Magazyn Instalatora 2/2018

www.instalator.pl

nakład 11 015

01 2. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 2 (234), luty 2018

8

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”: l l l l l

armatura w kotłowni

Instalacja bez gazu Naczynie z przeponą Kwiatki w syfonie Nowe normy kominowe Nastawa zaworów

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Kotłownia to nie tylko kocioł. W kotłowni znajduje się dodatkowo cała masa armatury odpowiedzialnej za prawidłową pracę całego układu. Jednym z procesów mających wpływ na bezproblemowe i długowieczne działanie wielu elementów składających się na instalację kotłową jest uzdatnianie wody.

Jak pisze jeden z autorów artykułu ringowego: „(...) Proces uzdatniania wody wodociągowej do wymagań instalacji c.o. nie jest prosty i zależy od wielu czynników. (...) W praktyce dla małych instalacji c.o. stosuje się uproszczone rozwiązanie polegające na zastosowaniu zunifikowanych zespołów do napełniania instalacji zawierających oprócz zaworu antyskażeniowego złoże do uzdatniania wody wodociągowej na cele grzewcze (...)”. Inny z autorów podkreśla zalety „sprzęgła”: „Stosując takie rozwiązanie, możemy być pewni, że instalacja nie tylko będzie działała, ale będzie funkcjonowała prawidłowo i bardzo ekonomicznie. Na pewno taki zestaw poprawi lepszą kondensację kotła i zredukuje szumy, które mogłyby się pojawić w instalacji bez zastosowania zwrotnicy hydraulicznej”. O tych i innych produktach, które można znaleźć „na instalacji w kotłowni”, przeczytacie Państwo w artykułach ringowych.

Wprowadzenie przepisów dotyczących wymagań dla kotłów na paliwo stałe to definitywny koniec tanich kotłów węglowych. Nowe urządzenia będą z całą pewnością droższe, ale też i bardziej ekologiczne oraz energooszczędne. Jeżeli nowe kotły będą droższe, to z całą pewnością tym bardziej powinniśmy zadbać o ich żywotność. Stosowanie zabezpieczenia temperatury powrotu to w takim przypadku obowiązek.

W związku z postępem techniki oraz wdrożeniem europejskich norm dotyczących kominów i systemów kominowych znowelizowano krajową normę odnoszącą się do badań ogniowych kominów PN-B-02870:2017 „Badania ogniowe. Kominy do urządzeń grzewczych o mocy cieplnej do 150 kW ”. Więcej na ten temat w artykule pt. „Komin pod lupą” (s. 66-67).

Gdzie znajdują zastosowanie wykonania specjalne zaworów termostatycznych? Przykładem może być wykorzystanie zaworów mieszających na instalacjach solarnych, w których mogą wystąpić wyższe niż 85-90°C temperatury dopływającej wody. W takich instalacjach, jak pisze autorka artykułu pt. „Bezpieczna nastawa” (s. 46-47), montuje się odpowiednie rozwiązania umożliwiające przepływ wody o tak wysokiej temperaturze przez gniazdo i pozostałe elementy zaworu.

Sławomir Bibulski

4

Na okładce: © Dzmitri Mikhaltsow /123RF.com

l

Ring „MI”: armatura w kotłowni s. 6-19

l Poduszka bezpieczeństwa (Osprzęt instalacji c.o. i c.w.u. - 2) s. 20 l Montaż w paragrafach (Prawo i instalacje) s. 22 l Nowy wymiar ogrzewania/chłodzenia powierzchniowego bez jastrychów - 2 s. 24 l Klucz do komfortu (Dobór grzejników) s. 26 l Walka z powietrzem (Praca instalacji ogrzewczej - 1) s. 28 l Nawa podgrzewana (Ogrzewanie podłogowe w kościele) s. 30 l Elektryczne regulowanie (Ogrzewania płaszczyznowe od A do Z) s. 32 l Ciepło rejestrowane (Ciepłomierze i podzielniki - 2) s. 34 l Proste ogrzewanie (Podgrzewanie wody prądem) s. 37 l Wymagania dla kotłów na paliwa stałe - 2 s. 40 l Reduktory ciśnienia (strona sponsorowana firmy Herz) s. 42 l Nowa jednostka Stylish (strona sponsorowana firmy Daikin) s. 43 l

Zawory termostatyczne s. 46

l Nowe technologie (Świeże spojrzenie na sieć kanalizacyjną) s. 44 l Bezpieczna nastawa (Termostatyczne zawory mieszające w obiektach użyteczności publicznej - 2) s. 46 l Groźne bakterie (Jakość wody basenowej - 2) s. 48 l Kwiatki w syfonie (Uwaga! Jesteś w ukrytej kamerze...) s. 50 l Co tam Panie w „polityce”? s. 53 l Koszty usług wodnych (Prawo wodne i zasady korzystania z wód - 2) s. 56 l Wąska specjalizacja (Uprawnienia budowlane a samodzielne funkcje w budownictwie) s. 58 l Gdy droga wiedzie na skróty (Chemia budowlana w praktyce) s. 60

l

Komin ze wspomaganiem s. 66

ISSN 1505 - 8336

l Ciepło z bioodpadów s. 62 l Nowelizacja normy kominowej - 1 s. 64 l Nasady kominowe s. 66 l Wentylacja pożarowa s. 68 l Odpowiadam, bo wypada... s. 70

2 . 2

01 8

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4 Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70 Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41 https://www.facebook.com/MagazynInstalatora/ Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5 Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

5

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W marcu na ringu: instalacje rurowe w budynku, czyli systemy dystrybucji z.w., c.w., c.o., gazu...

Ring „MI”: armatura w kotłowni

zawór równoważący, równoważenie hydrauliczne

Taconova Firma Taconova jest liderem, posiadającym wieloletnie doświadczenie w produkcji tego typu zaworów równoważących.

Najwyższe standardy jakości i szeroka oferta pozwalają znaleźć optymalny model do każdej instalacji.

Ilość energii w budynkach należy zawsze rozprowadzać tak, żeby wszystkie pomieszczenia i odbiorniki były zaopatrywane optymalnie i zgodnie z zapotrzebowaniem.

Zrównoważony system zapobiega niedostatecznemu lub nadmiernemu zasilaniu obiegów grzewczych oraz powstawaniu nieprzyjemnych szumów w rurociągach. Dlatego właśnie w nowoczesnych instalacjach standardem powinno być stosowanie zaworów równoważących.

Firma Taconova jest liderem posiadającym wieloletnie doświadczenie w produkcji tego typu rozwiązań.

Najwyższe standardy jakości i szeroka oferta pozwalają znaleźć optymalny model do każdej instalacji.

6

Pełna gama Równoważenie hydrauliczne jest jedną z głównych kompetencji firmy Taconova. Dzięki sprawdzonym produktom, takim jak TacoSetter Bapass, TacoSetter Inline, TacoSetter Bypass Kołnierz czy TacoSetter Hyline, energia w budynkach jest zawsze rozprowadzana w najbardziej efektywny sposób. Zawory równoważące firmy Taconova pozwalają łatwo i dokładnie wyregulować przepływy objętościowe w instalacjach grzewczych zasilanych ciepłą wodą.

Odczuwalne i mierzalne efekty zrównoważonego systemu to komfortowe temperatury pomieszczenia i wysoka efektywność energetyczna

dzięki oszczędności paliwa grzewczego i mniejszemu zużyciu energii elektrycznej przez pompę. Takie rozwiązanie przeciwdziała również powstawaniu nieprzyjemnych odgłosów w rurociągach i zaworach, z których składa się instalacja.

Gdzie leży problem?

Niestety wielu projektantów i instalatorów wciąż nie uwzględnia za-

Fot. 1. Zawór TacoSetter Bypass. worów równoważących w instalacjach grzewczych. Dlatego właśnie, zarówno w domach jednorodzinnych, jak i w mieszkaniach, zdarza się, że niektóre grzejniki pozostają zimne, podczas gdy inne pomieszczenia są przegrzewane. Użytkownicy i administratorzy często zgłaszają się z tym problemem do firm zajmujących się instalacją i konserwacją ogrzewania. W większości przypadków przyczyną jest nierównowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Fot. 2. Zawór TacoSetter Inline. mierny rozdział ciepła grzewczego.

Brak wyregulowania hydraulicznego w systemie grzewczym można od razu odczuć na temperaturach pomieszczeń. Podczas, gdy grzejniki położone bliżej centrali grzewczej są zasilane nadmiernie, grzejnikom w bardziej oddalonych odcinkach instalacji pozostaje zbyt mały przepływ medium, w efekcie czego pozostają one zimne. Często podejmowanym środkiem zaradczym jest próba podwyższenia wydajności pompy cyrkulacyjnej, co jednak dodatkowo zwiększa nierównomierność rozdziału ciepła. Zastosowanie zaworów równoważących Taconova pomaga efektywnie rozwiązać ten problem. Umożliwiają one łatwe i dokładne wyregulowanie przepływów objętościowych w instalacjach grzewczych zasilanych ciepłą wodą w l/min, co ma na celu równoważenie pionów.

Bez równoważenia hydraulicznego przepływ wody grzewczej przez bardziej oddalone grzejniki jest słabszy (rys. po lewej). Równoważenie hydrauliczne powoduje wyreguloPytanie do...

Który z zaworów równoważących firmy Taconova jest przeznaczony do instalacji o największych przepływach? wanie przepływów do wymaganych wartości (rys. po prawej), dzięki czemu wszystkie grzejniki w budynku są zasilane równomiernie.

2 (234), luty 2018

Fot. 3. Zawór TacoSetter Hyline.

Optymalny zawór do każdej instalacji Zawory równoważące Taconova oferują liczne korzyści istotne zarówno z punktu widzenia instalatora, jak i inwestora, administratora czy w końcu użytkowników budynku, w którym zastosowano system równoważnia hydraulicznego. Pomiar przepływu oparty jest o zasadę pływaka i sprężyny kontrującej. Odczyt następuje na podstawie wskazania dolnej krawędzi pływaka. Element pomiarowy zintegrowano w korpusie zaworu. Korpus wykonany jest z mosiądzu, a element pomiarowy z tworzywa sztucznego odpornego na podwyższone temperatury i uderzenia. Najważniejsze zalety takiego rozwiązania to: l bezpośrednia wizualna kontrola przepływu (wziernik), l dokładna i szybka regulacja wielkości natężenia przepływu, bez konieczności stosowania wykresów, tabel lub zewnętrznych urządzeń pomiarowych, l niski spadek ciśnienia.

Do większych instalacji Najbardziej znany model TacoSetter Bypass przeznaczony jest zasadniczo do instalacji o większym przepływie. W przypadku największej wersji tego zaworu może to być nawet do 200 l/min. Żeby dokonać odczytu należy przycisnąć charakterystyczny czerwony element. TacoSetter Inline to optymalne rozwiązanie w instalacjach o

Syndyk masy upadłości PPUH RAPID Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w Białej Podlaskiej (sygn. akt. IX GUp 10/15) informuje o prowadzonej sprzedaży z wolnej ręki ruchomości - zapasów magazynowych upadłego - elementy zestawów montażowych kolektorów słonecznych i komplementarne art. hydrauliczne. Szczegółowe informacje: wykaz z cenami minimalnymi netto sprzedawanych ruchomości i regulamin sprzedaży dostępny jest na stronie internetowej upadłości: www.nsyndyk.pl. W pierwszej kolejności będą rozpatrywane oferty zakupu całego magazynu. Sprzedaż

www.instalator.pl

Fot. 4. Zawór TacoSetter Bypass Kołnierz. mniejszym przepływie - od 0,3 do 40 l/min. Wartość przepływu pokazywana jest w tym modelu na bieżąco, więc odczytu możemy dokonać w dowolnym momencie. Do naprawdę dużych instalacji firma Taconova rekomenduje zawór TacoSetter Bypass Kołnierz.

W zależności od wersji nadaje się on do przepływów od 60 do nawet 650 l/min, a jego waga wynosi od 13,9 do 19,7 kg.

Ważna zaletą tego zaworu jest doskonały stosunek ceny do wielkości przepływu, przy jakiej może on pracować.

Z wbudowanym zaworem ze skośnym siedziskiem Stosunkowo nowym rozwiązaniem w ofercie Taconova jest zawór TacoSetter Hyline wykonany z wysokogatunkowego tworzywa sztucznego. W porównaniu z dotychczasowymi modelami jako pierwszy posiada on wbudowane zawory ze skośnym siedziskiem. Przesuwana górna część umożliwia łatwe i dokładne nastawianie wartości przepływu. Podstawowym zakresem zastosowań przewidzianym przez firmę Taconova jest statyczne równoważenie hydrauliczne obiegów solarnych. W tym przypadku dodatkowy atut tego rozwiązania to dowolna pozycja zabudowy oraz odporność materiału na glikol (dla mieszanin o zawartości glikolu do 50%).

Zawory TacoSetter Hyline są obecnie dostępne w popularnych rozmiarach DN 25 i DN 32, z pięcioma zakresami przepływu od 10 aż do 80 l/min.

Krzysztof Janowski

będzie prowadzona na rzecz oferenta proponującego łączną najwyższą cenę, przy czym ceny jednostkowe nie mogą być niższe od podanych cen minimalnych. Syndyk zastrzega możliwość odstąpienia od sprzedaży bez podania przyczyny.

Oferty należy składać pisemnie w terminie do dnia 21 marca 2018r. listem poleconym oznaczonym „oferta ruchomości” wysłanym na adres: PPUH RAPID Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej, ul. Okopowa 20/12, 20-022 Lublin.

7

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Dziś na ringu „MI”: armatura do kotłowni zawór kulowy, dławica, szczelność, samosmarowność

Calido/Circula Zawory kulowe i zwrotne to małe elementy w instalacji, często niedoceniane przez odbiorców. Jednak to od ich niezawodności zależy w dużej mierze prawidłowe działanie kotłowni oraz bezpieczeństwo użytkowników. Polecamy innowacyjną armaturę o niezawodnym działaniu.

Zawory kulowe Calido seria S30 pokazane na fotografii 1 przeznaczone są do instalacji centralnego ogrzewania, dystrybucji wody pitnej, systemów pneumatycznych i olejowych.

Innowacyjna konstrukcja i oddolny montaż trzpienia widoczne na fotografii 2 zapobiegają wypchnięciu go z korpusu na skutek nagłego wzrostu ciśnienia w instalacji. Dla zwiększenia Pytanie do...

Czy posiadają Państwo w swojej ofercie: a) zawory kulowe z uszczelnieniem dynamicznym dławicy? b) Zawory zwrotne o pełnym przepływie z funkcją cichego zamykania? bezpieczeństwa pracy trzpienie zaworów są wyposażone w podwójne uszczelnienie: na górze trzpienia zastosowano tradycyjną dławicę pasywną z możliwością doszczelnienia przy pomocy nakrętki, a na dole nowoczesne uszczelnienie dynamiczne, w którym siła doszczelnienia zwiększa się wraz ze wzrostem ciśnienia między kulą a korpusem.

Wzmocniony korpus W stosunku do dotychczasowych konstrukcji korpusy zaworów wzmocniono w newralgicznych miejscach, co w połączeniu z innowacyjnym uszczelnieniem trzpienia pozwoliło na zwiększenie parametrów pracy: zakres t = -20 do +150°C, pmax = 30 barów. Korpusy zaworów są odkuwane z europejskiego mosiądzu CW617N.

8

Fazowane gwinty Fazowane gwinty, od strony zewnętrznej, to standard w zaworach serii S30. Ich zadaniem jest właściwe naprowadzenie wkręcanego elementu na gwint i, co ważne, uformowanie wchodzącego w połączenie gwintowane szczeliwa (taśmy teflonowej, pakuł…).

Do instalacji energooszczędnych Zawory zwrotne Calido seria PIONIER powstały z myślą o energooszczędnych instalacjach, w których zastosowana armatura powinna charakteryzować się obniżonymi oporami przepływu. Dział konstruktorski firmy ARKA we współpracy z Wydziałem Mechanicznym Politechniki Koszalińskiej opracowały unikalną konstrukcję zaworu zwrotnego, która umożliwiła osiągnięcie charakterystyki pełnoprze-

Dźwignia zaworu Konstrukcja korpusu umożliwia zmianę strony zamontowanej dźwigni w zależności od potrzeb. Dźwignie zaworów pokryte są warstwą antykorozyjną GEOMET, która znacznie wydłuża ich żywotność.

100% zaworów serii S30 przed opuszczeniem fabryki testuje się pneumatycznie na szczelność. Zawory spełniają normę PN-EN 13828:2005, co zostało potwierdzone badaniami przeprowadzonymi przez Politechnikę Koszalińską. Zawory są zgodne z Dyrektywą Unijną 97/23/WE art. 3 pkt. 3. i posiadają ponadto certyfikat CE1463 w rozmiarach średnic od 1½" do 4", który jest poświadczeniem najwyższej europejskiej jakości.

pływowej (Kv = 8,21 m3/h dla zaworu 1").

Zalety zaworów l Pełny przepływ. Dzięki wykorzystaniu oprogramowania używanego w przemyśle lotniczym uzyskano optymalny przepływ strumienia cieczy bez zbędnych oporów i zawirowań.

Fotografia 3 przedstawia widok trajektorii cząstek płynu oraz rozkład ciśnień występujący podczas przepływu płynu przez zawór zwrotny PIONIER. l System cichego zamykania. Bolączką wielu zaworów zwrotnych jest generowanie hałasu podczas zamykania. Dla zaworu PIONIER opracowano nowy system zamykania gwarantujący cichą pracę zaworu.

Znakomite efekty uzyskano poprzez specjalne ukształtowanie zespołu: www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

gniazdo zaworu - dysk zamykający uszczelnienie. l Współpraca z pompami elektronicznymi. Nowoczesne pompy energooszczędne generują zmienne ciśnienia różnicowe, z którymi nie radzi sobie wiele aktualnie dostępnych tradycyjnych zaworów zwrotnych. Specjalnie zaprojektowana sprężyna zaworu PIONIER pozwala na współpracę z pompami elektronicznymi, nawet w trybie pracy nocnego obniżenia wydajności. l Antykamienność. Eliminacja zawirowań wewnątrz zaworu w połączeniu z odpowiednim doborem materiałów zastosowanych do budowy elementów wewnętrznych sprawia, że nie tworzą się osady wapienne zakłócające pracę zaworu. l Wydłużona żywotność. Dzięki nowym prowadnicom osi grzyba uzyskano samosmarowność tych dwóch elementów, co w znaczący sposób ogranicza ich zużycie w porównaniu do tradycyjnych konstrukcji. Samo-

smarowność w połączeniu z dopracowanym gniazdem zamykającym przyniosła efekt w postaci przejścia testu ponad 500 000 cykli na stanowisku badawczym.

Zastosowanie Zawory zwrotne, grzybkowe PIONIER (fotografia 4) przeznaczone są do montażu w instalacjach pompowych centralnego ogrzewania i przemysłowych. Ich zadaniem jest zapobieganie przepływom zwrotnym w systemach dystrybucji wody. Zawory zwrotne mogą być montowane w pozycji poziomej i pionowej, a ich kompaktowa budowa zapewnia łatwość montażu. Podstawowe parametry pracy: tnom = 90°C, tmax = 110°C pnom = 25 barów.

Powyższe konstrukcje posiadają ochronę patentową na terenie Unii www.instalator.pl

2 (234), luty 2018

Europejskiej: zawór kulowy S30 zgłoszenie: W.124405, zawór zwrotny PIONIER - zgłoszenie: P.419652.

Oszczędne i długowieczne Przy konstruowaniu pomp CIRCULA największy nacisk położyliśmy na długowieczność i oszczędność energii, co skłoniło nas do zastosowania we wszystkich pompach ceramicznych łożysk, smarowanych i chłodzonych wodą. Dla zwiększenia trwałości zastosowaliśmy ceramiczne czopy wału o zwiększonych powierzchniach roboczych. Bardzo dokładne wyważenie rotorów naszych pomp dodatkowo przyczyniło się do ograniczenia zużycia łożysk, a także przyniosło efekt w postaci ich bezgłośnej pracy.

Nowoczesne moduły elektroniczne sterujące pompami CIRCULA pozwalają na uzyskanie efektywności energetycznej EEI ≤ 0,20 i bardzo niskie zużycie energii, które np. dla pompy PE25/4-180 wynosi od 5 do 22 W. Pompy elektroniczne mogą pracować w różnych trybach: l „Auto” - tryb zalecany, w którym następuje automatyczne dostosowanie ciśnienia i wydajności pompy do zapotrzebowania ze strony instalacji.

Praca w tym trybie pozwala na optymalne zużycie energii. l HPP - wyższy poziom charakterystyki proporcjonalnej ciśnienie wydajność. l LPP - niższy poziom charakterystyki proporcjonalnej ciśnienie - wydajność. l HCP - wyższy poziom charakterystyki utrzymującej stałą wysokość podnoszenia pompy niezależnie od wydajności. l LCP - niższy poziom charakterystyki utrzymującej stałe ciśnienie pompy niezależnie od wydajności.

l I, II, III - trzy poziomy charakterystyki stałoobrotowej. l „nocny” - działa w połączeniu z trybami „Auto”, HPP, LPP, HCP, LCP. W tym trybie pompa po dwóch godzinach od chwili włączenia przechodzi w tryb pracy nocnego obniżenia wydajności ze zużyciem energii 5-10 W w zależności od wybranego trybu. Po siedmiu godzinach od przejścia w tryb obniżenia pompa automatycznie wraca do trybu sprzed tego obniżenia.

Bardzo istotną cechą pomp jest zapamiętywanie w przypadku zaniku zasilania, ostatniego nastawionego trybu. Pompy te posiadają swój skromniejszy odpowiednik - seria HELIO, który posiada 6 prędkości obrotowych i tryb AUTO. W październiku 2017 roku CIRCULA wprowadziła na rynek serię pomp elektronicznych GALIO (fot. 5), które charakteryzują się wyższymi parametrami. Dostępne pompy to: 25/80, 25/100, 32/80 oraz 32/100.

Dużym zainteresowaniem cieszą się pompy elektroniczne seria TORIO, do stosowania w instalacjach ciepłej wody użytkowej, głównie jako pompy cyrkulacyjne. Ich parametry to: Hmax = 1,2 m, Q max = 12 l/min oraz EEI ≤ 0,20. Pompy te posiadają tryb ECO oraz 6 prędkości obrotowych. Ich cechą charakterystyczną jest kompaktowa budowa oraz korpus wykonany ze stali nierdzewnej.

Prezentowane pompy są zgodne z normami europejskimi EN 60335-1 i EN 60335-2-41 oraz posiadają certyfikat zgodności CE wydany przez VOV Certification & Testing Laboratory w Londynie. Pompy Circula objęte są „Serwisem 48 h w domu klienta”.

Jakub Gronek

9

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Ring „MI”: armatura w kotłowni zawór, bufor, ogrzewanie, regulacja

ESBE W instalacjach domowych królują dwa rodzaje instalacji - bezpośrednia z podłączenie kotła od razu do instalacji grzewczej lub coraz bardziej popularna pośrednia z podłączeniem do instalacji za pośrednictwem bufora. Każde z tych rozwiązań może mieć swój sposób zabezpieczenia kotła w możliwie najlepszy sposób usprawniający jednocześnie instalację.

Wprowadzenie przepisów dotyczących wymagań dla kotłów na paliwo stałe to definitywny koniec tanich kotłów węglowych. Nowe urządzenia będą z całą pewnością droższe, ale też i bardziej ekologiczne oraz energooszczędne. Jeżeli nowe kotły będą droższe, to z całą pewnością tym bardziej powinniśmy zadbać o ich żywotność. Stosowanie zabezpieczenia temperatury powrotu to w takim przypadku obowiązek. Dzięki uzyskanym w ten sposób optymalnym warunkom spalania żywotność kotła znacząco rośnie i toksyczność spalin będzie mniejsza.

W instalacjach domowych królują dwa rodzaje instalacji - bezpośrednia z podłączeniem kotła od razu do instalacji grzewczej lub coraz bardziej popularna pośrednia z podłączeniem do instalacji za pośrednictwem bufora. Każde z tych rozwiązań może mieć swój sposób zabezpieczenia kotła w możliwie najlepszy sposób usprawniający jednocześnie instalację.

padku opalania drewnem jest wyższa niż dla węgla kamiennego).

Zawory zabezpieczenia temperatury powrotu posiadają termostaty ze stałą nastawą temperatury i w momencie zakupu trzeba zadecydoPytanie do...

Dlaczego w instalacjach grzewczych, w których zainstalowano kotły na paliwa stałe wymagane jest stosowanie zabezpieczenia temperatury powrotu? wać jaką jej wartość wybrać. W przypadkach, kiedy temperatura powrotu do kotła nie jest dokładnie znana lub paliwo w kotle będzie okresowo zmieniane, firma ESBE

przygotowała doskonałe rozwiązanie.

Zastosowanie w instalacji nowego zaworu VTC422 (fot. 1) pozwoli na płynną zmianę nastawy w dowolnym momencie w zakresie 50-70˚C. Można więc w przypadku niewłaściwej nastawy ją korygować lub w przypadku zmiany paliwa w trakcie sezonu grzewczego zmienić temperaturę powrotu na bardziej do niego dopasowaną.

Jest to także doskonałe rozwiązanie dla instalatorów - jeden zawór do stosowania w wielu rodzajach instalacji (rys. 1). Wartość Kvs zaworu wynosząca 4,5 m3/h pozwala na zastosowanie przy źródłach ciepła o mocy do 30 kW (dla Dt=15˚C).

Instalacje pośrednie Dla instalacji pośrednich oprócz zabezpieczenia temperatury powrotu można za pomocą tego samego zaworu zadbać także o bufor.

Możliwe jest wymuszenie ładowania warstwowego, dzięki czemu szybciej można korzystać ze zgromadzonego w buforze ciepła. Do ta-

Instalacje bezpośrednie W instalacjach bezpośrednich najlepiej sprawdzają się termostatyczne zawory ze zmienną nastawą temperatury. Temperatura powrotu do kotła najczęściej zalecana jest przez jego producenta. Wartość ta zależy od konstrukcji kotła i rodzaju paliwa używanego do spalania (np. zalecana temperatura powrotu w przy-

10

Rys. 1. Zastosowanie w instalacji nowego zaworu VTC422 www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

korzystania tego rodzaju zaworu jest możliwość kontroli rozkładu temperatury w buforze. Dzięki temu można do maksimum wykorzystać ograniczony czas na podgrzanie bufora. Uzyskanie odpowiednio wysokiej temperatury w buforze następuje dużo szybciej, choć nie zawsze w jego pełnej objętości. Na rysunku 2 przedstawiono ładowanie zbiornika akumulacyjnego za pomocą zaworu VRB140.

Cztery etapy pracy zaworu

kiego celu można wykorzystać zawory ESBE VRB140. Zawory te, zwane również biwalentnymi, oprócz współpracy z dwoma źródłami ciepła połączonymi szeregowo lub równolegle, przeznaczone są także do pracy w instalacji grzewczej jako zawór mieszający do ładowania jak i rozładowywania warstwowego zbiorników akumulacyjnych.

Ładowanie i rozładowanie bufora Do współpracy z zaworami VRB140 zalecane są siłowniki z serii ARA600 lub sterowniki regulacyjne serii CRA, które w połączeniu z zaworem z powodzeniem zrealizują funkcję ładowania jak i rozładowywania warstwowego zbiorników buforowych. Najważniejszą zaletą wy-

Na rysunku 2 przedstawiono zawór VRB140 w funkcji ładowania bufora oraz utrzymania żądanej temperatury powrotu (ochrona kotła przed niską temperaturą powrotu).

W takim układzie można wyróżnić cztery etapy pracy zaworu: I Etap - szybkie podniesienie temp. kotła powyżej punktu rosy - otwarty jest tylko króciec oznaczony cyfrą 1. Czynnik grzewczy kierowany jest na powrót kotła. Realizowana jest tylko funkcja utrzymania żądanej temp. powrotu.

II Etap - ładowanie górnej części bufora - po uzyskaniu żądanej temp. powrotu zawieradło zaworu ustawiane jest w takiej pozycji by odbywało się mieszanie między króćcami oznaczonymi cyframi 1 i 2. W tej sytuacji część czynnika grzewczego kierowana jest na powrót kotła, a część do zbiornika buforowego. Realizowa-

Rys. 2. Zawór VRB140 w funkcji ładowania bufora oraz utrzymania żądanej temperatury powrotu (ochrona kotła przed niską temperaturą powrotu). www.instalator.pl

na jest funkcja utrzymania żądanej temp. powrotu oraz ładowany jest zbiornik akumulacyjny.

III Etap - ładowanie dolnej części bufora - po naładowaniu górnej części bufora, a więc uzyskaniu żądanej temp. powrotu na króćcu 2. Zawieradło zaworu ustawiane jest w takiej pozycji by odbywało się mieszanie między króćcami oznaczonymi cyframi 2 i 3 (do całkowitego zamknięcia króćca 2, a całkowitego otwarcia króćca 3). W tej sytuacji cały strumień czynnik grzewczy kierowany jest na bufor.

Realizowana jest funkcja utrzymania żądanej temp. powrotu oraz ładowany jest zbiornik akumulacyjny.

IV Etap - pełne naładowanie bufora - w całej pojemności bufora osiągnięta została temp. zasilania.

Przy rozładowywaniu bufora zawór przestawia się do właściwej pozycji tak, aby utrzymać na właściwym poziomie temperaturę powrotu. Do sterowania takim układem wystarczy prosty sterownik kotła z kontrolą temperatury zaworu mieszającego.

Alternatywą może być zastosowanie sterownika zintegrowanego ze sterownikiem. Sterownik stałotemperaturowy ESBE CRA doskonale sprawdzi się w takiej aplikacji.

Zawory biwalentne dostępne są w szerokim zakresie średnic przyłączy, bez problemu więc można wybrać właściwą wielkość zaworu do każdego domu.

Jacek Wesołowski

11

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Ring „MI”: armatura do kotłowni

zwrotnica hydrauliczna, sprzęgło hydrauliczne, rozdzielacz

Finish-A Co roku firma Finish-A wprowadza do swojej oferty nowe produkty z branży grzewczej. Tym razem jest to zwrotnica hydrauliczna z zespolonym rozdzielaczem. Zestaw ten przeznaczony jest do kotłów o maksymalnej mocy 24 kW. Cały zestaw wykonany jest z atestowanego materiału, jakim jest mosiądz. Na życzenie klienta może być on dodatkowo pokryty z zewnątrz powłoką galwaniczną nikiel-chrom.

Coraz częściej możemy zaobserwować takie wpisy jak poniżej, które pojawiają się na różnego rodzaju forach internetowych lub bezpośrednio w skrzynkach mailowych producentów armatury hydraulicznej i grzewczej: „Witam. Czy ktoś może mi wytłumaczyć, jaką funkcję pełni i co daje sprzęgło hydrauliczne.

Szukałem czegoś w necie, ale ciężko o jakieś informacje dla laika.

Mój hydraulik chce to u mnie zastosować, a ja nie wiem, co mi to daje. Mam domek około 140 m2, kocioł kondensacyjny na gaz miejski, kilka pętli podłogówki na dole i kilka kaloryferów u góry. Jaki jest sens stosowania sprzęgła? Wiem, że mój znajomy czegoś takiego nie

12

ma, a mimo to instalacja działa.

Będę bardzo wdzięczny za wyjaśnienia ekspertów”.

Na poprawę pracy - zwrotnica Jednym z wielu elementów, które umożliwiają nienaganną pracę kotła gazowego z instalacją podłoPytanie do...

Kiedy warto zamontować w instalacji zwrotnicę hydrauliczną? gową, grzejnikową lub mieszaną, jest zwrotnica hydrauliczna, inaczej mówiąc „sprzęgło” (rys. 1). Jego

zastosowanie powoduje równoważenie ciśnienia i przepływu po stronie pierwotnej w obiegu kotła oraz po stronie wtórnej, czyli w części obiegów grzewczych instalacji.

Sprzęgło stanowi zamkniętą komorę, do której za pomocą złączy podłączany jest kocioł, a po przeciwnej stronie znajdują się króćce do przyłączenia instalacji odbiorczej. Przepływ w zwrotnicy jest możliwy w każdą stronę, zależy on jednak od zastosowania poszczególnych elementów, jakie wykorzystamy w instalacji. Pompy, zawory kulowe, filtry, zawory trójdrogowe, zawory zwrotne - wszystkie te elementy mają bardzo duży wpływ na wartość przepływów i działanie kotła w całej instalacji.

Nowa zwrotnica hydrauliczna Tradycją stało się już, że co roku firma Finish-A wprowadza do swojej oferty nowe produkty z branży grzewczej, tym razem jest to zwrotnica hydrauliczna z zespolonym rozdzielaczem (fot.). Zestaw ten przeznaczony jest do kotłów o maksymalnej mocy 24 kW. Cały zestaw wykonany jest z atestowanego materiału, jakim jest mosiądz. Na życzenie klienta może być on dodatkowo pokryty z zewnątrz powłoką galwaniczną nikiel-chrom. Wewnątrz sprzęgła znajduje się przegroda, która ułatwia zmieszanie czynnika wewnątrz komory. Przegroda ta jest dodatkowym atutem tego konkretnego zestawu. Sprzęgło jest zespolone z rozdzielaczem, w którym znajduje się przegroda powodująca rozdzielenie zasilania od powrotu.

Zestaw ten wraz z rozdzielaczem i grupą pompową jest kompletnym systemem rozdziału obiegów grzewczych w instalacji z gazowym kotłem grzewczym, zarówno standardowym, www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

jak i kondensacyjnym. Może obsługiwać jeden, dwa lub trzy obiegi grzewcze różnie skonfigurowane.

Obiegi grzewcze mogą być pompowe lub pompowo-mieszające z zaworem trójdrogowym firmy ESBE, mieszającym obrotowym 1" - 6,3 kV lub termostatycznym 1" - 2,3 kV. Grupy pompowe są wyposażone w wysokiej klasy pompy elektroniczne ze specjalnie zaprogramowaną charakterystyką pracy dla ogrzewania podłogowego oraz grzejnikowego Grundfos Auto - L lub Yonos Para.

Stosując takie rozwiązanie, możemy być pewni, że nasza instalacja nie tylko będzie działała, ale będzie funkcjonowała prawidłowo i bardzo ekonomicznie. Na pewno taki zestaw poprawi lepszą kondensację kotła i zredukuje szumy, które mogłyby się pojawić w instalacji bez zastosowania zwrotnicy hydraulicznej. Aby nasza instalacja działała poprawnie, należy przeprowadzić odpowiednie obliczenia, które pozwolą nam dobrać najkorzystniejszą charakterystykę dla pracy pomp w całym układzie. Najczęściej możemy wyróżnić trzy układy pracy sprzęgła.

2 (234), luty 2018

Pierwszy układ pracy Z pierwszym z nich (rys. 2 a) mamy do czynienia wtedy, gdy ilość wody wypływającej z kotła jest równa ilości cieczy pobieranej przez instalację [Vpzk (przepływ zasilania kotła) = Vpzi (przepływ zasilania instalacji)]. W takim układzie temperatura zasilania z kotła Tzk jest równa temperaturze zasilania instalacji Tzi i temperatura powrotu kotła Tpk jest równa temperaturze powrotu instalacji Tpi. Przy takim rozwiązaniu przepływ i różnice temperatur na zasilaniu i powrocie są jednakowe zarówno dla instalacji, jak i dla kotła, a co za tym idzie moc przekazywana do sprzęgła z kotła jest odbierana przez instalację przy takiej samej różnicy temperatur.

Drugi układ pracy Drugi układ (rys. 2 b) to praca sprzęgła, gdzie występuje większy przepływ po stronie pierwotnej instalacji, czyli po stronie kotłowej, a po stronie wtórnej instalacji cen-

tralnego ogrzewania przepływ jest mniejszy [V (przepływ zasilania kotła) > V (przepływ zasilania instalacji)]. W tym wypadku część cieczy wychodzącej z kotła powraca ponownie do niego, a temperatura zasilania kotła jest równa temperaturze instalacji zasialnia centralnego ogrzewania [Tzk (temperatura zasilania z kotła) = Tzi (temperatura zasilania instalacji)]. ,,Podmieszanie” w sprzęgle powoduje zwiększenie temperatury powrotu kotła w stosunku do temperatury cieczy powracającej z instalacji centralnego ogrzewania. Powoduje to wzrost temperatury cieczy w kotle i automatyczne zmniejszenie pracy palnika. Taki układ najbardziej się sprawdza przy kotłach konwencjonalnych, gdzie sprzęgło zabezpiecza kocioł przed zbyt niską temperaturą powrotu z instalacji centralnego ogrzewania, aby w kotle nie zachodziły procesy kondensacji, które mogą wpłynąć niekorzystnie na jego żywotność.

Trzeci układ pracy Trzeci i obecnie najbardziej popularny układ pracy zwrotnicy (rys.

2 c) polega na ustawieniu przepływów w taki sposób, aby przepływ po stronie instalacji centralnego ogrzewania był wyższy niż przepływ po stronie kotłowej. Spowoduje to, że część cieczy powracającej z instalacji centralnego ogrzewania będzie wracała ponownie do instalacji centralnego ogrzewania. Podmieszanie w sprzęgle spowoduje zmniejszenie temperatury zasilania instalacji c.o. w stosunku do zasilania wychodzącego z kotła [Tzi (temperatura zasilania instalacji) < Tzk (temperatura zasilania z kotła)]. Dzięki temu temperatura cieczy powracającej z instalacji centralnego ogrzewania zrówna się z temperaturą cieczy powracającej do kotła. Będzie występowała wtedy różnica temperatury cieczy w kotle. Takie rozwiązanie jest idealne dla kotłów kondensacyjnych, gdyż nie wysokość temperatury, a jej różnica ma decydujący wpływ na proces kondensacji, co przekłada się na sprawność kotła oraz rachunki za gaz.

Tomasz Bies

www.instalator.pl

13

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Dziś na ringu „MI”: armatura w kotłowni zawory termostatyczne, zespół do napełniania

Herz Na dzisiejszym ringu „Magazynu Instalatora” firma Herz prezentuje dwa interesujące rozwiązania spośród swojej szerokiej gamy produktów. Pierwszy z nich to zawór do regulacji strefowej i fancoili Herz Stromax 7217 TS-V. Drugi to zespół do napełniania i uzupełniania instalacji Herz serii I 0321, I 0322.

Firma Herz w odpowiedzi na zmieniające się potrzeby rynku instalacyjnego wciąż wprowadza nowe produkty.

Zawory regulacyjne o skośnej figurze Przykładem są nowe, termostatyczne zawory regulacyjne o figurze skośnej serii Stromax 7217 TS-V (fot.

1). Nowe zawory regulacyjne powstały w ramach działań innowacyjnych oraz jako owoc rozwoju dotychczas oferowanych i cieszących się popularnością zaworów termostatycznych i regulacyjnych Herz. Korpus nowego zaworu oparty jest o sprawdzoną konstrukcję zaworu regulacyjnego nowej generacji Stromax 4017. Wkładka termostatyczna stanowi rozwinięcie znanego i polarnego rozwiązanie wkładki termostatycznej serii TS-98V z widoczną nastawą wstępną. Zasadnicza różnica polega na zmianie jej parametrów. W szczególności dotyczy to zakresu przepustowości i ciśnienia zamknięcia. Rozszerzono kVS zaworu w zależności od modelu od 0,4 do 3,4.

Zwiększono różnicę ciśnień, przy której zawór może regulować przepływy.

Maksymalna różnica ciśnień, jakim może być obciążona wkładka termostatyczna przy zamkniętym zaworze wynosi aż 10 barów, co pozwala na zastosowanie zaworu w instalacjach wody zimnej i ciepłej.

Nowe zawory serii Stromax 7217 TS-V charakteryzują się kompaktową budową, szerokim zakresem regulacji oraz stanowią bazę do tworzenia nowych rozwiązań projektowych w za-

14

kresie instalacji. Są funkcjonalne w zabudowie i eksploatacji, uniwersalne w zastosowaniu i elastyczne w rozbudowie. Pozwalają zasilać typowe niskociśnieniowe instalacje grzewcze z zastosowaniem grzejników oraz instalacje wymagające wyższych ciśnień dyspozycyjnych, takich jak instalacje klimatyzacyjne oraz mogą służyć do bezpośredniego zasilania fancoili. Zawory Stromax 7217 TS-V mogą być napędzane typowymi siłownikami termicznymi do regulacji dwupołożeniowej, pulsacyjnej lub ciągłej w standardzie 0-10 V. Posiadają one możliwość dokonania precyzyjnego równoważnia hydraulicznego dzięki wbudowanej

we wkładce nastawie wstępnej o płynnej regulacji. Zastosowanie siłownika termicznego pozwala na odcięcie i regulację przepływu przez układ sterowania nadrzędnego, np. BMS. W warunkach budowy zastosowanie znajduje pomarańczowy kołpak ochronny, chroniący przyłącze wkładki termostaPytanie do...

W jakich sytuacjach należy zastosować zespół do napełniania i uzupełniania instalacji c.o.?

tycznej, dzięki któremu możemy dokonywać także ręcznej regulacji hydraulicznej lub zamknięcia przez przekręcenia w prawo do oporu.

Nastawa zadawana jest płynnie za pomocą urządzenia nastawczego, wartość nastawy odczytywana jest z podziałki za pomocą wskaźnika. Wartość nastawy można odczytać z charakterystyki hydraulicznej. Zawory Stromax 7217 TS-V mają korpusy wykonane z mosiądzu odpornego na wypłukiwanie cynku. W nich zastosowano uszczelnienie typu o-ring z EPDM z wymienną komorą uszczelniającą wykonaną z mosiądzu. Zawory wyposażone są w dwa króćce pomiarowe, które można rozbudować o dodatkowy spust i króciec do podłączenia rurki impulsowej. Zawór posiada wbudowaną na stałe kryzę pomiarową. Kryza pomiarowa umożliwia ciągły pomiar przepływu, nawet w trakcie zmiany nastawy, bez konieczności wprowadzania nastaw w przyrządzie pomiarowym.

Jako czynnik roboczy należy stosować wodę uzdatnioną zgodnie z jedną z norm: PN-93/C04607, ONORM H 5195 lub VDI 2035. Dopuszcza się jako czynnik roboczy wodny roztwór glikolu o stężeniu w zakresie 15-45%. Glikol powinien posiadać certyfikat do zastosowań w instalacjach grzewczych lub/i chłodzących. Zawory Stromax 7217 TS-V należy zabudowywać na gałązkach zasilających lub powrotnych instalacji, kierunek przepływu czynnika roboczego powinien być zgodny z kierunkiem strzałki na korpusie. Pozycja pracy może być dowolna. Zalecane jest zastosowanie filtra przed zaworem dla wychwycenia zanieczyszczeń. Nowy Stromax 7217 TS-V oprócz doskonałych funkcji regulacyjnych posiada możliwość odcięcia przepływu.

Zawór może pracować w instalacjach wykonanych z wykorzystaniem rur stalowych, miedzianych i z tworzyw sztucznych. Firma Herz dostarcza odpowiednie złącza systemowe zgodnie www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

z odpowiednimi normami przedmiotowymi. Ze względu na poprawną pracę i długowieczność nie zaleca się stosowania doszczelnień przyłączy gwintowanych z konopi.

Opisana rodzina zaworów regulacyjnych termostatycznych Stromax 7217 TS-V stanowi najnowszą generację armatury Herz, zaprojektowaną do optymalnej regulacji instalacji grzewczych i chłodzących. Przemyślana konstrukcja umożliwia ich szerokie zastosowanie.

Zespół do napełniania i uzupełniania instalacji Drugi z prezentowanych produktów Herz to zespół do napełniania i uzupełniania instalacji serii I 0321, I 0322 Parametry jakościowe oraz ilościowe wody wodociągowej określają przepisy (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie) oraz normy państwowe (PN-92/B-01706). Analogiczna sytuacja była w przypadku parametrów technicznych wody do zasilania instalacji centralnego ogrzewania. Norma PN-C-04607:1993 określała parametry dla wody do napełniania i uzupełniania instalacji centralnego ogrzewania oraz wody instalacyjnej. Norma przeznaczona była do projektowania i modernizacji instalacji centralnego ogrzewania. Bazowała na podstawowych wskaźnikach charakteryzujących wodę, określała wymagania oraz systematykę badań. Niestety została ona wycofana 7 października 2015 roku, bez pozostawienia normy, która by ją zastępowała. Na dzień dzisiejszy brak krajowej normy w tym zakresie i należy się posiłkować normami zagranicznymi lub wytycznymi producentów urządzeń, takich jak np. kotły, lub/i komponentów instalacji centralnego ogrzewania.

Proces uzdatniania wody wodociągowej do wymagań instalacji central-

2 (234), luty 2018

nego ogrzewania nie jest prosty i zależy od wielu czynników. Podstawowymi są wymagania urządzeń i elementów instalacji oraz parametry techniczne wody z danej instalacji wody pitnej (tzw. wody świeżej). O ile wymagania

instalacyjne można z pewnym przybliżeniem ujednolicić, to jakość wody wodociągowej jest sprawą indywidualną danej instalacji wodociągowej i zależy od źródła wody. Dlatego podstawą do doboru stacji do uzdatniania wody jest analiza fizyczno-chemiczna świeżej wody oraz przewidywana wydajność jej poboru.

W praktyce dla małych instalacji centralnego ogrzewania stosuje się uproszczone rozwiązanie polegające na zastosowaniu zunifikowanych zespołów do napełniania instalacji zawierających oprócz zaworu antyskażeniowego złoże do uzdatniania wody wodociągowej na cele grzewcze. Należy zastrzec, że uzdatnianie wody wodociągowej z wykorzystaniem zunifikowanego złoża nie zawsze jest wystarczające. Dotyczy to sytuacji, gdy woda pobierana ze studni lub wodociągu za-

wiera nietypowe składniki mineralne lub ich specyficzną kombinację.

Firma Herz wprowadziła na rynek zespół napełniania i uzdatniania instalacji c.o. serii 0321, 0322 przeznaczony do małych instalacji centralnego ogrzewania (rys. 1).

Zespół napełniania i uzdatniania instalacji c.o składa się z dwóch podstawowych elementów, tj. zespołu przyłączeniowego oraz złoża do uzdatniania. Zespół przyłączeniowy zawiera armaturę odcinającą po stronie wejścia i wyjścia wody, zawór antyskażeniowy klasy BA, reduktor ciśnienia z manometrem oraz wodomierz. Armaturę odcinającą tworzą zawory kulowe do odcięcia zespołu napełniania po stronie wejścia i wyjścia w celach serwisowych. Reduktor ciśnienia służy do zadania minimalnego ciśnienia w zasilanej instalacji. Zawór antyskażeniowy służy do skutecznej separacji zasilanej instalacji centralnego ogrzewania od instalacji wodociągowej oraz do ukierunkowania przepływu. Wodomierz ma za zadanie kontrolę ilości wprowadzanej wody do instalacji oraz do weryfikacji poziomu zużycia złoża uzdatniającego. Złoże do uzdatniania wody znajduje się w pionowych walcowych pojemnikach (kartridżach).

Kartridże są wymienne i dostarczane w dwóch wielkościach. Mniejszy o numerze katalogowym I 0321 10 do pracy ciągłej oraz większy o numerze katalogowym I 0322 00 do pierwszego napełnienia instalacji.

W wymiennych kartridżach znajduje się mieszanka jonowowymienna złóż żywicy oraz stabilizator pH. W trakcie przepływu wody wodociągowej przez złoże następuje jej uzdatnienie.

Kartridże do napełniania są jednostkami demineralizacji w systemach uzupełniania wody grzewczej zgodnie z VDI 2035. Kartridż do pierwszego napełniania zawiera mieszankę żywic jonowymiennych oraz stabilizator pH. Głównie demineralizuje on wodę oraz jednocześnie alkalizując ją do pH pomiędzy 8,2 a 8,7, w wyniku czego jej twardość jest redukowana do mniej niż 0,5° z resztkowym przewodnictwem poniżej 100 μS/cm. Jony powodujące korozję, takie jak chlorek oraz siarczan, są również usuwane, zapewniona jest trwała ochrona przed korozją bez udziału inhibitorów chemicznych.

Grzegorz Ojczyk

www.instalator.pl

15

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Ring „MI”: armatura w kotłowni

pompa obiegowa, ogrzewanie, regulacja, energooszczędność

Wilo Wilo-Stratos PICO to seria pompa obiegowych w wersji PREMIUM przygotowanych z największą starannością przez niemieckich inżynierów. Potwierdzeniem bezpieczeństwa i niezawodności pomp Wilo-Stratos PICO jest wydłużona aż do 5 lat standardowa gwarancja producenta.

Pompa Wilo-Stratos PICO składa się z części hydraulicznej, silnika bezdławnicowego z wirnikiem z magnesami trwałymi i elektronicznym modułem regulacyjnym ze zintegrowaną przetwornicą częstotliwości. Zastosowanie konstrukcji bezdławnicowej pozwala na niemal całkowitą redukcję prac serwisowych oraz prawie bezgłośną pracę. Pompy przeznaczone są do transportu czynnika wodnego w niemal każdej instalacji ogrzewczej oraz chłodniczej o zmienianym natężeniu przepływu. Dozwolone przetłaczane ciecze to woda grzewcza zgodnie z normą VDI 2035 oraz mieszaniny wody i glikolu w stosunku składników maks. 1:1 (wytyczne dot. jakości wody zgodnie z VDI 2035 przełożone zostały na język polski przez PORT PC).

Największą różnicą miedzy zwykłą pompą a Wilo-Stratos PICO jest moduł regulacyjny wyposażony w zielony przycisk obsługowy oraz duży i czytelny wyświetlacz do ustawiania wszystkich parametrów. Zastosowanie ekranu LCD pozwala nie tylko na wygodną nastawę parametrów pracy, ale również odczyt takich wartości jak: aktualny pobór mocy elektrycznej w [W] lub aktualnego przepływu w [m³/h] i całkowitego zużycia energii elektrycznej w [kWh] od momentu uruchomienia. Wszystkie funkcje można ustawiać, za pomocą jednego wciśnięcia zielonego przycisku!

Szeroki zakres regulacji l

Zmienna różnica ciśnień (Dp-v) = tryb pracy dla systemów grzejnikowych Wartość zadana różnicy ciśnień H powyżej dopuszczalnego zakresu prze-

16

pływu jest podwyższana liniowo między ½H i H. Wytworzona przez pompę różnica ciśnień jest regulowana do aktualnej wartości zadanej. Ten tryb regulacji jest szczególnie przydatny w instalacjach grzewczych z kaloryferami, ponieważ przez zawory termostatyczPytanie do...

Na jaki czas udzielają Państwo gwarancji na pompy? ne redukowane są hałasy związane z przepływem cieczy. l Stała różnica ciśnień (Dp-c) = tryb pracy dla systemów płaszczyznowych Wartość zadana różnicy ciśnień H powyżej dopuszczalnego zakresu przepływu jest utrzymywana stale na po-

ziomie ustawionej wartości zadanej aż do maksimum charakterystyki. Firma Wilo zaleca ten rodzaj regulacji w przypadku obiegów ogrzewania podłogowego lub starszych systemów grzewczych z rurami o znacznych wymiarach oraz w przypadku wszystkich zastosowań bez zmiennej charakterystyki sieci rur, jak np. pompy ładujące bojler. l Praca obniżona: wykrywanie obniżenia nocnego Przy włączonym nocnym obniżeniu temperatury realizowanym przez kocioł, pompa dostosowuje się do nocnego obniżenia temperatury instalacji grzewczej, reagując na zmiany z czujnika temperatury. Przełącza się wtedy na minimalną prędkość obrotową, pomimo otwarcia zaworów termostatycznych na większe nastawy. Przy ponownym nagrzaniu instalacji pompa przełącza się automatycznie na ustawiony wcześniej poziom wartości zadanej. Korzystanie z funkcji obniżenia nocnego wymaga zainstalowania pompy na zasilaniu systemu grzewczego, pozwalając na minimalizację zużycia energii. Dla porównania pompy, które nie posiadają funkcji wykrywania „redukcji nocnej” w okresie zmniejszenia temperatury na kotle i otwarcia głowic termostatycznych przechodzą na maksymalne parametry mocowe, co wpływa na wzrost rocznych kosztów energii. l Dynamic Adapt Dynamic Adapt to funkcja dynamicznego dostosowania wartości zadanej w zakresie obciążenia częściowego pompy, przy przepływie mniejszym niż połowa wartości projektowej.

Przyjmując za punkt wyjścia ustawioną temperaturę zadaną, pompa analizuje zapotrzebowanie na ciepło i na podstawie tej analizy ustawiona wartość zadana jest na bieżąco korygowana w trybie obciążenia częściowego.

Wydajność pompy podlega tym samym stałej optymalizacji w zakresie regulacji, aż do osiągnięcia minimum www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

energetycznego. Przy bardzo wynosi: Stratos PICO ... 1-4: 2,5 20 zł Wilo-Stratos PICO małych przepływach pompa m; Stratos PICO ... 1-6: 4 m Telewizor 81 zł przechodzi na hydrauliczny Pralka 86 zł Ustawienie tryb czuwania. Jeżeli przepływ 105 zł Zmywarka wzrośnie na skutek zwiększorodzaju regulacji 142 zł Oświetlenie nego zapotrzebowania na ciePiec elektryczny 191 zł pło, automatycznie wzrasta moc Naciskając i obracając przyi poprzez krótki czas reakcji zacisk, dokonuje się wyboru symPompa nieregulowana, 500215-344 zł przewymiarowana pobiega się spadkowi zasilania bolu rodzaju regulacji. Przez kWh/rok Koszty energii elektrycznej/rok w systemie grzewczym. ponowne naciśnięcie i obrót l Procedura odpowietrzania wierając delikatny nacisk na moduł sil- przycisku można następnie wybrać jeCzas trwania procedury odpowie- nika obrócić głowicę silnika, tak aby z den z rodzajów regulacji: zmienna trzania po aktywacji wynosi 10 minut pompy nie mogła wypłynąć woda. różnica ciśnień (Dp-v) albo stała różi jest odliczany na wyświetlaczu.

Podczas obracania korpusu silnika, nica ciśnień (Dp-c), a następnie pouszczelka może ulec uszkodzeniu. twierdzić ustawienie poprzez naciInstalacja Uszkodzone uszczelki należy natych- śnięcie przycisku.

Uwaga! Przy aktywnej funkcji Dymiast wymienić. Ponownie wkręcić Montaż pompy można rozpocząć śruby z łbem o gnieździe sześciokąt- namic Adapt i jednoczesnej aktywacji dopiero po zakończeniu wszelkich nym, mocno je dokręcając. Na koniec rodzaju regulacji Dp-c następuje wyprac spawalniczych i lutowniczych trzeba przymocować pokrywę izolacji łączenie funkcji Dynamic Adapt. Jest oraz po ewentualnie koniecznym prze- termicznej. to sygnalizowane 5-krotnym migniępłukaniu rurociągu. Pompę należy zaciem symbolu Dynamic Adapt, napis montować w łatwo dostępnym miejscu, „auto” gaśnie, funkcja Dynamic Adapt Napełnianie umożliwiającym prostą kontrolę i projest wyłączona. Ustawienie fabryczne: i odpowietrzanie sty demontaż. W przypadku montażu rodzaj regulacji Dp-v. pomp na zasilaniu instalacji otwarInstalację należy odpowiednio naAktywacja Dynamic Adapt tych, wznosząca rura bezpieczeństwa pełniać i odpowietrzać. Odpowietrzepowinna być podłączona przed pompą nie komory wirnika pompy następuje (PN-EN 12828). Przed i za pompą z reguły automatycznie już po krótkim Naciskając i obracając przycisk, dotrzeba zamontować armaturę odcina- okresie pracy. Jeśli jednak konieczne konuje się wyboru symbolu funkcji Dyjącą, aby ułatwić ewentualną wymianę jest bezpośrednie odpowietrzenie ko- namic Adapt. Poprzez ponowne nacipompy. Montaż należy wykonać tak, mory wirnika, można uruchomić pro- śnięcie i obrót przycisku można naaby ewentualnie wyciekająca woda cedurę odpowietrzania. W tym celu, nie kapała na moduł regulacyjny. naciskając i obracając przycisk, wybrać W tym celu górną zasuwę odcisymbol odpowietrzania i włączyć go nającą trzeba ustawić z boku. przez naciśnięcie. Następnie, obraPodczas wykonywania prac tercając przycisk, włączyć funkcję (na moizolacyjnych proszę zwrócić wyświetlaczu pojawia się ON). uwagę na to, aby nie zaizoloCzas trwania procedury odpować silnika pompy ani modułu. wietrzania wynosi 10 minut i Otwory odpływowe kondensatu jest odliczany na wyświetlaczu. W muszą być drożne. Montaż należy trakcie procedury odpowietrzania wykonywać z silnikiem pompy umiesz- mogą być generowane dźwięki. Ope- stępnie aktywować lub dezaktywoczonym w położeniu poziomym, w rację można przerwać na życzenie, wać funkcję Dynamic Adapt. Napis sposób zapobiegający powstawaniu obracając i naciskając przycisk (na wy- „auto” sygnalizuje aktywację funkcji naprężeń. Strzałki kierunkowe na kor- świetlaczu pojawia się OFF). Uwaga! Dynamic Adapt. Jeżeli napis „auto” nie pusie pompy i pokrywie izolacyjnej Funkcja odpowietrzania usuwa nagro- jest podświetlony, funkcja jest wyłąwskazują kierunek przepływu. Jeżeli madzone powietrze z komory wirnika czona. Potwierdzić ustawienie popołożenie montażowe modułu ma zo- pompy. Za pomocą tej funkcji nie jest przez naciśnięcie przycisku. Uwaga! Jestać zmienione, korpus silnika należy odpowietrzany system grzewczy. żeli rodzaj regulacji Dp-c jest aktywny podczas włączania funkcji Dynamic Adobrócić w następujący sposób: podWysokość podnoszenia apt, następuje automatyczna zmiana ważyć śrubokrętem pokrywę izolacji rodzaju regulacji na Dp-v. Jest to sytermicznej i zdjąć ją, a następnie odW celu ustawienia wysokości pod- gnalizowane 5-krotnym mignięciem kręcić śruby z łbem o gnieździe sześciokątnym i obrócić korpus silnika ra- noszenia należy, naciskając przycisk, wy- symbolu Dp-v. Ustawienie fabryczne: zem z modułem regulacyjnym. Uwaga! brać symbol wydajności pompy. Po po- Dynamic Adapt Wył.

Pompa posiada jeszcze wiele inZasadniczo głowicę silnika należy ob- nownym naciśnięciu można, obracając racać przed napełnieniem instalacji. W przycisk, zwiększyć lub zmniejszyć nych cennych funkcji, o których warprzypadku obracania głowicy silnika po wysokość podnoszenia, a następnie to się przekonać. napełnieniu instalacji, nie wyciągać gło- potwierdzić ustawienie poprzez naciBartosz Tywonek wicy silnika z korpusu pompy. Wy- śnięcie przycisku. Ustawienie fabryczne www.instalator.pl

17

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Ring „Magazynu Instalatora”: armatura w kotłowni pompa obiegowa, moduł, aplikacja, równoważenie

Grundfos Firma Grundfos wprowadziła na rynek system do równoważenia hydraulicznego instalacji grzewczych szczególnie rekomendowany w domkach jednorodzinnych - ALPHA3. Głównymi elementami jest obiegowa pompa ALPHA3 moduł Alpha Reader oraz aplikacja Grundfos GO Balance.

Ciągłe dążenie do poprawy standardu życia stawia coraz wyższe wymagania przed systemami grzewczymi, które powinny zapewnić wymagany komfort cieplny w pomieszczeniach mieszkalnych. Jednym z podstawowych i, niestety, ciągle pomijanych, niedocenianych czynności, jakie powinien wykonać instalator, jest wyrównoważenie hy-

Równoważenie i oszczędność energii Ponad 85% instalacji grzewczych jest niewyrównoważonych hydraulicznie w Niemczech. W Polsce sytuacja jest na podobnym poziomie.

Wielu producentów, nie tylko aparatury regulacyjnej, coraz szerzej podejmuje wysiłki mające na celu zaproponowanie instalatorom systemów, narzędzi do równoważenia instalacji grzewczej w domach jednorodzinnych, co znacznie obniżyłyby produkcję energii. W Polsce jest ponad 6 milionów domów jednorodzinnych, więc zmniejszenie produkcji energii jest koniecznością, chociażby ze względu na pojawiający się dokuczliwy problem smogu, który szczególnie odczuwalny jest w dużych aglomeracjach.

System do równoważenia

drauliczne instalacji grzewczej. Niestety w obiegowej opinii nie tylko instalatorów, funkcjonuje przeświadczenie ze instalacja grzewcza w domach jednorodzinnych, ze względu na rozmiary i niewielką ilość grzejników, jest systemem samoregulującym. Zdecydowana większość instalacji nie posiada projektu, dlatego wykonanie równoważenia oparte jest tylko na sumienności i doświadczeniu wykonawcy.

18

Firma Grundfos wprowadziła na rynek system do równoważenia hydraulicznego instalacji grzewczych, szczególnie rekomendowany w domach jednorodzinnych - ALPHA3. Głównymi elementami jest obiegowa pompa ALPHA3, moduł Alpha Reader oraz aplikacja Grundfos GO Balance. Informacje Pytanie do...

Jaka jest główna zaleta prawidłowego zrównoważenia instalacji grzewczej?

dotyczące podstawowych parametrów pracy systemu - przepływ oraz straty ciśnienia są mierzone na pompie i przekazywane drogą optyczną do modułu Alpha Reader, który jest przymocowany do pompy, i dalej drogą radiową (transmisja w standardzie Bluetooth Low) do smartfonu. Aplikacja na smartfonie jest bezpłatna i można ją pobrać bezpośrednio ze strony firmy Grundfos. Aplikacja intuicyjnie, w sposób prosty i łatwy prowadzi krok po kroku instalatora przez kolejne etapy. Wynikiem jest zrównoważona hydraulicznie i dokładnie instalacja, poparta raportem, który można wygenerować i przesłać do odbiorcy.

System ALPHA3 jest rekomendowany do instalacji grzejnikowej, ogrzewania podłogowego i systemów mieszanych. System zrównoważony hydraulicznie daje oszczędności na ogrzewaniu do 10%, równocześnie zapewnieniając komfort cieplny we wszystkich pomieszczeniach w domu. Ważnym argumentem jest dobór pomp o mniejszych parametrach pracy, co skutecznie wpływa również na koszt instalacji.

Także zdecydowana większość instalacji w Polsce w domach jednorodzinnych podlega modernizacji. Zazwyczaj dotyczy to wymiany kotła i grzejników, natomiast przewody ze względu na zabudowę w przegrodach stałych pozostają niewymienione. Pomiar parametrów pracy instalacji jest niemożliwy. System ALPHA3 mierzy rzeczywisty przepływ i straty ciśnienia w każdym obiegu na istniejącej instalacji. Również wskazuje tryb pracy pompy, a dla ogrzewania podłogowego temperaturę czynnika grzewczego.

Andrzej Zarębski www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Ring „MI”: armatura w kotłowni rozdzielacze kotłowe, pompy, zawory

Techniprot Rozdzielacze kotłowe Techniprot wykonywane są z mosiężnej rury ø 42 x 2,5, ø 48 x 3, ø 60 x 3,5 z dowolną liczbą odejść, które mogą być wyposażone w zawory kulowe, zawory regulacyjne zasilające i powrotne lub przepływomierze. Firma Techniprot to jedyny polski producent rozdzielaczy mosiężnych 2"!

Poprawnie skonfigurowana instalacja grzewcza pozwala na dostarczenie wymaganej ilości ciepła do poszczególnych układów grzewczych lub pomieszczeń. Ważną rolę pełnią w tym rozdzielacze kotłowe, od ich bowiem doboru i odpowiedniego wyposażenia (zawory, przepływomierze, siłowniki) zależy właściwy rozdział czynnika grzejnego, a tym samym również indywidualny dobór wymagań cieplnych w różnych pomieszczeniach. Rozdzielacze kotłowe znajdują zastosowanie w rozdziale czynnika grzejnego na osobne obwody grzewcze lub chłodnicze w pomieszczeniach kotłowni lub w węźle cieplnym. Zadaniem rozdzielacza jest oszczędność miejsca, kosztów instalacji oraz czasu montażu poprzez zastosowanie np. gotowych zestawów mieszająco-pompujących. Rozdzielacze kotłowe firmy Techniprot są przeznaczone do kotłowni jedno- lub wielokotłowych z kotłami konwencjonalnymi lub kondensacyjnymi o łącznej mocy grzewczej do: l 20 kW dla rozdzielaczy wykonanych z rury 1 ¼", l 35 kW dla rozdzielaczy wykonanych z rury 1 ½", l 70 kW dla rozdzielaczy wykonanych z rury 2" zasilających instalacje, w których zaprojektowano kilka obiegów grzewczych o różnych parametrach, np. ogrzewanie grzejnikowe o temp.

80°C, ogrzewanie płaszczyznowe podPytanie do...

Który z polskich producentów oferuje mosiężne rozdzielacze 2"? www.instalator.pl

Fot. 1. Rozdzielacz z mosiężnej rury 1 ½" z z aworami regulacyjnymi.

Fot. 2. Rozdzielacz z mosiężnej rury 1 ½" z przepływomierzami.

Fot. 3. Rozdzielacz z mosiężnej rury 2" z zaworami kulowymi. łogowe lub ścienne o temperaturze 50°C, przygotowanie ciepłej wody użytkowej i innych obiegów. Każdy z obiegów grzewczych powinien być

wyposażony w oddzielne pompy lub zestaw mieszająco-pompujący.

Rozdzielacze kotłowe Techniprot wykonywane są z mosiężnej rury ø 42 x 2,5, ø 48 x 3, ø 60 x 3,5 z dowolną liczbą odejść, które mogą być wyposażone w zawory kulowe, zawory regulacyjne zasilające i powrotne lub przepływomierze. Odejścia mogą być skierowane do dołu lub góry. Na wejściach do belek rozdzielaczy zamontowane są zawory kulowe - nyplowe o średnicy odpowiednio 1 ¼", 1 ½", 2".

Belki są umieszczone na specjalnych ocynkowanych wspornikach (za pomocą obejm z wkładkami tłumiącymi) służących do mocowania rozdzielacza, np. na ścianie kotłowni.

Firma Techniprot to jedyny polski producent rozdzielaczy mosiężnych 2"!

Rozstaw odejść we wszystkich rozdzielaczach wynosi 100 mm.

Wszystkie uszczelnienia w rozdzielaczach kotłowych, zarówno o-ringi, jak i uszczelki płaskie, wykonane są z gumy EPDM - 70, która gwarantuje znakomitą szczelność oraz łatwość montażu dla uzyskania prawidłowego połączenia poszczególnych elementów. Rozdzielacze posiadają Aprobatę Techniczną, a wszystkie materiały i elementy użyte do ich wykonania mają odpowiednie atesty lub świadectwa jakości (rury, zawory kulowe, oringi, uszczelki płaskie). Kompletne belki rozdzielacza poddawane są próbie szczelności pod ciśnieniem 8 bar na stanowisku kontrolnym.

Stosując rozdzielacze kotłowe Techniprot, zapewniamy sprawne działanie systemu ogrzewania wodnego, a wykonanie całej instalacji grzewczej staje się łatwiejsze, szybsze i estetyczniejsze.

Bogdan Nowicki

19

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Osprzęt instalacji c.o. i c.w.u. (2)

Poduszka bezpieczeństwa W zamkniętych instalacjach centralnego ogrzewania (c.o.) i ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) montowane są urządzenia, których zadaniem jest optymalizacja pracy instalacji, dająca poczucie komfortu użytkownikom, jak też racjonalne eksploatowanie kotła oraz optymalne zużywanie paliwa.

Częstym problemem instalacji centralnego ogrzewania jest jej zapowietrzanie się na skutek błędów instalacyjnych. Do błędów instalacyjnych należą takie uchybienia jak bezpośrednie połączenia elementów z miedzi i stali, aluminium i stali lub aluminium i miedzi, ponadto wykonanie połączeń gwintowych nieszczelnych na powietrze i brak separatora powietrza lub ulokowanie go w niewłaściwym miejscu w instalacji centralnego ogrzewania.

Powody zapowietrzania Wyszczególnione wyżej pary metali funkcjonują w środowisku wody grzewczej jak ogniwa galwaniczne i powodują, oprócz zjawiska intensywnej korozji, rozkład wody na tlen i wodór.

Zjawisko to można ograniczyć, stosując przekładki dystansowe z innych materiałów, np. mosiądzu, lub stosując odpowiednie substancje (inhibitory) antykorozyjne.

Powodem zapowietrzania się instalacji mogą być również nieszczelne połączenia gwintowe, zwłaszcza z gwintem walcowym, który jest typowy dla tzw. „galanterii mosiężnej”. Mniejszy problem stwarzają połączenia z gwintem stożkowym umożliwiającym mocne zaciśnięcie połączenia, gwarantujące szczelność na gaz.

W każdej instalacji hydraulicznej występują skokowe zmiany średnicy wewnętrznej. Tam, gdzie średnica wewnętrzna gwałtownie się zwiększa, występuje podciśnienie na tyle duże, że zasysa powietrze z zewnątrz, gdy połączenia gwintowe nie jest szczelne na powietrze. Istnieje ogromna różnica szczel-

20

ności na wodę i na powietrze. Połączenie szczelne na wodę, nawet do 8 barów, może być nieszczelne na powietrze.

Jest to wniosek z badań własnych.

Problem zapowietrzania jest skutecznie rozwiązany w instalacjach z kotłami wiszącymi i niektórymi stojącymi, w których fabrycznie zamontowane są pompy obiegowe. Pompy te znajdują są zwykle na zasilaniu, tj. w najlepszym miejscu dla odpowietrzania instalacji, i posiadają skuteczne odpowietrzniki.

W przypadku gdy kocioł nie ma pompy z odpowietrznikiem, rozwiązaniem jest zainstalowanie tzw. separatora powietrza. Jest to urządzenie, które w jednej obudowie zawiera separator powietrza, tj. zespół wychwytujący powietrze z wody, i odpowietrznik, który wyrzuca zebrane powietrze na zewnątrz (rys. 1). Miejscem takiego urządzenia w instalacji centralnego ogrzewania jest rura zasilająca tuż przy kotle, gdzie płynie najcie-

Rys. 1. Separator powietrza z odpowietrznikiem (z archiwum Spirovent).

plejsza woda grzewcza. Im cieplejsza woda, tym łatwiej odseparować i usunąć z niej powietrze.

Sprzęgło hydrauliczne Radykalnym rozwiązaniem odpowietrzania instalacji grzewczej jest sprzęgło hydrauliczne (rys. 2). Jego głównym zadaniem jest „uzgodnienie”

Rys. 2. Sprzęgło hydrauliczne w przekroju, z widocznymi u góry: separatorem powietrza i odpowietrznikiem oraz u dołu - pułapkami nieczystości i zaworem spustowym (z archiwum Flamco). instalacji hydraulicznej centralnego ogrzewania. Nie należy mylić „uzgodnienia” z „równoważeniem” instalacji centralnego ogrzewania. Zainstalowane sprzęgło hydrauliczne w instalacji centralnego ogrzewania jest traktowane jako element kotła. W nim bowiem zamocowany jest czujnik temperatury zasilania i jego wskazania są brane pod uwagę w pracy kotła zamiast wskazań czujnika fabrycznie zamontowanego wewnątrz kotła na zasilaniu.

Sprzęgło hydrauliczne powoduje funkcjonalne rozdzielenie obiegów. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Pompy obiegowe nie odczuwają wpływu pomp z innych obiegów na ich pracę. Pracują zgodnie, nie przeszkadzając sobie nawzajem. Najważniejszy efekt sprzęgła hydraulicznego polega na tym, że regulacja jednego obiegu nie zmienia regulacji pozostałych obiegów, jak to się dzieje w instalacjach wielobiegowych bez sprzęgła hydraulicznego.

Dodatkowymi funkcjami sprzęgła hydraulicznego są: ciągłe odpowietrzenie instalacji oraz zatrzymywanie nieczystości stałych płynących do kotła i zapobieganie tym samym ich gromadzeniu się w newralgicznych miejscach w kotle - w wymienniku ciepła, pompie i zaworach.

Sprzęgło posiada wbudowany odpowietrznik, a samo jest doskonałym separatorem wychwytującym powietrze z wody grzewczej przez dodatkowe elementy umieszczone wewnątrz w jego górnej części. W dolnej części sprzęgła znajdują się tzw. pułapki zanieczyszczeń stałych i zawór spustowy, przy pomocy którego usuwa się je okresowo ze sprzęgła. Sprzęgło zastępuje z powodzeniem takie urządzenia jak separator powietrza i odmulacz.

Naczynia przeponowe Ważną rolę w zamkniętych instalacjach centralnego ogrzewania i instalacjach ciepłej wody użytkowej pełnią naczynia przeponowe. Kompensują one zmiany objętości wody grzewczej i wody użytkowej spowodowane zmianą ich temperatur. Bez naczyń przeponowych niemożliwa byłaby prawidłowa praca instalacji.

Producenci i dystrybutorzy oferują materiały informacyjne i programy doboru naczyń przeponowych. Niezależnie od precyzyjnych wskazówek i obliczeń obowiązuje zasada, że nie ma

2 (234), luty 2018

Rys. 3. Przepływowe (zmodyfikowane) naczynie przeponowe do ciepłej wody użytkowej (z archiwum Flamco). za dużego naczynia przeponowego, może być jednak za małe.

Na szczególną uwagę zasługuje naczynie przeponowe w instalacji ciepłej wody użytkowej. Stosowane są dwa typy naczyń: o konstrukcji podobnej do naczynia dla instalacji centralnego ogrzewania, nazwijmy go „zwykłym”, i o konstrukcji zmodyfikowanej.

Zwykłe naczynie przeponowe „współpracuje” z zasobnikiem ciepłej wody użytkowej. Z każdym otwarciem kranu z ciepłą wodą niewielka część wody z naczynia przeponowego przepływa do zasobnika. Zamknięcie kranu powoduje, że ubytek wody w naczyniu jest uzupełniany zimną wodą z wodociągu. Są to jednak niewielkie ilości wody i trudno to zaakceptować jako odświeżanie wody w naczyniu przeponowym. Znaczna większość pozostaje wewnątrz naczynia i ulega z czasem degradacji biologicznej. Rozwijają się tam bakterie, w tym również niebezpieczne dla zdrowia bakterie Legionella. Te niewielkie ilości wody, jakie przedostają się z naczynia do zasobnika, mogą skutecznie skażać wodę w zasobniku, tym bardziej

że bakterie Legionella są „ciepłolubne” i znacznie szybciej namnażają się w ciepłej wodzie.

Lepsze, z punktu widzenia bezpieczeństwa użytkowników ciepłej wody użytkowej, jest zastosowanie naczyń przeponowych zmodyfikowanych (rys. 3). Są one zaopatrzone w dodatkowy zespół konstrukcyjny, powodujący wpływanie całego strumienia wody zimnej do naczynia, a następnie z niego do zasobnika. Naczynie przeponowe zmodyfikowane jest jak przewód doprowadzający wodę, przy każdym dłuższym poborze wody ciepłej, o objętości większej od naczynia, następuje w nim całkowita wymiana wody zimnej. Zapobiega to tworzeniu się „wylęgarni” drobnoustrojów i podnosi bezpieczeństwo użytkowania ciepłej wody.

Ponadto wskazane jest, jako zabieg nieodzowny, stosowanie tzw. dezynfekcji termicznej wody w zasobniku ciepłej wody użytkowej. Raz na tydzień powinna być podgrzewana woda w zasobniku do temperatury 70°C. W tej temperaturze następuje całkowita dezynfekcja wody z drobnoustrojów chorobotwórczych, wystarczająca na kilka dni.

Nie jest jednak wskazane ustawienie temperatury wody w zasobniku na stałe na 70°C. Temperatura optymalna i zgodna z przepisami to 60°C. Do zasobnika wpływa woda z wodociągu, która zawiera spore ilości minerałów. Podgrzewanie jej do temperatury powyżej 60°C powoduje odkładanie się kamienia kotłowego na wymienniku ciepła i tym samym pogorszenie sprawności i wzrost kosztów podgrzewania wody oraz krótszy okres żywotności zasobnika i instalacji ciepłej wody użytkowej. dr inż. Jan Siedlaczek

Wyniki internetowej sondy: grudzień (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ 12/2017 - decyduje liczba odsłon artykułu na www.instalator.pl) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl www.instalator.pl

21

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Niezbędne instalacje i urządzenia w obiekcie budowlanym

Montaż w paragrafach Instalacje stanowią niezbędnik każdego budynku. W przypadku stwierdzenia, że obiekt budowlany jest użytkowany w sposób zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi, bezpieczeństwu mienia lub środowisku właściwy organ nakazuje, w drodze decyzji, usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości, określając termin wykonania tego obowiązku.

Budynek i urządzenia z nim związane powinny być projektowane i wykonane w sposób niestwarzający niemożliwego do zaakceptowania ryzyka wypadków w trakcie użytkowania.

Pojęcie „instalacja” nie posiada legalnej definicji w ustawie Prawo budowlane, jednak w świetle uregulowań tej ustawy niewątpliwe jest, że roboty polegające na instalowaniu i montażu ustawodawca traktuje jako rodzaj robót budowlanych.

Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 27 stycznia 2016 r. (II SA/Gl 905/15 „Skutki niewyposażenia obiektu w niezbędne do jego funkcjonowania instalacje i urządzenia”): Niewyposażenie obiektu w niezbędne do jego funkcjonowania instalacje i urządzenia może być co najwyżej uznane za uchybienie wymogom techniczno-budowlanych dla określonej kategorii obiektu, lecz w żadnym wypadku nie świadczy o braku możliwości zakwalifikowania do kategorii obiektu budowlanego. Przy odmiennym rozumowaniu budowa budynku bez jakichkolwiek instalacji i urządzeń możliwa byłaby bez jakichkolwiek rygorów prawnych i w celu obejścia prawa wystarczające byłoby niewyposażenie budynku, nawet o tradycyjnych fundamentach, w instalacje i urządzenia [1].

Z prawa budowlanego Zgodnie z art. 61 Prawa budowlanego właściciel lub zarządca obiektu budowlanego są obowiązani:

22

1) utrzymywać i użytkować obiekt zgodnie z zasadami, że obiekt budowlany należy użytkować w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej. Kwestia sprawności komina jest sprawą istotną, która wynika z art. 61 ustawy. Właśnie poprzez ten artykuł należy dochowywać wszelkiej staranności w wyborze i zastosowaniu wkładów kominowych.

2) zapewnić, dochowując należytej staranności, bezpieczne użytkowanie obiektu w razie wystąpienia czynników zewnętrznych oddziaływujących na obiekt, związanych z działaniem człowieka lub sił natury, takich jak: wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, osuwiska ziemi, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, pożary lub powodzie, w wyniku których następuje uszkodzenie obiektu budowlanego lub bezpośrednie zagrożenie takim uszkodzeniem, mogące spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska.

Uwaga! O zakwalifikowaniu do kategorii obiektu budowlanego w rozumieniu art. 1 i art. 3 pkt 1 ustawy Prawo budowlane nie przesądza fakt posiadania instalacji - urządzeń technicznych. Niewyposażenie obiektu w niezbędne do jego funkcjonowania instalacje i urządzenia może być co

najwyżej uznane za uchybienie wymogom techniczno-budowlanych dla określonej kategorii obiektu, lecz w żadnym wypadku nie świadczy o braku możliwości zakwalifikowania do kategorii obiektu budowlanego. Przy odmiennym rozumowaniu budowa budynku bez jakichkolwiek instalacji i urządzeń możliwa byłaby bez jakichkolwiek rygorów prawnych i w celu obejścia prawa wystarczające byłoby niewyposażenie budynku, nawet o tradycyjnych fundamentach, w instalacje i urządzenia.

Wokanda PINB nakazał skarżącemu dokonanie rozbiórki przedmiotowego kurnika na podstawie art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz.

1409 z późn. zm.).

Zdaniem organu I instancji - skoro kurnik, jako obiekt budowlany użytkowany jest od wiosny (...) r., nie może być już zakwalifikowany, jako tymczasowy obiekt budowlany i z uwagi na funkcję, niezależnie od faktu trwałego związania z gruntem i technologii robót budowlanych, jego realizacja wymagała pozwolenia na budowę, a sankcją jego braku jest wdrożenie trybu z art. 48 Prawa budowlanego.

Zdaniem organu nie ma możliwości legalizacji samowoli budowlanej z uwagi na niezgodność z planem miejscowym, który przeznacza teren pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną z dopuszczeniem zabudowy zagrodowej i usług. Nadto z mocy §53 rozdział 13 planu na obszarze tym obowiązuje zakaz tymczasowego zagospodarowania terenu - z wyjątkami, które nie dotyczą niniejszego przypadku.

Skoro zaś skarżący nie prowadzi rodzinnego gospodarstwa rolnego i nie posiada użytków rolnych o obszarze nie mniejszym niż 1 ha, zabudowa jest www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

sprzeczna z postanowieniami planu miejscowego, co uzasadnia wydanie nakazu rozbiórki.

W odwołaniu od decyzji skarżący zarzucił naruszenie art.

48 ust. 1 w zw. z art. 3 pkt 1 i 5 ustawy - Prawo budowlane - poprzez błędne zakwalifikowanie posadowionego na podłożu nadwozia izotermicznego jako obiektu budowlanego, a także naruszenie art. 28 k.p.a. poprzez nieuznanie za stronę współwłaścicielki nieruchomości sąsiedniej, żony wnioskodawcy. Skarżący zarzucił, że samochodowa skrzynia nie jest związana z gruntem, lecz swobodnie umieszczona na kamieniach bez umocowania i nie posiada żadnych instalacji, urządzeń technicznych.

Zatem nie może być zakwalifikowana jako obiekt budowlany w świetle definicji ustawowych. Z zebranego materiału dowodowego nie wynika też data jej posadowienia na działce skarżącego.

Skarżący wyjaśnił, że hoduje ptaki wielu gatunków jedynie hobbystycznie, a zatem działalność taką należy traktować w kategoriach funkcji mieszkaniowej. Jednakże zaskarżoną decyzją orzeczono o utrzymaniu w mocy decyzji organu I instancji jako zgodnej z prawem.

Co więcej, organ odwoławczy uznał, że sporny obiekt jest budynkiem, zaś rolę fundamentów pełnią bloczki betonowe i kamienie, na których jest stabilnie posadowiony, co przesądza o trwałym połączeniu z gruntem. Pełni on zaś funkcję budynku inwentarskiego, gdyż służy do utrzymywania ptactwa gospodarskiego.

Zdaniem organu odwoławczego prawidłowe było też postępowanie przeprowadzone przez organ powiatowy, gdyż nie było możliwe przeprowadzenie trybu legalizacji z powodu braku zgodności z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Jako nieistotny uznano też zarzut pominięcia w postępowaniu współwłaścicieli nieruchomości sąsiedniej, gdyż skutecznie może go podnieść jedynie strona pozbawiona udziału w postępowaniu.

Niewyposażenie obiektu w niezbędne do jego funkcjonowania instalacje i urządzenia może być co najwyżej uznane za uchybienie wymogom techniczno-budowlanym dla określonej kategorii obiektu, lecz w żadnym wypadku nie świadczy o braku możliwości zakwalifikowania do kategorii obiektu budowlanego. Przy odmiennym rozumowaniu budowa budynku bez jakichkolwiek instalacji i urządzeń możliwa byłaby bez jakichkolwiek rygorów prawnych i w celu obejścia prawa wystarczające byłoby niewyposażenie budynku, nawet o tradycyjnych fundamentach, w instalacje i urządzenia.

Konkluzja Normatywne pojęcie „instalacja” nie posiada legalnej definicji w ustawie Prawo budowlane, jednak w świetle uregulowań tej ustawy niewątpliwe jest, że roboty polegające na instalowaniu i montażu ustawodawca traktuje jako rodzaj robót budowlanych, gdyż pojęcia te zostały użyte w przepisie art. 29 ust. 2 pkt 6 oraz 14, 15, 16 i 17 ustawy Prawo budowlane, wymieniającym roboty budowlane, których wykonywanie nie wymaga pozwolenia na budowę.

Przemysław Gogojewicz Podstawa prawna: Ustawa prawo budowlane (Dz. U. z 2016 poz. 290 ze zm.). www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Nowy wymiar ogrzewania/chłodzenia powierzchniowego bez jastrychów (2)

Chłód z podłogi/ściany W 2017 roku wykonane zostały badania doświadczalne przeprowadzone zgodnie z normą [1] dotyczącą badania lekkich systemów ogrzewania podłogowego przy zastosowaniu metalowych elementów rozpraszających ciepło oraz bez ich użycia. Zastosowano przy tym różne rozstawy wężownicy.

W poprzednim artykule pt. „Grzejnik bez jastrychów” (Magazyn Instalatora 1/2018, s. 32-33 - przyp. red.). przedstawiłem zakres badań dotyczących lekkich systemów ogrzewania podłogowego przy zastosowaniu metalowych elementów rozpraszających ciepło lub bez ich użycia oraz ich wyniki.

W części dzisiejszej chciałbym pokazać rozkład temperatury na powierzchni tych grzejników i ich charakterystykę przy chłodzeniu powierzchniowym.

Różnice temperatury na posadzce Nawiązując do pierwszej części tego artykułu interesująco przedstawiają się różnice temperatury na powierzchni grzejników z lamelem i bez niego, zależnie od temperatury ich zasilania oraz rozstawu wężownicy. Średnia temperatura na powierzchni grzejnika z posadzką terakoty nad wężownicą i pomiędzy nią przy rozstawach od 1015 cm jest przedstawiona w tabelach 1 i 2 według [2].

Chłodzenie powierzchniowe Warto zastanowić się, czy grzejniki powierzchniowe będą dobrym dawcą energii chłodniczej. Aby odpowiedzieć na to pytanie należy w pierwszej kolejności sięgnąć do podstawowych normatywów. Polska Norma [3], dotycząca systemów ogrzewania i chłodzenia wbudowanych w podłogi, ściany lub sufity określa moc cieplną wymienionych przegród bu-

24

dowlanych w których umieszczamy urządzenia przekazujące ciepło lub chłód, najczęściej w postaci rur PCV z wodą jako przewodnikiem ciepła.

Wydajność cieplna lub chłodnicza jest charakteryzowana w tej normie przez całkowity współczynnik przenikania ciepła a. Wynosi on przy chłodzeniu: l sufitowym a = 10,8 [W/(m2 * K)], l ściennym a = 8 [W/(m2 * K)], l podłogowym a = 6,5 [W/(m2 * K)].

Stąd widać, że umieszczenie systemu chłodzenia w odpowiednim miejscu przegrody budowlanej ma duże znaczenie. Jego efektywność jest najlepsza, gdy nasz system chłodzenia umieścimy na suficie, a najsłabszą wydajność chłodzenia mamy na podłodze. Te wyniki są odwrotnie proporcjonalne do systemu ogrzewania, gdzie najlepsza wydajność cieplna - zgodnie z normą [3] - dotyczy podłogi, a najsłabsza sufitu. Gdy chcemy więc zastosować uniwersalne rozwiązanie, czyli mieć najlepszą wydajność w okresie zimowym ogrzewania, a latem chłodzenia, i przy tym nie inwestować oddzielnie w niezależne systemy, to najlepszym rozwiązaniem wydaje się montaż ogrzewania i chłodzenia na ścianie. Jak podaje norma [3], współczynnik przenikania ciepła a = 8 [W/(m2 * K)] zarówno przy chłodzeniu, jak i przy ogrzewaniu.

Warto tutaj nadmienić, że badania eksperymentalne dotyczące wartości współczynnika przenikania ciepła a nie zawsze są zgodne z wytycznymi podanej normy. Opisane badania w [4] dowodzą, że wydaj-

ność cieplna lekkiego płaszczyznowego ogrzewania ściennego, w którym dostarczane ciepło znajduje się blisko okładziny je emitującej, jest zbliżona do ogrzewania położonego na podłodze. Autor tego artykułu na podstawie badań dowodzi, że całkowity współczynnik a systemu ściennego ogrzewania wynosi 10,5 [W/(m2 * K)], a nie jak podaje norma [3] - 8[W/(m2 * K)]. W związku z tym przy założeniu tego samego lub podobnego współczynnika przenikania ciepła a może on wynosić przy chłodzeniu ściennym również około 10,5 [W/(m2 * K)] zgodnie z [5]. To dodatkowo potwierdza, że najbardziej uniwersalnym, a jednocześnie efektywnym systemem gdy chcemy uzyskać najlepszą wydajność cieplną i chłodniczą bez ponoszenia dodatkowych kosztów inwestycyjnych jest montaż systemu lekkiego ogrzewania/chłodzenia powierzchniowego na ścianie.

Właściwe umiejscowienie systemu chłodzenia nie jest jednak jedynym warunkiem jego wysokiej wydajności.

Należy dodatkowo spełnić inne ważne kryteria, a mianowicie: l projektować niewielkie odległości pomiędzy rurami oraz możliwie wysoką temperaturę wejścia, l montować krótkie obwody ogrzewania/chłodzenia - zredukowane ciśnienie spada przy małej rozpiętości wężownicy, l przyjmować możliwie duże średnice rur, co daje zmniejszony spadek ciśnienia przy małej rozpiętości rur. l planować wykończenie powierzchni z dobrą przewodnością termiczną, co poprawia przepływ ciepła, l stosować lekkie systemy ogrzewania/chłodzenia najlepiej bez jastrychów, aby osiągnąć jak najmniejszą bezwładność cieplną, co ułatwi też sterowanie temperatury i przyczyni się do lepszej kontroli nad tzw. temperaturą punktu rosy. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Wnioski Artykuł stanowi podsumowanie badań eksperymentalnych i obliczeń dotyczących parametrów cieplnych wykonanych nad ultra cienkim system ogrzewania i chłodzenia powierzchniowego. Wynika z nich, że zarówno konstrukcja lekkiego grzejnika z metalowymi rozpraszaczami ciepła jak i bez nich może być skutecznym emiterem ciepła lub chłodu.

Należy tylko zastosować właściwe odległości wężownicy, najlepiej nieprzekraczające 15 cm w przypadku grzejnika z elementami poprawiającymi przewodność cieplną i do 12,5 cm w grzejnikach bez tych elementów. Tylko wtedy uzyskamy zarówno odpowiednią wydajność cieplną lub chłodniczą, jak i komfort użytkowania dotyczący równomierności rozkładu temperatury na powierzchni posadzki. Badania nad współczynnikiem przenikania ciepła a pokazują, iż najbardziej uniwersalnym lekkim systemem grzewczo-chłodniczym jest ten montowany na ścianie. W celu uniknięcia dodatkowych nakładów inwestycyjnych tylko w przy-

www.instalator.pl

2 (234), luty 2018

padku, gdy miejscem montażu jest ściana, będziemy mieli zapewnioną wysoką efektywność cieplną w okresie zimowym i chłodniczą w okresie letnim. Należy przy tym pamiętać, że samo miejsce położenia płaszczyznowego systemu grzewczo-chłodniczego nie jest jedynym warunkiem osiągnięcia najwyższej sprawności. Warto zastosować się do wymienionych w tym artykule innych kryteriów w czasie projektowania.

Wyniki badań eksperymentalnych pokazują, że system ultra cienkiego ogrzewania zapewnia maksymalną projektowaną temperaturę na posadzce przy niskiej temperaturze zasilania do 36°C i to bez lameli rozpraszających ciepło oraz przy uwzględnieniu różnicy temperatur zasilania i powrotu dT = 5°C. Stosując natomiast lamele rozpraszające, już przy temperaturze zasilania 30°C osiągniemy maksymalną temperaturę posadzki dla dT = 5°C. To w oczywisty sposób klasyfikuje ten system do jego efektywnego wykorzystywania w urządzeniach odzyskujących energię pierwotną typu pompy ciepła, fotowoltaika i inne.

Dodatkowo posiada on wiele innych zalet, a mianowicie: l mały ciężar pozwala na układania przy stropach o małych nośnościach (np. drewnianych) lub tam, gdzie należy zmniejszyć obciążenia stałe, l może być montowany bezpośrednio na podłogach drewnopochodnych (np.

OSB), l niewielka grubość jest istotna przy remontach pomieszczeń ze względu na ustalone wymiary otworów okiennych i nadproży drzwiowych, l posiada dużą wytrzymałość na ściskanie, co umożliwia zastosowania we wszelkiego rodzaju obiektach budowlanych użyteczności publicznej, halach przemysłowych, a nawet obiektach sportowych, l jego konstrukcja pozwala na szybki, łatwy i estetyczny montaż wężownic w gotowych bruzdach płyt izolacyjnych, l nie ma potrzeby użycia ciężkiego sprzętu budowlanego (betoniarki, agregaty itp.), l nie występuje proces wiązania betonu, a to przyspiesza oddanie inwestycji do eksploatacji.

Uniwersalność zastosowania przy wydajnym ogrzewaniu i chłodzeniu oraz wiele innych zalet ultra cienkiego grzejnika powierzchniowego bez jastrychów, potwierdzonych badaniami może sprawić, że w najbliższych latach tego rodzaju konstrukcja stanie się popularna i powszechnie montowana.

Jacek Karpiesiuk Bibliografia: [1] NT VVS127 (2001) „Floor heating systems: Design and type testing of waterborne heat systems for lightweight structures”, NT VVS127, Nordtest.

[2] Katalog produktów firmy Elektra Kardo, październik 2017.

[3] PN-EN 12645:2008. Wbudowane płaszczyznowe wodne systemy ogrzewania i chłodzenia - Część 5: systemy ogrzewające i chłodzące wbudowane w podłogi, sufity lub ściany - Określanie mocy cieplnej.

[4] Acikogoz O.: „A novel evaluation regarding the influence of surface emissivity on radiative and total heat transfer coefficients in radiant heating systems by means of theoretical and numerical methods”, Energy and Buildings, Volume 102, 1 September 2015, p. 105-116.

[5] Karpiesiuk J., Chyży T.: „Analiza porównawcza wydajności cieplnej ściennych grzejników płaszczyznowych o lekkiej, suchej konstrukcji”, monografia pokonferencyjna w ramach I Międzynarodowej Konferencji „Aktualne problemy badawcze materiałów, technologii i organizacji budownictwa w ujęciu transgranicznym”, Politechnika Białostocka, czerwiec 2016.

25

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Dobór grzejników

Klucz do komfortu Klimat, w obszarze którego położona jest Polska, wymusza stosowanie ogrzewania pomieszczeń dla zachowania komfortu cieplnego. Przez większą część roku trwa sezon grzewczy, dlatego prawidłowe zaprojektowanie, wykonanie i eksploatacja instalacji centralnego ogrzewania jest kluczowe dla użytkowników.

Dobór grzejników jako elementów emitujących ciepło do pomieszczenia jest bardzo ważny nie tylko ze względu na późniejszą eksploatację pomieszczeń, ale również na koszty, jakie poniesiemy przy zakupie tych elementów oraz użytkowaniu instalacji centralnego ogrzewania.

Prawidłowy i precyzyjny dobór grzejników powinien zostać dokonany na podstawie obliczeń obciążenia cieplnego pomieszczeń. Zwykle specyfikacja grzejników jest załączana do projektów wykonanych przez uprawnionych projektantów. Obliczenia uwzględniają wszystkie aspekty związane z samą konstrukcją budynku, jego położeniem geograficznym, zorientowaniem pomieszczeń względem stron świata, a także przeznaczeniem, któremu będzie służyć, w celu uwzględnienia dodatkowych strat lub

26

zysków ciepła. Tak wykonany projekt gwarantuje dobór optymalnej wielkości grzejników, które będą precyzyjnie współdziałały ze źródłem ciepła.

Projektowanie wspomagane Niestety zdarzają się sytuacje, kiedy z różnych względów projektu instalacji nie ma. Wtedy trzeba się posiłkować innymi metodami doboru.

W ostatnich latach rozwój oprogramowania komputerowego przełożył się na powstanie wielu narzędzi - zarówno na komputery stacjonarne, jak i urządzenia mobilne, które ułatwiają przeprowadzenie doboru grzejników do pomieszczeń. Zazwyczaj na podstawie kilku informacji na temat obiektu - informacji będących dość łatwych do ustalenia, nawet dla osób nie związanych zawodowo z techniką grzewczą -

można precyzyjnie wybrać właściwy typ i rozmiar grzejnika. Obecnie większość wiodących na rynku producentów grzejników posiada w swoich zasobach takie oprogramowanie. Taka metoda doboru jest skuteczna ze względu na algorytmy obliczeniowe „kalkulatorów doboru grzejników”, które są zwykle oparte na tych samych wzorach, z których korzystają programy dla profesjonalistów. Oczywiście kalkulator nigdy nie zastąpi profesjonalnego oprogramowania i fachowej wiedzy inżyniera, który się nim posługuje, jednak w sytuacjach, kiedy nie ma możliwości skorzystania z usług projektanta, takie rozwiązanie jest godne polecenia.

Dobór wskaźnikowy Wciąż można się jeszcze spotkać ze wskaźnikowym doborem mocy grzejnika do pomieszczenia. Ta metoda powoli odchodzi do lamusa. I słusznie, bo jest wyjątkowo nieprecyzyjna, a wyniki, jakie uzyskujemy, mogą być obarczone sporym błędem. Pół biedy, gdy w wyniku niewłaściwego doboru grzejnik zostanie przewymiarowany. Jedynym zmartwieniem użytkownika będzie wówczas wyższy koszt zakupu i późniejszej eksploatacji. Nadmiar ciepła można łatwo i szybko skorygować ustawieniem głowicy termostatycznej na niższy zakres. Znacznie gorzej jest w sytuacjach, kiedy grzejnik zostanie niedoszacowany i pomimo otworzenia pełnego przepływu czynnika grzewczego przez grzejnik i ustawieniu maksymalnej, dostępnej na źródle ciepła, temperatury - pomieszczenie nadal pozostaje niedogrzane. Wtedy pozostaje wymiana grzejnika na inny, większy emiter ciepła lub modyfikacja zainstalowanego już urządzenia o elementy intensyfikujące przekazywanie ciepła, jak na przykład wentylatory. To ostatnie rozwiązanie jest możliwe, jeśli problemem jest sam grzejnik o zbyt niskiej mocy. Jeśli źródłem kłowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

potów jest, nomen omen, źródło ciepła, którego moc nie pokrywa obciążenia cieplnego budynku, to ani akcesoryjne wentylatory, ani wymiana grzejników na większe, nie rozwiążą problemu.

Obciążenie cieplne pomieszczenia Kluczowe dla doboru grzejników jest obciążenie cieplne pomieszczenia.

Ten parametr powinien być zawsze priorytetem. Jednak z uwagi na to, że grzejniki coraz częściej pełnią oprócz funkcji praktycznej także funkcję dekoracyjną, warto mieć na uwadze oba te aspekty.

Różnorodność typów, kształtów i rozmiarów grzejników daje dużo swobody w aranżacji wnętrza. Znając moc grzejnika, który zapewni komfort cieplny pomieszczenia, można wybierać pomiędzy klasycznymi grzejnikami umieszczanymi pod oknem, jednolub wielopłytowymi, pionowymi do montażu obok okna lub na ścianie pozbawionej przeszklenia, aż po modele ukryte w posadzce, zwykle spotykane w pomieszczeniach, gdzie okno stanowi pełną elewację.

W ostatnich latach połączenie funkcji praktycznej i dekoracyjnej nabrało bardzo dużego znaczenia. Konstrukcje ścian oraz geometria pomieszczeń coraz częściej wymuszają poszukiwanie niestandardowych rozwiązań dla zapewnienia właściwej mocy grzewczej przy jednoczesnym zachowaniu stylu aranżacji wnętrza.

W nowych domach czy apartamentach na etapie budowy możemy zadecydować, jakie emitery ciepła zostaną w nich zastosowane. W przypadku grzejników naściennych podejścia są ukryte w ścianie, co wydatnie poprawia estetykę a także ułatwia utrzymanie czystości podłóg. To, czy armatura termostatyczna sterująca pracą grzejnika znajdzie się pod nim czy też w pobliżu jego górnej krawędzi po lewej lub prawej stronie, zależy tylko od konstrukcji samego grzejnika i preferencji użytkownika.

Na remont czas!

Tendencje rynkowe pokazują, że okres pomiędzy kolejnymi remontami uległ wyraźnemu skróceniu. Wymiana mebli i pomalowanie ścian to zakres www.instalator.pl

2 (234), luty 2018

prac co do których decyzja może zapaść często pod wpływem chwili. Remont kuchni czy łazienki powiązany z wymianą płytek ceramicznych, jest już poważniejszą ingerencją, jednak i takie prace są obecnie wykonywane częściej niż jeszcze kilkanaście lat temu. W budynkach oddanych do użytkowania przed rokiem 2000 stosowano najczęściej układ pionowy, gdzie przez stropy kolejnych kondygnacji prowadzone były piony wspólne dla kilku lokali. W takich przypadkach i gdy nie planujemy głębszych ingerencji w prowadzenie gałązek od pionów, należy skupić się na grzejnikach z puli modeli renowacyjnych. Uznani producenci mają zwykle w swojej ofercie produkty, których rozstaw przyłączy jest identyczny jak w grzejnikach żeliwnych. Dotyczy to zarówno modeli płytowych, członowych (nawiązujących kształtem do żeliwnych), jak i drabinkowych.

Te ostatnie ze względu na dużo wyż-

szą praktyczność i funkcjonalność warto umieścić w łazience, zyskując tym samym miejsce do przechowywania i suszenia ręczników.

Eksploatacja grzejników Tematem przewodnim jest dobór grzejników, jednak ich eksploatacja jest równie ważna, szczególnie w kontekście wieloletniej bezawaryjnej pracy. Kluczowa dla zachowania ich w należytym stanie jest nie tylko dbałość o powierzchnie zewnętrzną, lecz także - a wręcz przede wszystkim - o kondycję ścianek po wewnętrznej stronie grzejnika. Za ich stan odpowiada głównie czynnik grzewczy. Woda wodociągowa może być, ze względu na swój

skład chemiczny, agresywna dla materiałów stosowanych w instalacjach centralnego ogrzewania. Z tego też powodu wskazane jest napełnianie instalacji wodą uzdatnioną. Warto także sięgać po środki zapobiegające krzepnięciu wody w ujemnych temperaturach.

Dodatkową zaletą takich środków są inhibitory korozji zawarte w ich składzie.

Roztwory wodne oparte na glikolu propylenowym są skutecznym zabezpieczeniem przed zamrożeniem instalacji, które zwykle skutkuje awarią rur i grzejników. Roztwory takie eliminują także zjawisko powstawania kamienia kotłowego. Równie agresywny jak minerały zawarte w wodzie jest też tlen.

W nowych instalacjach wykonywanych z rur z tworzywa sztucznego bardzo istotna jest warstwa antydyfuzyjna. Jest ona skutecznym zabezpieczeniem przed przenikaniem powietrza przez ich ścianki. Dlatego warto korzystać z produktów posiadających certyfikaty poświadczające jej obecność.

Sam materiał rur nie jest jedynym miejscem, gdzie może dojść do niekontrolowanego napowietrzania instalacji. Systemy z otwartym naczyniem wzbiorczym są już coraz rzadziej spotykane. Naczynia wzbiorcze przeponowe i pozostałe elementy instalacji powinny być kontrolowane okresowo pod kątem ogólnej sprawności. Zdarza się jeszcze, szczególnie w starszych budynkach, że zarządca podejmuje decyzję o opróżnieniu instalacji w okresie letnim. Jest to działanie wyjątkowo szkodliwe, gdyż wilgoć pozostająca w jej elementach, w połączeniu z tlenem zawartym w powietrzu, ma działanie korozyjne. Opróżnianie instalacji powinno być przeprowadzane wyłącznie w celu przeprowadzenia niezbędnych remontów i niezwłocznie po ich zakończeniu brakujący zład należy uzupełnić czynnikiem o właściwej jakości.

Mamy jeszcze czas do rozpoczęcia prac przy instalacji centralnego ogrzewania oraz do podjęcia decyzji odnośnie do emiterów ciepła, jakie zastosujemy. Pamiętajmy, że jakość produktu w przypadku urządzeń, które mają służyć bezawaryjnie przez długie lata, jest kluczowa. To w połączeniu z właściwą konserwacją i okresowymi kontrolami sprawności istotnych podzespołów jest gwarantem bezawaryjnej eksploatacji.

Robert Skomorowski

27

miesięcznik informacyjno-techniczny

2 (234), luty 2018

Prawidłowa praca instalacji ogrzewczej (1)

Walka z powietrzem Jedną z głównych przyczyn zakłóceń w prawidłowym funkcjonowaniu urządzeń grzewczych jest zbierające się powietrze w różnych punktach instalacji ogrzewczej.

Przykładem miejsca, gdzie do instalacji może się dostawać powietrze, jest pompa dławnicowa. Zasysanie powietrza przez pompę obiegową może pojawić się w pompie wyposażonej w dławnicę. Powstaje ono po stronie ssawnej pompy. Występujący w tym miejscu spadek ciśnienia przy nieszczelnej dławnicy działa jak eżektor, zasysając powietrze z pomieszczenia do wnętrza instalacji. Lepszym rozwiązaniem będzie zastosowanie w instalacji pompy bezdławnicowej. Rynek oferuje bardzo bogatą ofertę w tym zakresie.

Odpowietrzanie Zgodnie z normą PN-91/B-02420 instalacje centralnego ogrzewania, jak również instalacje chłodzące pracujące w systemie zamkniętym powinny być wyposażone w urządzenia umożliwiające usunięcie powietrza ze zładu - zarówno w czasie ich napełniania, jak i normalnej pracy. Odpowietrzanie urządzeń ogrzewczych może być dokonywane ręcznie lub automatycznie. Zastosowanie urządzeń do automatycznego (samoczynnego) odpowietrzania instalacji centralnego ogrzewania prowadzi do wyeliminowania sieci przewodów i tradycyjnych naczyń odpowietrzających, co gwarantuje prawidłowe działanie całej instalacji. Zastosowanie takiego rozwiązania obniża całkowity koszt instalacji odpowietrzającej o ok. 30-50% w porównaniu z instalacją standardową. Usytuowanie automatycznego odpowietrznika w instalacji c.o. musi być zgodne z zaleceniami PN-91/B-02420 (Ogrzewnictwo. Odpowietrzanie instalacji ogrzewań wodnych. Wymagania).

28

Norma ta, obowiązująca od 1 stycznia 1993 r., zaleca stosowanie automatycznych odpowietrzników w instalacjach c.o., szczególnie z rozdziałem dolnym i pompą na zasilaniu.

Możliwe jest odprowadzanie powietrza z poszczególnych grzejników (np. przy zastosowaniu odpowietrzników ręcznych), pionów i poziomów instalacji. Każdy z automatycznych odpowietrzników powinien być zamontowany wraz z zaworem stopowym. Odpowietrzniki automatyczne instaluje się przy kotłach, na pionach oraz we wszystkich innych miejscach instalacji, gdzie może gromadzić się powietrze i mogą powstawać trudności w samoistnym odprowadzeniu powietrza z danego fragmentu instalacji (syfony).

Rys. Różnice konstrukcyjne pomiędzy odpowietrznikiem automatycznym (z lewej) a degazatorem (z prawej). Wielkość komory presostatycznej w odpowietrzniku wynosi 1 mm, a w degazatorze 7 mm.

Czarne punkty na przekroju oznaczają pływające na powierzchni wody zanieczyszczenia, które zapychają wylot powietrza, a w konsekwencji powodują wyciek wody.

Podział Automatyczny zawór odpowietrzający pływakowy to mały zbiorniczek z zamocowanym wewnątrz pływakiem polietylenowym, który jest połączony z dźwignią zaworu wylotowego. Zasada jego działania jest następująca: w momencie pojawienia się w okolicy zaworu powietrza lub innych gazów pływak zaworu opada na dół pod własnym ciężarem, pociągając za sobą ramię dźwigni. Wówczas następuje otwarcie zaworu wylotowego. Powietrze i gazy uwalniają się do atmosfery. Miejsce usuniętego powietrza wypełnia woda, która unosi pływak i zamyka zawór wylotowy. Automatyczne zawory odpowietrzające pływakowe przeznaczone są do usuwania fazy gazowej w postaci dużych pęcherzy przemieszczających się grawitacyjnie w kierunku najwyżej położonych punktów instalacji. Każdy z odpowietrzników automatycznych powinien być zamontowany wraz z zaworem stopowym. Pozwala on na bezpieczną wymianę odpowietrznika na nowy bez konieczności spuszczania całej wody z instalacji. Podczas wykręcania odpowietrznika z zaworu stopowego następuje odcięcie wody do urządzenia.

Brak zaworu stopowego może doprowadzić do zalania pomieszczenia podczas wymiany.

Automatyczne odpowietrzniki, ze względu na ich przeznaczenie, możemy podzielić na: l pionowe - montowane na pionach, zbiornikach, rozdzielaczach itp., l kątowe - grzejnikowe montowane na grzejnikach stalowych, aluminiowych lub żeliwnych.

Montaż l odpowietrznik automatyczny montujemy w najwyższym punkcie instalacji, to znaczy tam, gdzie najłatwiej www.instalator.pl

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: tylko 11 PLN/miesiąc Kliknij po szczegółowe informacje...