Magazyn Instalatora 9/2016 (M)

nakład 11 015

01 9. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 9 (217), wrzesień 2016

6

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”:

kotły kondensacyjne

l Dobry COP

powietrzne pompy ciepła

l Równoważenie instalacji l Magnetyzery na rury l Rozmrażanie podjazdu l Komin z klasą l Rurociąg podparty l Przechwyt deszczówki

GRUNDFOS ALPHA3 SYSTEM

“Nowy System ALPHA3 zmniejsza rachunki za energię aż o 20%”

POPRAWNE ZRÓWNOWAŻENIE INSTALACJI POWODUJE OSZCZĘDNOŚCI Właściwe zrównoważenie hydrauliczne instalacji grzewczej przyczynia się do zmniejszenia rachunków za energię elektryczną nawet o 20%. Instalator wyposażony w smartfon, Alpha Reader i najbardziej wydajną energetycznie pompę obiegową ALPHA3 może to zrobić szybko i prosto.

Poznaj System ALPHA3 tutaj: grundfos.pl/alpha3

ZA SYSTEMZAKUP UA ZYSK A LPHA3 SZ

*ALPHA3, ALPHA Reader oraz smartfon należy nabyć osobno. Aplikacja Grundfos Go Balance do równoważenia hydraulicznego jest darmowa.

DODAT PUN KOWE MASTEKTY W R CLUB GRUND FOS

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy O zaletach wykorzystania kondensacji w ogrzewaniu nikogo już (chyba?) przekonywać nie trzeba. Pytanie, jakie powinniśmy postawić, to nie czy, ale jak optymalnie wykorzystać w konkretnym urządzeniu grzewczym (czyli w kotle) to zjawisko. Sądzę, że autorzy artykułów ringowych udzielą Państwu właściwych odpowiedzi, gdyż - jak się okazuje - mimo że kocioł do kotła podobny, to jednak jak się im przyjrzeć bliżej - różnią się od siebie, czasem znaczącymi szczegółami. A producenci starają się „włożyć do kotła” coraz to lepsze rozwiązania i nowinki techniczne: „Nowe kotły (...) jeszcze lepiej dopasowują się do zapotrzebowania na ciepło budynku, w jeszcze większym stopniu oszczędzając paliwo. Zakres modulacji mocy grzewczej w urządzeniach >>200<< wynosi od 10 do 100% mocy maksymalnej (...). Rekordzistą jest tutaj kocioł o mocy 1,8-35 kW, którego zakres modulacji wynosi od 5 do 100%”.

Czy wymieniając rodzaj źródła ciepła z kotła stałopalnego na pompę ciepła można zostawić i wykorzystać stary zasobnik c.w.u.? Okazuje się, ze niekoniecznie. Jak przekonuje autor artykułu pt. „Strona odbioru” (s. 24-25): „Dobrą praktyką jest stosowanie wężownic o powierzchni wymiany ciepła na poziomie 0,250,3 m² na 1 kW mocy grzewczej pompy ciepła”.

Zagospodarowanie wody deszczowej nabiera w Polsce coraz większego znaczenia. Przypomnijmy sobie letnie ulewy! Jak pisze autor dwugłosu branżowego (s. 48-49): „Wszędzie tam, gdzie powstaje zwarta zabudowa przemysłowa lub mieszkalna, a zmniejsza się powierzchnia terenów zielonych, wody opadowe powinny podlegać kontrolowanemu odprowadzeniu”. Jakie rozwiązania zastosować do tego celu? Skrzynki rozsączające czy studnie chłonne? W jakich sytuacjach jedno ma przewagę nad drugim? Mam nadzieję, że autorzy przekonają Państwa swoimi argumentami.

Podstawowym zadaniem wpustów (punktowych, liniowych) jest skuteczne i szybkie odprowadzenie zużytej wody z powierzchni podłogi oraz zabezpieczenie pomieszczenia przed wyziewami gazów z kanalizacji. Jakie cechy powinny spełniać te produkty? Czym różnią się poszczególne produkty? O tym przeczytacie Państwo w Poradniku ABC „Magazynu Instalatora”.

Sławomir Bibulski

4

Na okładce: © jackf/123RF.com

l

Ring „MI”: kotły kondensacyje s. 6-17

l Równoważenie hydrauliczne instalacji grzewczej i chłodniczej s. 20 l Wymiana grzejników s. 22 l Elementy układu hydraulicznego instalacji z PC s. 24 l Ogrzewanie antyoblodzeniowe s. 26 l Odpowiedzialność cywilna instalatorów s. 28 l Zawór na powrocie s. 30 l Równoważenie instalacji s. 32 l Powietrzne pompy ciepła s. 34 l Świadectwa energooszczędności s. 36 l Odpowiadam, bo wypada... s. 38 l Kondensacja na grzejniku s. 40 l Stabilna instalacja (strona sponsorowana Danfoss) s. 41 l Pewny zacisk na rurze (strona sponsorowana Vinsar) s. 42 l Ogrzewanie hybrydowe (strona sponsorowana Viessmann) s. 43 l Pompowanie kondensatu (strona sponsorowana SFA) s. 44 l Zbiorcze odprowadzanie spalin (strona sponsorowana Jeremias) s. 45 l

Magnetyzery w instalacjach s. 50

l Redukcja ciśnienia (Armatura w instalacjach domowych) s. 46 l Rozsączanie i wchłanianie (Dwugłos branżowy) s. 48 l Woda w polu (Magnetyzery w instalacjach) s. 50 l Punkty stałe i przesuwne (Zamocowanie rurociągów) s. 52 l Oszczędne źródełko (Wykorzystanie wody deszczowej) s. 54 l Nowości w „MI” s. 56 l Trwałe ocieplenie (Chemia budowlana i energooszczędność) s. 58

l

Instalacje wentylacyjne pod kontrolą s. 60

ISSN 1505 - 8336

l Ekoprojekt w wentylacji s. 60 l Co tam Panie w „polityce”? s. 62 l Powietrze do kominka s. 64 l Budujesz? O kominie decydujesz! s. 66

9 . 2

01 6

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70.

Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5.

Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

5

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W październiku na ringu: ogrzewanie płaszczyznowe (wodne, elektryczne, ścienne, podłogowe, sufitowe...)

Dziś na ringu „Magazynu Instalatora”: kotły kondensacyjne ogrzewanie, kocioł, kondensacyjny, wymiennik, zasobnik

Ariston Pakiet kotła jednofunkcyjnego z zasobnikiem ciepłej wody użytkowej to typowe rozwiązanie dla budownictwa jednorodzinnego. Zwykle w domach jednorodzinnych instalacja ciepłej wody użytkowej jest dosyć rozbudowana i wymaga zastosowania recyrkulacji - w takim przypadku kocioł z zasobnikiem o pojemności 120-160 litrów to idealne rozwiązanie.

Ariston ma w ofercie gotowe pakiety grzewcze oparte o kotły kondensacyjne Clas Premium EVO i Genus Premium EVO oraz zasobniki z serii BCH. W zależności od specyfikacji pakietu znajdziemy w nich również sterowniki i zestawy przyłączeniowe pomiędzy kotłem a zasobnikiem.

Na uwagę zasługują nowe pakiety, w których zastosowano 3 modulowane sterowniki strefowe oraz sondę zewnętrzną. W takiej konfiguracji grzewczej klasa energetyczna ogrzewania jest podniesiona do poziomu A+.

Szeroka oferta Wygoda obsługi, rozbudowana automatyka, cicha praca, czyste środowisko, realne oszczędności - wszystkie te zalety posiadają nowoczesne kotły kondensacyjne Ariston. W zależności od potrzeb użytkownika, wybrane modele mogą być wiszące lub stojące, np. Genus Premium EVO FS (ang. floor standing), jednofunkcyjne (tylko do ogrzewania,

6

np. Genus Premium EVO System, Clas Premium EVO System) lub dwufunkcyjne (do ogrzewania i podgrzewania ciepłej wody użytkowej, np. Genus Premium EVO, Clas PreKocioł kondensacyjny Genus Premium EVO.

mium EVO) oraz z wbudowanym zasobnikiem (np. Clas B Premium EVO). W ofercie kotłów kondensacyjnych Ariston znajdują się modele spełniające oczekiwania zarówno inwestorów indywidualnych, do użytPytanie do...

Dlaczego kotły EVO przełamują obecny model konstruowania nowoczesnych systemów grzewczych? ku domowego, jak również modele średniej mocy (seria Genus Premium EVO HP (ang. high power), przeznaczone do zapewniania komfortu w rozbudowanych układach kaskadowych, dla inwestycji o dużym zapotrzebowaniu na moc grzewczą.

Ofertę serii EVO uzupełnia najnowszy model - Cares Premium, który łączy wysoką sprawność i ciekawy design z przystępną ceną.

Kotły nowej generacji EVO firmy Ariston przełamują obecny model konstruowania nowoczesnych systemów grzewczych. Inteligentne, energooszczędne rozwiązania wyprzedzają pod względem technologicznym urządzenia oferowane obecnie na rynku. Odzwierciedlają nowatorski sposób myślenia o wytwarzaniu energii i wykorzystywaniu jej zasobów. Wprowadzone ulepszenia dotyczą istotnych obszarów, takich jak: efektywność i oszczędność enerwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Panel Genus Premium EVO. gii, komfort użytkowania, integracja systemowa, design i jakość.

Linia kotłów EVO obejmuje 2 serie: Genus oraz Clas, dostarcza kompletnej gamy urządzeń działających w technologii kondensacyjnej oraz konwencjonalnej, w szerokich zakresach dostępnej mocy.

Oferta zawiera kotły jedno- i dwufunkcyjne. Dzięki inteligentnym rozwiązaniom technicznym wszystkie kotły EVO charakteryzują się jednymi z najwyższych sprawności na rynku (ponad 108%). Płynna modulacja mocy 1:10 pozwala zmniejszyć zużycie gazu oraz energii elektrycznej. Seria kotłów EVO firmy Ariston umożliwia tworzenie różnej wielkości systemów grzewczych: od prostych do złożonych. Daje to możliwość zastosowania innowacyjnego protokołu komunikacyjnego BUS BridgeNet gwarantującego sprawną komunikację pomiędzy poszczególnymi komponentami systemu. Cała instalacja może być łatwo zaprogramowana za pomocą sterownika Sensys.

Urządzenia z nowej serii EVO cechuje bardzo cicha praca uzyskana poprzez zastosowanie szerokiej modulacji palnika i dodatkowego wygłuszenia komory kotła. Ich kolejnym atutem jest unikatowy włoski design, który sprawia, że stają się one atrakcyjnym wizualnie elementem wnętrza.

EVO to rozwiązanie systemowe Kotły EVO wraz ze sterownikiem Sensys firmy Ariston to inteligentne

www.instalator.pl

9 (217), wrzesień 2016

urządzenia, które stanowią centralny element systemu grzewczego w gospodarstwach domowych i przedsiębiorstwach. Projekt EVO stworzony został z myślą o ułatwieniu prac instalacyjnych i umożliwia łatwą integrację kotłów gazowych firmy Ariston z innymi urządzeniami, również innych producentów, wchodzącymi w skład systemu grzewczego. Protokół komunikacyjny BUS BridgeNet zastosowany w gamie kotłów gazowych EVO wraz z mobilnym sterownikiem Sensys, stanowiącym serce nowego systemu, pozwala na

Z oferty pakietowej wyróżnia się Genus Premium Net z możliwością zdalnego sterowania.

8 lat bez ryzyka

Pakiet Premium Green 30. szybkie podłączanie nowych urządzeń oraz sprawną komunikację pomiędzy poszczególnymi elementami instalacji, np. kotłem i instalacją solarną.

Ariston oferuje najbardziej kompleksowy program opieki nad Państwa kotłem grzewczym. Korzystając z programu „8 lat bez ryzyka”, mogą Państwo zapewnić sobie bezpieczeństwo, komfort i bezpłatne usuwanie ewentualnych usterek kotła nawet do 8 lat od momentu uruchomienia. Kontrakty serwisowe, które możecie Państwo podpisać z naszymi Autoryzowanymi Serwisantami obejmują szereg usług związanych z konserwacją i kontrolą kotła, a jednocześnie zapewniają bezpłatne usuwanie usterek urządzenia w okresie obowiązywania kontraktu.

Kontrakt „Full Service” przystosowany jest do urządzeń nowych, których okres eksploatacji jest krótszy niż 12 miesięcy. Kontrakt zapewnia 4-letni okres dodatkowej ochrony kotła.

Państwa kocioł jest już po gwarancji? Żaden problem - kontrakt serwisowy „Druga Młodość” zapewni 3-letni okres

Zdalne sterowanie i diagnostyka W 2016 roku Ariston wprowadza do oferty nową usługę. System Ariston Net to możliwość zdalnej obsługi i programowania kotła za pomocą aplikacji mobilnej na telefonie komórkowym.

Intuicyjna obsługa aplikacji pozwala na łatwe sterowanie całym systemem grzewczym oraz szybką modyfikację ustawionych programów grzewczych.

Dodatkowo kocioł może podlegać zdalnej diagnostyce i regulacji przez Autoryzowany Serwis Ariston, co znacznie usprawnia i przyspiesza obsługę techniczną urządzenia.

dodatkowej ochrony z bezpłatnym usuwaniem ewentualnych usterek.

Połączenie standardowej gwarancji, kontraktu „Full Service” i kontraktu „Druga Młodość” pozwoli cieszyć się komfortem, bezpieczeństwem i spokojem ducha przez 8 lat!

Rafał Kowalczyk

7

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Dziś na ringu „MI”: kotły kondensacyjne ogrzewanie, kocioł, kondensacja, aplikacja, wymiennik

Buderus Najnowsze kotły i centrale grzewcze marki Buderus to znakomita oferta nie tylko pod względem technicznym. To propozycja skierowana do wszystkich użytkowników, którzy walory estetyczne otaczających ich przedmiotów codziennego użytku cenią sobie na równi z komfortem, ich ekonomiczną pracą i najwyższą jakością.

Już niebawem, bo jesienią tego roku, będziemy świadkami przełomu w technice grzewczej w Polsce. Gazowe kotły kondensacyjne, dotychczas najczęściej ukrywane w kotłowniach lub innych pomieszczeniach technicznych, dzięki marce Buderus staną się elementami tworzącymi nowoczesny wygląd apartamentów i domów.

Modele Szeroka gama modeli to dodatkowe ułatwienie w jak najlepszym dopasowaniu kotła do wymagań użytkownika.

Wersje wiszące dostępne będą jako cztery kotły jednofunkcyjne o mo-

Szkło tytanowe Buderus Fronty najnowszych kotłów Logamax plus GB192i i central grzewczych Logamax plus GB192iT wykonane są ze szkła tytanowego, które zostało specjalnie opracowane dla marki Buderus.

Jest ono czyste, solidne i bardzo wytrzymałe. W trakcie użytkowania nie traci nic ze swojej wysokiej jakości, nie wykazuje oznak zużycia i może być wyczyszczone w mgnieniu oka. Standardowo kotły będą dostępne z obudowami przednimi w kolorze czarnym i obudowami bocznymi w kolorze srebrnoszarym. Dla użytkowników o nieco bardziej tradycyjnych upodobaniach dostępne będą również wybrane wersje z obudowami przednimi w kolorze białym i obudowami bocznymi również w kolorze srebrno-szarym.

8

cach nominalnych 15, 25, 35 i 50 kW lub jako kocioł dwufunkcyjny o mocy nominalnej 30 kW z wiszącym zasobnikiem warstwowym c.w.u. o pojemności nominalnej 40 litrów wykonanym

ze stali nierdzewnej. Natomiast stojące centrale grzewcze będą oferowane w mocach 15 lub 25 kW z zasobnikami warstwowymi 100 lub 150 litrów, z podgrzewaczem monowalentnym 150 litrów z wężownicą grzewczą oraz z zasobnikiem warstwowym 210 litrów z wężownicą przeznaczoną do zasilania z instalacji kolektorów słonecznych.

Komfortowy panel dotykowy Podstawowe ustawienia parametrów kotłów Logamax plus GB192i oraz GB192iT można modyfikować za pomocą panelu dotykowego zespolonego z przednią szklaną obudową urządzenia.

Panel dotykowy został zaprojektowany tak, aby był czytelny, zrozumiały i intuicyjny. Obsługa jedną ręką oraz duży, podświetlany wyświetlacz graficzny z informacjami w postaci ikon i tekstu w języku polskim czynią go niezwykle wygodnym w użyciu. Wyświetlane usystematyzowane teksty prowadzą użytkownika poprzez kolejne kroki menu. Chcąc uzyskać dostęp do rozszerzonych funkcji, należy użyć dodatkowego regulatora Logamatic RC300FA. Można zamontować go w szufladzie stojącej centrali grzewczej GB192iT lub za przednią, uchylną częścią obudowy w wersji wiszącej GB192i. W razie potrzeby opcjonalny regulator można umieścić na ścianie w dowolnym pomieszczeniu.

Internet i aplikacje Zarówno wersje wiszące Logamax plus GB192i, jak i centrale grzewcze Logamax plus GB192iT mogą być sterowane przez internet za pomocą smartfona lub tabletu. Oba rodzaje kotłów są fabrycznie przygotowane do montażu opcjonalnego modułu internetowego. Wypowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

sażone są w specjalnie przeznaczony do tego port i niezbędne do jego podłączenia okablowanie. Aplikację EasyControl można bezpłatnie pobrać i zainstalować z App Store lub Google Play. Oczywiście użytkowanie aplikacji jest również bezpłatne.

Technologia ALU plus Wymienniki ciepła stosowane w kotłach Logamax plus GB192i i centralach Logamax plus GB192iT marki Buderus wykonane są ze specjalnego, nierdzewnego stopu aluminium. Obróbka powierzchni odlewu stopu odbywa się z użyciem technologii ALU plus zmniejszającej przyczepność zanieczyszczeń i pozostałości spalania, przez co kocioł pracuje stabilnie ze swoją optymalną sprawnością i efektywnością. Łatwo dostępny wymiennik ciepła, sprawdzony w milionach instalacji, umożliwia szybkie i wygodne czyszczenie podczas serwisowania.

9 (217), wrzesień 2016

wanie zarówno w mieszkaniach, apartamentach, domach jednorodzinnych i wielorodzinnych, jak i w budynkach biurowych, usługowych lub użyteczności publicznej jako jednostki samodzielne lub pracujące kaskadowo. Oczywiście nowe kotły mają możliwość współpracy z systemami regulacji EMS Plus. Dzięki temu mogą one stanowić efektywne źródła ciepła dla instalacji złożonych zarówno z jednego, jak i kilku obiegów grzewczych oraz współpracować z systemami kolektorów słonecznych. Na szczególną uwagę zasługują rozwiązania zastosowane w centralach grzewczych Logamax plus GB192iT. Są one fabrycznie przystosowane do montażu w ich wnętrzu

wielu dodatkowych akcesoriów, takich jak na przykład naczynie wzbiorcze, sprzęgło hydrauliczne, pompy obiegów grzewczych, zawór mieszający, podłączenia hydrauliczne, dodatkowe moduły automatyki oraz specjalne zestawy umożliwiające podłączenie systemu kolektorów słonecznych zarówno do wspomagania ciepłej wody, jak i ogrzewania pomieszczeń.

Edmund Słupek

Efektywność energetyczna A+ Zarówno kotły wiszące Logamax plus GB192i, jak i centrale grzewcze Logamax plus GB192iT nawet jak na urządzenia kondensacyjne osiągają skrajnie wysoką efektywność energetyczną 94% (klasa A), natomiast w zestawie z regulatorem pogodowym RC300FA nawet 98% (klasę A+).

Imponująco wszechstronny Logamax plus GB192i oraz GB192iT mają szeroki zakres modulacji mocy grzewczej dochodzący do 1:10. Dzięki temu mogą one efektywnie i ekonomicznie pracować nawet z mocą grzewczą poniżej 3 kW. Ponieważ moce nominalne GB192i wynoszą od 20 kW do nawet 50 kW, oznacza to, że mogą one znaleźć zastosoPytanie do...

Jakie cechy posiada wymiennik zastosowany w nowych kotłach Buderus? www.instalator.pl

9

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: kotły kondensacyjne kocioł, kondensacja, wymiennik, ogrzewanie, c.w.u.

Junkers Bosch Gazowe kotły kondensacyjne Bosch Condens GC9000i to rewolucyjne otwarcie zupełnie nowej epoki we wzornictwie w technice grzewczej. Wewnątrz kotłów znajduje się szereg rozwiązań technicznych umożliwiających ich pracę ze sprawnością niezwykle bliską teoretycznej oraz ułatwiających montaż urządzenia.

Gazowe kotły kondensacyjne Bosch Condens GC9000i to prawdziwa rewolucja w dziedzinie urządzeń. Nowa linia urządzeń grzewczych składa się z dwóch typoszeregów urządzeń.

Dwa typoszeregi Pierwszy - Bosch Condens GC9000iW - to sześć modeli wiszących, o mocach nominalnych 20, 30, 40 i prawie 50 kW. Modele 20 i 30 kW to wersje typu System, wyposażone w zawór trójdrogowy i naczynie wzbiorcze, czyli urządzenia fabrycznie przygotowane do podłączenia i współpracy z zasobnikami ciepłej wody użytkowej.

Drugi Bosch Condens GC9000iWM - to siedem modeli o mocach 20 lub 30 kW, o budowie modułowej, czyli ze zintegrowanymi zasobnikami ciepłej wody użytkowej.

Kupujący otrzymują do wyboru cztery możliwości zasobników. Zasobniki warstwowe o pojemnościach nominalnych 100 l lub 150 l, zasobniki z wężownicą grzewczą o pojemności 150 l oraz zasobniki warstwowe z wężownicą solarną o pojemności nominalnej 210 l. Oczywiście wersje solarne wyposażone są w solarne grupy pompowe oraz moduły MS100 i komplet czujników temperatury wody w zasobnikach. Wszystkie te elementy instalacji solarnej są montowane pod obudowami kotła i zasobnika, przez co nie szpecą pomieszczenia, w którym zamontowany jest kocioł. Wszystkie kotły wyposażone są w elektroniczne, modulowane pompy obiegowe. Zarówno pompy, jak i całe kotły

10

spełniają oczywiście wymagania tzw. dyrektywy ErP.

Rewolucyjne otwarcie Gazowe kotły kondensacyjne Bosch Condens GC9000i to rewolucyjne otwarcie zupełnie nowej epoki we wzornictwie w technice grzewczej.

Dedykowane do mieszkań, apartamentów oraz domów Bosch Condens GC9000i mają absolutnie nowatorski design. Front kotła wykonany jest ze specjalnie wzmacnianego szkła w kolorze białym (dziewięć modeli) lub czarnym (cztery modele). Stanowiący jego część podświetlany dotykowy pa-

nel sterowania oraz kształt obudowy kotła z charakterystycznie zaokrąglonymi narożnikami to elementy sprawiające, że Bosch Condens GC9000i jest urządzeniem grzewczym, które nie wygląda jak metalowa skrzynka, ale jak nowoczesny produkt na miarę XXI wieku.

Również sama marka Bosch jest nowością w tym segmencie rynku, gdyż dotychczas była bardzo dobrze znana jako producent części samochodowych, akumulatorów, wiertarek, szlifierek, młotów udarowych, wierteł, systemów alarmowych i zabezpieczeń budynków oraz różnorakich artykułów gospodarstwa domowego, m.in. pralek, lodówek, kuchenek, piekarników, odkurzaczy, mikserów itp. Oczywiście marka Bosch jako producent gazowych wiszących kotłów kondensacyjnych to nowość tylko w Polsce, ponieważ na świecie, w tym również w Europie Zachodniej, kotły marki Bosch sprzedawane są od lat w kilkunastu krajach.

Sprawność bliska teoretycznej Rewolucyjny i niezwykle efektowny wygląd to tylko jedna z zalet nowych kotłów marki Bosch. Wewnątrz kotłów znajduje się szereg rozwiązań technicznych ułatwiających montaż urządzenia oraz umożliwiających ich pracę ze sprawnością niezwykle bliską teoretycznej. Zarówno wersje wiszące, jak i modułowe, ze zintegrowanymi zasobnikami c.w.u., zostały wyposażone w nierdzewne aluminiowo-krzemowe wymienniki ciepła o wysokiej przewodności cieplnej. Wszystkie kotły są fabrycznie wyposażane w zwężkę Venturiego umożliwiającą precyzyjną regulację spalanej mieszanki paliwo-powietrze. W razie potrzeby zmiany rodzaju gazu zwężka Venturiego ułatwia regulację spalanej mieszanki oraz umożliwia pracę w zakresie modulacji nawet od 10% do 100%, tj. z mocą minimalną już od nieco ponad 2 kW. Wszystkie www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Pytanie do...

Na czym polega rewolucyjność rozwiążań zastosowanych w nowych kotłach kondensacyjnych Bosch? modele Bosch Condens GC9000i wyposażone są we wcześniej wspomniany dotykowy i intuicyjny panel sterowania z wyświetlaczem LCD i komunikatami wyświetlanymi w języku polskim.

Istnieje również możliwość zabudowy w kotle dodatkowego regulatora umożliwiającego obsługę bardziej rozbudowanych funkcji oraz systemów grzewczych, np. złożonych z kilku obiegów grzewczych, instalacji solarnych i rozbudowanych instalacji ciepłej wody użytkowej. W zależności od wersji urządzenia dodatkowy regulator może być zamontowany w uchylnej lub wysuwanej, specjalnie do tego przeznaczonej kieszeni, otwieranej i dostępnej dla użytkownika od frontu kotła.

Oprócz dodatkowego regulatora w kotle można zamontować wiele innych elementów dodatkowych. Moduł MB LANi do komunikacji internetowej i sterowania za pomocą smartfona lub tabletu może być zamontowany w specjalnie przeznaczonym do tego porcie.

Moduł ten umożliwia komunikację online z automatyką kotła i regulatorem CW400 sterującym gazowym kotłem kondensacyjnym i obiegami grzewczymi, czyli pozwala na swobodne programowanie żądanej temperatury wewnątrz pomieszczeń, temperatury ciepłej wody użytkowej oraz trybu pracy ogrzewania. Aplikację potrzebną do obsługi systemu grzewczego za pomocą smartfona lub tabletu można bezpłatnie pobrać ze sklepu Google Play lub App Store. Jej użytkowanie jest bezpłatne. Aplikacja udostępnia

9 (217), wrzesień 2016

funkcjonalność konfigurowania programów czasowych z możliwością skonfigurowania do sześciu punktów przełączających na dobę (sześć zmian temperatury). Harmonogram taki może być niezależnie konfigurowany dla każdego dnia w tygodniu. Dodatkowo użytkownik ma dostęp do informacji o stanie pracy kotła grzewczego, ewentualnych komunikatach serwisowych (wraz z podaniem kodu komunikatu), temperaturach wewnątrz i na zewnątrz budynku odczytywanych przez zainstalowane czujniki), temperaturze ciepłej wody użytkowej, a w przypadku zastosowania systemu kolektorów słonecznych - do informacji o aktualnym uzysku solarnym. Podstawowe dane temperaturowe oraz uzysk solarny można wyświetlić na czytelnym i skalowalnym wykresie w okresie dobowym, tygodniowym lub miesięcznym.

Dzięki fabrycznie zakodowanej nazwie użytkownika i hasłu aplikacja z modułem MB LANi ma zabezpieczenia uniemożliwiające dokonywanie zmian pracy systemu grzewczego przez osoby niepowołane. W ustawieniach podstawowych modułu zapisane są również nazwa i adres serwera docelowego. W celu maksymalnego ułatwienia obsługi aplikacja ma atrakcyjną i intuicyjną formę graficzną. Specjalnie dla polskich użytkowników wszystkie komunikaty i teksty pojawiające się podczas obsługi aplikacji zostały przygotowane w języku polskim.

Dodatkowe elementy W modelach wiszących Bosch Condens GC9000iW o mocach 40 kW i 50 kW oraz w wersjach modułowych Bosch Condens GC9000iWM może być zamontowane naczynie wzbiorcze

o pojemności 15 l (wersje wiszące 20 i 30 kW mają naczynie zamontowane fabrycznie). Dodatkowo w wersjach modułowych mogą być zamontowane dodatkowe elementy instalacji grzewczej, jak sprzęgło hydrauliczne, pompy obiegów grzewczych za sprzęgłem, dodatkowy zawór trójdrogowy mieszający, podłączenia poziome i pionowe do instalacji ogrzewania, ciepłej i zimnej wody, podłączenia do instalacji solarnych lub tworzenia hybrydowych, solarnych instalacji do wspomagania centralnego ogrzewania i ciepłej wody przy współpracy z zasobnikiem buforowym. Dodatkowo na zasobnikach wody znajdują się specjalnie wyprofilowane miejsca do montażu modułów obiegów grzewczych MM100 i modułu solarnego MS100, a podłączenia dodatkowych elementów elektryki, automatyki i sterowania dostępne są oczywiście od frontu kotła poprzez czytelnie oznakowany i pokolorowany system kostek podłączeniowych.

Jeśli chodzi o wymiary urządzeń, to już na pierwszy rzut oka widać, że projektanci kotłów Bosch Condens GC9000iW znaleźli złoty środek między oczekiwaniami klientów, aby kocioł zajmował możliwie najmniejszą powierzchnię pomieszczenia, oraz oczekiwaniami instalatorów i serwisantów, żeby wewnątrz urządzenia było wystarczająco dużo miejsca potrzebnego do jego podłączenia i konserwacji.

Oficjalna polska premiera gazowych kotłów kondensacyjnych Bosch Condens GC9000i odbyła się czerwcu br. w klubie The View znajdującym się na dachu jednego z najnowocześniejszych i najwyższych wieżowców w stolicy.

Pierwsze egzemplarze zarówno wersji wiszących Bosch Condens GC9000iW, jak i modułowych Bosch Condens GC9000iWM trafią do sprzedaży jesienią 2016 roku.

Edmund Słupek

www.instalator.pl

11

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: kotły kondensacyjne kocioł kondensacyjny, zasobnik, wymiennik, c.w.u., c.o.

Termet W odpowiedzi na coraz większe wymagania klientów zarówno w kwestii ekologii, oszczędności, jak i niezawodności - oferta firmy Termet została wzbogacona o nowe kotły kondensacyjne ECOCONDENS GOLD PLUS, które zdobyły uznanie ekspertów branży grzewczej i zostały wyróżnione Złotym Medalem MTP 2016, tytułem Medium Lider Instalacji oraz Złotym Instalatorem 2016.

ECOCONDENS GOLD PLUS to innowacyjne, niezawodne urządzenie oferowane w kilku wariantach mocy: 20, 25 i 35 kW, znajdujące zastosowanie w instalacjach ogrzewania grzejnikowego i podłogowego oraz do przygotowania ciepłej wody użytkowej. Dbając o zadowolenie naszych klientów, zastosowaliśmy w kotłach ECOCONDENS GOLD PLUS ulepszenia mające istotny wpływ na oszczęd-

ność energii i efektywność, a przede wszystkim komfort użytkowania.

W nowej konstrukcji użyliśmy najnowszej generacji wymiennika ciepła ze stali nierdzewnej z użyciem technologii „zimnych drzwi”, która polega na obniżeniu temperatury drzwi wymiennika do 50°C. Zmniejsza to znacznie straty ciepła oraz podnosi komfort serwisowania.

12

Nowoczesny palnik BlueJet powoduje natomiast optymalne zużycie gazu oraz czyste i precyzyjne spalanie, dzięki czemu urządzenia są bardzo przyjazne dla otaczającego nas środowiska. Ich ogromną zaletą jest niezwykle szeroki zakres modulacji mocy od 11 do 100% (dla przykładu moc w kotle ECOCONDENS GOLD PLUS 20 można zredukować nawet do 3 kW), dlatego też stanowią idealne rozwiązanie również do ogrzewania małych powierzchni oraz domów niskoenergetycznych. Szeroka rozpiętość mocy palnika sprawia, że urządzenia bez problemu dopasowują się do każdego zapotrzebowania na ciepło. Dodatkowa uszczelka klapowa wpływa na bardzo płynną pracę urządzenia na niskich mocach. Zdecydowaną cechą wyróżniającą jest niski poziom mocy akustycznej - na poziomie 48 dB, co gwarantuje niemal bezszelestne działanie kotła. Taki komfort akustyczny umożliwiła dodatkowa izolacja dźwiękochłonna.

Kotły ECOCONDENS GOLD PLUS przystosowane są do współPytanie do...

Na czym polega technologia „zimnych drzwi” zastosowana w najnowszym kotle marki Termet?

pracy zarówno z pompami ciepła, kolektorami słonecznymi, jak i modułami wielostrefowymi do systemów grzewczych. Urządzenia dzięki łatwemu i wygodnemu montażowi są niezwykle przyjazne nie tylko dla użytkownika, ale i dla instalatora oraz serwisanta. Posiadają nowoczesny panel sterowania z wyświetlaczem LCD oraz pełną autodiagnostyką i funkcją wyświetlania kodów błędów.

Zastosowanie wysokoefektywnej pompy z regulacją obrotów oraz modulowanego wentylatora sterowanego elektronicznie wpływa na płynną pracę, a przede wszystkim na oszczędność energii.

Kotły dwufunkcyjne charakteryzują się dużą wydajnością w zakresie przygotowania c.w.u.: 12 l/min dla wersji 20 kW, 13 l/min dla wersji 25 kW oraz 19 l/min dla 35 kW. Urządzenia zostały zaprojektowane z uwzględnieniem wszelkich norm, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa oraz dyrektyw unijnych dotyczących efektywności; należą do kla-

sy energetycznej A zarówno w zakresie centralnego ogrzewania, jak i przygotowania ciepłej wody użytkowej.

Zastosowanie komponentów z najwyższej półki technicznej oraz wysoka jakość wykonania pozwoliły na objęcie urządzeń 7-letnim okresem gwarancji. Żaneta Lisowska www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Ring „MI”: kotły kondensacyjne

ogrzewanie, kocioł, wymiennik, kondensacyjny

Vaillant W hurtowniach Instal-Konsorcjum pojawiła się w lutym tego roku oferta pakietów specjalnych z gazowym kotłem kondensacyjnym Vaillant VC ecoTEC pro 226/5. Oferta pakietowa została wzbogacona i rozszerzona o wiele nowych wariantów, które dostępne są w atrakcyjnej cenie.

Kocioł kondensacyjny VC ecoTEC pro 226/5 posiada klasę energetyczną A. Cechuje go wysoka sprawność przy 30% obciążeniu kotła - 108%. Zaletą jest oszczędność gazu w stosunku do innych kotłów. Wynosi ona około 15% w porównaniu z nowymi kotłami niekondensacyjnymi i do 30% w stosunku do starszych konstrukcji kotłów. Kocioł kondensacyjny VC ecoTEC pro 226/5 posiada szeroki zakres modulacji palnika od 30 do 100% oraz maksymalną sprawność w całym zakresie jego modulacji.

Wyposażony w podświetlany wyświetlacz z wyświetlaniem symboli system diagnostyczny DIA (Diagnoza Informacja Analiza) - jest doskonałym partnerem dla serwisanta. Specjalna funkcja Aqua Kondens System (AKS) pozwala wykorzystać proces kondensacji również w przygotowaniu ciepłej wody, przy imponującym współczynniku sprawności sięgającym do 104%.

Kocioł wyposażono w nową pneumatyczną automatykę gazową, która zapewnia automatyczną regulację spalania. Jeśli chodzi o przezbrojenie na inny rodzaj gazu, to wymagane jest tylko przeregulowanie kotła. Na wyposażenie składają się: przyłącze układu powietrzno-spalinowego kotła Ø 60/100 mm, pompa elektroniczna klasy A, odpowietrznik, naczynie wzbiorcze, zawór bezpieczeństwa, odpływ kondensatu, trójdrogowy zawór przełączający.

Kocioł kondensacyjny VC ecoTEC pro 226/5 może pracować pod kontrolą rewww.instalator.pl

gulatora systemowego multiMATIC VRC 700, który posiada adaptacyjną krzywą grzewczą, programator tygodniowy, programy czasowe dla c.o., c.w.u. i cyrkulacji. Ma także możliwość rozbudowy o moduły sterujące dodatkowymi obiegami grzewczymi. Regulator współpracuje z dedykowaną bezpłatną aplikacją dla urządzeń mobilnych (smartfon, tablet z systemem iOS lub Android), która umożliwia zdalne sterowanie układem z dowolnego miejsca poprzez internet przy wyposażeniu instalacji w dodatkowy moduł komunikacji internetowej VR 900.

Moduł komunikacji internetowej VR 900 daje zdalny dostęp do urządzeń Va-

illant poprzez sieć internetową, do współpracy z urządzeniami wyposażonymi w złącze eBUS. Kontrolę nad instalacją grzewczą zapewniają: dedykowana bezpłatna aplikacja multiMATIC App, za pomocą której można na bieżąco śledzić Pytanie do...

Jakie są zalety wykorzystania modułu komunikacji internetowej do obsługi kotła?

stan instalacji, zdalnie zmieniać ustawienia i wybierać dogodną temperaturę; profiDIALOG - strona internetowa przeznaczona dla serwisantów i instalatorów, umożliwiająca diagnostykę stanu systemu i ułatwiająca trafne wykrycie problemu w przypadku awarii.

Poniżej zamieszczam krótki wykaz zmian w ofercie pakietowej, w skład których wchodzi kocioł kondensacyjny VC ecoTEC pro 226/5: l wymienniki Quattro 100 i 150 - dostępne dotychczas wyłącznie w wersji stojącej - teraz występują w pakietach także w wersji wiszącej; l pakiety z wymiennikami solarnymi W-E 220 i W-E 300 zostały wzbogacone o wariant z pompą ciepła VITECO HPWT 3.0; l pakiety z zestawami solarnymi VITECO zyskały nową grupę solarną

działającą na bazie pompy elektronicznej (dotychczas pompa 3-stopniowa) oraz nową wersję regulatora solarnego z możliwością obsługi pomp elektronicznych; l do oferty dodane zostały pakiety z kotłem VC ecoTEC pro 226/5 oraz wymiennikami Biawar Lindo 120 i 150; l do wszystkich pakietów specjalnych (z wyłączeniem zestawów z wymiennikami Lindo) dodana została możliwość kompletacji z regulatorem systemowym Vaillant multiMATIC VRC 700 oraz zestawem podstawowym systemu powietrzno-spalinowego szachtowego lub z wyrzutem przez dach/ścianę.

Powyższe pakiety dostępne są wyłącznie w sieci hurtowni InstalKonsorcjum.

Jerzy Perges

13

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: kotły kondensacyjne kocioł, kondensacyjny, kolektor słoneczny, mikrokogeneracja

Viessmann Sam kocioł kondensacyjny już nikogo dzisiaj nie zachwyca, bo stał się standardem. Sprawności wykorzystania energii gazu osiągnęły maksymalne wartości, które trudno pobić.

Jednak nowe możliwości otwierają: pełna kontrola i optymalizacja pracy kotła oraz urządzenia hybrydowe, w których połączono niezależne źródła ciepła lub źródła ciepła i energii elektrycznej.

Wydawać by się mogło, że nie da się już nic udoskonalić w kotłach kondensacyjnych typu Vitodens. Nic bardziej mylnego…

Nowości w Vitodensach To, co od razu rzuca się w oczy w nowych Vitodensach, to nowe regulatory Vitotronic. Przyglądając się im dokładniej, zauważymy, że ich obsługa jest jeszcze łatwiejsza. Dają również nowe możliwości użytkownikom, instalatorom i serwisantom.

W kotłach Vitodens typoszeregu „200” (Vitodens 200-W/222-W/222F/242-F) regulator posiada duży 5-calowy, kolorowy wyświetlacz dotykowy z asystentem pierwszego uruchomienia i funkcją monitorowania zużycia

14

energii. Menadżer energii pozwala w pełni kontrolować pracę instalacji: zużycie gazu i energii elektrycznej przez kocioł w wybranych okresach czasu; uzyski energii z instalacji kolektorów słonecznych; aktualną moc, z jaką pracuje kocioł, i czasy pracy palnika; rozkład temperatury w zbiorniku c.w.u.

Ułatwieniem dla użytkownika kotła jest możliwość konfiguracji okna Ulubione. Można w nim zdefiniować najczęściej używane funkcje obsługi regulatora i zawsze mieć je pod ręką.

Przydatny może okazać się przycisk do jednorazowego zagrzania c.w.u., np. w okresach poza utrzymywaniem wymaganej temperatury c.w.u.

Nowe kotły Vitodens jeszcze lepiej dopasowują się do zapotrzebowania na ciepło budynku, w jeszcze większym

stopniu oszczędzając paliwo. Zakres modulacji mocy grzewczej w urządzeniach „200” wynosi od 10 do 100% mocy maksymalnej, np. kocioł o mocy 1,9-19 kW czy 2,6-26 kW. Rekordzistą jest tutaj kocioł o mocy 1,8-35 kW, którego zakres modulacji wynosi od 5 do 100%.

Maksymalnie oszczędne i przyjazne dla środowiska naturalnego ogrzewanie Pytanie do...

Jaki jest zakres modulacji mocy grzewczej w nowych kotłach Vitodens? gazem gwarantują również: optymalizacja czasu pracy kotła, jeszcze lepsza kontrola jakości spalania, palnik promiennikowy MatriX, wymiennik InoxRadial, zaś niezawodną i długowieczną pracę: zastosowanie wysokiej jakości stali szlachetnej i 10 lat gwarancji na wymiennik kotła.

Nowe kotły wiszące spodobają się również instalatorom, bo ich montaż jest łatwy i szybki. System szybkozłączek do montażu na konsoli (na krzyżaku montażowym) sprawia, że wystarczy tylko umieścić kocioł na konsoli i od razu mamy wykonane pewne i szczelne połączenie hydrauliczne kotła z instalacją - bez użycia żadnych narzędzi. Dla większej stabilności wystarczy tylko przykręcić obudowę kotła do konsoli za pocą 4 wkrętów.

Tradycyjny czujnik temperatury zewnętrznej możemy zastąpić bezprzewodowym, co może znacznie ułatwić jego montaż w modernizowanym budynku. Zwiększył się odstęp przyłączy wodnych od ściany. Dzięki temu łatwiej zamontować nowe urządzenie na miejscu starego kotła.

Nowa koncepcja obudowy sprawia, że dostęp do wnętrza kotła jest łatwiejszy i szybszy. Łatwo zdejmiemy przednią blachę obudowy (bez blach bocznych) mocowaną na „klik”. Znajduje się na www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

niej mata wygłuszająca. Oprócz izolacji akustycznej mata pełni funkcję izolacji cieplnej. W ten sposób o ok. 33% zmniejszyły się straty postojowe kotła.

Nowy system zdalnej komunikacji pozwala firmie instalacyjnej w przystępnej cenie zaproponować swoim klientom stały monitoring i obsługę instalacji na odległość. Tak aby każdy klient mógł zapomnieć o ogrzewaniu.

Również urządzenia z podstawowej oferty Viessmann zyskały nowe możliwości. W kotłach Vitodens „100” (Vitodens 100W/111-W) charakterystyczne pokrętła zniknęły całkowicie. Obsługa kotła odbywa się za dotknięciem podświetlanego wyświetlacza nowego regulatora dotykowego.

Zwiększył się też obszar zastosowania kotłów. Nowe kotły typu „100” mogą dostarczać ciepło do instalacji z dwoma niezależnymi obiegami grzewczymi, w tym jednym z zaworem mieszającym sterowanym przez regulator kotła. Instalację można wyposażyć również w sprzęgło hydrauliczne.

Krzywa grzewcza regulowana jest w pełnym zakresie. Stosując pakiet zestawu uzupełniającego do obiegu bezpośredniego i z mieszaczem (wyposażenie dodatkowe), każdy obieg możemy wyposażyć w termostat pomieszczenia. Wówczas kocioł zyska klasę efektywności energetycznej A+.

Kompaktowe rozmiary, cicha praca (< 38 dB), możliwość zabudowy po bokach, sprawiają że kocioł Vitodens „100” łatwo znajdzie swoje miejsce i doskonale sprawdzi się w niemal każdym budynku. Dodatkowo możliwość zdalnej obsługi i kontroli instalacji za pomocą urządzeń mobilnych daje instalatorowi wieloletnią możliwość stałego kontaktu z klientem.

www.instalator.pl

9 (217), wrzesień 2016

Kondensaty olejowe

Ciepło i prąd z kotła gazowego Nowoczesne rozwiązania sprawiają, że kocioł oprócz ciepła może produkować również energię elektryczną. Vitotwin 300-W jest urządzeniem mikrokogenracyjnym, w którym znajduje się gazowy kocioł kondensacyjny i silnik Stirlinga. Silnik może być zasilany ciepłem ze spalania gazu ziemnego lub płynnego. Cicho pracuje, nie wymaga obsługi, a co najważniejsze - dzięki wysokiej sprawności wytwarzania energii elektrycznej obniża koszty zużycia prądu w domu.

Przy okazji pracy silnika powstaje również ciepło, które wykorzystywane jest do ogrzewania budynku. Jeśli jest go zbyt mało, załącza się kocioł gazowy, który uzupełnia brakującą ilość potrzebnego ciepła - pokrywa tzw. obciążenie szczytowe. W ten sposób, silnik Stirlinga pokrywa podstawowe zapotrzebowanie na ciepło i prąd gospodarstwa domowego, ograniczając pobór drogiego prądu z sieci energetycznej. Ponieważ podczas pracy stale wytwarzane jest ciepło, niezbędny jest zasobnik buforowy wody grzewczej. W przypadku Vitotwin 350-F jest on już wbudowany w urządzeniu.

Również dla starszych instalacji, ogrzewanych olejem opałowym, Viessmann ma interesującą propozycję. Stary i wysłużony już kocioł można zastąpić kompaktowym urządzeniem hybrydowym Vitolacaldens 222-F. Zabudowano w nim wysoko sprawny kondensacyjny kocioł olejowy, powietrzną pompę ciepła typu split i zasobnik c.w.u.

System HybridProControl stale kontroluje i automatycznie wybiera optymalny punkt biwalentny, uwzględniając ceny energii elektrycznej i oleju. W pierwszej kolejności wybiera najtańszy w danym momencie sposób ogrzewania.

Regulator hybrydy przystosowany jest do aktywnej współpracy z instalacją fotowoltaiczną. Pozwala maksymalnie wykorzystać darmowy prąd ze słońca na własne potrzeby, również do ogrzewania budynku. Pompa ciepła dokładnie wie, ile prądu solarnego ma do dyspozycji w danej chwili, i maksymalnie go wykorzystuje.

Uzupełnienie - kolektory Doskonałym uzupełnieniem kotłów kondensacyjnych są nowe płaskie kolektory słoneczne Vitosol -FM, z ak-

tywnym zabezpieczeniem przed przegrzewami ThermProtect. Opatentowana przez firmę Viessmann technologia ThermProtect polega na pokryciu absorbera kolektora specjalną substancją, która zmienia swoje własności pod wpływem ciepła. Przy braku odbioru ciepła z kolektorów płyn solarny nie zagotuje się, nawet w maksymalnym słońcu.

Korzyści z zastosowania ThermProtect to dłuższa trwałość płynu solarnego i dłuższe okresy pomiędzy jego kolejnymi wymianami. To również dłuższa trwałość kolektorów, które nie będą narażone na szoki termiczne.

Krzysztof Gnyra

15

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Dziś na ringu „MI”: kotły kondensacyjne ogrzewanie, centralne, c.w.u., wymiennik, sterowanie

Wolf Kotły kondensacyjne już na dobre zadomowiły się na polskim rynku urządzeń grzewczych.

Szeroka oferta urządzeń powoduje, iż wybór kotła grzewczego do centralnego ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej może przysporzyć wielu dylematów zarówno końcowemu użytkownikowi, jak również instalatorowi. Warto postawić na sprawdzone urządzenia o wysokiej jakości.

Gama produktów marki Wolf daje użytkownikowi możliwość wyboru urządzenia grzewczego najlepiej dopasowanego do jego potrzeb, od klasycznych kotłów, poprzez najwyższej klasy produkty, a także wysokiej jakości urządzenia w przystępnej cenie.

stęp do komory spalania. Konserwacja odbywa się bez potrzeby spuszczania wody z instalacji c.o., a dodatkowo

Efektywne spalanie Znanym od wielu lat kotłem kondensacyjnym marki Wolf jest urządzenie o nazwie CGB. Jest to gazowy kocioł kondensacyjny występujący w 8 typoszeregach: 11, 20, 24, 35, 50 kW (jednofunkcyjne), 20, 24, 40 kW (dwufunkcyjne). Aby właściwie wykorzysta technikę kondensacyjną i maksymalnie odzyskać ciepło ze spalania gazu wraz z utajonym ciepłem pary wodnej zawartym w spalinach, niezbędne jest zastosowanie odpowiedniego wymiennika ciepła. Dlatego też kotły CGB, CGB-K wyposażone są w wymiennik ze stopu aluminiowo-krzemowego, który posiada unikalne właściwości przekazywania ciepła i charakteryzuje się wysoką odpornością na korozyjne działanie kondensatu powstającego w kotle. Zastosowano w nim technologię ALU-Pro zwiększającą efektywność spalania oraz czystość komory spalania. Co więcej - wymiennik ciepła kotłów CGB posiada uchylną konstrukcję umożliwiającą (poprzez jego wychylenie) łatwy do-

16

większość prac konserwacyjno-serwisowych można wykonać z przodu kotła. Wydajność i energooszczędność to najważniejsze zalety każdego urządzenia grzewczego. Aby zminimalizować zużycie energii elektrycznej, w kotłach CGB zastosowano modulowaną pompę obiegową klasy A. Nad oszczędPytanie do...

Jaki kocioł z oferty firmy Wolf posiada najszerszy zakres modulacji?

nym wykorzystaniem energii czuwa również inteligentny system regulacji WRS firmy Wolf, dający możliwość obsługi do 7 obiegów grzewczych oraz pracy w trybie pogodowym. Jego niezwykłą łatwość obsługi użytkownik będzie mógł docenić codziennie podczas wielu lat bezproblemowej pracy.

Sztandarowy kocioł Gazowy kocioł kondensacyjny CGB to sztandarowe urządzenie grzewcze firmy Wolf, wielokrotnie chwalone i doceniane w branżowych testach oraz plebiscytach. Kocioł kondensacyjny CGB stanowił wyraźną inspirację dla inżynierów firmy Wolf projektujących kolejną generację urządzeń grzewczych. Konstruktorzy zadbali o to, by produkt o nazwie CGB-2 był doskonalszy niż poprzednik. Łączy on w sobie wszystkie zalety kotła CGB z jeszcze lepszymi parametrami i bardziej nowatorskimi rozwiązaniami technologicznymi. Oba urządzenia dedykowane są domowym systemom ogrzewania i podgrzewania c.w.u. Cechy charakterystyczne to zamknięta komora spalania, praca zależna i niezależna od powietrza w pomieszczeniu oraz wysoka sprawność znormalizowana (do 110% Hi). Seryjnie wbudowane naczynie wzbiorcze i wysoce wydajna pompa, łatwy pomiar parametrów spalin dzięki zabudowanym na kotle króćcom pomiarowym, a także szybki montaż, prosta obsługa oraz łatwa konserwacja to kolejne wyróżniki, które urządzenie grzewcze CGB-2 odziedziczyło po swoim poprzedniku.

Samokalibrujący się zawór Jednym z najważniejszych ulepszeń, które znacznie poprawiało wydajność spalania i zminimalizowało emisję szkodliwych substancji jest www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

zastosowanie adaptacyjnego, samokalibrującego się zaworu gazowego, który samoczynnie dostosowuje się do jakości gazu. Wykorzystana w urządzeniu CGB-2 innowacyjna technologia „Bluestream” pozwala natomiast na inteligentne zarządzanie pracą pompy w celu osiągnięcia najlepszych parametrów kondensacji, minimalne zużycie energii podczas trybu czuwania, a także na dłuższą żywotność kotła. Niezwykle ważne jest również to, że kotle CGB-2 firmy Wolf zastosowano możliwość sterowania urządzeniem za pomocą smartfona, laptopa bądź komputera (przy pomocy modułu LAN/WLAN ISM7i). Co więcej serwisanci zyskali także opcję zdalnej diagnostyki i obsługi parametrów pracy kotła. Wszystkie te udogodnienia i ulepszenia zamknięte zostały w niezwykle nowoczesnej i eleganckiej obudowie.

Nowy gazowy kocioł kondensacyjny CGB-2 firmy Wolf posiada płynnie regulowaną moc (już od 1,8 kW dla kotła CGB-2 14 kW) i występuje w trzech wielkościach: 14, 20 i 24 jako urządzenie jednofunkcyjne i 20 oraz 24 jako urządzenie dwufunkcyjne. Kocioł ten, ze względu na niewielkie wymiary i wysoką sprawność, szczególnie polecany jest do systemów grzewczych centralnego ogrzewania w mieszkaniach oraz w domach jedno- lub wielorodzinnych.

O wysokiej jakości tego urządzenia świadczyć może fakt, że zostało ono wybrane przez uczestników programu „Dom Marzeń” - pierwszej edycji telewizyjnego show emitowanego na antenie stacji TVN w każdą sobotę o godzinie 20:00 w okresie od lipca do 31 sierpnia 2016, i wraz z zasobnikiem SE-2-150 marki Wolf oraz systemem regulacji zostało zamontowane w nowo budowanym „Domu Marzeń”.

Oszczędnie, cicho i wygodnie...

Oszczędność energii, wygodna obsługa i cicha praca to cechy, na które zwraca uwagę każdy, kto poszukuje najlepszego urządzenia grzewczego do swojego domu. Jeżeli dodać do tego kompaktowe rozmiawww.instalator.pl

9 (217), wrzesień 2016

ry, najwyższy standard wykonania i doskonały stosunek jakości do ceny, to okazuje się, że znalezienie ideału nie jest sprawą prostą. Firma Wolf wyszła naprzeciw oczekiwaniom odbiorców i stworzyła wyjątkowy kocioł

wano najnowsze rozwiązania technologiczne oraz wysokiej klasy materiały, dzięki czemu może ono zagwarantować domownikom odpowiedni komfort termiczny i stały dostęp do ciepłej wody użytkowej przy niewielkim zapotrzebowaniu na energię. Kocioł FGB jest wyposażony w wymiennik ciepła ze stopu aluminiowo-krzemowego, poprzez który w krótkim czasie możemy uzyskać oczekiwane efekty, takie jak: odczuwalne ciepło w ogrzewanych pomieszczeniach oraz - w przypadku przygotowania ciepłej wody - duże wydatki na przepływie wody użytkowej w zakresie od 2 l/min do 16 l/min (kocioł dwufunkcyjny). Kocioł ten wyposażono także w funkcję, która umożliwia utrzymanie stałej temperatury ciepłej wody użytkowej przy zmiennym zapotrzebowaniu na ciepłą wodę. Warto dodać, że nowy kondensacyjny kocioł gazowy FGB poprzez zastosowanie nowego układu hydraulicznego i nowego systemu regulacji pozwala na niezwykle prostą integrację z system solarnym.

Najnowszy ścienny kocioł kondensacyjny FGB marki Wolf występuje w czterech wariantach: jako kocioł jednofunkcyjny, przystosowany do współpracy z zasobnikiem ciepłej wody: FGB-28 i FGB-35, a także jako kocioł dwufunkcyjny FGB-K-28 i FGBK-35, o zakresie modulacji już od 4,8 kW przy sprawności urządzenia dochodzącej do 110%.

Na olej

kondensacyjny FGB, który jest w stanie spełnić wszystkie powyższe wymogi. W urządzeniu tym zastoso-

Kotły kondensacyjne, pomimo tego że są droższe od kotłów konwencjonalnych, dzięki wyższej sprawności zużywają mniej paliwa (niższe koszty eksploatacyjne).

Kotły kondensacyjne, o których zostało wspomniane powyżej, mogą być zasilane gazem ziemnym lub LPG. Kotły kondensacyjne spalające olej opałowy to nadal rzadko spotykane rozwiązanie. Przykładem nowoczesnej konstrukcji olejowego kotła kondensacyjnego jest kocioł marki Wolf TOB, którego sprawność dochodzi do 105%, ale o tym rozwiązaniu napiszę innym razem…

Mariusz Frączek

17

© Photo: Allianz Arena München Stadion GmbH

viega.pl/O-nas

NOWOCZESNA ARCHI 90 NAJWAŻNIEJSZYCH I system instalacyjny, który codziennie gra W monachijskiej świątyni piłki nożnej woda użytkowa rozprowadzana jest po całym obiekcie 8 tysiącami metrów rur Sanpress. Zastosowany tu system instalacyjny ze stali nierdzewnej zapewnia optymalne warunki przepływu i higieny wody, wyróżniając się na dodatek ekstremalną trwałością i ekonomicznym montażem.

Viega. Connected in quality.

Allianz Arena, Monachium, Niemcy

TEKTURA NA MINUT TYGODNIA. w ekstraklasie.

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Równoważenie hydrauliczne instalacji grzewczej i chłodniczej

Stabilizacja ciśnienia różnicowego Równoważenie hydrauliczne zarówno w przypadku instalacji grzewczej, jak i chłodniczej polega na dopasowaniu przepływów w instalacji tak, aby były zgodne z wymaganiami projektowymi poprzez zastosowanie odpowiednich zaworów równoważących. Zawory montowane są w określonych miejscach instalacji - zwykle na poszczególnych pionach lub odgałęzieniach.

Zadaniem zaworów równoważących jest zdławienie nadwyżki ciśnienia w obsługiwanych obiegach. Ponadto umożliwiają one ustalenie wielkości wymaganego przepływu, a następnie jego korektę w zależności od obciążenia systemu.

Nowoczesna architektura musi sprostać wymaganiom zrównoważonego rozwoju, dlatego poza wykorzystaniem materiałów konstrukcyjnych o wysokich właściwościach izolacyjnych wymusza również stosowanie energooszczędnych układów grzewczochłodzących pozwalających zminimalizować wpływ budynków na środowisko naturalne. Dlatego, aby wyjść naprzeciw oczekiwaniom współczesnego świata producenci armatury nieustannie prowadzą prace nad rozwojem produktów oraz rozszerzeniem oferty.

Wraz ze zmianami związanymi z rozwojem nowoczesnych technologii rosną wymagania dotyczące warunków pracy i wypoczynku. Ich ważnym czynnikiem jest komfort cieplny wewnątrz budynków. W niniejszym artykule przedstawione zostaną podstawowe rozwiązania do regulacji wodnych układów klimatyzacji komfortu.

Komfort cieplny Podstawowym zadaniem podczas projektowania instalacji grzewczych i chłodniczych jest osiągnięcie komfortu cieplnego przy minimalnym zużyciu energii. Z teoretycznego punktu widzenia jest to zadanie wykonalne.

W praktyce podejmuje się wszystkie możliwe kroki w celu realizacji tego za-

20

dania. Niemniej w warunkach rzeczywistych nawet najbardziej zaawansowane systemy mogą nie być w stanie w pełni sprostać wysokim wymaganiom komfortu cieplnego ze względu na brak właściwego zrównoważenia instalacji lub też wybór nieodpowiedniego rozwiązania równoważenia.

Przyczyny niezrównoważenia Przyczyn niewłaściwego zrównoważenia instalacji jest wiele, począwszy od uproszczeń przyjmowanych podczas projektowania, przez błędy montażowe, a skończywszy na niedotrzymywaniu warunków eksploatacyjnych. W efekcie rozdział czynnika w instalacji odbywa się zgodnie z rzeczywistymi oporami hydraulicznymi. Prowadzi to do występowania niepożądanych zjawisk w instalacji, takich jak: nadprzepływ lub podprzepływ, które mają negatywny wpływ na jakość regulacji. Ponadto występuje niebezpieczeństwo głośnej pracy systemu oraz nadmierne zużycie energii. Aby uniknąć tych pro-

1

blemów, w instalacjach zmiennoprzepływowych konieczne jest zastosowanie automatycznych zaworów równoważących w celu zrównoważenia hydraulicznego. Jednym z założeń przyjmowanych podczas obliczeń hydraulicznych jest traktowanie systemu zmiennoprzepływowego jako systemu o stałym przepływie. Opory hydrauliczne elementów instalacji przyjmuje się jako stałe, podczas gdy w rzeczywistości zmieniają się one w zależności od obciążenia instalacji.

Ponadto, w systemach zmiennoprzepływowych niezwykle istotnym wymaganiem jest stworzenie warunków do efektywnej pracy wszystkim elementom systemu (odbiorniki, zawory regulacyjne). Podział instalacji na stało- i zmiennoprzepływowe pozwala na wygodne uporządkowanie rozwiązań stosowanych w celu regulacji wydajności grzania lub chłodzenia. Jednak w tym artykule skupimy się na analizie technicznej rozwiązań stosowanych w instalacjach zmiennoprzepływowych z pominięciem problematyki instalacji stałoprzepływowych ze względu na to, że ten typ instalacji powinien być marginalizowany w nowoczesnych i energooszczędnych instalacjach.

W systemie zmiennoprzepływowym wielkość przepływu ulega ciągłym zmianom w zależności od obciążenia.

Zależy to od czynników zewnętrznych, takich jak: nasłonecznienie, zyski ciepła od oświetlenia, ilość osób przebywających w pomieszczeniu.

Precyzyjny rozdział Dla zapewnienia precyzyjnego rozdziału czynnika pomiędzy poszczególne obiegi w instalacjach grzewczych lub chłodniczych stosuje się automatyczne zawory równoważące. Utrzymując stałe ciśnienie różnicowe w obiegu i na zaworach regulacyjnych, zapewniają optymalne warunki rewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

gulacji. Zapobiega to odchył2 kom temperatury i powstawaniu hałasu przy przepływie medium. Automatyczny zawór równoważący, np. ASV-PV, montowany na powrocie utrzymuje nastawione ciśnienie różnicowe w obiegu. Ciśnienie z powrotu oddziałuje razem ze sprężyną nastawczą na dolną część membrany regulacyjnej.

Ciśnienie z zasilania przekazywane jest nad membranę poprzez rurkę impulsową podłączoną do zaworu współpracującego, np. ASV-BD lub ASV-I /M (rys. 2). System ze zmiennym przepływem charakteryzuje się zastosowaniem zaworów regulacyjnych 2-drogowych w celu regulacji wydajności odbiorników (chłodnic, nagrzewnic). Regulacja odbywa się dzięki pracy zaworu polegającej na zmianie ilości medium przepływającego przez zawór. Za sprawą takiej regulacji każde pomieszczenie otrzymuje właśnie tyle energii, ile w danej chwili wymaga zapewnienie komfortu cieplnego. Systemy klimatyzacji, w których klimakonwektory lub belki chłodzące zasilane są przez układ 2/4-rurowy z zaworami 2-drogowymi cechuje zmienny przepływ medium. Efektem pracy zaworów 2drogowych jest również zmienny układ ciśnień w instalacji. Zadaniem wspomnianych automatycznych zaworów równoważących jest stabilizacja ciśnienia w instalacji. Ich działanie powoduje, że ciśnienie różnicowe dla każdego z odbiorników ciepła lub chłodu jest dokładnie takie jak wymagane w projekcie. Zawór tego typu stosowany jest w parze z zaworem współpracującym, np. ASV-BD. Zawór współpracujący, w zależności od typu, można wykorzystywać w pętli regulowanej lub poza nią. Stosując zawór poza pętlą regulacyjną, zapewniona jest najlepsza wydajność, ponieważ w pionie/odgałęzieniu dostępny jest cały zakres regulowanego ciśnienia.

Ograniczenie przepływu jest realizowane na poszczególnych wyprowadzeniach pionu. Dodatkowo, jeżeli istnieje potrzeba, można ograniczyć przepływ, stosując podłączenie zaworu współpracującego w pętli regulacyjnej, jednak w ustawieniu tym zakres regulacji ciśnienia jest ograniczony przez spadek ciśnienia na zaworze współpracującym. www.instalator.pl

9 (217), wrzesień 2016

Prowadzenie i rozmieszczenie Ważne, aby przy projektowaniu zwrócić uwagę na sposób prowadzenia przewodów oraz rozmieszczenie automatycznych zaworów równoważących. O ile w instalacjach chłodniczych dość typowe jest stosowanie rozdziału pozio-

3

mego przewodów prowadzonych pod sufitem, to w przypadku typowych instalacji grzewczych z grzejnikami można spotkać się zarówno z poziomym, jak i pionowym rozprowadzeniem przewodów. W przypadku poziomego roz-

4

prowadzenia instalacji automatyczne zawory równoważące montowane są na odgałęzieniach poziomych, jak pokazano na rys. 3. Natomiast rozdział pionowy w typowej instalacji grzejnikowej pokazany jest na rys. 4.

W przypadku rozmieszczenia zaworów należy zwrócić uwagę również na to, aby w obiegu źródło-odbiornik nie dublować automatycznych zaworów równoważących, ponieważ nie poprawi to znacznie właściwości regulacyjnych instalacji, a na pewno wpłynie na zwiększenie zapotrzebowania na ciśnienie dyspozycyjne, a co za tym idzie - podwyższy koszty pompowania.

Dobór pompy Kolejnym ważnym elementem, na który należy zwrócić uwagę, projektując instalację zmiennoprzepływową z automatycznymi zaworami równoważącymi, jest dobór odpowiedniej pompy. Osiągnięcia techniczne ostatnich lat skłaniają do bliższego przyjrzenia się kwestii zużycia energii przez pompy. Nowoczesne pompy cyrkulacyjne są wyposażone w regulację prędkości obrotowej i wspomagają pracę systemu grzewczego lub chłodniczego poprzez zapobieganie zmianom ciśnienia różnicowego w warunkach częściowego obciążenia. Nadal konieczne jest stosowanie automatycznych zaworów równoważących, ponieważ ciśnienie różnicowe zmienia się również przy odbiornikach w wyniku działania zaworów 2-drogowych. Tego problemu nie można rozwiązać za pomocą pompy. Jednak pompy z regulacją prędkości obrotowej przyczyniają się do obniżenia zużycia energii. Jeśli chodzi o charakterystykę regulacyjną pompy w przypadku instalacji z automatycznymi zaworami równoważącymi najlepsza będzie regulacja proporcjonalno-ciśnieniowa lub stałociśnieniowa. Regulację proporcjonalnociśnieniową stosuje się w instalacjach o relatywnie dużych stratach ciśnienia.

Wysokość podnoszenia pompy będzie rosła proporcjonalnie do przepływu w instalacji, aby skompensować duże straty ciśnienia. Regulacja stałociśnieniowa zalecana jest dla instalacji o relatywnie małych stratach ciśnienia.

Katarzyna Dragan Ilustracje z archiwum Danfoss.

21

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Jak postępować przy wymianie grzejników?

Modernizacja nie taka straszna Konieczność wymiany grzejnika może wynikać z kilku różnych potrzeb. Przebudowa lub remont lokalu, awaria ogrzewania oraz chęć poprawy wyglądu i efektywności ogrzewania.

Pierwszy ze wspomnianych powyżej przypadków wydaje się najprostszy i wymaga prawidłowego zestawienia mocy i wymiarów grzejnika. Ilość oddawanego ciepła ma zasadniczy związek z parametrami pracy instalacji. Zwykle spotyka się w sieciach miejskich temperatury 80/60°C, własne kotłownie to 70/55°C lub 55/45°C. Obliczanie zaczyna się od ustalenia zapotrzebowania na ciepło dla danego pomieszczenia, w kolejności odszukuje się współczynnik korekcyjny dla danego zakresu temperatur. Po przemnożeniu zapotrzebowania na ciepło i współczynnika korekcyjnego otrzymujemy wartość mocy przy parametrach nominalnych 75/65°C. Przykład: Qn = Qz * F, gdzie: Qn - nom. moc cieplna (75/65°C), Qz - zap. na ciepło (55/45°C), F - współczynnik korekcyjny.

Przyjmijmy zapotrzebowanie na ciepło w pomieszczeniu Qz = 1530 W przy parametrach 55/45°C. Współczynnik F, odczytany z tabeli technicznej producenta grzejników, wynosi 1,96 przy parametrach 55/45/20°C. Nominalna moc cieplna On = 1500 * 1,96 wynosi 2998,9 W. W tabeli opracowanej przez producenta grzejników (tzw. nominalna moc cieplna w watach), odnajdujemy grzejnik potrójny 33 o wysokości 300 mm i długości 2300 mm, którego Qn = 2990 W. Podobny tok obliczeniowy stosuje się dla innych parametrów pracy instalacji. Zmiana gabarytów grzejnika wymaga przesunięcia podłączenia oraz zamocowania na ścianie nowych uchwytów-wieszaków.

Przypadek konieczności zmiany grzejnika z powodu awarii wymaga bardziej starannej analizy przyczyn usterki. Najczęściej zdarzają się: nieszczelność i korozja

22

zewnętrzna. Przed wymianą należy ustalić przyczyny i zablokować ich występowanie. Częstym powodem nieszczelności jest korozja wewnętrznej powierzchni. Powoduje ją reakcja utleniania szczególnie niszcząca stal stopową. Drugi destrukcyjny proces to korozja elektrochemiczna szczególnie niebezpieczna w połączeniu miedzi i aluminium oraz w środowisku elektrolitu, jakim jest woda sieciowa o odczynie kwaśnym. Z korozją wewnętrzną grzejników stalowych radzimy sobie poprzez zamknięcie instalacji centralnego ogrzewania naczyniem ciśnieniowym. Jeśli jest to niemożliwe, należy bezwzględnie zastosować jako dodatek do wody tzw. inhibitor korozji w stężeniu zalecanym przez producenta. Jeżeli oba przedsięwzięcia są niemożliwe do przeprowadzenia, lepiej powrócić do grzejników z grubą masywną ścianką, np. żeliwnych. Tam ilość materiału jest tak duża, że do perforacji dochodzi bardzo długo, a samo żeliwo wykazuje większą odporność na korozję. Bardziej niebezpieczna jest korozja elektrochemiczna, która osłabia ścianki grzejników aluminiowych i powoduje zarastanie rur miedzianych. Nieskuteczne jest stosowanie przekładek izolacyjnych z innych metali. Proces korozji postępuje i prowadzi do rozluźnienia połączenia i przecieków.

Jedynym sposobem walki z tym procesem jest zastosowanie odpowiedniego dodatku do wody sieciowej, który uniemożliwia powstanie ogniwa galwanicznego. Jeszcze skuteczniejszym rozwiązaniem jest wymiana grzejnika z aluminiowego na stalowy, bo przeróbka instalacji na rury z tworzywa jest znacznie bardziej kosztowna i nieuzasadniona.

Jeżeli na grzejniku łuszczy się farba, to mogło dojść np. do zamarznięcia w nim wody. Prawdopodobną przyczyną może być złe kryzowanie instalacji. Na-

stawa wstępna w zaworze musi być tak ustawiona, aby wszystkie grzejniki nagrzewały się w takim samym czasie na całej powierzchni (przy całkowicie otwartych zaworach termostatycznych).

Za rdzewiejącą krawędź dolną grzejnika odpowiada duża wilgotność powietrza. Na zimnej powierzchni grzejnika zbiera się woda, która spływa po płycie i zalega na jej dolnym rancie. Poradzi sobie z tym tylko stal ocynkowana galwanicznie lub lepiej ogniowo.

Ze względów estetycznych często rozważa się zastąpienie starych żeber żeliwnych grzejnikami stalowymi. Odpowiedniej wysokości o rozstawie najczęściej spotykanych gałązek, tj. 500 mm, należy szukać pod nazwami: renowacyjne, modernizacyjne, DIN itd. Producenci armatury oferują również specjalne kształtki, dzięki którym można przesunąć podłączenie grzejnika względem gałązek.

Oferowane są także specjalne moduły umożliwiające zamontowanie grzejnika zasilanego od dołu w miejscu grzejnika bocznego. Po takim zabiegu grzejniki płytowe lub rurkowe dają się bez przeróbek instalacji osadzić w miejscu starego grzejnika. Jeśli wieszaki mają dostateczną regulację odległości montażu względem ściany, to przeróbka sprowadza się tylko do skręcenia złączek. Niezbyt szczęśliwym zabiegiem jest wymiana części grzejników żeliwnych na stalowe.

Pozostałości po produktach korozji oraz szlam i zanieczyszczenia mogą szybko zatkać lub zniszczyć nowy kaloryfer. Powinno się wykonać modernizację całościową i wymienić wszystkie grzejniki. Pozostawiając stare sprawne rury, powinno się je przepłukać w celu oczyszczenia z resztek niepożądanych substancji. Jeśli zależy nam na większej estetyce, a remont ograniczy się tylko do mieszkania, to bezpieczniej zdemontować stary żeliwny grzejnik, poddać go płukaniu, żeberka rozmontować i oczyścić z farby, po czym zmontować na nowych uszczelkach.

Włodzimierz Guzik www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Elementy układu hydraulicznego instalacji z pompą ciepła

Strona odbioru Jest to drugi artykuł z serii o tematyce rozwiązań hydraulicznych pomp ciepła. W poprzednim artykule tej serii omawiane były elementy składowe układu dolnego źródła pompy ciepła typu solanka/woda.

Dla instalacji z pompą ciepła większość omawianych poprzednio elementów, jak również logika ich pracy i zasadność zastosowania, będą wspólne. Znacznie większa różnorodność rozwiązań hydraulicznych występuje w instalacji górnego źródła ciepła, czyli po stronie c.o. oraz c.w.u. Aby nie utonąć w omawianiu licznych rozwiązań, koncentrując się na ich zaletach czy też wadach, postaram się skoncentrować w tym artykule głównie na jednym, stosunkowo popularnym rozwiązaniu, a w kolejnych artykułach na jego bazie postaram się przybliżyć układy bardziej rozbudowane.

Jak już poprzednio wspominałem, system pompy ciepła składa się z trzech połączonych ze sobą elementów: pompy ciepła, dolnego źródła i górnego źródła. Na schemacie układ górnego źródła ciepła podłączony jest do pompy ciepła od lewej strony. Pokazane jest również elektryczne podłączenie wszystkich elementów wykonawczych (pompy, grzałka, sterownik pomieszczenia) oraz pomiarowych (czujniki) do automatyki pompy ciepła. Jest to ważne, aby zastosować układ sterowania, który będzie łączył sterowanie dolnym i górnym źródłem oraz pracą pompy ciepła. Pozwoli to na pełną optymalizację pracy całego systemu i wyeliminuje potencjalne konflikty w algorytmach pracy dodatkowych układów sterowania.

równoległy. Takie rozwiązanie jest w większości przypadków najlepsze, gdyż pozwala odseparować odbiornik wysokotemperaturowy (c.w.u.) od odbiornika niskotemperaturowego (c.o.). W budownictwie mieszkaniowym doświadczenie pokazuje, iż czas pracy pompy ciepła w trybie przygotowania ciepłej wody użytkowej oscyluje w granicach 10-20%, natomiast 80% czasu pracy wykorzystuje się do grzania obiektu. Dzięki takiemu rozwiązaniu, kiedy jest to konieczne, pompa ciepła przełącza się w bezwzględnym priorytecie w tryb przygotowania ciepłej wody użytkowej, w tym czasie pompy obiegowe układu centralnego ogrzewania nie pracują, a cała energia wytworzona przez pompę ciepła jest przekazywana do zasobnika c.w.u.

(WWSP). Dzięki priorytetowi c.w.u. koszty eksploatacji są możliwie najniższe z uwagi na fakt, iż wysoki parametr grzewczy jest wykorzystywany tylko przez możliwie najkrótszy czas pracy, a także gwarantuje w każdych warunkach wysoki komfort ciepłej wody użytkowej. Rozdział energii pomiędzy odbiornikami ciepła realizowany jest przez dwie niezależne pompy obiegowe, M16 (ogrzewanie) oraz M18 (ciepła woda

użytkowa). W układzie dwóch pomp obiegowych niezbędne jest zastosowanie zaworów zwrotnych (KR) - bez nich przy pracy jednego odbiornika następuje rozbiór energii z odbiornika niepracującego. Stosuje się również układy z wykorzystaniem jednej pompy ładującej i wspólnego zaworu trzydrogowego sterowanego siłownikiem. Jest to również poprawny układ, niemniej jednak w przypadku dwóch pomp obiegowych istnieje prosta możliwość regulacji hydraulicznej przepływu różnego przy pracy na c.o. i przepływu różnego przy pracy na c.w.u. W związku z faktem, iż przy pracy na ciepłą wodę użytkową opory hydrauliczne układu oraz wymagany przepływ są znacząco wyższe, może się okazać, iż pompa obiegowa do ładowania zasobnika c.w.u. powinna mieć większą wydajność. Jeżeli chodzi o sam zasobnik c.w.u., to możemy spotkać się aktualnie z zasobnikami, gdzie wymiennikiem ciepła jest wężownica w zasobniku i jest to właściwie najbardziej popularne rozwiązanie, spotyka się również zasobniki dwupłaszczowe lub systemy z pośrednim wymiennikiem ciepła. Każdorazowo ważne jest, aby oprócz odpowiedniej pojemności również powierzchnia wymiany zastosowanego wymiennika ciepła była właściwa. Jeżeli wymiennik jest niedowymiarowany, to temperatura ciepłej wody, którą uda nam się uzyskać w zasobniku, będzie

Podgrzewanie c.w.u.

W omawianym rozwiązaniu pompa ciepła zasila dwa odbiorniki ciepła. Są nimi ciepła woda użytkowa oraz pojedynczy układ grzewczy. Omówię pierwszy z nich, czyli podgrzewanie ciepłej wody użytkowej. Oba odbiorniki są podłączone do pompy ciepła w sposób

24

Wykres. Charakterystyki pracy zasobnika c.w.u. zoptymalizowanego do współpracy z pompą ciepła. Zależność możliwej do osiągnięcia temperatury w zasobniku (temp. kumulacyjnej) w stosunku do mocy grzewczej pompy ciepła oraz przepływu czynnika grzewczego. Dwie temperatury zasilania. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

zbyt niska. Każdorazowo można sprawdzić, czy proponowany przez nas zasobnik c.w.u. posiada wężownicę o odpowiednich wymiarach, chodzi głównie o powierzchnię wymiany ciepła mierzoną w m², wzór na oszacowanie wymaganej powierzchni wymiany przedstawia się następująco: A = Q/(k * Dt) [m2], gdzie: A - powierzchnia wymiany ciepła wyrażona w m² Q - moc grzewcza pompy ciepła wyrażona w kW k - współczynnik przenikania ciepła wyrażony w kW/(m² * K) - dla stali emaliowanej = 0,4 - dla stali nierdzewnej = 0,7 Dt - różnica temperatur pomiędzy temperaturą w wężownicy a temperaturą w zasobniku c.w.u. [K] Dla przykładu przyjrzyjmy się pompie ciepła o mocy 11 kW. Niech temperatura zasilania pompy ciepła wynosi 60°C, a temperatury zasobnika 50°C: Powierzchnia wymiany ciepła wyniesie więc: A = 11/(0,4 * 10) = 2,75 m2 Widzimy więc, że standardowy zasobnik c.w.u., który w zupełności sprawdza się przy podłączeniu np. kotła stałopalnego, może nie nadawać się do zastosowania z pompą ciepła nawet o dużo mniejszej mocy grzewczej, właśnie z uwagi na zbyt niską powierzchnię wymiany ciepła. Dobrą praktyką jest stosowanie wężownic o powierzchni wymiany ciepła na poziomie 0,25-0,3 m² na 1 kW mocy grzewczej pompy ciepła.

Pamiętajmy, iż możliwa do osiągnięcia temperatura w zasobniku jest zależna od mocy grzewczej pompy ciepła oraz od jej temperatury zasilania. Moc grzewcza będzie zależeć od temperatury dolnego źródła ciepła, która zmienia się w zależności od pory roku i zimą naturalne jest, kiedy w dolnym źródle będzie około 0°C, natomiast przy kolektorze płaskim latem temperatury dochodzą do nawet do 20°C. Zależność tę obrazują wykresy przykładowego zasobnika c.w.u. stosowanego z pompami ciepła.

9 (217), wrzesień 2016

Rys 1. Schemat hydrauliczny pompy ciepła typu solanka/woda. Ogrzewanie oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej. c.w.u. powinna być obarczona histerezą zadziałania np. 5 K. Dla przykładu nastawiona temperatura ciepłej wody wynosi 45°C, a histereza 5 K. W momencie spadku temperatury w zasobniku o 5 K pompa ciepła przełącza się w tryb podgrzania c.w.u. i pracuje w tym trybie aż do osiągnięcia temperatury 45°C w zasobniku.

Zasobnik jest również wyposażony w grzałkę elektryczną (E9), która może zostać wykorzystana do osiągania wyższych temperatur w zasobniku lub do przeprowadzania procesu termicznej dezynfekcji zasobnika.

Układ jest także wyposażony w pompę cyrkulacji c.w.u. (M24), która bezwzględnie powinna zostać wyposażona w układ sterowania czasowego lub według aktualnego zapotrzebowania, aby ograniczyć straty ciepła na przewodach dystrybucyjnych. Zbiornik, co nie jest pokazane na omawianym schemacie, powinien również posiadać ochronę antykorozyjną w postaci anody magnezowej lub tytanowej, sprawdzanej okresowo i dobranej do jakości wody użytkowej.

Przemysław Radzikiewicz

Nie za zimno, nie za ciepło...

Regulacja temperatury w zasobniku odbywa się poprzez czujnik temperatury (R3) podłączony do automatyki pompy ciepła. Nastawiona temperatura www.instalator.pl

25

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Ogrzewanie zewnętrzne dla przezornych

Kabel w rurę!

Temat bezpieczeństwa jest chyba najmodniejszy w ostatnich przekazach medialnych. Jest on poruszany w kontekście zagrożenia terrorystycznego, bezpieczeństwa energetycznego, sytuacji politycznej w kraju i na świecie. W natłoku wszystkich informacji może nam umknąć temat bezpieczeństwa domu w sytuacji ataku srogiej zimy.

Przyjęliśmy traktować dom jako bezpieczne miejsce, ale czy tak jest w rzeczywistości? Kilka sezonów zimowych obfitujących w opady śniegu i niskie temperatury pokazało, jak jesteśmy zdani na łaskę i niełaskę zimowej aury. W tej sytuacji należy zawczasu pomyśleć o zabezpieczeniu się przed zamarzniętymi rynnami i rurami spustowymi; zaśnieżonym nieprzejezdnym podjazdem, schodami i chodnikiem; pękającymi od mrozu rurami z wodą etc.

Z pomocą przychodzi nam technologia, która pozwala wykupić swoiste ubezpieczenie „od zimy”. Jesień to ostatni dzwonek, kiedy możemy wykonać niezbędne instalacje, które będą sprawiały, że nasz dom i jego otoczenie będą znowu naszym azylem.

Rozmrażanie rynny Najbardziej newralgicznym miejscem, w które zima może uderzyć, są rynny i rury spustowe. Podczas obfitych opadów śniegu na dachu i w rynnach gromadzi się duża ilość białego puchu, który może nam pourywać instalację rynnową. Zmiany temperatur powodują, że śnieg topi się i woda lodowa nie może zostać odprowadzona przez rynny poza obręb naszego budynku lub do instalacji kanalizacyjnej. Zatkane rynny i rury spustowe pełne śniegu lub zamarzniętej wody sprawiają, że woda lodowa znajdzie sobie miejsce ujścia i może zalać nie tylko elewację budynku, ale również przeniknąć do środka i tam dokonać spustoszenia.

Aby tego uniknąć, należy zainstalować system ogrzewania rynien. Ta

26

niezwykle prosta instalacja składa się z przewodów grzejnych ułożonych w rynnach i rurach spustowych oraz czuwającego nad ich pracą regulatora temperatury.

Do wyboru mamy przewody stałooporowe i samoregulujące. Te ostatnie mimo wyższej ceny pozwalają na regulację mocy w zależności od temperatury, w jakiej przyjdzie im pracować.

Dzięki zastosowaniu specjalnych matryc sieciowanych atomami węgla przewody samoregulujące grzeją mocniej w niskich temperaturach, a w wyższych same zmniejszają ilość wydzielanego ciepła.

Regulator temperatury Nie oznacza to jednak, że możemy zrezygnować z zastosowania w tym wypadku regulatora temperatury, gdyż najistotniejszy dla zadziałania wszystkich systemów ogrzewania antyoblodzieniowego zewnętrznego jest moment załączenia. Te systemy nie walczą ze skutkami oblodzenia, a mają za zadanie nie dopuścić do jego wystąpienia. Aby załączyć system w odpowiednim momencie, regulator temperatury wyposażony jest w dwa czujniki.

Detektor wilgoci wykrywa opad śniegu lub marznącego deszczu, a czujnik temperatury załącza przewody grzejne, kiedy temperatura spadnie do wartości, które mogą skutkować oblodzeniem.

Tak więc do zadziałania instalacji antyoblodzeniowej konieczne jest łączne wystąpienie opadów i spadku temperatury. Dzięki takiej konfiguracji zredukowany do minimum zostaje czas działania naszej instalacji, co ma istotny wpływ na koszty eksploatacyjne.

Montaż Przewody układa się w rynnach i rurach spustowych z wykorzystaniem specjalnych uchwytów lub linek z uchwytami. W zależności od mocy przewody układa się pojedynczo lub podwójnie. W korytach dachowych należy liczyć się z ułożeniem większej ilości przebiegów. W standardowych rynnach powinniśmy przewidzieć od 40 do 60 W mocy na metr instalacji.

Uwaga! Przewody do instalacji rynnowych powinny mieć powłokę odporną na działanie promieniowania UV.

Z górki na...

W przypadku ogrzewania podjazdów, schodów i ciągów komunikacyjnych - moc konieczna do sprawnego działania instalacji antyoblodzeniowej powinna wynosić od 270 do 300 W/m2. W zależności od możliwości finansowych możemy wykonać ogrzewanie całego podjazdu lub wyłącznie trakcji jezdnej pod koła. Na rynku możemy znaleźć przewody grzejne oraz gotowe maty grzejne, które znacznie przyspieszają wykonanie instalacji, ale są one nieznacznie droższe w zakupie. Jeśli podjazd jest wykonany ze spadkiem w kierunku garażu, należy pamiętać o zabezpieczeniu odwodnienia liniowego przed zamarzaniem - stosuje się tu przewody samoregulujące o mocy 30 W/m.

W betonie albo pod kostką Możliwe jest wykonanie takiej instalacji zarówno pod kostką brukową - przewody układane są tu w warstwie podsypki piaskowej lub w betonie, jeśli z tego materiału będzie wykonany nasz wjazd. Od niedawna na rynku są dostępne również przewody, które mogą być układane w warstwie asfaltu. Dzięki specjalwww.instalator.pl

Porada od firmy Hilti miesięcznik informacyjno-techniczny

nej konstrukcji wytrzymują wysoką temperaturę rozkładania pokrycia bitumicznego, jednak producenci nie zalecają wykonywania tego typu instalacji za pomocą rozściełarki do asfaltu.

Należy liczyć się z użyciem lżejszego sprzętu.

Czujne czujniki Czujniki temperatury i wilgoci - umieszczone w zwartej obudowie - montuje się w polu grzejnym, tak aby nie były zasłonięte przed opadami. Należy zlicować je z powierzchnią podjazdu. Wielu producentów oferuje czujniki z dedykowaną tuleją montażową, dzięki której w razie awarii czujnika możliwa będzie jego sprawna i szybka wymiana bez konieczności rozbierania podjazdu.

Te same wytyczne dotyczą ciągów komunikacyjnych.

Montaż Do instalacji ogrzewania schodów stosuje się przewody grzejne, które należy ułożyć tak, aby na jednym stopniu znalazło się około 4 przebiegów. Musimy również pamiętać o umieszczeniu przewodów na płycie spocznikowej. Czujnik temperatury i wilgoci umieszcza się z reguły przed schodami lub na stopniach, jeżeli są ku temu warunki techniczne.

Uwaga! Nigdy nie należy izolować podjazdu od gruntu rodzimego, gdyż może to spowodować, że nasz system nie poradzi sobie z warunkami atmosferycznymi - grunt ma zawsze wyższą temperaturę niż powietrze.

Instalacja wodna Ostatnim miejscem, w którym zima może zdrowo namieszać, jest instalacja wodna w naszym domu. Na działanie niskich temperatur narażone są rury w nieogrzewanych pomieszczeniach lub krany wyprowadzone na zewnątrz budynku służące do nawadniania trawnika itp. oraz rury poprowadzone zbyt blisko zewnętrznych krawędzi ścian. Rury pękają, gdyż stojąca w nich woda, zamarzając, www.instalator.pl

zwiększa swoją objętość. Znane są przypadki, że aby zachować drożność rur, użytkownicy budynku nastawiali na noc pranie, aby wymusić obieg wody i w ten sposób nie dopuścić do niedrożności popękania rurociągu.

Instalacja przeciwzamarzaniowa rur z wodą wykonywana jest z przewodów grzejnych, które umieszcza się na rurach pojedynczo spiralnie lub wzdłużnie w zależności od średnicy, materiału, z jakiego wykonane są rury, oraz grubości warstwy izolacji termicznej na rurociągu. Termoizolacja jest konieczna, gdyż przewody kompensują straty ciepła, a jej niezastosowanie wyklucza zasadność wykonania instalacji grzejnej. Jeśli nasze rury przechodzą przez przegrody wewnętrzne lub nie mamy do nich dostępu, możemy wykonać instalację grzejną, wprowadzając przewód grzejny do wnętrza rury za pomocą specjalnego dławika. Takie przewody mają certyfikaty higieniczne i mogą być montowane w instalacjach z wodą pitną.

Czujne oko regulatora Sterowanie układem ogrzewania rurociągu odbywa się za pomocą regulatorów temperatury z czujnikami, które montuje się na rurach pod izolacją. Na rynku znajdziemy regulatory dedykowane do rozdzielni, montowane na szynach DIN, montowane natynkowo lub na rurociągu - zwykle z zastosowaniem specjalnych wsporników montażowych. Te bardziej zaawansowane mogą komunikować się z instalacją inteligentnego budynku za pośrednictwem interfejsu BMS.

Podsumowanie Wszystkie opisane w powyższym tekście systemy są z pewnością zdecydowanie tańsze w zakupie niż ewentualne straty, jakie mogą być wywołane przez złośliwą zimę. Warto więc dmuchać na zimne czy raczej grzać zimne, aby nie mieć problemów.

Arkadiusz Kaliszczuk

Przełom w mocowaniu instalacji Firma Hilti nieustannie rozszerza i udoskonala swoje portfolio, dopasowując rozwiązania do rosnących potrzeb klientów z branży budowlanej.

Wprowadza długo oczekiwane unowocześnienie cenionego systemu MQ. Dzięki przełomowej konstrukcji elementy systemu są lżejsze oraz idealnie zoptymalizowane, aby ułatwić wykonywanie prac i obniżyć koszty. Ponadto, oferuje szereg produktów, które ułatwiają użytkowanie oraz przyspieszają montaż. Nowe rozwiązanie od Hilti weszło na polski rynek we wrześniu br.

Koło trapezowe

Innowacyjny produkt dedykowany instalatorom, który całkowicie zmienia sposób mocowania instalacji.

Koło trapezowe Hilti to następna generacja nakrętki i podkładki. Produkt służy do szybkiego i łatwego mocowania m.in. instalacji rur i wentylacji. Zaawansowana technologia pozwala mocować bez użycia dodatkowych narzędzi i jest silnie zintegrowana z całym systemem instalacyjnym. Produkt zapewnia płynną regulację wysokości montażu.

- Koło trapezowe to przełom w podwieszaniu instalacji za pomocą pręta gwintowanego. Nowy produkt Hilti gwarantuje prostą obsługę i nie wymaga użycia żadnych dodatkowych narzędzi.

Sprawdza się przy niemal wszystkich rodzajach instalacji takich jak systemy wentylacyjne, instalacje technologiczne i wodno-kanalizacyjne. Koło trapezowe od Hilti to gwarancja bezpieczeństwa, wydajności oraz przede wszystkim łatwości użycia mówi Bilguun Lkhagva, Młodszy Kierownik Produktu Instalacji Hilti.

Nowa Szyna MQ 41

Szyny z nowego portfolio MQ 41-L cechują się optymalnym rozmieszczeniem otworów ułatwiającym kotwienie. Zintegrowane rozwiązanie systemowe idealnie pasuje do kotew wkręcanych Hilti HUS3 lub kotew rozprężnych HST3 M10.

Nowe Konsole MQK

Konsole o nowej konstrukcji, przystosowanej do małych obciążeń, stanowią najbardziej ekonomiczne rozwiązanie na rynku.

Oprogramowanie - Hilti Profis Installation oraz Hilti Channel Calculator

Hilti ulepszyło swoje programy do obliczeń szyn.

Wprowadzone ulepszenia dają możliwość użycia elementów systemów Hilti do programów takich jak REVIT. Sprzedaż jest prowadzona w sklepach Hilti w całej Polsce oraz za pośrednictwem www.hilti.pl. www.hilti.pl rubryka sponsorowana

27

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

OC instalatorów w zamówieniach publicznych

Polisa dla branży Zamawiający może żądać okazania opłaconej polisy lub innego dokumentu potwierdzającego, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia.

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2013 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane (Dz. U. poz.

231), wskazuje, że zamawiający może żądać - na okoliczność znajdowania się przez wykonawcę w sytuacji ekonomicznej i finansowej zapewniającej wykonanie zamówienia - opłaconej polisy, a w przypadku jej braku innego dokumentu potwierdzającego, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia.

Cel żądania polisy Celem żądania polisy ubezpieczeniowej od wykonawców (instalatorów) ubiegających się o udzielenie zamówienia publicznego jest jedynie ocena ich sytuacji ekonomicznej i finansowej.

Podzielić w tym zakresie należy wyrażone w orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej stanowisko, że polisa OC składana przez wykonawców w celu wykazania spełniania warunku udziału w postępowaniu nie służy zabezpieczeniu realizacji zamówienia, w przedmiocie którego prowadzone jest postępowanie, lecz ma potwierdzić, że wykonawca posiada ubezpieczenie OC w określonej przez zamawiającego wysokości.

Dla żądania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dla wykonania przedmiotu umowy zamawiający powinien sformułować stosowane wymagania umowne lub inne postanowienia SIWZ, które zobowiążą wybranego wykonawcę do zawarcia stosowanej umowy ubezpieczenia.

28

Celem przedłożenia polisy jest sprawdzenie zdolności ekonomicznej i finansowej instalatorów pod czy kątem: 1) zdolności poniesienia określonych kosztów w celu uzyskania ubezpieczenia; 2) zdolności wykonawcy do ubezpieczenia własnej działalności na żądaną przez zamawiającego sumę i możliwości uzyskania ubezpieczenia (ubezpieczyciel weryfikuje w takich sytuacjach dany podmiot zamierzający zawrzeć umowę ubezpieczenia pod względem jego wiarygodności, uczciwości gospodarczej oraz możliwości zapłaty składek).

Zakres polisy Przedłożona wraz z ofertą polisa powinna potwierdzać, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia. Polisa ubezpieczeniowa od odpowiedzialności cywilnej nie musi być tożsama z pełnym zakresem działalności ujawnionym w KRS wykonawcy.

W postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego ustawodawca wyraźnie zastrzega obowiązek przedłożenia opłaconej polisy, co wymaga wykazania spełnienia świadczenia obciążającego ubezpieczającego, wynikającego z umowy ubezpieczenia (art. 805 kc).

W związku z powyższym wymóg opłacenia polisy OC powinien być wypełniony na dzień upływu terminu składania ofert lub wniosków w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego.

Późniejsze wypełnienie tego obowiązku przez wykonawcę (opłata polisy) nie może być uznane za spełnianie warunku podmiotowego udziału w postępowaniu o zamówienie publiczne, nawet jeśli w świetle obowiązujących przepisów

prawa, przede wszystkim przepisów kodeksu cywilnego, polisa ubezpieczeniowa zostanie przez dany podmiot opłacona, a tym samym ochrona ubezpieczeniowa danego wykonawcy obowiązuje czy też wstecznie obowiązywała w momencie składania wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu.

Nie można więc uznać za „opłaconą” w rozumieniu przepisów rozporządzenia polisę, której termin płatności jest odroczony i upływa po terminie otwarcia ofert.

Jak wskazano wyżej, ocena spełniania warunków udziału w postępowaniu odbywa się według stanu na dzień upływu terminu składania ofert. Dotyczy to również dokumentów uzupełnianych na wezwanie czy też składanych w wyniku wyjaśnień.

W sytuacji, gdy fakt opłacenia składek nie wynika z samej treści polisy, wykonawca powinien załączyć do polisy inny dokument potwierdzający odprowadzanie stosownych składek (np. wyciąg z konta bankowego, rachunek itp.).

Z braku potwierdzenia w samym dokumencie polisy jej opłacenia, zamawiający powinien w trybie art. 26 ust. 3 Pzp wezwać wykonawcę do przedłożenia dokumentu potwierdzającego opłacenie polisy pod rygorem wykluczenia wykonawcy z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego.

Zamawiający może żądać jedynie tych składek, które stały się wymagalne do dnia upływu terminu składania ofert lub wniosków w postępowaniu. Ustawa Pzp czy rozporządzenia wykonawcze do niej nie ustanawiają przepisów szczególnych w stosunku do regulacji kodeksu cywilnego, które nakazywałby uznać, że dla potrzeb wykazania w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego posiadania ochrony ubezpieczeniowej wymagane jest opłacenie wszystkich rat składki, przed terminem ich płatności określonym w umowie ubezpieczenia.

Zgodnie bowiem z przepisem art. 814 § 1 KC odpowiedzialność ubezpieczyciewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

la rozpoczyna się co do zasady z dniem opłacenia pierwszej raty składki. Wskazać zatem należy, że jeżeli w umowie ubezpieczenia postanowiono, że uiszczenie składki następować będzie w oznaczonych w umowie terminach, tj. w ratach (np. miesięcznych, kwartalnych itp.), wówczas pierwsza rata składki, płatna przy zawarciu umowy ubezpieczenia, skutkuje rozpoczęciem ochrony ubezpieczeniowej.

Inny dokument potwierdzający OC Zgodnie z art. 809 § 1 k.c. ubezpieczyciel zobowiązany jest potwierdzić zawarcie umowy dokumentem ubezpieczenia.

Polisa nie jest jedynym dokumentem potwierdzającym zawarcie umowy ubezpieczenia. Przez pojęcie dokumentu ubezpieczeniowego należy rozumieć nie tylko polisę, ale także przykładowo legitymacje ubezpieczeniowe czy tymczasowe zaświadczenie wystawione przez ubezpieczyciela.

Wskazać należy, że innym dokumentem potwierdzającym, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia, będzie inny niż polisa dokument potwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia, który potwierdza obligatoryjne elementy umowy ubezpieczenia, w szczególności te, o których mowa w art. 141 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Biorąc pod uwagę powyższe, stwierdzić należy, że w świetle obowiązujących przepisów nieopłaconej polisy nie można zakwalifikować do katalogu innych dokumentów potwierdzających, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia.

Podsumowanie l Polisa ubezpieczeniowa od odpowiedzialności cywilnej nie musi być tożsama z pełnym zakresem działalności ujawnionym w KRS wykonawcy, ale powinna potwierdzać ubezpieczenie wykonawcy w zakresie działalności związanej z przedmiotem zamówienia. l W przypadku, gdy umowa ubezpieczeniowa przewiduje rozłożenie zapłaty kwoty ubezpieczenia na raty, zamawiający może żądać potwierdzenia opłacenia jedynie tych składek, które stały się wymagalne do dnia upływu terminu składania ofert lub wniosków w postępowaniu. l Brak potwierdzenia w samym dokumencie polisy faktu jej opłacenia i brak załączenia przez wykonawcę innych dokumentów potwierdzających opłacenie polisy powoduje, że aktywuje się obowiązek zamawiającego do wezwania wykonawcy na podstawie art. 26 ust. 3 ustawy Pzp do przedłożenia dokumentu potwierdzającego opłacenie polisy pod rygorem wykluczenia wykonawcy z udziału w postępowaniu. l Innym dokumentem potwierdzającym, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia, jest inny niż polisa dokument potwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia i opłacenie składki; waloru takiego dokumentu nie można przypisać nieopłaconej polisie.

Przemysław Gogojewicz Podstawa prawna: Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2013 r.

Dz. U. poz. 231). www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Ogrzewania płaszczyznowe od A do Z

Zawór na powrocie Artykuł poświęcony będzie omówieniu termostatycznego układu regulacji temperatury z zaworem termostatycznym trójdrogowym na powrocie.

System regulacji temperatury czynnika grzewczego, zasilającego grzejniki płaszczyznowe, oparty na zaworze termostatycznym przelotowym oraz głowicy termostatycznej z kapilarą, jest tani, prosty i niezawodny. Ma on jednak pewne ograniczenie redukujące jego zastosowanie przy niskotemperaturowych źródłach ciepła oraz źródłach ciepła o szerokim zakresie temperatury czynnika grzewczego. Jak wcześniej podano, temperatura czynnika grzewczego po zmieszaniu tM zawsze jest niższa od temperatury czynnika grzewczego źródła ciepła tZ, zgodnie z zależnością: tM < tZ. Ponadto: tG = tM. Zgodnie z zależnościami powyżej można zapisać, że tG < tZ. Dla źródeł ciepła wysokotemperaturowych jest to zależność, która występuje w każdym czasie. W przypadku źródeł ciepła niskotemperaturowych, dla których temperatura czynnika grzewczego tZ czasowo ulega zmianie, mogą występować takie okresy, iż konieczność spełnienia zależności powyższej (tG < tZ) spowoduje „sztuczne” zawyżanie tZ. Taka sytuacja może dotyczyć instalacji centralnego ogrzewania z kotłem kondensacyjnym zasilającym dodatkowo grzejniki płytowe, konwektorowe lub na-

30

grzewnice fancoili. Dla kotła kondensacyjnego, którego temperatura czynnika grzewczego tZ podlega regulacji pogodowej, temperatura czynnika grzewczego zmienia się w zależności od temperatury powietrza na zewnątrz. Dla warunków zewnętrznych, zgodnych z obliczeniowymi temperaturami zewnętrznymi wg PN, temperatura czynnika grzewczego będzie zazwyczaj powyżej temperatury tG. W przypadku, gdy temperatura powietrza zewnętrznego będzie znacząco wyższa od zewnętrznych projektowych warunków obliczeniowych, np. na początku lub na końcu sezonu grzewczego, temperatura zasilania źródła ciepła tZ może zrównać się z tG lub być niższa, zgodnie z zależnością: tZ ≤ tG Wynika to z prostego faktu, iż w tym przypadku tG jest wartością stałą, natomiast tZ jest wartością zmienną.

Drugi podobny przypadek dotyczy instalacji zasilanych przez źródła ciepła o dużym zakresie zmian temperatury czynnika grzewczego, takich jak kocioł stałopalny z buforem pracujący okresowo lub instalacja solarna. W przypadku kotła stałopalnego duży zakres zmian temperatury czynnika grzewczego związany jest z jego okresową pracą i gromadzeniem czynnika grzewczego (magazynowaniem ciepła) w buforze ciepła.

W przypadku instalacji solarnych duży

zakres zmian temperatury czynnika grzewczego wynika ze zmienności promieniowania słonecznego w czasie. W obu przypadkach instalacja z grzejnikami płaszczyznowymi będzie skutecznie pracować, jeśli spełniony będzie warunek (tG < tZ). Skuteczność pracy instalacji będzie maleć dla warunku (tZ < tG).

Tryb automatyczny W trybie automatycznej regulacji temperatury czynnika grzewczego źródła ciepła może się okazać, że ze względu na warunek (tZ > tG) należy sztucznie utrzymywać wyższą temperaturę tZ, niż wynika to z krzywej regulacji pogodowej. Dla instalacji ze źródłami ciepła niskotemperaturowymi lub o szerokim zakresie temperatury zasilania pożądane jest zastosowanie systemu regulacji temperatury czynnika grzewczego zasilającego grzejniki płaszczyznowe, dla którego będzie spełniony warunek: tZ ≥ tG. Powyższy warunek spełnia system regulacji temperatury z wykorzystaniem zaworu termostatycznego trójdrogowego na powrocie (rys. 9.5). Jest to system termostatyczny, ponieważ temperatura wyjściowa tM jest stała, zaś jej wartość zależy od nastawy na głowicy termostatycznej (1).

Zasada działania układu do obniżania temperatury zasilania ogrzewania płaszczyznowego polega na wykorzystaniu zjawiska mieszania dwóch strumieni czynnika grzewczego o różnych temperaturach tZ i tP, w wyniku czego uzyskuje się czynnik o temperaturze pośredniej tM. Analogicznie jak poprzednio czynnik grzewczy o wysokiej temperaturze tZ (wychodzący ze źródła ciepła) przepływa do węzła mieszającego WM i ulega mieszaniu z czynnikiem wychłodzonym o temperaturze tP, powracającym z grzejnika płaszczyznowego. Wartość temperatury tM czynnika grzewczego wychodzącego z punktu WM, po zmieszaniu się dwóch www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

strumieni masowych o różnych temperaturach tP i tZ, zależy od proporcji tych strumieni. Następnie czynnik grzewczy o obniżonej temperaturze tM przepływa przez pompę obiegową (4), zawór zwrotny (5) oraz przez rurę, do której jest przytwierdzony czujnik przylgowy CZ głowicy termostatycznej (1). Gdy temperatura czynnika grzewczego jest zgodna z temperaturą zadaną na pokrętle głowicy termostatycznej (1), wówczas stopień otwarcia zaworu trójdrogowego (2) się nie zmienia. W przypadku, gdy temperatura czynnika w punkcie CZ jest wyższa od temperatury zadanej na pokrętle głowicy termostatycznej (1), głowica termostatyczna przymyka zawór (2), aż do osiągnięcia temperatury w punkcie CZ zgodnej z temperaturą zadaną na głowicy termostatycznej. Przymknięcie zaworu trójdrogowego oznacza zmniejszenie przepływu czynnika przez tzw. przelot, z ukierunkowaniem jego nadmiaru w kierunku obejścia (czyli „by-pass”). Powoduje to zwiększenie udziału czynnika o niższej temperaturze dopływającego do węzła mieszającego WM. Większy udział czynnika o niższej temperaturze w punkcie WM powoduje obniżenie temperatury tM. Gdy temperatura czynnika w punkcie CZ jest niższa od temperatury zadanej na pokrętle głowicy termostatycznej, wówczas głowica termostatyczna otwiera zawór (2), aż do osiągnięcia temperatury w punkcie CZ zgodnej z temperaturą zadaną na głowicy termostatycznej.

Otwarcie zaworu trójdrogowego powoduje zwiększenie ilości czynnika wypływającego z układu (punkt P), przez co zwiększa się ilość czynnika dopływającego ze źródła ciepła (punkt Z). Większy udział czynnika o wyższej temperaturze tZ dopływającego do punktu WM powoduje podniesienie temperatury tM czynnika grzewczego przepływającego z węzła WM do grzejnika płaszczyznowego. Temperatura czynnika grzewczego zasilającego grzejnik płaszczyznowy zależy od proporcji mieszania się strumieni. Im większy jest udział czynnika grzewczego z powrotu grzejnika o niskiej temperaturze tP, tym temperatura wypadkowa (po zmieszaniu się strumieni) jest niższa. W granicznym przypadku temperatura czynnika w punkcie WM jest równa temperaturze czynnika powracającego z grzejnika powierzchniowego o niskiej temperaturze tP. Sytuacja taka ma miejsce, gdy zawór trójdrogowy (2) zostanie zupełnie zamknięty i cały strumień czynnika powracającego z grzejnika płaszczyznowewww.instalator.pl

9 (217), wrzesień 2016

go jest zawracany przez pompę obiegową (4) na zasilanie grzejnika płaszczyznowego. Całkowite zamknięcie zaworu trójdrogowego (2) może nastąpić, gdy temperatura źródła tZ jest znacząco wyższa od temperatury zadanej na głowicy termostatycznej lub gdy temperatura zadana na głowicy termostatycznej (1) jest bliska temperaturze pomieszczenia, w którym zabudowany jest grzejnik powierzchniowy. Jest to forma ochrony grzejnika przed przegrzaniem.

Zawór całkowicie otwarty Drugim skrajnym przypadkiem jest sytuacja, gdy zawór trójdrogowy (2) jest całkowicie otwarty. Wówczas temperatura czynnika tM za węzłem mieszającym WM jest równa temperaturze zasilania tZ. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy temperatura zasilania tZ jest równa lub mniejsza od temperatury zadanej na pokrętle głowicy termostatycznej. Powyższy przypadek stanowi zasadniczą różnicę w działaniu układu regulacji temperatury z zastosowaniem zaworu termostatycznego trójdrogowego w stosunku do układu mieszającego z zastosowaniem zaworu termostatycznego przelotowego, opisanego w poprzednim punkcie.

W przypadku układu mieszającego z zastosowaniem zaworu termostatycznego przelotowego temperatura za węzłem mieszającym tM jest zawsze niższa od temperatury zasilania tZ. Możliwość uzyskania za węzłem mieszającym WM czynnika o temperaturze tM równej temperaturze źródła ciepła tZ (tM = tZ) jest pożądana w przypadku, gdy mamy do czynienia z niskotemperaturowym źródłem ciepła, takim jak pompa ciepła lub kocioł kondensacyjny, lub gdy instalacja zasilana jest za pośrednictwem bufora ciepła. W przypadku źródeł ciepła niskotemperaturowych, w celu zwiększenia wskaźnika efektywności pracy systemu, dąży się do maksymalnego obniżenia temperatury zasilania. Występują jednak sytuacje, gdy chwilowo podnosi się temperaturę zasilania źródeł niskotemperaturowych w celu uzyskania odpowiedniej temperatury c.w.u., wyższej temperatury zasilania grzejników konwencjonalnych lub dla szybszego ogrzania pomieszczeń. W takich sytuacjach konieczne jest stosowanie układów regulacji temperatury wody zasilającej grzejnik płaszczyznowy, by zabezpieczyć

przed przegrzaniem oraz aby w okresie pracy niskotemperaturowej temperatura za węzłem mieszającym tM mogła być równa temperaturze źródła ciepła tZ.

Z buforem...

Kolejnym przypadkiem jest sytuacja, gdy instalacja zasilana jest za pośrednictwem bufora ciepła. Występują wówczas znaczne różnice temperatury zasilania. Wysoka temperatura zasilania występuje w końcowej fazie „ładowania” bufora przez kocioł stałopalny lub system solarny. Niska temperatura zasilania występuje w początkowej fazie „ładowania” bufora ciepła. Możliwość pracy bufora ze znacznymi różnicami temperatury pozwala na zmniejszenie jego pojemności, ponieważ w granicznym przypadku system regulacji temperatury wody zasilającej grzejnik płaszczyznowy pozwala na przeniesienie czynnika grzewczego od źródła ciepła do grzejnika płaszczyznowego bez obniżania temperatury zasilania. Analogicznie jak w punkcie poprzednim dodatkowym zabezpieczeniem grzejnika płaszczyznowego jest wyłącznik termiczny (3), którego zadaniem jest wyłączenie pompy obiegowej (4), gdy temperatura czynnika przekroczy w punkcie ZT wartość zadaną na pokrętle wyłącznika termicznego. Z tego względu wartość zadana na wyłączniku termicznym winna być o ok. 5°C wyższa od wartości zadanej na głowicy termostatycznej (1). Gdy temperatura ustawiona na wyłączniku termicznym ZT jest równa lub nieznacznie wyższa od temperatury ustawionej na głowicy termostatycznej (1), wówczas będzie występowało zakłócenie pracy układu poprzez wyłączanie pompy. W przypadku ustawienia temperatury na wyłączniku termicznym ZT niższej od temperatury ustawionej na głowicy termostatycznej (1) - nastąpi cykliczne wyłączanie pompy obiegowej. Średni czas pracy pompy będzie zależał od różnicy temperatury tZ i tP, zaś częstość włączeń i wyłączeń zależeć będzie od bezwładności cieplnej układu. Przekroczenie zadanej temperatury w punkcie ZT może wystąpić, np. gdy zanieczyszczenie z instalacji zablokuje grzybek zaworu trójdrogowego (2) w stanie otwartym, gdy ciśnienie w instalacji pokona siłę docisku głowicy termostatycznej lub gdy kapilara ulegnie uszkodzeniu.

Grzegorz Ojczyk

31

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Równoważnie hydrauliczne instalacji

Statyka i dynamika Z punktu widzenia oszczędności energii i obecnego stanu wiedzy równoważenie hydrauliczne instalacji centralnego ogrzewania, względnie chłodniczych, jest w procesie wykonawczym czynnością niezbędną.

Równoważenie hydrauliczne instalacji jest koniecznością podyktowaną głównie względami ekonomicznymi i środowiskowymi, co znajduje swoje odbicie w przepisach obowiązującego prawa i normach technicznych.

Najważniejszym aktem obowiązującym wszystkie podmioty biorące udział w procesie inwestycyjnym jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, wraz ze zmianami z lat kolejnych.

Dział IV Rozdział 4 Instalacje grzewcze pt. „Wyposażenie techniczne budynków” określa, że instalacja i urządzenia służące do ogrzewania budynku powinny mieć określoną moc szczytową, obliczoną zgodnie z normami dotyczącymi obliczania zapotrzebowania na ciepło pomieszczeń.

Grzejniki oraz inne odbiorniki powinny być zaopatrzone w regulatory dopływu ciepła, które powinny działać automatycznie w zależności od zmian temperatury wewnętrznej w pomieszczeniach, w których zostały zainstalowane.

W dziale IX określono, że instalacja i urządzenia, stanowiące techniczne wyposażenie budynku, nie mogą powodować powstawania nadmiernych hałasów i drgań utrudniających eksploatację i powodujących szkodliwe oddziaływanie na użytkowników pomieszczeń.

Te wszystkie wymogi muszą zostać spełnione na etapie projektowania i wykonawstwa instalacji grzewczych.

Odpowiedni projekt - zawierający m.in. wytyczne dotyczące równoważenia instalacji - i staranne, zgodne z projektem wykonawstwo pozwalają na spełnienie powyższych wymagań.

32

Aspekty techniczne Problem dostosowania dostarczanej energii do zapotrzebowania występuje w każdym systemie grzewczym, jak i chłodniczym z rozdziałem na źródło i odbiorniki.

Współczesne, tzw. „pompowe” systemy grzewcze, powinny rozdzielać ciepło do wszystkich poszczególnych pomieszczeń odpowiednio do ich zapotrzebowania. Do transportu ciepła używana jest z reguły woda (często z domieszkami). Przepływy na poszczególnych odbiornikach wynikają z obliczeniowych obciążeń cieplnych.

W przypadku braku równoważenia instalacji taki rozdział możliwy jest w niewielu przypadkach. Woda czynnik grzewczy - wykorzystując najmniejsze opory, wraca najkrótszą drogą do kotłowni. W większości przypadków woda przepompowywana jest przez grzejniki najbliżej położone. W wyniku tego grzejniki oddalone od centrali nie są wystarczająco zaopatrywane w ciepło. Efektem tego są niedogrzane pomieszczenia,

Fot. 1. Regulator różnicy ciśnienia z zaworem do pary - odczyt sygnału ciśnienia.

względnie przegrzane pomieszczenia w pobliżu centrali.

Praktyka pokazuje, iż opisany powyżej problem jest przeważnie lekceważony. W większości przypadków winą obarcza się zbyt małą pompę, zbyt niską temperaturę zasilania, zbyt mały kocioł grzewczy lub wadliwie wykonaną instalację rurową. W związku z powyższym podejmowane są próby montażu większych pomp, podwyższania temperatury zasilania lub zmiany ustawień sterowania systemem.

Efektem są szumy i inne uciążliwości, przegrzane i niedogrzane pomieszczenia. Z takim stanem pracy instalacji związany jest ponadto zbyt wysoki pobór energii w instalacji.

Wyłącznie poprzez równoważenie hydrauliczne - zrównanie oporów odbiorników, sekcji instalacji przy zachowaniu określonych przepływów istnieje możliwość rozwiązania powyższego problemu z wykorzystaniem minimalnej ilości energii. Dzięki tej czynności możliwe jest wykonanie instalacji działającej bez zastrzeżeń, zapewniającej komfort użytkowania i zadowolenie klienta.

Statyczne równoważenie hydrauliczne Hydrauliczne równoważenie instalacji rozdziału ciepła jest procesem zależnym od wielu czynników. Równoważenie hydrauliczne wystarczająco dokładne może mieć miejsce wyłącznie na podstawie przeprowadzonych obliczeń zapotrzebowania na ciepło oraz hydrauliki sieci.

Dla zapewnienia niezakłóconej pracy instalacji konieczne jest takie wyregulowanie przepływu, aby każdy włączony do niej odbiornik zaopatrywany byłby wystarczającą ilością czynnika do pokrycia zapotrzebowania pomieszczenia na ciepło.

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy i wykładnią polskiego prawa w każdym www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

przypadku konieczna jest regulacja przepływu na odbiorniku. W przypadku rozległych instalacji, w których przepływ należy podzielić na kilka sekcji, gałęzi czy pionów grzewczych konieczne staje się stosowanie armatury podpionowej.

Zawory równoważące montuje się na pionach instalacji centralnego ogrzewania lub instalacji chłodniczych.

Umożliwiają one dopasowanie przepływów poszczególnych pionów do konkretnego obliczeniowego zapotrzebowania na ciepło.

Właściwy dobór zaworów jest bardzo istotny dla ich prawidłowego funkcjonowania i możliwości dokładnego ustawienia przepływu.

Skutkiem zastosowania zbyt małych zaworów jest brak możliwości osiągnięcia pożądanych przepływów, zaworów zbyt dużych - pogarszająca się jakość regulacji w instalacji.

Zbyt niskie wartości nastawy wstępnej prowadzą do zwiększenia błędu regulacji, pogorszenia się jej jakości i marnotrawstwa energii cieplnej. Małe wartości nastaw wstępnych (<1) prowadzą do pogorszenia dokładności regulacji i należy ich unikać.

Dynamiczne równoważenie hydrauliczne Prosty układ dynamicznej regulacji instalacji stanowi para zaworów składająca się z regulatora różnicy ciśnienia oraz z zaworu równoważącego (ewentualnie odcinającego).

Regulatory różnicy ciśnień są regulatorami proporcjonalnymi, pracują-

Fot. 2 Przykładowa instalacja wykonana w oparciu o zawory grzejnikowe automatyczne; a - grzejnikowy zawór automatyczny AQ, b - głowica termostatyczna, c - zawór powrotny odcinający, d, e - skośne zawory odcinające. www.instalator.pl

9 (217), wrzesień 2016

cymi bez dostarczania energii z zewnątrz. Zadaniem ich jest utrzymanie różnicy ciśnienia w obiegu w stałym zakresie, tak aby spadek ciśnienia na zaworze termostatycznym (na odbiorniku) był mniejszy od takiej jego wartości, która wywoływałaby hałasy przepływu (> 300 mbarów).

Kombinacja regulatora różnicy ciśnień z zaworem równoważącym przejmie funkcję ograniczającą dla wzrastającego przepływu oraz rosnącego ciśnienia dyspozycyjnego.

W ostatnich latach bardzo popularne stały się zawory automatyczne, bazujące na zasadach regulacji dynamicznej. Technika poszła już tak daleko, że wielu wiodących producentów proponuje tego rodzaju regulację również w zakresie armatury grzejnikowej.

Zawory automatyczne, niezależne od ciśnienia dyspozycyjnego (Pressure Independent Control Valve PICV), pozwalają jeszcze sprawniej wykonać i zrównoważyć instalacje, zapewniając w okresie eksploatacji komfortową jej pracę. Precyzyjna technika membranowa, jaka stosowana jest w automatycznych zaworach grzejnikowych, zapewnia ograniczenie przepływu przy zdławieniu dużo większych nadwyżek ciśnienia różnicowego niż było to możliwe w przypadku armatury statycznej. Szczególnie może zostać to docenione w przypadku instalacji modernizowanych, w których ze względu na brak możliwości wiernego odwzorowania przebiegu przewodów nie zawsze jest możliwa symulacja rzeczywistych warunków hydraulicznych w instalacji.

Przy zastosowaniu automatycznych zaworów na odbiornikach zredukowaniu może ulec ilość armatury podpionowej, jaka zalecana byłaby do zamontowania w układzie tradycyjnym.

W zaworach regulacyjno-równoważących zintegrowano funkcje automatycznego ograniczania przepływu (do wartości zadanej ustawionej za pomocą pokrętła) i regulacji wydajności.

Służą do automatycznego równoważenia instalacji oraz do regulacji temperatury pomieszczeń ogrzewanych bądź chłodzonych z użyciem belek sufitowych, urządzeń typu Fan-Coil, konwektorów, systemów centralnego ogrzewania lub ogrzewania podłogowego. Element membranowy działa jak regulator różnicy ciśnień, utrzymując

stały spadek ciśnienia odkładający się na dwóch zaworach: regulacyjnym wyposażonym w napęd i ręcznie obsługiwanym zaworze równoważącym.

Równoważenie a oszczędność energii Jeśli instalacja wykonana została zgodnie z założeniami projektowymi (w tym zwłaszcza rzeczywiste nastawy wstępne zaworów pokrywają się z danymi projektowymi), to instalacja jest właściwie zrównoważona hydraulicznie.

Właściwie wykonana regulacja instalacji prowadzi do zmniejszenia ilości wody krążącej w instalacji, zmniejszenia oporów miejscowych itp. W końcowym efekcie uzyskiwane są znaczne oszczędności w kosztach inwestycyjnych i eksploatacyjnych.

W przypadku instalacji zrównoważonej znacznemu skróceniu ulega okres amortyzacji. W okresie eksploatacji istnieje możliwość maksymalizacji efektów oszczędnościowych poprzez m.in. zmniejszenie strat ciepła na przesyle oraz oszczędność na zużyciu energii cieplnej i energii elektrycznej na pompowanie.

Podsumowanie Fachowy dobór oraz montaż instalacji wraz z przeprowadzeniem równoważenia hydraulicznego potwierdza kompetencje firmy projektowej i wykonawczej.

Staranne dobranie średnic rur, zaworów regulacyjnych, pompy i odbiorników ciepła bądź chłodu wystarcza zasadniczo do uzyskania optymalnego rozdziału przepływów w instalacjach grzewczych i chłodniczych.

Dokumentacja wykonanej usługi, objaśnienia obsługi zrównoważonej instalacji oraz gwarancja, której udziela firma wykonawcza, daje inwestorowi pewność i bezpieczeństwo. Dodatkowo dzięki dokumentacji równoważenia hydraulicznego wraz z odpowiednim świadectwem energetycznym zwiększa się wartość rynkowa danego obiektu.

Niezawodność działania instalacji, komfort i wygoda użytkowania przy minimalnych kosztach to cechy charakteryzujące instalację zrównoważoną hydraulicznie.

Joanna Pieńkowska

33

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Powietrzne pompy ciepła

Dobry COP Obecnie bardzo dużą popularność zdobywają pompy ciepła typu powietrze-woda (nazywane potocznie pompami powietrznymi). Niewątpliwą zaletą urządzeń jest łatwość montażu, dużo prostsza niż dotychczas dominujących na rynku pomp ciepła typu solanka-woda. Źródłem ciepła dla pompy powietrznej jest otaczające nas powietrze - jeśli wybierzemy model do montażu na zewnątrz, nie potrzebuje ona żadnej instalacji tzw. dolnego źródła. Oczywiście modele przeznaczone do montażu wewnątrz pomieszczeń będą potrzebować przewodów doprowadzających powietrze oraz odprowadzających to powietrze z powrotem na zewnątrz.

Sprawność i COP Przypomnijmy, że pompy ciepła są urządzeniami, które nie wytwarzają energii cieplnej, tylko transportują tę energię z jednego miejsca w drugie. Źródłem ciepła dla pompy ciepła najczęściej może być grunt, powietrze lub woda - jest to tzw. dolne źródło. Ciepło to jest transportowane do tzw. górnego źródła, czyli instalacji grzewczej lub wody użytkowej. Od temperatury dolnego źródła i wymaganej/ustawionej temperatury na wyjściu, czyli w górnym źródle, zależy osiągana sprawność układu. Im wyższa temperatura dolnego źródła oraz im niższa temperatura górnego źródła, tym sprawność pompy ciepła jest wyższa. Fachowo sprawność pomp ciepła określa się jako współczynnik efektywności, w skrócie COP. Producenci powinni podawać wartość COP oraz moc pompy ciepła wg obowiązującej normy, dla ustalonych parametrów pracy urządzenia. Dla pomp solankawoda jest to temperatura dolnego źródła 0°C, temperatura górnego źródła 35°C podgrzanego z 30°C (czyli schłodzenie górnego źródła 5 K). Natomiast dla pomp powietrze-woda podaje się COP i moc wg parametrów odpowiednio +2°C dolne źródło, oraz 35°C górne źródło przy schłodzeniu 5 K. Kata-

34

logowa wartość współczynnika COP jest więc podawana dla konkretnych warunków pracy. O ile w przypadku pomp solanka-woda warunki pracy dolnego źródła są w ciągu roku stosunkowo stabilne (jeśli oczywiście dolne źródło jest prawidłowo wykonane), to temperatura powietrza zewnętrznego, jak wszyscy wiemy, ulega dość mocnym wahaniom nawet w cyklu dobowym, tym bardziej w ciągu sezonu grzewczego.

Jak to działa, kiedy jest zimno?

Pompa ciepła typu powietrze-woda jako źródło ciepła wykorzystuje powietrze zewnętrzne, jak więc może ogrzać dom w zimie, kiedy temperatura powietrza spada do ujemnych temperatur?

Stosowane w pompach ciepła czynniki chłodnicze są zdolne pracować również przy niskich temperaturach. Wystarczy zajrzeć do bardziej szczegółowej dokumentacji technicznej, aby sprawdzić, że nowoczesne powietrzne pompy ciepła pracują na powietrzu o temperaturze np. do -25°C. Tylko czy praca powietrznej pompy ciepła przy temperaturze powietrza, a więc dolnego źródła, wynoszącej -25°C jest ekonomiczna? Taką informację znajduje się znacznie trudniej albo wcale... Okazuje się, że w skrajnych warunkach COP pompy powietrznej spadnie do wartości 2,0 przy temperaturze wody grzewczej 35°C lub jeszcze niżej, do ok. 1,5 przy temperaturze wody grzewczej 45°C. Dla powietrza o temperaturze w pobliżu 0°C wartości COP oscylują w granicach 3,5-3,9. Przykładowy wykres przebiegu COP dla jednej z pomp powietrznych jest na rysunku 1. Im chłodniejsze powietrze, tym ekonomia pracy pompy powietrznej jest gorsza. Przypomnijmy, że przy COP

równym 2,0 pompa ciepła do oddania mocy grzewczej 2 kW potrzebuje 1 kW energii elektrycznej, a dla COP równego 4,0 energia elektryczna o mocy 1 kW wystarczy do uzyskania 4 kW energii elektrycznej - czyli o połowę taniej niż przy COP = 2,0.

Na kolejnym rysunku pokazano zmianę dostępnej mocy grzewczej tej samej pompy powietrznej w zależności od temperatury powietrza. Wraz ze spadkiem temperatury powietrza, spada moc pompy ciepła. Natomiast zapotrzebowanie budynku na ciepło rośnie wraz ze spadkiem temperatury powietrza, czyli odwrotnie niż moc pompy ciepła. Oznacza to, że przy pewnej temperaturze powietrza pompa ciepła nie będzie w stanie ogrzać budynku. Pokazano to na rysunku nr 3. Punkt przecięcia się linii mocy pompy ciepła z linią zapotrzebowania budynku nazywa się tzw. punktem biwalentnym (biwalencyjnym). Przykładowy budynek wg rys. 3 ma zapotrzebowanie na energię grzewczą w ilości 8 kW w temperaturze obliczeniowej -20°C. Jeśli byłby ogrzewany za pomocą ogrzewania niskoparametrowego (35/30°C), np. ogrzewanie podłogowe, to przykładowa pompa ciepła (linia niebieska) mogłaby skutecznie ogrzewać budynek do temperatury zewnętrznej -9°C. Jeśli jednak budynek byłby ogrzewany za pośrednictwem systemu pracującego na parametrach 55/50°C (lina brązowa), to ta sama pompa ciepła „da radę” ogrzewać budynek tylko do temperatury zewnętrznej -2°C. Co zrobić poniżej jednej z tych dwóch temperatur (zależy jaki jest sposób ogrzewania)? Zwolennicy pomp powietrznych, szczególnie jeśli rozważamy sytuację z temperaturą biwalentną rzędu ok -7÷-9°C, powiedzą, że w Polsce takie temperatury są rzadko i krótko. W niektórych regionach Polski tak jest, ale czy mimo to ktoś chciałby spędzić jeden czy kilka dni w niedogrzanym pokoju w zimie? Pewnie nikt... Pompa ciepła typu powietrze-woda, jeśli ma być jedynym źródłem ciepła w domu, powww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

winna być wyposażona w grzałkę elektryczną, której moc wystarczy na pokrycie obliczeniowego zapotrzebowania budynku. W przykładzie z rys. 3 byłaby to grzałka elektryczna o mocy min. 8 kW. Wielu producentów oferuje oczywiście modele powietrznych pomp ciepła z wbudowaną grzałką elektryczną lub modele pomp ciepła, do których jest możliwość dołożenia i wysterowania grzałki elektrycznej. Analizę ekoRys. 1. COP z udziałem pomp wg EN-14511. nomiczną takiej konfiguracji trudno jednoznacznie przeprowadzić, ponieważ nie jesteśmy w stanie przewidzieć dokładnie, jakie będą temperatury w trakcie sezonu grzewczego i przez jaki czas potrzebne będzie dogrzewanie się grzałką elektryczną. Jedyne wiarygodne dane to dane archiwalne, na podstawie których można prognozować, szacować, jak długo wymagana byłaby praca grzałki.

Na podstawie tych danych część producentów przygotowuje potencjalnym klientom symulacje ekonomiczne proponowanej in- Rys. 2. Moc grzewcza pompy ciepła. westycji. Za każdym razem przed podjęciem decyzji o zakupie powietrznej pompy ciepła warto poprosić o taką symulację.

Powinniśmy mieć na niej jasno określony punkt biwalentny dla rozważanego modelu pompy ciepła oraz rachunek ekonomiczny. Prawidłowo dobrana powietrzna pompa ciepła powinna pracować samodzielnie do temperatury około -7÷-9°C, co gwarantuje sprawne ogrzewanie pompą ciepła przez sporą część sezonu grzewczego.

Urządzenie może oczywiście Rys. 3. Zmiana mocy grzewczej pompy ciepła pracować na niższych temperapunkt biwalencyjny. turach powietrza, można więc próbować dobrać model, który pokryje zapotrzebowanie budynku, przyW monobloku lub splicie kładowo do -15°C. Nie ma to jednak ekoUzupełniając informacje o powietrznomicznego uzasadnienia, gdyż model taki będzie miał zbyt dużą moc w okre- nych pompach ciepła, trzeba dodać, że sach cieplejszych i będzie za drogi. na rynku oferowane są pompy monoSpójrzmy na przykładową pompę ciepła, blokowe oraz dwumodułowe, czyli tzw. której charakterystykę mocy pokazano na splity. Pompa monoblokowa jest pojerys. 1. Przy temperaturze powietrza -10°C dynczym, kompletnym urządzeniem, dostarcza ona ok. 5 kW energii cieplnej, które może być w wersji do montażu wenatomiast przy +5°C jest to ok. 7,5 kW, wnątrz pomieszczenia lub na zewnątrz.

Ta druga opcja jest wygodniejsza, jeśli a przy +10°C - ok. 9 kW. www.instalator.pl

9 (217), wrzesień 2016

mamy odpowiednie do montażu miejsce na naszej działce. Całe urządzenie będzie bowiem na zewnątrz, czyli nie zajmie miejsca w budynku, natomiast w pomieszczeniu zamontowany będzie regulator pompy ciepła. Pewnym utrudnieniem jest konieczność zabezpieczenia obiegu grzewczego przed zamarzaniem poza budynkiem. Do monoblokowej pompy ciepła ustawionej na zewnątrz dochodzi bowiem woda grzewcza z budynku.

Przewody łączące powinny być więc zakopane odpowiednio głęboko, czyli poniżej strefy przemarzania gruntu, w izolacji termicznej lub obieg powinien być wypełniony czynnikiem niezamarzającym (roztwór glikolu). Ryzyka zamarzania wody grzewczej nie ma, jeśli zdecydujemy się na urządzenie wewnętrzne, ale w tym wypadku konieczne jest doprowadzenie kanałami powietrza do i z pompy ciepła.

Wymiar tych kanałów może mieć, zależnie od mocy pompy ciepła, około 80-100 cm średnicy lub długości boku kanału o przekroju kwadratu.

Alternatywą są pompy typu split, które składają się z dwóch modułów: montowanego na zewnątrz oraz wewnętrznego. Połączenie między modułami jest za pośrednictwem przewodów miedzianych wypełnionych czynnikiem chłodniczym, a więc substancją niezamarzającą. Pompy typu split są zwykle tańsze od monoblokowych, ale mogą mieć niższe COP niż monobloki.

Gdy za gorąco...

Na zakończenie warto zwrócić uwagę na maksymalną temperaturę powietrza, przy której może pracować pompa ciepła typu powietrze-woda. Może to być np. +35°C. Jakie znaczenie ma ta temperatura, przecież w lecie nie potrzeba ogrzewać pomieszczeń? Jeśli temperatura powietrza przekroczy + 35°C, pompa ciepła nie będzie mogła podgrzać np. ciepłej wody użytkowej.

W polskich warunkach klimatycznych takie temperatury, jeśli już wystąpią, to chwilowo i przez krótki czas.

Paweł Kowalski Literatura: Rysunki zaczerpnięto z dokumentacji lub stron internetowych firm Dimplex i Hewalex.

35

miesięcznik informacyjno-techniczny

9 (217), wrzesień 2016

Ustawa o efektywności energetycznej (2)

Świadectwa oszczędności Polska osiągnęła istotny postęp w realizacji krajowego celu w zakresie oszczędnego gospodarowania energią, tj. uzyskania w 2016 r. oszczędności energii finalnej w ilości nie mniejszej niż 9% średniego krajowego zużycia tej energii z lat 2001-2005. Efektem wzrostu PKB, szybszego od tempa zużycia energii, jest zaobserwowana malejąca energochłonność pierwotna i finalna PKB. Wydawanie świadectw efektywności energetycznej ma na celu zmotywowanie podmiotów określonych w ustawie, w tym w szczególności przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców końcowych, do podjęcia działań inwestycyjnych przyspieszających osiągnięcie krajowego celu w zakresie efektywności energetycznej oraz przyczyniających się, przez zmniejszenie zużycia energii, do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i innych substancji szkodliwych do atmosfery.

Świadectwo albo opłata Obowiązujący system świadectw efektywności energetycznej jest już rozwiązaniem sprawdzonym w praktyce. W Polsce system zobowiązujący do efektywności energetycznej został wprowadzony na podstawie pierwotnej ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej i funkcjonuje od 1 stycznia 2013 r.

Ustawa nakłada na przedsiębiorstwa energetyczne, które sprzedają odbiorcom końcowym energię elektryczną, ciepło lub gaz ziemny, obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki (URE) świadectwa efektywności energetycznej, zwanego potocznie „białym certyfikatem”, lub uiszczenia opłaty zastępczej. Ze świadectwa efektywności energetycznej wynikają zbywalne prawa majątkowe, które są towarem giełdowym w rozumieniu ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach to-

36

warowych, czyli podlegają obrotowi na Towarowej Giełdzie Energii.

Wartość świadectwa efektywności energetycznej wymaganą do pozyskania i umorzenia w latach 20132015 określa się na podstawie rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 września 2012 r. w sprawie sposobu obliczania ilości energii pierwotnej odpowiadającej wartości świadectwa efektywności energetycznej oraz wysokości jednostkowej opłaty zastępczej (Dz. U. poz. 1039).

W odróżnieniu od dotychczas obowiązującej ustawy - w jej nowelizacji: 1) ustalono zakres obowiązku na tym samym poziomie, tj. w wysokości 1,5% w każdym roku, począwszy od 2016 r.; 2) dopuszczono możliwość realizacji obowiązku nałożonego na podmioty zobowiązane w zakresie: 30% tego obowiązku w 2016 r., 20% tego obowiązku w 2017 r., 10% tego obowiązku w 2018 r., przez uiszczanie opłaty zastępczej; 3) określono wysokość jednostkowej opłaty zastępczej, która będzie wynosić 1000 zł za 2016 r. i 1500 zł za 2017 r. - za tonę oleju ekwiwalentnego, i będzie ona zwiększana od 2018 r. corocznie o 5%.

Ograniczenie możliwości wypełnienia obowiązku przez podmioty zobowiązane przez uiszczenie opłaty zastępczej zaliczyć należy do podstawowych zmian wprowadzonych w ustawie. Obecnie wiele podmiotów zobowiązanych korzysta z możliwości uiszczenia opłaty zastępczej zamiast uzyskiwać i przedstawiać do

umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej.

W ustawie zmieniono też sposób wykonywania obowiązku przez podmioty zobowiązane oraz zasady uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectwa efektywności energetycznej. Zgodnie z art. 10 ust. 1 projektu ustawy podmiot zobowiązany będzie musiał: 1) zrealizować przedsięwzięcie lub przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej u odbiorcy końcowego, w wyniku których uzyskuje się określone oszczędności energii finalnej, potwierdzone audytem efektywności energetycznej, lub 2) uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi URE świadectwo efektywności energetycznej. Obowiązek może być rozliczony przez podmiot zobowiązany do dnia 30 czerwca trzeciego roku następującego po roku, którego dotyczy obowiązek, chyba że podmiot ten wystąpi do Prezesa URE z wnioskiem o łączne rozliczenie obowiązku w okresie dwu- lub trzyletnim. W takim przypadku realizacja obowiązku następuje do dnia 30 czerwca roku następującego po ostatnim roku z dwu- lub trzyletniego okresu realizacji obowiązku.

Podmiot zobowiązany może w całości zrealizować swój obowiązek przez uiszczenie opłaty zastępczej, ale tylko wtedy, jeżeli wykaże, że w roku kalendarzowym, którego dotyczy ten obowiązek, składał zlecenia kupna praw majątkowych wynikających ze świadectw efektywności energetycznej w transakcjach sesyjnych, lecz z powodu niewystarczającej ilości ofert sprzedaży tych praw, lub gdy oferowana cena tych praw była wyższa niż jednostkowa opłata zastępcza, nie nabył praw na sześciu sesjach w ciągu roku kalendarzowego, którego dotyczy obowiązek. Świadectwo efektywności energetycznej będzie wydawane dla powww.instalator.pl

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: tylko 11 PLN/miesiąc Kliknij po szczegółowe informacje...