Magazyn Instalatora 3/2016

nakład 11 015

01 3. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 3 (211), marzec 2016

6

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”:

odprowadzanie ścieków

l Wymienniki odzysk ciepła

l Kopytko hydraulika l Przyłącza gazowe l Zabójczy czad l Cenne równoważenie l Miedź w instalacjach l Zmiany w prawie

Viega Advantix Vario – odpływ ścienny

Więcej przestrzeni w łazience

viega.pl/AdvantixVario

Rozwiązanie odpowiadające indywidualnym potrzebom Design: ponadczasowy. Możliwości: nieograniczone. Oto nowy odpływ liniowy Advantix Vario w wersji ściennej. Dzięki głębokości zabudowy wynoszącej zaledwie 25 mm, można go zamontować niemal w każdej ścianie i harmonijnie wkomponować w dowolną aranżację. Możliwość przycięcia odpływu na wymiar z dokładnością co do milimetra w zakresie 1200-300 mm sprawia, że jest on zawsze doskonale dopasowany do Państwa potrzeb. Viega. Liczy się pomysł!

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Jedną z najważniejszych, choć najczęściej niezauważalnych dla użytkownika instalacji w budynku jest kanalizacja. W jej skład wchodzi wiele składowych, począwszy od ceramiki, poprzez przyłącza, syfony, kształtki, rury, a na elementach zabezpieczających przed tzw. cofką kończąc. Można tu jeszcze wymienić: systemy zabudowy podtynkowej, pomporozdrabniacze, odpływy liniowe i punktowe itp. Na marcowym ringu autorzy spróbują przekonać Państwa do ciekawych, nowych, a czasem funkcjonujących już jakiś czas na rynku rozwiązań: „(...) Element do natrysków bezbrodzikowych z odpływem w ścianie to nic innego jak ukryty w ściance syfon natryskowy odprowadzający wodę. Odpływ natrysku jest całkowicie schowany w ściance instalacyjnej, a dzięki zintegrowanej macie izolacyjnej nie ma żadnych problemów z uzyskaniem szczelnej izolacji przeciwwodnej ściany i podłogi (...)”. Inny z autorów dopowiada: „Jego specjalna konstrukcja pozwala dopasować długość do niemalże każdej łazienki. Mamy możliwość dopasowania jego długości bezpośrednio na budowie, w zakresie 30-120 cm”. W niektórych miejscach konieczne jest niestandardowe podejście: „Przepompownia wody brudnej (...) do zabudowy w płycie podłogowej posiada trzy funkcje w jednym urządzeniu: przepompownia, zabezpieczenie przeciwzalewowe i funkcja wpustu (również w przypadku pęknięcia rury i wdzierającej się wody)”. Jeśli artykuł zdobył Państwa uznanie, zapraszam na nasz portal www.instalator.pl do oddania głosu w ringowej sondzie.

Podczas prac związanych z instalacjami dostarczającymi gaz ziemny sprawą nadrzędną jest wykonanie prawidłowego projektu, montażu (przez uprawnione osoby) oraz, a może przede wszystkim, wykonanie instalacji z materiałów, które do minimum ograniczają ryzyko awarii. O czym nie należy zapomnieć przy tego typu instalacjach, przypomni autorka artykułu pt. „Przyłącze do budynku” (s. 60-61).

Zapraszam też do lektury branżowego dwugłosu (s. 64-65). Tym razem eksperci wypowiedzą się na temat wymienników stosowanych w systemach odzysku ciepła w wentylacji: obrotowych i przeciwprądowych.

Czym się kierować, decydując się na ten, a nie inny rodzaj wymiennika? Jakie są ich wady i zalety? Jak przekonać inwestora do wyboru?

Mam nadzieję, że w pozostałych artykułach znajdziecie Państwo odpowiedzi na nurtujące Państwa pytania. Jeśli nie, zapraszam do kontaktu z redakcją: redakcja@instalator.pl Sławomir Bibulski

4

Na okładce: © Dmitry Lobanov/123RF.com

l

Ring „MI”: odprowadzanie wody w budynku s. 6-16

l Mała niepozorna chusteczka (Problem z instalacją ściekową) s. 17 l Kopytko hydraulika (Rury żeliwne) s. 18 l Co tam Panie w „polityce”? s. 21 l Dobre rury na złe czasy (W sieci bez błędów) s. 22 l Rękaw pod ziemią (Technologie bezwykopowe) s. 24 l Bezpieczne okładziny (Gips w biernej ochronie przeciwpożarowej) s. 26 l Innowacyjne zawory kątowe (strona sponsorowana marki duro) s. 29

l

Miedź w instalacjach s. 30

l Cudne połączenia s. 30 l Ustna decyzja urzędnika (Zmiany w prawie budowlanym) s. 33 l Obiegi w PC (Pompa ciepła nie taka straszna) s. 36 l Nowości w „Magazynie Instalatora” s. 38 l Wzrost na rynku powietrznych pomp ciepła s. 40 l Niezależne od ciśnienia (Zawory równoważąco-regulacyjne) s. 42 l Podatki i wydatki (Fiskus ważne zmiany) s. 44 l Optymalne spalanie (Sterowanie kotłami na paliwa stałe) s. 46 l Spawanie mosiądzu s. 48 l Ogrzewanie płaszczyznowe - regulacja szeregowa s. 50 l Rynek instalacyjno-grzewczy w IV kwartale 2015 s. 52 l Czad zabija - na śmierć! s. 54 l Specjaliści od ogrzewania (strona sponsorowana firmy Viadrus) s. 58 l Wentylacja kompleksowa (strona sponsorowana firmy Wolf) s. 59 l

Instalacje gazowe s. 60

ISSN 1505 - 8336

l Przyłącze do budynku s. 60 l Poczta „MI” s. 62 l Wymienniki w rekuperacji s. 64 l Miejsce na kominek s. 66 l Instalacje gazowe z miedzi s. 68

3 . 2

01 6

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70.

Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5.

Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

5

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W kwietniu na ringu: odnawialne źródła energii - kolektory słoneczne i fotowoltaika

Dziś na ringu „MI”: odprowadzanie wody z budynku odwadnianie, przepompownie, pomporozdrabniacz

KESSEL Filozofia firmy KESSEL to zorientowanie na potrzeby klienta, innowacyjność i niezawodność w zakresie odwadniania. Kompleksowe rozpoznanie problemów i potrzeb użytkowników umożliwia nam zaoferowanie najlepszych możliwych rozwiązań. Dlatego tworzymy produkty, które pozwalają skutecznie rozwiązać każdy problem z odwadnianiem, często wyznaczając w tej dziedzinie nowe ścieżki.

Do bezpiecznego użytkowania po- standardowych oraz indywidualnych mieszczeń narażonych na działanie dla praktycznie wszystkich warunwilgoci lub czasowe zalewanie nie- ków i problemów napotkanych w zbędna jest właściwa instalacja za- miejscu zabudowy. pewniająca skuteczne odprowadzanie W ogólnym ujęciu - w zależności od zawody z powierzchni. Jej kluczowy ele- wartości odprowadzanych ścieków należy ment stanowią właściwie dobrane i od- rozróżniać przepompownie do ścieków powiednio zabudowane wpusty ście- szarych - bez fekaliów (z gamy produkkowe. Zagadnienie odwadniania czę- tów KESSEL - Aqualift S) i czarnych sto dotyczy także złożonych proble- zawierających fekalia (Aqualift F). mów w infrastrukturze obiektu.

Przykładowo tam, gdzie pomieszczenia położone są poniżej poziomu zalewania i konieczne jest stosowanie ochrony przeciwzalewowej lub gdy kolektor kanalizacyjny jest zlokalizowany wyżej niż instalacja w budynku.

W takich sytuacjach najlepsze rozwiązanie stanowią zwykle przepompownie ścieków, których niezawodne działanie zależy od prawidłowego doboru urządzenia i od jego poprawnej zaPrzepompownia KESSEL Aqualift F Combudowy technicznej. pact do zabudowy w płycie podłogowej Firma KESSEL oferuje barz funkcją wpustu. dzo szeroką gamę rozwiązań

6

Przepompownie KESSEL oferowane są do zabudowy wewnątrz lub na zewnątrz budynków, a żeby zapewnić niezawodność działania wszystkie przepompownie dostępne są również jako urządzenia dwupompowe.

KESSEL posiada w swojej gamie także wiele rozwiązań łączących w sobie funkcje odwodnieniowe różnych urządzeń, np. wpustów czy urządzeń przeciwzalewowych.

Odwadnianie piwnicy Przepompownia Aqualift F Compact przejmuje funkcję kompleksowego odwadniania piwnicy i tłoczy ścieki czarne oraz szare w sposób niezawodny i automatyczny ponad poziom zalewania do wyżej położonej kanalizacji. Wariant do zabudowy w podłodze dodatkowo pełni funkcję wpustu (również w przypadku pęknięcia rury lub zalania), a pokrywa do wklejenia płytki umożliwia uzyskanie estetycznego wyglądu pomieszczenia.

Trzy w jednym Przepompownia wody brudnej Aqualift S do zabudowy w płycie podłogowej posiada trzy funkcje w jednym urządzeniu: przepompownia, zabezpieczenie przeciwzalewowe i funkcja wpustu (rówwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nież w przypadku pęknięcia rury i wdzierającej się wody). Zapewnia ona bezpieczne odwadnianie miejsc odpływu znajdujących się poniżej poziomu zalewania - również podczas przepływu zwrotnego, ponieważ ścieki są prowadzone w pełni automatycznie w górę do kanału ponad poziom zalewania. Gotowa do zabudowy studzienka z możliwością wklejenia płytki gwarantuje estetyczny wygląd w pomieszczeniach. Urządzenie umożliwia także podłączenie dodatkowych dopływów w miejscu zabudowy.

Urządzenia kompletne

3 (211), marzec 2016

zaniem łączącym w sobie bezpieczeństwo przepompowni ścieków z wydajnością zaworu zwrotnego. Urządzenie w normalnym trybie pracy wykorzystuje grawitacyjny spadek do kanału i działa bez wykorzystania energii elektrycznej.

Pompa załączana jest tylko podczas przepływu zwrotnego, podczas którego klapy zaworu blokują napływ ścieków, a urządzenie tłoczy je do kolektora przez pętlę przeciwzalewową. Pozwala to znacznie zaoszczędzić na kosztach energii zużywanej na stałe przepompowywanie ścieków w klasycznych przepompowniach, a także umożliwia istotne ograniczenie kosztów konserwacji dzięki mniejszemu eksploatacyjnemu zużyciu pomp. Przepompownia hybrydowa Ecolift XL zapewnia wyższy

Urządzenie KESSEL Ecolift występuje także w wersji do zabudowy w płycie podłogowej lub na swobodnym przewodzie kanalizacyjnym.

Przepompownie Aqualift to F urządzenia kompletne do swobodnego Nowość ustawienia w wersji jedno- lub dwuPy ta nie do... pompowej. Wszystkie komponenty noJakie są zalety wykorzystania zaworu wych przepompowni są zaprojektowaMinilift F jest skutecznym, efekzwrotnego w przepompowni? ne w systemie modułowym o wielkotywnym i korzystnym cenowo rozściach zbiorników 200, 300 i 450 oraz wiązaniem rozdrabniającym i przepompach o mocy 1,4-5,5 kW. Zbiorni- poziom bezpieczeństwa także w przy- pompowującym ścieki z urządzeń saki zaprojektowano w taki sposób, aby padku braku prądu, jako że wykorzy- nitarnych w gospodarstwach domomożliwe było ich bezproblemowe trans- stując naturalny spadek do kanału, nie wych. Wyposażone jest w pompę ze portowanie przez normalne otwory zagrażają jej przestoje w pracy pomp. stali nierdzewnej z wysokowydajnym drzwiowe o szerokości 800 i niezawodnym mechanimm. Przepompownie KESzmem rozdrabniającym SharkSEL Aqualift F wyposażone są Twister zapewniającym całtakże w urządzenie sterownikowite bezpieczeństwo ekscze i zabezpieczenie przeciwploatacyjne. Do pomporozzalewowe. Przepompownia drabniacza można podłączyć Aqualift F XL w wersji zinterównież umywalkę, bidet, growanej w studzience umożprysznic lub pisuar. Minilift F liwia oszczędność powierzchjest wyposażony w intelini mieszkalnej dzięki zabudogentną technologię sterowania wie na zewnątrz budynku. (z funkcją alarmu akustyczŚcieki domowe przepływają nego) umieszczoną w wyze swobodnym spadkiem do dzielonej z urządzenia części studzienki i stamtąd są pomsuchej, która zapewnia czystą i komfortową konserwację. W powane w sposób zabezpiecelach serwisowych pompę czony przed przepływem zwrotPrzepompownia wody brudnej KESSEL Aqumożna wyjąć w kilku pronym do wyżej położonego kaalift S do zabudowy w płycie podłogowej. stych ruchach - podobnie jak nału. W pełni automatyczne sterowanie pompą odbywa się z wnętrza Dzięki temu użytkownicy nie są rów- ma to miejsce we wszystkich przebudynku. Ta studzienka oferuje naj- nież narażeni na stały i uciążliwy hałas pompowniach firmy KESSEL. Marka KESSEL już od dziesięciowyższy komfort i bezpieczeństwo przy napotykany w klasycznych przepomzabudowie, eksploatacji i konserwacji. powniach. Urządzenie Ecolift XL jest leci jest kojarzona z wysokiej jakości nie tylko niezawodne, bezpieczne i rozwiązaniami w obszarze odwodnień.

Rewolucja w odwadnianiu oszczędne, ale także charakteryzuje Dzięki temu jesteśmy dostawcą, o się różnorodnymi możliwościami za- którego niezawodności i innowacyjNowatorskie i jedyne na rynku roz- budowy zarówno w nowych, jak i re- ności świadczą nie tylko najwyższej jawiązanie w postaci przepompowni KES- montowanych budynkach. W zależno- kości materiały i najnowocześniejsze SEL Ecolift XL chroni przed przepły- ści od wymogów budowlanych może bo- technologie produkcji, ale przede wem zwrotnym i wodą w piwnicy w spo- wiem zostać zabudowane w betonie wszystkim rozwiązania sprawdzone sób niezawodny i bezpieczny - działa tyl- przy pomocy odpowiednich kompo- wieloletnią eksploatacją w najtrudko wtedy, gdy jest to rzeczywiście po- nentów systemowych bądź w stu- niejszych warunkach zabudowy. trzebne. Przepompownia hybrydowa dzience na zewnątrz budynków. Może Anna Mikołajczak Ecolift XL jest innowacyjnym rozwią- również zostać ustawione samodzielnie. www.instalator.pl

7

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Dziś na ringu „MI”: odprowadzanie ścieków z budynków syfon, odpływ, wanna, brodzik

Crudo Produkty Crudo służące do odprowadzania wody w łazienkach i kuchniach są projektowane i wykonywane z myślą o instalatorach ceniących sobie niezawodność połączeń oraz szybki czas montażu.

8

Z przyjemnością przedstawiam Państwu zalety wybranych produktów Crudo. l Syfony umywalkowe i zlewozmywakowe Crudo to szeroka gama syfonów umywalkowych i zlewozmywakowych. Tworzywo, z którego są wykonane, cechują biel i gładka powłoka, które ułatwiają utrzymanie osprzętu w czystości. Rury odpływowe syfonów wyposażone są w specjalną uszczelkę, która znacznie ogranicza czas montażu; wystarczy zamontować uszczelkę i nakrętkę, następnie wsunąć rurę odpływową i dokręcić nakrętkę. Standardowo wszystkie syfony zlewozmywakowe wyposażone są w przyłącze AGD. l Syfony umywalkowe chromowane Oferta firmy obejmuje również cztery modele syfonów metalowych, chromowanych. Metal, z którego są wykonane, pokryty jest warstwą chromu gwarantującą wieloletnie użytkowanie. Wzornictwo produktów zaspokoi gusta każdego użytkownika. l Odpływy brodzikowe Crudo posiada w swojej ofercie asortyment odpływów brodzikowych

dla otworów brodzików DN 50 i 90.

Wymiary odpływów są zgodne z wymaganiami normy EN 329. Cechuje je wysoka niezawodność i wodoszczelność. Każdy wyrób testowany jest przy użyciu sprzętu elektronicznego w fazie produkcji. Dużą zaletą jest uproszczony montaż ograniczony do dokręcenia od góry, przy użyciu specjalnego narzędzia

Syfon zlewozmywakowy.

Syfon umywalkowy chromowany.

Odpływ wannowy automatyczny. standardowo dołączanego do każdego odpływu. Odpływy brodzikowe Crudo dostępne są w wersji z pokry-

wą typu pełnego. Konstrukcja odpływów brodzikowych umożliwia inspekcję od góry bez potrzeby demontażu całego syfonu. Istotną cechą tych produktów jest wysokość zabudowy wynosząca 80 mm. l Automatyczny odpływ wannowy Automatyczne odpływy wannowe marki Crudo posiadają bardzo płynnie Pytanie do...

Czy odpływy brodzikowe są zgodne z normą PN-EN274 określającą minimalną temperaturę odwadniania 0,8 l/s i poziom zasyfonowania 50 mm? i pewnie działający mechanizm zamknięcia, testowany na 10 000 cykli otwarcia bez awarii! Cięgno wykonane jest ze stali nierdzewnej o wysokiej odporności na uszkodzenia i znajduje się wewnątrz pancerza pokrytego teflonem. W skład zestawu wchodzi też elastyczna rura przelewowa o średnicy DN 32. Niewątpliwą zaletą tych produktów jest samoczyszczący się syfon o zredukowanej wysokości i zachowanej normatywnej wysokości zasyfonowania, z przyłączem skośnym i regulowanym DN 40/50.

Zapraszamy Państwa do korzystania z proponowanych rozwiązań.

Jesteśmy przekonani, że użycie syfonów marki Crudo pozwoli instalatorom na szybszy i łatwiejszy montaż, a użytkownikom na długoletnią i bezawaryjną pracę.

Jakub Gronek

Odpływ brodzikowy. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Ring „MI”: odprowadzanie wody w budynku odpływ, liniowy, punktowy, natrysk

Geberit Od dawna systemy Geberit Duofix oraz GIS i Kombifix do zabudowy masywnej bardzo dobrze sprawdzają się w instalacjach łazienkowych. Teraz ta technologia może być zastosowana również do odpływów natryskowych.

Element do natrysków bezbrodzikowych z odpływem w ścianie to nic innego jak ukryty w ściance syfon natryskowy odprowadzający wodę. Jest to bardzo prosty pomysł na przełamanie konwencji. Upraszcza on montaż systemu, przyspiesza instalację i ułatwia zaprojektowanie całej łazienki. Teraz podłoga w natrysku może być jednolita, pozbawiona wszelkich barier, a wygląd takiego pokoju kąpielowego może być bardziej atrakcyjny i nowoczesny.

Odpływ natrysku jest całkowicie schowany w ściance instalacyjnej, a dzięki zintegrowanej macie izolacyjnej nie ma żadnych problemów z uzyskaniem szczelnej izolacji przeciwwodnej ściany i podłogi. Żadna część odpływu nie znajduje się w podłodze.

Zintegrowany z zestawem materiał uszczelniający ułatwia nałożenie na ściany i podłogę warstwy izolacji przeciwwodnej. Powstaje wówczas elastyczne połączenie, które eliminuje ewentualne naprężenia i gwarantuje absolutną szczelność. Również konstrukcja podłogi natrysku jest znacznie prostsza, kiedy nie trzeba w jej obrębie prowadzić odpływu kanalizacyjnego. Istnieje także możliwość wklejenia do maskownicy płytek, którymi wyłożone są ściany. Wyrób spełnia wymagania normy PN-EN 1253.

W przypadku odpływu ściennego zamontowana w ścianie kratka odpływu zintegrowana jest z ramą monwww.instalator.pl

tażową Geberit. Ścienny zestaw odpływowy oferowany jest w wersjach jako: Duofix i GIS do zabudowy lekkiej oraz Kombifix do zabudowy masywnej. Uniwersalne połączenia z systemami izolacji zespolonej są również integralną częścią odpływu i zapewniają prawidłową szczelność.

Zapobiega to powstawaniu rozszczelnień pomiędzy ścianą a podłogą.

Do tej pory odpływy podłogowe stanowiły przeszkodę dla instalacji ogrzewania podłogowego oraz ingerowały w izolację termiczną i aku-

styczną pomieszczenia. Dzięki instalacji wpustu odpływowego w ścianie unikniemy wszystkich tych problemów. Szybki i niezakłócony odpływ zużytej wody w opisywanym odpływie (dla wysokości zasyfonowania 50 mm - 0,8 l/s i dla wysokości zasyfonowania 30 mm - 0,45 l/s) pozwala na zainstalowanie deszczownicy pod natryskiem lub zestawu natryskowego o dość dużej wydajności.

Spadek podłogi w kierunku odwodnienia można wykonać na dwa sposoby: złożony z trzech płaszczyzn (kopertowy) lub jednopłaszczyznowy.

l

Poziomy odpływ liniowy Wpusty liniowe mają za zadanie odwodnienie posadzki w miejscu korzystania z natrysku. Długość szczeliny jest odpowiednio długa, tak że spadek powierzchni podłogowej może być poprowadzony w jednym kierunku. Odwodnienie liniowe firmy Geberit wytrzymuje obciążenie K3-300 kg. W prysznicach z odpływem montowanym na poziomie posadzki najbardziej istotPytanie do...

Jak można zapewnić szczelność odpływu w natryskach bezbrodzikowych?

ną kwestią jest zapewnienie trwałego i skutecznego uszczelnienia. W przypadku odpływu wszystkie potrzebne materiały dołączone są do zestawu. l CleanLine nowy odpływ liniowy Otwarte prysznice zrównane z powierzchnią podłogi są obecnie bardzo popularne i dlatego firma Geberit zdecydowała się maksymalnie podwyższyć innowacyjność produktu, wprowadzając nowe podłogowe odpływy liniowe i punktowe. Nowe odpływy prysznicowe stanowią nowatorskie rozwiązanie w tej dziedzinie. Geberit zwraca szczególną uwagę na to, aby instalacja była tak prosta i niezawodna jak to tylko możliwe, a praca instalatora była samą przyjemnością.

Odpływ liniowy z serii CleanLine łączy w sobie eleganckie wzornictwo z prostotą i niezawodnością instalacji. Jego konstrukcja rozwiązuje wszelkie problemy z higieną i hałasem odprowadzanej wody, które spotykane są w wielu tradycyjnych odpływach prysznicowych. l Wpusty punktowe Dla zwolenników wpustów punktowych firma oferuje bardzo wydajne, bezpieczne, ciche i łatwe w montażu wpusty podłogowe z możliwością doboru eleganckich, bardzo nowoczesnych elementów wykończeniowych ze stali szlachetnej.

Małgorzata Jarosik

9

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Ring „MI”: odprowadzanie ścieków z budynku pomporozdrabniacz, ścieki, prysznic, łazienka, wc

SFA W tym artykule ringowym chciałbym zaprezentować Państwu pompy do ścieków szarych do zastosowań domowych i komercyjnych francuskiej firmy SFA. Francuska firma SFA - światowy lider w produkcji pomporozdrabniaczy i pomp do ścieków szarych i czarnych - już od ponad 55 lat dostarcza kompleksowe rozwiązania zarówno do użytku domowego, jak i komercyjnego. W swojej ofercie posiada ponad 50 produktów różniących się między sobą konstrukcją, parametrami technicznymi i zastosowaniem. Tak szeroka gama produktowa pozwala na dobranie optymalnego rozwiązania dla klienta. Dzięki tym urządzeniom istnieje możliwość dowolnej kreacji przestrzeni, a stworzenie nowej toalety, łazienki, pralni czy kuchni jest możliwe bez względu na położenie kanalizacji w budynku czy mieszkaniu.

Wśród wielu producentów pomp do ścieków SFA posiada najszerszą ofertę produktową. Firma SFA od lat pracuje nad nowymi konstrukcjami mającymi na celu zapewnienie optymalnych rozwiązań dla inwestorów oraz możliwość ich doboru pod konkretną aplikację. Stworzenie nowej kuchni, łazienki, pralni czy sauny jest teraz bardzo proste, bez kosztownych i pracochłonnych prac adaptacyjnych.

Urządzenia do zastosowań domowych SANIDOUCHE jest najmniejszą pompą do współpracy z prysznicem, dodatkowy wlot pozwala jeszcze na podłączenie umywalki lub bidetu.

Niewielkie wymiary umożliwiają in-

10

stalację bezpośrednio pod wysokim brodzikiem kabiny prysznicowej lub w małej szafce pod umywalką. Urządzenie zasilane jest 220-240 V/50 Hz, moc silnika 250 W, IP44. Tłoczy ścieki do 4 m w pionie lub do 40 m w poziomie.

Krótkie cykle pracy urządzenia wpływają na małe zużycie energii elektrycznej, a tym samym - niskie koszty eksploatacji.

SANIFLOOR to nowość w ofercie SFA. Jest to jedyne tego typu urządzenie na rynku, które pozwala na instalację prysznica w dowolnym miejscu, niezależnie od kanalizacji. SANIFLOOR jest pompą do ścieków szarych, której zadaniem jest zassanie ścieków z kratki odpływowej do pompy, a następnie przetłoczenie ich do oddalonej kanalizacji. Dzięki takiej konstrukcji istnieje możliwość wykonania kratki odpływowej w posadzce, co pozwala na dowolną aranżację przestrzeni w łazience. Urządzenie występuje w trzech opcjach. SANIFLOOR 1 wraz z kwadratową kratką ściekową do instalacji w posadzce i zabudowy płytkami, SANIFLOOR 2 z okrągłą kratką ściekową do instalacji w posadzce oraz SANIFLOR 3 z kratką ściekową montowaną w

brodziku. Wszystkie te systemy oparte są o tę samą pompę ssąco-tłoczącą, różnią się miedzy sobą tylko rodzajem kratki ściekowej, która może być zainstalowana w odległości do 3 m od pompy. Wewnątrz kratki ściekowej znajduje się syfon wraz z systemem detekcji napływającej wody. Podczas napływania wody do kratki ściekowej następuje uruchomienie pompy, która zasysa wodę i przetłacza ją dalej do oddalonej kanalizacji. Urządzenie może przetłaczać ścieki szare do 3 m w górę lub 30 m w poziomie, podobnie jak popularna pompa SANIDOUCHE. Oczywiście oba parametry są ze sobą ściśle związane, tzn. im wyżej tłoczyPytanie do...

W jaki sposób zmniejszono ryzyko zatkania pomporozdrabniaczy SFA? my ścieki, tym odległość tłoczenia w poziomie się zmniejsza. Sanifloor jest odpowiedzią na zapotrzebowanie klientów na tego typu rozwiązanie.

SANIVITE SILENCE jest pompą do ścieków szarych o dużej wydajności; może pracować w długich cyklach. Jest to idealne rozwiązanie do zastosowań w małej pralni, łazience bez WC. Nadaje się również do stworzenia wyspy kuchennej w mieszkaniu lub domu - do urządzenia możemy podłączyć zlew, zmywarkę i pralkę. W takiej sytuacji nie jesteśmy ograniczeni położeniem kanalizacji, a zmiana funkcjonalności pomieszczenia jest wyjątkowo prosta.

Pompa może tłoczyć ścieki do 5 m wysokości lub do 50 m w poziomie. Moc silnika to tylko 400 W, klasa ochrony IP 44. Pompa wykonana jest w technologii silence, to znaczy, że jej głośność pracy obniżona jest o 10 dB. SANIACCESS 4 PUMP to pompa do łazienki, pralni lub kuchni z łatwym dostęwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

pem do części pompującej (możliwość usunięcia zatoru) i sterującej (system załączania). Ryzyko zatkania urządzenia zostało zmniejszone dzięki rewelacyjnej nożowej technice rozdrabniania w „koszyku” z dostępem z zewnątrz, z lewej strony. Polecany szczególnie w małych pubach, niewielkich lokalach gastronomicznych - tam, gdzie prostą usterkę trzeba szybko usunąć samodzielnie. Nowoczesne wzornictwo produktu SANIACCESS® 4 pasuje do każdej przestrzeni.

SANISPEED SILENCE - bardzo wydajna pompa do intensywnej pracy w dużych kuchniach i łazienkach. Odprowadza ścieki ze zlewozmywaków i zmywarek; umożliwia podłączenie pralki oraz wszystkich (z wyjątkiem WC) pozostałych urządzeń sanitarnych.

Może pompować ścieki do 7 m w pionie lub do 70 m w poziomie. Maksymalna temperatura ścieków to 75°C. Moc silnika 400 W, klasa ochrony IP44.

Wszystkie powyżej opisane urządzenia dają nam możliwość stworzenia nowej łazienki, kuchni czy pralni w pomieszczeniach wcześniej do tego nieprzystosowanych. Możemy stworzyć pralnię w piwnicy czy kuchnię letnią, łazienkę z fitnessem lub adaptować pomieszczenia na poddaszu. To, na co warto zwrócić uwagę, to możliwość budowy wyspy kuchennej w mieszkaniu czy domu (SANIwww.instalator.pl

3 (211), marzec 2016

prawidłowym funkcjonowaniem produktów SFA czuwa sieć 55 autoryzowanych serwisantów rozmieszczonych na terenie całego kraju. To, co najważniejsze - naprawa i konserwacja - odbywa się w miejscu zamontowania urządzenia. Serwisanci dojeżdżają bezpośrednio do klienta końcowego.

VITE, SANISPEED) oraz brodzika z kratką ściekową w posadzce.

Urządzenia do zastosowań komercyjnych SANICOM 1 - pompa przeznaczona jest do przepompowywania ścieków szarych (bez fekaliów) i wyposażona w jeden silnik o mocy 1300 W. Tłoczy ona ścieki na wysokość 10 m lub umożliwia tłoczenie ich na odległość 100 m w poziomie.

Urządzenie ma możliwość podłączenia zewnętrznego alarmu (światło, sygnalizator dźwiękowy). Ciągła praca silnika (przez czas dłuższy niż 5 minut) powoduje uaktywnienie alarmu. Urządzenie idealnie nadaje się do montażu w obiektach przemysłowych, gdzie trzeba przepompować duże ilości wody na znaczne odległości.

Pompa SANICOM 2 wyposażona jest w dwa silniki o mocy 1500 W każdy. Tłoczy ścieki na odległość 11 m w pionie lub na 110 m w poziomie.

Urządzenie ma 4 wejścia, 40 mm lub 50 mm, średnica przewodu tłocznego wynosi DN 50 mm. Wydajność dwóch pomp to ok. 340 l/min.

Wszystkie urządzenia produkowane są w fabrykach we Francji zgodnie z normą ISO 9001 AFAQ i objęte są dwuletnią gwarancją. Nad

Krótka instrukcja montażowa Montaż pomp nie przysparza problemów. W sposób szybki i prosty możemy podłączyć wszystkie przybory do urządzenia. Rzeczą najważniejszą jest, aby przewód tłoczny z urządzenia, którym będą tłoczone ścieki, był wykonany w technologii zgrzewanej lub klejonej. Ścieki podawane są pod ciśnieniem i zastosowanie rur na uszczelkach może spowodować przecieki. Dlatego zawsze pamiętajmy o tej zasadzie.

Przewody wykonywane są rurami cienkimi o średnicach 22, 25, 28, 50.

Dla architektów i projektantów Dla architektów i projektantów proponujemy pełne wsparcie techniczne. Posiadamy programy doboru urządzeń oraz nakładki 2D i 3D CAD, co znacznie upraszcza pracę.

Dla architektów ważne jest, że nie są ograniczeni niczym przy projektowaniu nowych pomieszczeń czy adaptacji już istniejących. Bez względu na położenie pionów kanalizacyjnych istnieje możliwość dowolnej aranżacji przestrzeni i jest to bardzo ważne. Ograniczeni są tylko swoją wyobraźnią.

Dodatkowo na naszej stronie internetowej www.sfapoland.pl znajdziecie Państwo wszystkie informacje o produktach, moduł e-learningu (szkoleniowe filmy video). Dostępne są również darmowe aplikacje na smartfony i tablety (Android, IOS).

Marcin Wojciechowski

11

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Dziś na ringu „MI”: odprowadzanie ścieków z budynku kanalizacja, rura, syfon, kształtka, odpływ

Viega Instalacja kanalizacyjna, choć w większości przypadków po ukończeniu budowy obiektu pozostaje dla nas praktycznie niezauważalna, jest jedną z najważniejszych instalacji w budynku. Prawidłowo zaprojektowana i wykonana, potrafi pracować cicho i bezproblemowo przez długi okres.

Zadaniem instalacji kanalizacyjnej w budynku jest sprawne odebranie i przetransportowanie ścieków. Ścieki przepływają grawitacyjnie od urządzeń sanitarnych do pionów kanalizacyjnych, a następnie do poziomych przewodów odpływowych.

Syfon Przed każdym urządzeniem sanitarnym w instalacji kanalizacyjnej znajduje się syfon. Zabezpiecza on pomieszczenia przed przedostaniem się

do nich nieprzyjemnych zapachów z kanalizacji. Może to być syfon umywalkowy, wannowy lub prysznicowy. Produkty te aktualnie nie tylko charakteryzują się funkcjonalnością, wyśmienitymi parametrami technicznymi, ale także nieszablonowym wzornictwem.

Są zarówno pierwszym elementem instalacji kanalizacyjnej, jak i jednym z elementów wystroju wnętrza łazienki.

Do umywalek firma Viega proponuje piękne syfony z serii Eleganta oraz dopracowane w każdym szczególe zawory odpływowe serii Visign. Syfony z serii Eleganta przyciągną wzrok w każdej ła-

12

zience. Ich wzornictwo cechuje przede wszystkim oszczędność formy. Oprócz tych syfonów uzupełnieniem dostępnego asortymentu są syfony rurowe lub butelkowe wykonane z tworzywa lub mosiądzu chromowanego. W szerokiej ofercie produktów znajdują się także syfony natynkowe oraz podtynkowe, które umożliwiają swobodną aranżację przestrzeni pod umywalką.

W sytuacjach, w których układ łazienki albo ustawienie pralki uniemożliwiają odprowadzenie z niej wody wężem do w.c. lub wanny, Viega poleca stosowanie specjalnie do tego przeznaczonych syfonów natynkowych lub podtynkowych.

W przypadku łazienek z brodzikiem (płaskim lub głębokim) mamy do wyboru syfony do brodzików z otworem odpływowym ø52, ø65 (seria Domoplex) oraz ø90 mm (seria Tempoplex). W brodziku głębokim odpływy brodzikowe z serii Domoplex umożliwiają spiętrzenie wody do wysokości 100 mm. Dzięki temu dzieci mogą się wygodnie w nim kąpać. Wysokość montażowa odpływu Domoplex wynosi jedynie 80 mm, a wydajność 0,73 l/s. Zaletą odpływu jest bezproblemowe czyszczenie. Umożliwia je wyjmowany syfon. Odpływ wyposażony jest w solidny kołnierz ze stali nierdzewnej i uszczelki umożliwiające bezpieczny i szczelny montaż.

W odpływach brodzikowych do brodzików o otworze odpływowym ø90 mm Pytanie do...

Jaki odpływ liniowy ścienny ma głębokość zabudowy w ścianie jedynie 25 mm?

na uwagę zasługują odpływy, które charakteryzują się wysoką wydajnością odpływu oraz wyrafinowanym wzornictwem. Pokrywy odpływów cechuje piękna forma, prosty montaż i stabilne mocowanie. Nadają się one idealnie do odbioru wody pryszniców strumieniowych oraz deszczownic. Syfony te mają bardzo prostą konstrukcję, która umożliwia wyczyszczenie syfonu od góry. Na uwagę zasługuje odpływ Tempoplex 60 mm o niskiej wysokości zabudowy (tylko 60 mm). Jest to idealne rozwiązanie, które sprawdza się podczas modernizacji łazienki. Mimo niewielkich rozmiarów odpływu wysokość zasyfonowania wynosi aż 30 mm przy wydajności odpływu 0,55 l/s. Odpływ certyfikowany został przez Instytut Techniki Budowlanej AT-15-9279/2014. Wyposażony jest w kołnierz ze stali nierdzewnej oraz uszczelkę wargową. Konstrukcja syfonu umożliwia czyszczenie od góry. Dzięki odpowiedniej konstrukcji możliwe jest także wprowadzenie spirali czyszczącej do instalacji kanalizacyjnej.

Odpływy Innym pomysłem na aranżację łazienki jest wykonanie brodzika wyłożonego płytkami. Możliwe jest to dzięki zastosowaniu odpływów punktowych z kratkami dekoracyjnymi lub zastosowaniu odpływu liniowego. Aktualnie bardzo popularnym rozwiązaniem do wykonania prysznica bez brodzika jest odpływ liniowy, który pozwala na swobodną aranżację wnętrza. Rozwiązaniem dedykowanym przez firmę Viega m.in. dla takich rozwiązań jest odpływ Advantix Vario.

Jego specjalna konstrukcja pozwala dopasować długość do niemalże każdej łazienki. Mamy możliwość dopasowania jego długości bezpośrednio na budowie, w zakresie 30-120 cm. Wydajność odpływu uzależniona jest od wysokości zabudowy i wynosi od 0,4 do 0,8 l/s. Minimalna wysokość zabudowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

wy wynosi 95 mm. Dostępna jest także wersja remontowa odpływu Advantix Vario - w tym przypadku wydajność wynosi 0,5 l/s, a wysokość zabudowy wynosi jedynie 70 mm. Dodatkowe akcesoria rozszerzające zastosowanie odpływu Advantix Vario umożliwiają uzyskanie odpływu w linii prostej o długości max. 2,8 m. Dzięki łącznikom kątowym 90˚ możemy uzyskać odpływy w kształcie litery „L” lub „U”.

Odpływ ścienny Od roku 2016 dostępny jest także wariant ścienny odpływu Advantix Vario.

Odpływ ten, podobnie jak wersja podłogowa, można indywidualnie dopasować do każdej łazienki. Dzięki przemyślanej konstrukcji możemy jego długość w płynny sposób regulować w zakresie 300-1200 mm. Dzięki dwóm różnym elementom zamykającym można go zabudować na trzy różne sposoby: w dowolnym miejscu na ścianie, przy prawej lub lewej ścianie bocznej oraz dokładnie na szerokość wnęki prysznicowej.

Dzięki niewielkiej głębokości montażu wynoszącej zaledwie 25 mm odpływ zmieści się w każdej ścianie, umożliwiając jednocześnie ułożenie płytek ściennych i podłogowych o grubości do 28 mm. Wysokość odpływu można ustawić w zakresie od 90 do 165 mm, a wydajność odpływu wynosi od 0,6-0,75 l/s. Dostępny jest także wariant remontowy o wysokości zabudowy już od 70 mm, przy wydajności odpływu 0,5 l/s. W przypadku użycia rusztu ze stali nierdzewnej wysokość szczeliny odpływowej zmniejsza się z 20 mm do zaledwie 8 mm nad i pod rusztem.

Ruszty Viega Advantix Vario dostępne są w czterech różnych wersjach kolorystycznych, dzięki temu wtopią się

www.instalator.pl

harmonijnie w każdą łazienkę. Poza klasycznymi wersjami ze stali nierdzewnej w wykończeniu matowym lub błyszczącym dostępna jest również wersja w kolorze białym i czarnym.

Aby łatwo dobrać odpowiedni odpływ Advantix Vario wraz z potrzebnymi elementami, firma Viega udostępnia na stronie internetowej konfigurator odpływu liniowego i odpływu ściennego Advantix Vario (viega.pl/KonfiguratorAdvantixVario). W tym celu

należy po prostu podać długość i formę żądanego odpływu liniowego lub ściennego. Narzędzie wyliczy następnie automatycznie spodziewaną wydajność odpływu, zilustruje zaprojektowany odpływ liniowy/ścienny wraz z planem docięcia i poda, jakie elementy będą potrzebne do instalacji.

Do wanny W przypadku rozwiązań do wanien firma Viega proponuje także wiele ciekawych i pięknie zaprojektowanych odpływów wannowych. Najbardziej znane są komplety odpływowo-przelewowe Simplex i Multiplex do wanien o otworze odpływowym ø52 oraz odpływ Rotaplex do wanien o otworze odpływowym ø90 mm. Modele te dostępne są do wanien standardowych (cięgno Bowdena o długości 560 mm) oraz do wanien specjalnych (w zależności od konstrukcji wanny cięgno Bowdena może mieć długość 725 lub 1070 mm). Rozety (pokrętła) i korki oferowane są w różnych

wzorach i kolorach. Aktualnie firma Viega wprowadza do asortymentu odpływ wannowy z rozetą M9. Nowy komplet odpływowo-przelewowy Multiplex Visign M9 pozwala sprawić, by kąpiel była jeszcze wygodniejsza. Umożliwia on podniesienie poziomu napełnienia wanny o całe 5 centymetrów - wystarczy delikatnie obrócić rozetę. Ponowny obrót wystarczy natomiast, by woda opadła z powrotem do normalnego poziomu. W obu przypadkach funkcja przelewu cały czas pozostaje aktywna.

Odpływy do wanien występują również w wersji Trio umożliwiającej napełnianie wanny wodą przez przelew i Trio F umożliwiający bezszelestne napełnianie wanny od spodu. W połączeniu z elektronicznie sterowanymi mieszaczami Multiplex Trio E, E2 lub E3 możemy uzyskać w łazience nie tylko stylowy wygląd i unikalne wzornictwo, ale także znacznie większy komfort. Armatury Multiplex Trio E, E2, E3 pozwalają na zapamiętanie ilości i temperatury wody oraz bardzo łatwe zastosowanie tych ustawień w przyszłości. Armatura Multiplex Trio E3 posiada ponadto wyświetlacz informujący o aktualnej temperaturze i ilości wody. Dzięki atrakcyjnemu wzornictwu armatury idealnie komponują się z nowoczesną architekturą łazienek i spełniają najbardziej wyrafinowane gusta.

Reasumując, firma Viega w zakresie odprowadzania wody proponuje wiele ciekawych, niezawodnych i bezpiecznych rozwiązań technicznych. Dodatkowym atutem produktów jest eleganckie, minimalistyczne wzornictwo.

Design produktów został już wyróżniony wieloma prestiżowymi nagrodami, takimi jak Designpreis Deutschland czy Red Dot Award. Łukasz Szypowski

13

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Ring „MI”: odprowadzanie ścieków w budynkach pomporozdrabniacz, serwis, woda brudna, ścieki

Wilo Wilo przedstawia najnowszą generację pomporozdrabniaczy przeznaczonych do zbierania oraz odprowadzania wody brudnej i ścieków, podzieloną na dwa typoszeregi względem aplikacji, w których mogą być one stosowane.

Korzyści, jakie otrzymuje użytkownik końcowy, stosujący pomporozdrabniacze Wilo, to wykonanie w dowolnym miejscu nowych pomieszczeń, bez brudnych i kosztownych prac remontowych oraz wygodniejsze życie i większa wartość domu poprzez dodanie pomieszczeń, takich jak WC, łazienka, pralnia czy aneks kuchenny.

Darmowa 2-letnia opieka autoryzowanego serwisu w domu Klienta gwarantuje bezpieczeństwo użytkowania urządzenia. 2 lata gwarancji zapewnia każdy dostawca markowych produktów. Wilo oferuje więcej! Opiekę autoryzowanego serwisu przez 2 lata bez dodatkowych kosztów! l Jeśli pomporozdrabniacz Wilo popsuje się na gwarancji, nie ma potrzeby wzywania instalatora i przeprowadzania brudnych prac, mających na celu wymontowanie urządzenia oraz wysyłanie go przesyłka kurierską lub zawożenie bezpośrednio do serwisu. Tym wszystkim zajmie się serwis Wilo, na miejscu w domu Klienta. Do 48 godzin od momentu zgłoszenia na stronie www.wilo.pl/serwis pojawi się pracownik autoryzowanego serwisu i na miejscu dokona niezbędnych czynności, które przywrócą urządzeniu pełną sprawność. Jeśli naprawa na miejscu nie będzie możliwa, to urządzenie zostanie wymienione na nowe, bez żadnych dodatkowych opłat. l Jeśli pomporozdrabniacz Wilo popsuje się z winy niewłaściwego użytkowania (zostanie zapchany i wyPytanie do...

Jakie korzyści otrzymuje użytkownik stosujac pomporozdrabniacze Wilo?

14

magać będzie wyczyszczenia) w okresie 2 lat od daty zakupu, użytkownik ma prawo do jednego w roku wezwania autoryzowanego serwisu Wilo.

Do 48 h od momentu zgłoszenia w formularzu serwisowym na stronie www.wilo.pl/serwis dokonane zosta-

Komfort użytkowania pomporozdrabniaczy Wilo uzyskano dzięki: l hermetycznej budowie gwarantującej cichą pracę; l zintegrowanemu filtrowi z węglem aktywnym zapewniającym zabezpieczenie przed uwalnianiem się nieprzyjemnych zapachów; l estetycznemu wyglądowi, który zapewnia kompaktowa budowa tych urządzeń oraz 3 wersje wykonania, które pozwalają na montaż urządzenia bezpośrednio za toaletą bądź podtynkowo. Zmniejszona pojemność zbiornika pozwala na wkomponowanie urządzenia w zabudowę łazienki oraz szybkie opróżnianie zbiornika bez konieczności stagnacji ścieków.

Korzyści instalatora

ną niezbędne czynności, które przywrócą urządzeniu pełną sprawność. l Jeśli użytkownikowi zależy na poprawnej konserwacji urządzenia, autoryzowany serwis Wilo dokona jeden raz w roku przeglądu pomporozdrabniacza w okresie 2 lat od daty zakupu.

Koszty dojazdu do domu Klienta w ramach pakietu „Darmowa 2-letnia opieka autoryzowanego serwisu w domu Klienta” pokrywa Wilo Polska.

W przypadku zainteresowania objęciem opieką autoryzowanego serwisu Wilo po okresie 2 lat istnieje możliwość wykupienia dodatkowo: l rocznego pakietu w cenie 40 zł brutto za każde urządzenie, l trzyletniego pakietu w cenie 100 zł brutto za każde urządzenie.

Cena pakietu zawiera także koszt dojazdu do Klienta w terminie 48 h od zgłoszenia usterki.

Uwaga! Oferta ta jest skierowana jedynie do Klientów indywidualnych.

Zainstaluj urządzenie i zapomnij o nim na 2 lata w czasie trwania gwarancji. Urządzenia objęte pakietem „Darmowa 2-letnia opieka autoryzowanego serwisu w domu Klienta” zdejmują z instalatora obowiązek wykonywania nieprzyjemnych czynności serwisowych. W czasie 2 lat Klient nauczy się poprawnego użytkowania pomporozdrabniaczy, a produkt dopasuje się do miejsca użytkowania. Montaż pomporozdrabniaczy Wilo z pakietem serwisowym, który daje pewność, że użytkownik ostateczny będzie zadowolony z urządzenia, bez wątpienia będzie referencją do pozyskania kolejnych Klientów.

Jeśli do tej pory nie montowałeś urządzeń do odprowadzania wody brudnej i ścieków, to będzie to okazja do poszerzenia zakresu usług. Montaż pomporozdrabniaczy Wilo jest niezwykle prosty, jeśli przestrzega się kilku wskazówek.

Dobór modelu Poprawny dobór modelu urządzenia do rodzaju przetłaczanego mewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dium oraz ilości wymaganych przyłączy zapewni bezawaryjne funkcjonowanie i optymalny stosunek jakości do ceny.

Pierwszy typoszereg WiloHiSewlift przeznaczony jest do odprowadzania ścieków sanitarnych. Te kompaktowe agregaty wyposażone są w urządzenie do rozdrabniania większych frakcji. Dzięki temu, zarówno instalacja jak i agregaty, są skutecznie chronione przed zapchaniem. Zgodnie z przepisami i obowiązującymi normami (PN-EN 12050-1), przy zastosowaniu urządzeń bez rozdrabniacza, należy stosować rurę o minimalnej średnicy DN80 do odprowadzania ścieków sanitarnych zawierających fekalia. Zastosowanie pomporozdrabniacza wyposażonego w „młynek”, pozwala na zmniejszenie średnicy rurociągu do DN32!

Drugim typoszeregiem nowych agregatów jest Wilo-HiDrainlift, przeznaczony do odprowadzania wody z pryszniców, umywalek czy bidetów. Funkcjonalność oraz zalety tego urządzenia są zbliżone do opisanego powyżej agregatu Wilo-HiSewlift z tą jednak różnicą, iż urządzenie to nie jest wyposażone w „młynek”, ponieważ przeznaczone jest do przetłaczania wody zanieczyszczonej wolnej od fekaliów.

W tabeli pokazano możliwe warianty zastosowań poszczególnych modeli pomporozdrabniaczy Wilo.

Wilo-HiSewlift dostępny jest w 3 wariantach montażowych: l Wilo-HiSewlift 3-15 - do montażu bezpośrednio za misą ustępową, z wykorzystaniem przyłącza tłocznego DN100 plus jedno dodatkowe przyłącze (np. prysznic lub umywalka), l Wilo-HiSewlift 3-35 - do montażu bezpośrednio za misą ustępową, z wykorzystaniem przyłącza tłocznego DN100 plus trzy dodatkowe przyłącza (np. prysznic, umywalka, bidet), l Wilo-HiSewlift 3-35 - do montażu na ścianie (szerokości < 149 mm) we współpracy ze stelażem podtynkowym, z przyłączem dopływowym DN100 plus trzy dodatkowe przyłącza (np. prysznic, umywalka, bidet).

Wilo-HiDrainlift także występuje w 3 wariantach do podłączenia 2 lub 3 przyłączy dopływowych DN40 oraz rurociągu tłocznego DN32: www.instalator.pl

3 (211), marzec 2016

l Wilo-HiDrainlift 3-24 - ergonomiczna budowa pozwalająca na montaż pod szafką z dwoma przyłączami DN40 oraz przyłączem tłocznym DN32, l Wilo-HiDrainlift 3-35 - szczelna budowa i duża odporność na gorącą wodę do 60ºC (max. 5 min) z trzema przyłączami DN40 oraz przyłączem tłocznym DN32, l Wilo-HiDrainlift 3-37 - szczelna budowa i duża odporność na gorącą wodę do 75ºC (max. 5 min) z trzema przyłączami DN40 oraz przyłączem tłocznym DN32.

Pomporozdrabniacze Wilo są urządzeniami wyjątkowo łatwymi w montażu. W pełni gotowe do podłączenia urządzenie dostarczane jest wraz z elementami montażowymi. Aby maksymalnie wykorzystać właściwości konstrukcyjne urządzenia ograniczające hałas, należy: l jeżeli jest to możliwe, zamontować zbiornik w taki sposób, aby nie stykał się ze ścianami pomieszczenia (wskazana odległość ok. 5 cm); l ustawić zbiornik na zupełnie płaskiej powierzchni, tak aby podkładki antywibracyjne jak najlepiej spełniały swoją funkcję; zbiornik przykręcamy do podłogi, a nie do ściany; l prawidłowo zamocować instalację odpływową do ściany, robiąc odstępy między opaskami montującymi nie większe niż 1 metr.

Należy zapewnić łatwy dostęp do urządzenia na potrzeby przeglądów, konserwacji i napraw.

Podłączenia urządzenia Orurowanie pionowe powinno biec możliwie blisko urządzenia. Należy przestrzegać prowadzenia rur pozio-

mych ze spadkiem 1-2%. Celem uniknięcia wydostawania się nieprzyjemnych zapachów należy bezwzględnie zasyfonować rurociąg tłoczny. Ciężar rurociągu nie może obciążać instalacji. Należy używać węży elastycznych, wzmocnionych oplotem bądź sztywnych przewodów rurowych. Średnica rury ssącej nie może być mniejsza niż średnica króćca urządzenia. Im mniejsza ilość kolanek, tym sprawniejszy będzie transport medium. Jeśli konieczne jest użycie kolanek, to lepiej użyć 2 kolanek 45° nałożonych na rurę wyjściową niż jednego kolanka 90°, żeby zminimalizować opory hydrauliczne. Należy uszczelnić połączenia rurowe.

Wskazówki montażowe Przewidując możliwość opróżniania i odcinania rurociągu należy zastosować zawór odcinający oraz drenaż rury odprowadzającej, co ułatwi późniejszą konserwację. Przy odległościach tłoczenia powyżej 10 m należy stopniowo zwiększać średnicę rur poziomych i zastosować zawory napowietrzające. Poduszka powietrzna w rurociągu podłączeniowym może wywołać problemy z przepływem, a w efekcie zatkanie układu. Aby uniknąć zatkania układu, rura dopływowa powinna posiadać odpowietrzenie w najwyższym punkcie.

Łatwa konserwacja Dla zapewnienia komfortu i ciągłości pracy należy unikać wprowadzania do toalet materiałów mogących wpłynąć na szybkie zblokowanie lub unieruchomienie pracy urządzenia, tj.: ręczników papierowych (nie rozmaczają się tak łatwo jak papier toaletowy), chusteczek dla dzieci, tamponów i podpasek czy dużych ilości włosów.

W przypadku konieczności oczyszczenia zbiornika, łatwość dojścia do urządzenia daje możliwość wymontowania całego agregatu pompowego i proste wyczyszczenie filtra i czujnika.

Bartosz Tywonek

15

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Ring „MI”: odprowadzanie ścieków w budynku napowietrzanie, zawory, ciśnienie, membrana

McAlpine Nieprzyjemny zapach, głośne bulgotanie podczas spuszczania wody z przyborów sanitarnych, wysysanie wody z syfonów, a co za tym idzie - wydostawanie się szkodliwych dla zdrowia gazów z instalacji do pomieszczeń, odkładanie się nieczystości, powolny odpływ ścieków, to tylko niektóre objawy nieprawidłowego napowietrzenia systemów kanalizacyjnych.

Do regulacji różnic ciśnień powstających w kanalizacji służą zawory napowietrzające - napowietrzniki. Produkowane są przez firmę McAlpine w najwyższej klasie A1. Napowietrzniki powinny być stosowane przy „złych instalacjach”, aby polepszyć cyr ku la cję wo dy i po wie trza.

Umieszczane są jako ostatni, często najwyżej zamontowany, końcowy element systemu kanalizacyjnego.

Zasady działania: l W przypadku niekorzystania z urządzeń sanitarnych w instalacji panuje zrównoważone ciśnienie atmosferyczne lub mi ni mal ne nad ci śnie nie, związane z wydzielaniem się gazów - wtedy zawór jest zamknięty. l W chwili wystąpienia spływu ścieków w instalacji powstaje podciśnienie, które podnosi (otwiera) membranę zaworu, wpuszczając do kanalizacji powietrze aż do momentu wyrównania ciśnień pomiędzy wnętrzem instalacji a otoczeniem. Wtedy membrana opada, zamykając zawór. Zawór pozostaje zamknięty aż do ponownego wystąpienia różnicy ciśnień pomiędzy instalacją a otoczeniem.

Zawory napowietrzające (w zależności od modelu) mogą być stosowane w budynkach do wysokości 5 kondygnacji. Zawory moż-

16

na również instalować do punktowych napowietrzeń (np. instalacja umywalek, misek ustępowych) w budynkach mieszkalnych, gdzie duży przepływ ścieków, a także długość podejścia mogą spowodować zasysanie wody z syfonów.

Poniżej zostaną przedstawione zasady montażu.

Zawory McAlpine’a działają w zakresie temperatur -20 do +60°C (dedykowane są nawet do ciągłej pracy w zakresie poniżej 0°C), gdzie jest swobodny dostęp do powietrza i istnieje możliwość ich wyczyszczenia. Powinny być zawsze montowane pionowo, przy zachowaniu minimalnej wysokości od zaworu do najwyżej położone-

go przelewu (przyłącze do WC, syfon umywalkowy itp.) - około 10 do 15 mm. Pojedyncze podejście nie powinno być dłuższe niż 3 m, miska ustępowa nie powinna być instalowana dalej niż 1 m od pionu kanalizacyjnego, wanna do 2, a brodzik do 3 m.

Zalety: l obniżenie kosztów wykonania instalacji kanalizacyjnej, l łatwy i szybki montaż, Pytanie do...

Gdzie i kiedy zaleca się stosowanie napowietrzników? l możliwość umieszczenia napowietrznika pod poziomem zalewania, l instalacja na wszystkich średnicach 32110 mm, l zabezpieczenie przed zamarzaniem ścieków kanalizacyjnych, l możliwość montażu na rurach z tworzywa, jak również żeliwnych.

Wszystkie napowietrzniki McAlpine przekraczają wymagalną przepustowość powietrza określoną normami.

Niektóre z nich posiadają parametr bliski 50 l/s. Mogą być używane bez pokrywy styropianowej, mogą być stosowane wewnątrz budynku, bez potrzeby przejścia przez połać dachową. Łatwy montaż, bez potrzeby wykuwania sprawia, że instalatorzy coraz częściej sięgają po te urządzenie. Zawory McAlpine posiadają klasę A1, normy EN 12056 i 12380. Stosowanie napowietrzników ma sens tam, gdzie nie ma innej możliwości napowietrzenia rur kanalizacyjnych poprzez wyprowadzenia na dach kominów wentylacyjnych albo przy dużej ilości urządzeń podpiętych do systemu. Zawo ry na po wie trza ją ce McAlpine to ponad 40 lat badań, innowacji, zastosowań i doświadczeń firmy.

Marek Siembor Rafał Zielonka www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Z życia wzięte, czyli problem z instalacją ściekową

Mała niepozorna chusteczka Mała niepozorna chusteczka wyrzucona do ustępu przez ludzi nieświadomych lokatorów może być przyczyną bardzo dużych problemów. Mówią nam „Przecież ścieki płyną same, a taka jedna chustka na pewno nic nie zepsuje” - słyszymy od mieszkańców. Ale już z kilku mieszkań, bloków...

Od kilku lat można zauważyć duże zmiany w jakości ścieków trafiających do naszych przepompowni. Szczególnie widać to na nowych osiedlach, gdzie przeważają ludzie młodzi z dziećmi.

A wszystko to za sprawą... małych niepozornych chusteczek nawilżanych, przeważnie wykorzystywanych do podcierania niemowląt. Ale w sprzedaży są też inne, np. do czyszczenia mebli. I prawie wszystkie trafiają do kanalizacji!

Chusteczki te są naszą zmorą.

Nie rozpuszczają się, pływają na powierzchni i razem z innymi elementami, które znajdują się w ściekach, np. włosami i tłuszczami, tworzą pływające wyspy. Przykleja i obwiązuje się to na całej armaturze, przewodach i linkach od pomp, na sondach i pływakach od sterowania pracą przepompowni.

Chusteczki wielokrotnie powodowały naderwanie się kabla zasilającego pompę, co może skutkować uszkodzeniem pompy. To one także zrywały linki od transportu - wyciągania pionowego pompy. Linka wykonana jest ze stali nierdzewnej.

Ma przeważnie kilka metrów długości i, zrywając się z zaczepu, spada, a pompa wciąga ją, powodując uszkodzenia mechaniczne wirnika. Chusteczki zrywają sondy ciśnieniowe i pływaki sterujące. Obwiązując się na tym wszystkim, nasączone wodą potrafią naprawdę dużo ważyć. www.instalator.pl

Ale najczęściej zapychają wirnik pomp. Dużego kłębu zapętlonych chustek pompa nie jest w stanie we-

pchnąć w kolektor tłoczny. Szczególnie nie mogą poradzić sobie z tym pompy o małej mocy, poniżej 5 kW, niezależnie od rodzaju wirnika. Ale gdy już uda się pompie wepchnąć jakąś ilość tych śmieci w kolektor,

może to spowodować zapchanie kolektora tłocznego (często już z czymś takim miałem do czynienia). Wystarczy jakaś nierówność, załamanie, zadra w środku rury i problem gotowy. Usunięcie takie zatoru na kolektorze tłocznym jest bardziej pracochłonne, bo trzeba zapewnić inny sposób transportu ścieków, odwodnić i rozkręcić armaturę itd. Dlatego też nie powinno się projektować i dopuszczać do eksploatacji kolektorów tłocznych o średnicy 80 mm i poniżej.

To wszystko może mała niepozorna chusteczka wyrzucona do ustępu przez ludzi nieświadomych, co może ona spowodować. Mówią nam, że „przecież ścieki płyną same, a taka jedna chustka nic na pewno nie zepsuje”. Tak, ale już z kilku mieszkań, bloków...

Problem ten ma swój początek na małych osiedlowych przepompowniach i oczywiście jest tego mniej niż na dużych zbiorczych przepompowniach zbierających całe dzielnice z dużą liczbą bloków. W przybliżeniu tych chusteczek wyciągamy, rozrywamy, zrywamy po 2 miesiącach z dużej przepompowni około 10-12 m3, a waga jest mi nieznana, choć muszę zaznaczyć, że ta objętość nie zawiera dużo wody - ścieków.

Każdy z nas chyba używał, a przynajmniej miał w rękach taką nawilżoną chusteczkę i przy następnej okazji niech spróbuje rozerwać ją na pół.

Może wtedy zastanowi się przed wrzuceniem jej do toalety i pomyśli, że może przysporzyć tym komuś problemów! Niestety przyzwyczajenia i wygodnictwa ludzi trudno zmienić, a my, pracownicy, dalej będziemy się z tym zmagać.

Marek Fularczyk

17

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Rury żeliwne w instalacjach wodociągowych

Kopytko hydraulika Rury wraz z wszelkiego rodzaju kształtkami, złączami, stykami, zamocowaniami, armaturą i podporami tworzą zasadnicze elementy zewnętrznych sieci wodociągowych. Na przewody wodociągowe w ubiegłych wiekach używane były rury żeliwne, stalowe, żelbetowe, betonowe, azbesto-cementowe (zwane inaczej eternitowymi), jak również i drewniane.

Każdy (z wyżej wymienionych) rodzaj rur wymagał innego sposobu montażu, odmiennego uszczelnienia lub łączenia. Rozróżniano kilka sposobów łączenia rur, które można było podzielić na dwa zasadnicze rodzaje: rozłączne i nie rozłączne. Do połączeń rozłącznych zaliczano wszystkie łączenia na śruby, kliny, gwinty, itd., to jest takie, które dadzą się rozłączyć bez przecinania lub niszczenia. Do nierozłącznych należały łączenia na nity oraz łączenia przeprowadzane na gorąco - to jest lutowane i spawane. Poza rurami składającymi się z odcinków prostych używało się różnego rodzaju kształtek.

W latach 50. ubiegłego wieku obowiązywała w Polsce norma PN/H74100, która określała warunki techniczne materiału, średnice i długość rur, grubość ich ścianek, wymiary kielichów i kołnierzy ze wskazaniem miejsca na uszczelnienie, ciężar rur itd.

W niej to również były zawarte uproszczenia rysunkowe i schematyczne dla rur i kształtek ciśnieniowych, które stosowano w sieciach wodociągowych.

równaniu z poprzednio stosowanymi technologiami. Złącza żeliwnych rur kielichowych należały do połączeń nierozłącznych i posiadających pewną minimalną elastyczność. Ta ostatnia cecha zależała przede wszystkim od materiału uszczelniającego złącza. Rury żeliwne przeznaczone do budowy miejskich sieci wodociągowych dawały przełom szary, drobnoziarnisty i ścisły zgodnie z obowiązującą wówczas normą PN/H-83101. Powinny być miękkie, aby można było je obrabiać pilnikiem i ścinakiem. Przy uderzeniu w rurę młotkiem stalowym o ciężarze 0,5 kg nie mogły powstawać odpryski, lecz tylko zagłębienia. Według starej normy PN/H-74101 prostki kielichowe posiadały kielichy wewnątrz gładkie. Kielich mógł być wykonany ze specjalnym rowkiem, lecz tylko na specjalne zamówienie. Rowek w kielichu prostki zastępował częściowo tzw. klin, który w dawnych konstrukcjach

przeznaczony był na ołów, którym uszczelniano połączenie. O szczelności połączenia kielichowego decydowało staranne i dokładne wykonanie uszczelnienia z dobrego gatunku sznura. Po badaniach przeprowadzonych wiele lat temu w Wodociągach Warszawskich stwierdzono, że dobrze wykonane uszczelnienie połączenia kielichowego samym sznurem wytrzymywało ciśnienie przeszło 10 atm. (lecz na krótko). Ołów lub materiał zastępczy w złączu chronił sznur (jako materiał organiczny) od zniszczenia (gnicia) i wysadzania z kielicha. Powstałe załamania w złączach prostych kielichowych dopuszczało się w wyjątkowych przypadkach i pod warunkiem, że nie przekraczały one 2° - przy średnicach mniejszych niż 500 mm, a przy średnicach 500 mm i większych załamanie na jednym złączu mogło wynosić najwyżej 1°. Połączenia kielichowe w rurach żeliwnych wodociągowych były najbardziej newralgicznym miejscem. W tym miejscu najczęściej dochodziło do rozszczelnienia połączeń.

Spowodowane było to nierównomiernym osiadaniem całego rurociągu, jak też wstrząsami spowodowanymi przez ciężkie pojazdy mechaniczne. Bardzo często dochodziło również w tych miejscach do gnicia sznura uszczel-

Rys. 1. Pierwsze płytkie nacięcia w ściance rury - naokoło po linii naznaczonej kredą.

Kielichowe do wody pitnej W ubiegłym wieku do budowy głównych sieci przesyłowych największe zastosowanie znalazły żeliwne rury kielichowe produkowane według normy PN/H-74103, tzw. prostki kielichowe.

Za stosowaniem w owym czasie żeliwa do budowy sieci wodociągowych przemawiała jego większa odporność na korozję w porównaniu ze stalą, poza tym łatwość montażu złączy, cięcia ścianek oraz ich nawiercania w po-

18

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

niającego na skutek nieprawidłowo wykonanego uszczelnienia od strony zewnętrznej rurociągu. Wszelkie zmiany w kierunkach osi przewodu wykonywane były w zależności od sytuacji za pomocą łuków albo krzywek. Przy przejściu z kierunku poziomego w pionowy posiłkowano się kolanami lub kolanami ze stopką. Kształtki - jak trójniki kielichowe lub czwórniki kielichowe znajdowały zastosowanie przy odgałęzieniu się lub łączeniu przewodu. Odgałęzienia trójników i czwórników wbudowanych w przewód powinny były być normalnie ułożone na tym samym poziomie, co ich prostka. Miały one służyć za punkty wyjściowe dla przewodów bocznych i nie mogły być one ani podniesione, ani opuszczone w stosunku do swej prostki. Długość użytkowa produkowanych trójników i czwórników uzależniona była od średnicy D prostki głównej. Jeśli w przewodzie zachodziła konieczność wmontowania żeliwnej zwężki z kielichem, to nie należało jej pozbawiać odcinka prostki bosej, przeznaczonej do wykonania złącza z kielichem, gdyż w złączce w części zwężającej się (zbieżnej) nie było jednakowej szerokości w układzie uszczelnienia, co skutkowało skłonnością do wysuwania się kielicha. Bose końce rur wodociągowych łączono za pomocą nasuwek. Miały one na celu opasywanie (łączenie) rur o tej samej średnicy. Były to nasuwki zwykłe żeliwne ciśnieniowe i nasuwki dwudzielne.

Kołnierzowe Żeliwne rury kołnierzowe w ulicznych sieciach wodociągowych stosowano wszędzie tam, gdzie zależało wy-

3 (211), marzec 2016

konawcy na łatwości montażu (galerie, tunele, studnie itp.). Klasyfikacja żeliwa i wymagania techniczne dla żeliwnych rur kołnierzowych, tzw. ciśnieniowych, były uregulowane przez te same normy, co żeliwne rury kielichowe. Ze względu na kołnierz, który zmieniał ciężar rury, prostki kołnierzowe posiadały inną normę. Długość użytkową liczono od zewnętrznej powierzchni przylgi czoła kołnierza, która znajdowała się na obu końcach prostki. Przylgi na kołnierzach miały na celu wytworzenie możliwie dużego nacisku na uszczelnienie.

Narzędzia Rury żeliwne, zwłaszcza mniejszych średnic, były wiele lat temu cięte za pomocą przecinaków ręcznych. Każdy początkujący instalator jeszcze w szkole zawodowej na początku lat 70. wykonywał taki przecinak dla siebie z płaskownika na kuźni. Wykucie, zahartowanie i odpowiednie zaostrzenie było oceniane na zajęciach warsztatowych przez instruktora zawodu. Starsi wiekiem instalatorzy (do których i ja się zaliczam) na pewno pamiętają te czasy.

Podobnie wykonywało się na zajęciach warsztatowych przebijaki do muru.

Była to stalowa rura, na której końcu należało wykonać za pomocą pilnika trójkątnego stożkowate zęby. Przebijanie muru za pomocą tego przebijaka trwało godzinami. Instalator uderzał młotkiem w gładki koniec rury, aby ostro zakończony jej drugi koniec kruszył mur, a urobek wsuwał się do wnętrza przebijaka. Co pewien czas należało przebijak wyjąć ze ściany i wystukać z jego wnętrza resztki skruszałego muru. Pra-

Rys. 2. a) przecinak zaostrzony pod mniejszym kątem wbija się mniej przy tej samej sile uderzenia; b) przecinak zaostrzony pod większym kątem wbija się bardziej w ściankę rury przy tej samej sile uderzenia.

www.instalator.pl

ca instalatora w owych czasach była niezwykle ciężka i wymagała czasu. W Polsce jeszcze na początku lat 70. nie znano takich urządzeń, jak wiertarki udarowe czy szlifierki kątowe. Do ,,ształowania” (uszczelniania) połączeń kielichowych w rurach żeliwnych należało sobie samemu wykuć na kuźni specjalny ubijak do uszczelniania sznura w kielichach rur żeliwnych. Takich narzędzi po prostu nie było w sprzedaży.

Większość tzw. narzędzi prostych instalator wykonywał sobie sam i użytkował je przez wiele lat.

Cięcie Budowa sieci wodociągowych z rur żeliwnych nie była lekkim zajęciem, a uszczelnianie połączeń kielichowych zajmowało wiele czasu. Rury żeliwne, zwłaszcza mniejszych średnic, cięto za pomocą przecinaków ręcznych, które powinny były mieć dobrze przygotowywane ostrze i główkę. Przy ustalaniu długości przecinanej rury nie wolno było się posługiwać żadnymi sznurkami lub drutami, lecz miarką metryczną lub taśmą. Miejsce, w którym należało wykonać cięcie, naznaczało się kredą po całym obwodzie rury. Następnie pod rurę dawało się drewniane podkładki lub podsypywało się piasek albo sypką ziemię, wytwarzając w ten sposób amortyzację pod rurą.

Mając tak przygotowaną rurę, prowadziło się przecinak trzymany ręką w pozycji prostopadłej w stosunku do rury.

Lekkimi uderzeniami młotka po główce przecinaka wytwarzało się pierwsze płytkie nacięcia w ściance rury - naokoło po linii naznaczonej kredą (rys.

1). Prowadząc przecinak dalej po nacięciu, nieco silniejszymi uderzeniami młotka pogłębiało się cięcie (rys. 2).

Należało przy tym uważać, żeby nacinanie odbywało się raz koło razu i po całym obwodzie rury w celu uzyskania prawidłowego jej rozłamu. Pogłębiwszy nacięcie rury do kilku milimetrów, przebijało się jej ściankę ostrzem przecinaka w jednym miejscu i w wytworzoną szczelinę wbijało się go silniejszymi uderzeniami, co powodowało pęknięcie (rozłam) po linii naciętego obwodu. Podczas procesu przecinania ścianki rury, nie wolno było wbijać przecinaka głęboko w jednym miejscu, lecz trzeba było zachować stopniowość i równomierność uderzeń, aby uniknąć jednostronnego zgrubienia w metalu.

19

miesięcznik informacyjno-techniczny

Rys. 3. Przecinak kopytkowy.

Przecinając rury żeliwne o mniejszej średnicy (np. do 80 mm średnicy), można było posługiwać się obcinakami z jednym lub trzema nożami. Ponieważ przecinanie rur o dużych średnicach pochłania znaczną ilość czasu, do cięcia rur o średnicy od 150 mm stosowane były obcinaki łańcuchowe. W tej konstrukcji obcinaków częścią tnącą były noże rolkowe. Przed przecięciem rury obcinakami mocowało się ją w uchwycie bardzo blisko miejsca przewidywanego cięcia. Następnie na samo miejsce przecięcia zakładało się obcinak i półobrotowym ruchem wahadłowym - od siebie i do siebie - poruszało się go, przykręcając stopniowo gwint dociskający rolki, a wraz z nim noże do rury, dopóki nie została przecięta. Żeby nie doprowadzić do uszkodzenia noży, należało je dociskać z wyczuciem, a miejsce cięcia smarować oliwą. Czynność ta wymagała dużego

3 (211), marzec 2016

doświadczenia od robotnika posługującego się obcinakiem. Podczas całej operacji cięcia trzeba było zwracać uwagę, ażeby noże nacinały rurę tylko w jednej płaszczyźnie. W przeciwnym razie przecięcie byłoby nierówne i mogłoby dojść do uszkodzenia samego obcinaka. Do przecinania rur już zamontowanych oprócz obcinaków łańcuchowych używane były do cięcia rur żeliwnych obcinaki chomątowe. Cięcie rur o większych średnicach wykonywało się za pomocą przecinaka kopytkowego lub przyrządami, które mocowało się wokół rury. Używając przecinaka kopytkowego, przy zbieraniu (ścinaniu) ścianki rury należało zwracać uwagę, aby prowadzone narzędzie było nachylone pod właściwym kątem. Przecinak kopytkowy trzymany zbyt prosto zbierał wtedy metalowy wiór za głęboko, aż wreszcie zaczynał wtłaczać się coraz trudniej i ścinał grubszy wiór. Powodowało to wyrywanie ścianki rury żeliwnej i jej podłużne pęknięcia. W przypadku zbyt dużego zagłębiania się przecinaka kopytkowego trzeba było natychmiast dokonać nim nacięcia ścianki ze strony przeciwnej i podciąć wiór, aby nie dopuścić do wyrwania się metalu oraz zniszczenia samej rury (rys. 3). W przypadku potrzeby przecięcia rury o bardzo dużej średnicy stosowane były piły o napędzie elektrycznym. Tego typu konstrukcje produkowane były już po wojnie. Przecięcie takimi piłami rur zarówno żeliwnych, jak i stalowych następowało bardzo szybko, a miejsce przecięcia uzyskiwało obrzeża bardzo gładkie. Po wojnie można było również wykorzystywać do cięcia rur żeliwnych młotki pneumatyczne i przystosowane do tego celu przecinaki. Przycinanie żeliwnych łuków na potrzebną długość było wykonywane ściśle po ich promieniu i prostopadle do osi kształtki. Nieprzestrzeganie tej zasady wy-

woływało wadliwe połączenie przewodu z łukiem, nie zapewniając nie tylko szczelności, ale również trwałości. Łuki przycięte niewłaściwie wytwarzały niejednakową szczelinę w złączu kielichowym. Jeśli na krzywą układanego przewodu przypadało parę lub więcej łuków, zwłaszcza o średnicach rur o większych wymiarach, to przed opuszczeniem na dno wykopu trzeba je było dobrze dopasować i ponumerować kredą, a dopiero potem w odpowiedniej kolejności podać do ułożenia w dole.

Wykonanie sieci wodociągowych kilkadziesiąt lat temu wymagało od instalatora dużego doświadczenia, fachowej wiedzy, sprawności fizycznej oraz czasu. Dziś w epoce rur z tworzyw sztucznych wykorzystywanych do budowy sieci tego typu czynności wydają się nam archaiczne i przestarzałe.

Jednak bardzo duża część sieci wodociągowych w Polsce jest w taki sposób wykonana. Jeszcze dwadzieścia lat temu rury żeliwne były dość często wykorzystywane do budowy sieci wodociągowych. To na tych przewodach najczęściej dochodzi do nagłych awarii, których skutki odczuwają mieszkańcy całych osiedli. Bardzo często wiąże się to z wycięciem uszkodzonego odcinka przewodu i założeniem w uszkodzonym miejscu łącznika kołnierzowego lub rurowego.

Jak poradzić sobie obecnie z wycięciem uszkodzonej, cieknącej rury (nawet pod wodą, która wypełnia wykop), wykorzystując najnowsze zdobycze techniki narzędziowej, napiszę w następnej części artykułu.

Andrzej Świerszcz W tekście wykorzystano materiały z książki Feliksa Ornowskiego pt. „Monter miejskich sieci wodociągowych wiadomości podstawowe”, Wydawnictwo Budownictwo i Architektura, Warszawa 1956.

Wyniki internetowej sondy: styczeń (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ I/2016) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym.

Wejdź na www.instalator.pl

20

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce”?

O miedzi na targach Europejski Instytut Miedzi zaprasza na konferencję branżową poświęconą uniwersalnemu zastosowaniu rur i łączników miedzianych. Wydarzenie odbędzie się 27 kwietnia br. podczas Targów Instalacje 2016 w Poznaniu.

Specjaliści oraz przedstawiciele producentów rur i łączników z miedzi i jej stopów przedstawią na nim szeroką tematykę związaną z różnorodnym zastosowaniem miedzianych instalacji. W programie zaplanowano wykłady poświęcone m.in. instalacjom zimnej i ciepłej wody, ogrzewczym oraz gazowym wykonanym z rur miedzianych zgodnie z normą PN-EN 1057, a także ogrzewaniu płaszczyznowemu z rur miedzianych. Ważnym zagadnieniem będzie zdrowotny aspekt stosowania miedzi w instalacjach wody pitnej, ciepłej wody użytkowej oraz jej wykorzystanie w instalacjach chłodniczych, klimatyzacyjnych, a także próżni i gazów medycznych. W trakcie konferencji firmy najbardziej zasłużone dla promocji miedzi w systemach instalacyjnych zostaną wyróżnione okolicznościowymi statuetkami. Wykładów i prezentacji będzie można posłuchać w środę 27 kwietnia br. w sali B, pawilon 15 (poziom 0). Wstęp wolny.

Program stypendialny Danfoss Poland zaprasza do udziału w 6. edycji Akademii Danfoss – programu stypendialnego, którego celem jest wspieranie rozwoju ambitnych studentów oraz przygotowanie ich do startu w życie zawodowe. W programie stypendialnym Danfoss Poland mogą wziąć udział studenci uczelni z województwa mazowieckiego oraz pomor-

skiego, zarówno z kierunków technicznych, jak i humanistycznych. Firma Danfoss poszukuje studentów angażujących się w dodatkową działalność uniwersytecką lub pozauniwersytecką, osiągających dobre wyniki w nauce, mających pomysł na swoją przyszłość. Każdego roku trzech laureatów Akademii Danfoss otrzymuje stypendium, gwarantowane płatne praktyki w firmie oraz roczną opiekę mentorską eksperta.

Warsztaty PORT PC Drugiego dnia Międzynarodowych Targów Instalacyjnych Instalacje 2016, tj. 26 kwietnia 2016 r. odbędzie się konferencja organizowana przez Polską Organizację Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC).

Spotkanie tym razem będzie przebiegało pod hasłem „Instalatorze, bądź gotowy na zmiany!”.

Zainteresowanie uczestników konferencji z pewnością wzbudzi przegląd dostępnych w Polsce programów dofinansowań instalacji z pompami ciepła. Istotna część spotkania będzie również poświęcona nowym warunkom technicznym WT 2017, których wejście w życie wprowadzi poważne zmiany w podejściu do rozwiązań ogrzewania i przygotowania c.w.u. w nowych budynkach.

Podczas spotkania omówione zostaną praktyczne aspekty „Wytycznych Projektowania, Wykonania i Odbioru Instalacji z Pompami Ciepła” dotyczących zapobiegania szkodom w systemach grzewczych, w których nośnikiem ciepła jest woda.

W styczniu br. wydano ostatnie akty prawne pozwalające na wejście w życie w pełni krajowej legislacji f-ga-

zowej. W myśl nowych przepisów osoby pracujące z f-gazami lub substancjami kontrolowanymi powinny posiadać certyfikaty f-gazowe. Uczestnicy konferencji usłyszą m.in. do kogo kierowany jest system szkoleń i certyfikacji f-gazowej oraz jaki zakres prac związanych z montażem pomp ciepła wymaga tej certyfikacji. l Więcej na www.instalator.pl

Na Instalacje 2016 autokarem Pracujesz w branży instalacyjnosanitarno-grzewczej? Chcesz poznać najnowsze trendy, zobaczyć produkty wprowadzane do sprzedaży, porozmawiać z przedstawicielami największych producentów, doskonale się bawić i nie zapłacić za to ani złotówki?

Jeśli tak, Grupa SBS zaprasza na Targi Instalacje, czyli największą w Polsce imprezę targową z branży instalacyjnosanitarno-grzewczej (Poznań, 2528.04.2016 r.). W ramach targów Grupa SBS organizuje IV Klub Instalatora oraz Akcję Autokarową, dzięki której bezpłatnie dojedziesz na targi oraz skorzystasz ze wszystkich targowych atrakcji.

Uczestnicy Akcji Autokarowej Grupy SBS na Targi Instalacje 2016 otrzymują bezpłatnie: przejazd autokarem, bilet wstępu do hal targowych, w tym do Klubu Instalatora, voucher gastronomiczny, materiały targowe, okazję do udziału w grze targowej z cennymi nagrodami, możliwość korzystania z atrakcji Klubu Instalatora utrzymanych w klimacie Euro 2016. Zgłoszenia do Akcji Autokarowej można dokonać osobiście lub telefonicznie w najbliższej Hurtowni Grupy SBS. l Więcej na www.instalator.pl

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

21

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

W sieci bez błędów (12)

Dobre rury na złe czasy Dla poprawnego wykonania kanalizacji sanitarnej lub deszczowej potrzebna jest dokumentacja techniczna, wiedza i doświadczenie wykonawcy oraz materiał, z którego będziemy budować daną sieć. Jednak jak pokazuje praktyka inżynierska, nawet najlepszy materiał przy niefachowym montażu może przysporzyć użytkownikowi więcej szkody niż korzyści.

Poniżej przedstawię kilka przykładów niesolidnego montażu rur PVC potwierdzonych na fotografiach, z przeprowadzonych specjalistycznym sprzętem do przeglądów kanałów kanalizacyjnych inspekcji telewizyjnych.

Zła granulacja Pierwszy z nich to użycie do wbudowania kanalizacji obsypki i zasypki o niewłaściwej granulacji. Skutkiem zastosowania podczas procesu zagęszczania obsypki o niewłaściwej granulacji jest widoczny na fotografii nr 1 ubytek rury, który ułatwia dostawianie się do środka kolektora pozostałego materiału zasypowego, co w konsekwencji prowadzi do powstania pustki wokół rury. Powoduje to powstawanie lokalnych zapadlisk oraz może przyczynić się do deformacji rurociągu. Długotrwałe oddziaływanie tego typu na rurę znacznie naraża i skraca żywotność rurociągu.

Za mocne osadzenie Drugim (fot. nr 2) ważnym problemem, często występującym przy montażu rur kanalizacyjnych, jest zbyt mocne osadzenie rury w kielichu kształtki.

Utrudnia to swobodny przepływ ścieków, powodując lokalne zastoiska, a te

1

22

z kolei, przebywając zbyt długo w jednym miejscu w rurociągu, prowadzą do wydzielania nieprzyjemnych gazów ze studzienek ściekowych. Dodatkowo przy wysokim poziomie wód gruntowych następuje zwiększona infiltracja wód gruntowych do wnętrza rurociągu, a co za tym idzie - niepotrzebnie drenujemy okoliczny teren. Przy rosnących kosztach oczyszczania ścieków sanitarnych dodatkowe metry sześcienne przechwyconej wody gruntowej to niepotrzebny wydatek dla zarządcy sieci.

Pękające kształtki Następnym (fot. nr 3) często pojawiającym się problemem podczas wykonywania i eksploatacji kanalizacji jest zjawisko pękających kształtek, a zwłaszcza trójników. Jest kilka przyczyn takiego stanu rzeczy, ale najczęstszym jest brak przegubu kulowego na wpięciu przykanalika. Zastosowanie trójników lub odgałęzień siodłowych z przegubem niweluje nierównomierne osiadanie gruntu oraz niedokładny montaż wykonawcy poprzez możliwość regulacji sferycznej w dwóch płaszczyznach.

Kolejną przyczyną jest stosowanie kształtek do kanalizacji o innych parametrach wytrzymałościowych niż zastosowane rury przewodowe. Podobnie jak na prezentowanych wyżej

2

fotografiach uszkodzenia tego typu zwiększają ryzyko wystąpienia prze-

3 cieków oraz osłabienie konstrukcji i deformacji rury.

Podwinięte uszczelki Ostatnim (fotografia nr 4) występującym dość licznie przypadkiem źle wykonanej kanalizacji są podwinięte uszczelki, które wypływają niekorzystnie na pracę całego układu. Sytuacja powstaje najczęściej w momencie nieużywania środków poślizgowych przez wykonawcę, podczas montażu bosego końca rury w kielichu kształtki lub rury. Nieszczelności powodują przedostanie się ścieków do profilu glebowego, co niekorzystnie wpływa na ekologię i niepotrzebnie zanieczyszcza przyległy teren.

Proste rozwiązanie W odpowiedzi na poszukiwanie rozwiązań poprawiających pracę sieci kanalizacyjnych oraz wydłużanie żywotności układów - powstał system zawierający w swojej konstrukcji cechy uniemożliwiające wadliwy montaż oraz niwelujące niedokładne wykonanie sieci przez wykonawcę.

4 www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Do budowy sieci kanalizacji sanitarnej lub deszczowej należy stosować rury, kształtki oraz studnie, wykonane z litego materiału PVC-U. System ten musi być wyposażony w gumową uszczelkę wargową, zintegrowaną w kielichu z pierścieniem z polipropylenu, olejoodporną, montowaną na stałe przez producenta. Szczelność rur, kształtek oraz studzienek powinna wynosić min. 2,5 bara. Cały system rur, kształtek oraz studni o określonych średnicach i pogrubionych ściankach powinien posiadać sztywność obwodową min. SN 12 kN/m². Kształtki powinny być produkowane metodą wtrysku bezpośredniego. Rury, kształtki oraz studnie powinny posiadać Aprobatę Techniczną. Do budowy sieci kanalizacyjnej należy stosować rury, kształtki i studnie, które stanowią jeden system i są produkowane przez jednego producenta ze względu na różnice w tolerancji wykonania poszczególnych elementów.

Do podłączeń rur kanalizacyjnych - przykanalików należy stosować przejścia szczelne, umożliwiające regulacje sferyczną - w każdym kierunku o odchyleniu kątowym min. 7,5°.

Podsumowanie Podsumowując, należy stwierdzić, iż na rynku istnieje coraz więcej tego typu rozwiązań. Uważam, iż nie jest przesadą zastosowanie do typowych zadań (tj. transportowanie ścieków deszczowych lub sanitarnych) materiałów o lepszych parametrach technicznych. Kluczowy może być fakt, iż w dłuższej perspektywie użycie materiałów o podwyższonych parametrach gwarantuje użytkownikowi niższe koszty związane z dodatkowymi remontami lub naprawami sieci. Opisany system skutecznie przedłuża żywotność danego rozwiązania rurowego, wpływa pozytywnie na ekologię, zwiększa stabilność oraz szczelność całego układu. Aby w pełni poznać oraz docenić rozwiązania wykraczające ponad obowiązujące standardy, konieczne jest uzyskanie informacji o możliwości zastosowania, a zwłaszcza ustalenia konkretnego typu rur do odpowiedniej zabudowy. Ważne jest również oszacowanie wszystkich kosztów związanych z zastosowaniem prezentowanego rozwiązania, a także ocena oferowanych na rynku rozwiązań pod kątem szczelności, sztywności oraz niezawodności innych oferowanych rozwiązań. Aby zarządca sieci, projektant oraz wykonawca mogli uniknąć oglądania uszkodzeń powstałych na rurociągach prezentowanych na fotografiach, należy zwrócić uwagę na systemy, rozwiązania zapewniające podwyższoną sztywność obwodową, a co za tym idzie - grubszą ściankę rury wydłużającą jej żywotność, przebadaną szczelność połączeń, np. do 2,5 bara, uzyskaną dzięki zastosowaniu nowatorskiej uszczelki zintegrowanej w kielichu rury, oraz rozwiązania kulowe zapewniające odchylenie kątowe np. od 0 do 7,5° w każdą stronę. Przegub ruchomy daje możliwość uzyskania dodatkowego kąta odchylenia przykanalika, jak również przenoszenie niekorzystnych naprężeń powodowanych przez otaczający grunt. Zastosowanie ww. rozwiązań znacznie zabezpieczy i jednocześnie przedłuży żywotność wykonanego odcinka kanalizacji.

Grzegorz Pliniewicz Fot. 1. Ubytek rury.

Fot. 2. Zbyt mocne osadzenie rury w kielichu kształtki.

Fot. 3. Zjawisko pękających kształtek.

Fot. 4. Podwinięte uszczelki. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Technologie bezwykopowe w renowacji sieci wodociągowych i kanalizacyjnych (3)

Rękaw pod ziemią

Renowacje rurociągów z zastosowaniem technologii tzw. rękawów (wykładziny CIPP - ang. Cured In Place Pipe - rur utwardzanych na miejscu) polegają na formowaniu nowej utwardzonej powłoki wewnątrz istniejącego przewodu.

Wydajność technologii tzw. rękawów pozwala na efektywną rehabilitację długich odcinków uszkodzonych i nieszczelnych przewodów, w średnicach DN 200 ÷ 3000 mm. Ograniczenie wynika jedynie z dużego ciężaru rękawa.

Grubość wykładziny wynosi od kilku do kilkudziesięciu milimetrów i wynika z obliczeń statyczno-wytrzymałościowych.

Metoda przeznaczona jest do bezwykopowej renowacji rurociągów wykonanych z rur: kamionkowych, żelbetowych, betonowych, żeliwnych, stalowych lub tworzyw sztucznych.

W metodzie tej do istniejącego rurociągu wprowadza się elastyczny rękaw, który po uformowaniu i podgrzaniu różnego rodzaju medium (w zależności od rodzaju rękawa) utwardza się i przywiera do wewnętrznej ścianki przewodu poddawanego renowacji, dopasowując się do jego kształtu.

Utwardzona wykładzina pełni rolę zastępczego kanału, pokrywa pęknięcia, uszczelnia kanał i zapobiega infiltracji wód oraz eksfiltracji ścieków.

Rękawy wykonane są z materiału kompozytowego składającego się z włókniny syntetycznej lub tkaniny z włókien szklanych, nasyconej żywicą poliestrową UP), epoksydową (EP) lub winyloestrową (VE). Rękaw od strony zewnętrznej powleczony jest najczęściej folią z poliuretanu (PU) lub z polietylenu (PE). Nasycanie wykładziny (rękawa) żywicą może odbywać się u producenta (rękawy dostarczane są do miejsca wbudowania w specjalnych chłodniach) lub na placu budowy.

Technologie z zastosowaniem rękawów, ze względu na ich skład i budowę, można podzielić na: l rękawy z włókniny poliestrowej o strukturze filcowej nasączone żywicami,

24

l rękaw z włókna szklanego nasycony żywicami.

Ze względu na sposób ich utwardzania dzielimy je na: l rękawy utwardzane termicznie (gorącą wodą lub parą), l rękawy utwardzane promieniami UV. Technologia CIPP sprawdza się najlepiej w miejscach, gdzie konieczne jest podniesienie nośności kanału przy jednoczesnym braku możliwości zmniejszenia średnicy (włókno szklane posiada bardzo dobre parametry konstrukcyjne).

CIPP na UV Najlepszą metodą z tej grupy pod względem wydajności roboczej, możliwości poprawy konstrukcji przewodu oraz jeśli chodzi o uciążliwość społeczną i środowiskową jest wykonywanie rękawa z włókna szklanego utwardzanego lampami UV. Technologia ta polega na wprowadzeniu wciągarką folii poślizgowej do wcześniej wyczyszczonego przewodu folii poślizgowej. Następnie z kontrolowaną prędkością i siłą uciągu wciągany jest specjalny rękaw z włókna szklanego, który nasączony jest żywicą renowacyjną (poliestrową UP lub winyloestrową VE). Tak przygotowany fabrycznie rękaw zostaje rozprężony za pomocą powietrza pod dużym ciśnieniem. W ten sposób uzyskuje on kształt rury poddawanej renowacji. Następnym etapem procesu jest wprowadzenie wózka z lampami UV, które inicjują reakcję żywicy. W pełni kontrolowane postępowanie utwardzania żywicy i naprawy kanalizacji kończy się na wyfrezowaniu zalepionych przyłączy kanalizacyjnych specjalistycznym robotem.

Wady i zalety: l Czas eksploatacji: parametry wytrzymałościowe ulegają wolniejszemu obniżeniu, żywica wraz z włóknem szklanym stanowi materiał konstrukcyjny; l Wodoszczelność wg IKT Raport 2010 (szczególnie ważny przy wysokim poziomie wód gruntowych): 99,1%; l Sztywność obwodowa SN (wskazuje na wytrzymałość powłoki po utwardzeniu): dzięki wysokiej wartości modułu Younga włókno szklane pozwala osiągnąć bardzo wysokie sztywności obwodowe przy minimalnym zawężeniu przekroju, co jest niezwykle ważne przy dużych średnicach kanałów; l Zmniejszenie średnicy rury po renowacji: mniejsza grubość ścian wykładziny przy takiej samej wytrzymałości: - dla SN4 - DN 200 ÷ DN 1000: od 4 do 18 mm, - dla SN8 - DN 200 ÷ DN 1000: od 4,5 do 22 mm; l Woda gruntowa: woda gruntowa nie ma wpływu na proces instalacji wykładziny. Im wyższy poziom wody gruntowej, tym grubsza wykładzina; l Zmiany przekrojów na trasie: przy znaczących zmianach przekroju nie ma możliwości przeprowadzenia instalacji ze względu na powstanie fałd podłużnych większych niż przewidywane normowo; l Kontrola procesu utwardzania podczas instalacji: przy pomocy kamery zamontowanej na pierwszym wózku z lampą UV możliwa jest kontrola dopasowania się wykładziny do kształtu kanału przed rozpoczęciem procesu utwardzania, a w przypadku wystąpienia fałd - umożliwiająca jego ponowną kalibrację lub ew. wyciągnięcie rękawa.

Bieżąca kontrola procesu montażu wykładziny odbywa się dzięki kamerze wprowadzanej do wnętrza wykładziny.

Automatyczna kontrola procesu utwardzania sterowana jest przez komputer, dobór optymalnego czasu przesuwu lamp eliminuje spalenie lub niedogrzanie wykładziny. Kontrola ciśnienia i temperatur wykładziny, powietrza w www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

rękawie oraz lamp. Raport z procesu instalacji stanowi dowód, że istotne parametry pozostawały pod kontrolą; l Ochrona środowiska naturalnego: emisja styrenu do atmosfery jest najniższa ze względu na konstrukcje wykładziny (folia PU + poliamid jest nieprzepuszczalna dla styrenu), mniejsza grubość ściany rękawa; l Przechowywanie: 6 miesięcy, proste magazynowanie w drewnianych skrzyniach, nie wymaga chłodzenia, materiał jest zabezpieczony przed utwardzeniem folią zatrzymującą promienie UV; l Cena materiału: przy dużych średnicach i przy dużej sztywności technologia tańsza niż filc;

CIPP na wodę Jest to metoda polegająca na umiejscowieniu w kanale rękawa filcowego nasączonego żywicą (poliestrową UP, epoksydową EP lub winyloestrową VE) za pomocą inwersji.

Aby sprawnie wprowadzić materiał renowacyjny do kanału, na potrzeby renowacji buduje się specjalne wieże, które pozwalają wykorzystać ciśnienie statyczne wody do rozłożenia się filcu w kanale. W nowszej wersji tego sposobu można stosować tzw. bębny inwersyjne, które pozwalają zaoszczędzić miejsce i czas dla wykonawcy. Filc bardzo dobrze układa się w kanałach jajowych i wszelkich kanałach o niestandardowej strukturze. Po umiejscowieniu rękawa następuje utwardzanie żywicy, co wiąże się z podniesieniem temperatury wody.

Wysoka temperatura pozwala żywicy rozpocząć proces utwardzania. Podobnie jak w przypadku technologii opartej na promieniowaniu UV proces kończy się na wykonaniu otwarć przyłączy, które zostały zaślepione przez rękaw.

Wady i zalety: l Czas eksploatacji: parametry wytrzymałościowe ulegają szybszemu obniżeniu, ponieważ obciążenia przenoszone są wyłącznie przez żywicę, a filc nie stanowi praktycznie materiału konstrukcyjnego; l Wodoszczelność wg IKT Raport 2010 (szczególnie ważny przy wysokim poziomie wód gruntowych): 90,4%; l Sztywność obwodowa SN (wskazuje na wytrzymałość powłoki po utwardzeniu): moduł Younga dla filcu jest trzykrotnie mniejszy niż dla rękawa z włókna szklanego. W związku z tym grubość ściany wykładziny filcowej www.instalator.pl

3 (211), marzec 2016

jest większa, co powoduje większą redukcję przekroju kanału niż w przypadku włókna szklanego; l Zmniejszenie średnicy rury po renowacji: większa grubość ścian wykładziny, a zatem zmniejszenie średnicy rury po renowacji: - dla SN4 - DN 200 ÷ DN 1000: od 6 do 26 mm, - dla SN8 - DN 200 ÷ DN 1000: od 7 do 32 mm; l Woda gruntowa: woda gruntowa ma niewielki wpływ na proces instalacji wykładziny. Schładza gorącą wodę używaną do utwardzania, przez co wydłuża się proces utwardzania, szczególnie dla dużych średnic. Im wyższy poziom wody gruntowej, tym większa grubość wykładziny; l Zmiany przekrojów na trasie: możliwość wykonywania instalacji przy zmianach przekrojów wewnątrz kanału za pomocą tzw. traperów. Możliwość przechodzenia przez łuki 90o; l Kontrola procesu utwardzania podczas instalacji: brak kontroli procesu ułożenia oraz utwardzania wykładziny. Sprawdzenie następuje po utwardzeniu i wykonaniu inspekcji TV powykonawczo; l Ochrona środowiska naturalnego: emisja styrenu do atmosfery jest wyższa ze względu na konstrukcję wykładziny (folia PU nie stanowi bariery) oraz jej grubszą ścianę; l Przechowywanie: wymaga chłodni, w przypadku awarii chłodni następuje niekontrolowane utwardzanie wykładziny, przez co materiał nie nadaje się do zainstalowania; l Cena materiału: dla małych średnic rur cena jest niższa niż wykładziny z włókna szklanego. Przy dużej sztywności obwodowej technologia jest droższa niż włókno szklane. Cena wynika z wymaganej sztywności obwodowej.

CIPP na parę Technologia instalacji rękawa szklanego utwardzanego parą wodną jest techniką łączącą w sobie cechy metod rękawa filcowego na parę oraz szklanego utwardzanego światłem UV. Proces instalacji (po ówczesnym przygotowaniu kanału) zaczyna się od wciągnięcia cienkiej folii poślizgowej, która pozwala na sprawne umiejscowienie docelowego rękawa w kanale. Następnie, poprzez specjalne węże ciśnieniowe, doprowadza się suchą parę o specjalnych parametrach, kontrolując przy tym

przeprowadzenie wygrzewania rękawa. Istotną zaletą techniki (podobnie jak w przypadku CIPP UV) jest użyty materiał z włókna szklanego, który pozwala na uzyskanie, kosztem tylko niewielkiego przewężenia kanału, m wysokiej wartości sztywności obwodowej.

Wady i zalety: l Czas eksploatacji: parametry wytrzymałościowe ulegają wolniejszemu obniżeniu, żywica wraz z włóknem szklanym stanowi materiał konstrukcyjny; l Wodoszczelność wg IKT Raport 2010 (szczególnie ważny przy wysokim poziomie wód gruntowych): 99,1%; l Sztywność obwodowa SN (wskazuje na wytrzymałość powłoki po utwardzeniu): dzięki wysokiej wartości modułu Younga włókno szklane pozwala osiągnąć bardzo wysokie sztywności obwodowe przy minimalnym zawężeniu przekroju, co jest niezwykle ważne przy dużych średnicach kanałów; l Zmniejszenie średnicy rury po renowacji: mniejsza grubość ścian wykładziny przy takiej samej wytrzymałości: - dla SN4 - DN 200 ÷ DN 1000: od 4 do 17 mm, - dla SN8 - DN 200 ÷ DN 1000: od 4,5 do 21 mm; l Woda gruntowa: duży wpływ wody gruntowej na proces instalacji wykładziny. W przypadku występowania zagłębień w dnie kanału należy odprowadzać kondensat aby proces przebiegał prawidłowo. Im wyższy poziom wody gruntowej, tym większa grubość wykładziny; l Zmiany przekrojów na trasie: przy znaczących zmianach przekroju nie ma możliwości przeprowadzenia instalacji ze względu na powstanie fałd podłużnych większych niż przewidywane normowo; l Kontrola procesu utwardzania podczas instalacji: brak kontroli procesu ułożenia oraz utwardzania wykładziny. Sprawdzenie następuje po utwardzeniu i wykonaniu inspekcji TV powykonawczo; l Ochrona środowiska naturalnego: emisja styrenu do atmosfery jest najniższa, mniejsza grubość ściany rękawa; l Przechowywanie: wymaga chłodni; w przypadku awarii chłodni następuje niekontrolowane utwardzanie wykładziny, przez co materiał nie nadaje się do zainstalowania; l Cena materiału: przy dużych średnicach i przy dużej sztywności technologia tańsza niż filc.

Roman Ćwiertnia Tomasz Ćwiertnia

25

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Gips w biernej ochronie przeciwpożarowej

Bezpieczne okładziny Większą część naszego życia spędzamy w pomieszczeniach, które mają istotny wpływ na komfort naszego życia i bezpieczeństwo. Zostało udowodnione, że działania prewencyjne, a do takich należą bierne systemy ochrony przeciwpożarowej, są mniej kosztowne niż usuwanie skutków katastrof i pożarów.

Gips jest spoiwem mineralnym i tym samym materiałem niepalnym, a elementy budynku wykonane z gipsu zaliczane są do nierozprzestrzeniających ognia i spełniają najsurowsze wymagania wynikające z przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej.

Gips zawiera ok. 20% chemicznie związanej wody krystalicznej, dzięki czemu do momentu całkowitej dehydratyzacji temperatura na zabudowie z gipsu nie przekracza 100-140°C. Wykorzystując właściwości ogniochronne gipsu, z zastosowaniem tego minerału wyprodukowano wiele materiałów płytowych, szeroko stosowanych w systemach pasywnej ochrony przeciwpożarowej. Materiały budowlane z gipsu w postaci płyt gipsowych, gipsowo-kartonowych i gipsowych zaliczane są do najbezpieczniejszych niepalnych materiałów zakwalifikowanych do euroklas A1 i A2.

W polskim prawie określono podstawowe wymagania dotyczące obiektów budowlanych: l nośność i stateczność; l bezpieczeństwo pożarowe; l higiena, zdrowie i środowisko; l bezpieczeństwo użytkowania i dostępność obiektów;

l l

ochrona przed hałasem; oszczędność energii i izolacyjność cieplna; l zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych.

Jednym z wymagań jest bezpieczeństwo pożarowe. Prawidłowo wykonane zabezpieczenia przeciwpożarowe skutecznie chronią nośność konstrukcji i przeciwdziałają rozprzestrzenianiu się ognia.

Bezpieczeństwo pożarowe Obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby w przypadku wybuchu pożaru: l nośność konstrukcji została zachowana przez określony czas; l powstawanie i rozprzestrzenianie się ognia i dymu w obiektach budowlanych było ograniczone; l rozprzestrzenianie się ognia na sąsiednie obiekty budowlane było ograniczone; l osoby znajdujące się wewnątrz mogły opuścić obiekt budowlany lub być uratowane w inny sposób; l uwzględnione było bezpieczeństwo ekip ratowniczych.

Poniżej opisano przykładowe systemy biernej ochrony przeciwpożarowej z wykorzystaniem płyt gipsowokartonowych oraz gipsowych

wiązującymi Polskimi Normami (odporność ogniowa do REI 120) jako: l zabezpieczenia całej powierzchni ściany przy działaniu ognia od strony pomieszczenia, l pas zamocowany do ściany i rozpięty pomiędzy ścianą oddzielenia przeciwpożarowego a elementem konstrukcji budynku, którego nośność ogniowa R jest w tej samej klasie odporności ogniowej co ściana zabezpieczona okładziną ścienną (rozwiązanie stosowane jako uzupełnienie do ściany działowej stanowiącej element oddzielenia przeciwpożarowego), l pas wykonany jako samonośny (niezwiązany z konstrukcją ściany podlegającej zabezpieczeniu).

Okładziny ścienne stanowiące zabezpieczenie ogniochronne ścian (w postaci pasa lub zabezpieczenia całej powierzchni ściany) wykonuje się jako: l rozwiązanie pośrednie mocowane do konstrukcji ściany podlegającej zabezpieczeniu, l rozwiązanie samonośne („przedścianki” niezwiązane z konstrukcją ściany podlegającej zabezpieczeniu).

Ściany działowe Ściany działowe z okładzinami z płyt gipsowo-kartonowych mogą pełnić funkcję oddzielenia przeciwpożarowego spełniającego kryteria odporności ogniowej REI (odporność ogniowa do REI 120).

Warunki stosowania: l nie są poddane obciążeniom mechanicznym pochodzącym od konstrukcji budynku, l są mocowane lub spoczywają na konstrukcji o klasie odporności ogniowej spełniającej kryteria nośności ognio-

Okładziny ścienne Okładziny ścienne wykonane w konkretnych systemach stosuje się w formie zabezpieczenia ogniochronnego ścian wykonanych zgodnie z obo-

26

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016 l mogą być ścianami oddzielenia prze-

ciwpożarowego (odporność ogniowa do REI 120).

Zabudowy poddaszy

wej R nie niższej niż klasa odporności ogniowej ściany z uwagi na kryteria EI, l są zamocowane do elementów budynku zgodnie z rozwiązaniem zawartym w projekcie budowlanym.

Obudowy szachtów instalacyjnych Ściany - obudowy szybów windowych i szachtów instalacyjnych w systemach spełniają funkcje: l chronią instalacje przed ogniem od strony pomieszczeń, l chronią pomieszczenia przed ogniem od strony szachtu, l spełniają wymagania odporności ogniowej ścian działowych (EI),

Systemy zabudów poddaszy zabezpieczają ogniochronnie: l przed działaniem ognia od dołu konstrukcję dachu do klasy odporności ogniowej R 60, l poszycie dachu do klasy odporności ogniowej RE 60.

Sufity podwieszane Sufity podwieszane spełniają następujące funkcje: l zabezpieczają ogniochronnie dowolny strop lub konstrukcję, pod którą wiszą, przy działaniu ognia od dołu do klasy odporności ogniowej do EI 120, l podnoszą odporność ogniową dowolnych stropów do klasy REI 120, l zabezpieczają ogniochronne instalacje nad sufitem przy działaniu ognia od dołu do klasy odporności ogniowej EI 120,

l

zabezpieczają ogniochronne pomieszczenia, nad którymi wiszą, przed działaniem ognia z przestrzeni między stropem konstrukcyjnym a sufitem podwieszanym, l poprawiają izolacyjność akustyczną stropu.

Zabezpieczenie konstrukcji stalowych Właściwości mechaniczne stali sprężystość, plastyczność, udarność, twardość, spawalność oraz wytrzymałość - sprawiają, że stal jest niezastąpionym materiałem w budownictwie.

Stalowe konstrukcje charakteryzują się niezawodnością pracy, łatwością i szybkością wykonania elementów, prostotą i precyzją montażu, oszczędnym zużyciem materiału. Są powszechnie stosowane we wszystkich rodzajach budownictwa.

Oprócz wielu zalet konstrukcje stalowe mają również szereg wad, takich jak wrażliwość na korozję, kruchość w niskich temperaturach oraz słaba odporność na wysokie temperatury. Ce-

Armatura Premium + Systemy Innowacja + Jakość

Termostat „Uni SH” z podwójnym przyłączem grzejnikowym „Multiblock T” - armatura do grzejników dekoracyjnych

Podwójne przyłącze grzejnikowe „Multiblock T” i termostat „Uni SH” stanowią najlepsze pod względem techniki i wyglądu zewnętrznego rozwiązanie połączenia nowoczesnych grzejników łazienkowych z instalacją c.o.

Po nałożeniu maskownicy dekoracyjnej armatura komponuje się wizualnie z grzejnikiem.

Zalety: - prostota i elegancja formy - maskownice dekoracyjne w kolorze białym, chromowanym, antracytowym lub inox - podejście proste lub kątowe - łatwość utrzymania czystości dzięki gładkiej, zamkniętej powierzchni Pozostałe informacje do uzyskania w: Oventrop Sp. z o. o. Bronisze, ul. Świerkowa 1B 05-850 Ożarów Mazowiecki Tel. (22) 752 94 47 e-mail: info@oventrop.pl www.oventrop.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

chy te nie ograniczają możliwości stosowania stali w konstrukcjach budowlanych. Powinno się je jednak uwzględniać w projektowaniu. Przepisy z zakresu ochrony pożarowej budynku wymagają stosowania zabezpieczeń ogniochronnych konstrukcji stalowych zapewniających jej nośność w warunkach pożaru. Jedną z metod ochrony przeciwogniowej konstrukcji stalowych jest system ogniochronnej zabudowy elementów płytami gipsowymi.

Najczęściej stosowaną technologią zabezpieczenia ogniochronnego konstrukcji stalowych za pomocą materiałów płytowych jest tzw. obudowa skrzynkowa. Skrzynkowymi obudowami można zabezpieczyć konstrukcje stalowe w zależności od wybranego systemu do klasy odporności ogniowej od R 15 do R 240.

Odporność ogniowa konstrukcji stalowych jest uzależniona od: l wskaźnika masywności przekroju U/A, l temperatury krytycznej stali TKR. Ustalenie TKR, które zależy od charakteru pracy elementu w konstrukcji oraz poziomu wytężenia elementu, należy do projektanta konstrukcji.

Odporność ogniową elementów zabezpieczonych ogniochronnie ustala się na podstawie badań ogniowych i dokumentów technicznych: l Krajowych Aprobat Technicznych, l Europejskich Aprobat Technicznych.

Wskaźnik masywności przekroju U/A lub F/A (wskaźnik ekspozycji przekroju) jest to stosunek powierzchni nagrzewanej do pola przekroju poprzecznego profilu stalowego.

Zabezpieczenia konstrukcji żelbetowych Masywne elementy budowlane w modernizowanych i remontowanych obiektach często nie spełniają wymagań w zakresie ochrony przeciwpożarowej.

W czasie pożaru, pod wpływem wysokiej temperatury, następuje zjawisko odpryskiwania betonu i odsłonięcia się elementów zbrojenia od strony oddziaływania ognia. Powoduje to utratę no-

28

3 (211), marzec 2016

śności ogniowej elementu konstrukcji żelbetowej oraz spadek izolacyjności i szczelności ogniowej. Odporność ogniową elementów konstrukcyjnych budynku (słupów, belek, stropów, ścian) można poprawić, stosując bezpośrednio mocowane okładziny z płyt gipsowych.

Grubość okładziny dobiera się indywidualnie dla każdego elementu żelbetowego po określeniu grubości otuliny zbrojenia, najczęściej na podstawie wykonanych odkrywek. Na rynku oferowane są systemy zabezpieczenia ogniochronnego płytami - belek i słupów żelbetowych oraz ścian i stropów żelbetowych. Odporność ogniowa do R 240.

Obudowy ogniochronne tras kablowych Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, przewody i kable wraz z zamocowaniem, które zasilają urządzenia ochrony przeciwpożarowej, powinny zapewnić ciągłość dostawy energii elektrycznej w warunkach pożaru przez określony w projekcie budowlanym czas. Ważne urządzenia i systemy mają zachować swoją funkcjonalność i sprawność również w warunkach pożaru. Należą do nich m.in.: l urządzenia ochrony przeciwpożarowej (tryskacze, sygnalizacja pożarowa), l windy pożarowe, l oświetlenie ewakuacyjne, l urządzenia wentylacji pożarowej, l awaryjna instalacja elektryczna.

Niezabezpieczone kable elektryczne w przypadku pożaru są główną przyczyną rozprzestrzeniania się ognia ze źródła ognia do dalej znajdujących się pomieszczeń. W systemach biernej ochrony przeciwpożarowej trasy kablowe można zabezpieczyć, stosując m.in. systemy z zastosowaniem płyt gipsowych i gipsowo-kartonowych. Można to wykonać dwoma sposobami poprzez: l samodzielne sufity podwieszane dla zabezpieczenia przestrzeni z kablami pomiędzy stropem konstrukcyjnym a sufitem podwieszanym, stosując samodzielne sufity podwieszane w klasach odporności ogniowej w zależności od wymagań EI 30, EI 60 i EI 120, l ogniochronne zabudowy tras kablowych, które mogą chronić kable przed działaniem ognia, zapewniając ciągłość dostawy energii i sygnału przez określony czas. Odporność ogniowa do P 240.

Włókno ognioochronne W wielu przypadkach występujących w budynkach zarówno nowo wznoszonych, jak i remontowanych zachodzi konieczność wzmocnienia elementów konstrukcyjnych budynków wykonanych w technologii żelbetowej lub stalowej. Dotyczy to elementów głównej konstrukcji nośnej ścian, stropów, słupów, belek, rygli itp.

Obecnie do wzmacniania konstrukcji stosowane są coraz powszechniej taśmy lub maty wykonane z bardzo wytrzymałych, zwłaszcza na rozciąganie, włókien węglowych. Taśmy lub maty są mocowane do wzmacnianego elementu konstrukcji techniką klejenia. Słabym punktem technologii jest niska odporność stosowanych klejów na oddziaływanie wysokiej temperatury (od 50 do 100°C w zależności od rodzaju stosowanego kleju).

Dlatego aby zapewnić warunki spełnienia funkcji wzmacniającej konstrukcję w warunkach pożaru, taśmy i maty muszą być obudowane ogniochronnie w sposób zapewniający nieprzekroczenie dopuszczalnych temperatur na ich powierzchni. Dotychczas nie stworzono europejskich norm ani wytycznych do metodyki badawczej w tym zakresie. W większości krajów grubość niezbędnej otuliny z materiałów ogniochronnych określa się na podstawie własnych programów badawczych i obliczeniowych wybranych laboratoriów badawczych.

Jedną z metod zabezpieczania taśm i mat z włókien węglowych przed oddziaływaniem wysokiej temperatury jest obudowa z płyt gipsowych.

Systemy biernej ochrony ppoż. z płyt gipsowo-kartonowych oraz gipsowych znacznie podnoszą bezpieczeństwo pożarowe budynków. Dodatkowo umożliwiają wykonanie zabezpieczenia w sposób estetyczny.

Tomasz Jaroszuk www.instalator.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Polski producent armatury odcinającej

Innowacyjne zawory kątowe Doświadczenie zebrane podczas dwudziestu czterech lat pracy na rynku instalacyjnym skłoniło nas do zaprojektowania zaworów kątowych zawierających nasze własne, innowacyjne rozwiązania techniczne. Z wielką przyjemnością prezentujemy zawory kątowe SOLID występujące pod marką duro.

Zawory kątowe SOLID przeznaczone są do montażu w instalacjach wodociągowych i dostępne są w następujących rozmiarach: 1/2 x 3/8", 1/2 x 1/2", 1/2 x 3/4" oraz 1/2 x 3/8 x 3/4" - SOLID BIS. Cały typoszereg zaworów wyposażony jest w filtr i system zamykania, które wykonane są w technologii antykamiennej. Ich cechami charakterystycznymi są:

Fot. 1. SOLID. l Filtr z tworzywa POM umieszczony

w króćcu odpływowym zaworu, l System zamykania na 1/4 obrotu realizowany poprzez głowicę ceramiczną o dużym współczynniku przepływu. l Metalowe pokrętło o nowoczesnym wzornictwie zamocowane wkrętem ze stali nierdzewnej. l Uszczelnienie trzpienia potrójnymi o-ringami gwarantującymi szczelność od strony pokrętła. l Korpus zaworu odkuwany z europejskiego mosiądzu CW617N. l Powierzchnie zaworu oraz pokrętła śrutowane i chromowane, co zwiększa ich wytrzymałość i nadaje technicznego charakteru. strony sponsorowane

Precyzyjne działanie głowicy ceramicznej zapewnione jest z jednej strony poprzez pierścień dociskowy wykonany z silikonu, który jest elastyczny i, naciskając ze stałą siłą, kompensuje ewentualne luzy mogące się pojawić w wyniku zużywania płytek ceramicznych. Z drugiej strony natomiast poprzez pierścień osadzony na trzpieniu pod pokrętłem, który zabezpiecza przed ewen-

Fot. 2. SOLID BIS. tualnym jego przesunięciem w stronę zamknięcia ceramicznego.

Bardzo praktycznym zaworem jest SOLID BIS 1/2 x 3/8 x 3/4", który służy do jednoczesnego podłączenia baterii oraz pralki/zmywarki. Standardowo jest on wyposażony w adapter 3/8 x 3/4", przez co zawór może pełnić funkcję „prawego” lub „lewego” w zależności od miejsca zamontowania adaptera i odpowiedniego obrócenia zaworu. Adapter zaworu posiada specjalnie zaprojektowane podtoczenie, które zapewnia szczelne połączenie z wężem przyłączeniowym. Dodatkowo każdy zawór wyposażony jest w zaślepkę,

która odcina przepływ do momentu zamontowania pralki/zmywarki.

Oprócz normatywnej kontroli szczelności, zgodnie z deklaracją zgodności dla Europejskiej Dyrektywy Ciśnieniowej 97/23/WE, jeden na 3000 zaworów SOLID podlega testowaniu: l 2000 cykli otwórz/zamknij; 5 s otwarty/5 s zamknięty pod ciśnieniem 3 barów. l Po zakończeniu badania na 2000 cykli wykonywany jest test na szczelność pod ciśnieniem 12 barów.

Wszystkie zawory SOLID przeznaczone są do wody pitnej, czego potwierdzeniem jest Atest higieniczny Państwowego Zakładu Higieny nr HK/W/1107/01/2015. Pro-

Fot. 3. SOLID BIS rozłożony. ducent udziela 5-letniej gwarancji na zawory. Przedstawione konstrukcje posiadają ochronę patentową na terenie Unii Europejskiej. W celu uzyskania dodatkowych informacji oraz podjęcia współpracy handlowej - prosimy o kontakt. l

Jakub Gronek

www.arka-instalacje.pl

29

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Miedź w instalacjach

Cudne połączenie Rury instalacyjne miedziane wykonuje się jako ciągnione bez szwu ze stopu miedzi odtlenionej fosforem o zawartości czystej miedzi minimum 99,9% i pozostałości fosforu w granicach 0,015-0,04%.

Rury miedziane produkuje się w trzech stanach kwalifikacyjnych różniących się twardością, a zatem własnościami mechanicznymi i użytkowymi. Do wykonywania instalacji stosuje się rury w stanie twardym w zakresie średnic DN 15-167 mm. Łączenie rur miedzianych odbywa się za pomocą lutowania miękkiego, lutowania twardego, złączek rozłącznych i zaciskania.

Złącza z lutem miękkim Lutowanie oparte jest o proces zasysania kapilarnego i jest funkcją wielkości szczeliny między bosym końcem rury a kielichem kształtki. Dlatego tak ważne jest, by wymiary te były zachowane i brak było wszelkich zanieczyszczeń w szczelinie kapilarnej.

Lutowanie miękkie zdefiniowane jest jako proces łączenia przy temperaturze poniżej 350°C, przy zastosowaniu spoiwa (lutu), którego punkt topnienia jest niższy od jest niemetalu łączonego. Wytrzymałość takiego połączenia zależy wyłącznie od wytrzymałości spoiwa na ścinanie. Wybór spoiwa zależy od przeznaczenia instalacji. W instalacjach wody pitnej są to głównie wymagania higieniczne. W innych instalacjach niż wody pitnej przyjęto te same spoiwa, by uprościć i ograniczyć do minimum możliwość pomyłki.

Oprócz lutu w trakcie wykonywania tego połączenia stosuje się topnik.

Spełnia on w procesie lutowania miękkiego rolę ochronną - ma zabezpieczać łączone powierzchnie przed utlenieniem wskutek podgrzania i zapewniać dobrą zwilżalność powierzchni stopionych spoiwem. Ponieważ topnik narusza powierzchnię elementów miedzianych (korozja), nakłada się go tuż

30

przed lutowaniem. Dlatego ważne jest, by topnik był nakładany na długości nie większej niż głębokość kielicha i tylko na bosym końcu rury.

Normalizacji topników dokonano w Niemczech i te zalecenia przyjęto w całej Europie. Dla instalacji wody pitnej zaleca się stosowanie topników FSW 21; F-SW 22; F-SW 25. Dwa pierwsze zawierają chlorek cynku i ewentualnie inne chlorki metali jako środki czynne (sole topnikowe). Nośnikiem są tłuszcze rozpuszczalne i dyspergujące w wodzie. Dla uproszczenia procesu lutowania miękkiego wprowadzono pasty i dyspersje lutownicze. Są to mieszaniny topnika ze sproszkowanym lutem miękkim (minimum 60% wagowo).

Oprócz połączeń lutowanych stosujemy połączenia kapilarne. Wymiary łączników do tych połączeń są ściśle określone, gdyż mają podstawowe znaczenie dla wykonania połączenia. Normatywne wymiary łączników dotyczą: l średnicy wewnętrznej i długości kielichów, l średnicy zewnętrznej bosych końcówek oraz ich długości.

Długość końcówki powiększa się, gdy nominalna jej średnica jest mniejsza od nominalnej średnicy tego samego łącznika.

Lutowanie twarde Jest to proces podobny do lutowania miękkiego, przy czym temperatura wynosi powyżej 350°C. Spoiwa do lutowania twardego, podobnie jak luty miękkie, są najczęściej w postaci drutów lub ciężkich prętów.

Przy złączkach typu miedź-mosiądz miedź-brąz stosowanie topnika jest ko-

nieczne. Spoiwa te nie mogą być stosowane w złączach wszystkich instalacji gazowych oraz oleju opałowego. Dopuszczalne ciśnienie wewnętrzne medium dla złączy z lutem twardym przyjmuje się na tym samym poziomie, co dla lutów miękkich. Topniki muszą znosić wyższe temperatury, dlatego ich skład jest inny niż topniki stosowane przy lutowaniu miękkim. Topnik F-SH 1 według DIN oraz polski odpowiednik F-47A sporządzone są w postaci rzadkiej pasty na bazie fluorowo-borowej. Przebieg operacji lutowania twardego jest identyczny jak w lutowaniu miękkim. Do lutowania twardego stosuje się palniki acetylenowotlenowe z końcówką do lutowania (lepszy rozkład ciepła) lub z końcówką do spawania, albo palniki acetylenowo-powietrzne. Przy mniejszej średnicy poniżej 20 mm możliwe jest stosowanie palnika na propan-butan-powietrze. W trakcie lutowania twardego należy do lutowania złączki dostarczyć dużą ilość ciepła, co wymaga znacznej wprawy. Jakość połączeń zależy w znacznym stopniu od wprawy instalatora, trzeba zwłaszcza zwracać uwagę, by nie następowało miejscowe przegrzanie złącza. Może to bowiem doprowadzić do korozji po dłuższym okresie eksploatacji.

Korozja równomierna przebiegająca na całej wewnętrznej powierzchni przewodu nie zagraża trwałości instalacji wodnej. Zagrożenie dla niej stanowi korozja wżerowa oraz erozyjna, na której pojawienie i przebieg mają wpływ: własności materiału, jakość wody, sposób wykonania instalacji i warunki jej eksploatacji.

Spełnienie wymagań w powyższym zakresie daje gwarancję trwałości instalacji. Na zapoczątkowanie i rozwój korozji wżerowej mają wpływ te czynniki, które utrudniają tworzenie się warstewki tlenowej na wewnętrznej powierzchni rur (łączników) lub powodują jej uszkodzenie. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Do czynników tych z punktu wykonania i rodzaju połączeń należą: l podwyższenie temperatury ścianki rury (łącznika) powyżej 400°C, które powoduje defekty warstewki tlenowej miedzi. Dlatego też zalecane jest najszersze stosowanie lutowania miękkiego (do średnicy 28 m), rezygnowanie z gięcia rur na gorąco, wyżarzanie przy kielichowaniu; l wycieki topnika do lutowania miękkiego na wewnętrzną powierzchnię przewodu (korozja przebiega na granicy pasm topnika); l cząstki stałe instalacji, których obecność spowodowana jest nieprawidłowościami w wykonaniu i eksploatacji (obecność wiórów, rdzy, zgorzeliny, piasku) lub w wyniku osadów pochodzących z przewodu zasilającego.

Miedź jest szczególnie podatnym materiałem na korozję erozyjną, dlatego też istotna jest właściwa prędkość przepływu wody, a także ograniczenie do minimum zakłóceń przepływu w wyniku np.: przewężeń, nadlewów lutowniczych, niewłaściwie wykonanych odgałęzień i innych.

Należy zaznaczyć, że we wszystkich instalacjach z rur miedzianych połączenia rozłączne powinny być stosowane tylko w przyłączach do armatury i urządzeń oraz do łączenia rur miedzianych z rurami z innych tworzyw.

Niedopuszczalne jest: l stosowanie złącz zaciskowych z pierścieniem zacinającym w instalacjach wodociągowych i gazowych; l wywijanie krawędzi rury miedzianej dla tworzenia złącza kołnierzowego.

Najbardziej rozpowszechnione są palniki na propan-butan. Kontrola wypełnienia lutem złącza polega na obserwacji krawędzi kielicha. Pojawienie się lutu na krawędzi kielicha sygnalizuje wypełnienie kielicha.

Wizualna ocena wykonania połączenia polega na sprawdzeniu współosiowości, wypływki spoiwa oraz obecności resztek topnika. Szczelność połączeń sprawdza się poprzez próbę ciśnienia z zastosowaniem zasad i przepisów jak dla instalacji tradycyjnych.

Ręczne bez narzędzi Stosowane jest do rur w stanie miękkim (rekrystalizowanym), tzn. do średnicy 22 mm. Promień gięcia na zimno uzyskiwany w ten sposób wynosi od 6 do 8 średnic zewnętrznych rury.

Przy próbie gięcia mniejszym promieniem często występuje złamanie rury.

Zaletą ręcznego gięcia jest szybkość oraz możliwość korygowania kształtu, zaś wadą jest niepowtarzalność. l Przy użyciu narzędzi Rury o większych średnicach powyżej 20 mm można giąć na gorąco lub na zimno po uprzednim wyżarzeniu zmiękczającym. Przy gięciu na gorąco wypełniamy rurę suchym piaskiem i gniemy giętarką. Drugi sposób wymaga użycia specjalnej giętarki z tzw. wleczonym rdzeniem, kalibrującym przekrój rury. Promień gięcia przy obydwu metodach wynosi 4-5 średnic zewnętrznych rury.

Złączki

Trójniki

Do łączenia rur miedzianych wykorzystuje się gotowe złączki fabryczne oraz łączniki gwintowane z mufką do lutowania. Alternatywnym sposobem łączenia rur miedzianych jest ich kie-

Trójniki jako odgałęzienia instalacji są dość drogie. Można je zastąpić, stosując tak zwane wyoblenie bocznika dla rur o różnej średnicy. Dozwolone jest ono według norm europej-

www.instalator.pl

lichowanie, które umożliwia łączenie dwóch rur miedzianych bez użycia fabrycznie wykonanych złączek dwukielichowych. Ogólnie kielichy winny być cylindryczne, współosiowe, a szczelina we wsunięciu rury powinna być mniejsza niż 0,02 mm. Nie może też przekraczać 0,3 mm przy średnicach do 54 mm oraz 0,4 mm przy średnicach powyżej 54 mm. Warunki te zapewniają powstanie złącza kapilarnego. Kielichowanie wykonuje się za pomocą odpowiednich narzędzi, zapewniających spełnienie powyższych wymagań.

Kielichowanie rur miękkich odbywa się bez wstępnego grzania, natomiast rury twarde należy poddać wyżarzaniu zmiękczającemu. Należy unikać stosowania wszelkiego rodzaju smarów podczas kielichowania.

Zmianę kierunku instalacji możemy wykonać przy pomocy fabrycznych łączników lub gięcia rur, które umożliwia obniżenie kosztów instalacji. Podatność na gięcie jest różna dla rur miękkich i twardych i zależy od średnicy rur.

Gięcie l

skich tylko w instalacjach zimnej i ciepłej wody oraz grzewczych. Wyoblenie wykonujemy tylko wtedy, gdy średnica odgałęzienia jest mniejsza niż średnica przelotu. W każdym przypadku złącza w odgałęzieniu powinny być wykonane lutem twardym.

Kształtki z uszczelkami elastomerowymi System tych kształtek znalazł zastosowanie do łączenia rur miedzianych. Sposób łączenia opiera się na zaciśnięciu nasuniętej kształtki na bosym końcu rury przy pomocy elektronarzędzia ze specjalną głowicą. Szczęki głowicy, zaciskając się, wykonują dwa rzędy wgnieceń regularnie rozmieszczonych po obu stronach uszczelki.

Złączki wykonane są z miedzi, mosiądzu i brązu z uszczelką elastomerową umieszczoną w rowku w kielichu.

Wykonanie połączenia polega na wsunięciu rury do oporu i zaciśnięciu za pomocą zaciskarki elektrycznej z odpowiednią głowicą. Głowice produkowane są w rozmiarach odpowiednich dla danej średnicy.

Złączki rozłączne Stosuje się je do połączeń rur miedzianych w instalacjach grzewczych i sanitarnych. Złączki Fast nadają się do demontażu i powtórnego użycia, gdyż żaden z elementów tych złączek nie ulega trwałemu odkształceniu. Korpus złączki, nakrętki, pierścień i podkładka wykonane są z mosiądzu, a uszczelka z nitrylu. Szczelność połączenia zapewniana jest przez uszczelkę typu oring. Należy uważać, by jej nie uszkodzić. Wykonanie połączenia polega na założeniu w odpowiedniej kolejności na bosy koniec rury elementów kształtki i skręceniu ich kluczem.

Wskazania dotyczące prowadzenia przewodów miedzianych, wynikające głównie z ich dużego współczynnika rozszerzalności cieplnej, są następujące: l przy układaniu przewodów na wierzchu ścian należy zwrócić szczególną uwagę na wyznaczenie trasy prowadzenia przewodu, określenie ilości, położenia i konstrukcji uchwytów przesuwnych i stałych oraz kompensatorów; l przewody układane pod tynkiem powinny być na całej długości owinięte elastyczną otuliną umożliwiającą ich termiczne ruchy;

31

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

l

przewody układane w bruzdach powinny być zabezpieczone przed tarciem o ich ścianki przez owinięcie otuliną; l przy prowadzeniu przewodów pionowych w kanałach instalacyjnych należy zwrócić szczególną uwagę na właściwe mocowanie przewodów oraz prawidłowe wykonanie i wbudowanie kompensatorów;

l wszystkie przejścia przewodów przez

przegrody budowlane (ściany, stropy) wykonuje się w tulejach ochronnych umożliwiających swobodne przemieszczanie przewodu w przegrodzie.

Bez lutowania

ki łączeniu kształtek i rur na zimno. Ta technologia łączenia nie wymaga stosowania otwartego płomienia niezbędnego w procesie lutowania lub spawania. Dzięki temu podczas modernizacji lub naprawy instalacji nie ma potrzeby zapewnienia dodatkowych środków ochrony. dr inż.

Florian Grzegorz Piechurski

Trwałość i szczelność instalacji w systemie zaciskowym uzyskiwana jest dzię-

Dlaczego wybrać złączki miedziane firmy...?

P

rofipress to system złączek z miedzi i brązu do łączenia rur miedzianych. System jest przeznaczony niemal do wszystkich obszarów zastosowań począwszy od higienicznych instalacji wody użytkowej, ogrzewania i innych instalacji wewnętrznych, po systemy przemysłowe i instalacje na statkach. W połączeniu z systemem Profipress G i Profipress S obejmuje ponad 800 produktów i stanowi najbardziej wszechstronną technikę instalacyjną.

Technika firmy Viega wykorzystana w tych systemach opiera się na metodzie podwójnego zaprasowania. Złączka jest zaprasowywana przed oraz za karbem, co zapewnia trwałe połączenie odporne na skręcanie i siły wzdłużne. Dzięki zastosowaniu profilu SC-Contur, niezaprasowane przez przeoczenie złączki są w 100% nieszczelne i łatwo je wykryć podczas próby szczelności. Każda złączka zaprasowywana Viega posiada czytelne oznaczenie. Oznaczony kolorem zielonym system złączek Profipress z element uszczelniającym z EPDM, dostępny w średnicach od 12 do 108 mm, przeznaczony jest do instalacji wody użytkowej i instalacji grzewczych. Oznaczony kolorem żółtym system złączek Profipress G z elementem uszczelniającym z HNBR, dostępny w średnicach od 12 do 54 mm, przeznaczony jest do instalacji gazowych oraz przewodów oleju opałowego i oleju napędowego. Oznaczony kolorem białym system złączek Profipress S z element uszczelniającym z FKM, dostępny w średnicach od 12 do 108 mm, jest odpowiedni do wszystkich zastosowań specjalnych, np. instalacji solarnych, sieci ciepłowniczych i niskociśnieniowych instalacji pary. l Paweł Borychowski, Viega

32

F

irma Conex Banninger znana jest jako światowy lider w produkcji łączników z miedzi i jej stopów do różnych instalacji wewnętrznych.

Nasze łączniki można stosować do instalacji wodnych, sanitarnych, grzewczych, gazowych, solarnych, klimatyzacyjnych i chłodniczych oraz przemysłowych. Łączniki marki Conex Banninger do powyższych instalacji możemy podzielić na trzy grupy. l Łączniki do połączeń lutowanych - seria 5000, 4000, Medical Gas, ACR, K65. l Łączniki do połączeń zaprasowywanych - seria B Press, B Press Gas, B Press Carbon, B Press Inox, B Flex. Wyposażone są w unikalny oring z systemem kontroli szczelności.

Kształtkami można łączyć wszystkie rodzaje rury miedzianej i stalowej przy pomocy szczęk o profilu „B” (lub V). l Łączniki do połączeń skręcanych - seria 3000, 8000, 8000M, Conex, Oyster.

Rocznie produkujemy ponad 300 milionów łączników do różnych systemów połączeń: lutowanych, zaprasowywanych, skręcanych i samozaciskanych. Posiadamy około 10 000 różnych linii produktowych.

Główne zakłady produkcyjne zlokalizowane są w Polsce i Hiszpanii.

Znak „>B<” na łącznikach jest symbolem marki znanej na całym świecie od ponad 100 lat. Wysoka jakość łączników potwierdzona jest wieloma certyfikatami i atestami w wielu krajach.

Udzielamy 25-letniej gwarancji na nasze produkty. Posiadamy certyfikat ISO 9001: 2008. Prowadzimy wieloletnią partnerską współpracę z największymi dystrybutorami na rynku. l Aleksander Olearski, IBP Instalfittings

C

omap od lat ma w ofercie złączki lutowane SUDO i skręcane JEVCO, ale tak naprawdę coraz bardziej liczy się technologia połączeń zaprasowywanych. Posiadamy szeroką paletę złączek SUDOPress przeznaczonych do instalacji wody użytkowej, instalacji solarnych i gazowych. Konstrukcja złączki oparta jest w każdym z trzech wymienionych przypadków na tym samym korpusie, natomiast materiał uszczelnienia jest dla każdego rozwiązania inny i odpowiedni dla krańcowych parametrów pracy lub w przypadku złączek gazowych, również rodzaju czynnika. Każdy typ złączek posiada cechowanie na korpusie ułatwiające „odczytanie” przeznaczenia złączki, a dodatkowym elementem ułatwiającym identyfikację określonego typu złączki jest kolor o-ringu.

W przypadku dwóch pierwszych typów złączek można rozważać możliwość zastosowania złączki solarnej zamiast złączki do instalacji c.o., bo część zakresu parametrów pracy instalacji solarnej pokrywa się z zakresem parametrów pracy instalacji grzewczej. Dodatkowo mamy do czynienia z tym samym medium, czyli nie mamy destrukcyjnego działania czynnika grzewczego na materiał uszczelnienia. Ale gdybyśmy mieli do czynienia z instalacją c.w.u., to takiej zamiany nie można już zastosować.

Dodatkowym elementem pozwalającym na rozróżnienie przeznaczenia złączek jest kolor pierścienia VisuControl znajdującego się na korpusie złączki (woda - zielony, solarne - biały, gazowe - żółty). Pozwala na zidentyfikowanie w łatwy (wizualny) sposób połączenia niezaprasowanego. l Artur Grabowski, Comap www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Zmiany w prawie budowlanym w zakresie instalacji

Ustna decyzja urzędnika W sytuacji, kiedy lokal mieszkalny czy też część budynku jest pozbawiony dostawy mediów (co uniemożliwia normalne zamieszkiwanie) marzeniem każdego właściciela jest możliwość uzyskania decyzji budowlanej w bardzo szybkim terminie.

Doczekaliśmy rewolucyjnych zmian w przepisach, czyli takich, na jakie czekaliśmy od dawna. Ustawa podpisana przez pana prezydenta Andrzeja Dudę z dnia 10.09.2015 r. - obowiązująca od dnia 07.01.2016 r. jako zmiana ustawy „Kodeks karny”, zmiana ustawy „Prawo budowlane”, zmiana ustawy „Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia” Dz. U. 2015 r. poz. 1549 daje takie możliwości postępowania, że zniszczenia instalacji przez tzw. „czyścicieli” będą możliwe do naprawienia w terminie błyskawicznym: Art. 1. ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. nr 88, poz. 553, z późn. zm. 1) w art. 191: 1) po § 1 dodaje się § 1a w brzmieniu: „§ 1a. Tej samej karze podlega, kto w celu określonym w § 1 stosuje przemoc innego rodzaju uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający innej osobie korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego”; 2) dodaje się § 3 w brzmieniu: „§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego”.

Znamienny jest fakt, że niektórzy administratorzy, zarządcy nieruchomości czy spółdzielnie mieszkaniowe stosowały swoisty terror wobec niepokornych mieszkańców. Nie mając żadnych hamulców moralnych, czasami pod byle jakim pretekstem, dokonywali odcięcia instalacji danego lokalu, aby jak najbardziej dać się we znaki właścicielowi lokalu. O dziwo działania te coraz częściej dotyczą też nowych technologii, gdzie zawistny administrator „żąda usunięcia kolektorów słonecznych”, bo ich montaż odbył się bez uzyskania zgody wspólnoty mieszwww.instalator.pl

kaniowej lub spółdzielni. Co gorsza, administratorzy wykonują działania z pozoru na korzyść wszystkich mieszkańców, a później okazuje się, że tak naprawdę na najbardziej opornych znajduje się tzw. haka, który jest rozwiązaniem nie do zaakceptowania pod kątem zapisu art. 25 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ z 10.12.1948 r.: „Każdy człowiek ma prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt jego i jego rodziny, włączając w to….mieszkanie…”.

W związku z zapisem art. 87 ust. 1 Konstytucji „Źródła prawa” - rozdział III, który stanowi: „Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia”.

Jeżeli zatem przepisy prawa stanowią, że każdy lokal mieszkalny przekazany do użytkowania musi zapewnić komfort użytkowania, a w odniesieniu do „charakterystyki energetycznej” musi zapewnić minimalne zużycie energii, to mamy obecnie skuteczne narzędzie do walki z niekompetencją i nonszalancją niekompetentnych osób w zakresie właśnie instalacji.

Zaznaczam, że moje wieloletnie doświadczenie życiowe wykazało, iż podstawowym problemem są nieuregulowane lub źle zdefiniowane prawa własności. Co gorsza, brak właściwych opisów oraz odniesienia do „Działu - I Księgi wieczystej, podrubryka 1.4.3, Urządzenia” powodują dowolną interpretację, niemającą jakiegokolwiek uzasadnienia prawnego.

Podstawą funkcjonowania użytkownika instalacji jest odniesienie do tzw. posiadania, gdzie zgodnie z zapi-

sem art. 336 kc jest on właścicielem instalacji podlegającej ochronie prawnej.

Niestety powołane organy ścigania, jakimi są policja i prokuratura, absolutnie nie znają tych przepisów. Co gorsza nowelizacja „Prawa karnego” z dnia 06.06.1997 r. Dz. U. nr 89 poz. 555 ze zmianą Dz. U. 2015 poz. 21, poz.

290 i późn. zm, obowiązującego do dnia 01.07.2015 r., wprowadza rewolucję, począwszy od zapisu art. 304 §1 kpk, kiedy jako poszkodowani musimy zawiadomić stosowny organ.

Zapis art. 191 kk: „[Zmuszanie] 1 Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze ograniczenia wolności do lat 3”.

Użytkując obiekt, warto pamiętać o przepisach z roku 1928, kiedy prezydent Mościcki podpisał ustawę wskazującą, że nie można przekazać do użytkowania obiektu, który nie posiada instalacji elektrycznej, wodociągowej, kanalizacyjnej i wentylacyjno-spalinowej. Te minimum powiązane było jednak z ówczesną możliwością funkcjonowania pieca lub trzonu kuchennego opalanego węglem jako źródłem ciepła.

Po niemal 100 latach sytuacja nie uległa radykalnym zmianom. Aby lokal mieszkalny mógł funkcjonować, do podstawowych instalacji zapewniających bezpieczne użytkowanie mieszkania należą: l instalacje wodociągowe - zimnej wody bieżącej, l instalacje kanalizacyjne - sieć lub szambo, l instalacje elektroenergetyczne min.

1 fazowe - 230V/1f przy zabezpieczeniu min 16A, l instalacje wentylacyjne (spalinowe w przypadku użytkowania pieca dwufunkcyjnego). l instalacje centralnego ogrzewania.

Należy jednakże pamiętać, że z chwilą przekazania mieszkania do użytkowania, podobnie jak budynku

33

miesięcznik informacyjno-techniczny

jednorodzinnego na cele mieszkalne, wykazane instalacje muszą zawierać stosowne protokoły techniczne przyłączy i odbiorów technicznych, potwierdzające ich fizyczne podłączenie do sieci wraz z zapewnieniem stosownych dostaw mediów.

Niestety coraz więcej zdarzeń losowych powoduje, że konflikty rodzinne, problemy pomiędzy byłymi małżonkami albo, co gorsza, pomiędzy współwłaścicielami nie znajdują oparcia w jednoznacznych przepisach prawa. Dowolność interpretacji albo wieloraka forma nadinterpretacji sprawiają poważne problemy dla jednej ze stron, a czasami dla wszystkich stron konfliktu.

Wróćmy jednak do szczegółów nowelizacji przepisów prawa. Obecnie każda z osób uznająca się za pozbawioną dostawy chociażby jednego z ww. mediów ma prawo wystąpić na drogę postępowania karnego, z zawiadomieniem o naruszeniu „kodeksu karnego” art. 191 §1a „zmuszanie” lub art. 288 §1kk „zniszczenie urządzenia”. Warto pamiętać o tych zapisach konkretnych artykułów, ponieważ dają one pewnego rodzaju ułatwienie prawne. Analizując wiedzę na poziomie podstawowym, na terenie Polski ten poziom wiedzy jest bardzo niski. Od dnia 01.07.2015 r. policjanci z wydziału dochodzeniowośledczego muszą dopasować wypowiedzi poszkodowanego związane z utratą danej instalacji, i odpowiednio zakwalifikować czyn do zdarzeń.

Przypomnę również, że „przestępstwo” jest to świadome naruszenie konkretnego artykułu Kodeksu karnego wraz z naruszeniem zasady współżycia społecznego. Do tej pory właśnie tzw. czyściciele, ale też „cwani administratorzy” udawali niewinne osoby, które tak naprawdę działają dla dobra właścicieli budynku, zatem muszą dokonać odcięcia „wody do lokalu nr 5”, bo właściciel tego lokalu nie płaci za wodę. Nikt nie liczy kosztów społecznych takich czynów, a jedynie uznaje się zasadę z odniesieniem do uogólnionych twierdzeń: „kto nie płaci, nie ma żadnych praw”.

Warto jednakże zastanowić się, czy ten, co przywołuje takie określenie, podaje prawdziwe fakty. Okazuje się bowiem, że właśnie ci „cwani zarządcy” zatrudniają wyspecjalizowane kancelarie adwokackie, które np.

34

3 (211), marzec 2016

wskazują na zapis art. 451 kc, że osoba, która zapłaciła za wodę, tak naprawdę nie zapłaciła za wodę, ale za inne zaległości, które ustalił sam administrator - jako wierzyciel. Jest to skrajna niekompetencja i naginanie prawa. Niestety nasza rzeczywistość pokazuje, że tego typu argumenty są aprobowane później przez prokuraturę i dalej przez sądy pierwszej instancji. Dopiero kiedy sprawy trafiają do Sądu Okręgowego, ulegają one radykalnej zmianie.

Intencja nowego rządu i samego Prezydenta RP była taka, aby ustawa była skuteczna. Jednakże jej skuteczność zależy od powszechnej znajomości prawa. Próba sprawdzenia znajomości tej ustawy we wszystkich oddziałach Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego na terenie Polski skończyła się niepowodzeniem nikt nie wiedział o nowych przepisach.

Co gorsza nikt w urzędach wojewódzkich też nie zdawał sobie sprawy z istnienia tych aktów prawnych. Również znalezienie odpowiednich ludzi, którzy na szczeblu ministerialnym byliby uzbrojeni w stosowną wiedzę, nie należało do łatwych zadań. Ten przykład świadczy o tym, że wiedzę tę trzeba upowszechniać i edukować społeczeństwo, ale przede wszystkim eliminować zjawiska patologii społecznej, a niekompetentnych administratorów i zarządców pociągać do odpowiedzialności karnej.

W zakresie konfrontacji prawnej okazuje się później, że wskazani administratorzy albo zarządcy nieruchomości, którzy administrują dużymi spółdzielniami czy też wspólnotami mieszkaniowymi, mają wykształcenie nieodpowiadające wymogom sprawowanego zawodu. Najbardziej skrajny przypadek, z jakim się zetknąłem, to administrator posiadający specjalizację frenopedagoga, który w ciągu 5 lat doprowadził do zadłużenia wspólnoty mieszkaniowej na kwotę powyżej miliona złotych.

Wsparciem dla instalatora, wykonawcy powinien być zapis art. 2 znowelizowanego prawa i ww. ustawy, tj.: „Art. 2. W ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409, z późn. zm. 2). Wprowadza on następujące zmiany: 1) w art. 62: a) w ust. 1 po pkt 4 dodaje się pkt 4a w brzmieniu:

4 a) w przypadku zgłoszenia przez osoby zamieszkujące lokal mieszkalny, znajdujący się w obiekcie budowlanym, o dokonaniu nieuzasadnionych względami technicznymi lub użytkowymi ingerencji lub naruszeń, powodujących, że nie są spełnione warunki określone w art. 5 ust 2, b) po ust. 2 dodaje się ust. 2a w brzmieniu: 2a. Kontrolę, o której mowa w ust.

1 pkt 4a, właściciel lub zarządca jest zobowiązany przeprowadzić w terminie 3 dni od otrzymania zgłoszenia; 2) w art. 66 po ust. 1 dodaje się ust.

1a w brzmieniu: 1a. W przypadku stwierdzenia nieuzasadnionych względami technicznymi lub użytkowymi ingerencji lub naruszenia wymagań dotyczących obiektu budowlanego, których charakter uniemożliwia lub znacznie utrudnia użytkowanie.

Chciałbym przywołać teraz kolejną korzystną zmianę opublikowaną w poz.

1549 Dziennika Ustaw: „1a. W przypadku stwierdzenia nieuzasadnionych względami technicznymi lub użytkowymi ingerencji lub naruszenia wymagań dotyczących obiektu budowlanego, których charakter uniemożliwia lub znacznie utrudnia użytkowanie go do celów mieszkalnych, organ nadzoru budowlanego nakazuje, w drodze decyzji, usunięcie skutków ingerencji lub naruszeń, lub przywrócenie stanu poprzedniego. Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu i może być ogłoszona ustnie”; 3) w art. 69 ust. 1 otrzymuje brzmienie: 1. „W razie konieczności niezwłocznego podjęcia działań mających na celu usunięcie niebezpieczeństwa dla ludzi lub mienia, lub ingerencji, lub naruszeń, o których mowa w art. 66 ust. 1a, właściwy organ zapewni, na koszt właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, zastosowanie niezbędnych środków zabezpieczających”. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Zabezpieczenie może w tym wypadku odnieść się do działań nakazanych w decyzji ustnej. Zatem decyzje przekazywane drogą telefoniczną powinny być traktowane jak orzeczenia organu administracyjnego pierwszej instancji, mające umocowanie prawne. Praktyka pokazuje jednak, że PINB nie chcą wydawać decyzji pisemnej w takich wypadkach, a decyzje ustne są obecnie liczone na palcach i to jednej ręki.

W dalszej części czytamy: 4) w art. 70 ust. 1 otrzymuje brzmienie: „1. Właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu budowlanego, na których spoczywają obowiązki w zakresie napraw, określone w przepisach odrębnych bądź umowach, są obowiązani w czasie lub bezpośrednio po przeprowadzonej kontroli, o której mowa w art. 62 ust. 1 pkt 1-4a, usunąć stwierdzone uszkodzenia oraz uzupełnić braki, które mogłyby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia bądź środowiska, a w szczególności katastrofę budowlaną, pożar, wybuch, porażenie prądem elektrycznym albo zatrucie gazem”.

Skończyły się działania z oczekiwaniem na decyzję organu, który obecnie wydając polecenie ustne, nakłada obowiązek zapłaty mandatu karnego w kwocie do 2000 zł.

Warto mieć na uwadze fakt, że kierujemy się przede wszystkim zasadą współżycia społecznego wraz z normalnym funkcjonowaniem obiektu, a nie częściową formą funkcjonowania obiektu, który pozbawiony nawet jednej instalacji nie spełnia pełnych wymogów technicznych, a odpowiedzialność spada przede wszystkim na tych, którzy zakwestionowali takie funkcjonowanie, tj. administratorów i zarządców.

Kwestią nadrzędną stała się sprawa zwykłego bezpieczeństwa, ale pod kątem użytkowania i zapewnienia właściwych warunków dla użytkownika, najemcy czy właściciela danego lokalu. Nie trzeba obecnie być właścicielem, aby korzystać z dobrodziejstw nowej ustawy.

Istotną kwestią jest fakt, że użytkujący lokal w przypadku odcięcia mu instalacji ma prawo wezwać instalatora, a ten po powiadomieniu PINB ma prawo przygotować działania interwencyjne w trybie natychmiastowww.instalator.pl

3 (211), marzec 2016

wym. W sytuacjach, kiedy sprawa może trafić do sądu, wykonawca ma prawo dążyć do ochrony prawnej poprzez żądanie od PINB wydania - właśnie w trybie ustnym, nawet za pośrednictwem połączenia telefonicznego - stosownej decyzji. W tym wypadku sugeruję jednakże posłużyć się SMS-em, aby nie utracić materiału dowodowego wynikającego z zapisu art. 6 kc, a także aby w przyszłości nie być posądzonym o samowolne łamania prawa. Warto też mieć argument dla PINB, któremu trzeba wówczas przypomnieć, że nie obowiązują go terminy, a jedynie względy bezpieczeństwa i przywrócenie normalnego funkcjonowania lokalu, tj.: 5) w art. 93: a) pkt 8 otrzymuje brzmienie: 8) nie spełnia obowiązku, o którym mowa w art. 62 ust. 1 pkt 1-4a, b) dodaje się pkt 12 w brzmieniu: 12) nie stosuje się do decyzji, o której mowa w art. 66 ust. 1a, w terminie w niej określonym.

Zdarza się jednak bardzo często, że osoby, którym się nie podoba instalacja słoneczna albo siłownia wiatrowa, wskazują, że to one są zagrożone i należy natychmiast wyeliminować taką instalację wykorzystującą OZE. Jest to oczywiście nadużycie prawa i niedozwolone postępowanie. Podobnie może wyglądać sprawa w zakresie instalacji gazowej, wadliwie wykonanej, bez obliczeń hydraulicznych, gdzie lokator, wykazując nieprawidłowości, może sam być oskarżony o spowodowanie zagrożenia, mimo że nie uczestniczył w procesie budowy instalacji. Nieprawidłowości w „ustawie o własności loka-

li” Dz. U. 1994 nr 85 poz. 388 z późn. zm. mogą odnosić się do osób wykonujących prace projektowe lub też sprawujących nadzór, ale także wykonujących opracowania - jako wykonawcy (dotyczy m.in. „Księgi obiektu budowlanego”, „Dziennika budowy) z odniesieniem do sankcji finansowych.

Art. 3. W ustawie z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2013 r. poz. 395, z późn. zm. 3) w art.

96 po § 1b dodaje się § 1c w brzmieniu: „§ 1c. W postępowaniu mandatowym, w sprawach o czyny określone w art. 93 pkt 12 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409, z późn. zm. 4) można nałożyć grzywnę w wysokości do 2000 zł”. Przepisy weszły w życie w dniu 07.01.2016 r., ale nie do końca są one znane w zakresie zarówno zastosowania, jak też wykorzystania, a przede wszystkim istniejącej zależności pomiędzy: l Kodeksem karnym; l Prawem budowlanym; l Kodeksem postępowania w sprawach o wykroczenia; l Kodeksem cywilnym; l Kodeksem postępowania administracyjnego.

Mam przeświadczenie, że wspólnie jako społeczeństwo tworzymy nowy wymiar formalno-prawnej zależności, a także nowego stylu działania, że nasze telefony wrócą do łask, a w czasie rozmowy telefonicznej organ nadzoru budowlanego będzie w stanie wydać wiążące polecenia administracyjne.

Zbigniew Tomasz Grzegorzewski

35

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Pompa ciepła nie taka straszna...

Obiegi w PC Tematem artykułu jest podtrzymanie pozytywnej opinii inwestorów i instalatorów dotyczącej opłacalności zastosowania pomp ciepła do ogrzewania budynków. Podważają ją bowiem wadliwie zaprojektowane czy wykonane realizacje.

Poniżej chciałbym omówić zalety i wady poszczególnych rodzajów dolnych źródeł ciepła występujących w urządzeniach jakimi są pompy ciepła.

Obieg otwarty l System pomp ciepła powietrze/woda

Ten otwarty system obiegu dolnego źródła jest bardzo uzależniony od warunków zewnętrznych, szczególnie od temperatury i wilgotności powietrza nawiewanego do pompy. Warunek ten jest jedynie przewidywalny na podstawie statystycznych danych klimatycznych. Istnieją jednak inne warunki zewnętrzne, jak np. zanieczyszczenie powietrza, które może spowodować tworzenie się mikroorganizmów w przewodzie odprowadzającym skropliny z odszraniania parownika, blokując ich swobodny odpływ. Brak odpływu powoduje zbytnie zawilgocenie lameli parownika i w konsekwencji jego oblodzenie. Istnieją też pozornie błahe powody zakłóceń lub obniżenia wydajności grzewczej pompy, jak zatykanie wlotu powietrza liśćmi w okresie jesiennym. Jest to jednak system pracujący najczęściej w systemie biwalentnym z innym źródłem ciepła, w którym istnieje mniejsze ryzyko pozbawienia ogrzewania w przypadku zakłóceń w pracy pompy ciepła.

Usunięcie powodów tych zakłóceń nie jest kłopotliwe i ogólnie można powiedzieć, że system pompy ciepła powietrze-woda nie jest systemem o dużej wrażliwości na nieprzewidywalną zmianę warunków zewnętrznych.

Niezwykle ważną zaletą tego systemu jest nieograniczona podaż energii w powietrzu zależna jedynie od wentylatora wbudowanego w pompę.

36

l

System pomp ciepła woda/woda ze zbiorników otwartych Jest to system mało popularny w Polsce, szczególnie ze względu na bariery przepisów ochrony środowiska. Przy odpowiednich rozwiązaniach technicznych można jednak zapewnić 100% ochronę przed przedostaniem się szkodliwych substancji do środowiska naturalnego. Podstawowym problemem jest jakość wody i w przypadku jej agresywności chemicznej czy rodzaju zanieczyszczeń wymagane są często indywidualne rozwiązania. l System pomp ciepła woda/woda ze studniami wody powierzchniowej System ten znalazł w Polsce dość szerokie zastosowanie, głównie w regionach o dobrej jakości wody. Jest szczególnie reklamowany przez producentów pomp ciepła jako system o wysokim współczynniku efektywności COP. Jednak teoria tego systemu często mija się z praktycznymi doświadczeniami. Powodem tego jest mylenie pojęcia współczynnika COP pompy ciepła ze współczynnikiem COP całego systemu grzewczego z pompą ciepła.

Współczynnik COP pompy ciepła jest to stosunek mocy grzewczej uzyskanej z pompy ciepła do mocy elektrycznej potrzebnej do napędu sprężarki. Współczynnik COP systemu z pompą ciepła jest stosunkiem mocy grzewczej uzyskanej z pompy ciepła do mocy elektrycznej potrzebnej do napędu wszystkich urządzeń elektrycznych związanych z jego pracą, szczególnie pomp obiegowych. Przy niewłaściwym doborze tych urządzeń czy złej jakości wody gruntowej może on spaść poniżej współczynnika COP, np. pompy ciepła powietrze/woda nawet przy niskich temperaturach ze-

wnętrznych. Pisałem już o tym w jednym z poprzednich artykułów pt. „Efektywny współczynnik”.

Podstawowym problemem tego systemu jest jednak jego niezawodność.

Na tą niezawodność największy wpływ ma jakość wody gruntowej. Jakość ta powinna rzutować na rozwiązanie techniczne, np. w warunkach Wybrzeża mamy do czynienia z dużą zawartością żelaza w wodzie gruntowej. Żelazo to wytrąca się w dużej ilości w kontakcie z powietrzem, zatykając przewody, wymienniki czy studnię zrzutową.

Jako że w obiegu otwartym, jakim jest obieg studni, kontakt ten jest nieunikniony, należy dążyć do jego zminimalizowania.

Jednym ze sposobów jest budowanie szczelnych studni zrzutowych, powoduje to jednak konieczność doboru większej pompy głębinowej, a więc większe zużycie prądu. Przed podjęciem decyzji o doborze takiego systemu należy przeprowadzić co najmniej dwie analizy wody w dwóch różnych wiarygodnych laboratoriach. W praktyce doświadczyłem, że wyniki analizy w dwóch różnych laboratoriach były diametralnie różne.

Znając wyniki, należy zasięgnąć opinii kompetentnych fachowców na temat wpływu zbadanej wody na możliwą korozję i osadzanie się zanieczyszczeń oraz wpływu zanieczyszczeń na wymianę ciepła w wymiennikach, a także zdolności odbioru wody przez studnię zrzutową. Dużym, często spotykanym błędem jest zrzut wody do rowów, zbiorników wód powierzchniowych, rur drenarskich czy kanalizacji deszczowej. Powoduje to konieczność doboru większej pompy głębinowej do pokonania różnicy poziomu pomiędzy dynamicznym lustrem wody w studni czerpalnej a poziomem wypływu. Przy płaskiej charakterystyce pompy głębinowej powoduje to znaczne zwiększenie zużycia prądu do jej napędu. Ma też negatywny wpływ na śrowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dowisko naturalne czy drożność kanalizacji drenarskiej lub deszczowej.

Przy dużych ilościach pobieranej wody ze studni czerpalnej i zrzucanej do cieków powierzchniowych może też dojść do zmiany warunków wodnych w studni czerpalnej. Obniżenie się dynamicznego lustra wody prowadzi do zmniejszenia ilości pompowanej wody, zwiększenia spadku temperatury w parowniku i w rezultacie do zakłóceń pracy pompy ciepła spowodowanej zabezpieczeniem przeciwzamrożeniowym. Obniżenie lustra dynamicznego wody w studni czerpalnej może też być spowodowane zmianami stosunków wodnych niezależnych od pracy pompy ciepła bądź ingerencją człowieka lub zmianami klimatycznymi.

Istnieją dobrze pracujące systemy pomp ciepła ze studniami, są to jednak najczęściej przypadki szczęśliwego zbiegu okoliczności. Dobrze zaprojektowany i wykonany system ze studniami wymaga przeprowadzenia wielu szczegółowych analiz, współpracy specjalistów oraz zastosowania często drogich rozwiązań technicznych.

Jest też pewne, że serwis i konserwacja tego systemu są drogie i uciążliwe.

W analizach ekonomicznych jest to często pomijane, jest to jednak także czynnik, który powinien być uwzględniany przy wyznaczaniu tak reklamowanej wysokiej efektywności pompy ciepła woda/woda.

Obieg zamknięty Istnieje szereg rodzajów tego systemu. Ograniczę się do dwóch najbardziej znanych i rozpowszechnionych w Polsce. l Poziomy kolektor gruntowy Jest to wymiennik z rur polietylenowych ułożony w ziemi na głębokości ok. 1,5 m. Czynnikiem pobierającym niskotemperaturowe ciepło z gruntu jest krążąca w nich mieszanina wody z glikolem odporna na zamarzanie do ok. -15ºC. Czynnik ten nie ma więc bezpośredniego kontaktu ze środowiskiem (gruntem). Temperatury gruntu na głębokości ok. 1,5 m zmieniają się w ciągu roku od 2 do 10ºC. Jest to jedyny przewidywalny wpływ czynników zewnętrznych na pracę systemu z pompą ciepła. Pobór energii elektrycznej do napędu pompy obiegowej jest niewielki i prosty do obliczenia. Na poprawność działania tego www.instalator.pl

3 (211), marzec 2016

systemu ma jedynie wpływ właściwy dobór wymiennika gruntowego i urządzeń z nim współpracujących oraz staranność wykonawstwa gwarantująca absolutną szczelność jego obiegu.

Duże znaczenie ma też wyrównanie przepływu w poszczególnych pętlach kolektora. Wadą tego systemu jest konieczność przeprowadzenia szeroko zakrojonych robót ziemnych oraz zakaz pokrywania nawierzchniami utwardzonymi oraz zadrzewienia terenu położonego nad kolektorem. Wychłodzenie gruntu w okresie wiosenno-letnim może zakłócić wegetację roślin. l Pionowy wymiennik gruntowy System ten znajduje coraz większe zastosowanie. Zasada jego działania jest podobna do systemu z kolektorem poziomym. Różnica polega na pobieraniu ciepła z głębszych warstw gruntu, a nie z jego powierzchni. Najczęstszym nieporozumieniem jest mylenie go z systemem studni. System ten nie ma nic wspólnego ze studniami, może jedynie to, że do jego montażu konieczne są głębokie wiercenia.

Jest to wymiennik gruntowy z rur polietylenowych wpuszczanych w ziemię do głębokości 200 m. Czynnikiem pobierającym niskotemperaturowe ciepło z gruntu jest również, jak w kolektorach poziomych, mieszanina wody z glikolem odporna na zamarzanie do ok. - 15ºC. Czynnik ten nie ma więc bezpośredniego kontaktu z gruntem.

Wahania temperatur gruntu są znikome, gdyż na głębokości powyżej ok. 18 m temperatura gruntu w naszej strefie klimatycznej jest stabilna i wynosi ok. 10ºC. Wpływ zmian czynników zewnętrznych jest znikomy. Jedynym czynnikiem może być mało prawdopodobna zmiana wilgotności gruntu w jego głębszych warstwach.

Na poprawność działania tego systemu ma jedynie wpływ właściwy dobór głębokości sond, ich rozmieszczenia, dobór urządzeń z nim współpracujących oraz staranność jego wykonania gwarantująca absolutną szczelność jego obiegu. Zachodzą niekiedy problemy z wprowadzaniem sond ziemnych o dużej głębokości w odwierty, jednak przy odpowiednim parku maszynowym i doświadczeniu specjalistycznych firm jest to jedynie kwestia nakładu pracy i zaangażowania. Dlatego przy dużych odpowiedzialnych inwestycjach, szczególnie z głębokimi sondami, należy angażować firmy o dobrym

wyposażeniu sprzętowym i dużym doświadczeniu w montażu sond ziemnych.

Zaletą tego systemu jest również mała ingerencja w infrastrukturę terenu, mały zakres koniecznych prac ziemnych oraz jego niezawodność.

Wadą jest pozornie wysoka cena montażu sond ziemnych. Biorąc jednak pod uwagę konieczność zakupu drogiego sprzętu wiertniczego, utrzymywanie go w gotowości technicznej, cenę jego transportu na budowę, doświadczenie zdobyte często przy poniesieniu strat finansowych, ryzyko napotkania przeszkód w gruncie czy wód podziemnych, jest to cena w pełni uzasadniona.

Koszty inwestycyjne są porównywalne z kosztami poziomego wymiennika gruntowego, jeśli weźmiemy pod uwagę rosnący koszt robót ziemnych. Często koszty te przejmowane są przez inwestora i tylko pozornie wymiennik gruntowy z sondami ziemnymi jest droższy.

Na zakończenie Chciałbym zwrócić się do potencjalnych inwestorów z prośbą o niepodejmowanie pochopnych decyzji o rezygnacji z systemu grzewczego z pompą ciepła na podstawie zasłyszanych wiadomości o niesprawności jakiegoś układu. Wiadomości te są w większości przesadzone i rozchodzą się o wiele szybciej od wiadomości o prawidłowo działających systemach. Często też nie mają nic wspólnego z samą pompą ciepła, lecz z wadliwie zaprojektowaną i wykonaną instalacją grzewczą budynku lub instalacją dolnego źródła.

Systemy z pompami ciepła są szeroko rozpowszechnione na całym świecie i z powodzeniem zastępują konwencjonalne systemy grzewcze, przynosząc konkretne oszczędności w kosztach ogrzewania.

Warunkiem jest jednak wnikliwa i fachowa ocena wszystkich warunków wpływająca na ich prawidłowe działanie. Nie należy szukać oszczędności kosztem zastosowania tańszych materiałów, tańszej firmy wykonawczej czy kosztem nieprofesjonalnego tańszego projektu. Oszczędności te w efekcie końcowym lub po kilku latach eksploatacji okażą się o wiele niższe niż straty poniesione z tego powodu.

Mirosław Kozłow

37

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

pompa ciepła, kocioł na paliwa stałe, zawór równoważący, umywalka, miska ustępowa, węgiel

Nowości w „Magazynie Instalatora” Energia z natury Pompa musi być sprawna, wydajna, bezawaryjna, energooszczędna i przyjazna środowisku naturalnemu, powinna także proponować szereg dodatkowych możliwości. Dokładnie takie wymagania spełniają nowoczesne pompy ciepła HP, HPW Premium oraz Ultrax HPW marki Rickenbacher, dostępne w ofercie firmy Wolf Technika Grzewcza. Kluczową zaletą produktów jest wysoki współczynnik COP i fakt, że większość energii potrzebnej do podgrzania wody użytkowej pobierają one z powietrza. Pozwala to na obniżenie kosztów przygotowania c.w.u. nawet o 80% i czyni pompy Rickenbacher jednymi z najbardziej ekonomicznych i przyjaznych środowisku produktów na rynku. Istotne jest, że pomimo niskiego poboru energii urządzenia te są w stanie podgrzać wodę aż do 70°C, a dzięki doskonałej termoizolacji zasobnika straty własne wynoszą jedynie 2% na dobę. Z punktu widzenia użytkownika ważne jest również, że innowacyjne urządzenia marki Rickenbacher w realny sposób wspomagają układ wentylacji mechanicznej w budynku. Jeżeli pompa zostanie zamontowana w miejscu o dużej wilgotności, np. w pralni czy suszarni, to pozytywnym „skutkiem ubocznym” jej pracy będzie osuszenie pomieszczenia. Co ciekawe, pompy HPW, HPW Premium oraz Ultrax

HPW z powodzeniem można umiejscowić nawet w tak trudnych lokalizacjach, jak winiarnie, biblioteki czy serwerownie. Pracujące urządzenie zasysa powietrze z wnętrza pomieszczenia, a następnie osusza je i schładza, stwarzając mikroklimat przyjazny sprzętowi komputerowemu, kolekcji cennych przedmiotów itp.

Pompa Rickenbacher HP to rozwiązanie, które doskonale sprawdzi się w przypadku modernizacji instalacji grzewczej i konieczności zmiany sposobu przygotowywania c.w.u. Urządzenie można stosować w połączeniu z dowolnym zasobnikiem, a jego optymalna cena, duża wydajność i niskie zapotrzebowanie na energię elektryczną czynią z niego doskonałą alternatywę dla popularnych w naszym kraju przepływowych podgrzewaczy wody. Wszędzie tam, gdzie zapotrzebowanie na c.w.u jest duże, najlepiej zastosować z kolei pompę HPW Ultrax lub HPW Premium. Pierwsza z nich posiada zasobnik o pojemności 260 l, druga natomiast - aż 300 litrów. W obu przypadkach producent zastosował jednopłaszczyznowy układ wężownic, dzięki czemu wykorzystać można całą pojemność zasobnika. Ważne, że wszystkie pompy Rickenbacher mają wbudowaną funkcję termicznego uzdatniania wody, a urządzenie HPW Ultrax dodatkowo posiada atest higieniczny PZH. Wszystko to sprawia, że pompy są przyjazne nie tylko środowisku naturalnemu, ale również użytkownikom.

cyjne normy emisji - charakteryzuje się najwyższą 5 klasą czystości spalin. W celu osiągnięcia najlepszych i stabilnych parametrów pracy w kotle zastosowano szereg innowacji zgłoszonych do ochrony patentowej.

Firma odeszła od utartych standardów rynkowych, prezentując konstrukcję z cylindryczną komorą spalania i wymiennikiem płomieniówkowym. Takie połączenie eliminuje z powierzchni wymiany ciepła wszystkie wnęki, kąty, narożniki i inne trudno dostępne zakamarki, w których gromadzą się zanieczyszczenia podczas pracy kotła. Dzięki temu utrzymywana przez cały okres eksploatacji sprawność kotła na poziomie 92% gwarantuje znaczne oszczędności. Komora spalania została wyłożona wysokiej jakości ceramiką żaroodporną, która pozwala dopalić wszystkie związki, dając pozytywny efekt ekologiczny i chroniąc jednocześnie wewnętrzny płaszcz wymiennika.

Kocioł posiada budowę modułową, co jest bardzo istotne w przypadku montażu w pomieszczeniach kotłowni zlokalizowanych w trudno dostępnych miejscach, np. w podpiwniczeniu starszych budynków.

Sercem kotła jest palnik Duo firmy Pancerpol, którego rozwiązania objęte prawem ochronnym nr 64661, nadanym przez Urząd Patentowy RP, pozwalają na długą, wydajną i bezawaryjną pracę. Regulator St-480 z PID, mózg

Kocioł w V klasie Cortina to wyjątkowy na polskim rynku, innowacyjny produkt firmy Rakoczy, przeznaczony do ogrzewania domów jednorodzinnych i innych małych obiektów. Ten automatyczny kocioł, opalany węglem sortymentu groszek, stworzony został z myślą o obszarach, gdzie wymagane są restryk-

38

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

urządzenia, odpowiedzialny jest za prawidłowy proces spalania, w sposób precyzyjny steruje pracą podajnika i wentylatora, obsługuje cztery pompy (c.o., c.w.u., podłogowa i cyrkulacyjna), siłownik zaworu mieszającego oraz „pogodówkę”.

Cenne równoważenie Brak wyregulowania hydraulicznego w systemie grzewczym można od razu odczuć na temperaturach pomieszczeń.

Podczas gdy grzejniki położone bliżej centrali grzewczej są zasilane nadmiernie, grzejnikom w bardziej oddalonych odcinkach instalacji pozostaje zbyt mały przepływ medium, w efekcie czego pozostają one zimne. Często podejmowanym środkiem zaradczym jest próba podwyższenia wydajności pompy cyrkulacyjnej, co jednak dodatkowo zwiększa nierównomierność rozdziału ciepła.

Zastosowanie zaworów równoważących TacoSetter Bypass pomaga efektywnie rozwiązać ten problem. Umożliwiają one łatwe i dokładne wyregulowanie przepływów objętościowych w instalacjach grzewczych zasilanych ciepłą wodą w l/min, co ma na celu równoważenie pionów. Produkt występuje w wersji z gwintem wewnętrznym lub zewnętrznym, ze skrzynką i bez skrzynki izolacyjnej. Korpus wykonany jest z mosiądzu, a element pomiarowy z tworzywa sztucznego odpornego na podwyższone temperatury i uderzenia. TacoSetter Bypass działa na zasadzie pływaczka i sprężyny kontrującej. Odczyt następuje na podstawie wskazania dolnej krawędzi pływaka. Element pomiarowy znajduje się w obejściu (bypass) w stosunku do głównego strumienia przepływu i dzięki temu nie jest ciągle opływany. TacoSetter Bypass może być stosowany w instalacjach wody użytkowej, grzewczej i lodowej, także gdy medium zawiera popularne środki antykorozyjne i chroniące przed zamarzaniem.

www.instalator.pl

3 (211), marzec 2016

Miska ustępowa na przycisk Nowy stelaż firmy Viega gwarantuje absolutny komfort korzystania z umywalki osobom o różnym wzroście.

Umożliwia on niezwykle prostą regulację wysokości zawieszenia ceramiki.

Wystarczy nacisnąć przycisk, a umywalka podniesie się samoczynnie do góry w zakresie od 70 do 90 cm. Żeby ją opuścić, wystarczy oprzeć na niej ręce. Ponowne naciśnięcie przycisku blokuje natomiast umywalkę na aktualnej wysokości. Nowy stelaż Viega Eco Plus można łączyć z większością po-

pularnych na rynku modeli umywalek.

Nie zawiera on żadnych elementów elektronicznych.

Dorosłym, a zwłaszcza osobom starszym, łatwiej jest wstawać z WC, jeśli miska jest zawieszona wyżej. Dzieciom zdecydowanie wygodniej korzysta się natomiast z toalety zainstalowanej niżej. Idealne rozwiązanie tego problemu to stelaż Viega Eco Plus z regulacją wysokości miski ustępowej. Położenie miski można w dowolnym momencie dostosować do indywidualnych potrzeb. Również tutaj wystarczy nacisnąć przycisk, a toaleta podniesie się lub opuści w zakresie 8 cm. Mechanizm oparty jest na sprężynie gazowej, bez żadnej elektroniki. Stelaż można łączyć z popularnymi miskami różnych producentów i wszystkimi płytkami uruchamiającymi z serii Visign firmy Viega.

Na rynku dostępne są również przemyślane rozwiązania ułatwiające korzystanie z wanny. Należą do nich na przykład sterowane elektronicznie armatury Multiplex Trio E. Ich eleganckie moduły obsługi umożliwiają ustawienie temperatury i poziomu napełnienia wanny według indywidualnych preferencji. Wartości te można zapisać dla maksymalnie trzech osób i - dzięki funkcji pamięci - aktywować je podczas kolejnych kąpieli.

Doskonałym dopełnieniem przyjemnej kąpieli są najnowsze zestawy odpływowo-przelewowe z serii Multiplex. Lekkie naciśnięcie rozety powoduje podniesienie funkcji przelewu o 5 cm w górę, co umożliwia napełnienie wanny większą ilością wody.

Węgiel z automatu Tani Opał Sp. z o.o. oddaje do dyspozycji klientów kolejne narzędzie ułatwiające zakup produktów opałowych. Do dotychczasowych znanych kanałów dystrybucji, takich jak: infolinia, sklep internetowy i możliwość zakupów w sieciach sklepów DIY i FMCG , dołącza kolejne narzędzie.

Tym razem nietypowe i innowacyjne - Węglomat. Urządzenie ma za zadanie skrócić czas oczekiwania na złożenie zamówienia w sklepie. Klient pomija obowiązkowy dotąd kontakt z obsługą działu zajmującą się rejestrowaniem zamówień. Własnoręcznie wpisuje niezbędne dane w Węglomacie. Po otrzymaniu SMSa zwrotnego z numerem i kwotą zamówienia może już uregulować należność w kasie sklepu. Zakupy opału może uznać za zakończone.

Skuteczne odprowadzanie Gotowe do podłączenia urządzenie Minilift F marki KESSEL przeznaczone jest do odprowadzania ścieków z jednej toalety w pomieszczeniach znajdujących się poniżej poziomu zalewania. Wyposażone jest w efektywny i niezawodny mechanizm rozdrabniający SharkTwister ze stali nierdzewnej, który skutecznie rozdrabnia ścieki z domowych sanitariatów. Bezpośrednie przyłącze do WC umożliwia montaż urządzenia tuż za toaletą, dzięki czemu nie jest potrzebna dodatkowa przestrzeń na jego ustawienie. Dzięki dwóm dodatkowym przyłączom do pomporozdrabniacza można podłączyć również umywalkę, bidet, prysznic lub pisuar. Minilift F jest skutecznym, efektywnym i korzystnym cenowo rozwiązaniem rozdrabniającym i przepompowującym ścieki z urządzeń sanitarnych w gospodarstwach domowych zgodnie z normą PN-EN 12050-3. Zakres średnic przewodu tłocznego 28-34 mm minimalizuje nakłady inwestycyjne także przy późniejszej instalacji. l Więcej na www.instalator.pl

39

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Wzrost rynku powietrznych pomp ciepła w 2015 r.

Pompy w górę!

Badania rynku przeprowadzone w połowie stycznia 2016 r. przez PORT PC pokazały, że w ciągu ostatnich sześciu lat rynek sprężarkowych, elektrycznych pomp ciepła wzrósł niemal trzykrotnie.

W ubiegłym roku w Polsce sprzedaż pomp ciepła do ogrzewania pomieszczeń wzrosła o ok. 20%. Pierwszy raz w historii badań mieliśmy do czynienia z tak spektakularnym wzrostem segmentu rynku powietrznych pomp ciepła, który wyniósł 70%. Trend wzrostu utrzymał się również w stosunku do gruntowych pomp ciepła, których sprzedaż w 2015 roku wzrosła o 5%. Rynek wszystkich pomp ciepła łącznie wzrósł o 14%. W Polsce wciąż jeszcze mamy do czynienia z początkową fazą rozwoju rynku pomp ciepła, na uwagę zasługuje fakt, że mimo braku wsparcia dla tej technologii stopniowo zdobywa ona zaufanie coraz większej ilości konsumentów.

Wiele wskazuje na to, że tendencja wzrostowa utrzyma się również w kolejnych latach.

Wzrost efektywności Rośnie efektywność i niezawodność powietrznych pomp ciepła, co przy stosunkowo niskich kosztach inwestycyjnych skutkuje znacznym wzrostem sprzedaży. Z pewnością znaczenie odegrały również ostatnie łagodne zimy, podczas których konieczność korzystania z dodatkowego źródła ciepła (grzałki elektrycznej) ograniczała się do minimum. Rozwiązaniem standardowym wśród powietrznych pomp ciepła stały się pompy rewersyjne, które z powodzeniem podnoszą komfort cieplny w obiekcie również latem zapewniając chłodzenie. Z badań wynika, że w ubiegłym roku sprzedano łącznie o 70% więcej pomp ciepła typu powietrze/woda w stosun-

40

ku do roku 2014. Tak wysoki przyrost sprzedaży tych urządzeń może wskazywać na wyjście z niszy rynkowej tego segmentu w kierunku szybkiego wzrostu rynku. Warto pamiętać, że mimo wysokiego wzrostu procentowego wciąż mamy do czynienia ze stosunkowo niewielką ilością sprzedanych powietrznych pomp ciepła - w roku 2015 było to ok. 3 916 sztuk. Dla porównania tylko w roku 2014 w Niemczech sprzedano 39 350 takich urządzeń (European Heat Pump Market and Statistics Report 2015). Istotnie wzrósł również rynek pomp ciepła powietrze/powietrze typu VRF, w ubiegłym roku mieliśmy do czynienia z blisko 30% wzrostem sprzedaży tych urządzeń. W 2015 roku odnotowano nieznaczny wzrost sprzedaży powietrznych pomp ciepła do c.w.u. (na poziomie 3,4%). Urządzenia te stanowią blisko 40% całego ubiegłorocznego rynku pomp ciepła w Polsce.

Wzrosty w „gruntowych” Już od kilku lat w naszym kraju sukcesywnie rośnie sprzedaż gruntowych pomp ciepła (typu solanka/woda). W roku 2015 sprzedano prawie 5000 sztuk takich urządzeń - w stosunku do roku 2014 jest to wzrost sprzedaży na poziomie 5,1%.

Spadek odnotowano na rynku pomp ciepła typu woda/woda, nastąpiła tu konwersja w kierunku pomp ciepła solanka/woda z tzw. pośrednim wymiennikiem ciepła.

Badaniem nie zostały objęte gazowe pompy ciepła. Zdaniem producentów i dystrybutorów tych urządzeń mamy do czynienia z corocznym wzrostem ich sprzedaży. Warto zauważyć, że pompy ciepła powietrze/powietrze lub powietrze/woda zasilane paliwem gazowym coraz częściej znajdują zastosowanie w segmencie średnich i dużych obiektów, w szczególności położonych w centrach miast i bez możliwości podłączenia do sieci ciepłowniczej. Wiąże się to z brakiem możliwości przydzielenia inwestorom dodatkowych mocy elektrycznych na potrzeby nowych lub ter-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

rozwój ich technologii wskazuje na dalszy wzrost efektywności. Rosnąca z roku na rok popularność wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła oraz zaostrzenie wymogów w zakresie współczynników przenikania ciepła przegród obniża zapotrzebowanie budynków na ciepło, przez co zwiększa się atrakcyjność stosowania powietrznych pomp ciepła.

Za rok nowe WT

momodernizowanych budynków.

Gazowe pompy ciepła znajdują też coraz szersze zastosowanie w budynkach o przeznaczeniu produkcyjno-magazynowym, położonych na obrzeżach miast, bez dobrze rozwiniętej infrastruktury (w przypadku gdy inwestorowi zależy na optymalizacji kosztów mediów w dłuższym okresie użytkowania). Niewątpliwie szereg zrealizowanych inwestycji w różnych sektorach przyczynia się do zwiększającego się zaufania do technologii gazowych pomp ciepła.

Perspektywy W najbliższych latach spodziewany jest dalszy wzrost rynku pomp ciepła, szczególnie typu powietrze/woda, do poziomu proporcji rynku występującego w innych krajach europej-

skich, gdzie powietrzne pompy ciepła są w znaczącej przewadze w stosunku do innych typów pomp ciepła.

W dużym stopniu jest to związane z wprowadzanymi zmianami w polskim i europejskim prawodawstwie w zakresie oszczędzania energii w budynkach i technologiach grzewczych.

Zmiany te pośrednio promują głównie zastosowanie powietrznych pomp ciepła, szczególnie w małych budynkach jednorodzinnych. We wrześniu ubiegłego roku wprowadzono obowiązek etykietowania gazowych, elektrycznych i olejowych urządzeń grzewczych. Już wkrótce znacząco wpłynie on na zwiększenie świadomości konsumentów w zakresie efektywności energetycznej urządzeń, na które się decydują. Pompy ciepła osiągają dzisiaj najwyższe klasy energetyczne spośród wszystkich urządzeń grzewczych (A++, A+++), a

Dokładnie za rok wejdą w życie nowe wymogi w zakresie Warunków Technicznych WT 2017. Zmiana przepisów w zakresie energooszczędności nowych budynków oraz zwiększenie wymogów energetycznych urządzeń grzewczych mogą mieć bezpośrednie przełożenie na wybór wysokoefektywnych urządzeń grzewczych. Pompy ciepła bardzo dobrze wpisują się zarówno w politykę klimatyczno-energetyczną Unii Europejskiej, jak i w aktualną politykę energetyczną. Zwiększają również bezpieczeństwo energetyczne kraju, zapewniając korzystanie z energii wyprodukowanej tylko w Polsce. W blisko 70% urządzenia te korzystają z energii ze źródeł odnawialnych (OZE), ich powszechne stosowanie może się przyczynić do ograniczenia niskiej emisji zanieczyszczeń powietrza. Szacuje się, że obecnie w Polsce w domach jednorodzinnych zainstalowanych jest ponad 4 mln kotłów węglowych. Pompy ciepła mogłyby sukcesywnie je zastępować. Zasilane energią elektryczną pompy ciepła nie powodują żadnej niskiej emisji zanieczyszczeń w miejscu ich zastosowania, a emisja zanieczyszczeń wiąże się jedynie z produkcją energii elektrycznej, z której korzysta urządzenie. O wiele łatwiej i skuteczniej jest pozbyć się emisji zanieczyszczeń z elektrowni i elektrociepłowni niż z rozproszonych, przydomowych kotłowni węglowych.

W perspektywie kilku najbliższych lat branżę grzewczą i budowlaną czekają dalsze istotne zmiany.

Zachęcam instalatorów, projektantów i architektów do wcześniejszego przygotowania się do nowej rzeczywistości po 2017 roku.

Paweł Lachman, PORT PC

www.instalator.pl

41

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Zawory równoważąco-regulacyjne (1)

Niezależne od ciśnienia We współczesnym świecie większość budynków o charakterze komercyjnym cechuje się bardzo małym obciążeniem po godzinach pracy biur, przy małym obłożeniu pokoi hotelowych czy w weekendy. Specyfika tych obiektów jest powodem wymiernych trudności związanych z prowadzeniem efektywnego i energooszczędnego równoważenia i regulacji systemów wodnego ogrzewania oraz chłodzenia.

Do analizy pracy systemu wodnego ogrzewania i chłodzenia posłużmy się w tym artykule budynkiem 10-kondygnacyjnym, w którym pomieszczenia są użytkowane od rana do późnego popołudnia. Jeśli w godzinach wieczornych jedno z pięter jest dłużej użytkowane, wówczas centralna wentylacja, która w normalnych warunkach doprowadza uzdatnione powietrze do całego budynku, musi pracować tylko dla jednego piętra.

Wymagania nowoczesnych budynków nie dopuszczają stosowania dodatkowych urządzeń klimatyzacji indywidualnej, które byłyby widoczne na zewnątrz budynku. Dlatego w tej sytuacji prowadzenie oddzielnej mniejszej instalacji klimatyzacji jest raczej niemożliwe.

System zmiennoprzepływowy System zmiennoprzepływowy w obiegu pierwotnym wody lodowej (VPF) po raz pierwszy został zaprezentowany w 1990 r. System ten jest alternatywą dla powszechnie stosowanych systemów ze stałym przepływem w obiegu pierwotnym oraz zmiennym przepływem w 1 obiegu wtórnym.

Wzrastające zainteresowanie efektywnością energetyczną instalacji HVAC spowodowało, iż niektórzy inżynierowie zaczęli dochodzić do wniosku, że system zmiennoprzepływowy w obiegu pierwotnym wody lodowej może pracować dużo lepiej przy bardzo niskim obciążeniu instalacji. Generalnie system ten po-

42

siada niższe koszty inwestycyjne, jak również koszty eksploatacyjne w porównaniu do systemu ze stałym przepływem w obiegu pierwotnym oraz zmiennym przepływem w obiegu wtórnym.

Oszczędności inwestycyjne: l Brak pompy w obiegu wtórnym; l Nie ma konieczności przełączania agregatów; l Mniej połączeń hydraulicznych; l Mniej połączeń elektrycznych; l Wymagana mniejsza przestrzeń; l Mniejsze wymiary na by-passie.

Oszczędności eksploatacyjne: l Pompy o regulowanej prędkości obrotowej; l Sprężarki ze zmienną prędkością obrotów/ilość sprężarek/ilość agregatów; l Wydajna praca agregatu chłodniczego nawet przy zmiennym obciążeniu.

Z powyższych zalet oczywiście możemy skorzystać, jednakże występują pewne ograniczenia, które są wysoce uzależnione od skuteczności regulacji i równoważenia instalacji. Na rysunku 1 przedstawiony został typowy układ systemu zmiennoprzepływowego w obiegu pierwotnym wody lodowej. W układzie tym możemy wyróżnić:

1) Zawór regulacyjny do regulacji temperatury w pomieszczeniu; 2) Zawór regulacyjny dla zapewnienia minimalnego przepływu w zmiennym obiegu agregatu chłodniczego; 3) Cyfrowy przepływomierz; 4) Czujnik ciśnienia różnicowego; 5) Zanurzeniowy czujnik temperatury wody; 6) Pompa ze zmienną prędkością obrotową; 7) Zawór odcinający z napędem w celu zabezpieczenia przed napływem czynnika z innej pompy przy małym obciążeniu instalacji; 8) Ręczny zawór równoważący/Ogranicznik przepływu, czyli automatyczny zawór równoważący.

Uwaga! Ogranicznik przepływu, czyli automatyczny zawór równoważący, nie jest zalecany do stosowania razem z zaworem regulacyjnym (1) sterowanym sygnałem analogowym, ponieważ ich charakterystyki działają przeciwko sobie, stąd też: l Zawór regulacyjny sterowany sygnałem analogowym = regulacja przepływu w celu utrzymania stałej temperatury; l Ogranicznik przepływu = kryza regulacyjna w celu utrzymania stałego przepływu.

Im dłuższy przewód podłączeniowy, tym większe straty sygnału napięciowego. Kiedy występują straty sygnału analogowego, zakres regulacji zmniejsza się. Jeśli zatem zakładamy, że zakres regulacji 0-10 VDC odpowiada 0-100% wartości ciśnienia, to może się okazać, że w rzeczywistości sygnał wejściowy jest w zakresie 0-9 VDC, co jest spowodowane przez stratę na długim odcinku przewodu. W taki przypadku musi zostać wykonana kalibracja, aby uzyskać odpowiednie wartości dla sygnału w zakresie 0-9 VDC jako 0-100% zakresu pracy pompy. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Czujnik pomiaru DP

3 (211), marzec 2016

2

Czujnik do pomiaru DP pompy to rozwiązanie powszechnie stosowane w większości systemów o zmiennym przepływie. Szczególnie typowe jest zastosowanie w obiegu dystrybucyjnym zaworów ręcznych oraz zaworów regulacyjnych. W większych instalacjach ręczne zawory równoważące mogą być stosowane na pionach czy odgałęzieniach w celu 3 umożliwienia równoważenia metodą proporcjonalną.

Czujnik do pomiaru DP pompy w zmiennoprzepływowym obiegu pierwotnym daje następujące korzyści: l łatwa lokalizacja awarii; l krótszy przewód podłączeniowy; l nie ma potrzeby kalibracji czujnika DP. Podczas częściowego obciążenia systemu (rys. 2), nawet w najdalej położonym obiegu, wartość 4 DP staje się stosunkowo bliska wysokości podnoszenia pompy. W takiej sytuacji charakterystyka zaworu regulacyjnego zostaje zniekształcona w stosunku do zaprojektowanej. Kiedy zawór regulacyjny zmienia swój autorytet, odpowiedź na zmianę temperatury będzie niestabilna i niedokładna.

W większości przypadków układ będzie dążył do osiągnięcia żądanej temperatury, ale średnia wartość przepływu będzie większa, niż jest to konieczne. Jeżeli w systemie występują tak duże nadprzepływy, wówczas wymiana ciepła przez chłodnicę jest nieefektywna. Większość czynnika przepływa przez chłodnicę z dużą prędkością, przez co nie zachodzi efektywna wymiana ciepła. Zjawisko to jest znane jako syndrom niskiego DT. Syndrom niskiego DT powoduje, że agregaty chłodnicze nie będą pracowały prawidłowo oraz może nie pracować ich odpowiednia ilość, ponieważ nie będzie właściwej różnicy temperatur.

Odkładanie DP Jeżeli przyjmiemy obciążenie chłodnicze na poziomie 70%, wówczas wymagany przepływ wyniesie około 40%.

W momencie, kiedy przepływ osiągnie 40%, spadek ciśnienia na zaworze regulacyjnym wynosi 84%, zaś 16% powww.instalator.pl

raz, kiedy wiemy, że wysokość podnoszenia pompy będzie się zmieniać w zależności od obciążenia instalacji, niemożliwe jest, żeby ręczne zawory równoważące reagowały na te zmiany. Na przykład w obiegu 1 ręczny zawór równoważący został dobrany dla spadku ciśnienia 230 kPa przy pełnym obciążeniu instalacji. Przy częściowym obciążeniu dostępne DP w obiegu wynosi tylko 80 kPa. Stąd ręczny zawór równoważący stanowi większy opór, niż jest potrzebny, podczas gdy odbiornik wymaga pełnego przepływu. Powoduje to niedostateczny przepływ przy częściowym obciążeniu.

Projektanci najbardziej obawiają się niedostatecznych przepływów, które bezpośrednio wpływają na osiągnięcie głównych założeń, jakimi są komfort i wydajność.

Zawory PIBCV

zostaje na połączeniach (rys. 3). Jak widać, nieduże zmiany obciążenia chłodniczego powodują duże przeniesienie strat z połączeń na zawór regulacyjny.

Przez większość czasu zapotrzebowanie na chłód jest w okolicach 80% lub poniżej w zależności od wielkości oraz wydajności wymienników ciepła. Jeżeli projekt jest wykonany zgodnie z obowiązującymi normami, to nie jest przewymiarowany tylko policzony dla warunków projektowych.

Czujnik na oddalonym odbiorniku Przy tym sposobie regulacji czujnik do pomiaru DP instalowany jest na odbiorniku o największym oporze. Odbiornik ten jest określany jako: odbiornik krytyczny lub odbiornik referencyjny. Praktyka ta umożliwia zmianę prędkości pompy proporcjonalnie do wysokości podnoszenia pompy. Te-

Na rysunku 4 przedstawiony został najczęściej projektowany układ zmiennoprzepływowy z zaworami PIBCV, gdzie: 1. PIBCV - charakterystyka logarytmiczna (wymiana ciepła: woda-powietrze); 2. PIBCV - charakterystyka liniowa (bez wymiany ciepła); 3. Cyfrowy przepływomierz; 4. Czujnik ciśnienia różnicowego; 5. Zanurzeniowy czujnik temperatury wody; 6. Pompa ze zmienna prędkością obrotową; 7. Zawór odcinający z napędem w celu zabezpieczenia przed napływem czynnika z innej pompy przy małym obciążeniu instalacji.

Porównując go ze schematem na rysunku 1, możemy zauważyć brak ręcznego zaworu równoważącego (ogranicznika przepływu, czyli automatycznego zaworu równoważącego poz.

8). W tym przypadku nie jest on wymagany, ponieważ PIBCV pełni również rolę zaworu równoważącego.

W kolejnej części przedstawię m.in. rozwiązanie dedykowane dla nowoczesnych instalacji zmiennoprzepływowych.

Derek Foong Ilustracje z archiwum Danfoss.

43

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Fiskus - zmiany ważne dla instalatorów

Podatki i wydatki Instalatorów w 2016 roku czeka wiele zmian podatkowych. Niektóre z nich mogą bezpośrednio wpłynąć na kondycję finansową firmy.

Obecnie rozliczenia faktury korygującej i innych dokumentów korygujących w zakresie korekty przychodu hodowcy oraz kosztów uzyskania przychodów (korekta podstawy opodatkowania w CIT) będą odbywały się w bieżącym okresie rozliczeniowym. Zmiana ma na celu brak kłopotliwego i pracochłonnego korygowania zeznań podatkowych z lat poprzednich i zapłaty powstałych wskutek tego zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę oraz brak konieczności zapłaty odsetek od zaliczek na podatek dochodowy.

Od 2016 roku wprowadzono nowe rozwiązania podatkowe względem tych pracodawców, którzy ponoszą wydatki związane z tworzeniem zakładowych żłobków, klubów dziecięcych i przedszkoli, bądź finansują część wydatków ponoszonych przez pracowników w związku z opieką nad dziećmi. Zmiana dotyczy kosztów uzyskania przychodów. Kosztami uzyskania przychodów są także trzy kategorie wydatków: l koszty poniesione przez pracodawcę na utworzenie zakładowego żłobka, zakładowego klubu dziecięcego lub zakładowego przedszkola, l koszty związane z prowadzeniem zakładowego żłobka, zakładowego klubu dziecięcego lub zakładowego przedszkola, l koszty z tytułu dofinansowania pracownikowi wydatków związanych z objęciem dziecka pracownika opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna, uczęszczaniem dziecka pracownika do żłobka lub klubu dziecięcego oraz uczęszczaniem dziecka pracownika do przedszkola.

Powyższe kategorie wydatków stanowią koszty uzyskania przychodów pod warunkiem, że nie zostały sfinansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

44

Właściwość organów podatkowych Z dniem 1 stycznia 2016 r. ulegała zmianie podstawowa zasada określania właściwości organów podatkowych w zakresie podatku VAT. Według przepisów obowiązujących do końca 2015 r. właściwość organów podatkowych co do zasady określa się ze względu na miejsce wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Tylko w przypadku, gdy czynności te wykonywane są na terytorium objętym zakresem działania dwóch lub więcej urzędów skarbowych, właściwym organem jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania. W związku ze zmianą art. 3 ustawy o podatku od towarów i usług (wprowadzoną ustawą z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 1649), właściwość organów podatkowych będzie co do zasady ustalana na ogólnych zasadach wynikających z Ordynacji podatkowej, tj. ze względu na siedzibę podatnika, jeżeli podatnik jest osobą prawną lub jednostką niemającą osobowości prawnej, oraz ze względu na miejsce zamieszkania, jeżeli podatnik jest osobą fizyczną. Zmianą od 1 stycznia 2016 r. objęci zostaną tzw. krajowi podatnicy, którzy w stanie prawnym obowiązującym do końca 2015 r. rozliczali podatek VAT w urzędzie skarbowym innym niż urząd skarbowy właściwy ze względu na adres siedziby lub ze względu na miejsce zamieszkania. Zmiana właściwości organu podatkowego następuje z urzędu. W związku z tą zmianą podatnicy nie mają obowiązku składania aktualizacji zgłoszenia VAT-R. Od 1 stycznia 2016 r. deklaracje, informacje podsumowujące oraz korekty tych dokumentów za okresy rozli-

czeniowe upływające przed tą datą, w tym za ostatni okres rozliczeniowy 2015 r., składa się do urzędu skarbowego właściwego po zmianie (art. 18a Ordynacji podatkowej). Natomiast postępowania podatkowe, kontrole podatkowe, czynności sprawdzające oraz inne sprawy podatkowe w zakresie podatku od towarów i usług, rozpoczęte i niezakończone do 1 stycznia 2016 r., podlegają załatwieniu przez naczelników urzędów skarbowych właściwych przed dniem 1 stycznia 2016 r.

Również we właściwości tych naczelników pozostają zwroty podatku od towarów i usług niedokonane przed dniem 1 stycznia 2016 r., a wynikające z deklaracji złożonych przed tym dniem (art. 27 ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw). W przypadku kaucji gwarancyjnych złożonych i przyjętych przed 1 lipca 2015 r. w formie gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej albo upoważnienia dla organu skarbowego (o których mowa w art. 105b ust.

3 pkt 2 i 3 ustawy o VAT), podatnicy mają obowiązek dostosowania kaucji gwarancyjnych złożonych w tych formach do wymogów określonych w art. 105 b ust. 3b-3f ustawy o VAT (jeżeli w okresie od 1 lipca 2015 r. do 1 stycznia 2016 r. nie dokonali już takiego dostosowania).

Podmioty te (którym zmienia się właściwość z dniem 1 stycznia 2016 r.) mają czas na dostosowanie się do nowych wymogów do 1 kwietnia 2016 r. pod rygorem usunięcia następnego dnia roboczego z wykazu (art. 9 ust. 1 pkt 2 i ust.

2 ustawy z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Prawo zamówień publicznych Dz. U. poz. 605).

Wydatki instalatora - nowe technologie Odliczeniu od podstawy opodatkowania podlegają wydatki poniesione przed 1 stycznia 2016 r. na nabycie nowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

e

wych technologii. Za nową technologię uważa się wiedzę technologiczną w postaci wartości niematerialnych i prawnych, w szczególności wyniki badań i prac rozwojowych, która umożliwia wytwarzanie nowych lub udoskonalonych wyrobów lub usług i która nie jest stosowana na świecie przez okres dłuższy niż ostatnich 5 lat, co potwierdza opinia niezależnej od podatnika jednostki naukowej w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. nr 96, poz. 615).

Prawo do odliczeń nie przysługuje podatnikowi, jeżeli w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym prowadził działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia.

Odliczeniu podlega 50% kwoty ustalonej zgodnie z art. 18b ust. 4 i 5 ustawy.

Odliczenie następuje w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym podatnik poniósł wydatki na nabycie nowych technologii.

W sytuacji, gdy podatnik osiąga za rok podatkowy stratę lub wielkość dochodu z pozarolniczej działalności podatnika, kwota jest niższa od kwoty przysługujących mu odliczeń, odliczenia odpowiednio w całej kwocie lub w pozostałej części dokonuje się w zeznaniach za kolejno następujące po sobie trzy lata podatkowe, licząc od końca roku, w którym nową technologię wprowadzono do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Podatnik traci prawo do odliczeń związanych z nabyciem nowej tech-

3 (211), marzec 2016

nologii, jeżeli przed upływem trzech lat podatkowych, licząc od końca roku podatkowego, w którym wprowadził nową technologię do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych: l udzieli w jakiejkolwiek formie lub części innym podmiotom prawa do nowej technologii; nie dotyczy to przeniesienia prawa w wyniku przekształcenia formy prawnej oraz łączenia lub podziału dotychczasowych przedsiębiorców - dokonywanych na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych, albo l zostanie ogłoszona jego upadłość obejmująca likwidację majątku lub zostanie postawiony w stan likwidacji albo l otrzyma zwrot wydatków na tę technologię w jakiejkolwiek formie.

W razie wystąpienia okoliczności powodujących utratę prawa do odliczeń, podatnik jest obowiązany w zeznaniu podatkowym składanym za rok, w którym wystąpiły te okoliczności, do zwiększenia podstawy obliczenia podatku (opodatkowania) o kwotę dokonanych odliczeń, do których utracił prawo, a w razie poniesienia straty - do jej zmniejszenia o tę kwotę.

W przypadku otrzymania zwrotu wydatków w jakiejkolwiek formie, kwotę odliczeń, do której podatnik utracił prawo, określa się proporcjonalnie do udziału zwróconych wydatków w wartości początkowej nowej technologii.

Informacje dla pracowników Podatnik, który nie chce samodzielnie rozliczyć swoich rocznych dochodów, może zgłosić to pracodawcy i skorzystać z jego pomocy. Aby skorzystać z tej możliwości, należy złożyć oświadczenie PIT-12. W składanym oświadczeniu podatnik stwierdza, że przez cały rok uzyskiwał dochody u jednego pracodawcy i nie będzie korzystał z ulg podatkowych oraz preferencyjnego rozliczenia dochodów (np. wspólnego opodatkowania dochodów małżonków). Po otrzymaniu oświadczenia pracownik jest zobowiązany do obliczenia rocznego podatku na formularzu PIT-40 i przekazania go do końca lutego pracownikowi oraz urzędowi skarbowemu. Złożenie oświadczenia PIT12 i sporządzenie PIT-40 nie pozbawia podatnika prawa do złożenia zeznania PIT-36 lub PIT-37 do końca kwietnia - według ogólnie obowiązujących zasad.

Dotyczy to na przykład sytuacji, gdy pomimo złożenia oświadczenia PIT-12 podatnik zechce skorzystać z ulg lub rozliczyć się wspólnie z małżonkiem.

Przemysław Gogojewicz Podstawa prawna: * Ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz.

1649). * Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2014 poz. 851 ze zm.). * Ustawa o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 nr 177 poz. 1054 ze zm.). * Wyjaśnienia Ministerstwa Finansów.

Przepompownia hybrydowa

Ecolift XL

Najkrótsza droga odwadniania

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Przegląd wybranych metod sterowania kotłami peletowymi małej mocy

Optymalne spalanie Sterowanie pracą kotła, a więc również zaprojektowanie odpowiedniego regulatora, jest zadaniem trudnym i wymagającym wiedzy o procesie i urządzeniu.

Głównym zadaniem sterowników, szeroko stosowanych w kotłach peletowych małych mocy dostępnych na rynku, jest utrzymywanie temperatury wody dostarczanej do systemu grzewczego. Dodatkowo zapewniają one również obsługę urządzeń peryferyjnych, takich jak pompy obiegowe, zawory trój- lub czterodrogowe, zbiorniki akumulacyjne ciepła, systemy solarne itp. Wiele sterowników jest wyposażonych w funkcje smart, które umożliwiają monitoring i konfigurację parametrów online, np. za pośrednictwem telefonu, tabletu itd. Jednakże w większości przypadków sterowanie pracą kotła ograniczone jest do regulacji dwustanowej w oparciu o nastawy wprowadzone przez użytkownika, który nie musi mieć wiedzy o procesie spalania. Dobór parametrów regulatora, takich jak: czas i częstotliwość podawania paliwa, prędkość obrotowa wentylatora nadmuchowego czy progi i histerezy temperatur, jest bardzo trudny bez informacji o jakości spalania. Dlatego też kotły eksploatowane są często w sposób, który nie zapewnia wysokiej sprawności i generuje wysokie stężenia szkodliwych związków w spalinach.

mocy opalanych peletem zawiera się w granicach 1,5-1,8. l = 21/(21 - O2) Znalezienie optymalnego stosunku paliwa do powietrza wg kryterium sprawności spalania i emisji zanieczyszczeń okazuje się zadaniem trudnym, gdyż jego wartość zmienia się w zależności od jakości peletu i aktualnego obciążenia kotła. Ponieważ parametry biomasy, takie jak gęstość nasypowa, wilgotność, kaloryczność itp. mogą się zmieniać, to układ bez automatycznej optymalizacji procesu spalania musiałby być konfigurowany przy każdorazowej zmianie własności paliwa. Ponieważ w praktyce jest to niemożliwe, wprowadzono automatyczne paleniska z zaawansowanymi regulatorami, które czuwają nad warunkami panującymi w komorze, zapewniając optymalne dozowanie paliwa, powietrza pierwotnego i wtórnego dla aktualnych warunków pracy. Tak więc kocioł nie pracuje już w cyklu dwustanowym, ale parametry jego pracy są dobierane w sposób ciągły, tak by spalanie odbywało się z wysoką sprawnością i w sposób ekologiczny.

Układ sterowania pracą kotła

cych w komorze spalania muszą być dostarczane do regulatora pracującego w układzie z zamkniętą pętlą sprzężenia zwrotnego, aby sterownik wyznaczył odpowiednią ilość paliwa oraz powietrza. Wielkością, która umożliwia wyliczenie stosunku powietrza do paliwa, może być: temperatura w palenisku, podciśnienie w komorze spalania, zawartość tlenu resztkowego w spalinach lub stężenie tlenku węgla. Każdy z wymienionych poniżej układów wymaga zastosowania czujnika określonej wielkości fizycznej, wyposażonego w wyjście sygnału elektrycznego (napięciowego lub prądowego), oraz zaimplementowania algorytmu sterowania.

Regulator wyznacza w czasie rzeczywistym sygnały sterujące podajnikiem paliwa, wentylatorem nadmuchowym lub wyciągowym oraz, w zależności od typu kotła, siłownikiem przepustnicy powietrza pierwotnego i wtórnego lub drugim wentylatorem [1]. Najczęściej stosowaną konfiguracją układu zasilania kotła jest dwustanowa praca podajnika paliwa i zmienna prędkość obrotowa wentylatora nadmuchowego.

Strumień masowy paliwa powinien być wyliczony adekwatnie do żądanej mocy, przy czym czas podawania i czas przerwy dobrane są w sposób zapewniający prawidłowe spalanie. Prędkość obrotowa wentylatora, napędzanego w zdecydowanej większości przez silnik indukcyjny jednofazowy, odby-

Współczynnik spalania

W celu osiągnięcia i utrzymania zadanej temperatury czynnika grzewczego wystarczające są proste układy regulacji dwustanowej (tryb pracy z mocą nominalną i podtrzymania) lub opartej o algorytm PID, w których moc kotła jest płynnie regulowana przez zmianę strumienia paliwa i powietrza w oparciu o temperaturę wody i spalin w czopuchu. Należy jednak mieć na uwadze, że sterowniki te rzadko umożliwiają kontrolę i optymalizację procesu spalania. Dane o warunkach panują-

Rys. 1. Sprawność procesu spalania oraz emisja tlenków azotu i tlenku węgla w funkcji współczynnika nadmiaru powietrza [1].

Taki stan rzeczy wynika przede wszystkim z niewłaściwie dobranego współczynnika spalania, czyli ilości powietrza dostarczanego do paleniska w odniesieniu do ilości potrzebnej dla warunków stechiometrycznych. Współczynnik nadmiaru powietrza można określić za pomocą pomiaru stężenia tlenu w spalinach, stosując poniższy wzór, a jego wartość optymalna dla kotłów małej

46

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wa się poprzez zmianę mocy elektrycznej. Sterowniki są wyposażone w elektroniczne układy regulacyjne z triakiem jako elementem, który obniża wartość skuteczną napięcia podawanego na zaciski silnika wentylatora. Ponadto niektóre dostępne na rynku urządzenia posiadają układ stabilizacji ilości podawanego powietrza za pomocą czujnika hallotronowego, który informuje o rzeczywistej prędkości obrotowej wentylatora. W kotłach, które nie posiadają tej opcji, prędkość wirnika będzie zależeć nie tylko od wartości podawanego napięcia, ale też m.in. od podciśnienia w kominie.

Jeżeli kocioł peletowy posiada oddzielne kanały doprowadzające powietrze pierwotne (w złoże paliwa) oraz powietrze wtórne (w strefę płomienia), to mogą być stosowane dwa wentylatory lub przepustnice rozdzielające strumień wytwarzany przez jeden wentylator. Przysłony te napędzane są w większości przypadków przez elektryczne siłowniki obrotowe, regulowane sygnałami ze sterownika zależnie od stanu pracy kotła.

Charakterystyka wybranych układów regulacji l Sterowanie w oparciu o podciśnienie

Podciśnienie w komorze spalania jest mierzone za pomocą czujnika (najczęściej piezoelektrycznego) ciśnienia różnicowego. Odchyłki od wartości zadanej mogą być korygowane poprzez zmianę prędkości obrotowej wentylatora wyciągowego lub nadmuchowego. Regulacja podciśnieniowa ma za zadanie zagwarantować stałą wartość podciśnienia w komorze spalania, a tym samym zapobiegać emisji palnych i trujących gazów. Taki sposób sterowania ułatwia również przepływ

Rys. 2. Zasada działania kaskadowego układu sterowania pracą kotła opartego o pomiar stężenia tlenu w spalinach [2]. www.instalator.pl

3 (211), marzec 2016

powietrza pierwotnego przez złoże i umożliwia utrzymanie stałych warunków spalania, niezależnie od wartości ciągu kominowego. l Regulacja w oparciu o temperaturę w komorze spalania Tą metodą mierzona jest temperatura płomienia lub jej wartość w komorze spalania za pośrednictwem termoelementów, a sterowanie procesem spalania odbywa się poprzez zmianę strumienia paliwa dostarczanego do komory. Regulator musi uwzględniać fakt, że praca kotła przy niepełnej mocy oraz stany przejściowe, takie jak rozruch, wpływają na wartość temperatury.

Dlatego wartość zadana temperatury spalania musi być uzależniona od mocy, z jaką pracuje kocioł, a także musi uwzględniać czas rozruchu kotła przy zimnej komorze do momentu osiągnięcia ustalonego poziomu [2]. l Regulacja na podstawie sondy lambda Regulacja oparta jest na pomiarze stężenia tlenu w gazach spalinowych, a co za tym idzie - współczynnika nadmiaru powietrza za pomocą np. sondy lambda. Wielkość ta, oznaczana jako lambda (l), może być regulowana za pomocą zmiany strumienia paliwa, ilości powietrza pierwotnego lub wtórnego, a wartość zadana tego parametru jest zależna od mocy chwilowej i przede wszystkim od właściwości paliwa. Aby zapobiegać sytuacjom wystąpienia niedomiaru powietrza, w praktyce wartość zadana ustawiana jest jako zawyżona. Przyczynia się to jednak do obniżenia sprawności procesu spalania, czemu przeciwdziałać można poprzez ciągłe sterowanie oparte na sygnałach z czujnika CO lub sondy lambda (czujnik tlenu). Obecnie stosowane są najczęściej szerokopasmowe czujniki tlenu, których sygnał wyjściowy jest proporcjonalny do stężenia tlenu w spalinach, a ich zakres pracy zawiera się w zakresie od 0 do 21% O2.

Zasada działania tego elektrochemicznego czujnika zawierającego związki cyrkonu oparta jest na zjawisku dyfuzji w komorze Nersta. Optymalna praca sondy wymaga podgrzania jej do temperatury 600°C przez wewnętrzną grzałkę.

Przykładem sterowania opartego o pomiar stężenia tlenu w spalinach może być kaskadowy układ regulacji, w którym jeden system czuwa nad osiągnięciem zadanej temperatury,

drugi dba o prawidłowy przebieg procesu spalania. W przedstawionej poniżej konfiguracji strumień paliwa również jest zmienny i wyznaczany dla aktualnej, wymaganej mocy. Aby zapewnić właściwy proces spalania, pomiędzy układem regulacji mocy a sterowaniem procesu spalania powinien zachodzić jasny podział zadań.

Współdziałanie dwóch układów regulacji przedstawia rys. 2, gdzie wolniejszy regulator mocy kotła pełni funkcję nadrzędną, a spalanie jest sterowane za pomocą wewnętrznej szybkiej pętli. Regulator mocy wyznacza strumień paliwa i przekazuje wartość zadaną lambda do podrzędnego sterownika procesu, który precyzyjnie określa ilość powietrza pierwotnego i wtórnego potrzebną do optymalnego pod kątem efektywności spalania i minimalizacji emisji szkodliwych dla środowiska związków.

Jak się okazuje, sterowanie pracą kotła, a więc również zaprojektowanie odpowiedniego regulatora, jest zadaniem trudnym i wymagającym wiedzy o procesie i urządzeniu. Jakkolwiek osiągnięcie i utrzymywanie zadanej temperatury wody zasilającej instalację grzewczą zapewnia każdy, nawet prosty sterownik, to efektywne pod względem ekonomicznym i ekologicznym spalanie wymaga zastosowania zaawansowanych algorytmów, odpowiednich czujników i elementów wykonawczych. Ponieważ kotły małych mocy mają w Polsce znaczny udział w produkcji energii cieplnej, należy dążyć do zwiększenia ich sprawności, komfortu użytkowania i ograniczenia emisji szkodliwych gazów, nie tylko rozwijając konstrukcje, ale przede wszystkim doskonaląc układy sterowania.

Marek Nitsche Robert Junga [1] Jan Hrdlička, Bohumil Šulc, Stanislav Vrána, Viktor Plaček: “Ecological Aspects of Small-Scale Biomass Combustion Control”, International Conference on Development, Energy, Environment, Economics (DEEE ’10). Puerto De La Cruz, 30.11-02.12.2010, 388-393.

[2] Nussbaumer T. Kesselregelung „BIOS Energie/Holzenergie-3-Juin/’ Juni 1999, 45-51.

[3] J. L. Míguez, J. C. Morán , E. Granada, J. Porteiro, “Review of technology in small-scale biomass combustion systems in the European market”, “Renewable and Sustainable Energy Reviews” 16 (2012) 3867-3875.

47

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Na dobre i na złe, czyli techniki połączeń w instalacjach

Spawanie mosiądzu Najlepsze - z punktu widzenia ograniczenia parowania cynku - jest spawanie gazowe. Ze względu na relatywnie niską temperaturę płomienia acetylenowo-tlenowego (ok. 3150°C), łatwość kontroli i dozowania optymalnej ilości ciepła oraz swobodnego regulowania atmosfery płomienia spawanie gazowe jest dominującą metodą spawania mosiądzów.

Zgodnie z definicją mosiądz jest stopem miedzi z cynkiem jako głównym składnikiem stopowym o zawartości tego drugiego w przedziale 240%. Stop jedynie tych dwóch metali stanowią mosiądze tzw. dwuskładnikowe. Czasami do mosiądzu specjalnie wprowadza się inne pierwiastki stopowe w celu uzyskania ściśle określonych właściwości, np. aluminium zwiększa twardość i własności wytrzymałościowe, żelazo - zmniejsza skłonność do pękania na gorąco, poprawia własności wytrzymałościowe, wydłużenie oraz zapewnia drobnoziarnistość mosiądzu odlewniczego, nikiel - zapobiega odcynkowaniu oraz poprawia własności wytrzymałościowe, mangan - poprawia odporność na ścieranie, krzem - poprawia lejność oraz odporność na ścieranie, cyna - zapo-

biega odcynkowaniu mosiądzu, ołów - poprawia skrawalność. Łączna zawartość pierwiastków stopowych zwykle nie przekracza 4%. Wówczas mosiądz taki nazywany jest mosiądzem wieloskładnikowym.

Właściwości Właściwości fizyczne i mechaniczne mosiądzów są bardzo zróżnicowane w zależności od składu chemicznego. Można z dużym przybliżeniem przyjąć, że ich przewodność cieplna, znacząco wpływająca na łatwość nadtopienia krawędzi materiału spawanego, jest ok. trzykrotnie mniejsza aniżeli miedzi, a właściwości mechaniczne mosiądzów znacznie lepsze. Np. wytrzymałość na rozciąganie Rm

mosiądzu CuZn37 w stanie twardym wynosi 400 MPa, a w stanie sprężystym aż 520 MPa. Cynk jako głównyc składnik stopowy każdego mosiądzu niestety znacznie pogarsza jego spawalność.

Jak już wspominano w jednym z wcześniejszych artykułów dotyczących spawania elementów stalowych ocynkowanych (szczególnie ogniowa), cynk topi się w temperaturze 420°C, a co gorsza wrze w temperaturze 906°C. Jednak jego intensywne parowanie rozpoczyna się już w temperaturze 600°C. Przyjmując, że temperatura topnienia mosiądzu wynosi, w zależności od zawartości w nim cynku, 900÷1000°C, to dłuższe przebywanie metalu w stanie ciekłym powoduje intensywne odparowanie tego metalu. Towarzyszy temu każdorazowo silna porowatość spoin oraz znaczne zmniejszenie właściwości mechanicznych. Dodatkowo parujący cynk łączy się z tlenem, tworząc toksyczny tlenek cynku (ZnO) powodujący u człowieka tzw. gorączkę cynkową. Zatrucie objawia się występowaniem kaszlu, nudności, krótkiego oddechu, gorączki powyżej 39°C z dreszczami, bólami mięśniowymi i głowy oraz podwyższoną leukocytozą (podwyższona ilość krwinek białych we krwi). Powyższym oznakom towarzyszy często słodki, metaliczny posmak w ustach. Objawy zatrucia tlenkiem cynku ustępują po 24-48 h od ich pojawienia się.

Spawanie Ze względu na bardzo wysoką temperaturę łuku elektrycznego (kilka do nawet kilkudziesięciu tysięcy stopni) i zbyt dużą gęstość mocy w zasadzie żadna spośród łukowych metod spawania nie nadaje się do łączenia elementów mosiężnych. Wyjątek stanowi spawanie

48

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

metodą TIG. Zastosowanie tej metody daje dobre rezultaty w przypadku spawania cienkich blach (do 5 mm) nisko- i średniocynkowych, szczególnie bez materiału dodatkowego. Proces spawania zachodzi szybko, a tym samym parowanie cynku jest wtedy ograniczone. Jeśli stosowanie materiału dodatkowego jest konieczne wówczas nie stosuje się spoiw mosiężnych a brązowe np. CuSn7 dla mosiądzów niskocynkowych (zawartość cynku do

Fot. Widok spoiny mosiężnej wykonanej metodą TIG z wyraźnymi śladami tlenku mosiądzu (szary kolor) wokół spoiny.

15%) lub CuSi3Mn1 dla mosiądzów średniocynkowych (zawartość

3 (211), marzec 2016

cynku 15÷30%). W przypadku spawania metodą TIG elektrodę wolframową podłączamy do bieguna ujemnego prądu stałego. Jedynie w przypadku spawania mosiądzów aluminiowych musimy stosować przemienny prąd spawania celem rozbicia tlenków aluminium z powierzchni łączonych elementów.

Najlepsze z punktu widzenia ograniczenia parowania cynku jest spawanie gazowe. Ze względu na relatywnie niską temperaturę płomienia acetylenowo-tlenowego (ok.

3150°C) łatwość kontroli i dozowania optymalnej ilości ciepła oraz swobodnego regulowania atmosfery płomienia, spawanie gazowe jest dominującą metodą spawania mosiądzów. Płomień tlenowo-acetylenowy w przypadku spawania mosiądzów powinien być wyregulowany z nadmiarem tlenu. Przyjmuje się, że do spawania mosiądzów dwuskładnikowych nadmiar tlenu powinien wynosić ok 30%, a przy mosiądzach wieloskładnikowych tylko 15%, gdyż parowanie cynku z mosiądzów wieloskładnikowych jest mniejsze.

Nadmiar tlenu ma za zadanie natychmiastowo pokryć jeziorka ciekłego metalu tlenkiem cynku, który stanowi mechaniczną barierę przed dalszym parowaniem samego cynku.

Prawidłowe wyregulowanie można poznać po zniknięciu białych oparów tlenku cynku oraz po spokojnym topieniu się mosiądzu. Materiałami dodatkowymi do spawania gazowego są druty mosiężne z dodatkiem niewielkich ilości składników stopowych, takich jak: krzem, fosfor, cyna, nikiel, aluminium czy srebro. W tabeli podano składy chemiczne kilku spoiw mosiężnych do spawania gazowego.

Dodatkowo podczas spawania mosiądzu konieczne jest stosowanie topnika, który powinien być naniesiony zarówno na brzegi materiału podstawowego (spawanego), jak i na spoiwo.

Oczywiście brzegi materiału podstawowego muszą być przedtem całkowicie oczyszczone z wszelakich zanieczyszczeń. Przyjmuje się, że do grubości 4 mm nie trzeba ukosować krawędzi materiału podstawowego, a powyżej tej grubości ukosuje się je na V. Powyżej tej grubości konieczne jest również stosowanie podgrzewania wstępnego do temperatury ok. 250°C. Technika operowania palnikiem jest podobna jak przy spawaniu miedzi, czyli technikom „w lewo”, o czym wspominaliśmy w jednym z wcześniejszych artykułów. dr inż. Maciej Różański

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Ogrzewania płaszczyznowe od A do Z

Szeregowa podwójna regulacja Przedmiotem poprzedniego artykułu był system regulacji ogrzewania płaszczyznowego z podwójną regulacją temperatury - równoległy.

Tematem niniejszego artykułu jest system regulacyjny ogrzewania płaszczyznowego z podwójną regulacją temperatury - szeregowy.

Niewątpliwą zaletą systemu regulacji ogrzewania płaszczyznowego z podwójną regulacją temperatury w układzie równoległym jest możliwość niezależnego w pewnym zakresie kształtowania temperatury powierzchni podłogi oraz temperatury powietrza. Odpowiedzialny za regulację temperatury podłogi jest ogranicznik temperatury powrotu, zaś za temperaturę powierza odpowiedzialna jest głowica termostatyczna zabudowana na zaworze powrotnym grzejnika.

Wrażenie ciepłej podłogi niewątpliwie korzystnie wpływa na odczucie komfortu. Poczucie to jednak może być znacząco zachwiane, jeżeli podłoga jest zbyt gorąca lub zimna. W pewnych sytuacjach podłoga może okazać się zbyt gorąca, jeżeli grzejnik musi doprowadzić ciepło dodatkowo na cele grzewcze i temperatura czynnika grzewczego wynika wprost ze strat ciepła. Zbyt zimna podłoga może być wówczas, gdy grzejnik dostarczy za dużo ciepła i wydajność cieplna grzejnika podłogowego musi zostać zredukowana, aby nie przegrzać pomieszczenia. Nie bez znaczenia jest także indywidualne odczucie komfortu ciepłej podłogi, które może być inne dla kobiet, mężczyzn, dzieci i ludzi w podeszłym wieku. Powyższe wrażenie inne będzie dla łazienki, a inne dla pomieszczenia biurowego lub mieszkalnego. Możliwość niezależnego kształtowania temperatury powietrza poprzez zmianę temperatury powietrza może być szczególnie istotne w łazienkach, gdzie grzejnik drabinkowy niejednokrotnie służy za suszarkę dla ręcznika. W takim przypadku można podnieść temperaturę na głowicy dla szybkiego i skutecznego osuszenia ręczników. Wszystko to umożliwia opisany w poprzednim artykule podwójny równoległy system regulacji

50

temperatury. Poważnym ograniczeniem wyżej wymienionego systemu jest konieczność zasilania zarówno grzejnika podłogowego, jak i grzejnika tradycyjnego przez nisko parametryczne źródło ciepła.

Oczywiście można zastosować wysoko parametryczne źródło ciepła i zredukować temperaturę czynnika grzewczego w systemie mieszającym, ale to nieco komplikuje rozwiązanie i podnosi koszty inwestycyjne, jeżeli powyższe rozwiązanie ma dotyczyć małej łazienki.

W szeregu lepiej Pozbawiony powyższego ograniczenia jest system regulacyjny ogrzewania płaszczyznowego z podwójną regulacją temperatury w układzie szeregowym (rys. 1). Czynnik grzewczy do zasilenia grzejnika płytowego (5) i grzejnika podłogowego (6) połączonego szeregowo może pochodzić ze źródła ciepła o stosunkowo wysokiej temperaturze, np. tZ = 80°C. Pierwszy w kolejności przepływu czynnika grzewczego zawsze musi być grzejnik płytowy (5), w którym następuje wstępne wychłodzenie czynnika grzewczego. Drugim zaś powinien być grzejnik podłogowy (5), który zasilany jest czynnikiem grzewczym o znacznie obniżonej i bezpiecznej temperaturze tP1. Wartość tego obniżenia musi być dopasowana do odpowiednio zaprojektowanego grzejnika podłogowego i jest funkcją wielu zmiennych. Najczęściej grzejnik podłogowy (6) w łazience, przy wykończeniu ceramicznym będzie wymagał zasilania czynnikiem grzewczym o temperaturze bliższej 35°C. Zaś grzejnik podłogowy (6) w małej kuchni z wykończeniem izolacyjnym będzie wymagał zasilania czynnikiem grzewczym o temperaturze bliższej 50°C.

Wartość temperatury powrotu z grzejnika płytowego (6) tP1 będzie zadawana za pomocą głowicy termostatycznej ogranicznika powrotu (4). Wartości możliwych nastaw na głowicy ogranicznika są najczęściej w zakresie od 25 do 60°C w zależności od producenta ogranicznika temperatury powrotu (3, 4). Nie powinien jednak nikogo zmylić szeroki zakres nastaw temperatury tP1. Temperaturę zasilania grzejnika podłogowego (6) należy dobrać na etapie projektowania grzejnika podłogowego (6) i płytowego (5). Dobór temperatury tP1 na etapie uruchomienia instalacji metodą prób i błędów jest zgoła skazana na niepowodzenie. Przyjęte warunki obliczeniowe co do temperatury zasilania tZ, temperatury powrotu tP1, która jest temperaturą zasilania grzejnika podłogowego (6) oraz temperatury powrotu tP2 determinuje właściwy dobór grzejnika płytowego (5) i grzejnika podłogowego (6). Należy także zwrócić uwagę na nietypowe parametry dobru grzejnika płytowego (5), które znacząco odbiegają od wartości katalogowych podawanych przez producentów. Najczęściej grzejnik płytowy (5) pracuje przy wychłodzeniu rzędu 30°C lub większym. Wartość wychłodzenia, którą należy przyjąć przy jego doborze, zależy od parametrów doboru grzejnika podłogowego i temperatury zasilania źródła ciepła. Możemy się spodziewać, że wychłodzenie będzie tym większe, im większa będzie różnica temperatur pomiędzy temperaturą źródła tZ ciepła a temperaturą powrotu z grzejnika podłogowego (6) tP2.

Mała powierzchnia wymiany Źle przyjęte powierzchnie wymiany ciepła, tj. źle dobrane grzejniki, mogą spowodować niedogrzanie pomieszczenia, przegrzanie podłogi lub jej niedogrzanie.

Niedogrzanie pomieszczenia może występować, gdy powierzchnia wymiany ciepła grzejnika płytowego (5) jest zbyt www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Duża wymiana ciepła

Rys. 1. System z podwójną regulacją temperatury w układzie szeregowym: 1 - głowica termostatyczna, 2 - zawór termostatyczny, 3 - zawór ogranicznika powrotu, 4 - głowica ogranicznika powrotu, 5 - grzejnik płytowy, 6 - grzejnik podłogowy.

Odwrotna sytuacja nastąpi, gdy grzejnik płytowy będzie miał zbyt dużą powierzchnię wymiany ciepła, rys. 3. Analogicznie jak poprzednio odpowiedzialna za temperaturę w pomieszczeniu głowica termostatyczna (1) będzie otwierać zawór termostatyczny (2) do takiego stopnia, aby uzyskać w pomieszczeniu zadaną temperaturę. Po pewnym czasie ustabilizuje się strumień czynnik przepływający w układzie. Im większa będzie powierzchnia wymiany ciepła w grzejniku (5) tym będzie większe wychłodzenie i mniejszy strumień czynnika grzewczego. Przy zbyt dużym wychłodzeniu w grzejniku płytowym (5) temperatura tP2 może być niższa niż minimalna wymagana dla grzejnika płytowego (6) i wówczas grzejnik podłogowy będzie niedogrzany.

Zbyt mała wydajność

Rys. 2. System z podwójną regulacją temperatury w układzie szeregowym z niedowymiarowanym grzejnikiem płytowym.

Rys. 3. System z podwójną regulacją temperatury w układzie szeregowym z przewymiarowanym grzejnikiem płytowym. mała, rys. 2. Odpowiedzialna za temperaturę w pomieszczeniu głowica termostatyczna (1) będzie otwierać zawór termostatyczny (2) ze względu na niedogrzanie pomieszczenia. Znaczne otwarcie zaworu termostatycznego spowoduje zwiększony strumień czynnika grzewczego, który nie zdąży się wychłodzić.

Niewychłodzony czynnik będzie zawww.instalator.pl

trzymany przez ogranicznik temperatury powrotu (3, 4). Redukcja przepływu czynnika grzewczego będzie dalej zwiększała niedogrzanie pomieszczenia.

Zwiększenie nastawy na ograniczniku temperatury powrotu spowoduje zwiększenie przepływu czynnika o podwyższonej temperaturze, która spowoduje przegrzanie grzejnika podłogowego (6).

Dodatkowo może pojawić się niedogrzanie pomieszczenia ogrzewanego poprzez zbyt małą wydajność grzewczą grzejnika płytowego i podłogowego, spowodowaną zbyt małym przepływem czynnika grzewczego. Należy zauważyć, że w układzie szeregowym zabudowy grzejników występują dwie armatury dławiące przepływ, tj. zawór termostatyczny (2) i zawór ogranicznika temperatury powrotu (3). Ponadto z natury sam grzejnik podłogowy wykazuje duży opór hydrauliczny spowodowany dużą długością rury. Jeżeli jest zbyt niskie ciśnienie dyspozycyjne w układzie, może dojść do redukcji przepływu czynnika w wyniku dużego oporu hydraulicznego. Na rynku nie występują ograniczniki przepływów o zredukowanym oporze hydraulicznym, wobec powyższego rekomenduje się zastosowanie zaworu termostatycznego niskooporowego (2) przy grzejniku.

Systemy z szeregowym łączeniem grzejników wykazują wiele zalet, ale mają także swoje ograniczenia. Przedmiotem następnego artykułu będą ograniczenia przy stosowaniu ograniczników temperatury powrotu jako zabezpieczeń przed przegrzaniem podłogi.

Grzegorz Ojczyk Literatura: Materiały firmowe HERZ Armatura i Systemy Grzewcze Spółka z o.o. (www.herz.com.pl).

51

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Rynek instalacyjno-grzewczy w IV kwartale 2015 r.

Zadowalające wyniki...

Wyniki osiągnięte przez polska gospodarkę, branżę budowlana i w tym branżę instalacyjno-grzewczą w IV kwartale 2015 roku oraz w całym 2015 roku można ocenić jako pozytywne i udane.

Praktycznie wszyscy zapytani wskazywali na pozytywne opinie na temat rozwoju rynku instalacyjno-grzewczego w Polsce zarówno w IV kwartale, jak i w całym 2015 roku. Rynek jako całość wydaje się stabilny z pewnym wzrostem na poziomie 5-10%, jak wynika z ocen np. dużych hurtowni. Na pewno na wynik sprzedaży urządzeń grzewczych wpływ miało wprowadzenie w życie we wrześniu 2015 roku dyrektywy ErP i związanych z nią rozporządzeń UE dot. etykietowania i ekoprojektu.

Jak kształtowała się sytuacja w wybranych grupach produktowych? l Pompy ciepła: Praktycznie wszyscy uczestnicy sondażu potwierdzają wzrosty w sprzedaży pomp ciepła, różne w zależności od ich rodzaju. Występują dosyć duże rozbieżności co do ocen tych wzrostów. Według producentów i sprzedawców wzrosty w IV kwartale były na poziomie 5-10% dla pomp gruntowych i 20-25% dla pomp powietrznych. Łączne wzrosty dla pomp ciepła były sygnalizowane na poziomie od 5 do 30% w zależności od źródła informacji. Stałą tendencją był wzrost znaczenia pomp powietrznych i pomp do przygotowania c.w.u. Jeżeli chodzi o cały 2015 rok, tutaj rozbieżności co do ocen wzrostu tego rynku są znacznie większe. Według danych opublikowanych przez PORT PC - w całym 2015 roku w Polsce sprzedaż pomp ciepła do centralnego ogrzewania wzrosła o ok. 20%. Według tego badania dał się także zauważyć spektakularny wzrost segmentu rynku powietrznych pomp ciepła, który wyniósł 70%. Trend wzrostu utrzymał się również w stosunku do gruntowych pomp ciepła, których sprzedaż w 2015 roku wzrosła o 5%.

Według danych PORT PC rynek wszystkich pomp ciepła łącznie wzrósł

52

o 14%. W Polsce wciąż jeszcze mamy do czynienia z początkową fazą rozwoju rynku pomp ciepła, przy czym warto znowu zwrócić uwagę na fakt, że mimo braku wsparcia dla tej technologii stopniowo zdobywa ona zaufanie coraz większej ilości konsumentów.

Istotnie wzrósł również rynek pomp ciepła powietrze/powietrze typu VRF. W 2015 roku można było odnotować prawie 30% wzrost sprzedaży tych urządzeń. W 2015 roku odnotowano nieznaczny wzrost sprzedaży powietrznych pomp ciepła do c.w.u. (na poziomie 3,4%). Urządzenia te stanowią blisko 40% całego rynku pomp ciepła w Polsce w 2015 roku. l Kolektory słoneczne: Sondaże w dalszym ciągu potwierdzają tendencję silnych spadków w tej grupie towarowej w segmencie rynku skierowanym do klienta indywidualnego. Powodem tej sytuacji jest bez wątpienia zakończenie programu dofinansowywania prowadzonego przez NFOŚiGW. Generalnie w tym segmencie rynku w IV kwartale 2015 r. spadki w kolektorach słonecznych są szacowane na poziomie 10-20%. Uśredniając, można przyjąć spadek na poziomie 15%. Biorąc pod uwagę dodatkowo projekty inwestycyjne, można przyjąć, że rynek kolektorów słonecznych w IV kwartale utrzymał się na poziomie zeszłego roku, natomiast w perspektywie całego 2015 roku w tej grupie produktowej można przyjąć wzrost na poziomie 10-12% dla wszystkich kolektorów.

Równocześnie daje się zauważyć mniejsze zainteresowanie kolektorami próżniowymi, które ze względu na to, że są droższe, są rzadziej stosowane w zamówieniach wielkopowierzchniowych - obiektowych. Można szacować spadek sprzedaży na poziomie ok. 15-20%

w tej grupie kolektorów. Niemniej jednak utrzymana jest tendencja wzrostowa w sprzedaży kolektorów słonecznych w Polsce. Nie wiadomo jednak, co się stanie, gdy zabraknie realizacji obiektów, które zostały zaplanowane i do których zagwarantowano wsparcie finansowe kilka lat temu. Wydaje się, że obecnie w środowisku producentów kolektorów słonecznych brakuje impulsu, który by zmotywował ich oraz inwestorów do realizacji nowych instalacji, także tych wychodzących poza dotychczasowe doświadczenia i działania. Jest jeszcze wiele możliwości dla wykorzystania kolektorów słonecznych, należy je tylko uaktywnić i producenci, którzy obecnie narzekają na zmniejszający się zbyt, znowu będą mogli optymistycznie patrzeć w przyszłość. l Kotły gazowe wiszące: W tej grupie towarowej w całym 2015 roku działo się najwięcej. Powodem tego było wprowadzanie we wrześniu 2015 roku wymogów ekoprojektu, który w praktyce sprowadza się do zakazu wprowadzania na rynek konwencjonalnych kotłów gazowych. Spowodowało to stosunkowo znaczące wzrosty sprzedaży zarówno kotłów kondensacyjnych, jak i konwencjonalnych, które były kupowane na zapas w związku z wycofywaniem zgodnie z nowymi regulacjami tych urządzeń ze sprzedaży w przyszłości. W wyniku tego rynek kotłów konwencjonalnych w IV kwartale zanotował znaczny spadek poziomu sprzedaży w stosunku do IV kwartału 2014 roku na poziomie 2025%. Można przyjąć, że w całym 2015 roku sprzedaż gazowych kotłów konwencjonalnych wzrosła o ok. 5-10%, co było spowodowane zwiększaniem zapasów magazynowych przed wejściem w życie dyrektywy ErP. Sprzedaż tych urządzeń rozkładała się różnie w ciągu całego roku. Wiele urządzeń sprzedanych w 2015 roku będzie montowanych dopiero w 2016 roku, co może mieć wpływ na wyniki sprzedaży gazowych www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

kotłów wiszących w 2016 roku. Można założyć także, że poczynione zapasy konwencjonalnych kotłów gazowych powinny zejść ze stanów magazynowych do wiosny, a najpóźniej do końca pierwszego półrocza 2016 roku. Drugą konsekwencją wprowadzenia w życie nowych przepisów był znaczny wzrost sprzedaży kotłów kondensacyjnych.

Wzrost sprzedaży tych urządzeń jest trendem już od wielu lat, natomiast w 2015 roku, a także w IV kwartale 2015 roku dynamika wzrostu była w tej grupie produktowej wyraźniejsza. Z jednej strony duży wpływ na tę sytuację miało wejście w życie dyrektywy ErP, ale z pewnością inną przyczyną jest wzrost świadomości ekologicznej wśród użytkowników w wyniku ogólnych działań proekologicznych, mających na celu polepszenie jakości powietrza, a także niższe ceny gazu, co powoduje znaczne oszczędności na kosztach ogrzewania przy zastosowaniu techniki kondensacyjnej. Można przyjąć, że w IV kwartale 2015 roku nastąpił ok. 30% wzrost sprzedaży tych urządzeń, a w skali całego 2015 roku ten wzrost wyniósł ok. 20%.

Cały rynek kotłów wiszących w IV kwartale pozostał na podobnym poziomie co w IV kwartale 2014 roku, z pewna niewielką 1-2% tendencją wzrostową, natomiast w całym 2015 roku ten wzrost można przyjąć na poziomie 10-13%. l Przepływowe podgrzewacze do wody: w tej grupie produktowej sytuacja się nieco ustabilizowała, tzn. w IV kwartale 2015 r. sprzedano mniej więcej tyle samo urządzeń co w analogicznym okresie poprzedniego roku, z pewnym ok. 1% lepszym wynikiem. Natomiast w skali całego 2015 roku nastąpił dalszy spadek rynku tych urządzeń na poziomie 7-10%. Należy pamiętać, że rynek gazowych przepływowych podgrzewaczy do c.w.u. to praktycznie wyłącznie rynek wymian. Tego typu urządzeń w praktyce już od wielu lat nie instaluje się w nowych obiektach. l Gazowe kotły stojące: W grupie gazowych kotłów stojących utrzymała się tendencja spadkowa, z tym że w 2015 roku dynamika spadków była

3 (211), marzec 2016

znacząca, ponieważ osiągnęła poziom kilkunastu procent. Można przyjąć spadek ok. 15%. Tak duży spadek nastąpił za sprawą gazowych kotłów konwencjonalnych, których spadek sprzedaży w 2015 roku można szacować na poziomie ok. 33-35%, przy równoczesnym niewielkim wzroście sprzedaży gazowych kotłów kondensacyjnych na poziomie ok. 5% w skali całego 2015 roku. W IV kwartale spadek sprzedaży konwencjonalnych gazowych kotłów stojących był drastyczny i osiągnął poziom ok. 75%, przy równoczesnym 2530% wzroście sprzedaży kotłów kondensacyjnych. W uzupełnieniu informacji dotyczącej rynku kotłów stojących należy odnotować pewien wzrost sprzedaży kotłów olejowych, na poziomie 23% zarówno w IV kwartale, jak i w całym 2015 roku. Taki wynik mógł zostać osiągnięty dzięki większemu zainteresowaniu olejowymi kotłami kondensacyjnymi, których sprzedaż wzrosła o ok. 80% dzięki wynikom III i IV kwartału, kiedy ich sprzedaż wzrosła 2,5krotnie. Na taką sytuację z pewnością ma wpływ znaczna obniżka cen oleju opałowego, co spowodowało znaczną redukcję kosztów ogrzewania olejowego. l Grzejniki: W grupie grzejników sytuacja była raczej stabilna. Pewien wzrost ich sprzedaży był powiązany z większą ilością mieszkań oddawanych do użytku w 2015 roku. Sprzedaż grzejników nie jest bezpośrednio powiązana ze sprzedażą urządzeń grzewczych, ponieważ montuje się je także w obiektach, gdzie doprowadzane jest ciepło sieciowe. Szacuje się wzrost sprzedaży grzejników stalowych na poziomie ok. 10-15%, przy równoczesnym spadku sprzedaży grzejników aluminiowych na poziomie 5-10%.

Utrzymuje się także tendencja coraz większego zainteresowania ogrzewaniem powierzchniowym. l Inne produkty: W grupie produktowej kotłów na paliwa stałe, po tendencji lekko spadkowej w ostatnich latach, sytuacja się ustabilizowała. W porównaniu do IV kwartału 2014 roku nastąpił niewielki wzrost sprzedaży na poziomie 1-5%. Podobnie jak w wypadku

innych kotłów - sprzedaż kotłów na paliwa stałe charakteryzuje pewna sezonowość. Największy poziom sprzedaży jest notowany na przełomie III i IV kwartału. W IV kwartale sprzedaż siadła o ok. 12-15% w porównaniu do III kwartału, co jest raczej normalnym zjawiskiem. Kotły na paliwa stałe nie podlegały zewnętrznym impulsom pod postacią wprowadzania dyrektywy ErP. Spada udział w sprzedaży tradycyjnych kotłów zasypowych, który to udział w całości sprzedaży wszystkich kotłów na paliwa stałe można szacować na poziomie ok. 40%, co stanowi prawie 10% spadek w porównaniu do IV kwartału 2014 roku. W skali całego 2015 roku można mówić o ponad 60% udziale kotłów zasypowych, co oznacza nieznaczny spadek na poziomie 1-5% w porównaniu do 2014 roku i 5-7% spadek odnośnie do 2013 roku. Można zaobserwować coraz większe zainteresowanie urządzeniami zautomatyzowanymi na pelet i ekogroszek. Spory wzrost sprzedaży na ścianie wschodniej można tłumaczyć także przez wzmożony eksport tych urządzeń na Ukrainę i Białoruś.

Pewną trwającą od dłuższego czasu tendencją są działania podejmowane przez czołowych producentów kotłów na paliwa stałe w kierunku rozwoju kotłów na biomasę, które także cieszą się coraz większym powodzeniem. Głównie chodzi tutaj o kotły na pelet, ale także o kotły na zrębki drewna. l W innych produktach instalacyjnych dał się zauważyć także wzrost sprzedaży, np. w grupach pompowych można szacować wzrost 10-20% w odniesieniu rocznym, w grupie przewodów powietrzno-spalinowych z tworzyw sztucznych wzrost można szacować na poziomie 25-30%, co z pewnością związane jest z rozwojem rynku kotłów kondensacyjnych, a w przypadku osprzętu można przyjąć średni wzrost na poziomie ok. 10-15%.

Więcej informacji na temat zmian na rynku instalacyjno-grzewczym, a także budowlanym znajdą Państwo w poszerzonej wersji artykułu na www.instalator.pl.

!

Janusz Starościk, SPIUG

Otrzymałeś „Magazyn Instalatora”? Prosimy wyślij e-mail o treści „Otrzymałem” na adres: info@instalator.pl (*)

(*) Tylko „Gwarantowana dostawa” zapewni comięsięczny dostęp do "Magazynu Instalatora". Szczegóły na www.instalator.pl www.instalator.pl

53

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Zagrożenie zatruciem CO w budownictwie mieszkaniowym w sezonie grzewczym

Czad zabija - na śmierć!

Stosowanie urządzeń grzewczych, zarówno gazowych, jak i opalanych paliwami stałymi, może powodować powstawanie zagrożeń zatruciem tlenkiem węgla (czadem, CO). W naszym kraju najczęściej spotykanymi urządzeniami grzewczymi do przygotowania ciepłej wody użytkowej są gazowe grzejniki wody przepływowej, które według statystyk są najczęstszą przyczyną śmiertelnych zatruć czadem.

Gazowe grzejniki wody przepływowej są powszechnie stosowane w budownictwie wielorodzinnym, najczęściej w budownictwie okresu lat 70. i 80. ubiegłego wieku. Szacuje się, że obecnie eksploatowanych jest około 2,5 miliona gazowych grzejników wody przepływowej, z czego ponad 75% zamontowanych jest w małych łazienkach o kubaturze 8 m3, w których najczęściej dochodzi do tragicznych wypadków. Zjawisko to może występować wówczas, gdy mamy do czynienia z zaburzeniem ciągu kominowego lub niekorzystnymi zjawiskami atmosferycznymi zawiewania wiatru spalin do przewodu kominowego w miejscu, gdzie zamontowane jest urządzenie grzewcze, w tym przypadku gazowy grzejnik wody przepływowej.

Nieprawidłowa wentylacja Powszechnym zjawiskiem jest fakt, że w polskim budownictwie mieszkaniowym systemy wentylacji grawitacyjnej nie działają prawidłowo z powodu wielu błędów wykonawczych, uszkodzeń przewodów wentylacyjnych i kominowych w czasie normalnej eksploatacji kominów, a także zbyt krótkich odcinków zakończenia kominów ponad dach. Warto podkreślić, że często użytkownicy mieszkań, głównie w celu oszczędności ciepła, zatykają kratki wentylacyjne i dopływy powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych i w łazienkach, co jest powodem braku dopływu tlenu niezbędnego do spalania. Wszystko to powoduje, że wartości ciągu zarówno w

54

przewodach wentylacyjnych, jak i spalinowych są bardzo małe i nie zawsze zapewniają odprowadzanie spalin i prawidłową wentylację pomieszczeń mieszkalnych. Problem niewłaściwej wentylacji zależy również od temperatury zewnętrznej i tzw. róży wiatrów na danym terenie. W przypadkach niekorzystnych zjawisk atmosferycznych może dochodzić do ciągu wstecznego zwanego „cofką kominową”, która może być przyczyną zawracania spalin do pomieszczeń, w których zamontowane jest urządzenie grzewcze. Te niekorzystne zjawiska częstokroć doprowadzają do tragicznych wypadków zaczadzeń, często kończących się śmiercią mieszkańców.

Gazowe grzejniki wody przepływowej W Polsce do przygotowania ciepłej wody użytkowej najczęściej wykorzystuje się gazowe urządzenia grzewcze.

Są to przede wszystkim gazowe grzejniki wody przepływowej (GGWP), zwane podgrzewaczami wody. Wszystkie te urządzenia gazowe należą do urządzeń z otwartą komorą spalania typu B, czyli pobierają powietrze do spalania z pomieszczenia, w którym pracują i wyprowadzają spaliny na zewnątrz pomieszczenia do przewodu kominowego.

Wiodącym polskim producentem gazowych grzejników wody przepływowej jest od kilku dekad firma Termet S.A. W latach 1961-1992 wyprodukowano w tych zakładach ponad 4,5 miliona gazowych grzejników wody przepływowej, począwszy od grzejników typu PG-3, aż

do nowszych rozwiązań grzejników typu G17, których produkcję zakończono z początkiem lat 90. Pierwszymi gazowymi grzejnikami wody przepływowej były grzejniki PG-3 przeznaczone do gazów miejskich i generatorowych. Tego typu urządzenia wyprodukowano w stosunkowo niewielkiej liczbie, a po dokonaniu modernizacji w latach 19641978 uruchomiono wielkoseryjną produkcję gazowych grzejników typu PG4 zasilanych generatorowymi gazami miejskimi. Grzejników tych wyprodukowano ponad 1,6 miliona i powszechnie zostały one zastosowane w dynamicznie rozwijającym się wówczas budownictwie mieszkaniowym. Na przełomie lat 70. zaczęto w Polsce powszechnie zastępować gaz miejskim i generatorowym gazem ziemnym, jednocześnie zamykając lokalne gazownie w wielu miastach naszego kraju. Wraz ze zmianą dystrybucji gazu rozpoczęto produkcję nowego rodzaju grzejników dostosowanych do spalania gazu ziemnego wysokometanowego. Warto zwrócić uwagę, że szybkość procesu spalania gazu ziemnego odbiega znacznie od szybkości spalania gazów syntetycznych (gazy miejskie i generatorowe), co spowodowało opracowanie nowych konstrukcji palników w zastosowanych już nowej generacji GGWP. Tak też w roku 1978 rozpoczęto produkcję serii grzejników typu PG-6, PG-6A, G21-00, G21-00A. Łącznie wyprodukowano ponad 1,5 miliona urządzeń tego typu.

Ostatnim z modeli wielkoseryjnej produkcji gazowych grzejników wody przepływowej były grzejniki typu G17, których na przełomie lat 1984-1992 wyprodukowano 1,3 miliona urządzeń.

Szacuje się, że obecnie łącznie w naszym kraju użytkowanych jest ponad 2,5 miliona gazowych grzejników wody przepływowej różnego typu, których często czas eksploatacji przekracza kilkadziesiąt lat!

Z inicjatywy firmy Termet S.A. w ostatnich latach wspólnie z Wydziałem www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Energetyki i Paliw Akademii GórniczoHutniczej w Krakowie dokonano przeglądu i badań eksploatowanych w różnych okresach czasu grzejników wyprodukowanych w latach 1961-1992. Badania te wykazały, że ponad 70% grzejników zamontowanych w budownictwie mieszkaniowym, po wieloletniej eksploatacji, nie posiada aktualnych przeglądów technicznych i wiele z nich to konstrukcje, które mają już ponad 40 lat. Takie grzejniki stwarzają największe zagrożenie zatruciem tlenkiem węgla, gdyż bardzo często przy niewłaściwej wentylacji stają się one źródłem emisji czadu.

Zagrożenia zatruciem CO Gazowe grzejniki wody przepływowej są najczęstszą przyczyną zatruć tlenkiem węgla w budownictwie komunalnym. W naszym kraju w budynkach mieszkalnych wyposażonych w urządzenia gazowe dochodzi do licznych wypadków zatruć tlenkiem węgla, w tym również śmiertelnych wypadków. Rokrocznie zatruciu ulega kilka tysięcy osób, z czego kilkaset osób ze skutkiem śmiertelnym. Wypadki zatruć występują szczególnie często w sezonie grzewczym wskutek: l eksploatowania urządzeń gazowych starego typu, l niewłaściwej wentylacji pomieszczeń, l nieprawidłowego funkcjonowania systemu odprowadzania spalin.

Obecny sezon grzewczy znów przyniósł kolejne ofiary śmiertelnych zatruć tlenkiem węgla, dlatego też zjawisko to należy uznać w Polsce za problem o charakterze społecznym, niosący za sobą wiele tragedii ludzkich. Największa ilość wypadków ma miejsce w wielokondygnacyjnych budynkach mieszkalnych wyposażonych w gazowe grzejniki wody przepływowej (popularne piecyki łazienkowe). W ostatnich latach

Przykład małej łazienki z zamontowanym grzejnikiem wody przepływowej. problem ten narasta w związku z prowadzonymi działaniami termomodernizacyjnymi w budownictwie mieszkaniowym, obejmującymi m.in. wymianę stolarki okiennej. Stosowane obecnie szczelne okna z tworzyw sztucznych ograniczają napływ powietrza do pomieszczeń z urządzeniami gazowymi, co skutkuje jego niedostatkiem dla zapewnienia prawidłowego spalania.

Tlenek węgla (czad) jest to gaz bezbarwny, bezwonny o gęstości mniejszej (1,25 kg/m³) od gęstości powietrza (1,29 kg/m³). Wnika on do organizmu przez drogi oddechowe, następnie przez płuca do krwioobiegu w ilości zależnej od jego stężenia w powietrzu, czasu narażenia i wentylacji płuc. We krwi łączy się on kompleksowo z hemoglobiną, podobnie jak tlen. Powstaje hemoglobina tlenkowęglowa (CO + Hb COHb), tworząc połączenie zwane karboksyhemoglobiną. Jednak siła wiązania CO z hemoglobiną jest 250300 razy większa niż z tlenem, zależnie

od temperatury, składu powietrza i ciśnienia parcjalnego gazów. Innymi słowy - stężenie HBCO 50% jest osiągane, gdy stężenie CO w otaczającym powietrzu będzie wynosiło tylko ok. 1/250 stężenia tlenu, tj. 0,07-0,08% objętości.

Jako stężenie krytyczne uważa się 60% HBCO we krwi. Podane wartości mogą ulegać zmianom pod wpływem dodatkowych czynników, np. przy dużym stężeniu CO w powietrzu i złej wentylacji już nawet po kilku głębokich oddechach może powstać stan zagrożenia życia.

Dopuszczalne stężenie tlenku węgla w pomieszczeniach mieszkalnych wynosi 10 mg/m3 dla czasu ekspozycji 30 minut i 3 mg/m3 dla 24 h ekspozycji, czyli odpowiednio 0,008% obj. i 0,0027% obj. Należy podkreślić, iż nawet sprawnie funkcjonujące urządzenia gazowe z otwartą komorą spalania mogą powodować przekroczenie dopuszczalnego stężenia tlenku węgla, jak i znaczne zmniejszenie koncentracji tlenu w atmosferze pomieszczeń mieszkalnych.

miesięcznik informacyjno-techniczny

Oprócz zagrożenia zatruciem toksycznym czadem w pomieszczeniach wyposażonych w urządzenia gazowe, niebezpieczeństwo dla mieszkańców stwarza również wspomniany wcześniej spadek koncentracji tlenu, który jest powodowany zużywaniem go w procesie spalania, jak też ewentualnym napływem spalin do pomieszczenia. Jako tzw. śmiertelne stężenie tlenu przyjmuje się poziom 16%. Należy jednak podkreślić, iż podobnie jak w przypadku CO najbardziej narażone są osoby starsze, chorzy lub dzieci, a do utraty przytomności i śmierci może dojść przy wyższych już wartościach tego stężenia.

Odprowadzanie spalin Bardzo ważnym elementem gwarantującym bezpieczeństwo użytkownikom urządzeń grzewczych jest prawidłowe funkcjonowanie układu odprowadzania spalin na zewnątrz budynku.

Długotrwałe ograniczenia wielkości lub nawet zaniku ciągu mogą wynikać z niedrożności kanałów spalinowych, ich wychłodzenia, nieodpowiedniego napływu powietrza do pomieszczenia itp.

Krótkotrwałe zaniki ciągu, a nawet jego odwrócenie mogą być spowodowane silnym wiatrem oraz mieć miejsce podczas początkowej fazy działania urządzenia grzewczego do czasu podgrzania kanału spalinowego i wytworzenia stabilnego ciągu. Na wielkość stwarzanego zagrożenia mają wpływ różne czynniki, takie jak: moc urządzenia gazowego; kubatura pomieszczenia, w którym urządzenie się znajduje; wielkość przepływu powietrza przez pomieszczenie (wentylacja); sprawność techniczna urządzenia (zawartość CO w spalinach); prawidłowe funkcjonowanie układu odprowadzania spalin przez komin.

Wszystkie spośród wymienionych czynników odgrywają istotną rolę, przy czym zawsze najważniejsze znaczenie dla bezpieczeństwa mieszkańców w budownictwie zamieszkania zbiorowego ma prawidłowe funkcjonowanie układu odprowadzania spalin. Największy wpływ na potencjalne stężenie tlenku węgla w pomieszczeniu przy napływie do niego spalin ma jego kubatura. Należy tu wyraźnie podkreślić, że w warunkach rzeczywistych istotna jest tzw. objętość gazowa pomieszczenia.

Należy zwrócić uwagę, że gazowe grzejniki wody przepływowej (GGWP) są urządzeniami z otwartą komorą spa-

56

3 (211), marzec 2016

Wyniki badań eksploatowanych GGWP w budownictwie mieszkaniowym. lania klasy B (według europejskiej klasyfikacji urządzeń grzewczych). Urządzenia typu B są to urządzenia z otwartą komorą spalania; powietrze do spalania jest pobierane z pomieszczenia, w którym zamontowane jest urządzenie, produkty spalania są odprowadzane do przewodu kominowego. Eksploatowane są grzejniki, których czas eksploatacji wynosi od kilku do kilkudziesięciu lat, co potwierdziły wspomniane wyżej badania.

Jak pokazały przeprowadzone badania siedem z dziesięciu (czyli 70%!) przebadanych grzejników nie spełniało norm bezpieczeństwa i emitowało znaczne ilości tlenku węgla, a tym samym stwarzało bezpośrednie zagrożenie dla ich użytkowników. Można przypuszczać, że problem starych grzejników wody przepływowej dotyczy szerszej skali użytkowników grzejników w naszym kraju, co potwierdzają coroczne, tragiczne statystyki.

Zalecenia bezpieczeństwa W związku z tym, że gazowe grzejniki wody przepływowej starego typu stwarzają zagrożenie zatruciem tlenkiem węgla, w budownictwie mieszkaniowym powinno się przestrzegać następujących zasad: l wymienić stare grzejniki wody przepływowej na urządzenia nowej generacji, l dokonywać wymaganych rokrocznie przeglądów systemów kominowych i wentylacyjnych pod kątem sprawdzenia poprawności ich działania, l eksploatowane grzejniki należy poddawać corocznym przeglądom i konserwacji przez uprawnionych instalatorów, l zaleca się montaż atestowanych czujników czadu w pomieszczeniach z urządzeniami gazowymi, l w przypadku dostrzeżenia nieprawidłowej pracy grzejnika należy do-

konać (przez wykwalifikowanych instalatorów) sprawdzenia prawidłowości procesu spalania, l w trakcie użytkowania grzejnika wody przepływowej (napełnianie wanny ciepłą wodą) należy mieć otwarte drzwi łazienki i w tym czasie w pomieszczeniu nie powinny przebywać żadne osoby; po napełnieniu wanny wietrzymy łazienkę, l w przypadku podejrzenia wystąpienia zagrożenia zwiększonego stężenia tlenku węgla (czadu) należy natychmiast otworzyć drzwi łazienki i wszystkie okna w mieszkaniu, a następnie zamknąć dopływ gazu i jednocześnie wezwać wyspecjalizowane służby (pogotowie gazowe, a w przypadku złego samopoczucia lokatorów - pogotowie ratunkowe).

W związku z tym, że odnotowuje się również dużą ilość tych wypadków wśród dzieci i młodzieży -rodzice i szkoły powinny propagować zasady bezpiecznych zachowań przy eksploatacji urządzeń grzewczych.

Zbigniew A. Tałach Stowarzyszenie „Kominy Polskie” Literatura: 1. Z. Tałach, J. Budzynowski, „Współczesne kierunki rozwoju systemów odprowadzania spalin z urządzeń gazowych”, „Gaz, Woda i Technika Sanitarna” 5/2002, Warszawa, maj 2002.

2. Grzegorz Czerski, Czesław Butrymowicz, Zbigniew A. Tałach, „Badania użytkowanych gazowych przepływowych ogrzewaczy wody”, „Gaz, Woda i Technika Sanitarna” nr 3, 2011.

3. Zbigniew Tałach, Piotr Cembala, „Kominy i systemy kominowe przeznaczone do odprowadzania spalin z urządzeń opalanych gazem”, „Kominiarz Polski” nr 1/14 (74).

4. Materiały techniczno-informacyjne firmy Termet S.A. Świebodzice. www.instalator.pl

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: uprzejmie prosimy o wpłatę 11 PLN/miesiąc (lub - 33 na kwartał, 66 na pół roku, 121 na cały rok)

„Magazyn Instalatora” - dobra, polska firma!

nakład 11 015

15 12. 20 miesięcznik informacyjno -techniczny nr 12 (208),

grudzień 2015 ISSN 1505

- 8336

nakład 11 015

G Ring

„MI”: ins talacje

w łazien ce

6 1. 201

miesięcznik informacyjno -techniczny nr 1 (209),

styczeń

2016 ISSN 1505

G Ring

- 8336

„M

I”: instalac je energ ooszczęd ne

G Kuch

nie i ku chenki...

instalac je

nakład 11 015

gazowe G Wkła d G Cynk do kominka na koro G Reno zję wacja sie G Wymie ci nniki ciep G Mont ła aż G Popiół wentylacji

z kotła

15 11. 20

miesięcznik informacyjno -techniczny nr 11 (207),

listopad

2015 ISSN 1505

G Ring

- 8336

„M

I”: og płaszczyz rzewanie nowe

G Walka

z za

dymienie ustawa m „a G Fotowo ntysmogowa” lta

ika G Awar ie wodo mierzy G Powi et G Łączenrze i rury ie G Kominy rur G Pompa przy belce uszczelni

nakład 11

ona

015

6 2. 201 miesięcznik informacyjno -techniczny nr 2 (210),

luty 2016 ISSN 1505

- 8336

Uwaga - ważne!

W celu łatwiejszej identyfikacji osoby/firmy wpłacającej prosimy o podanie w treści przelewu numeru identyfikacyjnego znajdującego się z lewej strony etykiety adresowej albo adresu, na który wysyłamy „Magazyn Instalatora”.

Jeśli chcieliby Państwo otrzymać fakturę VAT prosimy o dołączenie Państwa adresu e-mail w treści przelewu. Na wskazany adres e-mail zostanie przesłana faktura w formie pliku pdf.

G Ring

ogrzewa

„MI”:

nie dużyc h obiektów

G Objęci

aw

instalacj obejmy na ach prawcze G Prąd

G Woda c.o. w zasobn G Reku iku pe G Cienka racja G Zapraw „podłogówka” G Natry a na komine

i

k sk w ka peluszu

W przypadku pytań prosimy o kontakt: tel. 58 306 29 75 e-mail: info@instalator.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Viadrus: Doświadczenie - Tradycja - Nowoczesność - Innowacyjność

Specjaliści od ogrzewania!

Viadrus od 1888 roku jest znanym i uznanym producentem techniki grzewczej. Nazwa Viadrus kojarzy się głównie z urządzeniami żeliwnymi.

W Polsce firma Viadrus obecna jest od wielu lat. Jej urządzenia i wyroby można spotkać w wielu znanych obiektach. Ogród zoologiczny we Wrocławiu, Ratusz w Lubinie, wiele dworków, pałacyków, kościołów i dworców kolejowych w Polsce jest ogrzewanych grzejnikami żeliwnymi firmy Viadrus.

Nierzadko wyroby Viadrus działają w nich od ponad 100 lat. W tysiącach kotłowni do dziś funkcjonują kotły żeliwne firmy Viadrus. Asortyment produkowanych grzejników zawiera zarówno serie grzejników retro i modern, jak i standard.

Oferta kotłów obejmuje małe domowe kotły oraz duże przemysłowe jednostki o mocach do 1 MW. Niemal 130-letnie doświadczenie w projektowaniu i produkcji urządzeń grzewczych stawia firmę Viadrus w ścisłej czołówce firm z wieloletnią tradycją. Suma doświadczenia i tradycji pozwala na oferowanie produktów niezwykle trwałych i cechujących się wysoką sprawnością oraz szczególnymi ce-

58

chami użytkowymi. W ofercie firmy znajdziemy wiele modeli grzejników żeliwnych, kotły na paliwa stałe, kotły gazowe (tradycyjne i kondensacyjne) i olejowe. Dla zatrudniającej niemal 1000 pracowników firmy nie bez znaczenia jest fakt posiadania certyfikatów ISO9001 oraz ISO 14001, które gwarantują wysoką jakość produktów i sprawnie działający serwis. Swoje wyroby Viadrus oferuje na terenie całej Europy.

Firma z powodzeniem wprowadza kolejne wyroby, osiągając roczny obrót ponad 2 mld CZK. Viadrus jest obecny w wielu urządzeniach innych firm jako uznany i cieszący się ogromnym zaufaniem dostawca żeliwa na poziomie OEM i to nie tylko w technologii ciepłowniczej.

W ostatnich latach do tradycyjnej oferty urządzeń żeliwnych dołączyły nowoczesne kotły kondensacyjne K4, cechujące się niebanalną stylistyką, która silnie wyróżnia je na tle bardzo zachowawczej oferty konkurencji. Kocioł K4 oparty o podzespoły cenionych producentów (pompa Wilo, automatyka oraz armatura gazowa Honeywell lub SIT) uzyskuje sprawność 106% i jest przy tym niezwykle cichy. Na potwierdzenie ich wysokiej jakości firma Viadrus udziela 6 lat gwarancji na cały kocioł (łącznie z elementami elektrycznymi i elektronicznymi).

Szeroka oferta kotłów na paliwa stałe została w ostatnich latach znacznie zmodernizowana. Wyposażenie kotłów żeliwnych w automatyczne podajniki pozwoliło na uzyskanie efektu synergii technologicznej - trwałość żeliwa połączono z wygodą, na jaką pozwala automatyczny system podawania paliwa.

Wiele urządzeń spełnia wymagania klasy 5 niezwykle rygorystycznej normy EN-303-5. Przykładem takiego rozwiązania jest kocioł na pelet Hercules Green Eco Therm, który spełnia nie mniej wymagającą klasę 4, osiągając 87,9% sprawności, lecz biorąc pod uwagę jego długowieczność plasuje się w czołówce tego rodzaju urządzeń.

Firma Viadrus oferuje również dodatkowe akcesoria do swoich kotłów.

W prosty sposób można tradycyjny kocioł wyposażyć w automatyczny podajnik na ekogroszek lub pelet. Ma to szczególne znaczenie w przypadku, gdy kotły Viadrus cechuje długowieczność. Duża grupa wieloletnich użytkowników kotłów z załadunkiem ręcznym może usprawnić swoje kotłownie bez konieczności wymiany całego urządzenia. Dla zwolenników kotłów stalowych firma Viadrus oferuje kotły stalowe oparte na innowacyjnych rozwiązaniach wypracowanych dzięki doświadczeniu pokoleń projektantów firmy Viadrus. Obecnie produkowane kotły są wytwarzane z uwzględnieniem wymogów eco-designu, który w oparciu o projekt LOT 15 przygotowuje rynek do wprowadzenia klasyfikacji energetycznej kotłów na paliwa stałe, podobnie jak ma to miejsce w przypadku lodówek, pralek i innych urządzeń pobierających i wytwarzających energię. Nowoczesna linia technologiczna pozwoli na wytwarzanie kotłów w 5 klasie czystości spalin, która niebawem stanie się obowiązująca dla nowo produkowanych urządzeń. Już obecnie system dotacji do ekologicznych urządzeń grzewczych uwzględnia urządzenia wyłącznie w klasie min. 4. l

Krzysztof Woźniak

www.viadrus.pl

strony sponsorowane

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Systemy marki Wolf

Wentylacja kompleksowa Konwencjonalnemu sposobowi wentylacji polegającemu na otwarciu okien i drzwi towarzyszą ogromne straty ciepła. System wentylacji marki Wolf automatycznie przejmuje zadania pełnej wentylacji w budynku w sposób sprawny i efektywny. Ponadto ciepło z powietrza wywiewanego nie jest utracone, ale wykorzystywane do podgrzewania nawiewanego powietrza zewnętrznego. Oszczędza to energię i pieniądze.

Na potrzeby obiektów mieszkalnych przeznaczone są urządzenia wentylacyjne CWL Excellent. Wysokiej klasy innowacyjne urządzenia gwarantują najwyższą jakość w zakresie wymiany powietrza i odzysku ciepła, przy jednoczesnym niskim zużyciu energii elektrycznej.

Wysoka sprawność Wysoka jakość powietrza w pomieszczeniu oraz wysoka wydajność urządzenia nie wykluczają się wzajemnie. Dzięki urządzeniom CWL Excellent marki Wolf możliwe jest odzyskanie aż do 95% ciepła z powietrza wywiewanego dzięki wysokosprawnemu wymiennikowi ciepła.

Komponenty wykonane z precyzyjnie dobranych materiałów pozwalają na sprawne odzyskiwanie energii cieplnej z powietrza wywiewanego, co znacznie zwiększa efektywność całego procesu.

Dzięki specjalnie zaprojektowanemu sterownikowi oraz energooszczędnym wentylatorom EC produkty linii CWL Excellent gwarantują użytkownikom bezstopniowe dostosowanie poziomów nawiewu do potrzeb po-

strony sponsorowane

mieszczeń. Ich działanie prowadzi do dostarczenia czystego i ogrzanego powietrza zgodnie z wymogami dotyczącymi domów energooszczędnych i pasywnych. Rekuperatory CWL Excellent uzyskały certyfikat poświadczający możliwość stosowania tego typu rozwiązań w obiektach mieszkalnych o zapotrzebowaniu energetycznym poniżej 15 kWh/(m2 * rok).

Poza współczynnikiem komfortu oraz kryterium sprawności na poziomie 95% urządzenia linii CWL Excellent spełniają wymogi w zakresie higieny powietrza w pomieszczeniu. Posiadają również funkcję ustawiania równowagi przepływu powietrza i system ochrony przeciwzamrożeniowej, który pozwala na sprawne działanie. Wysoka efektywność systemów wentylacji CWL Excellent pozwala na znaczące obniżenie kosztów eksploatacji obiektów mieszalnych i użytkowych, które w zakresie ogrzewania mogą zmniejszyć się nawet o 25%.

Podwieszana centrala W niedużych mieszkaniach lub istniejących budynkach instalacja wentylacji mechanicznej może być trudna z powodu braku miejsca oraz kolizji z innymi instalacjami. W takich sytuacjach rozwiązaniem staje się montaż płaskich, podwieszanych central wentylacyjnych, jak Wolf CWL-F Excellent, które idealnie spełniają swoje zadanie. Dzięki niewielkim wymiarom oraz cichej pracy mogą one z powodzeniem być instalowane pod sufitem bądź w wąskich wnękach.

Dla dużych obiektów Rozwiązania firmy Wolf odpowiadają także najwyższym standardom efektywności energetycznej dla obiektów wielkokubaturowych. W przypadku systemów przeznaczonych do użytku w ośrodkach szkolno-wychowawczych, salach konferencyjnych, salach użyteczności publicznej, biurach oraz restauracjach - poza efektywnością kluczowym czynnikiem jest także wysoka wydajność. Rekuperatory CGL obsługują obiekty, w których zapotrzebowanie na wymianę powietrza sięga poziomu 600 m3/h. Centrale CKL oraz CRL, w zależności od modelu, przeznaczone są do wielkopowierzchniowych biur bądź lokali gastronomicznych wymagających odprowadzenia i doprowadzenia w ciągu godziny powietrza o objętości od 1300 do nawet 5800 m3. Innym rozwiązaniem z oferty firmy, zapewniającym wydajne przepływy powietrza w budynkach

wielkokubaturowych, są centrale klimatyzacyjno-wentylacyjne KG-TOP, które od lat spełniają swoje zadania na takich obiektach, jak hotele, stadiony, lotniska, ale także w obiektach użyteczności publicznej. Ich nominalny przepływ powietrza plasuje się na poziomie 2125-102 000 m3/h. www.wolf-polska.pl

59

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Instalacje gazowe

Przyłącze do budynku Poniższy artykuł przybliża temat elementów wchodzących w skład kompletnego systemu przyłącza gazowego. Poruszę też kilka kwestii, które być może ułatwią zrozumienie trochę zawiłych spraw związanych z instalacjami gazowymi.

Ze względów bezpieczeństwa, które wymagane są przy pracach związanych z gazem ziemnym, sprawą nadrzędną jest wykonanie prawidłowego projektu, montażu przez uprawnione osoby oraz, a może przede wszystkim, wykonanie instalacji z materiałów, które do minimum ograniczają ryzyko awarii.

Wykonanie przyłącza gazowego może trwać nawet sześć miesięcy, więc warto znać wszystkie formalności z tym związane. Zamieszczony schemat w łatwy sposób przedstawia, co kolejno inwestor musi zrobić, aby stać się szczęśliwym posiadaczem gazu. Jednocześnie, w dalszej części artykułu, zwrócę uwagę na kilka spraw, które warte są uszczegółowienia.

Kto wykonuje przyłącza?

Zespół gazowy na przyłączu należy do dystrybutora gazu (np. Polskiej Spółki Gazownictwa), który jest odpowiedzialny za jego eksploatację i który określa jego parametry oraz wyposażenie. Dystrybutor (np. PSG) zleca firmie zewnętrznej wykonanie przyłącza wraz zespołem gazowym na przy-

60

łączu. Tylko znikoma część przyłączy jest budowana bezpośrednio przez PSG, większość natomiast wykonują niezależne firmy na podstawie zlecenia. Zakłady gazownicze mają listy licencjonowanych podwykonawców uprawnionych do prowadzenia robót przy sieci gazowej. Do zrobienia instalacji na posesji i w domu można również wybrać firmę z rejestru, który prowadzi gazownia. Ostatnie wymienione firmy nie mają licencji, ale posiadają odpowiednie kwalifikacje, które pozwalają im wykonywać instalacje. Wybierając firmę z danego regionu, inwestor ma też pewność, że zna ona lokalne wymagania zakładu gazowniczego, co w znacznym stopniu ułatwia pomyślne zrealizowanie inwestycji.

Umowa przyłączeniowa do sieci zawiera termin wykonania przyłącza oraz odbioru gazu. Oznacza to, ni mniej, ni więcej, iż do tego terminu inwestor nie tylko powinien przygotować instalację i zgłosić odbiór techniczny, ale przede wszystkim rozpocząć odbiór gazu. Termin ten jest często traktowany, zwłaszcza przez nowicjuszy, jako wyłącznie formalny. Tymczasem za niedotrzy-

manie terminów podanych w umowie grożą kary, zwykle wyszczególnione w tychże umowach. Zapłaci je zakład, który nie zbuduje w terminie przyłącza, albo inwestor, jeżeli nie zrobi instalacji odbiorczej i nie zacznie pobierać gazu. Warto więc przypomnieć inwestorowi, kiedy widzimy już, że nie ma szans na dotrzymanie terminu, aby zwrócił się z podaniem do dystrybutora zawierającym wyjaśnienie powodów zwłoki oraz prośbę o przesunięcie terminu. W innym przypadku może on być pewien, iż zakład gazowniczy potraktuje rygorystycznie to zaniedbanie i wyegzekwuje karę.

Dobór odpowiedniej aparatury uzależniony jest oczywiście od wielu czynników, które podane są w warunkach technicznych wydawanych przez dystrybutorów gazu dla danej instalacji. W Polsce największym dystrybutorem gazu ziemnego jest Polska Spółka Gazownictwa. Warunki, jakie wydaje, informują m.in. o miejscu przyłączenia urządzeń, instalacji lub sieci oraz o ich parametrach technicznych, parametrach technicznych przyłącza do sieci dystrybucyjnej, minimalnym i maksymalnym ciśnieniu dostarczania i odbioru paliwa gazowego, wymaganiach dotyczących układu pomiarowego oraz miejscu jego instalowania, mocy przyłączeniowej oraz o rozgraniczeniach własności systemu dystry-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

bucyjnego PSG i instalacji, urządzeń lub sieci przedmiotu przyłączanego.

Aby ułatwić pracę instalatorom, producenci armatury posiadają specjalne programy, które pomogą wybrać odpowiednie rozwiązanie dla wymagań, które rozpisała nam gazownia. Wiele wariantów całych schematów przyłączy gazowych mają na swojej stronie producenci kompletnych systemów przyłączy. W łatwy sposób, zaznaczając odpowiednie pola w stworzonym konfiguratorze, tworzy gotowe rozwiązanie.

Stworzony schemat możemy zapisać lub wydrukować.

Rury i reduktor Obecnie wszystkie szafki gazowe montuje się, o ile jest to możliwe, w linii ogrodzenia. Rury gazowe stosowane pod ziemią wykonane są z polietylenu (PE), który nie może być stosowany bez osłony nad ziemią. Dlatego, aby instalacja gazowa była bezpieczna i wykonana zgodnie z przepisami, należy zastosować prefabrykowane przyłącze gazowe do budynku. W przeważającej części Polski stosuje się podejście stalowe, aby doprowadzić gaz do zaworu głównego. Składa się ono z przejścia z rury PE na rurę stalową umieszczonego pod ziemią i preizolowanej rury doprowadzającej gaz do zaworu. Stosuje się również kolumny przyłącza, w których rura PE osłonięta rurą osłonową wychodzi nad ziemię.

W przypadku wątpliwości, jakie rozwiązanie jest dopuszczone w danym rejonie Polski, bezpieczniej jest stosować preizolowane podejścia stalowe dopuszczone w całym kraju.

Za zaworem głównym montowany jest reduktor, który dostarcza gazownia. W tym miejscu kończy się przyłącze gazu będące w gestii rejonowego zakładu gazowniczego i rozpoczyna się instalacja odbiorcza.

Warto również zwrócić uwagę, że w przypadku tzw. przyłączy domowych, czyli zespołów gazowych na przyłączu o przepływie do 6 m3/h, które zasilają obiekty typu domy jednorodzinne, przyłącze kończy się na kurku głównym, przed reduktorem. Oznacza to, iż pozostała część instalacji nie podlega bezpośrednio Polskiej Spółce Gazownictwa. Wyjątek stanowi reduktor i gazomierz, które są montowane bezpośrednio przez PSG i stanowią jej własność. Cała pozostała część instalacji, a więc zarówno skrzynka, jak i monozłącze, pozostają w gestii inwestora.

Niestety poszczególne oddziały PSG mają do tego tematu różne podejście.

Coraz częstszy jest obecnie montaż całej szafki przez gazownie i fakt zleca-

nia wykonania przyłącza z powierzonego materiału zewnętrznym firmom instalacyjnym.

Warto więc, aby inwestor dopytał się przy podpisywaniu umowy, jakie ma możliwości. Może się bowiem okazać, że nie musi mieć żółtej skrzynki, którą montuje PSG w ramach wygranego przetargu, gdzie najczęściej głównym i jedynym kryterium jest najniższa cena. Być może istnieje szansa, aby nabyć skrzynkę, która będzie pasować np. do ogrodzenia.

W kolejnym artykule omówię m.in. monozłącza, podejścia stalowe, szafki na zawór.

Katarzyna Łada-Palczewska Ilustracje z archiwum firmy Weba.

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Poczta „Magazynu Instalatora”

Wentylacja i piec kaflowy Szanowna Redakcjo!

Na waszej stronie internetowej przeczytałem artykuł na temat pieców kaflowych („Piece kaflowe. Palić każdy może, trochę lepiej lub trochę gorzej...” - „Magazyn Instalatora 3/2012 - przyp. red.). W związku z tym artykułem mam do Państwa pytanie. Na dniach zdun (fachowiec z wieloletnim doświadczeniem i mający świetne opinie) kończy mi stawiać piec kaflowy (hermetyczny). Twierdzi, że żadna wentylacja nie jest konieczna. Upiera się, że do rozpalania w palenisku wystarczy, aby było uchylone okno, a przebijanie się do kanału wentylacyjnego w kominie nie jest potrzebne. Ja z kolei mam obawy co do ryzyka zatrucia czadem i uważam, że powinno się przebić i założyć kratkę (komin ma dwa oddzielne kanały, w tym jeden wentylacyjny) właśnie ze względu na czad. Będę wdzięczny za informację, czy w przypadku takiego pieca kaflowego rzeczywiście nie jest potrzebna wentylacja. Z góry dziękuję za podpowiedź. (imię i nazwisko do wiadomości redakcji) Szanowny Panie!

Urządzenia grzewcze na paliwa stałe, takie jak piece kaflowe, kominki oraz piece kominkowe, przeżywają swój renesans i bardzo często są instalowane w naszych domach. Jednakże aby nie stały się dymiącą zmorą, i co gorsza nie zagrażały naszemu życiu i zdrowiu, muszą być urządzeniami w pełni bezpiecznymi.

Bezpieczne użytkowanie palenisk opalanych paliwami stałymi możliwe jest przy spełnieniu poniższych warunków: 1. Palenisko jako system grzewczokominowy musi zostać prawidłowo zaprojektowane zgodnie z obowiązującymi przepisami.

2. Projekt musi być zrealizowany zgodnie z zasadami sztuki budowlanej i branżowej z materiałów posiadających właściwe dopuszczenia do stosowania w stosownym zakresie.

3. Palenisko musi być użytkowane w sposób przewidziany w instrukcji pro-

62

ducenta urządzenia, jak również wg instruktażu instalatora, ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju i jakości paliwa oraz dotrzymania czasookresów czynności konserwacyjnych i kontrolnych.

Instalacja pieca kaflowego w lokalu/budynku mieszkalnym musi zostać dokonana przy uwzględnieniu obowiązujących w tym zakresie przepisów i norm technicznych.

Przede wszystkim zgodnie z wymaganiami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie - Dz. U. nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami: § 132. 1. Budynek, który ze względu na swoje przeznaczenie wymaga ogrzewania, powinien być wyposażony w instalację ogrzewczą lub inne urządzenia ogrzewcze, niebędące piecami, trzonami kuchennymi lub kominkami.

Z powyższego przepisu wynika, że w całorocznym domu mieszkalnym ww. paleniska nie mogą stanowić podstawowego źródła ciepła i mogą być instalowane jedynie jako wspomagające urządzenia grzewcze.

Przyjrzyjmy się teraz temu, co mówią przepisy w zakresie pomieszczeń, w których uwzględniając ww. wymagania, możemy instalować kominki (do tej grupy urządzeń grzewczych należy zaszeregować piece kaflowe). Tu znów odwołujemy się do ww. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury, które określa, że pomieszczenia te muszą spełniać następujące wymagania § 132. 3.: 1. o kubaturze wynikającej ze wskaźnika 4 m3/kW nominalnej mocy cieplnej kominka, lecz nie mniejszej niż 30 m3, 2. spełniających wymagania dotyczące wentylacji, o których mowa w § 150 ust. 9, 3. posiadających przewody kominowe określone w § 140 ust. 1 i 2 oraz § 145 ust. 1, 4. w których możliwy jest dopływ powietrza do paleniska kominka w ilości:

a) co najmniej 10 m3/h na 1 kW nominalnej mocy cieplnej kominka - dla kominków o obudowie zamkniętej.

Konieczność zapewnienia wentylacji w pomieszczeniu, w którym zainstalowano palenisko grzewcze na opał stały, wynika z § 147 pkt 2, który mówi, że: „Wentylację mechaniczną lub grawitacyjną należy zapewnić w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, w pomieszczeniach bez otwieranych okien, a także w innych pomieszczeniach, w których ze względów zdrowotnych, technologicznych lub bezpieczeństwa konieczne jest zapewnienie wymiany powietrza”.

W ustępie 1 pkt 2 § 132 przywołano kluczowy w tym przypadku paragraf 150 ust. 9 i 10: 9. W pomieszczeniu z paleniskami na paliwo stałe płynne lub z urządzeniami gazowymi pobierającymi powietrze do spalania z pomieszczenia i z grawitacyjnym odprowadzeniem spalin przewodem od urządzenia stosowanie mechanicznej wentylacji wyciągowej jest zabronione.

10. Przepisu ust. 9 nie stosuje się do pomieszczeń, w których zastosowano wentylację nawiewno-wywiewną zrównoważoną lub nadciśnieniową.

Przewody kominowe wentylacyjne muszą spełniać wymagania zawarte w § 140 ust. 1 i 2 oraz w § 145 ust. 1 ww. Warunków Technicznych: § 140: 1. Przewody kominowe w budynku: wentylacyjne, spalinowe i dymowe, prowadzone w ścianach budynku, w obudowach, trwale połączonych z konstrukcją lub stanowiące konstrukcje samodzielne, powinny mieć wymiary przekroju, sposób prowadzenia i wysokość, stwarzające potrzebny ciąg, zapewniający wymaganą przepustowość, oraz spełniające wymagania określone w Polskich Normach dotyczących wymagań technicznych dla przewodów murowanych.

2. Przewody kominowe powinny być szczelne i spełniać warunki określone w § 266: www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5. Przewody kominowe do wentylacji grawitacyjnej powinny mieć powierzchnie przekroju co najmniej 0,016 m2 oraz najmniejszy wymiar przekroju co najmniej 0,1 m.

Wielkość netto otworu wentylacyjnego powinna być zbieżna z wielkością pola powierzchni samego przewodu kominowego. Zgodnie z wymaganiami PN-83/B-03430 „Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej” pkt 5.1.4. otwory wentylacyjne łączone z przewodami wywiewnymi powinny być usytuowane tak, aby odległość górnej krawędzi otworu nie przekraczała 150 mm.

Otwory te powinny mieć wyposażenie umożliwiające redukcję wolnego przekroju do 1/3, i powinny być obsługiwane z poziomu podłogi…

Bardzo istotną kwestią z punktu widzenia sprawności funkcjonowania przewodów kominowych jest prawidłowe wyprowadzone ich wylotów na wysokość zabezpieczającą przed niedopuszczalnym zakłóceniem ciągu

3 (211), marzec 2016

kominowego. Wymaganie te uważa się za spełnione, jeśli wyloty zostaną wyprowadzone ponad dach w sposób określony normą PN-89/B-10425 dla kominów murowanych.

Reasumując przedstawione zagadnienia oraz przepisy techniczne, pomieszczenie z piecem kaflowym musi posiadać wentylację wywiewną i w tym przypadku może to być kratka wentylacyjna w wolnym przewodzie kominowym. Niezbędne jest również zapewnienie dopływu powietrza do spalania oraz prawidłowego działania wentylacji grawitacyjnej.

Najlepszym rozwiązaniem jest wykonanie kanału nawiewnego z zewnątrz budynku doprowadzonego możliwie blisko paleniska.

Wentylacja nawiewno-wywiewna w pomieszczeniu z piecem kaflowym, kominkiem jest wymagana przede wszystkim ze względu na zagrożenie zatruciem tlenkiem węgla.

Ogromne zdziwienie budzi fakt, że renomowany fachowiec - zdun z wie-

loletnim stażem - nie zna podstawowych wymagań w zakresie wentylacji pomieszczeń z tego typu paleniskami i, co gorsza, błędnie informuje inwestora, że żadna wentylacja nie jest potrzebna. Otwieranie okna przy rozpalaniu w piecu, jak radzi Pan zdun, nie zastąpi sprawnie działającej wentylacji nawiewno-wywiewnej i absolutnie nie spełni swojej roli.

Taki stan rzeczy, to jest brak opisanej wentylacji, może stanowić realne zagrożenie dla zdrowia i życia mieszkańców i nawet najlepiej wybudowany piec tego nie zmieni. Aby takiego zagrożenia uniknąć, przed przekazaniem urządzenia do użytkowania należy zlecić kontrolę całego systemu grzewczo-kominowego (w szczególności szczelności układu) i sprawności działania wentylacji nawiewno-wywiewnej mistrzowi kominiarskiemu celem wydania stosownej opinii.

Z poważaniem, Mirosław Antos, mistrz kominiarski

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Jestem za, a nawet przeciw, czyli pokojowe rozmowy o technologiach

Cenna wymiana W tym wydaniu „branżowy dwugłos” dotyczy rodzajów wymienników stosowanych w systemach odzysku ciepła w wentylacji. Jakie są wady i zalety wymienników obrotowych i przeciwprądowych? Co przemawia za zastosowaniem w konkretnych sytuacjach tego a nie innego rozwiązania? Między innymi na te pytania postarają się odpowiedzieć eksperci.

Wymienniki przeciwprądowe

Z

mieniające się przepisy związane z energooszczędnością instalacji wentylacyjnych zmuszają projektantów i inwestorów do poszukiwania rozwiązań i urządzeń charakteryzujących się coraz lepszymi parametrami.

W kontekście central wentylacyjnych (rekuperatorów) duże znaczenie ma sprawność odzysku ciepła.

W odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku producenci opracowali tzw. wymienniki przeciwprądowe. Charakteryzują się dużą czynną powierzchnią wymiany ciepła i osiągają temperaturową sprawność odzysku ciepła do 95%. Jest to wartość znacznie wyższa od ich poprzedników, wymienników krzyżowych, dla których maksymalna wartość odzysku ciepła wynosi 75%.

Zaletą wymienników przeciwprądowych (podobnie jak krzyżowych) jest duża szczelność. Strumienie powietrza nawiewanego i wywiewanego nie mieszają się ze sobą, dzięki czemu mogą być instalowane w zdecydowanej większości obiektów. Znajdują zastosowanie wszędzie tam, gdzie np. należy zapewnić wysokie warunki higieniczne pomieszczeń czy nie jest wskazane odzyskiwanie wilgoci z powietrza wywiewanego (hale basenowe). Palarnie będą kolejnym przykładem pomieszczeń, gdzie wskazane jest stosowanie szczelnych wymienników ciepła.

Ryzyko zawracania powietrza wywiewanego w tego typu konstrukcji wymiennika praktycznie nie istnieje - do budynku dostarczane jest w 100% świeże powietrze zewnętrzne (poza przypadkami, gdy zaprojektowano celową i kontrolowaną recyrkulację powietrza). Warto tutaj przypomnieć o możliwych ograniczeniach stosowania wymienników obrotowych właśnie przez niekontrolowane mieszanie i zawracanie strumienia powietrza wywiewanego do świeżego nawiewanego.

Należy rozróżnić szczelność wymienników ciepła od szczelności całego urządzenia. Ewentualne nie-

64

Wymienniki obrotowe

W

ymiennik obrotowy to rozwiązanie bardzo często stosowane w nowoczesnych systemach wentylacyjnych. Zasada jego działania opiera się na czerpaniu energii cieplnej z powietrza wylotowego i przekazywaniu jej do chłodnego powietrza napływającego z zewnątrz. Konstrukcja wymiennika umożliwia również odzysk wilgoci, dzięki czemu gwarantuje on nie tylko skuteczną wentylację, ale również przyczynia się do poprawy mikroklimatu w pomieszczeniach. l Zalety i wady wymienników obrotowych Wśród największych zalet wymiennika obrotowego należy wymienić wysoką sprawność oraz możliwość przekazywania wilgoci. Zwykle parametry te plasują się na poziomie ok. 80%, jednak wysokiej klasy urządzenia gwarantują sprawność odzysku ciepła nawet do 90% i wilgoci do ponad 90%. Do listy atutów wymienników obrotowych dopisać należy także niskie straty ciśnienia, łatwą konserwację i kompaktową budowę.

Rozwiązanie to umożliwia również około czterokrotne zmniejszenie zużycia energii potrzebnej do podgrzewania powietrza nawiewanego. Z uwagi na pracujący w trybie ciągłym wirnik wymienniki obrotowe nie są narażone na zamarzanie ani szronienie, nawet w bardzo niskich temperaturach. Z drugiej strony, w miesiącach letnich tego typu wymiennik może wykorzystywać potencjał płynący z działającej w pomeszczeniach klimatyzacji i w ten sposób ochładzać nawiewane powietrze.

Z punktu widzenia inwestora ważne jest, że w urządzeniach wyposażonych w wymiennik obrotowy nie dochodzi do wykraplania kondensatu, a co za tym idzie - nie ma potrzeby odprowadzania skroplin. Warto dodać również, że wymienniki obrotowe zwykle mają możliwość regulacji prędkości pracy wirnika, dzięki czemu można dopasowywać wydajność wentylacji do aktualnych potrzeb. Projektanci systemów wentylacyjnych zalecają, aby „wyższy bieg” włączać w momencie, gdy generujemy dodatkową ilość wilgoci, spalin czy zanieczyszczeń w powietrzu. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Wymienniki przeciwprądowe

wielkie nieszczelności rekuperatora przeciwprądowego wynikają z konstrukcji centrali.

Poprzez odseparowanie strumieni powietrza od siebie w wymiennikach przeciwprądowych nie odzyskuje się wilgoci z powietrza zużytego. Z jednej strony unika się ryzyka zawracania (kumulowania na materiale higroskopijnym) bakterii czy wirusów oraz uciążliwych zapachów z powietrza usuwanego, z drugiej - powietrze nawiewane nie jest dowilżane.

Wymienniki płytowe przeciwprądowe nie posiadają części ruchomych w swojej konstrukcji, więc ryzyko awarii nie istnieje.

Oczywiście należy pamiętać o systematycznym myciu wymiennika, zgodnie z zaleceniami producenta. Warto zwrócić uwagę, że nie jest to czynność czasochłonna ani trudna. Wymienniki przeciwprądowe nie wymagają zasilania energią elektryczną.

W wymiennikach przeciwprądowych, wskutek wysokiego odzysku ciepła, może wykraplać się większa ilość kondensatu (w porównaniu do wymienników krzyżowych). Ilość kondensującej wilgoci jest zależna od temperatury zewnętrznej oraz wilgotności i temperatury powietrza usuwanego. W okresie zimowym, podczas ujemnych temperatur, powietrze zewnętrzne, przepływając przez wymiennik może doprowadzić do zamarznięcia kondensatu. Gwałtownie maleje wtedy sprawność odzysku ciepła, rosną opory przepływu powietrza, co może spowodować rozbilansowanie strumieni powietrza. Aby zapobiec tym negatywnym zjawiskom, producenci proponują stosowanie wstępnych nagrzewnic powietrza. Mają one za zadanie podnieść temperaturę powietrza zewnętrznego, aby zapobiec szronieniu wymiennika.

Częstość i długość pracy wstępnych nagrzewnic powietrza jest różna u różnych producentów - zależnie od opracowanego algorytmu. Praktycznie prawie cała energia zużyta przez nagrzewnicę wstępną służy tylko podgrzaniu powietrza wyrzutowego (nie dopuszczając do zamarznięcia kondensatu) - jest ona więc tracona. Dlatego istotne jest, aby czas pracy nagrzewnicy wstępnej był możliwie najkrótszy.

Kolejną ważną kwestią w kontekście szronienia wymiennika przeciwprądowego jest zapewnienie sprawnego odprowadzania skroplin, co dalej redukuje czas pracy wstępnej nagrzewnicy elektrycznej.

Reasumując, centrale wentylacyjne wyposażone w przeciwprądowy wymiennik do odzysku ciepła charakteryzują się wysoką realną sprawnością temperaturową (do 95%), konstrukcją uniemożliwiającą mieszanie się strumieni powietrza oraz brakiem części ruchomych (nie występuje ryzyko awarii). Wymienniki przeciwprądowe wskutek wysokiej wartości odzysku ciepła mogą wytwarzać większe ilości kondensatu, co wywołuje ich szronienie. Aby zapobiec temu negatywnemu zjawisku, standardowo stosuje się wstępne nagrzewnice powietrza.

Nie dziwi więc, że centrale wentylacyjne z wymiennikami przeciwprądowymi stanowią bardzo dobre rozwiązanie dla większości inwestycji. l Magdalena Skórska, Pro-Vent www.instalator.pl

3 (211), marzec 2016

Wymienniki obrotowe

Wadą wymienników obrotowych bywa poziom hałasu wytwarzanego przez urządzenie, fakt mieszania powietrza nawiewanego z wywiewanym oraz niezbędne doprowadzenie dodatkowej energii do napędu silnika rotora. Rozwiązanie to jest również droższe niż wymienniki krzyżowe czy przeciwprądowe i stosowane głównie w dużych centralach wentylacyjnych. l Gdzie i kiedy stosować?

Urządzenia wentylacyjne z wymiennikiem obrotowym warto zastosować w miejscach, w których w ciągu roku zdarzają się bardzo niskie temperatury oraz w słabo ogrzewanych pomieszczeniach (hale magazynowe, strychy itp.). Z uwagi na fakt, że taki wymiennik świetnie radzi sobie nawet przy ujemnych temperaturach, nie trzeba obawiać się przerw w działaniu wentylacji związanych z oszronieniem lub zamrożeniem tego elementu systemu. Opłacalność stosowania wymienników obrotowych wzrasta w przypadku średnich i dużych ilości powietrza.

Kolejne pomieszczenia, w których warto korzystać z centrali wentylacyjnej z wymiennikiem obrotowym, to wnętrza z centralnym ogrzewaniem lub działającą klimatyzacją. Mowa szczególnie o takich wnętrzach jak biura, sypialnie czy pokoje dziecięce. Materiał higroskopijny, którym pokryty jest wymiennik obrotowy, umożliwia odzyskanie i ponowne wykorzystanie części wilgoci z pomieszczeń. W praktyce oznacza to, że nawiewane powietrze nie jest przesuszone i poprawia się mikroklimat we wnętrzach, a co za tym idzie - samopoczucie przebywających w nim osób.

Podsumowując, urządzenia z wymiennikiem obrotowym stosować można w większości mieszkalnych i biurowych rozwiązań. Trzeba jednak pamiętać, że w niektórych obiektach lepiej z nich rezygnować. Chodzi przede wszystkim o pomieszczenia, w których powietrze zawiera bardzo dużo wilgoci, dymu, różnego rodzaju oparów czy też zarazków.

Jeżeli zatem wentylacja mechaniczna ma być instalowana w takich miejscach, jakimi są baseny, sauny, palarnie, a także szpitale czy profesjonalne kuchnie, to warto zdecydować się na wybór centrali wyposażonej w wymiennik innego typu (niedopuszczający do mieszania się powietrza nawiewanego i wywiewanego). Wyeliminowane zostanie wówczas ryzyko „powrotu” do pomieszczeń powietrza zanieczyszczonego. l Przemysław Adamczyk, Wolf-Technika Grzewcza

65

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Kominek? Owszem. Ale jaki? - (3)

Miejsce na kominek Stopniowo udaje nam się ustalić, jaką funkcję ma spełniać kominek - wiemy, czego możemy oczekiwać, jakie będą wymagania, a jakie ograniczenia. Czas na ustalenie, gdzie go umieścimy.

Kominek w sypialni, ogrodzie zimowym - a może w łazience? Salon albo jadalnia? Dlaczego nie? Każdy pomysł, jaki podsuwa wyobraźnia, jest możliwy do zrealizowania. Każdy? Tak, właściwie każdy. Wystarczy kreatywny projektant, wykonawca posiadający wiedzę i doświadczenie, aby przedstawionej koncepcji nadać realny kształt, jednocześnie wskazując na konsekwencje przyjętych rozwiązań, a zwłaszcza zagrożeń, jeżeli takie mogą wystąpić.

Do tego niezbędny będzie jeszcze jeden element - wystarczające zasoby finansowe. Warto kierować się tu pewną zasadą, przydatną nie tylko przy budowie kominka: nie oszczędzamy tam, gdzie elementy będą zakryte, bowiem nie będzie można sprawdzić, czy zostały poprawnie zrobione, czy nie zostały uszkodzone w czasie dalszych prac budowlanych lub eksploatacji. Tutaj oszczędności i rozwiązania tymczasowe mogą okazać się kosztowne. Pomocna bywa dokumentacja fotograficzna z każdego etapu prac.

Niezależnie od tego, czy pomysł na formę kominka będzie dziełem przyszłego użytkownika, jego rodziny i znajomych, czy zostaną przetransponowane rozwiązania katalogowe lub też projekt wykona projektant wnętrz ważne, aby nie zapominać, że kominek

Rys. 1. Przykład podłączenia.

66

(mówimy o kominku opalanym paliwem stałym) musi mieć podłączenie do przewodu dymowego i doprowadzenie powietrza zewnętrznego. Naturalnie to wszystko trzeba połączyć, nie zapominając o wytwarzanym przez kominek cieple, wentylacji pomieszczenia, podłożu narażonym na obciążenia i stropie, którego nie należy przegrzewać (rys. 1, 2 i 4). Szczególną ostrożność należy zachować w budynkach o konstrukcji drewnianej lub mieszanej.

Od komina się zaczyna Informacji na temat kominów można znaleźć bardzo dużo zarówno w pismach specjalistycznych, jak i w internecie. Który zatem wybrać? Tutaj również nadmiar „wiedzy” może przytłaczać. Zastanówmy się, z czego możemy wybierać. l Kominy z cegły - najstarsze rozwiązanie; zaletą jest prosta konstrukcja, montaż przyłącza w dowolnym miejscu.

Wadą jest przekrój kanału dymowego (najczęściej 27 x 14 cm), dodatkowo przy niestarannym wymurowaniu i szorstkiej powierzchni powstają duże opory powodujące zakłócenia ciągu, istnieje możliwość powstania tzw. przelotek. Również niewłaściwy opał spowoduje szybkie osadzanie się sadzy i uszkodzenie komina; powstają zacieki i zmurszenia. Dobrym rozwiązaniem jest włożenie do przewodu dymowego rury stalowej. l Komin ceramiczny modułowy monolityczny - rzadziej stosowany; l Komin ceramiczny modułowy warstwowy - zaletą jest prosta budowa, szybki montaż oraz (ze względu na gładkie ścianki i okrągły przekrój) korzystny przepływ spalin. Wadą jest konieczność dokładnego określenia wysokości i rodzaju trójnika przyłączeniowego już na etapie montażu komina, a także mniej-

sza odporność na długotrwałe działanie wysokiej temperatury; l Komin metalowy ze stali żaroodpornej, dwupłaszczowy. Niewątpliwą zaletą jest niewielki ciężar, szybki montaż, doskonałe przepływy spalin oraz szybkie nagrzewanie stabilizujące ciąg. Nie jest również potrzebny specjalny fundament, gdyż istnieje możliwość zamocowania, np. na ścianie zewnętrznej. Wadą będzie szybkie wychładzanie komina, dużo większa możliwość powstawania skropliny, a przy niewłaściwej eksploatacji - powstawanie korozji.

Oczywiście każdy z tych kominów musi mieć możliwość czyszczenia i wybierania sadzy, aby umożliwiać kominiarzowi coroczne, obowiązkowe sprawdzenie stanu przewodu dymowego.

Wybór rodzaju komina zależy między innymi od tego, jaka będzie bryła kominka, może on też podkreślać cha-

Rys. 2. Podłączenie do systemowego komina ceramicznego.

1 - czerpnia zakończona trwałym zabezpieczeniem, np. stalowa siatka, 2 - kanał doprowadzenia powietrza zewnętrznego z materiału niepalnego, 3 - strop (podłoga), 4 - odskraplacz, 5 - drzwiczki wyczystkowe, 6 - komin z przewodem dymowym i wentylacyjnym, 7 - strop (sufit), 8 - kratka wentylacyjna, 9 - przejście kominowe, 10 - rury przyłączeniowe (dymowe), 11 wkład kominkowy, 12 - wzmocnienie pod palenisko (kominek). www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

rakter wnętrza. Najkorzystniej gdy wkład kominkowy podłączony jest osiowo; choć rzecz jasna możliwe są przesunięcia. Długość rury podłączeniowej nie może przekraczać dwóch metrów, powinna mieć dodatkowe czyszczaki i przebiegać pod właściwym kątem. To kolejny powód, by jak najwcześniej określić przyszłą formę kominka.

Wcale nierzadko spotykane jest rozwiązanie pokazane na rysunku 3, które - na podstawie wieloletniej praktyki - uważam za bardzo niekorzystne i sprawiające sporo problemów w późniejszej eksploatacji.

Jest to podłączenie określane jako „prosto do nieba”. Przy takim podłączeniu wyczystką staje się komora paleniska. Tutaj będą spadały sadze, ściekały skropliny, a w szczególnych sytuacjach również opady atmosferyczne. Czyszczenia będzie wymagał deflektor, okładzina szamotowa będzie narażona na zawilgocenie. Oczywiście w trakcie palenia nie będzie to szczególnym problemem, wilgoć odparuje ale na szamotach mogą pojawić się zacieki i spękania. Kłopoty mogą się zacząć, gdy w kominku się nie pali.

Wtedy podłączenie może sprawić nam niemiłą niespodziankę, np. po ulewnym deszczu lub po powrocie z zimowego wyjazdu na narty. Problemem będzie również właściwe zabezpieczenie stropu od strony obciążeniowej i termicznej. Dotyczy to szczególnie ustawienia komina systemowego w pomieszczeniu nad kominkiem. Takie rozwiązanie pozwala wprawdzie na zaoszczędzenie miejsca w salonie, tylko czy warto? Na pewno warto o tym wiedzieć przed podjęciem decyzji.

3 (211), marzec 2016

Powietrze do spalania Jest to często zadawane pytanie.

Przecież pomieszczenie jest duże, poza tym kiedyś nie doprowadzano powietrza i kominki działały. W dodatku będzie to wychładzało dom, a przecież nie po to robimy izolację czy wstawiamy podwójne lub potrójne szczelne okna.

Doprowadzać czy nie - oto jest pytanie.

Zdecydowanie tak, w każdym wypadku. Obecnie domy ze względu na ograniczenie strat ciepła są szczelne, czasem nazbyt szczelne. Powietrze nie dostaje się przez nieszczelności w oknach i drzwiach, a przecież kominek nie będzie jedynym jego „pożeraczem”. Przyjmuje się, że do wkładu kominkowego należy doprowadzić 10 m3 powietrza na godzinę na 1 kW mocy nominalnej. Nowoczesne wkłady kominkowe mają fabryczne przyłącze bezpośrednio do pieca i wielkość kanału doprowadzającego należy dostosować do średnicy podanej przez producenta. Najczęściej jest to 100 do 150 mm. Są również mniej wrażliwe na to, z jakiego kierunku jest doprowadzane powietrze. Korzystne jest doprowadzenie od strony wiatrów dominujących, zwłaszcza przy budynkach długich (szeregowcach), bowiem przy silnych wiatrach mogą wystąpić zakłócenia ciągu. Kanał doprowadzający powinien być z materiału niepalnego, a sposób poprowadzenia powinien umożliwić wstępne ogrzanie powietrza, jednocześnie zabezpieczając przed

powstaniem kondensatu i przechłodzaniem podłogi i ścian. Niekiedy warto zainstalować dodatkową przepustnicę. Warto pomyśleć o trwałym zabezpieczeniu wlotu umieszczonego na zewnątrz ze względu na „gości” szukających schronienia przed zimą. Często stosowane jest doprowadzenie pośrednie, np. z wentylowanej piwnicy.

Warto wiedzieć, skąd powietrza doprowadzać nie należy. Są to: l garaż, l kotłownia, l pomieszczenie, gdzie składowane są paliwa lub chemikalia, l pomieszczenia w złym stanie technicznym, np. zagrzybione, l nie wolno również stosować wspólnych czerpni do kotłowni i kominka lub dwóch i więcej różnych urządzeń.

Zaprojektowanie i wykonanie doprowadzenia powietrza zewnętrznego w nowym, przystosowanym do zamontowania kominka budynku na ogół nie stwarza większych problemów. Coraz częściej stosowane są urządzenia elektroniczne sterujące dopływem powietrza, co pozwala na optymalizację procesu spalania - a więc lepsze wykorzystanie drewna, uzyskanie właściwej temperatury spalania, czyli wykorzystanie tego, nad czym naukowcy i producenci pracują.

Gorzej gdy kominek ma powstać w budynku, który od dawna jest zamieszkały. Jeżeli budujemy kominek, to powietrze trzeba doprowadzić. Jeżeli nie można wykonać odpowiedniej instalacji, wtedy należy zamontować odpowiednie nawietrzaki w oknach lub na ścianie zewnętrznej. Wadą takiego rozwiązania jest powstanie strumienia chłodnego powietrza przechodzącego przez pomieszczenie.

Usytuowanie kominka

Rys. 3. Sposób podłączenia do komina stwarzający sporo problemów. www.instalator.pl

Rys. 4. Podłączenie pieca wolnostojącego, tzw. kozy, do komina murowanego z cegły. 6 - komin z przewodem dymowym i wentylacyjnym, 8 - kratka wentylacyjna, 9 - przejście kominowe, 10 - rury przyłączeniowe (dymowe), 11 - wkład kominkowy, 13 kryza maskująca dot. kozy, 14 - nawietrzak ścienny - pośrednie doprowadzenie powietrza zewnętrznego.

Usytuowanie kominka w pomieszczeniu, bez względu na pełnioną przez to pomieszczenie funkcję, może być: l centralne, l przyścienne, l przyścienne narożne, l w ścianie łączącej dwa pomieszczenia, l nietypowe, np. podwieszone na stropie lub ścianie.

Każde z tych miejsc ma zalety i wady, wymaga innego podejścia projektowego i wykonawczego, zatem ciąg dalszy nastąpi.

Marek Zajączkowski

67

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

Instalacje gazowe z miedzi - procedury stosowania

Zacisk na rurze Zgodnie z obowiązującymi przepisami do wykonywania instalacji gazowych w budynkach mieszkalnych możemy stosować rury ze stali czarnej oraz rury miedziane w stanie twardym wykonane zgodnie z normą PN-EN 1057, w których grubość ścianki nie może być mniejsza niż 1 mm.

Rury miedziane są powszechnie stosowane przez instalatorów ze względu na walory estetyczne, zdecydowanie mniejsze gabaryty rur oraz szeroko znane i łatwe do wykonania techniki połączeń poszczególnych odcinków instalacji gazowej.

Instalator może zastosować dwie metody połączeń rurowych: l z zastosowaniem łączników lutowanych na twardo; l z zastosowaniem łączników zaprasowywanych.

Obie te metody są wymienione w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz. U. nr 75 poz. 690 z 2002 r., z późniejszymi zmianami). Metoda lutowania na twardo jest wymieniona wprost, natomiast metoda zaprasowywania jest ujęta ogólnie jako metoda, która ma spełniać wymagania szczelności i bezpieczeństwa określone w polskich normach dotyczących instalacji gazowych. Łącznik zaprasowywany do instala-

68

cji gazowych po przebyciu badań i procesu certyfikacji powinien posiadać wymagane prawem oznaczenia (najczęściej na opakowaniu jednostkowym i/lub bezpośrednio na złączce) zawierające m.in. informacje o numerze Krajowej Deklaracji Zgodności, numerze Aprobaty Technicznej i numerze Certyfikatu oraz podstawowe dane techniczne. O ile instalacja gazowa wykonywana z rur stalowych czarnych łączonych poprzez spawanie nie ma ograniczeń odnośnie do miejsca zastosowania, to instalacja z miedzi takie ograniczenia posiada. Wśród instalatorów wątpliwości budzi stosowanie miedzi za gazomierzem zamontowanym na klatce schodowej budynku wielorodzinnego. Paragraf 163, punkt 4 noweli wspomnianego wyżej rozporządzenia podaje, że można stosować miedź za gazomierzem lub za odgałęzieniem do odrębnego lokalu.

Jednocześnie to samo rozporządzenie umożliwia montaż gazomierza na klatce schodowej.

Trudno więc dopatrzyć się we wspomnianych przepisach ograniczeń dotyczących opisywanego wyżej rozwiązania. Podobną interpretację przepisów można odszukać w publikacjach specjalistycznych dotyczących zastosowania instalacji miedzianych.

Kolejnym źródłem wątpliwości, które wstrzymuje prowadzenie przewodów miedzianych za gazomierzami na klatkach schodowych, jest punkt 5 tego samego paragrafu, który zabrania prowadzenia rur miedzianych na zewnętrznej ścianie budynku. Wprowadzenie takiego

ograniczenia spowodowane zostało faktem zapewnienia takich warunków, aby różnica temperatury między powietrzem zewnętrznym a temperaturą przesyłanego gazu nie powodowała wykraplania się pary wodnej na powierzchni przewodu i nie powodowała przyspieszonej korozji rury. W takim rozumieniu ściana oddzielająca lokal od klatki schodowej (ogólnodostępnego korytarza) nie jest ścianą zewnętrzną budynku. Nie ma więc zakazu stosowania rur miedzianych.

Gazowe instalacje z rur miedzianych połączone łącznikiem zaprasowywanym bardzo często stosowane są w trakcie remontów starych zasobów mieszkaniowych oraz podczas wymian uszkodzonych/zużytych instalacji w budynkach zamieszkałych, gdzie istnieją ograniczenia w stosowaniu otwartego ognia. Należy jednak pamiętać, aby poszczególne elementy instalacji posiadały widoczne oznaczenie rury (możliwość sprawdzenia grubości ścianki), jak też fabryczne oznaczenie wizualne łącznika w postaci żółtej kropki, co jest gwarancją, że łącznik ma żółty o-ring uszczelniający odpowiedni dla instalacji gazowych. Spełnienie tego warunku pozwoli na bezproblemowy odbiór instalacji gazowej podczas próby ciśnieniowej przez odpowiednie służby techniczne przed napełnieniem instalacji gazem.

Kazimierz Zakrzewski Literatura: 1. „Instalacje wodociągowe, ogrzewcze i gazowe, chłodnicze, klimatyzacyjne, gazów medycznych oraz próżni wykonane z rur miedzianych i stopów miedzi. Wytyczne stosowania i projektowania” PCPM 2013.

2. Rozporządzenie w sprawie warunków, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z 12.04.2002 r.

(Dz. U. nr 75/02 poz. 690).

3. www.akademiamiedzi.pl, www.instalacjezmiedzi.pl www.instalator.pl

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

3. 2

016

miesięcznik informacyjno-techniczny 3 (211), marzec 2016

SKANDYNAWSKIE ROZWIĄZANIA DLA TWOJEGO DOMU Pompy ciepła, wentylacja, rekuperacja, chłodzenie

ENERGOOSZCZĘDNOŚĆ NAJWYŻSZEJ KLASY

GE=3

AIR9 35 °C

Comfort 252 Top A+ A

A+

A+++

A +++

A++ A+ A

B

B

C

C

D

D

E

E

F

F

G

G 811/2013

Powietrzne pompy ciepła klasa A+++

69

Gruntowe pompy ciepła klasa A+++

Rekuperatory klasa A+

Rekuperatory z chłodzeniem

NILAN-POLSKA ul. Obywatelska 100 94-104 Łódź tel.: 42 298 76 03 info@nilan-polska.pl www.nilan-polska.pl

I

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

II

70

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

71

III

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

IV

72

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

73

V

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (211), marzec 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

VI

74

Revolving Revolution ®

LIDER PALNIKÓW NA PELLET

Palniki na pellet do kotłów olejowych, gazowych lub na paliwo stałe è Najnowocześniejsze innowacyjna technologia spalania wykonany z najlepszych komponentów è Oszczędne oszczędność do 60% kosztów ogrzewania napęd hybrydowy redukuje pobór prądu è Ekologiczne certyfikowane na 5 klasę emisji spalin spalanie nie zwiększa CO2 w atmosferze paliwo: pellet uzyskiwany z odnawialnej biomasy è Proste w użytkowaniu czyste i bezpieczne paliwo samoczyszcząca komora spalania intuicyjne i proste w obsłudze sterowniki è 3 lata gwarancji

Zapraszamy na

MiędzynarodowE TargI InstalacyjnE w Poznaniu 25-28 kwietnia 2016

PRODUCENT: PELLAS X Sp. z o.o. Sp. k.

tel.: +48 67 213 80 40

e-mail: info-pl@pellasx.eu

www.PellasX.pl