2. System nie tylko zapewnia dopływ świeżego powietrza do wnętrza budynku. Dzięki skutecznym filtrom

oczyszcza je również z pyłków i kurzu.

Jego częścią jest wydajny wymiennik ciepła, który w zimie przekazuje ciepło z powietrza odprowadzanego do powietrza doprowadzanego bez mieszania tych dwóch strumieni. Dzięki temu nawet 90% ciepła wraca do pomieszczeń wraz ze świeżym powietrzem, co pozwala na obniżenie kosztów ogrzewania. Natomiast w letnie noce, gdy temperatura wewnątrz pomieszczeń jest wyraźnie wyższa od temperatury na zewnątrz, system zapewnia dopływ przyjemnego, chłodniejszego powietrza do budynku dzięki załączającemu się automatycznie obejściu (by-pass).

Urządzenia Logavent marki Buderus są dostępne w trzech wariantach: l HRV2-140 dla domów szeregowych, oferujący nominalną wydajność przepływu do 140 m3/h; l HRV2-230 dla domów jednorodzinnych, oferujący nominalną wydajność przepływu 230 m3/h; l HRV2-350 dla większych domów jednorodzinnych, oferujący nominalną wydajność przepływu do 350 m3/h.

Obliczona sprawność odzysku ciepła (EN 13141-7) wynosi we wszystkich modelach ok. 90%. Wykonana z polistyrenu ekspandowanego (EPS) obudowa centrali wentylacyjnej zapewnia optymalne odprowadzanie kondensatu i niski poziom emisji dźwięku. Wszystkie przyłącza wentylacyjne są wyprowadzone do góry, co ułatwia projektowanie oraz podłączenie urządzeń do systemu dystrybucji powietrza w budynku. Zasysanie powietrza z zewnątrz i oddawanie powietrza może odbywać się - do wyboru - przez przyłącza po prawej lub po lewej stronie obudowy.

Grzegorz Łukasik

9

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Dziś na ringu „MI”: instalacje energooszczędne pompa ciepła, sprawność, COP, energooszczędne

CTA Pompy ciepła są najtańszym w eksploatacji sposobem ogrzewania. Obecnie na rynku jest bardzo duża oferta pomp ciepła. Na co należy zwrócić uwagę podejmując decyzję jakie urządzenie wybrać? Jaki system jest optymalny dla konkretnej sytuacji?

Ogrzewanie domu wraz z przygotowaniem ciepłej wody użytkowej stanowi ok. 70% rocznych, stałych wydatków ponoszonych na jego utrzymanie. Koszty ogrzewania zależą od wielu czynników: izolacji cieplnej, ro-

dzaju paliwa i sprawności systemu grzewczego. Wybór sposobu ogrzewania to jedna z najważniejszych decyzji, jaką musi podjąć inwestor, gdyż od zastosowanego rozwiązania zależeć będzie większa część kosztów związanych z utrzymaniem domu.

Pompy ciepła są najtańszym w eksploatacji sposobem ogrzewania. Obecnie na rynku jest bardzo duża oferta pomp ciepła. Na co należy zwrócić uwagę, podejmując decyzję, jakie urządzenie wybrać? Jaki system jest optymalny dla konkretnej sytuacji? Co trzeba wiedzieć o pompach ciepła, żeby móc wybrać najkorzystniejsze rozwiązanie?

Ale COP! Na koszty eksploatacji pompy ciepła ma wpływ współczynnik efektywności COP (ang. Coefficient Of

10

Performance). Jego znaczenie dla pomp ciepła można porównać do zużycia paliwa w samochodzie. Wartość COP określa stosunek ciepła użytkowego wytworzonego przez pompę ciepła do zużycia energii przez sprężarkę wraz ze wszystkimi urządzeniami pomocniczymi, jak pompy górnego i dolnego źródła. Teoretyczna, najwyższa wartość współczynnika COP dla idealnego obiegu Carnota jest równa ok. 9. W rzeczywistości wartość COP dla pomp ciepła jest na poziomie między 0,35 a 0,55 w stosunku do teoretycznej. Jest ona podawana dla konkretnych parametrów temperatur: dolnego źródła i wody grzewczej. Minimalne wartości COP dla pomp ciepła określa norma PNEN 14511-4:2014-02. Najbardziej efektywne są pompy ciepła wykorzystujące jako dolne źródło wodę.

Rozwiązanie to ma jednak minusy: odpowiednie pozwolenia, wymagane badania wody, pośredni wymiennik ciepła wymagający obsługi serwisowej, zapewnienie odbioru wody schłodzonej. Następne w kolejności są pompy ciepła współpracujące z kolektorem gruntowym w postaci rur ułożonych poziomo pod powierzchnią gruntu na głębokości ok. 1,8 m lub sondami pionowymi instalowanymi w odwiertach o głębokości od 100 do 300 m. Minusem tego systemu jest koszt prac ziemnych związanych z wyPytanie do...

Jakie są zalety inwerterowych pomp ciepła?

konaniem dolnego źródła, który w przypadku sond pionowych może nawet przekroczyć koszt samej pompy ciepła. Kolektor poziomy potrzebuje natomiast odpowiedniej wielkości niezabudowanej działki. Dla jego ułożenia należy przyjąć ok. 3-krotnie większą powierzchnię od ogrzewanej.

Mimo to gruntowe pompy ciepła są najbardziej rozpowszechnionymi urządzeniami. Najmniejszą wartość współczynnika efektywności mają powietrzne pompy ciepła. Ponieważ jako źródło ciepła wykorzystują one powietrze zewnętrzne, nie wymagają budowy dolnego źródła, przez co są najtańsze w inwestycji. Z tego też powodu ich popularność rośnie z roku na rok. W przypadku pomp typu powietrze/woda należy zwrócić uwagę na temperaturę powietrza, przy której podawana jest wartość współczynnika COP. Różnica pomiędzy COP dla różnych wartości temperatur powietrza sięga nawet kilkudziesięciu procent. Ogólnie obowiązuje zasada, że powietrzne pompy ciepła dobiera się, zgodnie z normą, tak aby pokrywały zapotrzebowanie ciepła przy temperaturze zewnętrznej +2°C. Przy niższych temperaturach załącza się dowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

datkowe urządzenie grzewcze. W pompach CTA jest nim wbudowana grzałka elektryczna, najczęściej o mocy 6 lub 9 kW. Pompa ciepła pokrywa wówczas zapotrzebowanie wynikające z OZC (Ogólne Zapotrzebowanie Ciepła - określone w projekcie) do określonej temperatury zewnętrznej. Poniżej tej temperatury obciążenie grzewcze przejmuje drugie urządzenie, którym może być również np. kominek. Ponieważ przy niskich temperaturach efektywność powietrznych pomp ciepła jest mała, ich koszt eksploatacji wzrasta. Należy jednak rozważyć na ile wzrost ten równoważony jest przez niższe koszty poniesione podczas inwestycji.

Poza dolnym źródłem, drugim ważnym parametrem mającym wpływ na efektywność pompy ciepła jest temperatura zasilania systemu grzewczego. Ponieważ mamy tu do czynienia z systemami niskotemperaturowymi, optymalnym sposobem ogrzewania jest ogrzewanie płaszczyznowe, w tym podłogowe. Temperaturę zasilania systemu grzewczego przyjmujemy wówczas na poziomie ok. 35°C. Każdy inny system grzewczy, który wymaga wyższej temperatury zasilania, powoduje spadek współczynnika efektywności pompy ciepła i - co za tym idzie - wzrost kosztów eksploatacji.

1 (209), styczeń 2016

Jest to możliwe dzięki stosowaniu najwyższej klasy podzespołów, od kompresora po automatykę. Obecnie wy-

Jakość w standardzie Szwajcarskie pompy ciepła CTA są produkowane od ponad 30 lat. O ich jakości świadczy fakt, że wciąż pracują modele wyprodukowane na początku.

www.instalator.pl

soką jakość zapewniają normy ISO 9001, ISO 14001 oraz certyfikat EHPA. Ponadto wszystkie pompy ciepła opuszczające fabrykę są testowane we własnym centrum testowym w warunkach odpowiadających naturalnym, co w praktyce wyklucza dostawę wadliwego urządzenia. Chciałbym tu zwrócić uwagę na dwa modele gruntowych pomp ciepła Optiheat firmy CTA: All-in-One i Inverta. Mają one wbudowane wszystkie niezbędne do pracy podzespoły. W wyposażeniu standardowym są: pompy obiegowe i naczynia przeponowe dolnego i górnego źródła, spiralna sprężarka, elektroniczny system łagodnego rozruchu, elektroniczny zawór rozprężny, wstępnie skonfigurowany sterownik i awaryjna grzałka elektryczna. Ponadto model Inverta ma wbudowany zasobnik ciepłej wody użytkowej o pojemności 200 litrów. Za-

stosowana technologia inwerterowa umożliwia płynną zmianę prędkości kompresora, co umożliwia dopasowanie mocy grzewczej pompy ciepła do aktualnego zapotrzebowania ciepła obiektu. Modulacja mocy sprawia, że w instalacji pompy ciepła można pominąć zbiornik buforowy i w efekcie uzyskujemy 10-15% wyższy roczny współczynnik efektywności COP. Zakres mocy grzewczej tych urządzeń zawiera się w przedziale od 5 do 18 kW (S0/W35). Charakteryzują się wysokimi sprawnościami oraz bardzo cichą pracą - poziom hałasu od 24 dB w odległości 1 m od urządzenia.

Standardowa automatyka umożliwia współpracę z wieloma rozbudowanymi układami, jak: chłodzenie pasywne, wspomaganie solarne, praca w kaskadzie, obsługa dwóch obiegów grzewczych (jeden z mieszaczem, drugi - bez mieszacza). System grzewczy z gruntową pompą ciepła można niewielkim kosztem rozbudować o układ chłodzenia pasywnego umożliwiający również chłodzenie budynku latem. Chłodzenie to odbywa się bez udziału sprężarki pompy ciepła, a w przeciwieństwie do klimatyzatorów, które potrzebują dużej mocy, pompa ciepła pobiera prąd tylko do zasilania pomp obiegowych, których łączna moc nie przekracza kilkuset watów. Ponadto ciepło usuwane z budynku jest oddawane do gruntu, co powoduje szybszą jego regenerację.

Największe jednostki CTA mają moc grzewczą ponad 300 kW. Duży asortyment i zakres mocy zapewnia odpowiednie urządzenie do każdego zastosowania. Zintegrowane elementy hydrauliczne ułatwiają projektowanie instalacji, zmniejszają koszty inwestycyjne i oferują wysoką niezawodność pracy przy maksymalnym komforcie użytkowania.

Piotr Kuligowski

11

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Ring „MI”: instalacje energooszczędne kocioł, kondensacyjny, pompa ciepła, rekuperacja

Junkers Silną stroną marki Junkers jest szeroka oferta urządzeń grzewczych, która może zaspokoić zapotrzebowanie każdego użytkownika oraz sprostać wszelkim wymaganiom odnośnie energooszczędnego ogrzewania.

Junkers oferuje wszystkie typy kotłów kondensacyjnych (jedno- i dwufunkcyjnych, ze zintegrowanym zasobnikiem itp.) o zróżnicowanych mocach i wydajnościach ciepłej wody.

Zadaniem gazowych kotłów grzewczych jest produkcja ciepła dla potrzeb różnego rodzaju systemów ogrzewania oraz - w zależności od potrzeb - podgrzewanie wody użytkowej, np. dla potrzeb sanitarnych.

Ze względu na przeznaczenie dzielą się one na jednofunkcyjne - np.

Cerapur Smart, Cerapur Comfort, Pytanie do...

Na jakie cechy urządzenia trzeba zwrócić uwagę przy wyborze pompy ciepła?

Cerapurmaxx, tj. zasilające w ciepło instalację grzewczą (c.o.) oraz dwufunkcyjne pracujące na potrzeby ogrzewania i samodzielnie podgrzewające wodę użytkową - np. Cerapur Midi, Cerapur Smart, Cerapur Comfort, Cerapur Solar.

Również kotły jednofunkcyjne mogą pracować zarówno na potrzeby ogrzewania, jak i podgrzewania ciepłej wody, ale w takim przypadku kocioł powinien zostać doposażony w dodatkowy zasobnik pojemnościowy ciepłej wody oraz elementy instalacyjne umożliwiające współpracę kotła z zasobnikiem. Jest to zawór trójdrogowy lub

12

rzadziej pompa ładująca ciepło, w zależności od chwilowych potrzeb, do instalacji ogrzewania lub do ładowania zasobnika ciepłej wody użytkowej. Jeszcze bardziej estetycznym rozwiązaniem są kotły wyposażone w zintegrowany, ukryty pod obudową kotła zasobnik ciepłej wody - np. Cerapur Acu Smart, Cerapur Acu, Cerapur Modul, Cerapur Solar Comfort. Najczęściej, ze względu na duże wydajności wody przy stosunkowo małych rozmiarach zasobników, stosowane są w takich rozwiązaniach zasobniki warstwowe.

Ze względu na sposób montażu gazowe kotły grzewcze, niezależnie jedno- czy też dwufunkcyjne, produkowane są w wersjach wiszących lub stojących. Obecnie, ze względu na małe rozmiary, łatwy montaż oraz kompaktową budowę w mieszkaniach i domach jed-

norodzinnych, najpowszechniej stosowane są kotły wiszące dwufunkcyjne, wiszące kotły jednofunkcyjne z dodatkowym zasobnikiem stojącym lub podobne z wyglądu do lodówki kondensacyjne kotły stojące ze zintegrowanym zasobnikiem warstwowym. Od kilku lat coraz chętniej stosowane są również wiszące kotły kondensacyjne ze zintegrowanymi zasobnikami warstwowymi, których wydajność ciepłej wody przekracza nawet 20 litrów/min.

Kotły kondensacyjne marki Junkers nie tylko spełniają wymagania dyrektyw europejskich, w tym dyrektywy ErP, ale również zapewniają ponadstandardowy komfort użytkowania i obsługi.

Pompy ciepła Ważnym elementem oferty produktowej marki Junkers są pompy ciepła wykorzystujące ciepło pochodzące z gruntu. W tym segmencie urządzeń Junkers oferuje moce grzewcze od 6 do 17 kW w dwóch typoszeregach.

Typoszeregi Supraeco STM 60/100-1 oraz Supraeco STE 60/1701 wyposażone są w nowy regulator SEC 10-1 przeznaczony do ogrzewania obiektów jedno- lub wielorodzinnych, a także do mniejszych obiektów użyteczności publicznej oraz do podgrzewania wody użytkowej. Obejmuje on moce od 6 do 17 kW. Urządzenia zostały wprowadzone na polski rynek i cieszą się dużą popularnością dzięki innowacyjnej konstrukcji.

Dodatkowo typoszereg urządzeń STM łączy zalety dwóch urządzeń: pompy ciepła i zasobnika www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

ciepłej wody, ponieważ oba znajdują się w jednej obudowie. Zasobnik wody ma pojemność 185 litrów i jest wykonany ze stali nierdzewnej.

System optymalizacji pracy Dynamic Pump Control podczas działania pompy ciepła dba o to, aby uzyskiwała ona jak najwyższy współczynnik COP. Dzięki wysokiemu współczynnikowi wydajności (COP) urządzenie pracuje oszczędniej, co przenosi się na konkretne korzyści finansowe dla użytkownika. Wg normy EN 14511 w warunkach 0/35 pompy osiągają współczynniki o wartości nawet do 4,8! Dodatkowo pompy Supraeco wyposażone zostały w elektroniczne pompy obiegowe klasy A dolnego i górnego źródła, które wpływają na obniżenie zużycia energii przez całe urządzenie, a także spełniają wymagania dotyczące ich obowiązkowego stosowania w urządzeniach od 2015 roku.

System sterowania w pompach ciepła oparty jest na regulacji pogodowej.

Oprócz innowacji zastosowanych wewnątrz pompy ciepła, pozwalających na bardziej oszczędną pracę, sterowanie SEC 10-1 dba także o to, aby urządzenia pracujące poza obrębem pompy ciepła spełniały ten warunek.

Oznacza to, że pompy obiegowe podczas sezonu grzewczego nie pracują non stop, lecz tylko wtedy, kiedy jest to konieczne, co wpływa na kolejne oszczędności.

Regulator pompy ciepła SEC 101 umożliwia kontrolowanie dwóch obiegów grzewczych w standardzie, a zatem jeżeli chcemy mieć w instalacji dwie różne temperatury, to bez dokupowania dodatkowych elementów sterujących można uruchomić taką regulację. Dodatkowo, stosując odpowiednie akcesoria, pompa ciepła realizuje funkcje podgrzewania basenu i chłodzenia pasywnego. Może także współpracować z innym źródłem ciepła.

Cechą zasługującą na podkreślenie jest cicha praca urządzenia. W przypadku urządzeń do 17 kW głowww.instalator.pl

1 (209), styczeń 2016

śność wynosi mniej niż 34 dB, co jest możliwe dzięki zastosowaniu kilku rozwiązań. Obudowa urządzenia wytłumiona jest specjalną pianką dźwiękochłonną. Połączenia hydrauliczne wewnątrz urządzenia wykonane są z elastycznych połączeń zapobiegających przenoszeniu wibracji na instalację grzewczą. Sprężarka wyposażona jest w płaszcz wytłumiający, a jej „pływające” po-

sadowienie sprawia, że wibracje nie przenoszą się na obudowę.

Rekuperatory Rekuperatory marki Junkers AerastarComfort to urządzenia pozwalające na komfortową wentylację budynków z jednoczesnym odzyskiem ciepła. Urządzenia są dostępne w trzech wersjach o różnych nominalnych przepływach powietrza 140, 230 i 350 m3/h, gdzie minimalny przepływ powietrza dla najmniejszej jednostki wynosi 25 m3/h, a maksymalny dla największej 450 m3/h.

Dużą zaletą przy zamawianiu rekuperatorów AerastarComfort marki Junkers jest fakt, że nie trzeba rozróżniać wersji prawej lub lewej.

Wszystkie kanały powietrzne w AerastarComfort podłącza się od góry.

Tylko w modelu LP 140-2 istnieje dodatkowa możliwość podłączenia dwóch kanałów od spodu urządzenia i dwóch od góry. Montaż urządzenia może odbyć się na posadzce przy pomocy konsoli podłogowej lub na ścianie z wykorzystaniem wsporników lub listwy do powieszenia. Odzysk ciepła za pomocą wymiennika krzyżowo-przeciwprądowego wg normy EN-PN 13 141-7 wynosi nawet 90%, co pozwala w wysokim stopniu odzyskiwać ciepło z powietrza wentylacyjnego, a co za tym idzie - oszczędzać na kosztach eksploatacji budynku.

Centrala wentylacyjna AearastarComfort posiada wiele elementów wbudowanych w urządzenie. Jednym z nich jest elektryczna nagrzewnica wstępna. Uruchamia się ona tylko wtedy, kiedy temperatura powietrza świeżego spada poniżej -3°C lub kiedy temperatura powietrza nawiewanego spada poniżej 16,5°C. Nagrzewnica ma za zadanie zabezpieczyć wymiennik ciepła przed zamarzaniem wilgoci, co mogłoby zablokować przepływ powietrza przez urządzenie. Dzięki jej zastosowaniu możliwa jest bezproblemowa eksploatacja rekuperatora nawet do -25°C. Poniżej tej temperatury wentylator czerpiący świeże powietrze z zewnątrz budynku zostaje zatrzymany.

Kolejnym elementem, który jest standardowo wbudowany w rekuperator, jest obejście (by-pass). Jest ono szczególnie przydatne, jeśli temperatura powietrza latem na zewnątrz budynku ma niższą wartość niż w pomieszczeniach. Podwójny syfon to kolejny element dostarczany razem z rekuperatorem, który ma za zadanie odprowadzić wilgoć wykraplającą się na wymienniku ciepła. Skropliny kierowane są do dwóch komór, gdzie potem trafiają do syfonu, a stamtąd do odpływu. Każda jednostka AerastarComfort wyposażona jest również we wbudowany, podstawowy regulator, który pozwala na samodzielną pracę.

Edmund Słupek

13

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Ring „MI”: instalacje energooszczędne pompa ciepła, rekuperacja, wentylacja, ogrzewania

Nilan Kompaktowe urządzenia to przyszłość energooszczędnych instalacji, które będą musiały opierać się na kilku technologiach pracujących na oszczędność energetyczną. Przy określonych warunkach wiodąca będzie technologia, która potrafi zapewni najwyższą energooszczędność i będzie wspierana przez pozostałe.

Przy wyborze instalacji stajemy przed szeregiem pytań. Którą instalację można uznać za energooszczędną? Jaka instalacja zapewni nam najlepszą energooszczędność? Z pozoru odpowiedź wydaje się prosta, przecież instalacje energooszczędne to takie, które zużywają jak najmniej energii. Można byłoby nawet dokonać pewnego skrótu myślowego i stwierdzić, że instalacja energooszczędna to taka, która pozwala nam płacić mniejsze rachunki niż sąsiad… i chyba coś w tym jest, jednak stale pozostanie pytanie, na jakie konkretnie rozwiązanie postawić?

Nowoczesne technologie Energooszczędne instalacje powinny oferować niskie zużycie energii przy zapewnieniu pełnego komfortu.

Najprostszym rozwiązaniem, aby to osiągnąć, jest zastosowanie najnowocześniejszych technologii w poszczególnych elementach takiej instalacji. Im bardziej energooszczędne jest każde z ogniw instalacji, tym bardziej możemy oszczędzać. Kotły kondensacyjne, układy solarne, pompy ciepła, rekuperator z aktywnym odzyskiem ciepła i możliwością produkcji ciepłej wody - to wszystko pomoże nam oszczędzać.

Efektywność układów i odzysk ciepła Każdy zaprojektowany budynek posiada swoją charakterystykę energetyczną. Według obowiązujących przepisów nasze „lokum” możemy uznać za energooszczędne, jeżeli zużycie rocz-

14

ne energii na m2 wynosi pomiędzy 80 a 100 kWh. Taka właśnie jest norma dla domów energooszczędnych. Dla domów pasywnych, które są jeszcze bardziej energooszczędne, poprzeczka wisi jeszcze wyżej, ponieważ limit zapotrzebowania na energię wynosi jedynie 15 kWh/m2.

Nasz wymarzony dom bez względu na to, czy będzie energooszczędny, czy pasywny, będzie wymagał określonych ilości energii, dlatego energooszczędność naszej instalacji będzie szła w parze z energooszczędnością budynku, w którym ją zamontujemy. Dlatego oprócz sprawności energetycznej wybranego rozwiązania istotne będą jesz-

wywała się do zmieniających się warunków i wykorzystywała maksymalnie swoje możliwości „oszczędzania”. Dlatego decydując się na układ energooszczędny, trzeba zadbać o możliwie jak najbardziej sprawny przejrzysty system sterujący instalacjami dobrany indywidualnie do naszych potrzeb.

Dodatkowo energooszczędne instalacje oferują możliwość nie tylko oszczędzania, ale także odzyskiwania energii. Przykładem jest rekuperacja aktywna, czyli rekuperatory z pompą ciepła odzyskującą ciepło z powietrza wentylacyjnego.

Gdzie można najwięcej zyskać?

Jeżeli zdamy sobie sprawę, że w dużej części przypadków blisko 70% zużywanej energii pochłania centralne ogrzewanie, ogrzewanie i chłodzenie powietrza wentylacyjnego, a także produkcja ciepłej wody użytkowej, to dochodzimy do wniosku, że efektywne gospodarowanie w tych obszarach da nam wymarzoną energooszczędność i niższe rachunki.

Odzysk ciepła z instalacji wentylacji

cze dwa elementy - sterowanie układem oraz możliwość odzysku ciepła.

Sprawność energetyczna układu w każdej instalacji energooszczędnej zależy w dużej mierze od inteligentnego sterowania. Chodzi o to, aby praca instalacji jak najefektywniej dostosoPytanie do...

Jaka jest przyszłość energooszczędnych instalacji?

Blisko połowa energii na potrzeby ogrzewania to ciepło zużywane na dostarczenie świeżego powietrza.

Przy wentylacji grawitacyjnej nie mamy kontroli zarówno nad jakością powietrza, jak i nad stratami ciepła na jego ogrzanie. Jedyne sterowanie polega na zamykaniu lub otwieraniu okien. Zauważając to, przepisy energetyczne prowadzą rozwiązania w kierunku rekuperacji, która pozwala zaoszczędzić sporo energii. Rekuperatory, przy niskich temperaturach, korzystają z dodatkowej nagrzewnicy elektrycznej i szczególnie zimą zużywają spore ilości energii dlatego najbardziej efektywne jest www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

stosowanie rekuperatora z aktywnym odzyskiem ciepła.

Instalacje wykorzystujące rekuperatory z aktywnym odzyskiem ciepła (z pompą ciepła) pozwalają nie tylko na oszczędną pracę, ale także na odzysk ciepła i użycie go do podgrzania powietrza wentylacyjnego zimą oraz podgrzania zbiornika z ciepłą wodą użytkową przez cały rok. Pompa ciepła zamontowana w module rekuperatora posiada parownik i skraplacz wbudowany w strumień powietrza nawiewnego i wywiewanego. Przy takim rozwiązaniu parownik i skraplacz znajdują się w strumieniu powietrza, którego temperatura nie będzie niższa niż -5°C, co zapewnia, że maksymalny współczynnik efektywności COP może nawet osiągać wartość maksymalną 7 dla wymiany powietrze/powietrze (podgrzewanie powietrza wentylacyjnego) i 3,9 dla powietrze/woda (produkcji c.w.u.). Urządzenie kompaktowe w klasie energetycznej „A” z rekuperatorem posiadającym pompę ciepła i zbiornik wody zużywa około 1100 kWh na rok. Oznacza to, że maksymalnie urządzenie mogłoby wyprodukować przy współczynniku COP 3,9 blisko 3000 kWh dodatkowej energii rocznie. Na ogrzanie powietrza wentylacyjnego można zużyć część tej energii.

Woda za darmo Zwykły elektryczny podgrzewacz wody przy czteroosobowej rodzinie

1 (209), styczeń 2016

Centralne ogrzewanie z pompy ciepła

przy oszczędnym gospodarowaniu wody zużywa ponad 3300 kWh rocznie, czyli przy obecnych kosztach energii elektrycznej 0,6 PLN /kWh łatwo policzyć, że musimy wydać prawie 165 PLN miesięcznie na energię elektryczną tylko do produkcji ciepłej wody.

Urządzenie kompaktowe z rekuperatorem posiadającym pompę ciepła i zbiornik wody zużywa około 1100 kWh, co oznacza, że gdyby uwzględnić maksymalne współczynniki COP 3,9 dla wymiany powietrze/woda moglibyśmy uzyskać całkowite pokrycie zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową, jednocześnie obsługując wentylację z rekuperacją. Po podłączeniu do takiego układu dodatkowego układu paneli słonecznych, układ stałby się jeszcze bardziej oszczędny. Koszt w tym wypadku nie przekroczyłby 55 PLN miesięcznie.

Coraz częściej w energooszczędnych instalacjach w budynkach znajdują zastosowanie pompy ciepła, dobierane w zależności od uwarunkowań lokalnych budynku. Zazwyczaj do wyboru są opcje pompy ciepła powietrze/woda lub - jeżeli istnieje możliwość zbudowania wymiennika gruntowego pompa - glikol/woda.

Pompy ciepła z powodzeniem współpracują z układami ogrzewania niskotemperaturowego podłogowego lub grzejnikowego o parametrach zasilania 25-45 stopni. Współczynniki COP 5,1 zaczynają być coraz częściej osiągalne. W takich warunkach koszty ogrzewania mogą spaść nawet o połowę w porównaniu do technologii tradycyjnych.

Kompakty hybrydowe A gdyby tak udało się zmieścić wszystko w jednym urządzeniu, na niewielkiej powierzchni? A dodatkowo możnaby sterować za pomocą jednego sterownika, pozwalającego na analizowane aktualnych warunków wewnątrz i na zewnątrz budynku, tak aby spiąć wszystkie oszczędności w jedną spójną całość... Takie rozwiązania już coraz częściej pojawiają się na rynku!

Wydaje się, że takie kompaktowe urządzenia to przyszłość energooszczędnych instalacji, które będą musiały opierać się na kilku technologiach pracujących na oszczędność energetyczną. Przy określonych warunkach wiodąca będzie technologia, która potrafi zapewnić nam najwyższą energooszczędność i będzie wspierana przez pozostałe. W słoneczne dni wykorzystamy układ paneli słonecznych; w mroźne zimowe dni układ pompy ciepła powietrze/woda lub glikol/woda i rekuperator z pompą ciepłą. Latem pompa ciepła z rekuperatora schłodzi nam powietrze i podgrzeje wodę. Nie bez przyczyny na rynku motoryzacyjnym zaczynają królować hybrydy.

Jacek Kamiński

www.instalator.pl

15

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Dziś na ringu „MI”: instalacje energooszczędne energia, sterownik, regulacja, nadajnik, radiowe

Oventrop Wyzwanie, przed którym bardzo często stoi inwestor, dotyczy sposobu zapewnienia optymalnego komfortu w poszczególnych pomieszczeniach w budynku, przy jednoczesnej optymalizacji kosztów eksploatacji systemów grzewczych oraz chłodniczych. Niestety częściej mamy do czynienia z sytuacją zupełnie odwrotną - poziom komfortu nie jest wystarczająco dobry, a dodatkowo sposób eksploatacji budynku powoduje znaczny wzrost kosztów funkcjonowania systemów grzewczo-chłodzących.

Według różnych źródeł niepotrzebne podniesienie temperatury w pomieszczeniu o 1°C powoduje wzrost rocznych kosztów eksploatacyjnych od 6 do 12%. Dlatego już na etapie tworzenia koncepcji funkcjonowania ogrzewania i chłodzenia budynku warto wziąć pod uwagę zastosowanie efektywnego systemu zarządzania zużyciem energii w budynku.

Innowacyjny system Oventrop wprowadził do oferty innowacyjny system regulacji bazujący na nowoczesnym regulatorze pokojowym R-tronic z systemem komunikacji bezprzewodowej (fot. 1), dzięki czemu możliwe jest zastosowanie tego rozwiązania na każdym etapie inwestycji.

Prowadzenie kabli z różnych miejsc usytuowania siłowników przy odbiornikach końcowych do głównego sterownika jest często trudnym, a w niektórych sytuacjach niewykonalnym zadaniem.

Fot. 1. R-tronic - System bezprzewodowego sterowania.

16

Podstawowymi składnikami systemu są: siłowniki z nadajnikiem radiowym: MH CON B, l sterownik R-tronic. l

Pytanie do...

W jaki sposób skutecznie ograniczyć koszty eksploatacji systemu grzewczo-chłodniczego?

Sterownik R-tronic występuje w 3 wariantach: l R-tronic RT B - kontrola temperatury w pomieszczeniu w zaprogramowanych cyklach; l R-tronic RTF B ze zintegrowanym czujnikiem wilgotności: - kontrola temperatury w pomieszczeniu w zaprogramowanych cyklach, - kontrola poziomu wilgotności względnej w pomieszczeniu, - ostrzeganie o przekroczeniu krytycznej wartości parametru; l R-tronic RTFC K ze zintegrowanymi czujnikami wilgotności oraz stężenia CO2: - kontrola temperatury w pomieszczeniu w zaprogramowanych cyklach, - kontrola poziomu wilgotności względnej w otaczającym powietrzu, - kontrola stężenia CO2 w otaczającym powietrzu, - ostrzeganie o przekroczeniu krytycznych wartości parametrów.

Siłowniki MH CON B i sterowniki R-tronic (fot. 2) nie wymagają - za wyjątkiem wariantu z pomiarem stężenia CO2 - podłączenia do sieci elektrycznej. Producent wyposaża wymienione

elementy systemu w niezbędne baterie, których żywotność wynosi do ok. 2 lat. Istnieje jednak możliwość zasilenia każdego wariantu sterownika z sieci elektrycznej 230 V za pomocą specjalnego adaptera. Jeden sterownik obsługuje maksymalnie 3 siłowniki (odbiorniki końcowe). Komunikacja bezprzewodowa na drodze radiowej bazuje na częstotliwości 868,3 MHz; sterowniki nie powinny być montowane w pobliżu urządzeń zakłócających sygnał, np. w pobliżu odbiorników RTV. Zasięg maksymalny wynosi ok. 30 m pomiędzy najdalej położonym siłownikiem a sterownikiem R-tronic. Każda przeszkoda po drodze w linii prostej (np. ściana, drzwi, szyba) zmniejsza zasięg komunikacji. Sterownik komunikuje się z siłownikiem w określonych interwałach czasowych - co 150 s. Na sterowniku mamy możliwość zaprogramowania dowolnych programów czasowych z indywidualnie sparametryzowaną wartością temperatury w pomieszczeniu. Istnieje również możliwość aktywowania dodatkowych funkcji, np. trybu wakacyjnego, „party”, „boost”, blokady rodzicielskiej

Rys. Diagram zależności odczucia komfortu od temperatury oraz wilgotności. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

żyć system w centralę komunikacji wireless Synet CR oraz adapter główny.

Dzięki temu uzyskujemy dostęp do najważniejszych parametrów z dowolnego miejsca, mając dostęp do internetu. W tym celu możemy również wykorzystać dedykowaną aplikację firmy Oventrop (fot. 3).

Inny typ głowicy Niejednokrotnie inwestor zastanawia się, w jaki sposób regulować wyitp. Bardzo ważną funkcją jest również mym najbardziej optymalne warunki dajność grzejników (podłogowych) automatyczna ochrona zaworu termo- środowiska wewnętrznego. Jeśli tylko tak, aby efektywnie kontrolować temstatycznego przed jego zapiekaniem któryś z parametrów zostanie prze- peraturę w danym pomieszczeniu. oraz funkcja antyzamrożeniową. kroczony - sterownik wyświetla ko- Rozwiązanie bazujące na standardowej munikat ostrzegawczy, który sugeruje głowicy termostatycznej nie jest poInne czynniki konieczność krótkotrwałej wentylacji prawnym rozwiązaniem z uwagi na nieprawidłową kontrolę temZapewnienie właściwego poperatury. Możemy zastosować ziomu komfortu w pomieszczeinny typ głowicy termostaniu nie ogranicza się tylko i wytycznej, np. ze zdalnym nałącznie do zapewnienia optystawnikiem, ale prawdopomalnej temperatury. Należy dobnym problemem będzie uwzględnić jeszcze co najmniej umiejscowienie rurki kapilarnej kilka innych czynników mających w przegrodzie budowlanej. Natomiast jeśli chcielibyśmy dobezpośredni wpływ na nasze odposażyć istniejący system czucia. Do tych niewątpliwe naogrzewania z grzejnikami podleży zaliczyć poziom wilgotności Fot. 3. R-tronic - System bezprzewodowego łogowymi, to jakiekolwiek dowzględnej oraz stężenie CO2. sterowania z dostępem za pomocą aplikacji. datkowe połączenia w postaci Dlatego Oventrop oferuje możliwość wyboru systemu wyposażonego w pomieszczenia poprzez np. chwilowe kabli czy rurek kapilarnych nie są do zaakceptowania ze względu na koszty. rozbudowane funkcje kontroli wilgot- otworzenie okna.

System nie ogranicza się jedynie do Idealnym rozwiązaniem w każdym taności względnej oraz stężenia CO2.

Warto zwrócić uwagę na optymalne 1 sterownika R-tronic oraz 3 siłowni- kim przypadku jest system R-tronic, pole (rys.) zależności odczucia kom- ków MH CON B - istnieje możliwość dzięki któremu mamy gwarancję włafortu od temperatury, a także od po- integracji takich zestawów w rozbu- ściwego komfortu przy stosunkowo ziomu wilgotności względnej w po- dowany system zarządzania parame- niskich nakładach i zoptymalizowanych mieszczeniu. System R-tronic umoż- trami środowiska wewnątrz budynku kosztach eksploatacyjnych. liwia użytkownikowi kontrolę para- (aż do 16 sztuk sterowników oraz 48 Grzegorz Onyszczuk metrów komfortu, zapewniając tym sa- sztuk siłowników). Wystarczy doposaFot. 2. R-tronic + MH CON B - System bezprzewodowego sterowania.

www.instalator.pl

17

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Ring „MI”: instalacje energooszczędne GWC, centrala wentylacyjna, odzysk ciepła

Pro-Vent W dobie budownictwa energooszczędnego oraz pasywnego na szczególną uwagę zasługują gruntowe wymienniki ciepła. Pomijając rozwiązania nieprzebadane, bez atestów PZH czy rekomendacji ITB, które ukazały się na polskim rynku w przeciągu ostatnich kilku lat, obecnie na rynku krajowym dostępnych jest kilka rozwiązań GWC, w tym wymienniki przeponowe typu rurowego oraz wymienniki bezprzeponowe płytowe oraz żwirowe.

Wybierając GWC, należy zwracać szczególną uwagę na uzyskiwane rezultaty: l potwierdzoną badaniami efektywność energetyczną, l efektywność w redukcji niekorzystnych dla zdrowia mikroorganizmów, l jakość powietrza za GWC oraz dodatkowe kwestie: l powierzchnię niezbędną do montażu wymiennika, l możliwość montażu w obrysie fundamentowym, a także pod płytami fundamentowymi budynków czy pod parkingami.

Dobry wymiennik powinien zagwarantować wysoko skuteczne oczyszczanie powietrza przepływającego przez GWC, znaczną redukcję stężenia bakterii i grzybów w powietrzu po przejściu przez wymiennik. Ponadto pełni funkcję zabezpieczenia rekuperatora przed szronieniem oraz oblodzaniem w sezonie zimowym (temperatura za GWC nie powinna być niższa od 0°C). W sezonie letnim natomiast ma za zadanie wspomóc utrzymanie komfortowego mikroklimatu w wentylowanych pomieszczeniach poprzez dostarczenie chłodnego i osuPytanie do...

Dlaczego warto zastosować GWC i centralę z pompą ciepła?

18

szonego powietrza (temperatura za GWC latem powinna zawierać się w przedziale 15÷18°C).

Prawie bez oporu...

Z szerokiej oferty dostępnych na rynku rozwiązań jedynie nieliczne są w stanie sprostać powyższym wymaganiom. Na szczególną uwagę zasługuje bezprzeponowy płytowy GWC firmy Pro-Vent, który został odpowiednio skonstruowany pod względem uzysku wysokich parametrów energetycznych oraz, co

jest bardzo ważne, charakteryzuje się małymi oporami pneumatycznymi (mającymi wpływ na małe zużycie energii elektrycznej przez wentylatory).

Wartością dodaną wymiennika płytowego jest fakt, iż może on w okresie zimowym, poza ogrzewaniem, dodatkowo dowilżać przepływają-

ce powietrze, które ma bezpośredni kontakt z gruntem. W okresie letnim natomiast podczas schładzania powietrza może dochodzić do kondensacji i wykraplania pary wodnej, co jest zjawiskiem korzystnym, powoduje bowiem osuszanie powietrza. Jednocześnie kondensat wsiąka do podłoża GWC, nie powodując groźnych zastoin jak w wymiennikach rurowych i nie ma wymogu wykonywania dodatkowych instalacji odwodnieniowych.

Ciężko doszukiwać się wad powyższego rozwiązania, nawet okresowy wysoki poziom wód gruntowych nie stanowi przeszkody do montażu GWC bezprzeponowego płytowego. Na terenach, gdzie istnieje realne zagrożenie zalania wymiennika, proponuje się wykonanie instalacji drenażowej pod powierzchnią podsypki. Wówczas nawet przy okresowym wysokim poziomie wód gruntowych wymiennik jest zabezpieczony i możliwa jest jego ciągła praca.

Potwierdzone atestami Niezwykle ważna jest posiadana przez producenta dokumentacja potwierdzająca parametry pracy, efektywność energetyczną, warunki i sposób montażu w postaci Rekomendacji Technicznej ITB (Instytutu Techniki Budowlanej), Atestów PZH itp. Powinny to być dokumenty, które odnoszą się do kompletnego rozwiązania, jakim jest gruntowy wymiennik ciepła. Ważne, aby parametry deklarowane przez producenta GWC były potwierdzone przez niezależną instytucję badawczą. Posiadana dokumentacja, w szczególności przy większych realizacjach, znacznie przyspieszy i uprości czynności formalne, jakie są w tych przypadkach niezbędne do wykonania. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Współpraca wskazana Gruntowy wymiennik ciepła może współpracować z centralami typowo wentylacyjnymi wyposażonymi w rekuperator (odzysk ciepła) oraz z wbudowanym by-passem (możliwa praca bez odzysku ciepła w sezonie letnim).

Większa część z dostępnych na rynku GWC musi być okresowo wyłączana w celu regeneracji złoża, w związku z czym niezbędne jest wykonanie dodatkowej przepustnicy zewnętrznej przełączającej pomiędzy GWC a czerpnią ścienną (pomijanie wymiennika). Wymogu takiego nie ma płytowy gruntowy wymiennik ciepła, który jest przeznaczony do pracy ciągłej, 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, 365 dni w roku.

Kolejną charakterystyczną cechą wydajnych (wysokosprawnych) gruntowych wymienników ciepła przeznaczonych do współpracy z wymiennikami central jest praktycznie stała temperatura nawiewu w okresie grzewczym. Jest ona około 1÷3°C niższa od temp. powietrza wywiewanego. W związku z powyższym uzasadniona jest rezygnacja z nagrzewnic powietrza nawiewanego. Straty wentylacyjne mogą być ograniczone do minimum.

Odpowiednio dobierane gruntowe wymienniki ciepła mogą współpracować również z centralami wyposażonymi w pompy ciepła. Takie połączenie może pełnić funkcję podstawowego (monowalentnego) lub uzupełniającego (biwalentnego) źródła ogrzewania i chłodzenia budynków, które charakteryzują się niskim zapotrzebowaniem na energię grzewczą. Stabilna temperatura powietrza za GWC gwarantuje wysokoefektywną i sprawną pracę pompy ciepła zabudowanej w centrali wentylacyjnej. Powietrze dostarczane z wymiennika gruntowego w pierwszej kolejności trafia na rekuperator w centrali wentylacyjnej, gdzie następuje odzysk ciepła, natomiast wywiew powietrza z pomieszczeń po przejściu przez rekuperator trafia na wymiennik pompy ciepła, gdzie odbierana jest pozostała porcja energii (oprócz ciepła jawnego mamy tutaj do czynienia www.instalator.pl

z ciepłem utajonym - kondensacja pary wodnej zawartej w powietrzu wywiewanym). W konsekwencji energia przekazywana jest wraz z czynnikiem obiegowym na sprężarkę PC, a w dalszej części na skraplacz, za pośrednictwem którego przygotowywane jest powietrze (ogrzewane w zimie/chłodzone w lecie - praca w rewersji). Urządzenia wentylacyjne z pompami ciepła mogą zostać rozbudowane o dodatkowy moduł przygotowujący czynnik grzewczy wodny, który może być wykorzystywany do celów c.w.u., jak również do ogrzewania niskotemperaturowego powierzchniowego c.o.

Za pośrednictwem GWC cały układ pracuje przy bardzo wysokim średnio sezonowym współczynniku efektywności pracy SPF = 4,5-5,5 (w centralach z pompami ciepła z płynną regulacją wydajności DC Inverter).

Zastosowanie Centrale z pompami ciepła Mistral Max wykorzystywane w mniejszych instalacjach (budownictwo jednorodzinne oraz nieduże obiekty użyteczności publicznej), które w układzie z GWC płytowym stanowią układ GEO-Klimat Komfort, posiadają wbudowaną automatykę stałoprzepływową, która reguluje pracą wentylatorów w centrali, umożliwiając bezproblemową pracę urządzenia w zależności od funkcji, jaką aktualnie realizuje ogrzewanie/chłodzenie.

Energooszczędne rozwiązanie, jakim jest GEO-Klimat Komfort,

umożliwia wytworzenie taniej energii grzewczej oraz chłodniczej w zależności od strumienia transportowanego powietrza. Przykładowa średnia ilość energii grzewczej dostarczanej przez centrale Mistral Max w sezonie grzewczym to 6500-15 000 kWh (dla V = 400-1200 m3/h).

Opisywany system gwarantuje również maksymalną redukcję strat wentylacyjnych poprzez wysoką sprawność odzysku ciepła na instalowanych w centralach przeciwprądowych płytowych wymiennikach ciepła.

Sprawdzone rozwiązania Gwarancją skutecznej oraz efektywnej pracy układu jest wykorzystanie sprawdzonych rozwiązań. Firma Pro-Vent w ostatnich kilku latach (od 2008 r.) skonstruowała i szczegółowo przeanalizowała pracę, po czym wprowadziła do oferty centrale grzewczo-klimatyzacyjno-wentylacyjne z wbudowanymi PC. Urządzenia w połączeniu z wysokowydajnym dolnym źródłem ciepła (GWC Provent GEO) stanowią ultraenergooszczędne systemy realizujące funkcje ogrzewania, klimatyzacji i wentylacji obiektów. Opisywane rozwiązania spełniają aktualne wymogi zgodne z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z ostatnią zmianą z dnia 5 lipca 2013 r.

Paweł Malcherczyk

19

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Dziś na ringu „MI”: instalacje energooszczędne kocioł, gazowy, kondensacyjny, efektywność

VIADRUS Firma VIADRUS od 1888 roku poszerza swoje doświadczenie w produkcji kotłów i grzejników żeliwnych. W swojej ofercie posiada dużą ilość produktów żeliwnych, a od czterech lat zaczęła produkować w nowoczesnym zakładzie kotły stalowe oraz gazowe kotły kondensacyjne.

Firma VIADRUS jest tradycyjnym czeskim producentem produktów żeliwnych: szczególnie kotłów i grzejników. Zatrudnia ponad 1000 pracowników, a roczna sprzedaż wynosi około 2 mld CZK. Jest ona jedną z najważniejszych firm w technice grzewczej na rynku europejskim. Produkcja (wszystkich produktów) podlega certyfikacji według norm ISO 9001 i ISO 14001. Dzięki wieloletniej znajomości rynku firma stale rozwija swoje port-

które obecnie panują na rynku. Konstruktorzy poświęcili wiele czasu, aby obsługa kotłów była jak najprostsza, co w połączeniu z wysoką sprawnością i cichą pracą sprawiło, że znalazły one wielu zwolenników w Europie.

Kotły kondensacyjne są nowoczesnymi kotłami, które cechują się wysoką sprawnością dzięki wykorzystaniu ciepła z gazów spalinowych.

Pozwala to osiągnąć efektywność przekraczającą 100%. Ich główną wadą była cena, lecz z biegiem czasu stają się coraz bardziej dostępne.

Zastosowania techniczne kotła K4

folio i oprócz tradycyjnych źródeł energii koncentruje się również na źródłach odnawialnych.

Nowa linia kotłów kondensacyjnych firmy VIADRUS wyróżnia się przede wszystkim oryginalnym, niespotykanym do tej pory wyborem różnych wersji kolorystycznych. Kotły VIADRUS K4 stały się dzięki temu profesjonalnym połączeniem technologii z trendami,

20

Konstrukcja nośna kotła oraz wewnętrzna część czołowej obudowy została wykonana z ekstrudowanego polistyrenu, co doskonale polepszyło izolację termiczną, wytłumiło kocioł oraz zmniejszyło jego wagę. Jest to szczególnie ważne przy wiszących kotłach kondensacyjnych.

Dodatkowo kocioł traci dużo mniej ciepła do otoczenia i nie generuje hałasu, dzięki czemu może być zamontowany np. w kuchni. Wymiennik kondensacyjny został natomiast wykonany z wysoce jakościowej stali nierdzewnej i współpracuje on z Pytanie do...

Jakie procedury na etapie produkcji gwarantują wysoki poziom niezawodności kotłów kondensacyjnych?

palnikiem promiennikowym ze wstępnym zmieszaniem gazu i powietrza w metalowej zwężce Venturiego. Dodatkowo w kotle VIADRUS K4 zastosowano energooszczędną pompę od firmy Wilo ze sterowaniem PWM, panel sterujący Honeywell oraz umożliwiono szeroki zakres modulacji mocy. W standardowym wyposażeniu znajduje się również automatyka pogodowa oraz automatyka pozwalająca sterować obiegiem grzewczym.

Wszystkie kotły przechodzą kontrolę jakości i próbę ciśnieniową oraz próbę wszystkich parametrów kotła na urządzeniach Microplan: l Test bezpieczeństwa elektrycznego zawiera sprawdzenie sprawności poprawności uziemienia, rezystancji izolacji wytrzymałości dielektrycznej. l Badanie szczelności sprawdza ciśnienie gazu i obiegu wody. l Test funkcjonalny - próba zapłonu, maksymalnej i minimalnej mocy - wyposażony jest w przełącznik przepływu, zawór trójdrożny. l Test bezpieczeństwa - test termostatu awaryjnego wyłączenia kotła podczas zatrzymywania gazu.

Bardzo ważną cechą kotła K4 jest możliwość podłączenia czujnika eqitherm i ochronę przed zamarzaniem.

Potwierdzeniem wysokiej jakości i niezawodności są liczne nagrody na wystawach, np.

Therm 2013 Praga - Viadrus Grand Prix, Infotherma Ostrawa - Złoty Medal za najbardziej interesujący produkt oraz zadowolenie wielu tysięcy klientów w całej Europie.

Warianty kotłów Kotły VIADRUS K4 produkowane są w trzech wariantach pracy: l ogrzewanie tylko instalacji c.o., l ogrzewanie instalacji c.o. i zewnętrznego zasobnika ciepłej wody użytkowej, www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

mawiającym na korzyść kotłów kondensacyjnych jest ich ciągle malejąca cena, dzięki której stają się one bardziej dostępne. Wysoka wydajność i sprawność zdecydowanie ograniczają koszty ogrzewania. Można to zobaczyć na poniższym przykładzie. W przykładowym starym domu o zapotrzebowaniu na ciepło wynoszącym około 20 kW, w którym zastosowano tradycyjny kocioł konwencjonalny o średniej efektywności spalania około 85%, średnie koszty za ogrzewanie oraz ciepłą wodę wynoszą około 10 tys. zł rocznie. Wymiana takiego kotła na kocioł kondensacyjny o sprawności do 106% prowadzi do rocznych oszczędności na poziomie 2000 zł. Wyliczając zakup kotła VIADRUS K4 oraz instalację na 7-8 tys. zł, koszt ten zwróci się w ciągu około 4 lat.

Wygoda dla serwisantów Wielu z nas boi się nowości, ponieważ zmusza to do ciągłego uczenia się i poznawania nowych rzeczy. Z tego powodu wielu przedsiębiorców podejmuje decyzje, aby nie wzbogacać swojej oferty o nowe produkty, na czym często dużo tracą. Kocioł VIADRUS K4, pomimo że jest nowoczesny, dalej jest bardzo prosty w obsłudze oraz montażu. Zastosowanie możliwości przekładania pulpitu sterowniczego kotła w położenie serwisowe zapewnia wygodny i szybki dostęp do elementów konstrukcji, skracając mocno czas serwisu czy ewentualnej naprawy. Dodatkowo kotły VIADRUS K4 objęte są 6-letnią gwarancją.

Zalety kotła K4 l l l l l l l

l ogrzewanie c.o. oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej poprzez wymiennik płytowy umiejscowiony w kotle, l może także pracować na propanie.

Dla każdego klienta są one dostępne w czterech wersjach kolorystycznych: czerwonej, srebrnej, białej oraz czarnej.

Moc kotła wynosi od 5 do 24 kW. www.instalator.pl

Czy to się opłaca?

Rynek kotłów kondensacyjnych w Polsce stale się zwiększa i stają się one coraz bardziej popularne. Powodem są ustawy zakazujące sprzedaż kotłów atmosferycznych, ale również zdecydowanie większa oszczędność ogrzewania. Kolejnym argumentem prze-

sprawność kotła do 106% cicha praca bardzo lekka konstrukcja gwarancja do 6 lat prosta obsługa szeroki zakres modulacji mocy w standardzie automatyka pogodowa l łatwy montaż i serwis l ochrona przed zamarzaniem l energooszczędna pompa ze sterowaniem PWM l 4 kolory: czerwony, srebrny, biały i czarny l możliwość łączenia kotłów w kaskadzie Jacek Orlański

21

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Ring „MI”: instalacje energooszczędne

pompa ciepła, kompresor, sprężarka, ciepła woda, chłodzenie

Viteco Pompy ciepła serii Viteco HP to nowa odsłona urządzeń przeznaczonych do ogrzewania/chłodzenia budynków oraz przygotowania c.w.u. Odzysk energii w 80% z powietrza atmosferycznego powoduje, że jesteśmy w stanie obniżyć koszt przygotowania c.w.u. do 80%, a koszt ogrzewania budynku do 50% w porównaniu z tradycyjnymi rozwiązaniami.

Seria pomp ciepła Viteco HP została zaprojektowana w taki sposób, aby z jednej strony zapewnić łatwość montażu, a z drugiej strony zagwarantować użytkownikowi prostą obsługę - struktura monoblok łączy w sobie te cechy.

Urządzenia te przeznaczone są do montażu zewnętrznego - trwała obudowa wykonana ze szlifowanej stali nierdzewnej zapewni zarówno wysoką estetykę, jak i niezawodną pracę pompy ciepła Viteco HP. Innowacyjne rozwiązania techniczne zawarte w pompach ciepła Viteco HP sprawiają, że urządzenia te charakteryzują się wysokim wskaźnikiem COP w szerokim zakresie temperatur zewnętrznych (zakres pracy dla powietrza zasysanego: od -25°C do +43°C). Dzięki swojej kompaktowej budowie pompa ciepła Viteco HP idealnie nadaje się do

Viteco HP 10

22

modernizacji istniejącego układu grzewczego lub do tworzenia nowych systemów i układów ogrzewania. Montaż pompy ciepła odbywa się bez ingerencji w grunt; zbędne są jakiekolwiek odwierty czy też prace ziemne odkrywkowe. Rozwiązania zawarte wewnątrz pomp ciepła Viteco HP po-

zwalają na utrzymywanie wysokiej temperatury zasilania nawet w niskich temperaturach zewnętrznych.

Pompy ciepła serii Viteco HP są urządzeniami rewersyjnymi, co oznacza, że potrafią one zarówno ogrzewać, jak i chłodzić pomieszczenia.

Automatyka w wersji podstawowej skupia się na jak najlepszej regulacji i sterowaniu pracą urządzenia, jednak stwarza również szerokie możliwości jej rozbudowy - zawsze zgodnie z oczekiwaniami użytkownika. Szereg zabezpieczeń pompy ciepła Viteco HP sprawia, że urządzenie może bezpiecznie pracować w całym zakresie temperatur - bez względu na to, w jakim trybie pracy użytkownik je pozostawił (grzanie/czuwanie/stand-by).

Pompa ciepła zawsze będzie utrzymywać minimalną temperaturę wody w buforze +12°C. Medium roboczym w układzie hydraulicznym może być Pytanie do...

Jakie są zalety pomp ciepła Viteco HP?

Etykiety energetyczne pomp ciepła Viteco HP 10 i Viteco HP 15. zarówno woda, jak i roztwór glikolowy.

Jeśli istnieje niebezpieczeństwo częstych i długotrwałych zaników zasilania elektrycznego, warto zastosować glikol lub zasilanie awaryjne.

Aby skutecznie zrealizować chłodzenie, należy zastosować w pomieszczeniach klimakonwektory. Dzięki takiemu rozwiązaniu można zapewnić komfort pełnej klimatyzacji w całym obiekcie. Automatyka pompy ciepła Viteco HP pozwala na regulację oddzielnej temperatury bufora i zasobnika c.w.u. - zmniejszymy wówczas straty postojowe bufora i całego systemu grzewczego.

Viteco HP 15 www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Przykładowa instalacja z wykorzystaniem pompy ciepła Viteco HP. Pompa ciepła Viteco HP wykorzystuje technologię EVI, dzięki której możliwa jest praca w temperaturach nawet do -25°C! Kompresor scroll marki Copeland w połączeniu z zaworem rozprężnym Emerson i precyzyjnym wykonaniem całego układu chłodniczego spowodowały, że urządzenie osiągnęło klasę energetyczną A+.

Ochrona hydrofilowa parownika bardzo długo utrzymuje go w dużej czystości, a ewentualne zabrudzenia usuwane są bez większych problemów.

Pompa ciepła Viteco HP nie posiada wbudowanych grzałek elektrycz-

nych - źródło szczytowe, które musi być zawsze zainstalowane, zostało pozostawione do wyboru przez użytkownika. Może to być zarówno kominek z płaszczem wodnym, kocioł gazowy lub kocioł na paliwa stałe, jak również zewnętrzna grzałka elektryczna.

W standardzie otrzymujecie Państwo najwyższą jakość pomp ciepła Viteco HP: l kompresor firmy Copeland z ekologicznym gazem R407C - EVI Scroll, l innowacyjna automatyka sterująca z przejrzystym dotykowym wyświetlaczem, l możliwość podłączenia do każdej istniejącej instalacji,

l cichobieżny wentylator, l skraplacz pompy ciepła w

postaci wymiennika Schell in Tube, l parownik pompy ciepła pokryty powłoką hydrofilową, l termiczny zawór rozprężny TEV Emerson, l wbudowana mata grzejna tacy skroplin - skuteczne odprowadzanie każdej ilości skroplin we wszystkich warunkach atmosferycznych, l gwarancja - do 5 lat.

Jerzy Perges

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Ring „MI”: instalacje energooszczędne

zawory mieszające, grupa pompowa, instalacja grzewcza

Womix Dostarczane przez firmę Womix produkty służą do regulacji instalacji centralnego ogrzewania. Od lat z powodzeniem przekształcamy się z importera w producenta, stawiając zawsze na najwyższą jakość i prostotę montażu.

Oszczędza to czas naszego klienta oraz sprawia, że praca, którą wykona, doceni każdy inwestor.

Zawory mieszające MIX M służą do regulacji czynnika grzewczego w instalacjach centralnego ogrzewania. Korpus, grzyb i pokrywa zawo-

pokazująca stopień zmieszania czynnika. Skala ta wykonana jest dwukierunkowo (od 0 do 10 i odwrotnie), dzięki czemu możemy mieć właściwą wizualizację dla różnych sposobów zamontowania zaworu.

Dzięki bardzo łatwemu sposobowi przestawienia skali może czynność tę wykonać zarówno instalator montujący zawór, jak i użytkownik.

Zawory mieszające MIX M mogą pracować samodzielnie, jednak w pełni zostaną wykorzystane, gdy zamontujemy je wspólnie z siłownikami obrotowymi MP, które podłączamy do automatyki kotłowej.

zmieniać i obserwować ustawienia pompy. Izolacja jest identyczna dla grup pompowych DN 25 i DN 32.

Dodatkowo przy niewielkim nakładzie pracy izolację można dostosować do różnych rodzajów pomp i wtyczek elektrycznych. Gdy grupa montowana jest samodzielnie, mamy możliwość jej montażu na ścianie przy użyciu tylko dwóch kołków rozporowych.

Ale izolacja jest tylko obudową grupy pompowej, ważniejsze jest to, co jest w środku. Wszystkie gru-

Systemy grup pompowych ru mieszającego wykonane są z kutego mosiądzu CW617N. Uszczelnienie wałka jako uszczelnienie dynamiczne standardowo zapewniono dwoma o-ringami EPDM. Zaletą gwintowanych zaworów mieszających MIX M jest szeroka gama rozmiarów. Znaczy to, że zawory te występują w szerokim zakresie średnic bo od 3/4 do 2". Dodatkowo dla dopasowania zaworu do projektowanej lub istniejącej instalacji, mieszacze wykonywane są dla kilku kv dla tej samej średnicy. Na przykład średnica 3/4" występuje aż w trzech różnych wykonaniach: dla wartości kv: 4, 6 i 8.

Dodatkową zaletą zaworów MIX M jest czerwona skala wizualizująca położenie grzyba zaworu, a więc

24

Dyrektywa UE dotycząca energooszczędności pomp obiegowych zmusiła nas do nowego spojrzenia na izolację grup pompowych. Z tego względu, iż nowe energooszczędne pompy wyposażone są w elektronikę oraz posiadają wyświetlacz przedstawiający np. pobór mocy czy tryb pracy, przy opracowywaniu nowej izolacji położyliśmy nacisk na ochronę pompy przed nadmierną temperaturą wytwarzaną przez część elektroniczną - stąd otwarta przestrzeń w izolacji. Dzięki temu możemy również bez zdejmowania izolacji Pytanie do...

Dlaczego położono nacisk na ochronę pompy przed nadmierną temperaturą wytwarzaną przez jej część elektroniczną?

py pompowe wyposażone są w dwa zawory kulowe z termometrami, w tym jeden z zaworem zwrotnym (montowany na powrocie). W grupie DN 25 poprzez obrót rączki o 45° można wyłączyć funkcję zaworu zwrotnego (przydatne przy napełnianiu i odpowietrzaniu instalacji).

Zawór mieszający obrotowy w grupie SMT wyposażony jest w by-pass wykorzystywany do stałego ograniczenia temperatury wody zasilającej instalację. Dodatkowo przy opracowywaniu konstrukcji zaworu mieszającego zadbaliśmy o jego uniwersalność, tzn. żeby była możliwość montowania grupy z zasilaniem zarówno z prawej, jak i z lewej strony.

Przy niewielkim nakładzie pracy stronę zasilającą w zaworze miewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

szającym można zmienić lub zamówić grupę tak przygotowaną u nas.

Grupy (bez zaworu mieszającego) zarówno w średnicy DN25, jak i 32 wyposażone są w zawór kulowy na zasilaniu, pod pompą. Zawór ten gwarantuje nam szybką wymianę pompy bez spuszczania wody z instalacji. Grupy SMTC 25 wyposażone są w termostatyczny zawór mieszający (o zakresie regulacji 20-47 lub 3560°C, kv 2,7) i mogą być stosowane do regulacji stałotemperaturowej małych instalacji, np. ogrzewania podłogowego.

Wszystkie grupy można zamawiać w wersji bez pompy lub z pompą Grundfos albo Wilo.

Grupy pompowe DN 50 przeznaczone są do dużych instalacji o mocy kotłowni do 350 kW. Grupy DSA (bez mieszacza) oraz grupy DSMT (z mieszaczem) podzielone są na 4 typy, w zależności od średnicy

1 (209), styczeń 2016

W skład systemów grup pompowych oprócz grup pompowych wchodzą również zwrotnice hydrauliczne, rozdzielacze i wiele produktów peryferyjnych. Przy opracowywaniu nowego katalogu staraliśmy się uwzględnić wszystkie sugestie naszych klientów oraz wyprodukować produkty uniwersalne, pasujące do wielu zastosowań.

Zwrotnice hydrauliczne CPN wyposażyliśmy w odpowietrznik z zaworem stopowym, komplet śrubunków żeliwnych, tulejkę nurnikową pod czujnik temperatury, zawór spustowy i - w zależności od modelu - w uchwyt naścienny lub stopę montażową. Rozdzielacze wyprodukowaliśmy, aby spełnić oczekiwania klientów oraz zapewnić im wygodę montażu grup pompowych poprzez rozdział medium na strefy grzewcze. Systemy grup pompowych mogą pracować do mocy kotłowni 350 kW. Wyprodukowaliśmy wiele nowych rozdzielaczy o różnych wymiarach profili stalowych i z różnymi przyłączami. Na życzenie możemy również wykonać rozdzielacz nietypowy, dostosowany do projektu lub sugestii klienta.

grzewczymi. MIX-BOX zawiera rozdzielacz centralnego ogrzewania z wbudowaną minizwrotnicą hydrauliczną na dwa lub trzy obiegi grzewcze; grupy pompowe z zaworem mieszającym lub bez. Zawór mieszający może być obrotowy z siłownikiem elektrycznym, jak również termostatyczny. Grupy pompowe wyposażone są w energooszczędną elektroniczną pompę Wilo Yonos Para RS 15/1-6 RKA.

Skompletowana oferta W naszej ofercie znajduje się również wiele innych produktów, takich jak: l siłowniki do zaworów mieszających, l zawory mieszające termostatyczne, l sterowniki pogodowe, l przypompowe zawory kulowe, l zawory kulowe z wbudowanym filtrem Bioflux, l grupy wymiennikowo-pompowe oraz wymienniki ciepła,

System MIX-BOX

stosowanej pompy. Każda posiada zawory kulowe oraz komplet łączników potrzebnych do połączenia grup z rozdzielaczem. Na życzenie każda z grup może być wyposażona w pompę Grundfos lub Wilo.

Do oferty kompletnych systemów instalacyjnych wprowadziliśmy jeszcze jeden system - zamknięty w stalowej szafce i przeznaczony do małych układów centralnego ogrzewania (domy jednorodzinne). System ten montujemy pod wiszącym kotłem centralnego ogrzewania. Dzięki niemu mamy możliwość sterowania dwoma lub trzema obiegami

l

przepustnice międzykołnierzowe z siłownikami, l grupy oraz osprzęt solarny, l rura karbowana ze stali nierdzewnej.

Jakub Romankiewicz

Wyniki internetowej sondy: listopad (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ XI/2015) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym.

Wejdź na www.instalator.pl www.instalator.pl

25

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Dziś na ringu „MI”: instalacje energooszczędne rekuperacja, energooszczędne, wentylacja, mechaniczna

Zehnder W dobie rosnących kosztów utrzymania budynków mieszkalnych każdy inwestor dąży do bardziej ekonomicznych rozwiązań, które w jak najefektywniejszy sposób spełnią jego oczekiwania oraz przyczynią się do znacznych oszczędności. Aby zapewnić jak najmniejszą stratę energii w budynku, należy zdecydować się na odpowiednie materiały lub elementy konstrukcyjne.

Szczelne budynki oznaczają jeden problem - który często nie jest brany pod uwagę - niezadowalająca jakość powietrza, która w efekcie jest związana z koniecznością otwierania okien w celu wymiany zużytego oraz nieświeżego powietrza. W praktyce powstaje zatem sprzeczność techniczna, której rozwiązanie stanowić może jedynie wydajny system wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. Wentylacja naturalna to rozwiązanie nieefektywne pod kątem oszczędności energii, co stanowi także wadę w przypadku wentylacji bez odzysku ciepła. Należy zatem stwierdzić zasadność ponoszenia nakładów inwestycyjnych związanych z instalacją nowoczesnego systemu wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, by w przyszłości ograniczyć koszty zużycia energii oraz eksploatacji systemu wentylacji oraz móc cieszyć się pełnym komfortem cieplnym w wentylowanych pomieszczeniach.

Rekuperator - będący „sercem” każdego systemu wentylacji nawiewnowywiewnej - powinien charakteryzować się jak najwyższą sprawnością odzysku ciepła, pozwalającą maksymalnie minimalizo-

26

wać straty ciepła spowodowane wentylacją. Nie ma tu miejsca na kompromisy, lecz wybór najlepszego urządzenia wciąż przyprawia o ból głowy zarówno przyszłych użytkowników, jak i przedstawicieli firm wykonawczych. Naprzeciw oczekiwaniom rynku wychodzi firma Zehnder, wprowadzając do swojej oferty w bieżącym roku nową generację jednostek wentylacyjnych Zehnder ComfoAir Q, która zastąpi bardzo udaną i znaną serię ComfoAir 350/450/550. Nowe modele zostały udoskonalone pod wieloma względami, a w szczególności pod kątem energooszczędności.

Jednostki wentylacyjne Zehnder ComfoAir Q będą miały najlepsze osiągi na rynku, oferując w ten sposób solidne rozwiązanie dla wymagających norm energetycznych w Polsce oraz za granicą. Z jednej strony uzyskano to przez znaczną optymalizację wykorzystania wnętrza jednostki: z tego powodu zarówno wy-

miennik ciepła, jak i wentylator mają większe rozmiary. Z drugiej strony, zoptymalizowano przepływ powietrza w wymienniku ciepła. Zmiany te zapewniają stabilny, stały przepływ, który kierowany jest do wentylatora przy minimalnym oporze powietrza.

Warto zauważyć, że już parametry poprzedniego modelu spełniały wymagania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska (NF 40 i restrykcyjne NF 15) - nowy model ComfoAir Q 350, prezentujący jeszcze wyższy poziom sprawności oraz energooszczędności, będzie mógł być zatem stosowany z powodzeniem nawet w budynkach pasywnych.

Wprowadzając nowości do oferty, marka Zehnder kieruje się trzema głównymi zasadami: energooszczędność, efektywność oraz funkPytanie do...

Jaką klasę energooszczędności prezentują jednostki wentylacyjne firm konkurencyjnych? cjonalność. Nowa seria innowacyjnych jednostek ComfoAir Q znakomicie spełnia te założenia. Niekwestionowane zalety nowych jednostek - w szczególności takie jak: sprawność do 93%, 5% wyższy odzysk ciepła przy zużyciu energii niższym aż o 10%, kontrola przepływu powietrza, znakomita efektywność energetyczna zostały już dostrzeżone przez ekspertów z branży w Polsce, czego efektem jest Złoty Medal MTP w kategorii Energooszczędność przyznany jednostce ComfoAir Q 350.

Paweł Kozyra

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Awaria w święta, czyli serwis z przymrużeniem oka...

Na sygnale...

W artykule chciałbym zwrócić uwagę na aspekty techniczne doboru oraz użytkowania instalacji, ale również na aspekt relacji międzyludzkich, które w sytuacji kryzysowej będą miały większe znaczenie niż technika.

W dzisiejszym artykule chciałbym ustosunkować się do eksploatacji systemu wyposażonego w pompy ciepła, a raczej do potencjalnych problemów, które mogą (a często tak się staje) zaskoczyć użytkownika w okresie świąt.

Nie jest to szczególnie pechowy okres dla użytkowników systemów grzewczych, niemniej jednak natłok świątecznych i życiowych obowiązków może spowodować, iż akurat w tym szczególnym czasie, jak i każdego innego dnia w roku, może po prostu dojść do awarii, którą być może trudno będzie usunąć od razu, a co za tym idzie - „atmosfera” takich świąt może na wiele lat zapaść nam w pamięci. Jako branżysta a także użytkownik pompy ciepła chciałbym zwrócić uwagę na aspekty techniczne doboru oraz użytkowania instalacji, ale również na aspekt relacji międzyludzkich, które w sytuacji kryzysowej będą miały większe znaczenie niż technika.

Dobór Dobierając pompy ciepła do budynków mieszkalnych, musimy zbilansować zapotrzebowanie na ciepło obiektu przez moc grzewczą pompy ciepła. Przy pompach ciepła typu solanka/woda sprawa jest stosunkowo prosta - przy prawidłowym doborze i wykonaniu dolnego źródła ciepła (odwiertów, kolektora płaskiego) moc grzewcza urządzenia będzie stabilna, nie będzie ulegała zbyt wysokim wahaniom. Możemy więc przyjąć, iż niezależnie od warunków zewnętrznych pompa ciepła wyprodukuje określoną ilość energii. I na tym etapie bardzo często kończy się dobór źródła ciepła. Często zapominamy, iż jak to mawiają branżyści: „awaria zdarza się najczęściej w święta i to właśnie w Wigilię Bożego Narodzenia”.

Co się wydarzy, jeżeli pompa ciepła jest

28

jedynym źródłem ciepła w obiekcie i z jakiegoś powodu nastąpi awaria? Jeżeli przewidziano taką sytuację i zainstalowano w systemie np. dodatkową grzałkę elektryczną, nawet znacznie mniejszej mocy niż moc grzewcza pompy ciepła, to w takiej kryzysowej sytuacji zawsze możemy ją wykorzystać i chociażby zabezpieczyć instalację przed zamrożeniem. Jeżeli w obiekcie znajduje się np. kominek, to w sytuacji krytycznej można go wykorzystać jak wspomaganie.

Co się tyczy pomp ciepła typu powietrze/woda, sprawa wygląda nieco inaczej. Z uwagi na specyfikę dolnego źródła (powietrza) jego temperatura ulega znacznym wahaniom, dla przykładu - w grudniu, jak mieliśmy okazję niedawno zaobserwować, może być nawet +13°C, a bywa, iż temperatura spada nawet do 20°C. Dla pomp powietrznych ma to ogromne znaczenie, bo wraz ze spadkiem temperatury powietrza zewnętrznego, spada ilość dostępnej energii, przez co moc grzewcza pompy ciepła również spada. Jest to sytuacja odwrotnie proporcjonalna do zapotrzebowania na cie-

pło obiektu, które właśnie wzrasta ze spadkiem temperatury zewnętrznej. Aby uzupełnić brakującą moc, należy zastosować dodatkowe źródło ciepła. W przeciwnym razie mamy do dyspozycji dwie opcje: przewymiarowania pompy ciepła, co jest ekonomicznie nieuzasadnione, lub bycia skazanym na niedogrzanie budynku i awarię pompy ciepła. Dlatego w standardowych rozwiązaniach przy wykorzystaniu pomp ciepła typu powietrze/woda wręcz niezbędne jest drugie źródło ciepła wykorzystywane w normalnym trybie eksploatacji poniżej temperatur biwalentnych, a w momencie awarii mogące przejąć rolę źródła podstawowego do momentu usunięcia awarii.

Ciepła woda użytkowa Tutaj sytuacja wygląda na ogół pozytywnie z uwagi na konieczność przeprowadzania termicznej dezynfekcji ciepłej wody użytkowej w układach monoenergetycznych (pompa ciepła + grzałki elektryczne). W zasobnikach ciepłej wody użytkowej najczęściej instalowana jest grzałka, którą w momencie awarii można wykorzystać.

Przez powyższe stwierdzenie i, moim zdaniem, konieczność zastosowania dodatkowego źródła ciepła, nie chcę suge-

miesięcznik informacyjno-techniczny

rować, iż pompy ciepła są urządzeniami, zawsze potrzebują dodatkowego źródła ciepła, bo inaczej nie są wstanie dogrzać budynku. Uważam, że pompy ciepła, przynajmniej typu solanka/woda mogą w zupełności pracować w konfiguracji monowalentnej (tylko pompa ciepła), jednak jak w przypadku każdego innego źródła ciepła w momencie awarii są unieruchomione i dla bezpieczeństwa budynku, a także spokoju użytkownika, warto przewidzieć takie „grzanie awaryjne”.

Bo serwis to ludzie!

O czym warto pomyśleć, jeszcze zanim problemy nastąpią? Może zabrzmi to nieco dziwnie na łamach prasy branżowej, ale jako iż okres Bożego Narodzenia zachęca nas do refleksji, myślę, że warto zwrócić uwagę szczególnie na relacje. Jak mawiał nieżyjący już Jan Kulczyk: „Interesy robi się z ludźmi, a nie z firmami”.

Podobnie też w omawianym przez nas temacie. Warto już zwrócić na to uwagę w momencie pierwszego uruchomienia i przekazania instalacji użytkownikowi.

Niezbędne jest, aby użytkownik lub

1 (209), styczeń 2016

osoby przez niego wyznaczone do nadzoru i eksploatacji zostały kompleksowo przeszkolone z obsługi systemu przez serwis lub wykonawcę. Powinni oni zostać poinformowani o zasadzie działania całego systemu, algorytmach pracy, nastawach parametrów oraz, a może przede wszystkim, o procedurze postępowania w momencie potencjalnej awarii. Również konieczne jest przekazanie rzetelnie sporządzonej dokumentacji, na podstawie której będą oni mogli poradzić sobie z usunięciem podstawowych problemów lub przeprowadzeniem procedury uruchomienia drugiego źródła w momencie wystąpienia awarii krytycznej. Należy przekazać dane kontaktowe do serwisu, najpraktyczniejsze jest jednak naklejenie ich w maszynowni na urządzeniu. Sugeruję już nawet przed zakupem urządzenia rozeznać się w temacie serwisu. Jak wygląda procedura gwarancji podstawowej, którą producent udziela w standardzie? Czy jest opcja wydłużenia gwarancji i jakie są jej warunki finansowe i techniczne? Czy konieczne jest wykonywanie przeglądów okresowych i ja-

kie są ich koszty? Warto również nawiązać kontakt z punktami serwisowymi producenta i uzyskać informacje o rzeczywistym czasie reakcji serwisu.

Przeglądy Przed sezonem grzewczym również powinniśmy rozważyć wykonanie przeglądu serwisowego urządzenia. Pomoże to wykryć ewentualne nieprawidłowości w pracy systemu, zdiagnozować i usunąć potencjalne usterki i oczywiście nawiązać bliższe relacje z serwisem. Z pozoru śmieszne i błahe stwierdzenie „zacieśnianie relacji” może mieć bardzo pozytywny wpływ na czas reakcji i dostępność serwisu w sytuacji kryzysowej. Często bowiem instalacje, które nie podlegają żadnej konserwacji, bo „jak chodzi, to chodzi” potrafią sprawić użytkownikowi niemiłą niespodziankę w postaci awarii w najmniej oczekiwanym momencie.

Przemysław Radzikiewicz

Armatura Premium + Systemy Automatyczne równoważenie hydrauliczne z użyciem techniki QV

Energooszczędna praca instalacji grzewczej lub chłodniczej możliwa jest jedynie pod warunkiem jej hydraulicznego zrównoważenia. Właściwe rozpływy czynnika w instalacji można uzyskać np. przy użyciu zaworów termostatycznych z nastawą wstępną, służącą do zdławienia przepływu przez grzejnik do obliczonej dla niego wartości maksymalnej. W armaturze wyposażonej we wkładki wykonane w technice QV funkcja dławienia charakteryzuje się niezależnością od wahań ciśnienia dyspozycyjnego. Automatyczne dopasowanie współczynnika przepływu kv optymalizuje dystrybucję mocy do odbiorników podłączonych do instalacji grzewczych lub chłodniczych.

Nowa wkładka może być montowana również w korpusach już zamontowanych zaworów Oventrop.

Pozostałe informacje do uzyskania w: Oventrop Sp. z o. o. Bronisze, ul. Świerkowa 1B 05-850 Ożarów Mazowiecki,

tel. (22) 752 94 47

e-mail: info@oventrop.pl

www.oventrop.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Program doboru wymienników ciepła - narzędzie projektanta, instalatora i handlowca

Pokonywanie oporów Obecnie trudno już sobie wyobrazić proces projektowania instalacji z zastosowaniem wymiennika ciepła bez specjalistycznych komputerowych programów służących do ich doboru.

Idealny program doborowy powinien zawierać odpowiednią bazę rozwiązań technicznych i produktowych, przy szerokiej bazie dostępnych mediów. Są to często programy autorskie tworzone przez producentów wymienników ciepła, oparte na ich wiedzy i doświadczeniu. W procesie tworzenia programów uczestniczą działy techniczne i technologiczne, które w wyniku przeprowadzonych przez siebie obliczeń, badań i analiz laboratoryjnych oraz wieloletniego doświadczenia tworzą wkład merytoryczny programu.

Wewnętrzne działy IT spinają tę wiedzę w dostępne i łatwe w użyciu, ale przede wszystkim niezawodne narzędzie. Połączenie wszystkich tych czynników daje klientom pewność, od projektanta poprzez inwestora do instalatora, że wymiennik ciepła jest dobrze dobrany, zgodnie z jego wymaganiami i będzie poprawnie pracował.

Przyjazność Ważną cechą programu doboru jest to, aby był przyjazny dla użytkowni-

ka. Program narzędziowy do doboru wymienników powinien być wyposażony w przyjazny interfejs, a także winien być prosty i wygodny w obsłudze.

Dodatkowo program powinien sam podpowiadać rozwiązania oraz informować o błędach, np. przy źle wprowadzonych danych. Potrzebna jest również ciągła aktualizacja i wzbogacanie programu o nowe produkty czy media, a nawet wersje językowe, bez potrzeby wgrywania kolejnych wersji.

Najlepszym rozwiązaniem jest narzędzie udostępniane zainteresowanym klientom przez internet, stale sprawdzające na serwerze dostawcy oprogramowania możliwość automatycznej aktualizacji.

Merytoryczna zawartość Kolejną, bardzo ważną cechą programu doboru jest jego techniczna i merytoryczna zawartość. Najważniejsza jest tu możliwość doboru wymienników o różnym rodzaju budowy, przy użyciu jednego narzędzia, jakim jest program doboru, oraz uzyskania

wszystkich koniecznych danych technicznych dotyczących wybranego produktu. Warto w swojej pracy korzystać z takiego programu doborowego, w którym po jednorazowym wprowadzeniu danych wejściowych uzyskujemy do wyboru wymienniki o różnej budowie, od płaszczowo-rurowych po płytowe, oraz różnym typie, np. wymienniki typu JAD, wymienniki basenowe, wymienniki płytowe luto-

Fot. Laboratorium. wane, wymienniki płytowe skręcane wraz z odpowiednimi rozwiązaniami materiałowymi dostępnymi obecnie na rynku. Prawidłowo skonstruowany program, poza obliczeniem wymiennika, powinien generować odpowiednią kartę doborową oraz kartę techniczną produktu zawierającą wszelkie informacje potrzebne do dalszego projektowania czy późniejszej instalacji bez konieczności posiłkowania się innymi źródłami. Dlatego ważne jest, aby użytkownik otrzymał narzędzie, przy pomocy którego można kontrolować na każdym etapie wymiennik ciepła pod względem rozwiązań technicznych, uzyskiwania odpowiednich parametrów cieplnych czy hydraulicznych.

Dobór a ochrona środowiska Rynek często stwarza sytuacje, w których rozwiązania techniczne muszą iść w parze z ekonomią. Poza odpowiednim doborem wymiennika pod względem technicznym ważna jest również jego cena. W idealnym

30

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

programie doborowym użytkownik ma możliwość wyboru wymienników także ze względu na koszty ich wytworzenia, a co za tym idzie - ceny.

Oczywiście program powinien posiadać również możliwość segregowania dobranych wymienników według powierzchni wymiany ciepła, obliczeniowych spadków ciśnienia czy przewymiarowania, czyli dodatkowej powierzchni wymiany.

Jednym z ważniejszych problemów, z jakim spotyka się obecnie człowiek, jest degradacja środowiska.

Dodam tutaj, że reprezentuję pogląd zrównoważonego rozwoju, czyli nie odmawiajmy sobie zdobyczy postępu technicznego, a zarazem przynajmniej starajmy się zostawić środowisko w takim stanie, w jakim je zastaliśmy lub lepszym. Jak połączyć dobór wymiennika ciepła w programie narzędziowym z ochroną środowiska? W tym miejscu chciałbym zainteresować czytelników pośrednim wpływem jednego z parametrów, jakim jest dopuszczalny spadek ciśnienia dla poszczególnych stron wymiennika, na skutki ekonomiczno-środowiskowe.

W trakcie doboru wymiennika wprowadzamy w programie doborowym parametry wejściowe, czyli moc, przepływy, temperatury wejściowe i wyjściowe dla poszczególnych stron, a także zakładamy przewymiarowanie, które program doborowy powinien posiadać. Często w swojej praktyce spotykam się z tym, że o do-

1 (209), styczeń 2016

puszczalnym spadku ciśnienia, czyli o oporach, myślimy na samym końcu. Staramy się, żeby opory były jak największe, a wymienniki jak najmniejsze (opory mają bezpośredni wpływ na wielkość dobieranych wymienników). W przypadku gdy podejdziemy do sprawy odwrotnie i założymy spadki ciśnienia na jak najmniejszym dopuszczalnym poziomie, uzyskamy wymiennik większy, faktycznie droższy, ale co zyskujemy?

Wymiennik ciepła jest elementem generującym jedne z największych oporów w instalacjach. Wielkości tych oporów musimy uwzględniać przy doborze pomp w systemach wymuszonego obiegu. W przypadku mniejszych oporów na wymiennikach możemy dobrać mniejsze pompy, a to oznacza mniejsze zapotrzebowanie na moc i pobór energii

elektrycznej oraz, co ważne, mniejsze rachunki. Relacja ta jest bardziej widoczna w przypadku większych instalacji, większych wymiarów wymienników i pomp. Oszczędzamy, a przy tym pomagamy naszemu środowisku.

Podsumowując, program doboru wymienników ciepła jest bardzo ważnym narzędziem ułatwiającym pracę osób zajmujących się doborem i sprzedażą wymienników ciepła. Warto współpracować z producentem, który zapewnia korzystanie z odpowiednio skonstruowanego i aktualizowanego programu.

Rafał Kokosiński Rys. 1, 2. Program do doboru wymienników Cairo Pro 1.1.

Ilustracje z archiwum SECESPOL.

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Odnawialne źródła ciepła w obiektach sakralnych

Pompa w kościele Zapewnienie odpowiedniego komfortu cieplnego w obiektach sakralnych z pewnością nie należy do łatwych zagadnień. Wiąże się to bowiem z ogrzaniem często bardzo wysokiego, nieocieplonego budynku.

Ze względu na dużą kubaturę budowli obiektów sakralnych koszty ogrzewania bywają stosunkowo wysokie. Podjęcie decyzji o najlepszym źródle ciepła dla zadanych warunków jest sporym wyzwaniem. Należy wziąć bowiem pod uwagę wiele czynników, takich jak np. komfort obsługi (przy ograniczonych zasobach ludzkich do obsługi kotłowni), niskie koszty eksploatacji oraz bezawaryjność. Ponadto polskie kościoły bardzo często są obiektami o znaczeniu historycznym, gdzie zaleceniem konserwatora zabytków jest ogrzewanie budynku, zapewniające równomierną i możliwie stabilną temperaturę. Wszystkie oczekiwane wymagania spełnia pompa ciepła z wodnym (niskotemperaturowym) ogrzewaniem podłogowym.

Termomodernizacja w Kraśniku Jednym z przykładów zastosowania ogrzewania wykorzystującego pompę ciepła jest poddany termomodernizacji kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kraśniku (fot. 1). Obiekt wybudowany został w XV wieku, obecnie jest wpisany do rejestru zabytków województwa lubelskiego. W 2009 roku poddany został częściowej termomodernizacji, w wyniku której zmieniona została instalacja ogrzewania

oparta na kotłach zasilanych gazem i nagrzewnicach powietrza, które miały destrukcyjny wpływ na zabytkowe wnętrza kościoła i znacznie obciążały budżet parafialny. Instalacja z pompami ciepła zasila niskotemperaturowe ogrzewanie podłogowe, na realizację którego konserwator zabytków wyraził zgodę. Dolne źródło dla instalacji stanowi 15 odwiertów, każdy głęboki na 100 metrów. Za pomocą pomp ciepło dostarczane jest z gruntu do kościoła, a następnie przez instalację ogrzewania podłogowego przekazywane jest do pomieszczeń. Odległość między budynkiem klasztornym a kościołem to ok. 30 metrów. Sieć przesyłowa to w sumie 160 metrów rur preizolowanych. Doprowadzają one ciepło do 5 rozdzielaczy umiejscowionych w filarach podpierających sklepienie. Kotłownia w pierwszym etapie została wyposażona w dwie pompy ciepła typu solanka-woda o mocy 12 kW każda. Ogrzewają one kościół i dostarczają ciepłą wodę użytkową latem.

W drugim etapie kotłownia została rozbudowana i kolejne pompy ciepła dostarczają ciepło oraz ciepłą wodę użytkową na potrzeby parafii. Przed modernizacją w sezonie zimowym, kiedy kościół był ogrzewany, zużywano ok. 16 000 m3 gazu ziemnego, obecnie za ten sam sezon grzewczy licznik energii przy pompie ciepła wskazuje ok. 16 000 kWh/rok. W przeliczeniu na koszty roczne to prawie 40 000 zł za ogrzewanie gazowe, natomiast w przypadku instalacji pomp ciepła koszt energii wynosi ok. 8 000 zł, co generuje oszczędności na poziomie około 32 000 zł.

Odwierty w Jaworkach Kolejnym przykładem wykorzystania pomp ciepła na potrzeby ogrzewania jest kościół pw. Jana Chrzciciela w Jaworkach (fot. 2). Wybudowany został w 1798

32

roku. W wyniku termomodernizacji od 2011 roku obiekt o powierzchni użytkowej 470 m2 ogrzewany jest za pomocą gruntowej pompy ciepła o mocy grzewczej 60 kW. Współpracuje ona ze zbiornikiem buforowym o pojemności 500 litrów. Instalacja ta zasila niskotemperaturowy podłogowy system grzewczy. Dolne źródło ciepła dla instalacji stanowi osiem pionowych gruntowych wymienników ciepła o długości 150 mb. W tym przypadku ogrzewanie wykorzystujące pompę ciepła było idealnym rozwiązaniem również ze względu na obecny na terenie kościoła zabytkowy ikonostas, gdyż temperatura powietrza w kościele musi zostać utrzymywana na poziomie 12°C, natomiast wilgotność powinna zostać zachowana na po-

ziomie ok. 65%. Roczne koszty eksploatacji pompy ciepła na potrzeby centralnego ogrzewania wynoszą średnio 6500-7000 zł.

Katedra ogrzana Innym ciekawym przykładem zastosowania pomp ciepła jest Katedra Oliwska w Gdańsku (fot. 3). Powstała w 1186 roku i była systematycznie rozbudowywana. W katedrze odbywają się coroczne Festiwale Muzyki Organowej, koncerty chóralne i symfoniczne. Jest siedzibą biskupów Archidiecezji Gdańskiej oraz skarbem europejskiego dziedzictwa kulturowego o ogromnym potencjale turystycznym, zwiedza ją rocznie kilkaset tysięcy turystów. W przypadku Katedry Oliwskiej zrealizowany został projekt unijny „Cysterskie dziedzictwo kulturowe - renowacja i konserwacja Katedry Oliwskiej w Gdańsku” objęty wsparciem w ramach Regionalnego Programu www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013. Na etapie projektu postawiono sobie za cel wykonanie instalacji możliwie najtańszej w eksploatacji, stabilnej temperaturowo, dyskretnie montowalnej, niewidocznej wewnątrz Archikatedry oraz dającej wyraźne odczucie komfortu cieplnego w przestrzeni ławek nawy głównej i prezbiterium. Aby mogły zostać spełnione wszystkie postanowione założenia, w ramach modernizacji zamieniono stare,

niesprawne ogrzewanie węglowe na pompy ciepła. Obecnie w Katedrze działa pompa ciepła typu solanka-woda o mocy 55,6 kW, która współpracuje z ogrzewaniem podłogowym. Dolnym źródłem ciepła jest 12 otworów wywierconych w gruncie na głębokość 100 m każ-

1 (209), styczeń 2016

dy. Ciepło jest rozprowadzane przez elementy grzewcze umieszczone w podłodze pod ławkami, co praktycznie eliminuje niekorzystny wpływ strumienia gorącego powietrza na cenne zabytki we wnętrzu kościoła, przy zapewnieniu komfortu zgromadzonym na mszach i nabożeństwach wiernym.

Podsumowanie Powyższe przykłady zastosowania instalacji ogrzewania bazujących na pompach ciepła pokazują, iż nadają się one nawet dla najbardziej wymagającego użytkownika.

Urządzenie stosowane jest z powodzeniem nie tylko w domach jednorodzinnych.

Należy zwrócić uwagę na wygodę obsługi instalacji, komfort, jaki daje jego użytkowanie oraz stosunkowo niewielkie koszty eksploatacji, gdyż w większości parafii w Polsce ogrzewanie kościołów to jedna z najdroższych pozycji w budżecie.

Istotnym argumentem za stosowaniem pomp ciepła jest fakt, że korzystają one w znacznej części z energii ze źródeł odnawialnych (w opisywanych przypadkach było to około 75% przekazywanego

ciepła przez pompy ciepła). Co również jest bardzo ważne, przyczyniają się one do radykalnego zmniejszenia niskiej lokalnej emisji pyłów zawieszonych. Koresponduje to mocno z niedawno udzielonym wsparciem inwestycji proekologicznych ze strony całego Kościoła katolickiego, który jesienią 2015 roku przedstawiał w Watykanie jednoznaczne stanowisko, mówiąc o „potrzebie całkowitej dekarbonizacji gospodarek świata przed 2050 rokiem”. Apel ten miał na celu wsparcie międzynarodowego porozumienia państw w Paryżu (COP 21), które pozwoli zapewnić powstrzymanie ocieplania klimatu.

Paweł Lachman, PORT PC Fot. 1. Ogrzewanie podłogowe w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kraśniku (źródło: Danfoss Poland sp. z o.o.).

Fot. 2. Pompy ciepła w budynku kościoła w Jaworkach (źródło: NIBE BIAWAR sp. z o.o.).

Fot. 3. Ogrzewanie podłogowe w zabytkowej Katedrze Oliwskiej w Gdańsku (źródło: Viessmann sp. z o.o.).

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Instalowanie urządzeń gazowych (1)

Gaz w kuchni Do urządzeń gazowych powszechnie stosowanych w gospodarstwach domowych należą kuchnie i kuchenki gazowe. Zasilane są one gazem ziemnym z sieci lub gazem płynnym z butli i zbiorników zewnętrznych.

Prawidłowe podłączenie tych urządzeń do instalacji gazowej i właściwa ich eksploatacja decydują o bezpieczeństwie użytkowników, z czym ciągle nie jest najlepiej. Świadczą o tym doniesienia o kolejnych eksplozjach gazu w domach jedno- i wielorodzinnych. Gdzie leży problem? Kto może przyczynić się do poprawy sytuacji?

Tam, gdzie dochodzi do wypadku w postaci wybuchu gazu, używanego do zasilania kuchni i kuchenek gazowych (urządzeń gazowych), winę ponosi człowiek. Instalacje gazowe, łącznie z butlami gazowymi, same z siebie nie wybuchają. Do wybuchu dochodzi tylko w sytuacji, gdy nastąpił wypływ gazu w stopniu umożliwiającym utworzenie się mieszaniny palnej i został zainicjowany zapłon. Wina człowieka polega na spowodowaniu wypływu gazu do pomieszczenia poprzez niewłaściwe podłączenie urządzenia do instalacji gazowej lub na skutek niewłaściwej eksploatacji urządzeń i instalacji gazowych.

Paliwo Gaz ziemny tworzy mieszaninę wybuchową z powietrzem, gdy jego stę-

Rys. Zagazowana część pomieszczenia podczas wycieku gazu i braku kratki wentylacyjnej pod sufitem.

34

żenie objętościowe zawiera się w granicach od ok. 4,9 do ok. 15,4%. Podane wartości oznaczają dolną granicę wybuchowości (DGW) i górną granicę wybuchowości (GGW). Objętościowe stężenie gazu ziemnego w powietrzu poniżej DGW i powyżej GGW nie tworzy mieszaniny wybuchowej. Zakres objętościowych stężeń wybuchowych dla propanu z powietrzem zawiera się w granicach; 2,1-9,5%, a dla butanu z powietrzem; 1,5-8,5%.

Wybuchowe mieszaniny Z tego zestawienia danych liczbowych można wysnuć już pierwszy ważny wniosek: gazy płynne tworzą mieszaniny wybuchowe przy bardzo niskim stężeniu z powietrzem i znacznie niższym w porównaniu do gazu ziemnego. Stąd są bardziej niebezpieczne i częściej dochodzi do ich wybuchu.

Na podstawie podanych stężeń DGW i GGW można wyliczyć ilość (objętość) gazu dla pomieszczenia o danej objętości, która tworzy mieszaninę wybuchową z powietrzem. Te wyniki, choć w pełni uzasadnione teoretycznie, zawierają poważną wadę. Może się bowiem okazać, że ilość gazu, jaka wypłynęła do pomieszczenia, utworzyła obliczeniowe stężenie, np. dwukrotnie mniejsze od DGW, a jednak do wybuchu doszło, ze wszystkimi tragicznymi skutkami.

Dwukrotnie mniejsza niż obliczeniowa ilość gazu do osiągnięcia DGW może utworzyć w pomieszczeniu wybuchową mieszaninę gazową; tylko w górnej jego połowie, w przypadku gazu lżejszego od powietrza (rys.), lub tylko w dolnej połowie w przypadku gazu cięższego od powietrza (propanbutan). Wybuch tych „częściowo” za-

gazowanych pomieszczeń (zwykle taki występuje w praktyce) będzie tak samo groźny jak przy całkowitym zagazowaniu.

Tu warto też podkreślić, że zagazowanie gazem płynnym jest o wiele groźniejsze niż gazem ziemnym. Wynika to z właściwości fizycznych obu gazów, ciężaru właściwego względem powietrza. Gaz ziemny jest lżejszy od powietrza i jego gęstość w warunkach normalnych wynosi ok. 0,72 kg/m3.

Gaz płynny jest cięższy, ok. 2,0 kg/m3.

Dla porównania - gęstość powietrza wynosi ok. 1,29 kg/m3. Znacznie łatwiej jest usunąć gaz lżejszy z pomieszczenia ze względu na powszechnie występujące kratki wentylacyjne pod sufitem, zwłaszcza w kuchniach, podczas gdy usunięcie gazu cięższego od powietrza, snującego się jak niewidoczna mgła nad podłogą, napotyka wiele przeszkód w drodze na zewnątrz.

Wybuch mieszaniny gazowej nie zachodzi samoistnie. Zapłon powodowany jest najczęściej przez otwarty ogień, żar lub iskrę. Może być zainicjowany też przez tzw. samozapłon, w przypadku wystąpienia gorących powierzchni o temperaturze powyżej 535°C dla mieszanin gazu ziemnego z powietrzem, powyżej 450°C dla gazu płynnego propanu i powyżej 285°C dla butanu. Po raz kolejny widać, że gazy płynne stwarzają większe niebezpieczeństwo wybuchu.

Podłączenie i uruchomienie Podłączenie urządzenia gazowego do instalacji gazowej i jego uruchomienie wymaga spełnienia wielu warunków. Czynności te może wykonać osoba z odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi i uprawnieniami energetycznymi w zakresie 3 grupy urządzeń, zgodnie z prawem energetycznym (Dz. U. nr 54/1997, poz. 348) i Rozporządzeniem Ministra Gospowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

darki, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. nr 89/2003, poz. 828).

Uruchomienie urządzeń gazowych powinno być pisemnie poświadczone przez instalatora i wraz z innymi dokumentami urządzenia przechowywane przez użytkownika. Instalator ma ponadto obowiązek przekazania użytkownikowi niezbędnych informacji dotyczących bezpieczeństwa obsługi urządzenia gazowego. Natomiast użytkownik jest zobowiązany prawidłowo eksploatować urządzenia gazowe i dbać o jego właściwy stan techniczny poprzez okresowe przeglądy serwisowe, wykonywane na jego zlecenie przez uprawnionego serwisanta.

Odpowiednie wymagania montażu urządzeń gazowych dotyczące warunków budowlanych ujęte są m.in. w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury (Dz. U. nr 75/2002, poz.690 i Dz. U. nr 56/2009, poz. 461).

Wymagania montażu i zasady bezpieczeństwa eksploatacji urządzeń gazowych podawane są również w instrukcjach instalacji i obsługi, które producent dodaje obligatoryjnie do urządzeń gazowych. Wszystkie instrukcje dołączone przez producenta urządzeń gazowych są własnością użytkownika, powinny być przestrzegane przez instalatora, serwisanta i użytkownika, starannie przechowywane i ewentualnie przekazywane wraz z urządzeniem kolejnemu użytkownikowi.

Powietrze do spalania Kuchnie i kuchenki gazowe są klasyfikowane jako typ A - czerpią powietrze do spalania z pomieszczenia, płomień palnika znajduje się na ze-

www.instalator.pl

1 (209), styczeń 2016

wnątrz urządzenia, a spaliny nie są odprowadzane kanałami spalinowymi do atmosfery, lecz wypływają do pomieszczenia. Obecność spalin zmienia skład powietrza, a przez to zakłóca pracę urządzenia gazowego i negatywnie wpływa na zdrowie osób przebywających w tym pomieszczeniu.

Ważnym warunkiem jest odpowiednia wymiana powietrza w kuchni z urządzeniem gazowym. Te kwestie reguluje norma PN-83/B-03430 „Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publiczne. Wymagania” wraz ze zmianą PN-83/B-03430/Az3 luty 2000.

Pomieszczenie z urządzeniem gazowym powinno być wyposażone w nawiew powietrza umieszczony nad podłogą i kratkę wentylacyjną pod sufitem o odpowiednich przekrojach czynnych, umożliwiających dopływ właściwego strumienia świeżego powietrza. Dopływ powietrza wewnętrznego do kuchni może być też realizowany przez otwory w dolnych częściach drzwi lub przez szczeliny pomiędzy dolną krawędzią drzwi a podłogą lub progiem. Przekrój czynny (netto) otworów lub szczelin powinien wynosić 200 cm2.

Zgodnie z ww. normą wymiana powietrza w kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażonej w kuchenkę gazową, powinna wynosić 70 m3/h. W kuchni bez okna zewnętrznego obowiązuje wentylacja mechaniczna wywiewna o tej samej wydajności 70 m3/h. Zalecane jest takie projektowanie i wykonanie urządzeń wentylacyjnych, które umożliwiają okresowe zwiększanie wymiany powietrza w kuchni z urządzeniem gazowym do co najmniej 120 m3/h.

Taka ilość powietrza podyktowana jest głównie względami bezpieczeństwa. Do samego spalania wystarcza ok.

2 m3/h powietrza na 1 kW mocy urządzenia gazowego. Kuchnie gazowe z piekarnikiem gazowym mają moc ok.

9 kW, sumaryczna moc 4 palników na płycie to ok. 6 kW. Maksymalne zapotrzebowanie powietrza do spalania wynosi ok. 18 m3/h.

Często stosuje się w praktyce okap nad kuchnią gazową z grawitacyjnym lub mechanicznym odprowadzeniem zapachów kuchennych i spalin do kanału, co jest powszechnie zalecane.

Gdy jest to kanał spalinowy, takie rozwiązanie można uznać za prawidłowe. Jednak podłączenie okapu do kanału wentylacyjnego, co zdarza się nie tak rzadko, zwłaszcza w starszych budynkach, i tym samym likwidacja kratki wentylacyjnej, może okazać się bardzo groźne dla samych użytkowników. Brak kratki wywiewnej pod sufitem uniemożliwi wydostanie się gazu ziemnego na zewnątrz w przypadku jego wypływu z palników, np. przez ich zalanie i zgaszenie płomienia. Na rys.

1 zaznaczono zagazowany obszar kolorem żółtym. Taka sytuacja może doprowadzić do wybuchu gazu i tragicznych skutków.

W kolejnym odcinku będę kontynuował tę tematykę.

Jan Siedlaczek

35

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

„Ustawa antysmogowa” - szansa czy zagrożenie?

Poprawa efektywności Mamy dostępne paliwa stałe o wysokiej jakości, mamy także mocną branżę producentów kotłów na paliwa stałe posiadającą możliwości dostarczenia na rynek urządzeń grzewczych spełniających wymagania najwyższych klas wg normy PN EN 3035:2012. W tej sytuacji wprowadzenie ustawy „antysmogowej” winno być szansą dla rozwoju ww. branż. „Ustawa antysmogowa” nie jest nowym aktem legislacyjnym z dziedziny ochrony powietrza w naszym kraju. „Ustawą antysmogową” nazwano nowelizację ustawy Prawo ochrony środowiska w odniesieniu do art. 96, która daje możliwość podejmowania decyzji przez jednostkę samorządu terytorialnego - sejmik województwa ograniczający lub wręcz zakazujący eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.

Nowelizacja artykułów Brzmienie tej nowelizacji jest następujące [1]: „Art. 96.

1. Sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi lub na środowisko, wprowadzić ograniczenia lub zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.

2. Projekt uchwały, o której mowa w ust. 1, opracowuje zarząd województwa.

Zarząd województwa przedstawia projekt uchwały do zaopiniowania właściwym miejscowo wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast i starostom.

3. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta i starosta są obowiązani do wydania opinii w terminie miesiąca od dnia otrzymania projektu uchwały, o którym mowa w ust. 2.

4. Niewydanie opinii w terminie, o którym mowa w ust. 3, oznacza akceptację projektu uchwały.

5. W postępowaniu, którego przedmiotem jest opracowanie uchwały, o

36

której mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy działu III rozdziału 3 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1235, z późn. zm. 2).

6. Uchwała, o której mowa w ust.

1, określa: 1) granice obszaru, na którym wprowadza się ograniczenia lub zakazy, o których mowa w ust. 1; 2) rodzaje podmiotów lub instalacji, dla których wprowadza się ograniczenia lub zakazy, o których mowa w ust. 1; 3) rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania lub których stosowanie jest zakazane na obszarze, o którym mowa w pkt 1, lub parametry techniczne, lub rozwiązania techniczne, lub parametry emisji instalacji, w których następuje spalanie paliw dopuszczonych do stosowania na tym obszarze.

7. Uchwała, o której mowa w ust. 1, może także określać: 1) sposób lub cel wykorzystania paliw, który jest objęty ograniczeniami określonymi w uchwale; 2) okres obowiązywania ograniczeń lub zakazów w ciągu roku; 3) obowiązki podmiotów objętych uchwałą w zakresie niezbędnym do kontroli realizacji uchwały”.

Oczekiwana od lat Znowelizowana ustawa Prawo ochrony środowiska w zakresie art. 96

to akt prawny, na który jednostki samorządu terytorialnego oczekiwały od lat, by móc w pełni realizować swoje zadania związane z poprawą jakości powietrza i spełnić wymagania Dyrektywy CAFE w zakresie dopuszczalnych stężeń stałych cząstek PM10 i PM 2.5 oraz benzo(a)pirenu w powietrzu. Zgodnie z polskim prawem na samorządzie wojewódzkim spoczywa obowiązek przygotowania i wdrażania programów ochrony powietrza. Niestety dotychczasowe przepisy prawa krajowego nie dawały samorządowi skutecznych narzędzi dla poprawy jakości powietrza, skutkiem tego postępy w realizacji programów ochrony powietrza były dalece niewystarczające pomimo ponoszenia wysokich nakładów finansowych na podejmowane działania. Należy jednak podkreślić, że jest to dopiero początek drogi w zakresie uregulowań prawnych, niezbędnych dla efektywnego wykorzystania zapisów art. 96 POŚ przez samorządy.

Pakiet zmian ustawowych związanych z poprawą jakości powietrza został wypracowany w latach 20122013 w ramach prac Grupy Roboczej ds. Ochrony Powietrza i Energetyki w ramach Sieci ENEA „Partnerstwo: Środowisko dla Rozwoju” przy Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska i znalazł się on w Krajowym Programie Poprawy Jakości Powietrza, ogłoszonym przez Ministra Środowiska we wrześniu ubiegłego roku [2].

W pracach grupy uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Środowiska, urzędów marszałkowskich, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska oraz zaproszeni eksperci.

Zagrożenie czy pomoc?

Czy „ustawa antysmogowa” stanowi zagrożenie dla wykorzystania paliw stałych do ogrzewania indywidualnych gospodarstw domowych? Wprowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wadzenie w życie znowelizowanej ustawy POŚ i wykorzystywanie możliwości, jakie dają zapisy art. 96 Prawa Ochrony Środowiska przez samorządy wojewódzkie, pozwolą efektywnie działać na rzecz poprawy jakości powietrza i ochrony naszego zdrowia, nie wykluczając stosowania paliw stałych do ogrzewania indywidualnych gospodarstw domowych. Niestety zaniepokojenie branży produkującej instalacje grzewcze na paliwa stałe oraz producentów węgla i stałych biopaliw nowelizacją art. 96 POŚ jest spowodowane brakiem ujednoliconych w skali kraju narzędzi dla właściwego stosowania jego zapisów na poziomie poszczególnych województw. Największe obawy dotyczą paliw węglowych, dlatego na nich skoncentrowano uwagę.

Brak odpowiednich narzędzi do zastosowania art. 96 ustawy POŚ może powodować rezygnację z paliw stałych na korzyść gazu (zakaz stosowania węgla, drewna, lobbing gazowy).

Narzędzia Do tych narzędzi należą:

l Standardy emisji dla instalacji spa-

lania o mocy cieplnej poniżej 1 MW (niska emisja to nie tylko indywidualne gospodarstwa domowe, ale także usługi, handel, MŚP itd.) z okresowym, stopniowym zaostrzeniem ich kryteriów w odniesieniu do CO, OGC pyłu całkowitego i NOx. Odpowiednie rozporządzenia Komisji UE w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE (Dyrektywa ErP) w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń oraz kotłów na paliwo stałe wejdą w życie dopiero odpowiednio w 2022 i 2020 roku (Rozp.

KE 2015/1185 oraz Rozp. KE 2015/1189), [3]. Wspomniane powyżej stopniowe zaostrzanie wymogów dla osiągnięcia poziomu, określone w rozporządzeniach KE dotyczących ekoprojektu, stanowiłoby swoistą mapę drogową dla branży producenckiej w zakresie intensywności wprowadzania innowacyjności w konstrukcjach urządzeń grzewczych - kotłów, ogrzewaczy pomieszczeń oraz systemów oczyszczania spalin (odpylania). Jednoczesnie stanowiłoby podstawę dla strategicznych, długoterminowych działań w zakresie www.instalator.pl

1 (209), styczeń 2016

poprawy jakości powietrza i zaopatrzenia w energię na poziomie samorządu gminnego, wzorem innych krajów, jak np. Czechy. l Standardy jakości paliw stałych, kwalifikowane paliwa węglowe dla sektora komunalno-bytowego, zwłaszcza indywidualnych gospodarstw domowych (z całkowitą eliminacją z tego rynku mułów i flotokoncentratów, standardowych miałów węglowych). Projekt Rozporządzenia Ministra Gospodarki (z dnia 14.07.2015 r. wersja 2.9) w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych, pomimo zakończonych konsultacji nie został wprowadzony w życie. Niestety nie gwarantuje on zdecydowanej poprawy jakości paliw węglowych dostępnych na rynku, co nie przełożyłoby się na bezpieczeństwo prawidłowej eksploatacji nowoczesnych kotłów węglowych i jednoznacznie nie wpłynęłoby ograniczenie niskiej emisji powodowanej przez sektor komunalno-bytowy. Należy podkreślić, że kotły spełniające wymagania BAT czystego spalania, zarówno ręcznie, jak i automatycznie zasilane paliwem, posiadają rozwiązania konstrukcyjne niepozwalające na spalanie złego jakościowo węgla, a przede wszystkim palnych odpadów komunalnych, których spalanie jest jedną z głównych przyczyn zanieczyszczenia powietrza w rejonach zabudowanych. l System kontroli stanu instalacji spalania oraz stosowanych paliw; przez użytkownika instalacji spalania, z wykorzystaniem służb kominiarskich, na wzór Austrii i Niemiec. Warunkiem uzyskiwania „czystej energii z paliw stałych“ w instalacjach małej mocy jest odpowiednie współdziałanie trzech jej elementów: paliwa, urządzenia wytwarzającego ciepło - kotła, pieca oraz instalacji odprowadzania spalin. Prawidłowo działająca służba kominiarska, wyposażona w odpowiednie narzędzia techniczne i legislacyjne, jest kompetentną jednostką kontrolną dla nadzoru nad prawidłową i bezpieczną dla zdrowia i środowiska eksploatacją instalacji spalania w indywidualnym ogrzewnictwie sektora komunalno-bytowego.

W aktualnej sytuacji samorządy włączają do kontroli straż miejską, policję, służby, które nie posiadają wiedzy, kompetencji w zakresie oceny eksploatacji instalacji spalania małej mocy. l System nadzoru i kontroli rynku paliw stałych, który powinien być opar-

ty o system stosowany dla paliw ciekłych, określony w ustawie o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, [4]. Brak standaryzacji jakości paliw stałych dla sektora komunalnobytowego oraz systemu kontroli rynku tych paliw stanowi także zagrożenie dla dotrzymywania jakości kotłów na paliwa stałe, deklarowanej w odpowiednich certyfikatach na zgodność z normą PN EN 303-5:2012, jak i docelowo na zgodność z wymaganiami Dyrektywy ErP, w warunkach terenowej eksploatacji w indywidualnych gospodarstwach domowych. l System dobrowolnych zobowiązań na rzecz poprawy jakości powietrza w sektorze komunalno-bytowym w zakresie ogólno-krajowego „eko-znakowania” urządzeń grzewczych, zwłaszcza kotłów, na wzór krajów UE. Parametry jakościowe, energetyczno-emisyjne kotłów na paliwa stałe w ramach systemu dobrowolnych zobowiązań mogłyby być ostrzejsze, zwłaszcza w zwłaszcza w odnisieniu do poziomów emisji pyłu, OGC, CO, warunkując tym samym ich instalowanie w ramach programów PONE na obszarach o wysokim stopniu zagrożenia niską emisją pochodzącą z sektora komunalno-bytowego (jak np. Kraków, Nowy Sącz, Zabrze, Rybnik itd.)

Jak wiadomo, poprawa efektywności wykorzystania paliw kopalnych (węgla) oraz poprawa jakości powietrza, w tym radykalne zmniejszenie emisji zanieczyszczeń ze spalania paliw stałych w sektorze komunalnobytowym, wymaga wielokierunkowych działań. Wprowadzenie odpowiednich aktów prawnych porządkujących zapewnienia czystszego ciepła z paliw stałych w sektorze komunalno-bytowym jest podstawowym działaniem pozatechnicznym na rzecz ograniczania niskiej emisji z sektora komunalno-bytowego.

W następnej części będę kontynuowała podjętą tematykę. dr inż. Krystyna Kubica Literatura: 1. Ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska, Dz. U. z 2015 r. poz. 1593; http://dziennikustaw.gov.pl/du/2015/1593 2. Krajowy Program Ochrony Powietrza, MŚ Warszawa 2015.

3. http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze/Energetyka/Efektywnosc+energetyczna/Ekoprojekt) 4. Dz. U. z 2006 nr 169 poz. 1200.

37

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Dofinansowanie instalacji „słonecznych”

Kredyt na OZE Każdy inwestor marzy o wsparciu finansowym w maksymalnym wymiarze planowanej inwestycji. Jednakże banki, które udzielają kredytów, w tym na OZE, coraz częściej są ograniczane przez nowe przepisy, wytyczne i założenia do linii kredytowych.

Ustawa o OZE zaczęła tak naprawdę funkcjonować od 10 marca 2015 r., ale jej prawdziwe oblicze uwidoczni się dopiero po 1 stycznia 2016 r., kiedy będzie obligatoryjna przy rozstrzyganiu wytycznych związanych z OZE. Kredyty na odnawialne źródła energii, a tak naprawdę na kolektory słoneczne, pojawiły się dopiero 24 czerwca 1995 r. dzięki przychylności i zainteresowaniu nieżyjącego J. Pusiada, dyrektora I Oddziału BOŚ, a później prezesa NFOŚiGW. Przy panującej wówczas inflacji na poziomie 30% kredyt obejmował 2-letni okres karencji, 5-letni okres spłaty, oprocentowanie stałe na poziomie 0,5% stopy redyskontowej weksli, co realnie wskazywało na stawkę ok. 5% w skali roku. Kredytem objęte było całe zadanie inwestycyjne.

Obecnie możemy korzystać z pomocy UE na pozyskanie kredytu finansowego, z możliwością sfinansowania 100% zadania inwestycyjnego, które obejmuje: - zakup i montaż instalacji słonecznej z wykorzystaniem kolektorów cieczowych - płaskich i rurowych, - zakup i montaż ogniw fotowoltaicznych, - zakup i montaż pomp ciepła wszystkie typy, - instalowanie w pełnym zakresie kotłów na biomasę, - i inne.

Należy zaznaczyć, że pierwsze kredyty obejmowały konieczność wypełnienia stosunkowo prostego wniosku i przedłożenia minimalnej ilości dokumentów i zaświadczeń: dowodu własności nieruchomości, pozwolenia na budowę, opinii wraz z opracowaniem projektowym dla instalacji słonecznej, wyliczonego efektu ekologicznego, zestawienia finansowego, harmonogramu robót.

38

Po kilku latach procedura dokumentacji kredytowej rozrosła się, a następnie wprowadzono pomysł, aby to instalator brał na siebie pełną odpowiedzialność za dokumentację, wykonanie, a także za właściwy dobór urządzeń i ich montaż. Klient nie otrzymywał ani jednej złotówki do ręki, a ponosił odpowiedzialność za całą inwestycję. Taki model kredytu nie odpowiadał polskiej mentalności inwestora, który przed rozpoczęciem budowy musi poczuć w ręku całą gotówkę, którą odpowiednio skalkuluje, podzieli na etapy, mając realny wpływ na wydatki. Wspomniany wyżej wariant funkcjonował najgorzej, bowiem najwięcej było potknięć pod względem niewłaściwej kalkulacji, a także odpowiedzialności za urządzenia, które trzeba było wymieniać lub naprawiać.

Ostatni wariant, jaki jest preferowany na terenie naszego kraju, obejmuje działania związane z wykorzystaniem OZE dla dużych zadań inwestycyjnych, w których zwyczajowo już biorą udział związki gmin lub miast. Do określonego typu inwestycji wprowadza się kilka organów samorządowych, które współpracując, typują jedną jednostkę odpowiedzialną za rozliczenie, a także za obsługę techniczną.

Program, który jest rozpowszechniony w nowej linii finansowania, znany jest pod nazwą Prosument. Program ten został uruchomiony na koniec maja 2014 r. i będzie funkcjonował do końca 2020 r. Program Prosument tak naprawdę najlepiej ma być odbierany przez samorządy terytorialne, mając na uwadze zakup i montaż tzw. mikroinstalacji OZE.

Warto jednak przypomnieć, że okres zawierania umów kończy się w roku 2018. Preferowane jest rozwiązanie polegające na stosowaniu systemu: pożyczka + dotacja. Wielkość dofinansowania zakłada się, że w założeniach budżetowych na poziomie 800 mln zł.

Dotacje łączne wyniosą maksymalnie 280 mln zł, zaś niskoprocentowe kredyty to maksymalnie 520 mln zł. Z tego założenia wynika, że maksymalna dotacja nie przekroczy 35%, czyli będzie to rzeczywiste odniesienie do środków kwalifikowanych, liczonych brutto na poziomie 45%. Kwota, jaka przypadnie na rok 2015, nie przekroczy 50 mln zł.

Wskazuje się w nim źródła ciepła: l > 300 kW w energii cieplnej, tj. kolektory słoneczne, kotły na biomasę, pompy ciepła, l > 40 kW - systemy fotowoltaiczne oraz małe elektrownie wiatrowe i mikrokogeneracja, oraz instalacje hybrydowe w limicie jw.

Zakłada się, że maksymalny koszt kredytu wyniesie dla: I - tzw. osób fizycznych - jedno źródło OZE > 100 000 zł, - kilka źródeł OZE > 150 000 zł.

II - osób prawnych, np. spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, TBS - jedno źródło OZE > 300 000 zł, - kilka źródeł OZE > 450 000 zł w tym mikrobiogazownie > 500 000 zł.

Działania inwestycyjne obejmują 100% finansowania środków kwalifikowanych przy oprocentowaniu rocznym 1% na warunkach: l okres kredytowania > 15 lat, l karencja > 6 miesięcy, l realizacja zadania > 24 miesięcy, l spłaty kwartalne. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Dofinansowanie w wysokości 20% (w latach 2015 i 2016) i 15% po 2017 r. obejmuje: kolektory słoneczne, kotły na biomasę, pompy ciepła.

Dofinansowanie w wysokości 40% w latach 2015 i 2016 i 30% po 2017 r. obejmuje: ogniwa fotowoltaiczne, elektrownie wiatrowe, mikrokogenerację.

Warunki dofinansowania obejmują ściśle określone kryteria, ale oceniane przez wyspecjalizowanych analityków bankowych wraz z odniesieniem do specjalistycznej opinii technicznej: l dofinansowanie odnosi się do instalacji niezakończonych, będących w stadium realizacji, l o dofinansowanie mogą ubiegać się inwestorzy z jednym wnioskiem dla jednego budynku, l tylko jednostka weryfikująca dokonuje wyboru podmiotów dofinansowanych, l możliwości uniknięcia podatku dochodowego od dotacji w przypadku wypłaty z budżetu, l brak zastosowania korzystniejszego dofinansowania, niż to wynika z założeń programowych, l muszą być przestrzegane przepisy o pomocy publicznej, l instalacje, które mają więcej niż jedno źródło energii OZE, określane są wg kryteriów jak ww., l do oceny technicznej instalacji będą dopuszczeni jedynie uprawnieni projektanci posiadający uprawnienia wynikające z zapisów ustawy o OZE, l instalacje OZE w obiektach, w których prowadzona jest działalność gospodarcza, nie mogą obejmować większej powierzchni niż 50% obiektu, l nadmiar z energii elektrycznej OZE jest przekazywany do liczników energii (zapis jest kontrowersyjny i różnie interpretowany), l okres zakończenie przedsięwzięcia jest krótszy niż 3 lata.

Dalsze ustalenia proceduralne są możliwe do przedstawienia, jednakże wymagają szczegółowego opisu wraz z punktowym omawianiem poszczególnych zagadnień.

Generalnie najważniejszą kwestią, jaką pragnę poruszyć w niniejszym artykule, jest odniesienie do „Warunków Technicznych”: l w zakresie projektowania instalacji: - posiadanie uprawnień wg wytycznych ustawy o OZE, - umiejętność obliczania uzysku energetycznego z wyliczeniem efektu ekologicznego, www.instalator.pl

1 (209), styczeń 2016

l

w zakresie doboru urządzeń: - z uwzględnieniem wysokiej jakości urządzeń zgodnie z obowiązującymi normami i certyfikatami, - z poszanowaniem ustalonych kosztów kwalifikowanych, - wraz z układami pomiarowymi licznikami energii i ciepła, - przy gwarancji urządzenia nie krótszej niż 5 lat, l przy montażu instalacji: - z uwzględnieniem posiadanych uprawnień instalatora wg zapisu ustawy o OZE, - z zawarciem umowy, i to w formie pisemnej, z gwarancją uzysków energii, - udzielenie rękojmi na wykonane prace na okres 3 lat.

W tym zakresie stwierdzam niezgodność zapisu danych ww. projektu z zapisem „Kodeksu cywilnego”, bowiem właśnie ten ogólny akt normatywny obowiązujący od 1964 r. wskazuje, iż: - gwarancja na wykonane prace i dostarczone wyroby obejmuje 12 miesięcy, - rękojmia zaś obejmuje okres 36 miesięcy.

Odrębną kwestią jest dokonanie optymalizacji wraz określeniem założeń szacunkowych uwzględniających najlepsze parametry pracy urządzenia.

Pisanie i mówienie o „gwarancji uzysku energii” jest podawaniem nieprawdziwych lub skrajnie nieodpowiedzialnych danych.

Najsmutniejsze w tym wszystkim jest jednak stwierdzenie, które przewidywałem, że jednak się pojawi, a mianowicie posiadanie uprawnień potwierdzonych przez URE w zakresie projektowym i w zakresie instalacyjnym.

Z przykrością stwierdzam, że zapisy ustawowe są sprzeczne w moim odczuciu z zasadą współżycia społecznego, bowiem osoba, która skończyła np. 3-letnią szkołę zawodową ze specjalizacją monter instalacji sanitarnych, nie będzie mogła wykonywać budowy instalacji pozyskujących OZE, w których będą wykorzystywane dotacje.

Ponieważ po wdrożeniu ustawy o OZE dyskusja na ten temat była i nadal jest prowadzona, stwierdzam, że nie wolno nikogo dyskredytować i marginalizować. Instalatorzy, którzy od niemal 20 lat wykonują instalacje do odnawialnych źródeł energii, nie mogą być przymuszani na siłę do „zdawania egzaminów” za ponad 700 zł, aby móc pracować w swoim zawodzie. W moim odczuciu należy raczej prowadzić działania do-

szkalające, podnoszące kwalifikacje zawodowe, aby jakość usług była na najwyższym poziomie, z wykorzystaniem najnowszych trendów technicznych wraz z wykorzystaniem daleko idącej energooszczędności wg hasła „oszczędzają bogaci - nam też się to opłaci”.

Jestem przeświadczony, że najlepsi specjaliści nie będą oglądać się na programy pomocowe, ale opierać się będą na zwykłych kredytach niskoprocentowych na poziomie 2-3%.

Założenia programowe są słuszne, ale mam znowu obawy, aby nie wylano „dziecka z kąpielą”, jak to było w czasach, kiedy startowały tzw. programy dofinansowania termomodernizacji. Dopiero po kilku latach działania doszło do ich stabilizacji, obniżono kryteria i uproszczono procedurę postępowania kredytowego, a także procedurę odbioru końcowego.

Jeżeli o powodzeniu programu Prosument ma decydować upowszechnienie masowe, to proszę pamiętać, że z założenia wynika, że realnie będzie można wykonać ok. 60 tys. instalacji słonecznych. Gdyby uwzględniać wszystkie typy i rodzaje urządzeń do przetwarzania energii odnawialnej, to realnie wykonanych zostanie ok. 16-18 instalacji w każdej gminie do roku 2020. Uważam, że większy efekt osiągnięto w tzw. sprzedaży pakietowej na terenie Unii Europejskiej, z uproszczeniem procedury postępowania i obniżeniem kosztów realizacji różnorakich zadań inwestycyjnych.

Za konieczne uważam jednak poszanowanie posiadanych kwalifikacji zawodowych przez obecnych instalatorów, bez konieczności zdawania dodatkowych egzaminów, a także opierania się na wytycznych naukowych polskich i zagranicznych w zakresie rzeczywistych wartości energetycznych, bez wprowadzania dziwnych oraz niepotrzebnych wyliczeń. Powinniśmy dążyć do standaryzacji i powtarzalności inwestycji jako klucza do sukcesu.

Z udziałem Generatora Wniosków o Dofinansowanie (GWD) można od dnia 10.08.2015 r. brać udział w pozyskiwaniu środków na budowę instalacji z wykorzystaniem OZE, jak również z zastosowaniem budownictwa energooszczędnego. dr inż.

Zbigniew Tomasz Grzegorzewski Literatura: Materiały NFOŚiGW.

39

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Pompa powietrze/woda czy powietrze/powietrze - co dla kogo?

Układ z ciepłem Powietrze jest darmowe - dlaczego więc tego nie wykorzystać? Idealne do tego celu są powietrzne pompy ciepła, które jako źródło ciepła wykorzystują powietrze zewnętrzne, w związku z czym wykonywanie dolnego źródła w postaci sond pionowych lub kolektora gruntowego jest zbędne.

Pompy na powietrze zewnętrzne cieszą się ogromną popularnością w krajach zachodniej Europy. Według raportu Europejskiego Stowarzyszenia Pomp Ciepła EHPA - dominującym dolnym źródłem dla pomp ciepła jest i w najbliższej przyszłości pozostanie powietrze.

Jak widać na rys. 1, udział powietrznych pomp ciepła na rynku europejskim z roku na rok rośnie, a segment ten podzielony jest na urządzenia typu powietrze/powietrze oraz powietrze/woda.

Co ciekawe, wygląda na to, że aktualnie również w Polsce na cele grzewcze wykorzystywane są zarówno systemy wodne, jak i nadmuchowe (rys. 2).

Różnice

średnio powietrze znajdujące się wewnątrz budynku. System grzewczy z pompą ciepła powietrze/powietrze wyposażony jest w jednostkę zewnętrzną odbierającą ciepło z powietrza zewnętrznego (w wyniku pracy wentylatora, parownika i sprężarki) oraz jednostkę nawiewną, wyposażoną w powietrzny wymiennik ciepła (skraplacz) i wentylator, która ogrzewa lub chłodzi powietrze w pomieszczeniach, w których przebywamy.

Pompa ciepła powietrze/woda pracuje w układzie wodnym, w którym ogrzewanym czynnikiem grzewczym jest woda. System grzewczy z pompą ciepła powietrze/woda wyposażony jest również w jednostkę zewnętrzną oraz jednostkę wewnętrzną wyposażoną w wodny wymiennik ciepła (skraplacz), który oddaje ciepło do wody grzewczej, którą pompa obiegowa tło-

czy do instalacji grzejnikowej lub podłogowej i w ten sposób ogrzewa nasz dom. Pompy ciepła powietrze/woda składające się z dwóch osobnych jednostek nazywane są systemami typu „split”. Jednak w przypadku tego typu urządzeń skraplacz może być również wbudowany w jednostkę zewnętrzną i wtedy mówimy o pompie ciepła typu „monoblok”.

Zakres mocy powietrznych pomp ciepła jest szeroki. Na rynku spotyka się jednostki o mocy od ok. 2 do 160 kW w ramach pojedynczego systemu lub rozbudowanych układów kaskadowych. Pompy ciepła obecnie stosowane, często wyposażone są w technologię inwerterową, płynnie dopasowującą się do zapotrzebowania na ilość ciepła, co w znaczący sposób obniża koszty eksploatacyjne. Takie pompy ciepła pracują jak urządzenie chłodnicze i mogą być wykorzystywane zimą jako źródło ogrzewania, a latem jako układ schładzania na potrzeby klimatyzacji pomieszczeń.

Odbiorniki ciepła Pompa ciepła to urządzenie grzewcze wykorzystywane do ogrzewania budynków i produkcji cieW przypadku pomp ciepłej wody użytkowej. Popła typu powietrze/powiewietrzna pompa ciepła potrze wymienniki montobiera energię cieplną o niwane w ogrzewanych poskim poziomie temperamieszczeniach zintegrotury z powietrza i poprzez wane są z wentylatorem, doprowadzenie energii mekierownicami powietrza i chanicznej (sprężarka) doautomatyką sterującą. Wyprowadza ją do poziomu konywane są w różnych wysokiej temperatury użytwersjach, np. jednostki kowej. W ten sposób możścienne, kasetonowe, przyliwe jest wykorzystanie podłogowe czy kanałowe energii cieplnej z otocze(do których podłącza się nia, przy niewielkim 20kanały wentylacyjne roz30% udziale energii elekprowadzające powietrze po trycznej potrzebnej główpomieszczeniu). Przy tym nie do napędu sprężarki. ostatnim rodzaju układu Pompa ciepła powietrze- Rys. 1 Rozwój rynku pomp ciepła w Europie w latach 2005- nadmuchowego - kanałopowietrze pracuje w ukła- 2014 wg typów pomp ciepła, bez uwzględnienia urządzeń wego musimy mieć miejsce dzie nadmuchowym, w pracujących wyłącznie w funkcji chłodzenia. Źródło: EHPA, na instalację, czyli kanały, którym ogrzewamy bezpo- European Heat Pump Market and Statistics Report 2015. które wykonuje się naj40

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

częściej pod stropem piwnicy, w posadzce parteru budynku niepodpiwniczonego, pod stropem parteru w pustce sufitu podwieszanego czy też w pustce strychu. Sterowanie w przypadku pomp ciepła powietrze/powietrze jest najczęściej realizowane przy pomocy bezprzewodowych pilotów, a nadmuchowe jednostki wewnętrzne, w zależności od potrzeby, mogą realizować ogrzewanie lub chłodzenie pomieszczeń. Istnieje również możliwość podłączenia do centralnego systemu sterowania, co sprawdza się w przypadku większych obiektów komercyjnych, takich jak biura, hotele. Na szczególną uwagę zasługuje niska bezwładność takich systemów oraz fakt, że nie ma dodatkowych mediów pośredniczących (jak woda), przez co redukuje się straty. Wadą tego typu układów jest brak możliwości przygotowania ciepłej wody użytkowej, bez dodatkowego modułu.

Pompy ciepła typu powietrze/woda wymagają instalacji odbiornika ciepła.

W przypadku tego typu systemów możemy stosować wszelkiego rodzaju grzewcze systemy wodne, takie jak: grzejniki, ogrzewanie płaszczyznowe (podłogowe, ścienne, sufitowe), klimakonwektory, a nawet nagrzewnice powietrza. Zazwyczaj jednak są to systemy płaszczyznowe, ponieważ pompa ciepła jest źródłem ciepła niskolub średniotemperaturowym i najwyższe sprawności uzyskuje przy niskich temperaturach zasilania od 25 do 40°C, które idealnie nadają się zasilania systemów z podłogówką. Zaletą tego typu systemów jest energooszczędność, estetyka i komfort związany z brakiem elementów wymagających czyszczenia, a w okresie zimowym ciepła i szybkoschnąca podłoga. Jednocześnie wadą i zaletą systemu jest duża bezwładność, która powoduje, że mamy dużą pojemność buforową systemu, ale nie jest możliwe dokonanie szybkiej, natychmiastowo odczuwalnej zmiany temperatury w pomieszczeniu.

Wadą może być fakt, że nie każdy rodzaj posadzki będzie zapewniał odpowiednią przewodność cieplną, w związku z czym możemy zastosować płytki ceramiczne, większość paneli podłogowych oraz tylko wybrane rodzaje drewna. Systemy płaszczyznowe mogą również znaleźć zastosowanie do chłodzenia budynku w okresie letnim, jednak ograniczeniem wydajności chłowww.instalator.pl

1 (209), styczeń 2016

Rys. 2 Rozwój rynku pomp ciepła Polsce w latach 2010-2014 wg typów pomp ciepła, bez uwzględnienia urządzeń pracujących wyłącznie w funkcji chłodzenia. Źródło: EHPA, European Heat Pump Market and Statistics Report 2015. dzenia w ich przypadku będzie temperatura punktu rosy, której nie należy przekraczać. Jeżeli w budynku wymagany jest komfort klimatyzacji zaleca się zastosowanie klimakonwektorów, które mogą ogrzewać i chłodzić budynek niemal bez ograniczeń.

Zaletą systemów pomp ciepła powietrze/woda jest możliwość produkcji ciepłej wody użytkowej bez dodatkowych modułów.

Bitwa o efektywność Powietrzne pompy ciepła osiągają zazwyczaj klasę energetyczną A - A++.

Na efektywność tego rodzaju pomp ciepła mają wpływ pozostałe elementy, takie jak rodzaj silnika napędzającego sprężarkę, czynnik chłodniczy, typ sprężarki, wymienniki, automatyka.

Dodatkowym czynnikiem wpływającym na współczynnik efektywności jest proces odszraniania, który musi być wykonywany przez urządzenie automatycznie w celu usunięcia oblodzenia pa-

rownika. Podczas procesu odszraniania pompa ciepła wykorzystuje część energii cieplnej do usunięcia szronu z wymiennika, w związku z czym jej wydajność spada, ale dotyczy to obydwu typów urządzeń.

Pompa ciepła powietrze/woda pracująca w systemie niskoparametrowym, w porównaniu do urządzeń typu powietrze/powietrze, osiąga wyższy roczny współczynnik efektywności SCOP: odpowiednio 4,5 do 4. Jest to głównie związane z niższą temperaturą zasilania wymaganą dla instalacji płaszczyznowej (25-35°C), która w układzie nadmuchowym musi osiągać (30-55°C), a także wyższym poborem energii przez wentylatory w porównaniu do pompki obiegowej wody grzewczej.

Dwa w jednym Ciekawym rozwiązaniem są systemy tzw. multisplit, łączące cechy obu typów opisanych wyżej urządzeń.

Pompy tego typu współpracują zarówno z jednostkami wewnętrznymi nadmuchowymi sterowanymi pilotem, jak i z wodną instalacją centralnego ogrzewania (poprzez zastosowanie mudułu z wodnym wymiennikiem ciepła, pompką obiegową i sterownikiem). Wyjątkową zaletą takiego systemu jest jego „elastyczność”, która daje możliwość ogrzewania lub chłodzenia powietrzem kilku pomieszczeń równocześnie, przy jednoczesnym ogrzewaniu/chłodzeniu pomieszczeń wodnym systemem grzewczym (np. podłogówka).

Ogrzewanie podłogowe, a przede wszystkim grzejnikowe, może być również używane wyłącznie do ogrzewania (zima), a powietrzne jednostki wewnętrzne wyłącznie do chłodzenia (lato). Ponadto do jednostki zewnętrznej można podłączyć moduł służący do produkcji ciepłej wody użytkowej w osobnym zasobniku c.w.u., który do ogrzewania wykorzystuje głównie ciepło powstające podczas chłodzenia. Daje to ogromną przewagę nad typowymi powietrznymi pompami ciepła, ponieważ ogrzewanie wody jest bardzo ekonomiczne, nie obniża współczynnika sprawności pompy ciepła i może zachodzić jednocześnie z procesem chłodzenia budynku. dr inż. Małgorzata Smuczyńska

41

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Fotowoltaika bez tajemnic (2)

Tolerancja mocy W cyklu artykułów poświęconych fotowoltaice spróbuję szczegółowo przedstawić czytelnikom teorię i praktykę dotyczącą instalacji fotowoltaicznych. Odpowiem m.in. na pytanie, ile „prądu” zaoszczędzę, a ile środków muszę wydać na inwestycję. Jak optymalnie dobrać wielkość instalacji i przy okazji ustrzec się przed typowymi błędami?

Wiemy już, jak to jest z tą energię słoneczną, teraz spróbujemy zapoznać się danymi technicznymi paneli fotowoltaicznych, żeby wiedzieć, ile realnie energii słonecznej możemy zamienić na prąd.

Zamiana na prąd Dane techniczne paneli fotowoltaicznych zawierają kilkanaście parametrów opisujących, jak zachowuje się panel w trakcie eksploatacji. Na rys. 1 możemy przyjrzeć się przykładowym danym

42

panelu fotowoltaicznego jednego z producentów [1]. Zwróćmy uwagę, że dane są podzielone na dwie grupy: „dane elektryczne przy STC” oraz „dane elektryczne przy NOCT”. Podstawowy parametr panelu, czyli moc elektryczna, dość mocno spada wg NOCT w stosunku do wartości podanej wg STC. Co to jest STC i NOCT? Czym się różnią?

Skróty te oznaczają warunki, w jakich dokonano pomiaru parametrów technicznych panelu fotowoltaicznego. STC oznacza z angielskiego Standard Test Conditions, natomiast NOCT to Nor-

mal Operating Cell Temperature. Pomiar wg STC to pomiar przy nasłonecznieniu o mocy 1000 W/m2 przy temperaturze ogniwa 25°C oraz parametrze widma promieniowania Air Mass - AM 1,5. Warunki takie nigdy nie wystąpią w rzeczywistości. Przy praktycznie maksymalnym możliwym nasłonecznieniu (czyli 1000 W/m2) nie jest możliwe utrzymanie temperatury ogniwa na poziomie 25°C. W słoneczny dzień temperatura powietrza przekracza o kilka stopni 25°C, tym bardziej temperatura panelu będzie dużo wyższa. Parametr AM = 1,5 określa, że promienie słoneczne padają pod kątem 48,2° w stosunku do położenia słońca w zenicie. Bardziej wiarygodne i mogące wystąpić w rzeczywistych warunkach pracy są parametry podawane wg NTC. Nasłonecznienie 800 W/m2, przy temperaturze powietrza 20°C oraz wietrze o prędkości 1m/s i AM = 1,5.

Na rysunku 1 widać, że różnice w mocy maksymalnej wg STC i NOCT wynoszą ok. 25% (260 W i 193,4 W). Która moc jest realnie osiągalna w trakcie eksploatacji? Na pewno nie 260 W, ale nie jest wykluczone uzyskanie w pewnych warunkach mocy powyżej tej podanej wg NOCT. Warto wiedzieć, że praktycznie wszystkie oferty handlowe zawierające informację o mocy elektrycznej pakietu fotowoltaicznego lub zamontowanej instalacji uwzględniają moc wg STC. Jest to standardowa informacja charakteryzująca instalację. Również w przypadku starania się o dofinansowanie do zakupu i montażu instalacji fotowoltaicznej podajemy moc wg STC. Pozostałe parametry przykładowych danych technicznych panelu fotowoltaicznego: l Napięcie w punkcie mocy maksymalnej (Umpp) - maksymalne napięcie, jakie może osiągnąć moduł pod obciążeniem przy podłączonym urządzeniu, które pobiera energię. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

l

Prąd w punkcie mocy maksymalnej (Impp) - maksymalny prąd, jaki może wyprodukować moduł w optymalnych dla siebie warunkach, pod obciążeniem. l Napięcie rozwarcia (Uoc) - maksymalne napięcie, jakie powstaje na module, do którego nie są podłączone żadne urządzenia pobierające energię. l Prąd zwarciowy (Isc) - maksymalny prąd, jaki może wyprodukować moduł w najoptymalniejszych dla siebie warunkach, bez obciążenia. l Maksymalne napięcie pracy - wielkość określająca maksymalne napięcie łączonych ze sobą szeregowo modułów.

Suma napięć wszystkich łączonych szeregowo modułów nie może przekroczyć tej wartości.

Istotne z punktu widzenia doboru inwertera do instalacji oraz konfiguracji połączenia paneli są bezwzględne współczynniki temperaturowe i procentowe współczynniki temperaturowe (Isc, Uoc, Pmpp). Informują one, jak zmienia się natężenie prądu (Isc), napięcie (Uoc) oraz moc (Pmpp) panelu fotowoltaicznego wraz ze zmianą jego temperatury w stosunku do warunków STC, czyli w stosunku do temperatury ogniwa wynoszącej 25°C. Przykładowo wartość bezwzględnego współczynnika temperaturowego Uoc = -0,121 V/°C oznacza, że wraz ze wzrostem temperatury panelu fotowoltaicznego o 1°C napięcie na jego zaciskach spada o 0,121 V. Jeśli wg warunków STC wartość Uoc wynosi 37,78 V, to przy temperaturze ogniwa równej np. 60°C napięcie rozwarcia spadnie do wartości 33,54 V (37,78 V - (60 - 25) * 0,121 V), natomiast napięcie w maksymalnym punkcie mocy (Umpp) będzie wynosić ok. 26,66 V. Z powyższych informacji wynika, że zależnie od temperatury panelu fotowoltaicznego będzie on generował na przyłączu wyższe lub niższe napięcie, a tym samym - zmienna będzie jego moc. Im cieplej na zewnątrz, a więc im cieplejszy będzie panel, tym mniej energii będzie dostarczone. Będą większe straty na zamianie promieniowania słonecznego na energię elektryczną. Okazuje się więc, że przetwarzaniu energii słonecznej na elektryczną sprzyja klimat chłodniejszy niż tropikalny. Wbrew opiniom przeciwników fotowoltaiki, którzy twierdzą, że Polska jest krajem, w którym ze względu na klimat fotowoltaika nie ma sensu, uważam, że mamy bardzo dobre warunki do korzystania w tego rodzawww.instalator.pl

ju źródła energii. Moc elektryczna to iloczyn napięcia i natężenia prądu na zaciskach panelu fotowoltaicznego. Jak już wiemy, parametry te zależą od kilku czynników, jednakże najważniejsza jest ilość promieniowania słonecznego padającego na powierzchnię panelu. Na rys. 2 [2] pokazano zależność napięcia i natężenia prądu od nasłonecznienia.

Charakterystyki takie są definiowane dla modeli paneli fotowoltaicznych.

Gdybyśmy chcieli sprawdzić, jaką moc otrzymamy z przykładowego panelu (rys. 2) przy natężeniu promieniowania słonecznego 800 W/m2, należałoby znaleźć punkt na linii opisanej 800 W/m2, dla którego iloczyn natężenia prądu i napięcia da najwyższą wartość. Będzie to najoptymalniejszy punkt pracy instalacji przy danym nasłonecznieniu (800 W/m2). Punkt taki nazywa się punktem mocy maksymalnej, w skrócie MPP (z ang. Maximum Power Point). Oczywiście użytkownik czy instalator nie będzie takiego punktu szukał samodzielnie.

Jest to zadanie dla sterownika instalacji fotowoltaicznej, czyli inwertera (inna nazwa falownik) instalacji fotowoltaicznej. Jest to serce całej instalacji. Jednym z zadań inwertera jest szukanie punktu MPP. O ile algorytm szukania MPP, gdy słońce jest w zenicie jest prosty, to znalezienie faktycznie najoptymalniejszego punktu w słabych warunkach nasłoniecznienia wymaga zastosowania inwertera renomowanego producenta. Kiepski algorytm wyszukiwania może zatrzymać się na lokalnym MPP, które nie musi oznaczać największej możliwej w danej chwili mocy energii elektrycznej.

Zadanie dla inwertera Podstawowym zadaniem inwertera jest konwersja napięcia stałego otrzymywanego z modułów fotowoltaicznych na napięcie przemienne oraz

znalezienie i praca instalacji w MPP. Dodatkowo panel informacyjny dla użytkownika może podawać moc chwilową, napięcie chwilowe, uzyski dziennie itp. Ponadto zabezpiecza obwody po stronie prądu stałego i przemiennego, np. przed odwrotną polaryzacją, przed przeciążeniem, itp. Zależnie od modelu inwerter może podawać informację o łącznej sumie energii oddanej do sieci, historię błędów, impedancję sieci, częstotliwość sieci, łączną sumę godzin pracy, łączną sumę godzin pracy z zasilaniem sieci, natężenie prądu oddawanego do sieci, natężenie prądu stałego, łączną sumę łączeń z siecią, rezystancję izolacji instalacji fotowoltaicznej przed połączeniem z siecią, numer seryjny urządzenia, aktualny stan roboczy, napięcie sieci.

Uzupełniając informację o istotnych parametrach panelu fotowoltaicznego, trzeba koniecznie napisać o parametrze określanym jako tolerancja mocy. W przykładowych danych technicznych (rys. 1) przeczytamy, że minimalna tolerancja mocy STC wynosi 0%, a maksymalna tolerancja mocy wynosi 3%. Co to oznacza? Jeśli kupujemy kilka/kilkanaście sztuk paneli do naszej instalacji (typowa instalacja domowa to co najmniej 6-8 sztuk paneli), to powinnyśmy wybrać panele o tzw. dodatniej tolerancji mocy. W naszym przykładzie panele posiadają właśnie dodatnią tolerancję mocy 0/+3%. Oznacza to, że jeśli producent deklaruje moc panelu wg STC jako np.

260 W, to każdy panel przez niego oferowany będzie miał wg warunków STC moc wynoszącą co najmniej 260 W z możliwością trafienia na egzemplarze o mocy maksymalnie 3% wyższej niż te 260 W, czyli zakupione panele będą miały moc z zakresu od 260 do 267,8 W. Jest bardzo ważny parametr, gdyż panele fotowoltaiczne łączone są w instalacjach szeregowo (w dużych instalacjach szeregi łączone są też równolegle) i w takiej konfiguracji moc poszczególnych paneli jest taka jak moc najsłabszego panelu w szeregu.

Będzie to szerzej omówione w kolejnej części artykułu.

Paweł Kowalski Bibliografia: [1] www.stiebel-eltron.pl/produkty/fotowoltaika/tegreon-260p [2] panasonic.net/ecosolutions/solar/new/

43

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Popiół z kotła a (nie)ekologiczne spalanie

PET w palenisku W artykule przedstawiam wyniki badań poziomu emisji zanieczyszczeń gazowych w spalinach i zawartości substancji szkodliwych w odpadach paleniskowych podczas współspalania paliw konwencjonalnych z wytypowanymi odpadami bytowymi w paleniskach kotłów grzewczych.

Od kilkunastu lat w Polsce powszechnym zjawiskiem jest spalanie odpadów bytowych w domowych urządzeniach grzewczych. Z początkiem wieku proces ten został nagłośniony i napiętnowany. W licznych artykułach i audycjach wskazywano na degradację środowiska wywołaną spalaniem śmieci.

Podkreślano uciążliwość społeczną takich zachowań, którym towarzyszy nieprzyjemny, gryzący zapach czy nadmierna emisja pyłu. Duży wpływ na rozprzestrzenienie się zjawiska spalania śmieci miało zubożenie społeczeństwa, wzrost cen paliw i energii oraz nieuregulowana polityka w zakresie gospodarowania odpadami. Wraz ze wzrostem cen nośników nastąpił wzrost zapotrzebowania na energię cieplną i elektryczną. Wprowadzenie do oferty handlowej nowych konstrukcji kotłów, palników i innych szeroko rozumianych urządzeń grzewczych na pewno ograniczyło zjawisko spa-

44

lania odpadów w domowych kotłowniach. Warto zauważyć, że duża część użytkowników urządzeń grzewczych nie zdecydowała się na wymianę swoich źródeł ciepła na automatyczne, jednopaliwowe, wysokosprawne jednostki. Dokonywano zakupów urządzeń wielopaliwowych, z objętościowo dużą komorą spalania, z ręcznym zasypem paliwa. Wzrost sprzedaży kotłów automatycznych nastąpił po wprowadzeniu w ich konstrukcji dodatkowego rusztu, tzw. awaryjnego, nad paleniskiem automatycznym.

Co można spalać?

W urządzeniach grzewczych dopuszcza się, oprócz paliw podstawowych (węgiel kamienny, brunatny, drewno opałowe, pelety), spalanie: l odpadów z gospodarki leśnej; l odpadów z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i mebli (kora, korek, trociny, wióry, ścinki, drewno);

l odpadów z produkcji oraz z przetwórstwa masy celulozowej, papieru i tektury (odpady z kory i drewna, mechanicznie wydzielone odrzuty z przeróbki makulatury i tektury); l odpadów z opakowań włącznie z se lek tyw nie gro ma dzo ny mi ko mu nal ny mi od pa da mi opa ko wa niowymi (opakowania z papieru i tek tu ry, opa ko wa nia z drew na), drewno, papier i tektura. W przypad ku gdy drew no i je go od pa dy są zanieczyszczone impregnatami i po wło ka mi ochron ny mi, któ re mogą zawierać związki chlorowco-or ga nicz ne lub me ta le cięż kie, należy je przekazać firmie odbiera ją cej od pa dy. Spa la nie ta kie go drewna jest zabronione.

Spalanie zgodnie z paragrafem Urządzenia, w których spala się przynajmniej jedno z powyższych paliw, musi być dostosowane do spalania danego rodzaju odpadu i potwierdzone odpowiednią deklaracją producenta.

W Polsce najważniejszym dokumentem regulującym gospodarkę odpadów jest Ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. (Dz. U. 2013 poz. 21, rozdział 2) [2]. Dopełnieniem Ustawy są Uchwały Rad Miejskich i Gmin dotyczących utrzymania czystości i porządku. Za nieprzestrzeganie zakazu spalania odpadów, zgodnie z art. 71 Ustawy o odpadach [2], użytkownik podlega karze aresztu albo grzywny (mandat 500 zł lub grzywna do 5000 zł) [4]. Ponadto w sytuacji, gdy dochodzi do złamania przepisów przeciwpożarowych i spowodowania uciążliwości w wyniku palenia odpadów, można ukarać właściciela nieruchomości zgodnie z art.

144 Kodeksu cywilnego. Właściciel posesji jest zobowiązany powstrzywww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

mywać się od działań, które zakłócałyby korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Z Ustawy o odpadach [2] wynika, że spalanie śmieci jest możliwe tylko w spalarniach odpadów. Spalanie w kotłach, urządzeniach do tego przystosowanych, wyposażonych w instalacje oczyszczania spalin ogranicza emisję dioksyn o ponad 700 razy niż podczas spalania odpadów w domowym kotle grzewczym [7].

Proces spalania w warunkach domowy odbywa się w niskich temperaturach, często w wodnych, stalowych komorach spalania. Urządzenia grzewcze w większości przypadków pracują bez zasobnika ciepła.

Często są przewymiarowane w stosunku do wielkości instalacji grzewczej i zapotrzebowania cieplnego budynku. Taki stan rzeczy sprawia, że domowe źródła ciepła pracują w trybie włącz-wyłącz, podgrzewając medium grzewcze do zaledwie 35÷45°C, gdzie optymalna temperatura powrotu wody z instalacji powinna wynosić 55÷60°C, a normalna temperatura zasilania 75÷80°C. Czynniki te wpływają na jakość procesu spalania, a tym samym na nadmierne wydzielanie się zanieczyszczeń, w tym produktów niezupełnego spalania. Tlenek i dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, metale ciężkie, kadm, chlorowodór i cyjanowodór to tylko część szko dli wych substancji, jakie powstają w trakcie spalania w przydomowych kotłowniach.

Narzucając do takich palenisk odpady bytowe, np. jeden kilogram polichlorku winylu (PCV), z którego wykonane są wykładziny, butelki, otoczki kabli, folie, powstaje aż 280 litrów chlorowodoru, który w połączeniu z parą wodną tworzy kwas solny [5]. Z jednego kilograma pianki poliuretanowej (buty, odzież, meble) do powietrza emituje się aż 50 litrów cyjanowodoru, który tworzy z wodą kwas pruski www.instalator.pl

1 (209), styczeń 2016

[6]. Przy spalaniu sklejki czy płyty wiórowej emitowany jest do środowiska formaldehyd. Bardzo niebezpieczne dla zdrowia jest również spalanie tworzyw sztucznych typu PET, odpadów z gumy czy lakierowanych materiałów. W wyniku domowej, termicznej utylizacji tej grupy produktów wprowadzane są do atmosfery rakotwórcze dioksyny, których toksyczny wpływ na zdrowie może objawić się dopiero po kilkudziesięciu latach, np. w postaci chorób nowotworowych [3].

Ważnym, często pomijanym zjawiskiem w trakcie opalania urządzeń grzewczych odpadami komunalnymi jest spalanie wilgotnych, mokrych śmieci. Proces taki prowadzi do obniżenia temperatury spalania i wydzielenia dużych ilości tlenku węgla, co prowadzi do zarastania kanałów konwekcyjnych w urządzeniu grzewczym i zawężaniu przekroju przewodów kominowych. Skutkiem tego procesu jest

niewłaściwy wypływ produktów spalania z emitora, co prowadzi do zatrucia, a w konsekwencji może przyczynić się do śmierci.

Próba W Zakładzie Badań Urządzeń Energetycznych w Łodzi podjęto próbę określenia poziomu emisji zanieczyszczeń gazowych w spalinach i zawartości substancji szkodliwych w odpadach paleniskowych podczas współspalania paliw konwencjonalnych z wytypowanymi odpadami bytowymi w paleniskach kotłów grzewczych. Badania przeprowadzono na niskotemperaturowym kotle c.o. z ręcznym zasypem paliwa, o znamionowej mocy cieplnej 15 kW. Kocioł posiadał wymiennik stalowy. W tabeli 1 przedstawiono wyniki analiz, odpadów paleniskowych na zawartość metali ciężkich pochodzących ze spalania węgla kamiennego z odpadami komunalnymi. W tabeli 2 przedstawio-

Fot. Widok sondy do aspiracji pyłu.

45

miesięcznik informacyjno-techniczny

no wyniki emisji podczas spalania węgla kamiennego z odpadami bytowymi. W tabeli 3 przedstawiono wyniki analiz, odpadów paleniskowych na zawartość metali ciężkich pochodzących ze spalania drewna opałowego z odpadami komunalnymi. W tabeli 4 przedstawiono wyniki emisji podczas spalania drewna opałowego z odpadami bytowymi.

Podsumowanie Po spaleniu wytypowanych odpadów bytowych z węglem kamiennym jako paliwem podstawowym

1 (209), styczeń 2016

wotną zawartością poszczególnych metali w paliwie.

Po spaleniu wytypowanych odpadów bytowych z drewnem opałowym jako paliwem podstawowym stwierdzono w próbkach popiołów nadmierne zawartości pierwiastków metali ciężkich w porównaniu z zawartością metali ciężkich w próbkach ślepych. Występowanie Mn > 100 ppm, Cr > 100 ppm oraz Zn > 200 ppm w popiele może świadczyć o uprzednim spalaniu odpadów pochodzenia PET lub gumy.

W próbkach pobranych z kanałów konwekcyjnych kotła i sond

gla, sumy węglowodorów organicznych (TOC) oraz pyłu w porównaniu do emisji ze spalania jednorodnych paliw podstawowych.

Spalaniu odpadów bytowych towarzyszy nieprzyjemny zapach i pogarsza się stan psychofizyczny osób będących w pobliżu emitora.

Ciągi konwekcyjne kotła oraz przewody kominowe ulegają znacznemu zarastaniu sadzą. Kanały konwekcyjne uległy zawężeniu światła o około 50%.

Filtry aspiratora pyłu w krótkim czasie (2-3 minuty) ulegają całkowitemu zaklejeniu. Powierzchnia osadcza filtrów jest sztywna, pokryta czarną masą. Nawet lekkie zgięcie filtra powoduje jego pękanie. Świadczy to o skraplaniu i zestalaniu się na elementach toru pomiarowego par tworzyw sztucznych powstałych po niecałkowitym spaleniu się materiału badanego.

Czas przebywania mieszanki paliwo + odpad w komorze paleniskowej oraz temperatura procesu spalania wewnątrz kotła jest niewystarczająca do całkowitego spalenia odpadu. Analiza tylko próbek popiołów z domowych palenisk jest niewystarczająca do stwierdzenia, czy użytkownik urządzenia grzewczego spalał w nim odpady bytowe (tworzywa sztuczne i ich pochodne), czy też nie.

Każdorazowo przy próbie analizy metali ciężkich w popiele należy wykonać oznaczenie metali ciężkich w próbce paliwa. Zawartość metali ciężkich w paliwie jest różna w zależności od gatunku opału oraz jego pochodzenia.

Artur Zając

nie stwierdzono w próbkach popiołów nadmiernych zawartości pierwiastków metali ciężkich w porównaniu z zawartością metali ciężkich w próbkach ślepych. Nieliczne podwyższone zawartości metalu ciężkiego w próbce popiołu, w stosunku do próbki ślepej, nie świadczą o spalaniu odpadów bytowych.

Przekroczenia te mogą być spowodowane np. błędami analizy, zużyciem aparatury analitycznej, zużyciem detektora pierwiastka w urządzeniu pomiarowym, a także pier-

46

probierczych stwierdzono podwyższone zawartości metali ciężkich w porównaniu do próbek popiołów.

Występowanie Pb > 200 ppm, Ni > 100 ppm, Mn > 1000 ppm, Cu > 100 ppm, Cr > 100 ppm oraz Zn > 500 ppm w osadzie z wymiennika może świadczyć o uprzednim spalaniu odpadów pochodzenia PET, gumy, płyty wiórowej lub kolorowych gazet.

W trakcie spalania odpadów bytowych z paliwami podstawowymi następuje wzrost emisji tlenku wę-

Literatura: [1]. PN-EN 303-5:2012 „Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 500 kW - Terminologia, wymagania, badania i oznakowanie”.

[2]. Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. 2013 poz. 21).

[3]. http://www.akademiaodpadowa.pl, luty 2015, Marta Tarabuła-Fiertak, Zdrowotne i środowiskowe skutki spalania odpadów w piecach domowych.

[4]. Katarzyna Komar, „Strażnik miejski sprawdzi, czym palisz w kominie”.

[5]. Marcin Stepniak, „Spalanie odpadów w domowych warunkach”.

[6]. Emilia Seweryn, „Czym grozi spalanie śmieci w domowych piecach?”.

[7]. http://www.malopolska.pl, „Zadbajmy o czyste powietrze”, marzec 2015. www.instalator.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Grzejniki żeliwne z firmy Viadrus

Jakość i estetyka Długoletnia tradycja naszej firmy połączona z doświadczeniem w przemyśle odlewniczym rozpoczęła się już w 1888 roku. Dzięki dokładnej obróbce i niezawodności zapewniamy wysoką jakość i trwałość produktów firmy VIADRUS. Firma VIADRUS jest tradycyjnym czeskim producentem produktów żeliwnych: szczególnie kotłów i grzejników.

Zatrudnia ponad 1000 pracowników, a roczna sprzedaż wynosi około 2 mld CZK. Jest ona jedną z najważniejszych firm w technice grzewczej na rynku europejskim. Produkcja (wszystkich produktów) podlega certyfikacji według norm ISO 9001 i ISO 14001. Dzięki wieloletniej znajomości rynku firma stale rozwija swoje portfolio i oprócz tradycyjnych źródeł energii koncentruje się również na źródłach odnawialnych.

Firma VIADRUS jest również jednym z czołowych producentów grzejników żeliwnych w klasycznym, nowoczesnym i retro stylu. W ofercie jest również możliwość produkcji na zamówienie dla indywidualnych klientów. Żeliwne grzejniki różnią się od klasycznych przede wszystkim długą żywotnością oraz większą oszczędnością ciepła. Ich zaletą jest możliwość wyboru różnych wersji kolorystycznych oraz indywidualnego wykończenia na zamówienie (kolorowane wzory). l Grzejniki Bohemia umożliwiają rozwiązanie ogrzewania klasycznych wnętrz, przy użyciu sprawdzonego materiału w niestarzejącym się wzornictwie.

Grzejniki Bohemia i Bohemia R stanowią odpowiednie rozwiązanie ogrzewania wnętrz w stylu „retro“ lub „industry“.

Nadają się do remontu systemow ogrzewania w zabytkowych budynkach. l Grzejniki Hellas są dobrym rozwiązaniem nie tylko dla zabytkowych budynków, ale również dla przemysłowych pomieszczeń. Będą służyć wiele lat, a ich design w stylu retro jest popularny od wielu pokoleń. Nawet dzisiaj. l Grzejniki Styl umożliwiają rozwiązanie ogrzewania wnętrz o nowoczesnym strony sponsorowane

wystroju. Ponadto istnieje możliwosc zastosowania podłączenia grzejnika STYL od dołu przy zastosowaniu zintegrowanego zaworu termostatycznego. Grzejniki Styl są łatwe w czyszczeniu i dlatego ich eksploatacja jest bardzo higieniczna. l Grzejniki Kalor stanowią najbardziej popularny wariant grzejnikow żeliwnych. Są one standaryzowane, dzięki czemu można je wykorzystywać w starszych systemach grzewczych. Mogą również zostać wyposażone w zintegrowany zawór termostatyczny. Klienci mogą za-

mówić grzejniki z określoną mocą (ilością członów) w różnej kolorystyce.

Grzejniki żeliwne Kalor 3 są w grupie klasycznych grzejników Kalor. Różnią się jednak dopełniającą płytą frontową.

Oba typy można łatwo połączyć ze starszymi grzejnikami oraz wyposażyć w zintegrowany termostatyczny zawór z dolnym przyłączeniem wody. Istnieje możliwość zamówienia grzejników z preferowaną mocą (członami) w ostatecznym kolorze lub bezbarwnych. l Grzejniki Termo są subtelniejszym wariantem wyposażonym w płytę frontową i z obniżoną pojemnoscia wodną ogniw.

Istnieje możliwość wyposażenia w zintegrowany termostatyczny zawór z dolnym przyłączeniem wody. Grzejniki

można również zamówić według preferowanej mocy (ilość członów) oraz w ostatecznym kolorze lub jako bezbarwne.

Nowy styl produkcji grzejników żeliwnych wraca do pierwotnego wyglądu odlewów. Zwiększenie funkcjonalności i minimalistyczny design doskonale nadają się do nowoczesnych wnętrz i zabytkowych budynków. Klasyczny i oryginalny kształt grzejników pozwala architektom i projektantom wykorzystać je nie tylko jako urządzenia funkcjonalne, ale również jako estetyczne, które mogą wzbogacić charakter i wyjątkowość wnętrz.

Wykończenie grzejników dostępne jest w dwóch wersjach: Natur i Patina. Wysoka jakość wykonania bez używania toksycznych materiałów, długa żywotność i klasyczny wygląd sprawiają, że są to no-

woczesne, oryginalne i unikalne produkty na rynku. Grzejniki mogą być złożone według pożądanej ilości członów (mocy).

Dla większych zamówień VIADRUS jest w stanie produkować grzejniki na zlecenie, np. w innym rodzaju, kształcie czy wypukłości.

VIADRUS będzie prezentować swoje grzejniki na targach Budma w Poznaniu (2-5.02.2016 r.) w pawilonie 3 na stoisku 30A. l Jacek Orlański www.viadrus.pl

47

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Materiały na instalacje wodociągowe w budynkach (1)

Rura wytrzymała Systemy instalacji wodociągowo-kanalizacyjnej powinny spełniać podstawowe warunki w zakresie projektowania, wykonania i gwarancji poprawnego działania.

Należy sobie uświadomić, jak duża liczba osób uczestniczy w procesie budowy, wówczas widoczna staje się rola optymalnej współpracy przy wznoszeniu budynków. Po stronie inwestorskiej, obok właściciela, użytkownika, inwestora i architekta, działa również wielu inżynierów. Zadaniem generalnego wykonawcy jest koordynacja robót prowadzonych przez przedsiębiorstwa budowlane i uzgadnianie ich z projektami realizowanymi przez wiele firm specjalistycznych. Dotyczy to przede wszystkim robót ziemnych i fazy realizacji budynków w stanie surowym oraz najróżniejszych prac wykończeniowych, do których zaliczają się także roboty instalacyjne. Wykonanie stanu surowego budynków pochłania ok. 33-38%, a roboty instalacyjne ok.

16-20% całkowitych kosztów dla budynków mieszkalnych.

Dopiero w końcu XVIII wieku zaczęła z Anglii docierać do Europy nowoczesna technika w dziedzinie wyposażenia mieszkań w instalacje sanitarne. Opracowywano systemy centralnego zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków z miast i wsi. Pozwoliło to architektom i budowniczym stopniowo likwidować ustępy z przybudówek i podwórzy, by wprowadzać je do wnętrza budynków. Początkowo były one lokalizowane w klatkach schodowych, a następnie stopniowo WC zaczęto przenosić do mieszkań. Zapotrzebowanie na te urządzenia sanitarne było wprawdzie jeszcze małe i nikomu nie przeszkadzało, że rury były stalowe, żeliwne czy też prowadzone po ścianach wewnętrznych czy zewnętrznych. W latach 30. XX wieku stopniowo wzrastające wymagania w zakresie kształtowania pomieszczeń zaczęły powoli

48

wymuszać prowadzenie rur w sposób niewidoczny. Rozpoczęto je obudowywać lub ukrywać we wnękach ścian.

Początkowo kuto bruzdy ręcznie, dopiero nowsze metody projektowania pozwoliły przynajmniej w kierunku pionowym formować bruzdy już przy murowaniu ścian. Ograniczenia sposobów wykonania przez instalatorów związane były z możliwościami stosowania niewielu dostępnych materiałów instalacyjnych - stalowe systemy wodociągowe i żeliwne systemy kanalizacyjne. W latach 70. na Zachodzie Europy, a w kraju w latach 90. XX wieku, nastąpiła prawdziwa rewolucja w możliwościach wykonania instalacji w budynkach. Pojawianie się nowych rozwiązań materiałowych stwarza konieczność stosowania nowych technologii wykonania instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych.

Budynki modernizowane Przy omawianiu sposobów rozwiązywania instalacji w nowych budynkach należy również zwrócić uwagę na modernizację już istniejących. Poza naciskami na wymianę instalacji z powodu złego stanu technicznego istnieją również tendencje wynikające z mody.

Mają one coraz większe znaczenie dla rynku. Gdy wychodzimy z założenia, że przeciętny okres użytkowania budynku mieszkalnego wynosi ok. 100 lat, oznacza to, że instalacje są modernizowane trzykrotnie. Trudności finansowe ograniczają zakres modernizacji jeszcze bardzo często do zwykłego utrzymywania instalacji w stanie nadającym się do użytku poprzez naprawy uszkodzonych elementów - wymiany skorodowanych rur instalacji wodociągowych na nowe z materiału odporne-

go na korozję. Przy modernizacji czasami można pozostawić bez zmian przewody rozdzielcze oraz piony wodociągowe, lecz prawie zawsze wymagane jest poprowadzenie na nowo podejść do przyborów. Wymaga tego inne wyposażenie w urządzenia sanitarne.

Wynika stąd wniosek, że nowoczesne systemy instalacji powinny być dostosowane zarówno do nowego, jak i modernizowanego budownictwa.

Instalacje wodociągowo-kanalizacyjne są niezbędne dla zaspakajania potrzeb życiowych człowieka zarówno w mieszkaniu, jak i w pracy. Ich prawidłowe zaprojektowanie, wykonanie może stanowić podstawę niezawodnej dostawy wody oraz niezakłóconego odprowadzenia ścieków sanitarnych i deszczowych.

Poza obszerną wiedzą ogólnotechniczną konieczna jest dobra znajomość systemów instalacyjnych oraz baczne zwracanie uwagi na uwarunkowania stosowania poszczególnych rozwiązań. Żadna inna branża nie ma tylu punktów styku z innymi, co instalacje wodociągowo-kanalizacyjne, np. konstrukcje budowlane, materiały budowlane, konstrukcje podłóg i wykończenia powierzchni ścian, ochrona przed wilgocią, hałasem i ochrona przeciwpożarowa, instalacje grzewcze, wentylacyjne i elektryczne - a nie można zapomnieć o tolerancjach budowlanych, które oddziałują w sposób istotny na wybór i technikę montażu różnych systemów instalacji.

Wydaje się nieuniknioną koniecznością ograniczenie różnorodności systemów i wyborów na etapie projektowania, gdyż w przeciwnym wypadku nie można mówić o zapewnieniu fachowych gwarancji. Jest to w zasadzie niemożliwe, aby instalator był przeszkolony w zakresie wykonawstwa wszystkich przedstawionych systemów i dysponował pełnym asortymentem potrzebnych maszyn, narzędzi do ich wykonania, jak i części zamiennych. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Modernizacja budynków starych wymaga śmielszego rozwiązania przy zagospodarowaniu pomieszczeń, aby ukształtować je nowocześniej i bardziej funkcjonalnie. Istnieje jednak konieczność ostrożniejszego obchodzenia się z substancją budowlaną wymagającą dokładnego poznania stanu istniejącego konstrukcji oraz instalacji w celu uniknięcia „niespodzianek” podczas jej naruszenia.

Realizacja obiektów nowych, a także modernizacja starych stawiają przed architektem, konstruktorem i instalatorem najwyższe wymagania w zakresie przygotowania teoretycznego, projektowania, znajomości szczegółów, koordynacji i nadzoru. Wykonawca potrzebuje dokładnych danych do wykonania kalkulacji i ustalania terminu.

Każdy zleceniodawca ma prawo domagać się dotrzymania terminów, jakości i trwałości wykonanych prac budowlano-instalacyjnych oraz utrzymania się w granicach kosztów.

Jednakże często system, w jakim realizujemy instalacje, jest mocno niedoceniany przez zleceniodawców i fachowców, zwłaszcza w zakresie jego wpływu na funkcjonowanie budynku, niezawodność eksploatacyjną instalacji, brak uszkodzeń oraz okres eksploatacji całego obiektu. Jeśli przewody prowadzone są w ścianach budynku, to każde uszkodzenie oznacza ingerencję w strefę prywatną mieszkańców. Nowoczesny system prefabrykowanych ścianek instalacyjnych nie tylko pozwala na łatwy dostęp do instalacji przy ewentualnych naprawach, lecz przede wszystkim upraszcza demontaż i wymianę przy modernizacji, bez ingerencji w konstrukcję budynku.

Podstawowe warunki Systemy instalacji wodociągowokanalizacyjnej powinny spełniać podstawowe warunki w zakresie projek-

1 (209), styczeń 2016

towania, wykonania i gwarancji poprawnego działania.

W zakresie projektowania systemy instalacji wodociągowo-kanalizacyjnej powinny: l opierać się na programie komputerowym, zawierać wykaz materiałów i kalkulację cen; l dzięki niewielkim wymiarom dawać się łatwo wpasować we wszystkie projektowane aranżacje pomieszczeń sanitarnych; l w zależności od potrzeb możliwie łączyć się ze sobą; l umożliwiać daleko idące rozdzielenie konstrukcji budynku i instalacji; l zawierać przyłącza i wyposażenie mocujące, powszechnie dostępne elementy wyposażenia sanitarnego oraz powinny być wystarczająco wytrzymałe; l umożliwiać montaż armatury i przyborów przeznaczonych do wmontowania w ściany; l zawierać materiały i armaturę umożliwiające izolację cieplną i przeciwwilgociową ułożonych przewodów; l umożliwiać zastosowanie dowolnego rodzaju okładziny ścian w pomieszczeniu i stwarzać w tym względzie daleko idące ułatwienia.

W zakresie przygotowania i wykonawstwa robót powinny: l składać się z możliwie jak najmniejszej ilości części; l zawierać wszystkie materiały pomocnicze do montażu (mocowania, połączenia itd.); l eliminować potrzebę wykonywania bruzd i otworów; l mieć stałe usytuowanie wysokościowe; l zapewniać możliwość szybkiego i łatwego wiercenia, piłowania, cięcia i mocowania na śruby z dużą dokładnością; l zapewniać możliwość łatwego połączenia z pionami wodociągowymi w przewidzianych miejscach;

l redukować do minimum pomocnicze

prace budowlane; l zawierać prostą i zrozumiałą instrukcję montażu.

W zakresie użytkowania elementy systemu powinny: l umożliwiać optymalny odstęp pomiędzy przyborami sanitarnymi; l dopuszczać zróżnicowaną wysokość montażową przyborów zawieszonych na ścianie; l zapewnić łatwość demontażu przy późniejszych pracach modernizacyjnych.

W zakresie gwarancji systemy powinny: l zapewniać wystarczającą ochronę przeciw korozji wewnętrznej i zewnętrznej; l być odporne na wnikanie wilgoci i stwarzać możliwości efektywnej izolacji przeciwwilgociowej; l spełniać wymagania nowoczesnych, powszechnie uznawanych zasad techniki, norm i przepisów; l dawać użytkownikowi gwarancję producenta za pośrednictwem wykonawcy.

Przy ocenie oddziaływania instalacji wodociągowo-kanalizacyjnych na budynek należy stale pamiętać o podstawowej zasadzie: „Przez umieszczenie instalacji i armatury w budynku nie mogą być obniżone, lub wręcz postawione pod znakiem zapytania, wymagania zawarte w przepisach prawa i uznanych zasadach techniki, dotyczące budynku, jego statyki, ochrony przed hałasem, ochrony przeciwpożarowej i izolacji cieplnej”.

W kolejnym odcinku przedstawię m.in. rozwiązania stosowane w instalacjach wodociągowych. dr inż. Florian Grzegorz Piechurski

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Rury stalowe - przyczyny awarii oraz sposoby naprawy (1)

Na korozję daj cynk...

Głównym zadaniem materiału instalacyjnego, z którego zbudowana jest wewnętrzna instalacja wodociągowa i ogrzewcza, jest zapewnienie wysokiej odporności na korozję, wysoką temperaturę, ciśnienie i uszkodzenia mechaniczne.

Inne problemy zachowania długiego okresu użytkowania instalacji mają miejsce w przypadku instalacji zimnej i ciepłej wody, inne w przypadku instalacji ogrzewczych, a jeszcze inne w instalacjach sprężonego powietrza.

Podstawowym warunkiem zachowania odpowiedniej trwałości sieci wewnętrznych jest zapewnienie do ich budowy takich materiałów konstrukcyjnych, które w ekstremalnych dla danej instalacji warunkach pracy nie spowodują jej uszkodzenia lub zniszczenia oraz pogorszenia jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

Problem sprowadza się do zastosowania takich materiałów, aby nie uległy one korozji, a więc gwarantowały odbiorcom wody odpowiednią trwałość instalacji, a także odpowiednią jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, nie dopuszczając do jej wtórnego zanieczyszczenia nie tylko w wyniku przedostania się do medium produktów korozji rurociągów i armatury, ale również tworzenia się biofilmów na skorodowanych wewnętrznych powierzchniach rur i zapychania się zanieczyszczeniami armatury czerpalnej i sterującej.

Wymagania Według wymagań zawartych w normach europejskich, a także w przepisach krajowych, odpowiedzialny za jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi jest jej dostawca, a jakość tej wody zgodnie z wymaganiami europejskimi oraz krajowymi to również brak agresywności korozyjnej w stosunku do materiałów instalacyjnych.

Na przedsiębiorstwach wodociągowych spoczywa obowiązek dostarcza-

50

nia wody, która nie powinna oddziaływać korozyjnie na przewody i urządzenia wodociągowe. Niestety jest wiele miejscowości w Polsce, w których woda przeznaczona do spożycia przez ludzi jest bardzo agresywna w stosunku do rur stalowych ocynkowanych, miedzianych oraz wykonanych ze stali kwasoodpornej. W takim wypadku jedynym rozwiązaniem jest zastosowanie do budowy instalacji rur z tworzyw sztucznych.

W dniu 15 czerwca 2002 r. w Dzienniku Ustaw nr 75 poz. 690 zostało opublikowane rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Znajduje się ono w grupie przepisów techniczno-budowlanych, których stosowanie jest obowiązkowe. Weszło ono w życie 16 grudnia 2002 r. Jeden z przepisów tego rozporządzenia stwierdza: „Instalacja wodociągowa powinna być trwała i zapewniać odpowiednią jakość przepływającej przez nią wody bez niebezpieczeństwa jej zanieczyszczenia. W tym celu wyroby zastosowane w instalacji wodociągowej powinny być tak dobrane, aby ich wzajemne oddziaływanie na siebie i wzajemne oddziaływanie między nimi i wodą nie powodowało pogorszenia jakości dostarczanej wody oraz zmian skracających trwałość instalacji. Jest to związane z odpowiednim doborem tych wyrobów stosownie do jakości wody. „Projektanci, inwestorzy, właściciele i zarządcy budynków powinni być zobowiązani, aby przy projektowaniu, wykonywaniu, użytkowaniu wewnętrznej sieci wo-

dociągowej i ogrzewczej brać pod uwagę ocenę korozyjności dostarczanej wody, która wprowadzana jest do sieci, a następnie do instalacji wewnętrznej w budynku”. Jeżeli projektant po otrzymaniu analizy wody od jej producenta, którą projektowana instalacja będzie transportować, nie zastosuje do jej budowy odpowiednich materiałów i ulegnie ona przedwczesnemu zniszczeniu lub doprowadzi do wtórnego zanieczyszczenia wody dostarczanej do odbiorcy, to poniesie on odpowiednie zawodowe konsekwencje.

Jedną z nich może być wyższa składka na ubezpieczenie z racji wykonywanego zawodu. COBRTI INSTAL wykonywał okresowo przez swoich specjalistów oznaczenia stopnia korozyjności wód na terenie Polski. Według stanu na rok 1995 stwierdzono (oceniając 116 ujęć), iż w 68% ujęć woda wodociągowa wykazuje zwiększoną agresywność korozyjną w stosunku do stali ocynkowanej, w 14% w stosunku do miedzi, a w 10% do stali kwasoodpornej. Wyniki tych analiz opublikowano i wydano jako „Zalecenia dla projektantów instalacji zimnej i ciepłej wody wodociągowej oraz wodnych instalacji ogrzewczych w zakresie wyboru i łączenia materiałów, uwzględniające agresywność korozyjną wód wodociągowych w 52 miastach w Polsce” (Warszawa 2001). Są one materiałem pomocniczym dla inwestorów, projektantów, a także dla wykonawców instalacji ciepłej i zimnej wody wodociągowej, instalacji i ogrzewania wodnego oraz służb eksploatacyjnych tych instalacji. Dane zawarte w tym opracowaniu należy potwierdzić u dostawcy wody, gdyż jej skład chemiczny na przestrzeni lat mógł ulec zmianie lub woda może być dostarczana z innego ujęcia. Większość instalatorów, których miałem okazję szkolić nie wie nic o takim opracowaniu. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Stal ocynkowana Z przeprowadzonych badań dla rur ze stali ocynkowanej wynika, że w temperaturze do 50ºC cynk na powierzchni wewnętrznej przewodu tworzy warstwę, która przyczepiając się do metalu, ma działanie ochronne przed korozją.

Powyżej temperatury wody wynoszącej 55ºC warstwa cynku odspaja się, staje się luźna i ziarnista, co powoduje pogorszenie ochrony stali przed korozją. W temperaturze 60-70ºC następuje zmiana biegunowości, która osłabia ochronną powłokę cynkową.

Stal węglowa pokryta warstwą cynku oraz łączniki ocynkowane nie gwarantują instalacjom odpowiedniej trwałości. Jej żywotność szacunkowo określa się na 25 lat. Podniesienie temperatury wody ciepłej w nowo budowanych instalacjach zgodnie z przepisami w ww. rozporządzeniu w punkcie poboru do temperatury minimalnej 55ºC i maksymalnej 60ºC oraz krótkotrwale do 70ºC całkowicie eliminuje rury stalowe ocynkowane w instalacjach ciepłej wody użytkowej. Stalowych rur oraz łączników ocynkowanych nie należy stosować w instalacjach ogrzewczych. Projektanci i inwestorzy uwarunkowani limitem środków finansowych powinni brać pod uwagę fakt, że koszty związane z kłopotami w trakcie eksploatacji z postępującą korozją instalacji ogrzewczych i sanitarnych są o wiele większe niż wydatki związane z wykonaniem instalacji o odpowiedniej jakości i trwałości. W latach ubiegłych jedynym materiałem stosowanym do budowy instalacji wewnętrznych była stal czarna (instalacje ogrzewcze), stal ocynkowana (instalacje wodociągowe) oraz miedź (instalacje ogrzewcze i wodociągowe).

Przyczyny korozji instalacji c.w.u.

Badania przeprowadzone w latach 70. przez jeden z nieistniejących już ośrodków badawczych wykazały, że najintensywniej korodują urządzenia i przewody ciepłej wody użytkowej wykonane w Warszawie. W stolicy nie powinno się wykonywać instalacji z rur stalowych ocynkowanych ze względu na agresywność wody wobec tego materiału. Na podstawie wykonanych badań ustalono, że korozja ma charakter wżerowy wzdłuż linii tworzącej miejsca www.instalator.pl

1 (209), styczeń 2016

zgrzewania rury i że najszybciej korodują poziome odcinki przewodów znajdujące się bezpośrednio za wymiennikiem ciepła. Intensywnej korozji towarzyszy między innymi wzrost zawartości żelaza w wodzie. Woda zmienia swój kolor na brunatny. Korozja instalacji ciepłej wody nie ogranicza się tylko do Warszawy. W podobny sposób korodują instalacje w innych miastach w Polsce. Korozja instalacji ciepłej wody użytkowej jest zjawiskiem skomplikowanym, zatem projektowanie, wykonanie i użytkowanie instalacji to procesy wymagające szczególnego uwzględnienia tego zjawiska.

Każda instalacja wykonana z rur stalowych (ocynkowanych lub czarnych) prędzej czy później ulegnie uszkodzeniu. Zależy to od wielu czynników, takich jak: l korozyjność wody, która jest zależna od ilości i charakteru rozpuszczonych w wodzie soli i gazów; l temperatura wody - w zimnej wodzie cynk zazwyczaj jest odporny na korozję, co związane jest z tworzeniem się

Fot. Nierównomierność powłoki cynkowej wewnątrz i na zewnątrz rury stalowej. Końce rur zalane cynkiem w procesie nanoszenia powłoki ochronnej. Brak możliwości nagwintowania rur za pomocą gwintownicy elektrycznej ze względu na ponadwymiarową średnicę zewnętrzną rury. szczelnych, dobrze przywartych do podłoża warstewek produktów korozji.

Maksimum szybkości korozji cynku występuje w temperaturze około 70°C, osiągając wartości kilkudziesięciokrotnie wyższe niż w temperaturze 55°C. Dodatkowym niekorzystnym czynnikiem są wahania temperatury, które po-

wodują niszczenie uprzednio utworzonych warstewek ochronnych, co może być przyczyną korozji wżerowej; l prędkość przepływu; l ciśnienie panujące w instalacji; l różnorodność materiałów użytych do budowy instalacji [elementy miedziane, mosiężne, aluminiowe lub wykonane z brązu (korozja elektrochemiczna)]; l zawartość żelaza, miedzi, chloru.

Przekroczenie dopuszczalnych stężeń powoduje zwiększenie korozyjności wody; l intensywność oraz wielkość ciśnienia spowodowanego zjawiskiem uderzenia hydraulicznego (np. elektrozawory, baterie jednouchwytowe, zestawy hydroforowe); l uszkodzenia mechaniczne rurociągów; l ilość połączeń w instalacji (w szczególności połączeń na tak zwany długi gwint, których stosowanie jest obecnie zakazane); l sposób zamocowania przewodów; l środowisko, w którym poprowadzono przewody (pomieszczenia, w których znajdują się substancje żrące i agresywne w stosunku do przewodów stalowych); l temperatura otoczenia (ryzyko zamarznięcia wody w rurach); l naprężenia powstające w instalacji; l jakość naniesionej powłoki cynkowej.

Jej jakość jest ściśle uzależniona od struktury, grubości i szczelności powłoki cynkowej. W świetle przeprowadzanych badań rur ocynkowanych stosowanych w instalacjach ciepłej wody użytkowej ich jakość nie zawsze była właściwa, np. niedostateczne zgrzewanie rur, nieciągłość powłoki cynkowej w miejscach zgrzewania, nierównomierna grubość powłoki cynkowej (fot.), odpryski i spękania. Bardzo często w trakcie budowy instalacji powstają dodatkowe uszkodzenia powłoki na skutek spękania powłoki podczas gięcia, obnażania stali podczas niewłaściwego gwintowania lub nieodpowiedniego zamocowania rury w imadle. Rur stalowych ocynkowanych nie można wyginać! Zmiany kierunku rur wykonuje się wyłącznie za pomocą gwintowanych kształtek i łączników.

W kolejnym odcinku omówię m.in. stalowe rury wodociągowe i obejmy naprawczo-remontowe.

Andrzej Świerszcz

51

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce”?

Instalacje w elektrowni Notowana na GPW w Warszawie wyspecjalizowana grupa budowlana AWBUD podpisała umowę z Polimex Opole na dostawę i montaż instalacji grzewczo-wentylacyjnych oraz klimatyzacji w budynkach elektrycznych przy inwestycji PGE GiEK SA Oddział Elektrownia Opole. Projekt realizowany będzie przez Instal-Lublin, spółkę wchodzącą w skład Grupy AWBUD i specjalizującą się w instalacjach wewnętrznych - zarówno w obiektach przemysłowych, jak i użyteczności publicznej. Łączna wartość prac podwykonawczych w ramach realizacji wyniesie ponad 12,5 mln złotych.

Zabytki odzyskują blask Warszawskie Stare Miasto to miejsce, w którym możemy odnaleźć urok przedwojennej stolicy i rekonstrukcje architektonicznych pereł sprzed lat.

Właśnie tutaj znajdują się dwa niezwykłe budynki, które postanowiono odrestaurować, by znów cieszyły oko.

Kamienica na ulicy Świętojańskiej i Kościół Seminaryjny przy Krakowskim Przedmieściu już wkrótce będą wyglądać jak nowe także dzięki profesjonalnym elektronarzędziom Bosch!

Narzędzia Bosch okazały się niezbędne podczas prac renowacyjnych - doskonale sprawdziły się przy wymianie elewacji kościoła i remoncie poddasza.

Jako pierwsza w ruch poszła wiertarko-wkrętarka akumulatorowa GSR 18-2 LI Plus Professional, bardzo pozytywnie oceniona przez fachowców.

52

Narzędzie było wykorzystywane przy mocowaniu płyt MFP i OSB III do elementów konstrukcyjnych i do mocowania haftr. Bardzo przydatny okazał się innowacyjny system elektronicznej ochrony ogniw ECP (Electronic Cell Protection), chroniący akumulator przed przeciążeniem, przegrzaniem i całkowitym rozładowaniem ogniw.

Do mocowania płyt GKB, GKBI, MFP, OSB III i haftr podczas montażu paneli z blachy na dachu wykorzystywana była wiertarko-wkrętarka akumulatorowa Bosch 10,8 V - EC TE. Długą żywotność zapewnia jej zastosowanie bezszczotkowego silnika EC z systemem elektronicznej ochrony Electronic Motor Protection. W pracach renowacyjnych pomocna była również wiertarko-wkrętarka akumulatorowa GSR 18 V-EC FC2. Narzędzie było niezawodne podczas pracy na wysokościach. Jest bardzo lekkie, wydajne i wygodne - dzięki klipsom można je bez problemu przypiąć do paska i przetransportować. l Więcej na www.instalator.pl

Walcz z czadem Jak wynika z badania „Honeywell Safety Index” przeprowadzonego przez firmę Honeywell, aż 77% Polaków posiada w domu urządzenia zasilane paliwem organicznym - gazem ziemnym, drewnem czy węglem. Jednocześnie blisko 2/3 (60%) jest nieświadomych, że z tych sprzętów może ulatniać się szkodliwy tlenek węgla, a aż 83% nie ma zainstalowanego detektora czadu w swoim domu.

Według danych Państwowej Straży Pożarnej w Polsce każdego roku z powodu zatrucia tlenkiem węgla, pochodzącym z niesprawnych instalacji gazowych, umiera około 100 osób, a 4 tysiące ulega zatruciu wymagającemu hospitalizacji.

Badania pokazują, że Polacy nie są świadomi tego, że w ich domu może

dojść do ulatniania się tlenku węgla.

Regularne przeglądy techniczne urządzeń grzewczych, a także przestrzeganie by były instalowane przy zachowaniu wszelkich standardów bezpieczeństwa oraz zapewnienie odpowiedniej wentylacji - to czynniki, które mogą w znaczący sposób doprowadzić do zminimalizowania ryzyka zatrucia CO. Ponieważ zazwyczaj zawartość gazu w powietrzu wzrasta, z czasem bardzo istotną kwestią jest zainstalowanie atestowanego czujnika tlenku węgla, który zapewni maksymalny poziom ochrony przed niebezpieczeństwem.

Badanie Honeywell Safety Index uwidacznia niski poziom świadomości Polaków na temat zagrożeń związanych z tlenkiem węgla. 28% respondentów błędnie twierdzi, że byłoby w stanie po zapachu rozpoznać ulatniający się czad. Jednocześnie 11% jako przyczynę braku czujnika tlenku węgla podaje posiadanie czujnika dymu. Co więcej ponad 40% uważa, że sprawna wentylacja w domu wystarczy, aby całkowicie wyeliminować ryzyko zaczadzenia. l Więcej na www.instalator.pl

Junkers z Superbrands Międzynarodowa organizacja The Superbrands Ltd., która od 20 lat wyróżnia najsilniejsze brandy na całym świecie, przyznała marce Junkers tytuł „Superbrands 2015/16”. Tytuł przyznany marce Junkers potwierdza jej rynkowy sukces osiągnięty dzięki wyjątkowym korzyściom, jakie oferuje konsumentom.

Junkers od ponad 100 lat dba o ciepło i komfort użytkowników, produkując wysokiej jakości urządzenia przyjazne środowisku i łatwe w obsłudze.

Bazą wyróżnienia Superbrands są wyniki szeroko zakrojonych konsumenckich badań rynku, które pozawalają poznać i zrozumieć układ sił w poszczególnych kategoriach. Badania www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

na zlecenie organizacji The Superbrands realizuje Instytut badawczy ARC Rynek i Opinia. Jest ono przeprowadzane na próbie ponad 15 000 respondentów. W badaniu co roku analizowana jest pozycja ponad 2 300 marek konsumenckich. Obok konsumentów w procesie oceny siły brandu na danym rynku uczestniczy ponad 40 ekspertów branżowych.

Bez luki w wytycznych Wytyczne projektowania, wykonania i odbioru instalacji z pompami ciepła, dotyczące zapobiegania szkodom w systemach grzewczych, w których nośnikiem ciepła jest woda, uzyskały pozytywną opinię PKN. Luka informacyjna występująca w polskich normach w zakresie wymagań dotyczących jakości wody w systemach grzewczych powoduje, że problem jest często bagatelizowany, co jest przyczyną wielu awarii i wzrostu kosztów eksploatacji. Wg Komitetu Technicznego nr 316 PKN wytyczne opublikowane przez PORT PC skutecznie wypełniają tę lukę.

Komplet standardów technicznych „Wytyczne projektowania, wykonania i odbioru instalacji z pompami ciepła” cz. 4 i 5. dotyczy osadzania się kamienia kotłowego w systemach podgrzewania c.w.u. oraz w systemach grzewczych, w których nośnikiem ciepła jest woda, jak również korozji spowodowanej oddziaływaniem wody grzewczej. Powyższe wytyczne PORT PC powstały w oparciu o sprawdzony niemiecki standard VDI 2035 cz. 1 i 2.

Rettig ICC przejął Emmeti Rettig ICC, największy europejski producent grzejników i systemów grzewczych, sfinalizował przejęcie grupy Emmeti - włoskiej firmy oferującej rozwiązania z zakresu instalacji grzewczych, wentylacyjnych i klimatyzacyjnych (HVAC). Dzięki tej transakcji Rettig ICC wzbogaci swoją ofertę o nowe, innowacyjne technologie, a także wejdzie na nowe rynki - Europy Zachodniej i Ameryki Południowej.

Po przejęciu portfolio produktów Rettig rozszerzy się m.in o pompy ciepła, systemy klimatyzacyjne i panele słoneczne. W ten sposób powstanie kompletny i kompatybilny system instalacji w ramach oferty jednego producenta. Ze względu na uzupełniający www.instalator.pl

1 (209), styczeń 2016

się charakter obu firm oraz poszerzenie zaplecza produkcyjnego o trzy nowoczesne fabryki Emmeti zlokalizowane na północy Włoch - Rettig ICC wejdzie ze swoją ofertą także na nowe rynki.

Rettig ICC stał się właścicielem 91% udziałów grupy Emmeti. Zostały one nabyte od grupy inwestycyjnej PM&Partners oraz Mario Martina, współzałożyciela oraz dotychczasowego dyrektora generalnego Emmeti.

9% udziałów Emmeti pozostanie nadal własnością Martina, który automatycznie wszedł do zarządu Rettig ICC. l Więcej na www.instalator.pl

Instalację wody użytkowej (średnice do 76,1 mm) wykonano w systemie Sanpress Inox. Rury i złączki ze stali nierdzewnej to najlepsze możliwe rozwiązanie pod względem odporności na korozję i higieny wody pitnej. Materiał ten jako jedyny nie powoduje wtórnego zanieczyszczenia wody. Instalacja jest przystosowana do przegrzewów stosowanych do zwalczania bakterii legionella.

Koncert pieśni Cohena Lubelska firma Sanea sp. z o.o. zorganizowała 5 grudnia 2015 r. w Dworze Anna coroczny koncert dla swoich klientów, dostawców i przyjaciół. W poprzednich latach dla gości Sanei śpiewali między innymi Alosza Awdiejew, Tomasz Szwed, Zespoły KSU i Wolna Grupa Bukowina.

W tym roku gościł Paweł Orkisz z pieśniami Leonarda Cohena - legendarnego mistrza piosenki autorskiej.

Czterech krakowskich muzyków dało bardzo wzruszający i energetyczny występ. Liczna widownia (ponad 100

osób) oraz świetna atmosfera zaprzeczyły opiniom, że inteligencja techniczna woli prostsze formy rozrywki.

Systemy Viega w biurowcu Prime Corporate Center to jedna z największych inwestycji w Warszawie w ostatnich latach, jeśli chodzi o powierzchnie biurowe (wysokość budynku 96 m, powierzchnia 36 000 m2). Budynek wyróżnia się efektowną architekturą, wysokiej jakości wykończeniem wnętrz oraz nowoczesnymi rozwiązaniami technicznymi. Systemy Viega (Sanpress Inox i Prestabo) zostały wybrane ze względu na pewność i trwałość połączeń, które będą pracowały w warunkach maksymalnego ciśnienia dopuszczalnego dla połączeń zaprasowywanych.

Prestabo to uniwersalny i ekonomiczny system ze stali czarnej ocynkowanej zewnętrznie. Wykonano w nim instalacje centralnego ogrzewania, ciepła technologicznego i wody lodowej do średnicy 108 mm wszędzie tam, gdzie ciśnienie robocze nie przekracza 16 barów. Z kolei do podłączenia grzejników kanałowych zastosowano system Pexfit Pro z rurami Pexfit Pro Fosta składającymi się z trzech warstw: rury wewnętrznej PE-Xc, warstwy aluminium i białego płaszcza zewnętrznego. To samo rozwiązanie wykorzystano w instalacji sanitarnej do podłączenia misek ustępowych, umywalek i pryszniców. l Więcej na www.instalator.pl

Danfoss Poland przejmuje Vacon 1 stycznia 2016 r. Danfoss Poland formalnie przejął spółkę prawa handlowego Vacon sp. z o.o., prowadzącą w Polsce działalność w zakresie sprzedaży przemienników częstotliwości. Vacon to firma specjalizująca się w technice napędowej, do tej pory jeden z głównych konkurentów Danfoss. W wyniku przejęcia, Danfoss Poland będzie prowadzić działalność w zakresie sprzedaży przemienników częstotliwości VACON®, jak i VLT®, w ramach działu Danfoss Drives. Polski oddział będzie mógł zaoferować klientom szersze portfolio bardziej konkurencyjnych, innowacyjnych produktów oraz szeroko pojęte wsparcie techniczne.

53

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Technologie bezwykopowe w renowacji sieci wodociągowych i kanalizacyjnych (1)

Paker na budowie W niniejszej publikacji przedstawiliśmy ogólne informacji na temat bezwykopowych technologii odnowy sieci wodociągowych i kanalizacyjnych. Przedstawiony w artykule podział metod jest wyborem subiektywnym, mającym za zadanie pomóc w uporządkowaniu wiadomości na temat sposobów renowacji wodnokanalizacyjnej infrastruktury podziemnej.

Zagadnienie renowacji sieci wodociągowych i kanalizacyjnych metodami bezwykopowymi jest rozwiązaniem coraz bardziej popularnym i docenianym przez eksploatatorów tych sieci i zlokalizowanych na nich obiektów, szczególnie na terenach miejskich i mocno zurbanizowanych, w których nie bez znaczenia pozostaje aspekt społeczny, mający na celu minimalizację utrudnień dla mieszkańców podczas prowadzonych robót.

Metody bezwykopowych napraw rurociągów umożliwiają przywrócenie sprawności, szczelności, drożności oraz nośności tych rurociągów, przy stosunkowo niewielkiej ingerencji w otaczające środowisko.

nie zmieniają jego konstrukcji, poprawiają natomiast jego szczelność i właściwości hydrauliczne. l Rekonstrukcja - tworzenie po trasie istniejącego rurociągu (często wewnątrz) nowego przewodu samonośnego o parametrach spełniających

Definicje Podział ze względu na technologię poszczególnych faz działania: l Naprawa - dokonywana jest w przypadku uszkodzeń miejscowych, gdy zachodzi potrzeba odbudowy tylko części rurociągu (wodociągu lub kanału), której celem jest likwidacja punktowego zarwania, nieszczelności, infiltracji wód gruntowych do wewnątrz rurociągu lub eksfiltracji ścieków do gruntu, a także poprawa wydajności i ciśnienia w wodociągu ze względu na jego nieszczelność. l Renowacja - odnowa określonego odcinka rurociągu.

Wykorzystywane materiały to m.in.: maty, natryski, powłoki oraz wykładziny itp., które pomimo odnowienia wewnętrznej powłoki rurociągu

54

wymagania mechaniczne, hydrauliczne i wytrzymałościowe. l Wymiana - usunięcie skorodowanego lub zniszczonego rurociągu i zastąpienie go nowym.

Poniżej przedstawimy bezwykopowe metody napraw punktowych kanałów nieprzełazowych.

Pakery Naprawa z wykorzystaniem tzw. pakerów umożliwia wykonanie lokalnych napraw rurociągu w sytuacji ich punktowego uszkodzenia lub rozszczelnienia.

Pakery są to urządzenia o kształcie najczęściej cylindrycznym, składające się z korpusu wykonanego przeważnie ze stali kwasoodpornej oraz umieszczonej na jego zewnętrznej stronie powłoki gumowej, charakteryzującej się wysoką trwałością i elastycznością. Średnica i kształt pakera dostosowany jest do średnicy wewnętrznej i kształtu rurociągu, jednak jest odpowiednio mniejsza, co umożliwia wprowadzenie pakera do przewodu. Pakerami nazywane są również wykładziny i maty będące materiałem naprawczym i uszczelniającym, wykorzystywanym w tej metodzie.

Metoda naprawy z zastosowaniem pakera polega na: l nałożeniu na paker powłoki (tkaniny) nasączonej żywicą, a następnie wprowadzeniu do wnętrza rurociągu pakera w miejsce zlokalizowanego uszkodzenia punktowego (aby zapobiec przyklejeniu się tkaniny do pakera - przed nałożeniem tkaniny paker owija się folią), l doprowadzeniu do pakera sprężonego powietrza, pary lub wody pod ciśnieniem ok. 0,06 ÷ 0,08 MPa, które to medium powoduje napompowanie pakera i dociśnięcie zewnętrznej powierzchni z powłoką żywiczną do wewnętrznej powierzchni uszkodzonego rurociągu, l ułożeniu na wewnętrznej powierzchni rurociągu (w miejscu jego uszkodzenia) maty nasączonej żywicą i dopasowanej do kształtu remontowanego odcinka rurociągu. Wykładzina z żywicą dopasowuje się i osadza się na ścianach kanału, tworząc nową, szczelną powłokę, www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016 l

l

utwardzeniu dociśniętej powłoki żywicznej. Utwardzona chemicznie mata pełni rolę „zastępczego rurociągu”, uszczelniając wszelkie jego punktowe pęknięcia i nieszczelności oraz eliminując infiltrację i eksfiltrację, l spuszczeniu medium z pakera i wyciągnięciu go z rurociągu.

Stosowane tkaniny powłokowe to tkaniny z warstwami na przemian poliestrowymi i szklanymi, tkaniny poliestrowe z włóknami szklanymi oraz tkaniny poliestrowe.

Zalety pakerów: l niska cena wykonania usługi, l materiał przytwierdza się również do wilgotnych powierzchni, l materiał jest odporny na media agresywne, l może być stosowany w przypadku wystąpienia wód pod ciśnieniem, l naprawy można wykonywać z istniejących studzienek i komór kanalizacyjnych.

Wady pakerów: l ograniczone możliwości zastosowania (tylko do napraw punktowych), l nieumiejętne używanie pakera może spowodować rozsadzenie rurociągu.

l

napełnieniu powietrzem (pompowanie) dwóch zewnętrznych korków, co powoduje oddzielenie miejsca nieszczelności od pozostałej części kanału; l testowaniu szczelności złącza sprężonym powietrzem; l wprowadzeniu pod ciśnieniem 0,1 ÷ 0,3 MPa (gdy zostanie stwierdzona nieszczelność złącza) do zamkniętej przestrzeni między korkami dwuskładnikowego środka iniekcyjnego (najczęściej stosowanym iniektem jest żywica akrylowa), który po wprowadzeniu w miejsce nieszczelności polimery-

wysokie tempo prac.

Wady uszczelniania pakerami iniekcyjnymi: l ograniczone możliwości zastosowania (tylko do napraw punktowych), l wypływający iniekt ingeruje w środowisko, l technologia trudno dostępna.

zuje, tworząc przeźroczysty, elastyczny żel pęczniejący w kontakcie z wodą; l ponownym testowaniu (po stwardnieniu żywicy) sprężonym powietrzem skuteczności uszczelnienia złącza; l spuszczeniu powietrza z pakera i wyciągnięciu go z rurociągu.

Zalety uszczelniania pakerami iniekcyjnymi: l miejscowa poprawa nośności kanału, l niska cena wykonania usługi,

stosowanie w przypadku uszkodzeń oraz nieszczelności punktowych rurociągów. W technologii tej wykorzystuje się powłoki sztywne (moduły), np. ze stali kwasoodpornej, PCV, itp.

W tabeli zaprezentowano zakresy średnic stosowane do napraw z wykorzystaniem tej metody.

Uszczelnianie i naprawa powłokami sztywnymi Metoda uszczelniania i naprawy powłokami sztywnymi znajduje za-

Pakery iniekcyjne Technologia ta jest stosowana również w przypadku zaistnienia nieszczelności kanałów na złączach rur, w miejscach wystąpienia zarysowań i pęknięć wewnątrz powłoki rurociągu, w zakresie średnic od 150 ÷ 600 mm.

Metoda naprawy z zastosowaniem pakera iniekcyjnego polega na: l wprowadzeniu pakera do wnętrza rurociągu w miejsce zlokalizowanego uszkodzenia punktowego;

!

Roman Ćwiertnia Tomasz Ćwiertnia

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

55

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Jakim zmianom może podlegać woda w sieci wodociągowej?

Stabilizacja w rurociągu Zarządzanie jakością wody w systemach dystrybucji jest zagadnieniem złożonym, gdyż na jakość wody od momentu, kiedy opuszcza ona stację uzdatniania do momentu odbioru jej przez konsumenta, może mieć wpływ wiele różnorodnych czynników.

Jednym z poważnych wyzwań, przed jakimi stają przedsiębiorstwa wodociągowe, jest utrzymanie odpowiedniej jakości wody w czasie jej magazynowania i transportu. Chodzi tu o zapobieganie wtórnemu zanieczyszczeniu wody wyrażającemu się takimi zjawiskami, jak: pogorszenie smaku lub zapachu, wzrost intensywności barwy lub mętności, nadmierny rozwój mikroorganizmów powodujący obniżenie stężenia tlenu rozpuszczonego a także wzrost zapotrzebowania na środki dezynfekcyjne i w ślad za tym wzrost stężenia ubocznych produktów dezynfekcji. Zarządzanie jakością wody w systemach dystrybucji jest zagadnieniem złożonym, gdyż na jakość wody od momentu, kiedy opuszcza ona stację uzdatniania do momentu odbioru jej przez konsumenta może mieć wpływ wiele różnorodnych czynników. Najważniejsze z nich to: procesy, jakim poddawana jest woda na etapie oczyszczania w stacji uzdatniania, stabilność chemiczna i biologiczna transportowanej wody, a także materiały, z jakimi pozostaje w kontakcie woda w czasie magazynowania i transportu.

Związana jest z tym problematyka czynności, jakie można przedsięwziąć w celu likwidacji lub choćby ograniczenia wpływu tych czynników na ostateczną jakość wody u odbiorcy.

Spróbujmy pokrótce omówić te zagadnienia.

Różne procesy Uzdatnianie wody często oparte jest na stosowaniu procesu koagulacji solami glinu lub żelaza, wspomaganego niekiedy dodatkiem flokulantów na bazie poliakrylamidów. Błędy w ste-

56

rowaniu tego typu procesami mogą być przyczyną pojawiania się w sieci dystrybucyjnej podwyższonych ilości związków żelaza, glinu oraz pozostałości polimerów [1]. Rozwiązanie tego typu problemów polega na optymalizacji dawkowania zarówno samych koagulantów, jak i wspomagających ten proces flokulantów. Inną grupą problemów, które mają swoje źródła podczas uzdatniania, są procesy utleniania za pomocą ozonu, chloru lub dwutlenku chloru. Różnego rodzaju związki organiczne obecne w wodzie w wyniku reakcji z ozonem tworzą tzw. biodegradowalną materię organiczną (BMO) przyczyniającą się do pogorszenia stabilności biologicznej wody. Z kolei chlor, reagując z materią organiczną w wodzie, tworzy tzw. uboczne produkty chlorowania, z których najlepiej poznaną grupą są trihalometany (THM) o udowodnionej szkodliwości dla zdrowia człowieka. Problemy z jakością transportowanej wody mogą pojawić się również w rezultacie zmiany technologii uzdatniania lub w wyniku mieszania w sieci wody pochodzącej z różnych źródeł zasilania [2].

Ma to związek ze zmianą stabilności chemicznej wody, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu.

Tylko stabilnie!

Stabilność chemiczna i biologiczna transportowanej wody to jeden z kluczowych problemów związanych z zarządzaniem jakością wody w systemach jej dystrybucji. Stabilność chemiczna wody określana jest najczęściej w oparciu o stan równowagi węglanowo-wapniowej, którą ocenia się np. za pomocą tzw. indeksów nasycenia, Langeliera

(JL) lub Ryznera (JR). W wodzie stabilnej chemicznie zachowana jest równowaga węglanowo-wapniowa, co oznacza, że nie ma ona tendencji ani do rozpuszczania, ani do wytrącania CaCO3.

Woda posiadająca skłonność do wytrącania nieznacznych ilości CaCO3 ma tendencję do tworzenia cienkiej warstwy antykorozyjnej na ściankach rurociągu i oceniana jest jako nieagresywna, natomiast indeksy nasycenia wskazujące na skłonność do wytrącania dużych ilości CaCO3 informują o możliwości do odkładania się złogów znacznych ilości osadów na ścianach rurociągów. Z kolei woda posiadająca możliwość do rozpuszczania CaCO3 określana jest jako agresywna. Taka ocena zawsze świadczy o korozyjnych własnościach wody. Jednak woda oceniona jako nieagresywna nie zawsze nie jest korozyjna, gdyż wytrącająca się warstewka CaCO3 w razie obecności znacznej ilości jonów chlorkowych i siarczanowych nie działa ochronnie.

Dlatego do oceny korozyjności wody bardziej miarodajny jest indeks Larsona (IL) uwzględniający wpływ zawartości chlorków i siarczanów oraz zasadowości wody.

Chemiczna korekta W oparciu o indeksy nasycenia oraz indeks Larsona można opracować program chemicznej korekty składu wody.

W przypadku wód agresywnych korekta będzie miała na celu podwyższenie twardości węglanowej i zawartości jonów wapnia. Jeśli woda ma wyraźną tendencję do wytrącania CaCO3, korekta polega na szczepieniu kwasem w celu zmiany twardości węglanowej na niewęglanową, przy czym dawki ustala się w ten sposób, aby woda po szczepieniu kwasami charakteryzowała się równowagą węglanowo-wapniową. Korekty składu wody opracowane w oparciu o indeks Larsona polegają głównie na podwyższeniu zasawww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dowości wody do poziomu pozwalającego na zrekompensowanie niekorzystnego wpływu chlorków i siarczanów. Korekty takie nie uwzględniają jednak innych czynników wpływających na korozyjne działanie wody, a mianowicie: temperatury oraz czasu retencji wody w sieci. Jeśli wodociąg zasilany jest z ujęcia wód powierzchniowych, temperatura wody ulega znacznym wahaniom w ciągu roku, a co za tym idzie - zmienia się korozyjność, która rośnie z temperaturą wody. Z kolei długie czasy retencji wyraźnie zwiększają korozję.

Fosforany w akcji Jak z powyższego wynika, zapobieganie procesom korozji lub zarastania przewodów wodociągowych drogą korekty składu fizyczno-chemicznego wody może być zabiegiem skomplikowanym w realizacji, a efektywność tych działań nie zawsze jest wyraźna.

Z tego względu obserwuje się coraz powszechniejsze stosowanie dawkowania fosforanowych inhibitorów korozji. Zastosowanie znalazły głównie ortofosforany, polifosforany oraz ich mieszanki. Zaletą stosowania preparatów fosforanowych jest ich wielokierunkowe działanie, a mianowicie: l wytwarzają na ściankach przewodów wodociągowych antykorozyjna warstwę ochronną, trwalszą niż ochronna warstewka CaCO3, zapobiegając procesom korozji i zabarwianiu wody związkami żelaza i manganu, l stabilizują twardość wody, wiążąc jony wapnia i magnezu i pozbawiając je w ten sposób możliwości tworzenia osadów wewnątrz sieci, l usuwają już nagromadzone na ściankach przewodów złogi korozyjne i osady drogą powolnego wymywania z jednoczesnym tworzeniem warstewki ochronnej.

1 (209), styczeń 2016

Preparaty fosforanowe wpływają ponadto pośrednio na poprawę stanu mikrobiologicznego transportowanej wody drogą usuwania siedlisk bakterii usytuowanych w osadach oraz z tego samego powodu mogą poprawiać smak i zapach wody.

Chemiczna ochrona przewodów wodociągowych może więc być realizowana z zastosowaniem różnorodnych metod. We wszystkich przypadkach wymaga ona starannego przygotowania programu działań obejmującego czynności zapobiegawcze oraz walkę z już istniejącym wtórnym zanieczyszczeniem sieci, wyboru reagenta (ów) i miejsca jego dawkowania, a także działań w warunkach normalnej eksploatacji sieci wodociągowej.

Biologicznie stabilnie Stabilność biologiczną wody definiuje się jako cechę wyrażającą się brakiem skłonności do wtórnego rozwoju w niej mikroorganizmów podczas transportu i magazynowania [3]. Woda stabilna biologicznie nie podtrzymuje rozwoju mikroorganizmów w zbiornikach wody czystej i w sieci dystrybucyjnej wodociągów. Brak stabilności biologicznej jest spowodowany obecnością substratów podatnych na biodegradację, wśród których wymienić należy m.in. azot amonowy i azotanowy, podatną na biodegradację materię organiczną (BMO), siarkowodór, a także żelazo (II) i mangan (II). Niestabilność powodowana jest utlenianiem tych substratów, prowadzącym do rozwoju mikroorganizmów i jednocześnie ubytku tlenu rozpuszczonego w wodzie, czego konsekwencją są niekorzystne zmiany jakości transportowanej wody, wyrażające się podwyższeniem ogólnej liczby bakterii w wodzie. Towarzyszą temu procesy rozwoju kolonii bakterii immobilizowanych na

ścianach rurociągów, które utrudniają transport wody wskutek niekorzystnych zmian współczynnika tarcia, a nawet prowadzą do zmniejszenia światła przewodów. Innym niekorzystnym skutkiem wtórnego rozwoju mikroorganizmów może być korozja rurociągów spowodowana solubilizacją metali.

Metabolity mikroorganizmów rozwijających się w sieci wodociągowej są często przyczyną pogarszania własności organoleptycznych wody (głównie smaku i zapachu), powodującego protesty konsumentów. Substratami w największym stopniu odpowiedzialnymi za brak stabilności biologicznej wody są azot amonowy i podatna na biodegradację materia organiczna (BMO).

Skuteczne ich usunięcie powinno być głównym celem czynności mających na celu poprawę biostabilności wody.

Czynnikiem mającym poważny wpływ na stabilność biologiczną transportowanej wody jest obecność dezynfektantów. Celem nadrzędnym jest w tym przypadku dążenie do utrzymywania stężenia dezynfektantów na możliwie stałym poziomie, chroniącym dystrybuowaną wodę przed nadmiernym rozwojem organizmów patogennym. Wiadomo jednak, że stężenie chloru czy innego środka dezynfekującego ulega stopniowemu obniżaniu wskutek jego reakcji z obecnymi w wodzie substratami obniżającymi stabilność biologiczną wody, a także z materią zdeponowaną na ścianach rurociągów. Aby temu zaradzić, stosuje się dodatkowe chlorowanie wody w sieci dystrybucyjnej. Utrzymywanie bezpiecznego poziomu stężenia chloru skutkuje jednak również przedłużeniem jego czasu kontaktu z BMO i w ślad za tym wzrostem stężenia wspomnianych już ubocznych produktów chlorowania, tj. grupy związków, z których najlepiej poznane i analizowane są trihalometany (THM).

miesięcznik informacyjno-techniczny

Aby zapobiec lub poważnie obniżyć ilość powstających ubocznych produktów chlorowania, stosuje się niekiedy dezynfekcję za pomocą chloraminy, czynnika bardziej stabilnego niż chlor i pozwalającego - przy odpowiednim prowadzeniu procesu - na związanie azotu amonowego, jednego z głównych substratów odpowiedzialnych za brak stabilności biologicznej wody. Efektywność działania chloraminy jako dezynfektanta jest jednak dużo niższa w porównaniu z chlorem [3]. Alternatywą dla chloru czy chloraminy jest dwutlenek chloru, coraz częściej stosowany jako skuteczniejszy od chloru i stosunkowo stabilny dezynfektant końcowy. Jako uboczne produkty dezynfekcji dwutlenkiem chloru zostały zidentyfikowane chloryny i chlorany oraz kilka związków organicznych, a szkodliwość tych związków dla zdrowia człowieka szacowana jest jako niższa niż ubocznych produktów chlorowania [3].

1 (209), styczeń 2016

rudo-czerwone zabarwienie. Na pojawianie się produktów korozji narażona jest szczególnie woda w strefach mieszania, zasilanych wodą z różnych źródeł o odmiennym składzie [4].

Rury betonowe, azbesto-cementowe oraz metalowe pokryte wykładzinami cementowymi są podatne na korozję, jeśli pozostają w kontakcie z wodą o wysokiej agresywności, a więc wykazującą skłonność do rozpuszczania węglanu wapnia. Najczęściej są to wody o niskiej zasadowości i znacznej zawartości agresywnego dwutlenku węgla. W tym przypadku efektem korozji jest wymywanie do wody piasku i innych materiałów oraz związków po-

Materiały Odrębnym zagadnieniem jest rodzaj i stan techniczny materiałów, z jakimi pozostaje w kontakcie transportowana lub magazynowana woda. Materiały, z których budowane są sieci przesyłowe, to przede wszystkim przewody stalowe i betonowe, których wnętrza dzięki coraz powszechniej stosowanym renowacjom bezwykopowym - zabezpieczone są wykładzinami betonowymi [4]. Powszechnie stosowane są również rurociągi z tworzyw sztucznych. Niekiedy można jeszcze spotkać przewody z rur azbesto-cementowych.

Z kolei w instalacjach wewnętrznych najczęściej stosowana jest stal ocynkowana, miedź lub tworzywa sztuczne; można też spotkać instalacje wewnętrzne zbudowane z ołowiu.

W przypadku żeliwa szarego, żeliwa sferoidalnego czy stali węglowej na korozję tych materiałów ma wpływ obecność znaczniejszych ilości chlorków i siarczanów przy jednocześnie niskiej zasadowości transportowanej wody.

Korozja nasila się szczególnie w miejscach, gdzie przepływ wody jest niewielki lub gdzie woda stagnuje. Efektem jest wymywanie do transportowanej wody znacznej ilości jonów żelaza (II), które po utlenieniu przechodzą w nierozpuszczalny wodorotlenek żelaza nadający wodzie typowe

58

chodzących z materiału instalacyjnego, a w rezultacie podwyższenie pH. Instalacje wewnętrzne zbudowane ze stali ocynkowanej mają opinię nietrwałych elementów systemu dystrybucji wody [4]. Powłoki cynkowe ulegają wymywaniu w stosunkowo krótkim okresie kilku lat i w ślad za tym pojawiają się w wodzie oznaki korozji stali manifestowane podwyższeniem barwy i mętności. Opisane zjawiska zachodzą szczególnie szybko w przypadku wód o niskim odczynie (pH < 7), zawierających jony siarczanowe i/lub chlorkowe oraz agresywny dwutlenek węgla. Uważa się, że korozję żelaza ogranicza się, utrzymując pH w przedziale 6,8-7,3, twardość i zasadowość na poziomie co najmniej 40 mg/l (jako CaCO3) oraz przesycenie węglanem wapnia rzędu 4-10 mg/l.

Korozja instalacji miedzianych oraz miedzianych zbiorników wody ciepłej może prowadzić do nadania wodzie błękitnego odcienia, a także do powstawania zielonych zacieków na armaturze. Ma ona miejsce szczególnie w przypadku wód miękkich i kwaśnych (pH poniżej 6,5, twardość poniżej 60 mg/l CaCO3). Produktem korozji miedzi jest rozpuszczalny w wodzie węglan miedzi. Rozpuszczalność miedzi w

wodzie maleje ze wzrostem pH wody, natomiast rośnie ze wzrostem stężenia węglanów. Zapobieganie korozji tego materiału polega zazwyczaj na podnoszeniu pH wody do poziomu 8,0-8,5 [5]. Korozja wżerowa instalacji miedzianych w instalacjach wody zimnej (poniżej 40°C) ma miejsce głównie w przypadku wód podziemnych o wysokiej twardości, jeśli ścianki rur pokryte są cienką warstwą węgla, będącego pozostałością procesu produkcyjnego. Zapobieganie tego typu korozji polega na usunięciu tej warstwy. Korozja wżerowa w przypadkach instalacji wody ciepłej (powyżej 60°C) dotyczy wód o niskiej twardości.

Jakkolwiek ołów nie jest w zasadzie w Polsce stosowany jako materiał do budowy wewnętrznych instalacji wodociągowych, to jednak w niektórych krajach często znajduje zastosowanie do łączenia rur miedzianych. Dlatego - z uwagi na jego wysoką toksyczność - korozja tego metalu budzi szczególne zainteresowanie. Rozpuszczalność ołowiu w wodzie rośnie gwałtownie, jeśli pH wody spada poniżej poziomu 8,0, a sprzyja mu też niska zasadowość wody.

Korozję ołowiu przyspiesza gwałtownie obecność miedzi, przy czym prędkość takiej korozji elektrochemicznej jest znacznie większa niż zwykłe rozpuszczanie produktów korozji, a dodatkowo potęguje ją obecność chlorków.

Zapobieganie korozji tego materiału polega więc na utrzymywaniu pH wody po chlorowaniu w przedziale 8,0-8,5 (szczególnie jeśli twardość wody jest niższa niż 50 mg/l CaCO3). dr Sławomir Biłozor Literatura: 1. Szuster-Janiaczyk A., „Zarządzanie jakością wody w systemach wodociągowych”, mat. konferencji „Zaopatrzenie w wodę, jakość i ochrona wód”, Poznań-Zakopane 2006, s. 863-883.

2. Szuster-Janiaczyk A., Jeż-Walkowiak J., Dymaczewski Z., Sozański M.M., „Wpływ zmiany jakości wody zasilającej system dystrybucji wody na jakość wody u odbiorców”, mat. konferencji „Zaopatrzenie w wodę, jakość i ochrona wód” Poznań 2012, s. 189-200.

3. Nawrocki J., Biłozor S. (red.), „Uzdatnianie wody. Procesy chemiczne i biologiczne”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2000.

4. Balcerzak W., „Zmiany jakości wody w systemie dystrybucji”, mat. konferencji „Zaopatrzenie w wodę i jakość wód”, Gdańsk-Poznań 2002, s. 815-823.

5. Biłozor S., „Co wiemy o czynnikach wpływających na korozję miedzianych instalacji wodociągowych”, „Magazyn Instalatora” nr 5 (165) maj 2012. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Ściany zabudowy szybów instalacyjnych

Bezpieczny szacht Z uwagi na możliwość przenoszenia dymu lub ognia z kondygnacji objętej pożarem na inne poziomy budynku szyb instalacyjny musi być zabezpieczony przed możliwością rozprzestrzeniania się dymu i ognia przez określony czas.

W większości budynków główne piony różnego rodzaju instalacji biegną zwykle w szybach instalacyjnych (szachtach) przez wszystkie kondygnacje obiektu, którego stropy są zazwyczaj elementami oddzielenia przeciwpożarowego. Z uwagi na możliwość przenoszenia dymu lub ognia z kondygnacji objętej pożarem na inne poziomy budynku szyb instalacyjny musi być zabezpieczony przed możliwością rozprzestrzeniania się dymu i ognia przez określony czas. Służą do tego systemy obudów szybów instalacyjnych z użyciem płyt gipsowych i gipsowo-kartonowych mocowanych do pośredniej konstrukcji z systemowych profili cienkościennych lub samonośnych, które można zastosować również do zabudowy szybów windowych.

Zabezpieczenie może dotyczyć działania ognia od strony pomieszczenia i/lub od strony szybu. Ściana jako element oddzielający w budynku, w przypadku powstania pożaru, przeciwdziała rozprzestrzenianiu się pożaru w budynku. Ściany obudowy szachtów instalacyjnych spełniają funkcje: l chronią instalacje przed ogniem od strony pomieszczeń; l chronią pomieszczenia przed ogniem od strony szachtu; l spełniają wymagania odporności ogniowej ścian działowych (EI); www.instalator.pl

l mogą być ścianami oddzielenia prze-

ciwpożarowego (REI).

Zalety systemów ścian obudów szybów instalacyjnych i windowych z płyt gipsowych i g-k: l szybkość i łatwość zabudowy; l mała szerokość zabudowy; l wysoka odporność ogniowa.

Ściany obudowy szybów instalacyjnych i windowych z zastosowaniem ognioodpornych płyt gipso-

wo-kartonowych oraz z zastosowaniem ognioodpornych płyt gipsowych pozwalają w zależności od systemu uzyskać odporność ogniową od (R)EI 60 do (R)EI 120. Ściany możemy budować w III wariantach: jednostronnym, dwustronnym oraz trzystronny, zgodnie z poniższymi schematami. Konstrukcja zabudowy umożliwia budowanie z jednostronnym, zewnętrznym dostępem do szachtu.

W celu zapewniania ciągłości zabezpieczenia ogniowego w ścianach powinny być montowane klapy rewizyjne o deklarowanej odporności ogniowej EI co najmniej równej klasie ściany.

Przeciwpożarowe klapy rewizyjne przeznaczone są do stosowania jako zamknięcia otworów rewizyjnych w przegrodach budowlanych o wymaganej odporności ogniowej od EI 30 do EI 120 (obudowy pionów instalacyjnych, obudowy szybów windowych, lekkich ścian działowych, masywnych ścian działowych, w sufitach podwieszanych, w stropach masywnych). Ściany zabudowy szybów windowych z płyt gipsowych oraz gipsowo-kartonowych mogą dodatkowo służyć jako bariera akustyczna. Bardzo dobre właściwości akustyczne uzyskujemy poprzez zastosowanie wełny mocowanej po wewnętrznej stronie pomiędzy profilami systemowymi. Taki układ warstw uzyskuje izolacyjność akustyczną do ok. RA1 = 45 dB. W przypadku występowania dużych przeciągów w szachcie zaleca się stosowanie wełen zabezpieczonych specjalnymi włókninami.

Tomasz Jaroszuk

59

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Systemy centralnego odkurzania

Ukryj węża W artykule tym chciałbym przedstawić system centralnego odkurzania, który niezmiernie ułatwia użytkowanie węża do odkurzania, a co za tym idzie - zwiększa wygodę i szybki dostęp do węża roboczego w każdym punkcie ssącym.

System ten to Hide a Hose (schowaj wąż), a zasada, na której opiera się system to wykonanie instalacji ssącej w ten sposób i przy użyciu takich kształtkach, aby wąż do odkurzania bez oporów i problemów układał się (chował się) w rurkach instalacji. Pokrótce postaram się przybliżyć prawidłowe wykonanie takiej instalacji.

Optymalizacja kolanek Warto dodać, iż kolanka systemu są +/- 4 razy większe, tzn. dłuższe i o łagodniejszych kątach niż zwykłe kolanka i pod żadnym pozorem nie wolno używać zwykłych łuków centralnego odkurzania na odcinkach, gdzie chowa się wąż do odkurzania.

Przed ułożeniem instalacji zaplanujmy ją tak, aby kolanek było jak najmniej, gdyż ma to wpływ na wygodne i lekkie wyciąganie oraz wciąganie węża. Zdarzały się przypadki, że niewykwalifikowany monter układał instalację w taki sposób, iż wąż było bardzo ciężko wyciągać, jak również wciągać powrotem.

Na odcinku instalacji, gdzie umiejscowiony jest wąż, nie powinno być

60

to wspomnieć, iż jeśli nie posiadamy gniazdka do sparowania go z płytką, dobrze jest rurkę PCV, na odcinku od

więcej niż 3 kolanka 90º. Jeśli zabierzemy się za instalację do odkurzacza w pierwszej fazie robót instalacyjno-hydraulicznych, to nie powinno sprawić nam kłopotu zaplanowanie instalacji tak, żeby nie przekroczyć tej ilości, a może i zmniejszyć ich liczbę do 2 sztuk. Na odcinku, gdzie chować ma się wąż, nie można ani stosować kolan zwykłego systemu, ani robić żadnych rozgałęzień.

Dodatkowo należy dodać +/- 10% tolerancji i już za tym odcinkiem możemy zastosować zwykłe elementy oraz rozgałęzić instalację np. na szufelkę, Vroom lub zwykłe gniazdko.

Miejsce na gniazdo Dodatkowo warto zwrócić uwagę na to, iż gniazdo Hide a Hose jest dość głębokie i wymaga głębokiego otworu w ścianie, więc albo starajmy się umiejscowić gniazdo na pełnej grubości bloczku, albo - w przypadku cienkich ścianek działowych - konieczne będzie podklejenie regipsem lub zaciągnięcie siatki i solidne otynkowanie po drugiej stronie. Na koniec opisu osadzania gniazda war-

gniazdka do podłogi, włożyć w rurkę lub peszel o większej średnicy. Umożliwi nam to luz tolerancyjny, który przyda się przy osadzaniu gniazdka.

Przymierzanie gniazdka Innym prostym sposobem jest zakup kompletu montażowego, osadzenie płytki montażowej, prawidłowe jej unieruchomienie gipsem (ogipsowanie). Najlepiej wykonać to z przymierzonym gniazdkiem, gdyż jest ona poprzez swoją wielkość dość podatna na wszelkie naprężenia i w przypadku mocnego zaciągnięcia jej przez ekipę tynkarzy może właśnie generować naprężenia, a to może skutkować nierównym zamykaniem się klapki gniazdka. Niektórzy inwestorzy nie zwracają na to uwagi i kompletnie im to nie przeszkadza, ale są również tacy, którzy lubują się w takich sytuacjach. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Dobór bez błędów Zbliżając się do końca, chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na dobór odkurzacza do systemów Hide a Hose.

Najczęstszym błędem jest dobieranie jednostek do podanego metrażu budynku. Nierzadko zdarza się, że jednostki o małej mocy silnika mają podawaną maksymalną powierzchnię odkurzania nawet do 300 m2. Jeśli układamy instalację na podłodze o takim metrażu, nie ma takiej opcji, żeby zmieścić się w zalecanej długości instalacji. Jedną z możliwości, aby zmieścić się w zalecanych metrach długości instalacji, jest ułożenie jej w pionie w kominie wentylacyjnym - oczywiście, gdy bryła i ułożenie pomieszczeń w budynku nam to umożliwiają. Dobór jednostki dla systemów Hide a Hose jest całkiem inny, w ogóle nie sugerujemy się tu standardowymi zaleceniami. Dla tego systemu odkurzacz musi być mocny, wyposażony w solidny silnik wytwarzający wysokie podciśnienie, a w przypadku dłuższych węży i bardziej rozbudowanych insta-

lacji sugeruje się wyposażenie instalacji w model dwusilnikowy.

Inwestor (klient), decydując się na system Hide a Hose musi zdawć sobie sprawę, że przy wyborze urządzenia ssącego nie powinien decydować się na kompromis jakość-cena, gdyż całkowite zadowolenie z systemu to zarówno profesjonalne ułożenie

instalacji oraz dobra solidna jednostka, wyposażona nie tylko w mocny silnik, ale model z najwyższej półki, bardzo solidny - taki, który będzie bezproblemowo radził sobie z większymi obciążeniami przez wiele lat.

Daniel Wysocki Fot. Ecomax.

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Montaż w wentylacji

Technika zamocowań Technika zamocowań z punktu widzenia bezpieczeństwa użytkowników jest kluczowym punktem podczas montażu instalacji wentylacji i klimatyzacji. Niestety dokumentacja projektowa zazwyczaj nie opisuje szczegółowo sposobu wykonania podwieszenia urządzeń oraz instalacji. Pewne informacje na ten temat można znaleźć w DTR urządzeń oraz w wybranych przepisach branżowych.

Dobierając rozwiązania podwieszenia instalacji, priorytetem powinno być bezpieczeństwo użytkowników, dlatego oprócz dobrej praktyki montażowej należy uwzględnić przepisy przeciwpożarowe oraz wytyczne dotyczące sposobu montażu określone w normach branżowych i dokumentacji techniczno-rozruchowej producentów.

Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, określa m.in., że instalacje wentylacji mechanicznej i klimatyzacji w budynkach, z wyjątkiem budynków jednorodzinnych i rekreacji indywidualnej, powinny spełniać następujące wymagania: 1) przewody wentylacyjne powinny być wykonane i prowadzone w taki sposób, aby w przypadku pożaru nie oddziaływały siłą większą niż 1 kN na elementy budowlane, a także aby przechodziły przez przegrody w sposób umożliwiający kompensacje wydłużeń przewodu, 2) zamocowania przewodów do elementów budowlanych powinny być wykonane z materiałów niepalnych, zapewniających przejęcie siły powstającej w przypadku pożaru w czasie nie krótszym niż wymagany dla klasy odporności ogniowej przewodu lub klapy odcinającej,

62

3) w przewodach wentylacyjnych nie należy prowadzić innych instalacji.

Zasady dotyczące zawieszeń elementów ogólnie zostały określone w normie PN-EN 12236.

Zasady montażu Wśród określonych w normie zasad można wyróżnić następujące: l Materiał podpór i podwieszeń powinien charakteryzować się odpowiednią odpornością na korozję w miejscu zamontowania, zwłaszcza dla elementów narażonych na działanie czynników zewnętrznych (np. wykonanie podpór w ocynku ogniowym, dodatkowe zabezpieczenie elementów po cięciu farbą - ocynkiem). l Metoda podparcia lub podwieszenia przewodów powinna być odpowiednia do materiału konstrukcji budowlanej w miejscu zamocowania (fot. 1); l Zamocowanie przewodów do konstrukcji budowlanej powinno przenosić obciążenia wynikające z ciężarów: a) przewodów; b) materiału izolacyjnego; c) elementów instalacji niezamocowanych niezależnie zamontowanych w sieci przewodów, np. tłumików, przepustnic;

d) elementów składowych podpór lub podwieszeń; e) osoby lub osób, które będą stanowiły dodatkowe obciążenie przewodów w czasie czyszczenia lub konserwacji. l Przewody wentylacyjne powinny być zamocowane do przegród budynków w odległości umożliwiającej szczelne wykonanie połączeń poprzecznych.

W przypadku połączeń kołnierzowych odległość ta powinna wynosić co najmniej 100 mm. l Zamocowanie przewodów wentylacyjnych powinno być odporne na podwyższoną temperaturę powietrza transportowanego w sieci przewodów, jeśli taka występuje. l W przypadku oddziaływania sił wywoływanych rozszerzalnością cieplną konstrukcja podpór lub podwieszeń powinna umożliwiać kompensację wydłużeń liniowych. Podpory i podwieszenia w obrębie maszynowni oraz w odległości nie mniejszej niż 15 m od źródła drgań powinny być wykonane jako elastyczne z zastosowaniem podkładek z materiałów elastycznych lub wibroizolatorów. l Elementy wsporcze, dobrane w celu zamocowania przewodów do konstrukcji budynku, powinny mieć współczynnik bezpieczeństwa co najmniej trzy, w odniesieniu do obliczonego obciążenia wywieranego przez podporę i odcinki przewodów. l Podpora przewodów wentylacyjnych może zawierać pionowe i/lub poziome elementy, przy czym: elementy pionowe powinny być zaprojektowane ze współczynnikiem bezpieczeństwa co najmniej 1,5 w odniesieniu do granicy plastyczności materiału podpory z uwzględnieniem obciążenia wywieranego przez przewód, który ma być zamocowany, oraz dodatkowego obciążenia wynikającego na przykład z izolacji, okładzin lub wymagań zapewnienia dostępu.

Elementy poziome powinny natomiast móc przenieść całkowite obliwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

czeniowe obciążenie wymieszczenia pod wpływem rozszerzalności cieplnej, powierane przez przewód i wszystkie inne obciążenia winny być rozpatrywane in(np. obciążenie od ludzi) dywidualnie.

Bardziej konkretne dane wywierane na ten przewód. dotyczące odstępów mięElementy te powinny być dzy podparciami przynosi tak zaprojektowane, aby norma PN 13403. Odległość ugięcie między połączeniaw przypadku kanałów lekmi z pionowymi elementami kich wykonanych z płyt prei każdą częścią elementu fabrykowanych jest uzależpoziomego nie przekraczało niona od przekroju (tabela).

0,4% odległości między pionowymi zamocowaniami.

Połączenie między elePrzejścia mentami pionowymi i poprzez przegrody ziomymi powinno być także zaprojektowane ze współPrzejścia przez przegrody, czynnikiem bezpieczeństwa zarówno stropy/dach, jak i 1,5 w odniesieniu do granicy ściany zewnętrzne, są newplastyczności materiału podralgicznym punktem i wypory i nie powinno opierać się magają przestrzegania nana urządzeniach poddanych stępujących zasad: tarciu. Jeśli występuje taka l przejścia przewodów sytuacja, należy projektować przez przegrody budynku wsporniki do przeniesienia należy wykonywać w obciążenia od przewodów i otworach, których wymiaich izolacji i nie uwzględry są od 50 do 100 mm niać w obliczeniach ewentuwiększe od wymiarów zealnego odciążenia wynikająwnętrznych przewodów cego z połączeń lub podpór lub przewodów z izolacją. poziomych przewodów.

Przewody na całej gruboPonadto z zasady nie wyści powinny być obłożone maga się mocowania elewełną mineralną lub inmentów podpór do przewonym materiałem elastyczdów, gdy przewody są zainnym termicznym o postalowane poziomo i spodobnych właściwościach. czywają na elemencie noSzczególną uwagę należy śnym podpory. zwracać na przejścia, w Gdy przewód jest podktórych różnica temperaparty na wspornikach, które tur w ciągu roku jest duża są zamocowane bezpośred(czerpnia/wyrzutnia); nio do ścianki przewodu lub l przejścia przewodów połączenia przewodu, to w przez przegrody oddzielenia konstrukcji tych zamoco- Fot. 1. Wykorzystanie szyn montażowych do przeniesieprzeciwpożarowego powinwań powinny być uwzględ- nia obciążeń na wybrane elementy konstrukcji budynku. ny być wykonane w sposób nione te same współczynni- Fot. 2. Przykład podwieszenia instalacji mieszanej wykonie obniżający odporności ki bezpieczeństwa co w kon- nanej z lekkich płyt prefabrykowanych z wełny mineralogniowej tych przegród (z nej oraz instalacji z blachy ocynkowanej spiro, w tym strukcji wsporczej. uwzględnieniem odpoOdległości między pod- przypadku dodatkowo zabezpieczonej przed korozją wiednich przepisów przeporami powinny być tak czarną farbą. ciwpożarowych); ustalone, aby była uwzględ- Fot. 3. Wentylator zamocowany niezależnie do konstrukl izolacje cieplne przeniona wytrzymałość podpór cji, łączony z instalacją za pomocą demontowalnych opa- wodów powinny mieć i systemu przewodów oraz sek montażowych wibroizolowanych. szczelne połączenia konieczność zapewnienia, wzdłużne i poprzeczne, a że ugięcie przewodów nie wpływa na grzewnice, skrzynki mieszające, to w przypadku izolacji przeciwwilgoszczelność, właściwości aerodyna- powinny być one podparte niezależnie ciowej powinna być ponadto zachomiczne i nienaruszalność fizyczną sys- od przewodów wentylacyjnych (fot. 3). wana (na całej powierzchni izolacji) temu przewodów.

W projektowaniu systemu wspor- odpowiednia odporność na przeniGdy przewiduje się możliwość usu- czego wszystkie elementy, które pod- kanie wilgoci. nięcia lub wymiany takich elementów legają naciskowi mechanicznemu wySławomir Mencel wyposażenia, jak np. wentylatory, na- woływanemu przez drgania lub przewww.instalator.pl

63

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Stacje gazowe - rodzaje, zadania, budowa

Ciśnienie pod kontrolą Stacje gazowe dzielimy na kilka grup w zależności od pełnionych funkcji, stopni ciśnienia, miejsca w sieci i rodzaju obudowy.

Przesył gazu ze źródła do odbiorcy odbywa się siecią gazową. Sieć gazowa to zespół przewodów i armatury gazowej współpracujący ze sobą, służący do przesyłania paliwa gazowego, znajdujący się poza granicą nieruchomości. Stacje gazowe instalowane są w systemach przesyłu, jak i dystrybucji. Na system przesyłowy składają się gazociągi i stacje gazowe wysokich ciśnień. Natomiast system dystrybucyjny to gazociągi i stacje gazowe średnich i niskich ciśnień, które pełnią rolę lokalnych źródeł zasilania odbiorców.

W poniższym artykule poruszę zagadnienia podziału, zadań i skupię się na omówieniu elementów budowy stacji gazowych.

Stacje gazowe dzielimy na kilka grup w zależności od pełnionych funkcji, stopni ciśnienia, miejsca w sieci i rodzaju obudowy. Podział ten zilustrowano na rysunku.

Redukcja ciśnienia Stacje redukcyjne, służące do redukcji ciśnienia gazu, to zespół urządzeń wraz z elementami zabezpieczającymi przed nadmiernym wzrostem lub spadkiem ciśnienia. Ze względu na maksymalne ciśnienie robocze, przy którym sieć gazowa może pracować bez zakłóceń przepływu gazu i pracy urządzeń, stacje redukcyjne dzielimy na: l stacje średniego ciśnienia, tzw. stacje II stopnia, do 0,5 MPa włącznie, l stacje średniego podwyższonego ciśnienia, od 0,5 do 1,6 MPa włącznie, l stacje wysokiego ciśnienia, tzw. stacje I stopnia, powyżej 1,6 MPa.

64

W celu zapewnienia ciągłości dostaw gazu stacje redukcyjne wyposaża się zwykle w dwa ciągi redukcyjne - podstawowy i rezerwowy - oraz regulację automatyczną. Ciągi powinny pracować naprzemiennie - jednocześnie jeden jest ciągiem podstawowym, a drugi rezerwowym. Przepustowość każdego z ciągów powinna pokrywać 100% zapotrzebowania gazu. W stacjach wielociągowych dopuszczalne jest, aby każdy z ciągów miał przepustowość mniejszą niż przepustowość stacji. W sieciach gazowych niskiego i średniego ciśnienia dopuszcza się instalowanie jednego ciągu redukcyjnego wyłącznie wtedy, gdy stacja współpracuje z innymi stacjami gazowymi, które mogą przejąć jej funkcje lub wtedy, gdy wyłączenie stacji wskutek awarii nie spowoduje strat u odbiorców.

Stacja redukcyjna gazu o określonych parametrach nazywana jest punktem redukcyjnym gazu. Punkt redukcyjny charakteryzuje ciśnienie zasilania przyłącza w zakresie 0,01 do 0,5 MPa i strumień objętości Qmax = 60 m³/h.

Rys. Podział stacji gazowych. Źródło: K. Bąkowski, „Sieci i instalacje gazowe”, wydanie trzecie zmienione, 2007.

Pomiar w stacji Stacja pomiarowa służy pomiarowi strumienia objętości, masy lub energii paliwa gazowego. Stacja pełniąca funkcję redukcyjną ciśnienia i wyposażona w urządzenia pomiarowe to stacja redukcyjno-pomiarowa. W stacji rozdzielczej odbywa się rozdział gazu na poszczególne kierunki bez zmiany ciśnienia i pomiaru parametrów gazu.

Dobór elementów stacji Poszczególne elementy stacji gazowej dobiera się według wymaganych parametrów ciśnienia, temperatury i przepustowości, a także wymagań użytkownika, obecnie obowiązujących przepisów i zaleceń producenta. Ciśnienie nominalne urządzeń nie może być niższe niż ciśnienie nominalne gazociągu doprowadzającego gaz. Elementy stacji gazowej powinny być wytrzymałe na przenoszenie naprężeń mogących wystąpić w urządzeniach stacji i gazociągu wskutek wysokiego ciśnienia gazu, wibracji, zmiany temperatury, osiadania gruntu, mocowania elementów. Przepustowość stacji musi być taka sama jak przepustowość przewodu wlotowego gazu.

W skład stacji gazowej wchodzą następujące elementy: l Przewody gazowe i armatura zaporowa; l Filtry odpylające, które służą do oczyszczania gazu z zanieczyszczeń mechanicznych, głównie z pyłu z gazociągów. Filtr powinien być wyposażony w zestaw manometrów mierzących ciśnienie różnicowe na wejściu i wyjściu z filtra oraz króciec do spuszczania gazu zawartego w korpusie. Wielkość urządzenia powinna być dopasowana do prawdopodobnego maksymalnego strumienia objętości gazu i występujących zanieczyszczeń. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Filtry należy instalować w każdej stacji bez względu na jej rodzaj i wielkość, na wejściu do stacji, przed ciągami redukcyjnymi lub na początku każdego ciągu. Opcjonalnie mogą być wyposażone w odwadniacz do gromadzenia kondensatu wytrącającego się z paliwa gazowego; l Podgrzewacze gazu mogą być instalowane w stacji osobno lub mogą stanowić wyposażenie nowoczesnych filtrów gazu. Podgrzewacze stosuje się, aby zniwelować niebezpieczeństwo kondensacji lub oblodzeń wewnątrz elementów stacji wskutek obniżania się temperatury gazu podczas redukcji ciśnienia. Zaleca się, aby temperatura gazu po redukcji nie spadła poniżej 5-8°C. l Urządzenia zabezpieczające przed nadmiernym wzrostem ciśnienia, czyli: - szybko zamykający zawór bezpieczeństwa służący do szybkiego odcięcia przepływu gazu w przypadku wykrycia ciśnienia o niedopuszczalnej wartości. Instalowany jest przed reduktorem lub stanowi jego integralną część. Czas reakcji zaworu nie powinien przekraczać 2 sekund, a po zamknięciu nie powinien otworzyć się samoczynnie. Ponowne uruchomienie jest możliwe po usunięciu awarii i ingerencji wykwalifikowanego personelu.

- odcinający zawór bezpieczeństwa, reagujący wolniej niż zawór szybkozamykający, działa w przypadku wykrycia ciśnienia o niedopuszczalnej wartości.

- upustowe zawory bezpieczeństwa (zawory wydmuchowe), upuszczające gaz z przestrzeni chronionej w przypadku wykrycia ciśnienia o niedopuszczalnej wartości. Zawór wydmuchowy instaluje się na rurociągu za reduktorem, czas jego zadziałania nie powinien przekraczać 2 sekund.

- reduktor monitorujący (monitor) to drugi reduktor instalowany szeregowo z reduktorem roboczym, służący jako urządzenie zabezpieczające.

Jego zadaniem jest ograniczenie wypuszczania gazu do atmosfery lub odcięcie odbiorców od dostaw gazu. Monitor instalowany jest przed reduktorem głównym i przejmuje jego funkcje, gdy ten nie jest w stanie utrzymać zadanego ciśnienia wylotowego.

W §§ 30-33 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe, www.instalator.pl

1 (209), styczeń 2016

sterujące m.in. pracą reduktorów, zaworów i innych elementów wyposażenia stacji oraz przewód awaryjny na terenie stacji wysokiego ciśnienia.

Pod paragrafem

Fot. Zdjęcie stacji gazowej (archiwum autorki). określono wymagania dotyczące zabezpieczeń stacji gazowych. l Aparatura kontrolno-pomiarowa i telemetryczna do pomiaru ciśnienia, temperatury i objętości przepływającego gazu, na którą składają się głównie manometry i termometry. Opcjonalnie montuje się urządzenia telemetryczne przekazujące informacje o wartościach ciśnienia i temperatury ze stacji redukcyjnej, a także sygnalizujące stany alarmowe. l Reduktory ciśnienia, których zadaniem jest przetworzenie wysokiego i zmiennego ciśnienia wlotowego na niższe i stałe ciśnienie wylotowe.

Szczegółowe informacje dotyczące budowy, zasady działania, obsługi i doboru odpowiedniego typu i wielkości można znaleźć w materiałach producentów. l Urządzenia do nawaniania gazu instalowane na terenie stacji I stopnia w wydzielonym pomieszczeniu w budynku stacji gazowej lub jako obiekt wolnostojący. Pomieszczenia do nawaniania powinny być wentylowane grawitacyjnie i ogrzewane tak, żeby temperatura nie spadła poniżej 5°C. Gazy palne pochodzenia naturalnego są bezzapachowe, konieczne jest więc ich nawanianie. Środek nawaniający - tetrahydrotiofen - należy wprowadzać do gazociągu za urządzeniami pomiarowymi w iloœci zapewniającej odpowiedni stopień nawonienia, gwarantujący wyczuwalność paliwa. Standardowa dawka THT wynosi ok. 15-20 mg/m³ gazu. l Instalacje pomocnicze stacji gazowych, czyli np. przewody tłumienia drgań, wywietrzania, rury wydmuchowe, przewody impulsowe

Stacje gazowe powinny spełniać wymagania określone w normach PN-EN i ZN-PGNiG oraz w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe, mówiące szczegółowo m.in. o: l stosowaniu wentylacji naturalnej/mechanicznej oraz awaryjnej, l rozmieszczeniu drzwi i okien otwieranych w pomieszczeniach urządzeń technicznych, l ogradzaniu, zabezpieczaniu przed dostępem osób niepowołanych i oznakowaniu ostrzegającym o wybuchu, l wykonaniu obudowy i izolacji stacji z materiałów niepalnych, l lokalizowaniu stacji gazowych w miejscach nienarażonych na drgania i niezagrażających ludziom z dala od zabudowań mieszkalnych i środków transportu.

Anna Szczęsna Bibliografia: 1. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie wraz z późniejszymi zmianami.

2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe, Dz. U. nr 97/2001, poz. 1055.

3. K. Bąkowski, „Sieci i instalacje gazowe - poradnik projektowania, budowy i eksploatacji, wydanie trzecie zmienione”, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2007.

Przydatne normy: 1. Norma PN-EN 12186:2004: Systemy dostawy gazu. Stacje redukcji ciśnienia gazu w przesyle i dystrybucji. Wymagania funkcjonalne.

2. PN-EN 12279:2004: Systemy dostawy gazu. Instalacje redukcji gazu na przyłączach. Wymagania funkcjonalne.

3. PN-EN 1776:2002 Systemy dostawy gazu. Stacje pomiarowe gazu ziemnego. Wymagania funkcjonalne.

4. PN-EN 14382 (U) Urządzenia zabezpieczające stosowane w gazowych stacjach redukcyjnych i instalacjach. Zabezpieczające urządzenia odcinające dla ciśnień wlotowych do 100 barów.

5. ZN-G-4120:2004 Systemy dostawy gazu. Stacje gazowe. Wymagania ogólne.

6. ZN-G-4121:2004 Systemy dostawy gazu. Stacje gazowe na przyłączach.

Wymagania.

65

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Kominek? Owszem. Ale jaki? - (1)

Wkład z komorą W sporym uproszczeniu - współczesny kominek to wkład kominkowy z komorą paleniskową żeliwną lub stalową, z wypełnieniem np. szamotowym, opalany drewnem lub brykietami z drewna, zamknięty drzwiczkami z szybą oraz obudową wykonaną z różnych materiałów.

Jeszcze dwadzieścia kilka lat temu kominki, najczęściej z otwartym paleniskiem zabezpieczanym ekranem z siatki, były budowane przede wszystkim w domach letniskowych jako sezonowe ogrzewanie lub w willach jako znamię luksusu. Obecnie stały się potrzebą niemal pierwszego rzędu. W zdecydowanej większości projektów domów jednorodzinnych przewidziane jest miejsce na kominek, często deweloperzy oferują kominek niejako „w pakiecie”, w cenie domu. Telewizyjne programy wnętrzarskie zachęcają do montowania w mieszkaniach tzw. biokominków - opalanych paliwem płynnym lub żelowym albo kominków elektrycznych czy gazowych.

Przyczyny tej popularności to temat dla specjalistów z dziedziny psychologii lub socjologii, ja postaram się przybliżyć techniczną stronę tego zagadnienia.

W sporym uproszczeniu - współczesny kominek to wkład kominkowy z komorą paleniskową żeliwną lub stalową z wypełnieniem np. szamotowym, opalany drewnem lub brykietami z drewna, zamknięty drzwiczkami z szybą oraz obudową wykonaną z różnych materiałów (rys. 1).

66

Zgodnie z obecnymi normami dotyczącymi czystości spalania, czyli zmniejszania emisji dwutlenku węgla oraz pyłów zawieszonych PM 10 i PM 2,5 nowoczesne wkłady kominkowe umożliwiają tzw. czyste spalanie drewna. Proces spalania przebiega dynamiczniej, uzyskiwane są wyższe temperatury, spalany jest gaz drzewny, natomiast unika się długiego żarzenia, a właściwie wędzenia drewna. Ważne jest, aby uzyskane w ten sposób ciepło nie było wypuszczane przez komin z dymem, lecz wykorzystane. Ciepło może być zmagazynowane w akumulacyjnych nasadach na rurach podłączeniowych, kształtkach akumulacyjnych lub w buforach wodnych. Zwiększa to w znacznym stopniu sprawność kominka, pozwala na zmniejszenie zużycia drewna (rys. 2).

Nadmiar informacji Zależnie od wybranego sytemu, materiałów i sposobu eksploatacji taki kominek może być sprawnym uzupełnieniem systemu ogrzewania domu pełniącym dodatkowo funkcję dekoracyjną. Niezależnie

od tego, czy kominek będziemy wykorzystywali jako element systemu grzewczego czy też jako przyjemny dodatek do romantycznego wieczoru - używamy do palenia wyłącznie suchego drewna, o wilgotności, która nie przekracza 15-20%, lub brykietów z drewna.

Kandydat na posiadacza kominka często staje nieco zakłopotany przed koniecznością wyboru. Kominek?

Tak, ale jaki? Ten zaproponowany przez dewelopera czy też będący realizacją własnych marzeń? Z wkładem kominkowym czy bez, z rozprowadzeniem ciepła, a jeżeli tak, to jakim i do których pomieszczeń?

Może z płaszczem wodnym - cokolwiek to znaczy? Wybierana jest dopiero funkcja, czyli ogrzewanie, a gdy już przyjdzie do wyboru formy, to pytania się mnożą. Mały czy duży, może bardzo duży, płaski, okrągły, dwu- lub trzyszybowy, usytuowany centralnie czy w rogu, może wiszący na środku pokoju? Z kamienia, kafli, drewna, szkła? Wybór staje się coraz trudniejszy. A jak wybrać firmę, która go zbuduje, czy warto wybierać firmę? Może kupić w markecie budowlanym lub przez internet, a później wespół w zespół zamontować w weekend i stać się bohaterem w swoim domu?

Podjęcie decyzji bywa tak trudne nie ze względu na brak informacji, lecz ich nadmiar. Ukazują się dwa czasopisma poświęcone wyłącznie kominkom, co dwa lata targi organizują kominkowe święto, do tego programy telewizyjne i okazjonalne artykuły w prasie, nie tylko wnętrzarskiej. Pozorną kopalnią wiedzy jest internet; specjalistyczne portale, fora, strony producentów i wykonawców, sklepy internetowe. Postaramy się usystematyzować tę wiedzę. Konieczne będzie przejście kilku etapów: l Wstępny - pomogą tu poniższe pytania. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

l

Faza projektu - uwzględniająca zarówno funkcję, jak i formę. l Wykonanie - co zrobić, by nie popełniać błędów i jak je poprawić. l Eksploatacja - co zrobić, by wysiłek projektanta i wykonawcy nie został zmarnowany, a chwile przy kominku były przyjemne i bezpieczne.

Podstawowe pytania Nim te wszystkie wiadomości nas przytłoczą, dobrze zadać sobie wcześniej kilka pytań: l Dlaczego chcemy mieć kominek, jak będziemy z niego korzystali, czy będzie współpracował z innymi systemami grzewczymi (pompa ciepła, rekuperacja, kolektory słoneczne, ogrzewanie gazowe lub elektryczne), czy warunki techniczne na to pozwalają? Dobrze jest sprawdzić, jakie jest zapotrzebowanie budynku na ciepło l Jak często będziemy z niego korzystać i ile czasu możemy poświęcić na obsługę (również takie czynności jak zamawianie drewna, układanie, rąbanie, czyszczenie paleniska i szyby, wynoszenie popiołu, obowiązkowe przeglądy kominiarskie), l Czy mamy specjalne potrzeby? Inaczej powinien być projektowany kominek dla osoby mającej ograniczenia ruchowe, inaczej dla osoby ze schorzeniami górnych dróg oddechowych czy różnymi formami alergii. l Czy mamy miejsce na opał? Drewno musi być sezonowane, a jego wilgotność nie powinna przekraczać 20%.

Potrzebne będzie miejsce na zewnątrz domu, przewiewne i zadaszone oraz miejsce w domu na dosuszanie wysezonowanego drewna. Oczywiście można palić brykietami z trocin, lecz nie mogą być spalane odpady i śmieci; będzie to przejaw braku troski nie tylko o środowisko, o zdrowie własne i najbliższych, ale również o własne finanse. Jeżeli będzie to „biokominek” - gdzie i jak będziemy w sposób bezpieczny przechowywali paliwo (płynne i w dodatku łatwopalne)? l Kto zaprojektuje i wykona? Czy nasza wiedza i doświadczenie pozwalają na bezpieczne wykonanie wszystkich prac? Czy może kupimy materiały i znajdziemy kogoś, kto to wszystko zmontuje, np. przy okazji innych prac malarskich czy glazurniczych? Co z odpowiedzialnością, gdy zamiast w kominku zacznie się www.instalator.pl

palić kominek? Jeżeli zlecimy wykonanie prac firmie, to jaką wybrać? Taką, która posiada potwierdzoną wiedzę i doświadczenie, wystawia faktury, zapewnia opiekę gwarancyjną i pogwarancyjną, przeprowadzi szkolenie w obsłudze i właściwej, bezpiecznej dla środowiska technice palenia czy tanią, z ogłoszenia w internecie lub na słupie. Pamiętajmy, że przed rozpoczęciem budowy potrzebna jest ekspertyza kominiarska, a po zakończeniu konieczny będzie odbiór kominiarski - dopiero wtedy można z kominka korzystać. Nawet najlepiej zaprojektowany i wykonany kominek, wyposażony we wkład kominowy spełniający najbardziej wyśrubowane normy spalania nie zapewni ani ładnej wizji ognia ani nie da oczekiwanej ilości ciepła, jeżeli nie będzie prawidłowo eksploatowany. Czysta szyba, niewielka ilość popiołu, dym z komina - to wszystko jest możliwe, jeżeli do palenia używane jest suche drewno, właściwie spalane. To można przygotować, tego można się nauczyć.

Warto się nad tym zastanowić niezależnie od tego, czy jest to dopiero koncepcja przyszłego domu, czy kupujemy gotowy projekt, czy też właśnie wybieramy się na rozmowę z projektantem wnętrz bądź firmą kominkową. Nawet gdy kominek dostajemy niejako z „dobrodziejstwem inwentarza” od dewelopera, warto się zastanowić, jakie miejsce będzie pełnił w naszym domu ten „mebel”. Są to również pytania, które powinien zadać swemu klientowi każdy projektant. Należy bowiem pamiętać, że kon-

strukcja domu wpływa na kominek, ale również kominek wpływa na konstrukcję domu i życie jego mieszkańców. Uwzględnienie tego i zwerbalizowanie potrzeb klienta na etapie projektu pozwoli uniknąć wielu komplikacji w fazie wykonawczej, a później przy eksploatacji kominka.

Tyle uwag tytułem wstępu. Pomijam tu jakże ciekawy rys historyczny, czyli niewątpliwie frapujący bieg przez historię od chwili, gdy homo erectus zasiadł przed ogniskiem, przez ogromne kominki w krzyżackich zamkach uzupełniane o ogrzewanie typu hypocaustum; średniowieczne, olbrzymie i zdobne piece kaflowe; żeliwne „kozy” i „ kózki”, aż do chwili, gdy homo fotelicus rozluźnia krawat i siada przed kominkiem z elektronicznie sterowanym dopływem powietrza do spalania, współpracującym z kolektorami słonecznymi, pompą ciepła, rekuperatorem, klimatyzatorem, czyli własną centralą grzewczą z XXI wieku.

Zastosowanie nowych rozwiązań sprawia, że kominek może być urządzeniem mogącym nie tylko dogrzać, ale również ogrzać dom. Taka rola kominka jako efektywnego i niezależnego źródła ogrzewania ma niewątpliwy wpływ na konstrukcję budynku i powinna być uwzględ-

niana na wszystkich etapach jego powstawania oraz w czasie późniejszej eksploatacji. Szczególnie ważna jest faza projektowania. Nie można zapominać, że ogień jest żywiołem, a kominek będący jego źródłem jest urządzeniem o określonych gabarytach, masie i wymaganiach. Podstawą jest dobrze przemyślane miejsce umieszczenia kominka, prawidłowo zaprojektowany komin, wzmocnienia stropów i fundamentów, a także uwzględnienie dopływu powietrza zewnętrznego oraz instalacji i urządzeń towarzyszących.

Zacznijmy zatem od podstaw. Cdn. Marek Zajączkowski

67

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

Wentylacja w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności

Komfort na pływalni Projektowanie wentylacji dla basenu i otoczenia jest procesem złożonym i wymaga starannej analizy wszystkich elementów biorących udział w tym procesie.

Sucha hala z basenem to brak rosy na przegrodach budowlanych. Wykraplanie pary wodnej na przegrodach nie wystąpi, gdy zastosujemy odpowiednią izolację przegród budowlanych graniczących z powietrzem zewnętrznym. Izolacja zewnętrzna tych przegród nie pozwoli na przenikanie pary wodnej do wewnątrz ścian i stropów.

Wykraplanie pary wodnej na powierzchniach wewnętrznych nie wystąpi, gdy: 1. współczynnik przejmowania ciepła dla ścian, stropów, narożników wyniesie: aw = 5,82 W/(m2 * °C), a K < 8,14 W/(m2 * °C) 2. dla wewnętrznej powierzchni okien: aw = 13,5 W/(m2 * °C), a K < 1,51 W/(m2 * °C).

Dobrym rozwiązaniem jest zaprojektowanie pomieszczenia basenu tak, aby cała dłuższa i przeszklona ściana basenu była oddzielona od przeszklonej ściany zewnętrznej traktem komunikacyjnym. Ściana po przeciwnej stronie może mieć tylko naświetla.

Teraz można przystąpić do projektowania wentylacji pomieszczeń basenu z przyległościami i ewentualne zaprojektowania instalacji odmglającej.

Dodatkowe wymagania przy projektowaniu: l odprowadzenie pary wodnej tworzącej się na powierzchni basenu - musi być dobra widoczność i możliwość swobodnego oddychania; l wentylacja spełnia również zadanie częściowego ogrzewania pomieszczeń (basen i pomieszczenia sąsiadujące z basenem, tj. natryski, szat-

68

nie, przebieralnie, poczekalnia itp.) i musi być ściśle związana z wentylacją tych pomieszczeń; l pozostałe straty ciepła są pokrywane przez różnego rodzaju grzejniki; l w pomieszczeniu basenu należy wytworzyć nadciśnienie przez wprowadzenie ciepłego powietrza i również dlatego, aby zapobiec infiltracji powietrza z zewnątrz; l jako jednostkową powierzchnię parowania wody należy przyjmować całkowitą powierzchnię mokrą, czyli zawsze wilgotne otoczenie basenu, tj.

50% większą od powierzchni basenu.

Można, tak jak pisze autor artykułu z Poradnika ABC „Magazynu Instalatora” pt. „Sucho na basenie” (ABC 12/2015 - przyp. red.), wyliczyć wszystkie mokre powierzchnie, czyli siedziska, ręczniki, ludzi (temperatura ciała ludzkiego 36,6°C) i inne przedmioty znajdujące się na basenie.

l Ilość powietrza nawiewanego (wskaźnik) powinna mieścić się w granicach 20 do 30 m3/(m2 * h); l konieczność usuwania zapachów określa minimalny udział powietrza zewnętrznego w nawiewanym, który wynosi 8-10 m3/(m2 * h), co odpowiada 50-60 m3/h na 1 osobę korzystającą z basenu, l przy projektowanej hali, np. o wysokości 7,5 m i przyjętej do obliczeń

wilgotności względnej 70% i całkowitej ilości powietrza nawiewanego 24 m3/(m2 * h), wilgotność powietrza wewnętrznego w zimie ustala się przy różnych udziałach powietrza zewnętrznego następująco (wg Recknagala): - 6,5 m3/(m2 * h): 75%, - 10,5 m3/(m2 * h): 70%, - 17,5 m3/(m2 * h): 65%.

Jak przedstawiono, ilość powietrza zewnętrznego w powietrzu nawiewanym ma niemałe znaczenie w ustaleniu się wilgotności względnej na basenie. l Czujnik wilgotności umieszczony w pływalni powoduje zwiększenie udziału powietrza zewnętrznego w nawiewanym (przy wzrastającej wilgotności powietrza w hali) lub jego zmniejszenie przez zmianę położenia przepustnic mieszających (jeśli została zastosowana recyrkulacja); l czujnik temperatury punktu rosy umieszczony w pobliżu okien reguluje wilgotność powietrza tak, aby nie nastąpiło skraplanie pary wodnej z powietrza; l dla hali o wysokości powyżej 4 m korzystny jest nawiew dwustrefowy: - jeden w strefie przebywania ludzi o obliczeniowej temperaturze nawiewu, - drugi na wysokości 4 m o temperaturze 40-45°C - powietrze na skutek dużej suchości wchłania parę wodną; l wywiew powietrza pod stropem: - zimą jako powietrze powrotne (odzysk ciepła) do centrali wentylacyjnej, - latem, gdy centrala pracuje na powietrzu zewnętrznym przez nieczynne zimą wentylatory dachowe.

W dodatku przedstawiono wpływ różnych czynników na suchość w basenie. Projektowanie wentylacji dla basenu i otoczenia jest procesem złożonym i wymaga starannej analizy wszystkich elementów biorących udział w tym procesie.

Dorota Węgrzyn www.instalator.pl

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

1. 2

016

miesięcznik informacyjno-techniczny 1 (209), styczeń 2016

69

I

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

II

70

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

Pierwsze w Polsce konsorcjum hurtowni instalacyjnych

www.ik.pl

Pompy ciepła powietrze-woda do c.o. i c.w.u.

Viteco HP10 i HP15 NOWOŚĆ!

Najważniejsze cechy pomp ciepła Viteco HP: • układ chłodniczy w systemie EVI • zakres pracy dla powietrza zasysanego od -25ºC do +43ºC • urządzenia rewersyjne - opcja grzania i chłodzenia • obudowa ze szlifowanej stali nierdzewnej • kompresor firmy Copeland i termiczny zawór rozprężny TEV Emerson

systemy solarne i fotowoltaiczne • pompy ciepła www.viteco.pl Dystrybucja: Hurtownie Instal-Konsorcjum

hurtownieinstalacyjne.pl

Warunki oferty dostępne w hurtowniach Instal-Konsorcjum oraz na wortalu www.hurtownieinstalacyjne.pl i www.viteco.pl 71

III

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

IV

72

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

73

V

miesięcznik informacyjno-techniczny

1 (209), styczeń 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

VI

74