Magazyn Instalatora 5/2014 by Magazyn Instalatora

nakład 11 015

014 5. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 5 (189), maj 2014

l Ring „MI”:

kanalizacja wewnętrzna

l Rekuperacja

Centrale wentylacyjne

l Bez przecieku l Sprawne solary l Cynk na rurze l Sprzęgło i gaz! l Oddymianie

ISSN 1505 - 8336

Producent najwyższej jakości urządzeń

Producent najwyższej jakości urządzeń z zakresu techniki grzewczej, instalacji sanitarnych, klimatyzacyjnych, odnawialnych źródeł energii, dla użytkowników domowych oraz instalacji przemysłowych. Firma Calefﬁ zatrudnia ponad 1000 pracowników na całym świecie w swoich 14 przedsiębiorstwach oraz 3 zakładach produkcyjnych zlokalizowanych wyłącznie we Włoszech. Firma aktywnie działa na ponad 60 rynkach na świecie. Jedno z najnowocześniejszych w Europie centrum badawczo rozwojowe CUBOROSSO oraz automatyczny magazyn MAV gwarantują naszym klientom szybki i wygodny dostęp do najnowszych i najbardziej zaawansowanych produktów na rynku HVAC.

www.caleffi.pl

cale145361_dexe_207x293_ADV_IST_custom_PL.indd 1

17/04/14 15:03

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: uprzejmie prosimy o wpłatę 11 PLN/miesiąc (lub - 33 na kwartał, 66 na pół roku, 121 na cały rok)

Uwaga - ważne! W celu łatwiejszej iden tyfikacji osoby/firmy wpłacającej prosimy o podanie w treści przelewu numeru identyfikacyjnego znajdującego się z lewej strony etykiety adresowej albo adresu, na który wysyłamy „Magazyn Instalatora”.

Jeśli chcieliby Państwo otrzymać fakturę VAT prosimy o dołączenie Państwa adresu e-mail w treści przelewu. Na wskazany adres e-mail zostanie przesłana faktura w formie pliku pdf.

W przypadku pytań prosimy o kontakt: tel. 58 306 29 75 e-mail: baza-mi@instalator.pl

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Kanalizacja w budynku potrzebna jest... i koniec. Jej zadaniem, wiadomo, jest odebranie i przetransportowanie ścieków poza budynek. Składają się na nią zarówno połączone ze sobą pionowo lub poziomo rurociągi, jak i syfony, wpusty punktowe i odwodnienia liniowe, urządzenia przepompowujące i rozdrabniające, a także zabezpieczenia przeciwcofkowe. Prawidłowo wykonana potrafi pracować cicho i bezproblemowo przez długi czas. Jakie rury i kształtki zastosować do jej budowy? Jeśli jest konieczność, to jakie urządzenie pompujące zamontować i gdzie? Odpowiedź na te i wiele innych pytań znajdziecie Państwo w artykułach majowego ringu „Magazynu Instalatora”: „Niezbędnym elementem kanalizacji wewnętrznej są odwodnienia punktowe i liniowe. Wpusty mogą być wykonane z tworzywa sztucznego (ABS, PP, PVC), tworzywa Ecoguss lub stali nierdzewnej. To ostatnie łączy ze sobą zalety żeliwa i tworzywa, przy czym nie występują tutaj charakterystyczne dla żeliwa problemy z korozją i dużym ciężarem urządzenia. Wykazuje krótkotrwałą odporność na temperatury do 400°C”. Ciekawym rozwiązaniem, szczególnie dla firm zajmujących się serwisem, jest „(...) pompa tłocząca z wbudowanymi rozdrabniaczami (...) z bezprzewodową czujką alarmową. Ta dodatkowa czujka alarmowa wysyła informację drogą radiową w przypadku nieprawidłowej pracy urządzenia lub braku prądu”. Ochrona instalacji przed występowaniem nadmiernych temperatur jest jedną z ważniejszych kwestii interesujących użytkowników kolektorów słonecznych. Gdy czynnik grzewczy nie odbiera ciepła z kolektorów słonecznych, pojawia się tzw. stan stagnacji, który może stanowić zagrożenie dla trwałości komponentów instalacji. W artykule pt. „Ochrona przed przegrzewem” (s. 42-44) autor postara się odpowiedzieć na pytanie, jaka jest zależność temperatury stagnacji i ochrony przed nadmiernymi przegrzewami. Energooszczędność poszczególnych elementów instalacji to temat niezwykle istotny dla użytkownika, na który cały czas zwracają uwagę producenci, projektanci, urzędnicy. Dzięki programowi dofinansowania budynków energooszczędnych przez NFOŚiGW inwestorzy coraz częściej zastanawiają się nad ich wyborem, a są i tacy, którzy decydują się wybudować energooszczędnie. Ale co to znaczy „energooszczędnie”, chociażby w przypadku wentylacji? O tym w artykule pt. „Wymiana w centrali” (s. 66-68). Wiosna w pełni, a w Poradniku ABC „Magazynu Instalatora” dominuje temat... urządzeń grzewczych na biomasę. Celowo. Mam nadzieję, że eksperci przekonają Państwa do tego typu rozwiązań, które stają się coraz bardziej popularne. Gdyby jednak brakowało Państwu szczegółów, prosimy o bezpośrednie kontakty telefoniczne bądź e-mailowe z ekspertami. Sławomir Bibulski

Na okładce: © diter - Fotolia.com

Ring „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku s. 6-25

l Bez przecieku (Zawory przelotowe w instalacjach wodociągowych - 2) s. 26 l Pętla przeciwcofkowa (Kanalizacja burzowa) s. 29 l Obniżka na twardości (Woda dla zastosowań przemysłowych - 3) l Co tam Panie w „polityce”? s. 32 l Akcesoria do zbiorników (Systemy gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej - 5) s. 34 l Niezawodne w każdej instalacji (strona sponsorowana firmy Arco) s. 35 l Marka z tradycjami (strony sponsorowane firmy Caleffi) s. 36 l Kropla drąży skałę (Dobra izolacja to nie wszystko) s. 38

Mieszkaniowe węzły cieplne s. 48

l Warstwa ochronna (Co z tą korozją? - 2) s. 40 l Ochrona przed przegrzewem (Temperatura stagnacji a sprawność kolektora słonecznego - 2) s. 42 l Równe łokcie (Jak to dawniej bywało...) s. 45 l Podłogówka pod panelami s. 46 l Stabilne parametry (Instalacje z mieszkaniowymi węzłami cieplnymi) s. 48 l Powietrze w kotłowni (Elementy instalacji, bez których kocioł nie będzie dział...) s. 50 l Sterowanie przepływami (Sprzęgła hydrauliczne) s. 52 l W gorącym strumieniu (Kotły stałopalne) s. 54 l Spadkobiercy (Zapis windykacyjny na rzecz instalatora) s. 56 l Nowości w „Magazynie Instalatora” s. 58

Centrale z odzyskiem ciepła s. 66

ISSN 1505 - 8336

l Stabilizacja w kanale s. 60 l Instalacje oddymiające s. 62 l Powietrze ekstremalne s. 64 l Wymiana w centrali (Zużycie energii w systemach wentylacyjnych) s. 66

014 5.2 www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70. Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5. Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W czerwcu na ringu: urządzenia do przygotowania ciepłej wody użytkowej...

Ring „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku łazienka, ścieki, odprowadzanie, agregat

Grundfos Dzięki Sololift2 dodatkowa toaleta lub cała łazienka na poddaszu lub w piwnicy nie musi być już tylko pragnieniem. Ogromną zaletą jest również kompaktowa i smukła budowa, która ułatwia ich zamontowanie w niewielkiej przestrzeni, a atrakcyjny i dyskretny wygląd Sololift2 czyni łatwym wpasowanie agregatu do łazienek zarówno już istniejących, jak i nowych. Jednym z obszarów, w którym firma Grundfos oferuje swoje produkty, są rozwiązania systemowe w zakresie techniki odprowadzania ścieków w budynkach mieszkalnych. Wszędzie tam, gdzie ścieki domowe nie mogą zostać odprowadzone za pomocą tradycyjnych pionów kanalizacyjnych do kanalizacji publicznej czy też szamba, można wykorzystać specjalne urządzenia do tłoczenia ścieków. Urządzenia te, potocznie nazywane przez

instalatorów „młynkami”, to kompaktowe agregaty podnoszące Sololift2. Sololift2 to już druga generacja agregatów podnoszących ścieki w ofercie firmy Grundfos. Urządzenia skonstruowano z uwzględnieniem wymagań wysokiej niezawodności, nieskomplikowanej obsługi serwisowej i łatwości wymiany. Typoszereg został opracowany z myślą o codziennej eksploatacji w domowych instalacjach kanalizacyjnych.

Właściwości Budowa i parametry nowych maceratorów - agregatów podnoszących wyposażonych w rozdrabniacz Sololift2 - zostały podporządkowane oczekiwaniom eksploatacyjnym stawianym przez użytkowników. Urządzenia dysponują zwiększoną mocą, Pytanie do... Jakie były największe problemy związane z agregatami podnoszącymi ścieki i jak rozwiązała je firma Grundfos? która ułatwia użytkowanie i rozszerza zakres ich zastosowań. Modele bez trudu radzą sobie z papierem toaletowym i przypadkowo trafiającymi do muszli WC higienicznymi produktami dla kobiet. W przypadku, gdy do urządzenia dostaną się przedmioty niedozwolone i zostanie ono zablokowane, zapewniono możliwość szybkiego, łatwego i czystego przeprowadzania obsługi serwisowej i ewentualnych napraw. Tradycyjne maceratory wymagają skomplikowanego demontażu oraz opróżnienia przed czynnościami serwisowymi. W przypadku Sololift2 wystarczy zdjąć pokrywę, aby od razu uzyskać „czysty” dostęp do wszystkich części. Również wymiana całego urządzenia nie wymaga żadnych dodatkowych prac przy orurowaniu. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Przed przystąpieniem do opracowywania projektu firma Grundfos skonsultowała się z dużą grupą instalatorów z różnych krajów w celu określenia ich potrzeb i oczekiwań w stosunku do nowego typoszeregu produktów. Wszyscy pytani zgadzali się co do tego, że największe problemy związane z agregatami podnoszącymi ścieki sprawia kłopotliwe przywracanie sprawności po zatkaniu, względnie zablokowaniu agregatu, oraz ogólny stopień trudności obsługi serwisowej. Na bazie tych opinii opracowano możliwie jak najmniej zawodny sposób działania urządzenia oraz nowy standard czynności serwisowych. Wprowadzone ułatwienia to m.in. samoczyszcząca się konstrukcja oraz innowacyjna karta obwodu drukowanego PCB sygnalizacji alarmowej „plug & go” instalowana w sposób podobny do przyłączania pamięci USB.

Zastosowania Agregaty Sololit2 są przeznaczone do pompowania ścieków w budynkach mieszkalnych. Charakteryzują się niezawodnością, łatwością obsługi serwisowej i małym zakresem koniecznej konserwacji. Mogą być stosowane wszędzie tam, gdzie grawitacyjne odprowadzanie ścieków bezpośrednio do kanalizacji nie jest możliwe. Dzięki swojej niezależności od pionów kanalizacyjnych Sololift2 zapewnia całkowitą swobodę wyboru miejsca instalacji urządzeń sanitarnych. Nierzucający się w oczy przewód tłoczny (o średnicy 25 do 32 mm) zastępuje w takim przypadku stosowany zazwyczaj odpływ o dużym przekroju. Dodatkowy przewód wentylacyjny nie jest potrzebny - wentylacja odbywa się bezzapachowo poprzez wbudowany filtr węglowy. Dzięki takim ułatwieniom urządzenia pozwalają zainstalować nową łazienkę www.instalator.pl

lub zaaranżować pomieszczenie gospodarcze w dowolnym miejscu.

Wersje Pełen typoszereg Sololift2 obejmuje 5 kompaktowych urządzeń do odprowadzania ścieków domowych. 3 zespoły oznaczone jako WC-1, WC-3 i CWC-3 przeznaczone są do odbioru ścieków z toalet i innych urzą-

dzeń sanitarnych. 2 zespoły oznaczone jako C-3 i D-2 przeznaczone są do odbioru wody szarej (zabrudzonej, bez fekaliów). Sololift2 to: l Sololift2 WC-1 - do WC i umywalek, l So lo li ft2 WC -3 - do WC, natrysków, umywalek i bidetów, l Sololift2 CWC-3 - specjalny płaski model do instalacji w zabudowie podtynkowej, do naściennych muszli WC, natrysków, umywalek i bidetów, l Sololift2 C-3 - do natrysków, umywalek, pralek i zmywarek (także w wykonaniach przemysłowych), zlewów kuchennych i wanien; wariant odporny na działanie gorącej wody o temperaturach do 90°C, l So lo li ft2 D -2 - do na trysków i umywalek. Wszystkie wykonania pracują automatycznie: po osiągnięciu poziomu startowego pompa uruchamia się samoczynnie, a gdy ciecz opadnie do poziomu zatrzymania pompa wyłącza się. Pompy do ścieków szarych wyposażone są w specjalne wirniki typu vortex, a agregaty podnoszące do WC dysponują wysokowydajnymi rozdrabniaczami.

Podsumowanie Podsumowując prezentację profesjonalnych agregatów podnoszących firmy Grundfos, należy jeszcze raz przypomnieć o ich głównym przeznaczeniu. Dzięki Sololift2 dodatkowa toaleta lub cała łazienka na poddaszu lub w piwnicy nie musi być już tylko pragnieniem. Ogromną zaletą jest również kompaktowa i smukła budowa, co ułatwia ich zamontowanie w niewielkiej przestrzeni, a atrakcyjny i dyskretny wygląd Sololift2 czyni łatwym wpasowanie agregatu do łazienek zarówno już istniejących, jak i nowych. Maciej Kaszuba

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Ring „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku syfon, odpływ, rozdrabniarki, brodzikowe, liniowe

Jimten Jimten S.A. to hiszpański producent o ponad 40-letnim doświadczeniu w produkcji systemów odpływowych z tworzyw sztucznych. Produkty są projektowane i wykonywane z myślą o instalatorach ceniących niezawodność połączeń oraz szybki czas montażu. Z przyjemnością przedstawiam Państwu zalety wybranych produktów firmy Jimten, cieszących się dużą popularnością, które służą do odprowadzania wody w łazienkach i kuchniach.

Nowa generacja syfonów Pierwszym produktem, którego zalety chciałbym omówić, jest nowa generacja syfonów umywalkowych i zlewozmywakowych o nazwie Junta Fix. W modelach tych wszystkie uszczelnienia są zintegrowane z korpusem, co uniemożliwia ich zagubienie lub nieprawidłowe zamontowanie. Górna uszczelka zawsze znajduje się w osi syfonu, co gwarantuje szczelność na połączeniu syfonu ze zlewem lub umywalką. Możliwa jest szybka regulacja wysokości odpływu i długości wylotu, co znacznie skraca czas montażu. Zastosowany podwójny gwint wyczystki przyspiesza czas inspekcji. Syfony te dostępne są w opcji z przyłączem do pralki jako półsyfon lub syfon z korkiem (fot. 1).

Odpływy brodzikowe Jimten posiada w swojej ofercie kompletny asortyment odpływów brodzikowych (fot. 2) dla otworów brodzików DN 50, 60 i 90. Wymiary odpływów są zgodne z wymaganiami normy EN 329. Cechuje je wysoka niezawodność i wodoszczelność. Każdy wyrób testowany jest przy użyciu sprzętu elektronicznego w fazie produkcji. Dużą zaletą jest uproszczony montaż ograniczony do dokręcenia od góry przy użyciu specjalnego narzędzia standartowo dołączanego do każdego odpływu. Odpływy brodzikowe Jimten dostępne są w wersji z pokryciem typu pełnego lub pokryciem typu „grill”. W odpływach brodzikowych z grillem istnieje możliwość ich zamykania korkiem zlewozmywakowym Jimten. Specjalna konstrukcja odpływów brodzikowych umożliwia inspekcję od góry bez potrzeby demontażu całego syfonu. W ofercie są też dostępne specjalne modele z króćcem do odwadniania saun i kabin masażowych. Istotną cechą tych produktów jest zmniejszona wysokość zabudowy - 80 mm!

Automatyczny odpływ wannowy Automatyczne odpływy wannowe marki Jimten serii S-343 posiadają bardzo płynnie i pewnie działający mechanizm zamknięcia testowany w laboratoriach Jimten na 100 000 cykli otwarcia bez awarii! Mechanizm zamknięcia wyposażony jest w sprzęgło uniemożliwiające zniszczenie przekładni lub zerwanie linki. Linka wykonana jest ze stali nierdzewnej o wysokiej odporności na uszkodzenia i znajduje się wewnątrz pancerza pokrytego teflonem. W skład zestawu wchodzi też elastyczna rura przelewowa o średnicy DN 32. Niewątpliwą zaletą tych produktów jest samoczyszczący syfon o zredukowanej wysokości i zachowanym zasyfonowaniu z przyłączem skośnym i regulowanym DN 40/50.

Odpływ z korkiem typu klik-klak Odpływ wannowy z korkiem typu klik-klak (fot. 4) posiada rozciąganą, elastyczną rurę przelewową o średnicy DN 32, która wytrzymuje ponad 25 000 cykli wydłużenia/ściśnięcia. Korek systemu klik-klak wykonany jest z chromowanego mosiądzu, a pokrywka przelewu z chromowanego ABS (DN 70). Odpływ wannowy z korkiem klik-klak posiada samoczyszczący syfon o zredukowanej wysokości i zachowanym zasyfonowaniu z przyłączem skośnym i regulowanym DN 40/50.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Odpływ podłogowy Odpływ podłogowy zasyfonowany Camaleon posiada zredukowaną wysokość zabudowy (fot. 3). Jego łączna wysokość minimalna wynosi 94 mm. Jego cechą charakterystyczną jest ułatwiona inspekcja i czyszczenie dzięki wyciąganemu zasyfonowaniu. W modelu tym pokrywa i ramka zostały wykonane ze stali nierdzewnej AlSI304 o wymiarach 120 x 120 lub 150 x 150 mm. Odpływy dostępne są z wyjściami pionowymi i poziomymi. Istotną informacją jest to, że montaż do izolacji wodoszczelnej odbywa się za pomocą pierścienia zaciskowego zabezpieczonego śrubami. Produkty Camaleon są również dostępne w wersji z matą wodoszczelną 1,5 x 2,0 m. Odpływy spełniają normę PN-EN274 (tempo odwadniania do 0,8 l/s).

Odpływ liniowe Odpływy liniowe Linnum marki Jimten wykonane są zgodnie z normą PN-EN274 (natężenie przepływu wynosi 0,8 l/s). Posiadamy szeroki asortyment modeli odpowiednich do

5 (189), maj 2014

różnych warunków montażu. Kraty odwodnień liniowych dostępne są w dwóch szerokościach - 50 i 70 mm oraz w trzech długościach - 650, 750 i 950 mm. Krata i rama odwodnienia wykonane zostały ze stali nierdzewnej. Dostępne dwa systemy odwodnienia - z syfonem obrotowym bądź zintegrowanym. W przypadku tych modeli istnieje możliwość regulacji poziomu wysokości montażu odwodnienia dzięki zastosowaniu stopek montażowych. Odpływy dostosowane są do montażu z płytkami różnej grubości dzięki zastosowaniu specjalnego systemu kołeczków do regulacji wysokości ramy odwodnienia.

Rozdrabniarki i pompy sanitarne Oferowane przez firmę Jimten rozdrabniarki i pompy sanitarne Ciclon dostępne są w czterech rodzajach: l rozdrabniarka T-604 - podnoszenie ścieków do 6 m, przepompowywanie w poziomie do 62 m, przyłącza dla 3 urządzeń sanitarnych; l rozdrabniarka T-502 - podnoszenie ścieków do 5 m, przepompowywanie

Pytanie do... 1. Czy posiadają w ofercie syfony ze zintegrowanymiuszczelnieniami? 2. Czy odpływy podłogowe i brodzikowe są zgodne z normą PN-EN274, określającą minimalne tempo odwadniania 0,8 l/s i poziom zasyfonowania 50 mm? w poziomie do 52 m, przyłącza dla 2 urządzeń sanitarnych; l rozdrabniarka T-503 - podnoszenie ścieków do 5 m, przepompowywanie w poziomie do 52 m, przyłącza dla 2 urządzeń sanitarnych; l pom pa EB -705 - pod no sze nie ścieków do 7 m, przepompowywanie w poziomie do 72 m, przyłącza dla 5 urządzeń sanitarnych. Wszystkie modele charakteryzują się cichą pracą i zredukowanymi wymiarami. Wyposażone są w kasetowy silnik ułatwiający serwis bez konieczności odłączania od ceramiki sanitarnej. Zapraszamy Państwa do korzystania z rozwiązań proponowanych przez firmę Jimten. Jestem w pełni przekonany, że instalatorom pozwolą na szybszy i łatwiejszy montaż, a użytkownikom na długoletnią i bezawaryjną pracę. Jakub Gronek

Tekst sponsorowany - ale jak pasuje do tematu! Nieprawdaż?

Oszczędzaj energię z Zypho Zypho to rekuperator stworzony z potrzeby oszczędności ciepłej wody i energii zużywanych do jej podgrzania. Zypho to niedrogie, ale efektywne urządzenie, które pozwala na bierne odzyskiwanie energii. Po zamontowaniu i zabudowaniu można o nim po prostu zapomnieć na lata. Podczas korzystania z natrysku zimna i gorąca woda jest mieszana w mieszalniku natrysku, dając prawidłową temperaturę wody natrysku. Gdy korzystamy z natrysku, woda odpływa i zabiera ze sobą wielką ilość energii cieplnej. Używając opatentowanej technologii, Zypho przekazuje ciepło z wody odpływającej z prysznica wodzie zimnej, która przechodząc przez rekuperator, dochodzi do baterii prysznica wstępnie ogrzana, znacznie redukując ilość energii potrzebnej do jej podgrzania lub pobór ciepłej wody. Zypho jest w stanie odzyskać do 12°C ze spływającej wody i oddać ją pobieranej przez prysznic wodzie zimnej już w ciągu kilku pierwszych sekund od rozpoczęcia pracy. Dzięki temu czysta woda, wpływając do Zypho z temperaturą 15°C, opuści go z temperaturą zwiększoną do 27°C! www.instalator.pl

Przepisy europejskie EN 1717 wymagają stosowania podwójnych ścian do separowania wody odpływowej i wody pitnej. Zwojnica wymiennika ciepła Zypho jest uzyskana przez dociśnięcie do siebie dwóch rur miedzianych. Tworzy to bardzo wytrzymałą i zwartą konstrukcję, w której kontakt pomiędzy rurami nie zależy od ciśnienia wody. Konstrukcja Zypho jest również zgodna z Dyrektywą Zapobiegania Skażeń przez bakterię Legionella. Urządzenie nie zawiera żadnych martwych przestrzeni, przy jednoczesnym wysokim stopniu przepływu. Posiada międzynarodowy patent PCT054506 i certyfikowane jest przez KIWA. Zalety Zypho 750: l do 1000 zł oszczędności rocznie (4-osobowa rodzina), l 1240 kWh energii zaoszczędzonej, l 1-5 lat na zwrócenie się wstępnej inwestycji, l 5 lat gwarancji, l gwarantowana jakość, w 100% przetestowane. www.ecomax.info.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Ring „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku syfon, przeciwzalewowe, przepompownia, rura, kolanko

Kessel Instalacja kanalizacyjna wewnątrz domu składa się z podejść pod urządzenia sanitarne, pionów kanalizacyjnych oraz przewodów odpływowych zwanych poziomami. Instalacja kanalizacyjna wewnątrz domu najczęściej działa w układzie grawitacyjnym, w którym ścieki spływają pod własnym ciężarem, ale możliwe są też układy mieszane, w których ścieki z pomieszczeń znacznie oddalonych od pionu lub poziomu można tłoczyć do przewodu głównego za pomocą przepompowni. Główny przewód odpływowy wyprowadza się poza budynek do kanału ulicznego, szamba lub przydomowej oczyszczalni. Warunkiem dobrej pracy kanalizacji jest między innymi poprawne podłączenie podejść od urządzeń sanitarnych do pionu - możliwie najkrótszą drogą i koniecznie ze spadkiem w kierunku pionu. W domach jednorodzinnych stosuje się następujące średnice podłączeń: l do umywalek i bidetów rury kanalizacyjne o średnicy 0,04 m; l do zle wo zmy wa ków i wa nien 0,05 m; l do kilku przyborów lub do pionów albo odpływów, jeśli nie są podłączone do nich miski ustępowe - 0,07 m; l do misek ustępowych, pionów albo odpływów - 0,10 m.

Suchy syfon Wszystkie podłączenia do przyborów sanitarnych powinny mieć syfony zapobiegające roznoszeniu się nieprzyjemnych zapachów występujących w instalacji kanalizacyjnej. Idealnym rozwiązaniem jest zastosowanie suchego syfonu Multistop zabezpieczającego przed wydostawaniem się

nieprzyjemnych zapachów, a także przed pianą i robactwem. Przewody kanalizacyjne są podłączone do wspólnych przewodów zbiorczych zwanych pionami. Ścieki płynące pionami zbierane są z kolei w poziomach i odprowadzane do kanalizacji zewnętrznej. Każdy pion kanalizacyjny musi być wentylowany. Dopuszcza się stosowanie zaworów napowietrzających na zakończeniach niektórych pionów. Zawory napowietrzające Mini-Vent i Maxi-Vent umożliwiają odpowiednie napowietrzenie urządzeń kanalizacyjnych oraz posiadają dodatkowo kratkę zabezpieczającą przed robactwem.

Cios punktowy i liniowy Niezbędnym elementem kanalizacji wewnętrznej są odwodnienia punktowe i liniowe. Wpusty mogą być wykonane z tworzywa sztucznego (ABS, PP, PVC), tworzywa Ecoguss lub stali nierdzewnej. Tworzywo Ecoguss łączy ze sobą zalety żeliwa i tworzywa, przy czym nie występują tutaj charakterystyczne dla żeliwa problemy z korozją i dużym ciężarem urządzenia. Ecoguss wykazuje krótkotrwałą odporność na temperatury do 400°C. Budowa modułowa wpustów umożliwia dowolną kombinację poszczególnych elementów także w zakresie różnych materiałów, np. korPytanie do... Jakie są zalety wykorzystania specjalnych tworzyw do budowy wpustów?

pus z tworzywa Ecoguss, nasadka z tworzywa sztucznego, kratka ze stali nierdzewnej. Średnice odpływów wpustów obejmują zakres od DN 50 do DN 150. W zależności od planowanego typu izolacji można dobrać odpowiedni kołnierz do uszczelnień klejonych (np. PVC, EPDM), do uszczelnień bitumicznych lub do coraz bardziej popularnych alternatywnych uszczelnień płynnymi masami izolacyjnymi. W przypadku dwóch warstw uszczelnień dobiera się odpowiednio elementy przedłużające z odpowiednim typem kołnierza. Nasadki Variofix wyposażone w kołnierz do uszczelnień płynnymi masami posiadają możliwość przesuwu kratki w dwóch osiach o 2 cm, co pozwala na estetyczne dopasowanie z układem płytek podłogowych. Dopasowanie wysokości wpustu następuje poprzez płynną regulację wysokości nasady teleskopowej. Docięcie nasady jest opcją przy potrzebie bardzo niskiej zabudowy. Na rynku dostępnych jest wiele rozwiązań do niskiej zabudowy, np. wpust „Der Ultraflache”, którego wysokość całkowita wynosi zaledwie 69 mm. Alternatywnie do odwodnień punktowych można zastosować odpływy liniowe. Jeśli wysokość zabudowy jest ograniczeniem, należy zdecydować się na odpływ Linearis Compact, którego całkowita wysokość zabudowy wynosi zaledwie 80 mm. Mimo tak niskiej wysokości odpływ radzi sobie z przepustowością do 36 l/m. Wyjmowana pokrywa oraz syfon zapewniają komfort czyszczenia i konserwacji. Odpływy dostępne są w długościach od 300 do 1150 mm. Ciekawym rozwiazaniem dającym jeszcze wiecej możliwości kształtowania przestrzeni jest nowy odpływ ścienny Scada. Sprawdzi się on idealnie w małych łazienkach, w których trzeba szukać sposobu na optyczne powiększenie przestrzeni. Dodatkowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wą zaletą montażu w ścianie jest uniknięcie konieczności kłucia w podłodze i w efekcie zachowanie spójności posadzki. W każdym systemie wpustów Kessel istnieje możliwość podwyższenia wysokości zabudowy dzięki specjalnym elementom przedłużającym. Wpusty, poza standardowymi rozwiązaniami napływu ścieków poprzez kratkę, posiadają także wersje z dopływami bocznymi - jednym, dwoma, trzema lub nawet czterema. Jeśli jest taka możliwość, warto do wpustu podłogowego podłączyć dopływ, np. z umywalki, dzięki czemu unikniemy zjawiska wysychania wpustu i wydobywania się z niego nieprzyjemnego zapachu.

Urządzenia przeciwzalewowe Są one niezbędne w przypadku podłączenia instalacji wewnętrznej do zewnętrznej sieci kanalizacji ogólnospławnej. Uniemożliwiają one zalanie pomieszczenia piwnicy w wyniku wstecznego przepływu ścieków. Niebezpieczeństwo takie powstaje w przypadku niezbyt głęboko ułożonego kanału ściekowego i wystąpienia obfitych opadów deszczu. Podstawowym zabezpieczeniem przeciwzalewowym jest zasuwa burzowa Staufix z jedną lub dwoma swobodnie zawieszonymi klapkami umożliwiającymi przepływ w stronę kanału i zamykającymi się samoczynnie w momencie wystąpienia cofki. W przypadku gdy odprowadzane są ścieki zawierające fekalia, polecane są urządzenia zasilane energią zewnętrzną. Przykładem takiego właśnie urządzenia jest automatyczny zawór zwrotny Staufix FKA, który występuje w średnicach DN 100-200 oraz w dwóch możliwych wariantach zabudowy: w płycie podłogowej oraz na swobodnym przewodzie kanalizacyjnym. Staufix FKA ma dwie klapy zwrotne, które w normalnym trybie pracy są zawsze otwarte i gwarantują swobodny odpływ ścieków. W momencie wystąpienia cofki następuje automatyczne domknięcie klapy za pomocą siłownika sterowanego sondą umieszczoną w kanale. Przepływ zwrotny zostaje rozpoznany przez sondę w momencie 80% wypełnienia kanału. Informacja o wystąpieniu przepływu zwrotnego zgłaszana jest www.instalator.pl

5 (189), maj 2014

Rys. 1. Przykład zabudowy zaworu Staufix FKA. za pomocą alarmu na szafce sterowniczej, którą należy umieścić w łatwo dostępnym miejscu, suchym i nienarażonym na działanie mrozów. Po ustąpieniu cofki następuje automatyczne podniesienie klapy. Kolejnym urządzeniem przeznaczonym do ścieków zawierających fekalia jest zawór z pompą Pumpfix F Komfort. Zaletą

Rys. 2. Wpust łazienkowy Classic z uszczelnieniem płynnymi masami uszczelniającymi. tego rozwiązania jest możliwość korzystania z przyborów sanitarnych także w sytuacji przeciążenia kanalizacji, a wiec podczas występowania cofki. Pumpfix F posiada jedną klapę otwartą, która zamyka się automatycznie i nie dopuszcza do przedostania się ścieków do wewnątrz budynku. Jeśli jednak przy zamkniętej klapie napływają ścieki, wówczas po osiągnięciu określonego poziomu za po-

Rys. 3. Odpływ ścienny Scada - min. odległość od ściany - 115 mm.

mocą sondy włącza się pompa, która zasysa ścieki, rozdrabnia elementy stałe i niezawodnie tłoczy je w kierunku przeciwnym do przepływu zwrotnego. Należy jednak pamiętać, że takie urządzenie nie zastępuje przepompowni i można je stosować tylko przy kanalizacji grawitacyjnej. Zawory Staufix FKA oraz Pumpfix F dostępne są z gotową do podłączenia szafką sterowniczą Komfort z wyświetlaczem stanu i wskazówkami konserwacyjnymi oraz opcją podłączenia do urządzeń centralnego sterowania budynkiem. Gotowa do podłączenia szafka umożliwia montaż bez udziału wykwalifikowanego elektryka.

Przepompowywanie W przypadku braku spadku grawitacyjnego do kanału pomieszczenia usytuowane poniżej poziomu zalewania należy odwadniać za pomocą przepompowni. Przepompownia Aqualift F Compact do ścieków zawierających fekalia i bez fekaliów do instalacji podpodłogowej lub swobodnego ustawienia umożliwia odprowadzanie ścieków z całego budynku. Urządzenie podpodłogowe spełnia również wszystkie funkcje wpustu podłogowego, ponieważ kratka wpustu jest zintegrowana w pokrywie. Przepompownie można dopasować do głębokości zabudowy za pomocą nasady teleskopowej o regulowanej wysokości. W razie potrzeby osiągnięcia głębszej zabudowy można zastosować dodatkowo przedłużkę. Nasadę teleskopową można dowolnie obracać i nachylać. Możliwość wyłożenia pokrywy płytkami gwarantuje zachowanie estetyki pomieszczenia, ponieważ przepompownia staje się „niewidoczna”. Funkcja wpustu powoduje, iż nawet przy pęknięciu rury pompa w sposób ciągły odprowadza brudną wodę powyżej poziomu zalewania i utrzymuje pomieszczenie piwniczne w suchym stanie. Przy wyborze odpowiednich urządzeń musimy pamiętać, że instalacja kanalizacyjna wewnątrz budynku ma pracować sprawnie i bezawaryjnie, dlatego musi być wykonana starannie, z dbałością o szczegóły konstrukcyjne, które należy uwzględnić już na etapie projektowania. Paweł Górny

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Ring „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku

syfony, brodzikowe, czyszczenie od góry, odpływowo-przelewowe

McAlpine Wszystkie zainstalowane w budynku przybory sanitarne muszą być podłączone do wewnętrznej instalacji kanalizacyjnej poprzez zamknięcia wodne popularnie nazywane syfonami. Syfon jest głównym miejscem gromadzenia się wszelkich zanieczyszczeń stałych i powstawania hałasów podczas spuszczania zużytej wody do podejścia kanalizacyjnego. Musi więc być niezawodny, posiadać jak największą przepustowość, być bezpieczny dla użytkownika, trwały, wytrzymały na wysoką temperaturę (do +95°C) oraz łatwy w czyszczeniu i montażu. Za pomocą syfonów powinny być łączone przybory sanitarne z instalacją kanalizacyjną. Zamknięcie wodne, którego wysokość określa norma PN-EN 274: „Zestawy odpływowe umywalek, bidetów i wanien kąpielowych - ogólne wymagania techniczne”, powinno mieć według tej normy wysokość 50 mm. W pozostałych syfonach wynosi ono 75 mm. W wyżej wymienionej normie europejskiej dotyczącej wymagań dla elementów odpływowych zróżnicowano wysokości zamknięcia wodnego w zależności od typu systemu instalacyjnego. Są to: dla typu I i II - wysokość zamknięcia wodnego powinna być nie mniejsza niż 50 mm, a dla typu III nie mniejsza niż 75 mm. Ten słup wody w syfonie zabezpiecza pomieszczenia sanitarne przed wyziewami z kanalizacji przez okres dwóch tygodni w temperaturze +20°C. Produkowane przez firmę McAlpine zestawy odpływowe spełniają wszystkie wymagania ww. normy. Zamknięcia wodne zabezpieczają pomieszczenia sanitarne oraz kuchnie przed wydostawaniem się nieprzyjemnych i niebezpiecznych gazów zgromadzonych w przewodach kanalizacyjnych. W każdym zestawie odpływowym lub przelewowo-spustowym występuje skłonność do osadzania się zanieczyszczeń. Na szybkość

osadzania się zanieczyszczeń wpływa wiele czynników. Są to m.in.: l typ syfonu (w syfonie butelkowym zanieczyszczenia osadzają się szybciej niż w syfonie rurowym), l materiał, z którego jest wykonany syfon, l budowa zamknięcia wodnego, l dobór średnicy podejścia kanalizacyjnego, l odległość od pionu (uregulowania na ten temat zawarte są w normie), l odpowiedni spadek przewodów odprowadzających wodę, l kwestie związane z wentylowaniem przewodów, l montaż złączek redukcyjnych umożliwiający prawidłową cyrkulację powietrza w górnej części przewodów kanalizacyjnych, l zastosowanie elastycznych przewodów harmonijkowych spowalniających przepływ na odprowadzeniu wody z syfonu powoduje szybsze osadzanie zanieczyszczeń, l kultura użytkowników wrzucających do przyboru sanitarnego zanieczyszczenia stałe (piasek, włosy, gumy do żucia, fusy itp.). Należy pamiętać, aby do przewodów kanalizacyjnych nie wprowadzać gruzu, piasku, twardego osadu, stałych odpadów, środków agresywnych chemicznie (np. preparaty do udrażniania w granulkach), środków stwarzających zagrożenie wybuchem lub pożarem (benzyna, rozpuszczalniki). Bardzo duże zagrożenie dla zamknięć wodnych stwarzają glazurniPytanie do... Dlaczego warto instalować syfony czyszczone od góry?

cy podczas prac wykończeniowych w łazience. Często myją oni narzędzia i naczynia używane podczas pracy. Zabrudzona woda wylewana jest bezpośrednio do miski ustępowej lub umywalki. Zgromadzone na dnie syfonu osady „wiążą” w zamknięciach wodnych, tworząc bardzo twardą bryłę, która skutecznie blokuje prawidłowy odpływ wody. Kształt utworzonego w ten sposób „korka” jest identyczny jak zamknięcia wodnego, dlatego też jest on bardzo trudny lub wręcz niemożliwy do usunięcia z wnętrza syfonu. Skłonność do zbrylania się w przewodach odpływowych mają przede wszystkim: zaprawa do fugowania, gładź szpachlowa, gips, cement, farby, tłuszcze oraz preparaty do udrażniania rur w granulkach użyte w nadmiarze. Dużym zagrożeniem dla zestawów odpływowych są włosy ludzkie i sierść zwierząt domowych. W syfonach umywalkowych gromadzą się one już na dźwigni sterującej zaworem spustowym (na korku automatycznym). Sprzyja temu płukanie brudnych szmat w umywalce, zwłaszcza szmat wykorzystywanych do mycia podłóg, na których to znajduje się duża ilość włosów i kurzu. Problem ten dotyczy również wannowych zestawów odpływowych, we wnętrzu których również dochodzi do odkładania się włosów. Jeśli wśród domowników dominują osoby z długimi włosami, to można mieć pewność, że syfon brodzikowy zainstalowany w łazience podczas brania natrysku będzie zanieczyszczał się dosyć często nawet co kilka miesięcy (fot.). Przybory sanitarne, takie jak: umywalka, bidet, zlewozmywak, posiadają łatwy dostęp do syfonów w celu ich oczyszczenia. Kłopoty z dojściem do zestawu odpływowego zaczynają się w zabudowanych wannach lub brodzikach (w szczególności zintegrowanych z osłoną - samonośnych). W skrajnych przypadkach może dojść do www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

konieczności demontażu całej kabiny natryskowej i brodzika w celu wprowadzenia spirali udrożniającej do podejścia kanalizacyjnego. Rozszczelnienie, demontaż kabiny i brodzika oraz powtórny ich montaż to czynności bardzo pracochłonne i kosztowne. Wprowadzenie spirali czyszczącej do tradycyjnych syfonów brodzikowych od góry jest wręcz niemożliwe. Takim sytuacjom można zaradzić, montując syfony z możliwością czyszczenia od góry. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie sprzedawane konstrukcje z wyjmowaną przesłoną wewnętrzną, tworzącą zasyfonowanie, umożliwiają bezpośrednie wprowadzenie spirali kanalizacyjnej do przewodu odpływowego. Podczas zakupu zestawu odpływowego z możliwością „czyszczenia od góry” należy wyjąć elementy konstrukcyjne ze środka i sprawdzić, czy od góry widoczny jest wlot do króćca odpływowego. Zanieczyszczenia, a w szczególności włosy, gromadzą się najczęściej zaraz na wyjściu z zamknięcia wodnego. Zmieszane z mydłem i innymi zawiesinami tworzą długi, nierozpuszczalny splot blokujący prawidłowy odpływ wody. Jego wyciągnięcie przez otwór wlotowy w tradycyjnych syfonach często nie jest możliwe, a wprowadzenie spirali do podejścia jest blokowane przez pionową przegrodę wewnętrzną. Niezależnie, z jakiego materiału wykonany jest syfon i jakie ma rozwiązanie konstrukcyjne, powinien on umożliwić swobodny i przede wszystkim szybki odpływ ścieków. Jego konstrukcja musi również zapobiegać przedostawaniu się gazów z przewodów kanalizacyjnych oraz pozwalać na odprowadzenie całej zawartości brudnej wody wraz z drobnymi ciałami stałymi. Każdy syfon musi być co pewien czas demontowany i oczyszczany ze zgromadzonych osadów. Wolno odpływająca woda i brudny osad na wewnętrznej powierzchni sanitariatu to sygnał dla użytkownika, aby zaprosić instalatora do jego oczyszczenia. Firma McAlpine opracowała w swoich laboratoriach badawczych specjalne konstrukcje syfonów brodzikowych, których czyszczeniem użytkownik może zająć się samodzielnie, bez konieczności używania narzędzi oraz demontażu brodzika czy podejścia kanalizacyjnego! Budowa konstrukcyjna zamknięć wodnych została www.instalator.pl

5 (189), maj 2014

tak zaprojektowana, aby zanieczyszczenia (w szczególności włosy) osadzały się w wyjmowanym kubku zamknięcia wodnego, tuż pod mosiężnym rusztem lub plastikową pokrywą. Takie rozwiązanie konstrukcyjne pozwala na „wyłapanie” większości zanieczyszczeń już na wlocie do syfonu i zabezpieczenie podejścia kanalizacyjnego przed gromadzeniem się na ściankach rur zanieczyszczeń stałych. To z kolei umożliwia szybki odpływ, ponieważ drożność rur kanalizacyjnych nie zmienia się z biegiem lat. Produkowane przez McAlpine syfony z możliwością czyszczenia od góry przeznaczone są do brodzików o śred-

Fot. Demontaż wnętrza zamknięcia wodnego z rusztem z widocznymi zanieczyszczeniami. nicy odpływowej 50 oraz 90 mm. Do brodzików o średnicy odpływu 50 mm McAlpine oferuje aż 18 typów konstrukcyjnych o wysokości zabudowy 90 mm. Uzupełnieniem są cztery zestawy odpływowo-przelewowe do głębokich brodzików lub wanny. Wszystkie konstrukcje z możliwością „czyszczenia od góry” posiadają możliwość wyjęcia zamknięcia wodnego z tworzywa sztucznego od góry i oczyszczenia korpusu syfonu bez używania specjalistycznych narzędzi oraz wprowadzenia spirali hydraulicznej do rury odpływowej przez otwór w korpusie. Przed przystąpieniem do czyszczenia należy podnieść do góry sitko wlotowe lub wyjąć z gniazda kapsel maskujący wlot. Wyjęcie przegrody do góry następuje po jej obróceniu o niewielki kąt w korpusie (zamknięcie bagne-

towe) i pociągnięciu do góry. Uzupełnieniem oferty jest syfon z korkiem typu klik-klak umożliwiający zamknięcie odpływu za pomocą stopy. Do brodzików o średnicy odpływowej 90 mm oferujemy aż 13 konstrukcji o wysokości montażowej od 63 do 85 mm. Czyszczenie tych konstrukcji należy przeprowadzić od góry po uprzednim wyjęciu haczykiem mosiężnej pokrywy (rusztu) z dna brodzika. Kubek osadczy oraz tuleja tworząca przegrodę zamknięcia wodnego tworzą całość wraz z mosiężnym rusztem. Wszystkie wymienione wyżej elementy składowe łączone są na gwint, a ich rozkręcenie jest bardzo proste i nie wymaga zastosowania żadnych narzędzi. Całość rozkręca się ręką. Czyszczenie należy wykonać palcami, a następnie powierzchnie gwintu przetrzeć szczoteczką (najlepiej w misce z wodą). Po wyczyszczeniu całość należy lekko skręcić, a następnie wcisnąć do gniazda w korpusie syfonu. Pokrywy wlotowe konstrukcji wykonane są z ABS-u lub mosiądzu. Dzięki temu są one bardzo wytrzymałe na obciążenia. Dla użytkowników z nadwagą opracowaliśmy specjalną konstrukcję rusztu wlotowego wykonanego z bardzo grubego mosiądzu. Jego kształt został idealnie dopasowany do otworu wlotowego. Ruszt wytrzymuje bardzo duże obciążenia statyczne i dynamiczne. Tego typu syfony przeznaczone są dla bardziej wymagających klientów. Systemy odpływowo-przelewowe produkowane przez znanego w świecie i doświadczonego producenta - firmę McAlpine - nie tylko spełniają wszystkie wymagania ustalonych norm, ale przede wszystkim zastosowane w nich najwyższej jakości materiały (polipropylen, ABS, HD-PE oraz mosiądz i stal nierdzewna) są gwarancją, że oferowane wyroby będą przez wiele lat niezawodnie służyć w każdym domu. Natomiast syfony czyszczone od góry to przede wszystkim produkty bardzo łatwe w montażu, proste w utrzymaniu czystości, co powoduje, że są one bardzo chętnie instalowane w łazienkach - ku zadowoleniu i wygodzie użytkowników. Marek Siembor

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Ring „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku ścieki, cofka, zabezpieczenie, pompa, agregat

Pentair Water Systemy kanalizacyjne w budynku są przedmiotem zainteresowania firmy Pentair Water od ponad 80 lat. Oferowane pod marką Jung urządzenia do ciśnieniowego odprowadzenia wody brudnej i ścieków z fekaliami są w stanie sprostać każdemu wymaganiu. Oferowane rozwiązania stanowią równocześnie niezawodne zabezpieczenie burzowe. Wewnętrzny system kanalizacyjny przeznaczony jest do odprowadzenia wody brudnej i ścieków z fekaliami do zewnętrznego systemu kanalizacyjnego. W przypadku gdy posadowienie zewnętrznej kanalizacji grawitacyjnej umożliwia bezpośrednie podłączenie rury kanalizacyjnej z budynku, mamy problem odprowadzenia ścieków z budynku załatwiony. Pozostaje nam jednak do rozwiązania sprawa zabezpieczenia burzowego lub, inaczej mówiąc, zabezpieczenie przed cofką. Natomiast w przypadku, gdy nie możemy bezpośrednio podłączyć się grawitacyjnie do zewnętrznego systemu kanalizacji, musimy zastosować urządzenia, które przepompują powstałe w budynku ścieki. I tu produkty marki Jung firmy Pentair Water znajdują zastosowanie. Na rys. 1 przedstawiono przykładowy budynek, z którego powstające ścieki są odprowadzane ciśnieniowo - przepompowywane za pomocą zabudowanych urządzeń do systemu zewnętrznej kanalizacji sanitarnej. Produkty te, ze względu na przepompowywane medium, można podzielić na urządzenia do przepompowywania wody brudnej i ścieków oraz do wody brudnej i ścieków z fekaliami. Z kolei, ze względu na miejsce zabudowy, można je podzielić na zabudowę bezpośrednio w sąsiedztwie miejsca powstawania wody brudnej oraz na zabudowę w wydzielonym pomieszczeniu.

Do wody brudnej i ścieków Do wody brudnej i ścieków przeznaczone są urządzenia typu Hebefix,

Plankofix oraz Baufix. Urządzenie Hebefix przeznaczone jest do bezpośredniej zabudowy w sąsiedztwie powstawania wody brudnej, np. pod umywalką. Urządzenie to składa się ze stojącego lub zawieszonego zbiornika z tworzywa sztucznego z mufą dopływową dla rury PCV oraz dodatkowymi dolotami bocznymi, których

ilość zależy od typu urządzenia. Dzięki dolnym dolotom można podłączyć Hebefix do zlicowanego z poziomem gruntu brodzika prysznicowego w sposób zabezpieczający przed cofnięciem się ścieku. Zbiorniki urządzenia mają pojemność od 15 (Hebefix V) do 220 Pytanie do... Która z firm może spełnić każde wymagania w zakresie ciśnieniowego systemu wewnętrznej kanalizacji?

l. W urządzeniach tych można zabudować jedną lub dwie pompy. W przypadku, gdy są to pompy w wykonaniu antyeksplozyjnym, użytkownik może to urządzenie zastosować do przepompowywania ścieków z fekaliami. Kolejnym urządzeniem przewidzianym do zabudowy w wewnętrznej sieci kanalizacyjnej jest Plankofix. Służy ono do przepompowywania wody brudnej z prysznica. Urządzenie jest przeznaczone do zabudowy w przygotowanym zagłębieniu w podłodze, a główną cechą tej zabudowy lub, inaczej mówiąc, ideą tego rozwiązania jest fakt, że pokrywa górna urządzenia jest w jednej płaszczyźnie z posadzką. Umożliwia to zabudowę prysznica w dowolnym miejscu, z któ-

rego bez barier mogą korzystać osoby niepełnosprawne. W przypadku adaptacji piwnic do pomieszczeń, w których chcemy zabudować pralkę, umywalkę, a równocześnie wodę z mycia podłogi bezpośrednio wprowadzić do systemu kanalizacji, możemy skorzystać z urządzenia typu Baufix. Jest to kompaktowy zbiornik do zabudowy w ławie fundamentowej lub w posadzce piwnicy. Kształt zbiornika w połączeniu z obracaną i teleskopową pokrywą o zmienwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nej wysokości pozwala na optymalne dopasowanie do poziomu posadzki w miejscu zabudowy. W pokrywie górnej zabudowanej w płaszczyźnie posadzki, która równocześnie jest kratką ściekową, zabudowany jest syfon, który zapobiega wydostawaniu się powstających w zbiorniku zapachów. Do ogrzewania budynków służą zabudowane kotły, coraz częściej kondensacyjne. Stanowią one kolejne miejsce powstawania ścieku zwanego kondensatem, który musimy również odprowadzić. To samo dotyczy urządzeń klimatyzacyjnych. Do tego celu służy nam pompa kondensatu typu K2. Jest ona przeznaczona do odpompowania kondensatu o wartości pH większej lub równej 2,7. Napływ kondensatu nie powinien przekraczać 200 l/min. W przypadku większych napływów lub dodatkowego napływu wody brudnej zalecamy zabudowę zbiornika Hebefix z pompa U3KS specjal. Mając rozwiązany problem z odprowadzeniem wody brudnej i ścieków, musimy sobie jeszcze poradzić ze ściekami zawierającymi fekalia. Tu możemy zastosować urządzenie typu WCFix. Może to być urządzenie do bezpośredniej zabudowy za muszlą lub do zabudowy zatynkowej. Urządzenia te umożliwiają prawie w dowolnym miejscu aranżacje dodatkowego WC lub dodatkowej łazienki. Określone parametry pracy urządzenia powodują, że eksploatacja dopuszczalna jest wyłącznie tam, gdzie grono użytkowników jest niewielkie. Dodatkowo do tego urządzenia można jeszcze podłączyć umywalkę, prysznic lub bidet. Przedstawione urządzenia w zależności od potrzeb mogą być zastosowane w różnych konfiguracjach co do typu i ilości. Raz będzie to np. tylko urządzenie WCfix do wypompowania ścieku z fekaliami z dodatkowej łazienki w piwnicy, a innym razem będzie to kilka różnych urządzeń. Fakt zabudowy kilku urządzeń w jednym budynku zwiększa prawdopodobieństwo awarii proporcjonalnie do ilości urządzeń. Ta częstość awarii oraz fakt zastosowania w sposób dość ograniczony danego urządzenia, jeżeli chodzi o rodzaj ścieku, był www.instalator.pl

5 (189), maj 2014

przyczynkiem do powstania urządzeń typu Compli, które przeznaczone są do odbioru i przepompowania wszystkich ścieków łącznie z fekaliami powstających w budynku. Agregaty typu compli, jak wyżej wspomniano, są przeznaczone do przepompowywania ścieków zawierających fekalia. Z punktu widzenia konstrukcji i nazewnictwa są to tłocznie ścieków fekalnych w wersji mini. Korpusy zabudowanych pomp znajdu-

ją się na zewnątrz agregatu, a kontakt z pompowanym medium ma tylko wirnik. W urządzeniach tych są zabudowane pompy z wolnym przelotem oraz z narzędziem tnącym. Te drugie są przeznaczone do przepompowywania ścieków z hal produkcyjnych lub domków letniskowych. System tnący Mulicut umożliwia pompowanie ścieków w rurociągach o średnicach poniżej DN 80 na duże odległości do studni rozprężnej lub rurociągu grawitacyjnego. Znajdujące się na zewnątrz narzędzie tnące zapewnia maksymal-

ne bezpieczeństwo pracy oraz łatwą obsługę serwisową. Zbiorniki urządzeń są wykonane z polietylenu, mają łatwy dostęp do przyłączy. Wysokość kanału dolotowego można dopasować w zależności od wysokości dolotu. Szczelność urządzeń umożliwia ich zastosowanie w pomieszczeniach zagrożonych zalaniem. Sterowanie urządzeniem musi być zabudowanie w pomieszczeniu niezagrożonym zalaniem i dobrze wentylowanym. Urządzenie jest wyposażone w jedną lub dwie pompy. W przypadku domów jednorodzinnych można wybrać urządzenie z jedną pompą, w przypadku pozostałych budynków należy zastosować urządzenie z dwoma pompami.

Zabezpieczenie przed cofką W ten oto sposób dokonaliśmy przeglądu aktualnej oferty urządzeń firmy Pantair do zastosowań w kanalizacji wewnętrznej w budynkach. Pozostaje jeszcze zagadnienie związane z zabezpieczeniem przed cofką oraz z prawidłową zabudową urządzeń. Na rys. 2 pokazano wzorcowy przykład zabudowy urządzenia pompującego i sposób zabezpieczenia przed cofką. Widzimy, że rurociąg tłoczny jest za pomocą pętli syfonowej wyprowadzony nad poziom cofki. Wykorzystanie prostej zasady fizyki pozwala na zabezpieczenie przed cofką. W układzie tłocznym należy również zabudować stosowne zawory zwrotne. I jeszcze jedna bardzo ważna uwaga dotycząca układów tłocznego odprowadzenia ścieków. Żaden z tych układów nie będzie działał prawidłowo, jeżeli nie zabudujemy systemu odpowietrzenia z każdego urządzenia umożliwiającego ciągłe wyrównanie ciśnienia w urządzeniu. Niezależnie od typu budynku oferta Pentair Water pozwala spełnić każde wymagania w zakresie ciśnieniowego systemu wewnętrznej kanalizacji. Dobrane odpowiednio do danego typu budynku urządzenie sprawnie i niezawodnie przepompuje każdy rodzaj wody brudnej i ścieków z fekaliami. Arkadiusz Wolnik

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Ring „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku system, kanalizacja, niskoszumowa, rura, kształtka

Pipelife Pipelife Polska S.A. od wielu dziesięcioleci jest jednym z liderów na polskim rynku sieci i instalacji wodnych oraz kanalizacyjnych. Dopracowane produkty o wysokiej jakości oraz ich atrakcyjne ceny przyciągają klientów. Pipelife Polska S.A. oferuje dwa systemy kanalizacji wewnętrznej. Pierwszym z nich jest system Comfort wykonany z kopolimeru blokowego polipropylenu. Szeroka oferta rur i kształtek w średnicach 32-110 mm i doskonały materiał, z którego produkowany jest wyrób, powoduje, że system jest idealnym rozwiązaniem dla np. budownictwa mieszkaniowego, obiektów handlowo-usługowych, gastronomicznych, szpitali i laboratoriów, gdzie ze względu na parametry ścieków potrzebny jest system kanalizacji o wysokiej odporności na temperaturę i związki chemiczne. Drugim produktem z zakresu kanalizacji wewnętrznej w ofercie firmy Pipelife jest Master 3 będący kompletnym systemem niskoszumowej kanalizacji wewnętrznej. Dzięki specjalnej konstrukcji ścianek rur Master 3 nie pozwala na propagację hałasów z pracującej instalacji kanalizacyjnej. Zapewnia to użytkownikom wyjątkowy komfort eksploatacji. Ścianki rur Master 3 zbudowane są z trzech warstw. Gładka warstwa wewnętrzna nie pozwala na przyleganie nieczystości oraz jest częściowo odpowiedzialna za tłumienie dźwięków. Wzmocniona warstwa środkowa jest odpowiedzialna za wysoki stopień sztywności obwodowej i wzdłużnej oraz zapewnia wyjątkową trwałość. Z racji swoich własności to właśnie ta warstwa jest głównie odpowiedzialna za

tłumienie dźwięków. Zewnętrzna warstwa w kolorze brązowym, dzięki swym właściwościom, nadaje rurze wysoką odporność na uderzenia, również w niskich temperaturach. Rury systemu Master 3 oferowane są w średnicach od DN 40 do DN 160 w długościach od 0,15; 0,25; 0,50; 1,0; 1,5; 2,0 i 2,65 m. Na uwagę zasługuje również bardzo szeroka gama kształtek systemu. Rury i kształtki mają kielichy, w których fabrycznie są instalowane uszczelki wargowe wykonane z SBR.

Trzy warstwy System niskoszumowej kanalizacji wewnętrznej Master 3 produkcji Pipelife opiera się na rurach, których ścianki zbudowane są z trzech specjalnie dobranych warstw. System spełnia wszystkie wymagania, jakie mogą być stawiane nowoczesnym systemom tego typu instalowanym zarówno w budynkach mieszkalnych, jak i instalacjach przemysłowych. Każda warstwa ścianki rury pełni ściśle określoną rolę. Gładka warstwa wewnętrzna zbudowana jest z kopolimeru polipropylenu (PP-CO). Właściwości warstwy wewnętrznej: l biały kolor zapewnia optymalną pracę z kamerami inspekcyjnymi; l doskonałe własności hydrauliczne; l nie do pusz cza do roz dzia łu stru mienia cieczy, co zapobiega powstawaniu hałasu.

Wytrzymała warstwa środkowa zbudowana jest z polipropylenu wzmacnianego i wzbogaconego minerałami (PP-MV). Właściwości warstwy środkowej:

nadaje rurze wysoką sztywność obwodową i wzdłużną; l bardzo dobrze tłumi dźwięki; l wysoka precyzja wykonania (niezmienność parametrów wykonania). Odporna na uderzenia warstwa zewnętrzna zbudowana jest z kopolimeru polipropylenu (PP-CO). Właściwości warstwy zewnętrznej: l wyjątkowo wytrzymała; l odporna na niskie temperatury, pozwala na instalowanie systemu w warunkach zimowych. Szczególna konstrukcja ścianki rury (trzy warstwy o specjalnie dobranych charakterystykach) zapewnia im doskonałe własności: l wysoką sztywność obwodową i wzdłużną; l bardzo dobre właściwości hydrauliczne; l doskonałe tłumienie dźwięków; l wysoką odporność na uderzenia (udarność), w tym również w niskich temperaturach; l wysoką jakość i trwałość. Pytanie do... W jaki sposób budowa ścianek rur wpływa na ograniczenie hałasu z kanalizacji? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

miar ze względu na charakterystykę słuchu człowieka. Pomiaru dokonano dla czterech różnych wielkości przepływów w testowej instalacji. Wyniki pomiarów przedstawione są w tabeli. Inne wybrane parametry techniczne: l od por ność na tem pe ra tu rę zgod nie z PN-EN 1451: długotrwała odporność na temperaturę - maksymalnie 95°C; l odporność chemiczna: system Master 3 jest odporny na kwasy i zasady w zakresie od pH 2 do pH 12; l system Master 3 to produkt o ponadstandardowej odporności na udarność. System można instalować nawet w temperaturach poniżej -10°C; l sztywność: rury posiadają klasę sztywności SN4 (≥ 4 kN/m2); l wymiary rur i kształtek systemu Master 3 są zgodne z normą PN-EN 1451-1, dzięki czemu system może bezproblemowo współpracować (być łączony) z innymi systemami zgodnymi z wymienioną normą.

Zakres stosowania System kanalizacji niskoszumowej Master 3 można instalować w: l mieszkaniach; l budynkach jedno- i wielorodzinnych; l hotelach, domach opieki; l ramach renowacji/odbudowy już istniejącej instalacji; l kuchniach i pralniach przemysłowych; l szkołach, szpitalach; l instalacjach przemysłowych. W wymienionych obiektach system Master 3 może być stosowany do konstrukcji: l przewodów i kolektorów; l pionów kanalizacyjnych; l mijanek; l przewodów wentylacyjnych; l wewnętrznych instalacji odprowadzania wód deszczowych. System znajduje też zastosowania specjalne w instalacjach usuwania pyłów (odpylających). Rury, kształtki i uszczelki nadają się do odprowadzania ścieków agresywnych chemicznie w zakresie pH 2 (kwaśne) do pH 12 (zasadowe).

Tłumienie dźwięku Aby ocenić tłumienie dźwięku przez system Master 3, firma Pipelife zleciła wykonanie specjalistycznych badań w Instytucie Fraunhoffera w Stuttgarcie. Badania dokonano zgodnie z normą DIN EN 14366 (raport P-BA 53/2007). Podczas badania do mocowania rur zastosowano typowe uchwyty do rur. Zmierzone wartości spełniają wymagania wymienione w

Podsumowanie

normie ONORM B 8115-2 (norma ta dotyczy zwiększonej ochrony przed hałasem w instalacjach domowych).

Wyniki pomiarów przedstawione są w jednostkach dB(A), czyli z zastosowaniem korekcyjnej częstotliwościowej charakterystyki A, optymalizującej po-

Master 3 to kompletny system kanalizacji niskoszumowej dający finalnym użytkownikom gwarancję komfortowej i bezproblemowej pracy systemu. Szeroka gama rur i kształtek o ponadstandardowych właściwościach, a także zgodność wymiarowa z normą PN-EN 1451 pozwalają konstruować złożone systemy spełniające wysokie wymagania klientów. Tam, gdzie nie ma potrzeby stosowania kanalizacji niskoszumowej - doskonale sprawdzi się system Comfort. Adam Kot

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Dziś na ringu „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku kanalizacja, rura, kształtka, niskoszumowa

REHAU System kanalizacji niskoszumowej oznacza, iż mamy do czynienia z rurą, kształtkami oraz odpowiednim mocowaniem. Właściwy sposób mocowania jest najczęściej pomijany w instalacji kanalizacji niskoszumowej, a przecież stanowi integralną część systemu i musiał zostać ujęty w raporcie z badań niskoszumowości. W aprobacie technicznej systemu niskoszumowego w punkcie „Właściwości techniczne” znajdują się tabele z charakterystyką akustyczną systemu. Wyniki w tabelach pokazują poziom niskoszumowości systemu z konkretnym typem obejm. Częstą praktyką wśród producentów systemów „niskoszumowych” staje się badanie zwykłych rur HT lub PP na obejmach tłumiących akustycznie, np. BISMAT 1000. Wówczas system taki osiąga dobre wyniki tłumienia akustycznego, ale tylko z tym konkretnym typem obejm. Często jednak system „niskoszumowy” oferowany jest ze standardowymi obejmami. W tym miejscu pojawia się problem, gdyż system nie jest wówczas zgodny z aprobatą techniczną, w której przedstawione wyniki niskoszumowości zostały zbadane dla określonego typu obejmy i zastosowanej z nią rury. W przypadku, gdy przedmiotem zamówienia był system niskoszumowy, powyższy przykład nie spełnia tych kryteriów. W systemie RAUPIANO PLUS aprobata techniczna i, co ważniejsze, badania niskoszumowości obejmują zarówno obejmy tłumiące akustycznie dystrybuowane przez firmę REHAU, jak i standardowe, dostępne na rynku uchwyty mocujące z wkładką elastomerową. Wyniki badań niskoszumowości dla systemu z uchwytem tłumiącym REHAU oraz standardowym dostępne są w aprobacie technicznej, jak i informacji technicznej.

Porównuj wielkości mierzone! W aprobatach technicznych znajdziemy różne charakterystyki akustyczne systemów i tym samym różne wartości. Przeważnie prezentowana wartość to wyznaczany zgodnie z normą PN-EN 14366:2006 LSC,A dB(A), czyli „ważony poziomu dźwięku materiałowego”, nazywany też

„charakterystycznym poziomem ciśnienia akustycznego”. Jego wartość jest niższa od poziomu ciśnienia akustycznego instalacji Lin w pomieszczeniu „niski parter z tyłu” dB(A), stanowiącego sumaryczny hałas dochodzący do pomieszczenia, generowany przez system kanalizacji niskoszumowej, a nie tylko dźwięki materiałowe. W katalogach firmy REHAU to właśnie poziom ciśnienia akustyczPytanie do... Na co należy zwracać uwagę, analizując wyniki badań oferowanych systemów kanalizacji niskoszumowej?

nego jest przedstawiany jako wartość najbliższa rzeczywistości. A różnice obu wartości są znaczące. Obrazuje to przykład systemu RAUPIANO PLUS z obejmami izolującymi akustycznie, dla którego przedstawiana w katalogu wartość poziomu ciśnienia akustycznego w pomieszczeniu na niskim parterze wynosi 17 dB(A). Natomiast najczęściej podawana przez innych producentów wartość mierzona LSC,A wynosi dla systemu RAUPIANO PLUS 14 dB(A), a więc znacznie mniej. Warto zatem sięgać do aprobat technicznych producentów i wnikliwie analizować system przed jego zamontowaniem, aby nie zrobił tego inspektor nadzoru po fakcie. Wszystkie aprobaty dostępne są na stronie instytutu techniki budowlanej lub na życzenie u producenta systemu.

Dziś spełnij wymagania jutra! Krajowe standardy ochrony akustycznej w budynkach mieszkalnych, biurowych, hotelach, szkołach czy szpitalach wciąż odbiegają od europejskich. Aktualne przepisy, w tym Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, traktują ochronę przed hałasem w sposób odbiegający od standardów znanych np. z normy VDI 4100. Niemniej jednak www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

inwestorzy, chcąc podwyższyć standard życia, wymagają stosowania systemów niskoszumowych. Problem niechcianego hałasu w budynkach jest znacznie bardziej powszechny, niż może się nam wydawać. Ile razy słyszeliśmy rozmowy sąsiadów czy spłukiwaną nad ranem wodę? Jednym ze źródeł dźwięków w budynkach są urządzenia sanitarne i rury kanalizacyjne. W systemie kanalizacyjnym występują zarówno dźwięki przenoszone przez drgania powietrza, jak i ciał stałych. Ścianka rury przewodu kanalizacyjnego wprawiana jest w drgania przez przepływające ścieki. Rodzaj i intensywność tych drgań zależy od różnych czynników, takich jak ciężar rury, materiał, z jakiego rura jest wykonana, oraz od jej wewnętrznej zdolności tłumienia drgań.

Rura i kształtki tłumiące Podstawą każdego systemu kanalizacyjnego jest rura. To właśnie tłumiące właściwości rury o specjalnej budowie redukują drgania powietrza. Nowoczesne systemy rurowe charakteryzują się obecnie wielowarstwową budową. Ścianki rur RAUPIANO PLUS mają budowę trójwarstwową. Wewnętrzna i zewnętrzna warstwa to odporny na ścieranie polipropylen, wewnętrzną natomiast stanowi polipropylen wzmocniony włóknami mineralnymi, które nadają rurze wymaganą sztywność. Dodatkowym elementem poprawiającym właściwości tłumiące są wzmocnienia w obszarze zgięcia kolanek, które redukują hałas w obszarze zmiany kierunku. Z badań przeprowadzonych w Instytucie Fizyki Budowlanej w Stuttgarcie wynika, że jeżeli nie występują podwyższone wymagania dotyczące ochrony akustycznej, w systemie RAUPIANO PLUS można zrezygnować z uchwytu tłumiącego. Przy zastosowaniu obejm stan dar do wych RAUPIANO PLUS wykazuje właściwości izolacji akustycznej prze wyż sza ją ce wymogi DIN 4109. www.instalator.pl

5 (189), maj 2014

Mocowanie tłumiące drgania Aby zapewnić najwyższy stopień tłumienia dźwięków, należy zastosować specjalne obejmy tłumiące i uchwyty mocujące. System obejm tłumiących zbudowany jest z nieznacznie sprzężonej z rurą obejmy podtrzymującej, która stanowi jednocześnie połączenie rury ze ścianą, oraz z drugiej obejmy zwanej mocującą, która utrzymuje rurę w miejscu. Powstałe w ten sposób mechaniczne od-

towych zaletą zastosowania nowoczesnego trójnika z wlotem skośnym, którego podłączenie boczne znajduje się pod kątem mniejszym lub równym 45° do osi głównej, jest zwiększenie obciążenia hydraulicznego pionu bez zmiany jego średnicy. Trójniki systemu RAUPIANO PLUS posiadają wloty skośne. Efektem ich zastosowania jest zwiększenie dopuszczalnego obciążenia hydraulicznego pionów kanalizacyjnych. I tak np. dla pionu kanalizacyjnego o średnicy 125 mm przepustowość hydrauliczna dla wlotu kątowego wynosi 5,8 l/s, a w przypadku wlotu skośnego 7,6 l/s. Warto więc zapoznać się z konstrukcją oferowanych przez producentów trójników, bowiem trójnik trójnikowi nierówny.

Pewność w zimne dni przężenie rury zapobiega przenoszeniu drgań ciał stałych.

Optymalizacja hydrauliczna W normie europejskiej PN-EN 12056:2000 zestawiono wartości obciążeń hydraulicznych pionów kanalizacyjnych. Wprowadzono w niej dwa istotne pojęcia związane z budową trójników kanalizacyjnych: wlot skośny i kątowy. Tradycyjne trójniki z wlotem kątowym posiadają odgałęzienie znajdujące się pod kątem większym niż 45° w stosunku do osi głównej. W odróżnieniu od tradycyjnych trójników ką-

W przypadku zastosowania na obszarach, gdzie w czasie układania występują zazwyczaj temperatury poniżej -10°C, zgodnie z PN-EN 1451 wymagane są dodatkowe badania. RAUPIANO PLUS przeszedł pomyślnie te badania, może być więc znakowany symbolem Eiskristall wg PN-EN 1451 i PN-EN 1411. Eiskristall to przede wszystkim pewność układania rur w niskich temperaturach. Napięte terminy realizacji często zmuszają wykonawców do prac w ujemnych temperaturach. Czy każdy system wytrzyma takie warunki atmosferyczne? Michał Zając

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Dziś na ringu „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku profesjonalne, pompy, rozdrabniacze, komercyjne

SFA Zdarza się, że instalacja urządzenia sanitarnego w żądanym miejscu jest utrudniona lub nawet niemożliwa z powodu istniejącej instalacji kanalizacyjnej wewnątrz budynku. Oddalone piony kanalizacyjne lub usytuowanie przyborów łazienkowych poniżej poziomu kanalizacji uniemożliwia nam zmianę aranżacji obiektu. Wynalazca rozdrabniacza i lider na rynku instalacji sanitarnych - SFA od ponad 55 lat konstruuje pompy i rozdrabniacze do fekaliów przeznaczone zarówno do domów jednorodzinnych, mieszkań oraz zastosowań komercyjnych (puby, gabinety, restauracje, hotele). Urządzenia francuskiego producenta wykorzystują najnowsze materiały, technologie oraz rozwiązania techniczne. Zapewniają również prostą obsługę i montaż, są znane i cenione przez użytkowników na całym świecie. Charakteryzują się wysoką wydajnością, bezpieczeństwem użytkowania oraz bezawaryjną pracą. Ideą firmy jest hasło: łazienka, kuchnia, pralnia, WC - tam, gdzie chcesz! Pierwsza rada, jaką możemy udzielić naszym klientom, brzmi: „Nie demoluj kuchni, łazienki, pralni, WC - zadzwoń, a doradzimy Ci, jak je zaprojektować lub przerobić - bez zbędnych i kosztownych prac remontowych!”.

Artykuł ten jest poświęcony komercyjnym przepompowniom i rozdrabniaczom ścieków. Mogą być również stosowane w użytku domowym do obsługi kilku łazienek, kuchni czy pralni równocześnie.

Do ścieków szarych Pompa SANICOM 1 przeznaczona jest do przepompowywania ścieków szarych (bez fekaliów) i wyposażona

Fot. 1. SANICOM. jest w jeden silnik o mocy 1300 W. Pompa Sanicom 1 zapewnia przepompowywanie ścieków na wysokość 10 m oraz tłoczenie ich na odległość 100 m w poziomie. Oczywiście oba te parametry tłoczenia są ze sobą ściśle związane, to znaczy im wyższa jest wysokość tłoczenia w pionie, tym odległość tłoczenia w poziomie się skraca. Wszystkie te zależności podawane są w tabelach. Dzięki jej wysokiej wydajności ścieki z restauracji, barów i innych miejsc publicznych zostają przepompowane bez najmniejszego problemu. Urządzenie ma możliwość podłączenia dodatkowo zewnętrzne-

go alarmu (światło, sygnalizator dźwiękowy). Ciągła praca silnika (przez czas dłuższy niż 5 minut) powoduje uaktywnienie alarmu. Pozwala to użytkownikowi szybko wychwycić taką sytuację. Urządzenie idealnie nadaje się do montażu w obiektach przemysłowych, gdzie trzeba przepompować duże ilości wody na znaczne odległości. W przypadku zapotrzebowania na większą moc SFA proponuje urządzenie - SANICOM 2. Pompa SANICOM 2 wyposażona jest w dwa silniki o mocy 1500 W każdy. Pozwala ona odprowadzić „brudną wodę” na maksymalną odległość 11 m w pionie i na 110 m w poziomie. Urządzenie ma 4 wejścia, 40 mm lub 50 mm, oraz odprowadzenie do kanalizacji rurą o średnicy 50 mm. Wydajność dwóch pomp to ok. 340 l/min, pozwala przepompować ścieki z terenów przemysłowych bądź z dużych obiektów gastronomicznych, gdzie podłączonych jest wiele punktów odbiorczych: zlewozmywaków, zmywarek, lodówek chłodniczych itd. Niewysoka cena, jak na możliwości, którymi dysponuje pompa SANICOM 2, pozwala na jej zamontowanie w małych przedsiębiorstwach. Na wykresie pokazano wydajności: SANICOM 1 (niebieska linia), SANICOM 2 (czarna linia, praca z jednym silnikiem, szara linia praca dwóch silników). Oba te urządzenia mogą być stosowane wszędzie tam, gdzie musimy przepompować ścieki szare do oddalonych pionów kanalizacyjnych. Parametry tłoczenia pozwalają na dowolną aranżację przestrzePytanie do... Na jakie wysokości i odległości mogą przepompowywać ścieki profesjonalne pomporozdrabniacze? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Fot. 2. SANICOM 2. ni, co jest bardzo ważne w przypadku adaptacji już istniejących budynków na inne cele, niż było to przewidziane pierwotnie.

Do ścieków czarnych SFA ma w swojej ofercie pomporozdrabniacze do zastosowań komercyjnych, które mogą odprowadzić duże ilości ścieków z różnych punktów sanitarnych. SANICUBIC 1 Mono to pomporozdrabniacz do domowego lub publicznego użytku, który pozwala odprowadzić ścieki z całego domu/pubu/małego lokalu gastronomicznego bądź kilku łazienek z WC, niezależnie od położenia pionów kanalizacyjnych. Urządzenie wyposażono w silnik o mocy 1500 W, z zaawansowanym systemem rozdrabniania oraz w cztery wejścia o różnych średnicach (100/40 mm). Ustawiane zwykle na podłodze w piwnicach nie wymaga umieszczenia w specjalnej studzience. Odprowadza ścieki na wysokość do 11 m i do 110 m w poziomie. Podobnie jak w opisywanych wcześniej urządzeniach oba te parametry są ze sobą ściśle powiązane, a dokładny dobór urządzeń odbywa się na podstawie tabel opisujących te zależności. Urządzenie zaopatrzone jest w przewodową (5 m) czujkę alarmową. SANICUBIC 2 Classic to pompa tłocząca z wbudowanymi rozdrabniaczami, która doskonale nadaje się do odprowadzania wszystwww.instalator.pl

kich ścieków z całego domu oraz do zastosowań publicznych: w hotelu, restauracji, pubie, niezależnie od pionów i spadków. Wyposażona jest w dwa silniki, każdy o mocy 1500 W, z

Fot. 3. SANICUBIC 2 Classic. zaawansowanym systemem rozdrabniania, oraz cztery wejścia o różnych średnicach (100/40 mm). Urządzenie zapewnia optymalną wydajność i wysoki poziom bezpieczeństwa. Odpro-

wadza ścieki na wysokość do 11 m (do 110 m w poziomie). SANICUBIC 2 Pro to pompa tłocząca z wbudowanymi rozdrabniaczami, o parametrach technicznych jak Sanicubic 2 Classic, z bezprzewodową czujką alarmową. Ta dodatkowa czujka alarmowa wysyła informację drogą radiową w przypadku nieprawidłowej pracy urządzenia lub braku prądu. Jest to produkt do zastosowań w miejscach publicznych, obsługiwanych przez osobę nadzorującą pracę urządzenia, np. w galerii handlowej, hotelu, restauracji, pubie, przychodni lekarskiej, niezależnie od pionów i spadków. Pompa wyposażona jest w dwa silniki, każdy o mocy 1500 W, z zaawansowanym systemem rozdrabniania, oraz w cztery wejścia o różnych średnicach (100/40 mm). Odprowadza ścieki na wysokość do 11 m (do 110 m w poziomie). W przypadku tych urządzeń dobór ich powinien być przeprowadzony na podstawie ilości ścieków, jakie będą przetłaczane, oraz uwzględniając wysokość i odległość tłoczenia. W urządzeniach dwusilnikowych w przypadku małej ilości ścieków załącza się automatycznie jeden silnik. Jeżeli ilość ścieków się zwiększa, drugi silnik włącza się, zwiększając tym samym jego wydajność. Dodatkowo silniki uruchamiane są naprzemiennie, co równocześnie wydłuża ich żywotność. W przypadku awarii jednego z silników urządzenie może pracować dalej, zmniejsza się tylko wydajność. Informacja o awarii podawana jest na panelu zewnętrznym urządzenia. Urządzenie może współpracować z systemem BMS (inteligentny dom). Wszystkie urządzenia objęte są dwuletnią gwarancją. Ważnym elementem jest bardzo dobrze działająca sieć 50 punktów serwisowych na terenie kraju. Naprawa urządzeń następuje bezpośrednio w miejscu zainstalowania urządzenia. Więcej informacji na temat urządzeń SFA znajdziecie Państwo na naszej stronie internetowej. Przemysław Kapczuk

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Ring „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku rury, cofka, zabezpieczenie, syfon, odpływowo-przelewowy

Viega Instalacja kanalizacji w budynku to szereg przewodów (rurociagów) połączonych ze sobą pionowo lub poziomo, których zadaniem jest odebranie i przetransportowanie ścieków. Prawidłowo wykonana potrafi pracować cicho i bezproblemowo przez długi okres. Aby tak się stało, proces budowy kanalizacji musi być od samego początku prowadzony zgodnie z obowiązującymi normami, które ją definiują. Duża część obecnie budowanych budynków (zwłaszcza budynki niejednorodzinne) to obiekty posiadające piwnice, a co się więc z tym wiąże - budowę kanalizacji rozpoczyna się na poziomie budowania ław fundamentowych. I już tutaj należy zastanowić się nad zastosowaniem urządzenia, które stanowi swego rodzaju zabezpieczenie przed cofnięciem się ścieków z kanalizacji zewnętrznej i zalaniem budynku. Tego typu urządzenie o nazwie Grundfix Plus posiada w swojej ofercie firma Viega.

Zabezpieczenie przed cofką Urządzenie to (Grundfix Plus) przeznaczone jest do zabudowy na przewodach przelotowych zawierających fekalia (wg PN-EN 13564). Może być wyposażone w układ sterujący, z wyświetlaczem LCD, zasilany sieciowo, a w przypadku awarii - z dodatkowej baterii. Firma Viega oferuje Grundfix Plus do zabudowy na trzech średnicach przewodów kanalizacyjnych DN 100, DN 125, DN 150. Drugim „brzydko pachnącym” problemem, który może pojawić się na przewodach kanalizacyjnych w pomieszczeniach piwnicy, jest wysychanie wody we wpustach zainstalowanych na poziomie poPytanie do... Który element kanalizacji stanowi pierwszy punkt odbioru ścieków?

sadki. Może się tak zdarzyć z powodu rzadkiego używania takiego wpustu, jak również poprzez powstałe podciśnienie w kanalizacji, kiedy to woda z zamknięcia wodnego zostaje „wyssana”. Aby zapobiec tego typu przypadkom, należy stosować wpusty, które w swojej budowie posiadają takie zabezpieczenia. W ofercie Viega można znaleźć szeroką gamę wpustów do tego typu zastosowań. Jednym z nich jest wpust Advantix Top o średnicy przyłącza 50 mm, wydajności odpływu (wg PN-EN 1253) od 0,8-1,2 l/s i wysokości zabudowy (bez nasadki do podnoszenia wysokości) od 90 do 110 mm. Wpust ten już w swojej budowie ma zabezpieczenie przeciw cofaniu się z niego wody. Dodatkowo w połączeniu z wkładką zabezpieczającą przed zapachami (również z oferty Viega) stanowi doskonałe zabezpieczenie pomieszczenia przed „brzydko pachnącym” problemem. W ofercie firmy Viega można znaleźć również inny rodzaj wpustu - wpust z zabezpieczeniem przeciwpożarowym. Wpust ten wyposażony jest w kołnierz wykonany z materiału, który pod wpływem temperatury i wytopienia się rury kanalizacyjnej zwiększa swą objętość, przez co odcina dostęp ognia do kondygnacji znajdującej się powyżej miejsca pożaru. Wpust ten należy montować w stro-

pach o klasie odporności ogniowej od F30 do F120 i grubości min. 150 mm. Wpust ten stanowi bardzo dobre zabezpieczenie przed ogniem, dla którego kanalizacja też może być drogą do rozprzestrzeniania się.

Kanalizacja a design Patrząc kompleksowo na instalacje kanalizacji w budynku, należy również zwrócić uwagę na jej pierwszy element, którym jest zazwyczaj syfon. Dobrze dobrany syfon w połączeniu z estetycznie dobranymi elementami (zestawem wyposażeniowym) może stanowić znakomite dopełnienie aranżacji każdej łazienki. Na uwagę zasługuje szeroka gama zestawów wyposażeniowych firmy Viega z serii Visign, pasujaca do takich serii syfonów wannowych, jak: Simplex, Multiplex, Rotaplex. Elementy wyposażenia, w połączeniu syfonem Multiplex Trio F, tworzą innowacyjne rozwiązanie, które idzie z duchem czasów, a w połączeniu z odpowiednią elektroniką zamienia się

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

w domowe Spa. Multiplex trio F jest syfonem odpływowo-przelewowym, napełniającym wannę z poziomu jej dna promieniście rozchodzącym się strumieniem wody, przy zachowaniu odpowiedniej higieny. W tego typu napełnianiu, wg badań przeprowadzonych przez instytut im. Fraunhofera w Stuttgarcie, poziom hałasu wytwarzany podczas napełniania wodą przez syfon Multiplex Trio F jest o połowę niższy niż w standardowej armaturze. Multiplex Trio F jest jednostką elektryczną, występuje w dwóch podstawowych średnicach odpływowych 52 mm oraz 90 mm, a jej wysokość zabudowy to tylko 110 mm. Zachowanie odpowiedniej higieny w tym syfonie realizowane jest poprzez zawór zwrotny DN 20, który zabezpiecza przed cofaniem się wody (wg PN-EN 1717). Do prawidłowego działania tego elementu niezbędna jest jednostka elektryczna o nazwie Multiplex Trio E firmy Viega. I tutaj w świat łazienki wkracza elektronika. Multiplex Trio E to trzy wersje armatury różniące się pod względem wyglądu i funkcjonalności. Jednostki te zostały tak zaprojektowane, aby ich obsługa była łatwa i przejrzysta. Podświetlany pierścień (występuje w wersjach E i E2) informuje o temperaturze, ilości zużytej wody oraz o wykonywanej czynności. Dzieje się tak poprzez zmianę koloru oraz częstotliwość pulsacji na pierścieniu. W Multipleksie Trio E3, oprócz wcześniej opisanego pierścienia, występuje również druwww.instalator.pl

5 (189), maj 2014

gi pierścień, w którym poprzez naciśnięcie wyświetlacza (znajduje się on na pierścieniu) istnieje możliwość wprowadzenie innych ustawień napełnienia wanny. Aby pro-

ces napełniania wanny przebiegał sprawniej, każda z trzech wersji Multiplexa posiada możliwość zapamiętania indywidualnych ustawień (ilość zużywanej wody, maksymalna temperatura). Wszystkie elementy z serii Multiplex Trio E zostały tak wykonane, aby ich montaż nie zajmował dużo miejsca. Zarówno elementy obsługowe, jak i wyświetlacz można montować na brzegu wanny, podeście lub na ścianie - tak, aby dostęp do nich był w miarę łatwy. Montaż takiego urządzenia pozwala wyeliminować tradycyjną baterię mieszającą, przez co uzyskujemy więcej miejsca. Materiały użyte do wykonania elementów widocznych - chrom i szkło dają łatwość aranżacji ich z każdym designem, jak również gwarantują trwałość na wiele lat. Tadeusz Tokarczyk

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Dziś na ringu „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku pompy, zatapialne, odwadnianie, odprowadzanie, łazienka

Wilo Wszystkie pompy zatapialne Wilo stanową niezawodną grupę pomp przydatnych w sytuacjach awaryjnych, zalania pomieszczeń, konieczności nagłych odwodnień i w stabilnych warunkach okresowych odwodnień technologicznych studzienek i zbiorników. Z działalnością człowieka związane jest wytwarzanie ścieków. Podstawowym zadaniem instalacji kanalizacyjnej jest zbieranie i odprowadzanie z jednostek osadniczych, czy też gospodarstw domowych, ścieków, których ilość można przeliczyć na ilość mieszkańców lub powierzchnię. Ścieki z budynków oraz wodę deszczową spływającą z dachów i podwórzy, należy odprowadzić przy pomocy pompowni lub urządzeń do przetłaczania, o ile nie spływają one grawitacyjnie do miejscowej kanalizacji. Ścieki i woda deszczowa odprowadzane są osobno. Dobór odpowiedniego urządzenia pompowego jest sprawą indywidualną, zależną od ilości produkowanych ścieków, wysokości tłoczenia, miejsca usytuowania pompowni oraz rodzaju ścieków. W pierwszej kolejności musimy ustalić jakie ścieki będą transportowane. Dla przykładu transport ścieków fekalnych zawierających, bądź mogących zawierać, większe frakcję najczęściej realizowany jest przez agregaty pompowe lub pompownie ścieków wyposażone w urządzenia do rozdrabniania zawartych w ściekach zanieczyszczeń, bądź w

pompach o dużych przelotach kuli. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ścieki fekalne powinny być odprowadzane przez urządzenie pompowe o minimalnej średnicy kolektora tłocznego DN80 jeżeli nie są wyposażone w urządzenie do rozdrabniania. Tego rodzaju pompy montowane są najczęściej w przydomowych pompowniach ścieków i realizują transport ścieków zgodnie z retencją zbiornika dalej do studzienki rozprężnej kanalizacji ciśnieniowej.

DN40 (np. umywalka + pralka). Taką możliwość daje nam małe kompaktowe urządzenie DrainLift KH. Drugi agregat znajduje swoje zastosowanie przede wszystkim przy popularnych w ostatnim czasie stelażach natynkowych. Wybierając agregat Wilo DrainLift XS-F mamy możliwość całkowitego montażu za ścianką przy wykorzystaniu jednego kolanka z dopływem ścieków bezpośrednio z toalety o średnicy DN100 oraz dwóch dodatkowych przyłączy o średnicy

Z domu do przepompowni Co natomiast z transportem ścieków z domów do przydomowej pompowni? Jeżeli nie mamy możliwości grawitacyjnego odprowadzania ścieków, niezbędne jest zastosowanie urządzenia pompowego. W tej sytuacji z małych agregatów pompowych, które mogą Państwo znaleźć w ofercie Wilo możemy wybrać jedno z dwóch urządzeń typu DrianLift KH lub DrainLift XS-F pozwalające na przetłaczanie ścieków fekalnych bezpośrednio z toalety do kanalizacji. Urządzenia te występują w dwóch wersjach ponieważ mamy możliwość montażu bezpośrednio za toaletą za pomocą przyłącza DN100 wraz dwoma dodatkowymi dopływami o średni

DN50 (np. wanna + bidet). Hermetyczne wykonanie urządzenia wraz z zastosowaniem filtrów węglowych pozwala na cichą pracę bez wydobywających się nieprzyjemnych zapachów.

Bez dużych frakcji Oddzielną grupę agregatów pompowych, które mogą Państwo znaleźć w ofercie Wilo są urządzenia Wilo DrainLift TMP, przeznaczone do transportu wody zanieczyszczonej niezawierającej dużych frakcji. Urządzenia te nie posiadają rozdrabniacza, stąd przeznaczone są to transportu wody zanieczyszczonej z umywalek, pralek, wanien czy natrysków. Omówione powyżej urządzenia przeznaczone są to tłoczenia ścieków bądź wody zanieczyszczonej bezpowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

średnio z punktów ich powstania: łazienek, toalet czy domowych pralni, do kanalizacji zbiorczej.

Małe i zatapialne Zagłębiając się w technikę instalacyjną warto również zwrócić uwagę na pozostałe urządzenia z typoszeregu DrainLift, w tym małe, zatapialne pompy do wody zanieczyszczonej. Bardzo często w kontaktach z klientami, otrzymujemy informacje, iż pojawia się problem odprowadzania wody z piwnic oraz garaży. Specjalnie do tego rodzaju aplikacji firma Wilo proponuje bardzo szeroką gamę małych pomp zatapialnych wyposażonych w wyłącznik pływakowy. Są to pompy Pytanie do... W jakim celu w pompach zatapialnych stosuje się twister?

typu DrainLift TS/TSW jak również TM/TMW. Ich dużą zaletą jej niewielka masa, co pozwala na mobilne wykorzystanie pompy, wysoka odporność na uszkodzenia mechaniczne oraz opatentowany system zawirowujący „twister” (wyłącznie w pompach z dopiskiem - W jak: TMW/TSW), pozwalający na wzburzenie szlamu i osadu, dzięki czemu

pompa nie zasysa wyłączenie wody. Dzięki temu rozwiązaniu możliwe jest opróżnienie studzienki również z mułów i piasku. Wszystkie pompy zatapialne Wilo stanową niezawodną grupę pomp przydatnych w sytuacjach awaryjnych, zalania pomieszczeń, konieczności nagłych odwodnień i w stabilnych warunkach okresowych odwodnień technologicznych studzienek i zbiorników. Oferta urządzeń pozwalających na transport wody zanieczyszczonej i ścieków jest bardzo szeroka, a odpowiedni dobór i eksploatacji pozwala na długoletnią, nieprzerwaną pracę agregatów pompowych. Stąd na zapytanie klienta doradcy Wilo przygotowują dobór optymalnego rozwiązania dla naszych gospodarstw domowych. Bartosz Tywonek

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Zawory przelotowe w instalacjach wodociągowych (2)

Bez przecieku Jednym z głównych elementów każdej instalacji są zawory odcinające. Muszą się one znajdować na każdym przyłączu wodociągowym tuż, przed i za wodomierzem głównym w budynku oraz przed każdym wodomierzem mieszkaniowym (najczęściej tuż za rozdzielaczem). Uszczelnienie trzpienia w zaworach najczęściej dokonuje się przy pomocy o-ringów wykonanych z teflonu, tarflenu lub kauczuku nitrylowego. Sam trzpień wykonany jest najczęściej z mosiądzu lub stali. Jednym z najczęściej spotykanych problemów w kurkach kulowych jest wyciek wody wokół trzpienia. Producenci kurków rozwiązali ten problem stosując uszczelnienie dławicowe przy pomocy jednego lub dwóch o-ringów osadzonych na trzpieniu sterującym. Dociągnięcie nakrętki dławicy w głąb korpusu powodowało uszczelnienie trzpienia montowanego od góry. Problem cieknącej dławicy w kurku kulowym w nowatorski sposób rozwiązała jedna z firm. Umieszczenie trzpienia sterującego kurkiem od strony wnętrza korpusu i brak dławicy zewnętrznej stało się możliwe dzięki specjalnej konstrukcji. Trzpień uszczelniony jest od strony wewnętrznej na całym obwodzie poczwórnie - dwie uszczelki z PTFE i dwie z Vitonu. Takie rozwiązanie konstrukcyjne eliminuje w uszczelnieniu styk metal - metal części ruchomych w kurku kulowym oraz znacznie zwiększa odporność na ciśnienie. Wzrost ciśnienia w instalacji zwiększa nacisk na uszczelki powodując automatycznie doszczelnianie trzpienia. Element sterujący w kurkach kulowych może być również przedłużony. Ułatwia to bardzo izolowanie przewodów rurowych (korpus zaworu może być tak samo zaizolowany jak przewód). Długość przedłużki zależy od średnicy zaworu i może wahać się od 40 mm dla zaworów 3/8 do 1/2'' do 85 mm dla zaworów 4''.

Dźwignie sterujące, uchwyty Mogą być wykonane z następujących materiałów: l stali (pomalowanej farbą, pokrytą powłoką antykorozyjną powleczonej tworzywem sztucznym), l stopu aluminium i cynku (pomalowanego farbą), l tworzywa sztucznego (np. nylonu). Zastosowanie uchwytu z bardzo trwałego tworzywa sztucznego jest korzystne w szczególności w instalacjach wysokotemperaturowych. Zastosowana dźwignia zabezpiecza użytkownika przed przypadkowym poparzeniem. Wysoki i duży uchwyt w kształcie litery T pozwala na swobodną regulację oraz na zaizolowanie zaworu bez użycia kołpaka ochronnego. Zawory tego typu mogą być stosowane w instalacjach wody ciepłej, zimnej i c.o. oraz w instalacjach paliwowych np. w temperaturach do 185°C. Maksymalne ciśnienie robocze zależy od średnicy i temperatury czynnika i waha się np. od 35 barów przy średnicach 3/8 ÷ 3/4'' i niskich temperaturach pracy, do 10,5 bara przy temperaturze roboczej 185°C. Każdorazowo przed dokonaniem wyboru kurka u konkretnego producenta należy sprawdzić parametry pracy dla konkretnego typu urządzenia. Mogą się one różnić w sposób znaczący. Dźwignia sterująca może posiadać następujące funkcje: l pamięć nastawy, l blokadę zaworu, l przedłużenie trzpienia,

l przekładni

spowalniającej (eliminującej zjawisko uderzenia hydraulicznego). W większości kurków kulowych dźwignia sterująca osadzona jest na trzpieniu sterującym wyniesionym nad powierzchnię korpusu. Może to powodować naprężenia trzpienia i szybsze nierównomierne zużywanie się o-ringów.

Budowa korpusu Kurki najczęściej wykonywane są w dwóch wersjach: l z kor pu sem roz bie ral nym (dwie części korpusu łączone są za pomocą gwintu na którego powierzchni znajduje się specjalny klej lub za pomocą śrub), l z korpusem nierozbieralnym (części korpusu są ze sobą spawane w jedną całość). Wszystkie korpusy zaworów markowych producentów są sprawdzane ciśnieniowo podczas montażu. Są one najpierw kute na gorąco, piaskowane, gwintowane, a następnie po włożeniu kuli i uszczelek sferycznych skręcane w całość przy użyciu kleju anaerobowego. Brak dostępu tlenu na połączeniu gwintowanym powoduje jego utwardzenie, przez co dwie połówki korpusu stają się nierozbieralną monolityczną całością. Należy zwracać uwagę, aby podczas odkręcania zaworu z rurociągu nie chwytać go kluczem

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

za drugą (licząc od przewodu rurowego) część sklejonego korpusu. W takim przypadku może dojść do poluzowania się obu połówek korpusu na gwincie i zawór ulegnie uszkodzeniu (rozpadnie się na części).

Próby skręcania i zginania Wszystkie kurki kulowe przeznaczone do sprzedaży powinny przejść próby skręcania i zginania w oparciu o wytyczne zawarte w normie PN-EN 13828 z 2003 roku. Badania powinny być wykonane na kurkach z połączeniami (bez względu na konfigurację ich przyłączy kątowych), zdolnymi wytrzymać wymagane wartości momentów skręcających i zginających (wg tabeli 8 i 9) zamieszczonej w ww. normie. Podczas badań momentu skręcającego kurek powinien być pod działaniem ciśnienia nominalnego. Pragnę zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt. Część użytkowników instaluje kurki kulowe na zewnątrz budynków, np. do podlewania ogródków. Najczęściej są to konstrukcje typu lekkiego o cienkich ściankach. Po pierwszych przymrozkach zamarzająca woda znajdująca się w korpusie rozsadza go powodując pęknięcie i rozszczelnienie połączenia dwóch połówek korpusu. Spuszczenie wody z instalacji i pozostawienie jej we wnętrzu zamkniętej kuli również spowoduje rozsadzenie korpusu. Stalowe lub aluminiowe rączki powleczone farbą nie wytrzymują zewnętrznych warunków atmosferycznych.

Oznaczenia Jednym z typów elementu napędowego kurka kulowego jest dźwignia sterująca. Kurki kulowe do wody wyposażone są najczęściej w dźwignię w kolorach: czerwonym, czarnym lub niebieskim. Kurki do gazu wyposażone są w dźwignię w kolorze żółtym. Przepływ medium przez kurek kulowy może odbywać się w obydwie strony. W przypadku braku dokumentacji instalacji lub oznaczeń na rurociągu problemem może być określenie, który kurek kulowy odcina odpływ do konkretnego punktu czerpalnego. Dotyczy to w szczególności takich miejsc jak hydrofornie, węzły cieplne, wymiennikownie. W przypadku prowadzenia rur w ścianach lub szachtach instalacyjnych (zabudowanych), instalator nie ma możliwości prześledzenia toru prowadzenia przewodów. Aby ułatwić pracę instalatorowi a w szczególności eksploatatorowi instalacji jedna ze szwajcarskich firm opatentowała ciekawe rozwiązanie konstrukcyjne dźwigni sterujących w kurkach kulowych. Dzięki specjalnej konstrukcji dźwigni instalator może określić rodzaj przepływającego medium oraz wskazać kierunek przepływu. Jest to możliwe dzięki specjalnym listwom opisowym instalowanym na zatrzaski we wnętrzu dźwigni sterującej. Dodatkowym wskaźnikiem przepływającego medium jest kapsel zamykający punkt osadzenia dźwigni na trzpieniu sterującym. Dla przewodów gazowych będą to żółte listwy opisowe oraz żółty kapsel zamykający. Dla instalacji wodnych listwy opisowe mogą być w kolorach: l czerwonym (w przypadku instalacji ogrzewczych lub wodociągowych), www.instalator.pl

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA

miesięcznik informacyjno-techniczny l

niebieskim (przewody powrotne lub cyrkulacyjne). W przypadku innych zastosowań istnieje możliwość zastosowania innej gamy kolorów. Taki drobiazg, a jak potrafi ułatwić serwis szczególnie w sytuacjach awaryjnych.

Gwinty Wymagania dotyczące gwintów w kurkach kulowych do wody zawarte są w normie PN-EN ISO 228-1 kwiecień 2005 r. „Gwinty rurowe połączeń ze szczelnością nie uzyskiwaną na gwincie”. Część 1: Wymiary, tolerancje i oznaczenie”. W niniejszej części normy ISO228 określono wymagania dotyczące zarysu gwintu, wymiarów, tolerancji i oznaczenia gwintów rurowych mocujących, o wielkościach od 1/6 do 6” włącznie. Obydwa gwinty, zarówno wewnętrzny jak i zewnętrzny są gwintami walcowymi, przeznaczonymi do mechanicznego łączenia części składowych instalacji, kurków kulowych i zaworów, armatury itp. Gwinty te (zewnętrzny i wewnętrzny) nie są odpowiednie do stosowania w połączeniach gwintowanych ze szczelnością uzyskiwana na gwincie. Jeżeli zespoły łączone tymi gwintami powinny być szczelne pod ciśnieniem, zaleca się aby było to wynikiem ściśnięcia dwóch powierzchni uszczelniających poza gwintem (doczołowo), z zastosowaniem odpowiedniej uszczelki. Odnośnie gwintów rurowych ze szczelnością uzyskiwaną na gwincie, patrz do normy ISO 7-1. W innej normie ISO 228-2 podano szczegóły metod sprawdzania wymiarów i zarysów gwintów mocujących oraz zalecany system sprawdzianów. Przekładając powyższy tekst na bardziej czytelny dla instalatora chodzi o to, że kurki kulowe z gwintem wewnętrznym wyposażone są w gwint rurowy w kształcie walca. Gwint taki ma identyczną

5 (189), maj 2014

średnicę wewnętrzną na całej swojej długości. Aby zagwarantować prawidłową szczelność połączenia (przewód rurowy - kurek kulowy) należy koniec przewodu rurowego nagwintować gwintem rurowym stożkowym. Jest to gwint, którego średnica zewnętrzna zwiększa się począwszy od końca rury. Przewód zakończony jest wówczas gwintem ze stożkiem zewnętrznym. Jest to wyobrażalny stożek, który styka się z wierzchołkami występów gwintu stożkowego zewnętrznego lub dnami bruzd gwintu wewnętrznego. Dla zapewnienia szczelności połączeń zaleca się stosowanie szczeliwa np.: pakuł zaimpregnowanych pokostem lub pastą , teflonu, sznura nylonowego, kleju anerobowego. Przewód rurowy nagwintowany gwintem stożkowym wkręcany do wnętrza korpusu kurka kulowego wraz ze szczeliwem zachowuje się w miarę wkręcania jak nagwintowany klin samozakleszczający się. Podczas wykonywania połączeń należy zwracać szczególną uwagę i ostrożność na moment dokręcania. Użycie zbyt dużej siły najczęściej powoduje pęknięcie korpusu. Dotyczy to w szczególności kurków kulowych typu lekkiego i średniego, gdzie grubość ścianki w zaworze w miejscu połączenia jest niewielka. Zastosowanie gwintu walcowego na przewodzie rurowym nie daje gwarancji właściwego uszczelnienia połączenia. W takim przypadku jedynym właściwym sposobem wykonania szczelnego połączenia jest zastosowanie uszczelki pomiędzy korpusem zaworu a nagwintowaną końcówką przewodu rurowego. Temat połączeń pomiędzy gwintem stożkowym zewnętrznym i walcowym wewnętrznym opisuje norma PN-EN 10226-1 sierpień 2006 r. „Gwinty rurowe połączeń ze szczelnością uzyskiwaną na gwincie. Część 1: Gwinty stożkowe zewnętrzne i gwinty walcowe wewnętrzne. Wymiary, tolerancje i oznaczenie”. Technika montażu połączeń gwintowych zależy od wielu czynników łącznie z rodzajami gwintu wewnętrznego (walcowy lub stożkowy), jakością współpracujących gwintów, materiałem montowanych części, szczeliwem gwintowanym

lub innymi zastosowanymi środkami uszczelniającymi oraz momentu dokręcania. Ze względu na różne techniki montażu stosowane w układach stożek-walec i stożek-stożek, zaleca się unikać stosowania w jednej instalacji części składowych mających gwint wewnętrzny walcowy i gwint wewnętrzny stożkowy.

Wytrzymałość hydrauliczna Badanie ma na celu sprawdzenie wytrzymałości kurka kulowego pod ciśnieniem hydraulicznym wody zimnej. Przeprowadza się je na stanowisku badawczym, zdolnym do utrzymywania ciśnień statycznych podanych w tab. 11 zamieszczonej w normie PN-EN 13828:2004. W tym celu należy poddać kurek kulowy, przy otwartej kuli i zamkniętym wylocie, działaniu ciśnienia równego (2,5+0,1) MPa przez 10 min. W czasie badania dopuszczalny jest przeciek na uszczelnieniu trzpienia i końcówce przyłączeniowej. Kurek kulowy nie powinien wykazywać trwałego odkształcenia, pęknięcia lub rozerwania przy ww. ciśnieniu (tab. 11 ww. normy).

Znakowanie Kurki kulowe powinny być oznakowane w trwały sposób następującymi znakami i informacjami: l nazwą lub znakiem producenta, l wielkością nominalną (DN...) w przypadku otworu pełnego (tzw. kurek równoprzelotowy), l wielkością nominalną (DN... R) w przypadku otworu przewężonego, np. DN15R, l strzałką wskazującą normalny kierunek przepływu, jeśli jest to konieczne (dotyczy to w szczególności kurków kulowych połączonych np. z zaworem zwrotnym w korpusie), l datą produkcji (co najmniej rok), może być kod, l literami DR w przypadku stopu odpornego na odcynkowanie, l grupą akustyczną, jeśli sklasyfikowano, grupa I lub II, l PN10 (do pusz czal ne ci śnie nie robocze). Andrzej Świerszcz Fot. z archiwum Arco. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Zmiana klimatu a systemy kanalizacji burzowej

Pętla przeciwcofkowa Zarządy miast i gmin mogą przygotować się na skutki zmiany klimatu, instalując sprawne i efektywne agregaty podnoszące. Każdy zgodzi się z tym, że liczba intensywnych burz i opadów wyraźnie wzrosła w naszej części świata. Tak zwane opady „stulecia”, przepełniające systemy kanalizacyjne i powodujące dobrze znane fachowcom w branży kanalizacyjnej liczne zalania (cofki), zdarzają się już prawie co roku! W opisach tego zjawiska media posługują się terminem „zmiana klimatu”. Eksperci badający środowisko uważają, że skutki zmiany klimatu są nieuniknione z powodu utrzymującego się poziomu gazów cieplarnianych w atmosferze. Burze, które przynoszą przekraczające 250 mm/m2 opady, będą zjawiskiem coraz częstszym na całym świecie i będą gwałtownie podnosiły poziom wody na drogach i ulicach. To wyraźnie sygnalizuje właścicielom nieruchomości i profesjonalnie im doradzającym hydraulikom, że muszą poważnie rozważyć następstwa zalań piwnic, podziemi i dróg z ich osobistego punktu widzenia, ale przede wszystkim w aspekcie ubezpieczeń. Nasze dotychczasowe systemy odwadniania nie są zaprojektowane z uwzględnieniem najgorszych możli-

wych scenariuszy. Projektowane według aktualnie obowiązujących specyfikacji przepusty nie będą w stanie odprowadzać ilości wód opadowych, jakich należy spodziewać się w

związku ze zmianą klimatu, a te są trzykrotnie większe od ilości, według których inżynierowie obliczają dziś zgodne z normami przepusty. Przepusty zawiodą, ponieważ ich przepustowość będzie niewystarczająca w stosunku do zwiększonego

spływu wód na obszarze zlewni. Niedowymiarowane przepusty będą spiętrzać wodę i działać jak zapory wodne, a podcinanie i erozja będą niszczyć przepusty i drogi. Koszt przygotowania infrastruktury budowlanej na skutek zmiany klimatu może być bardzo wysoki, ale może też być niższy, jeżeli działania zostaną podjęte z odpowiednim wyprzedzeniem. Eksperci prognozują, że globalne koszty skrajnych zdarzeń atmosferycznych będą rosły o dwie trzecie na dekadę, o ile rządy nie zajmą się przyczynami zmiany klimatu. Podczas gdy rządy spekulują na temat walki z problemami globalnego ocieplenia i emisji gazów cieplarnianych w skali całego świata, właściciele budynków prywatnych i publicznych mogą prostymi środkami i stosunkowo niskim kosztem skutecznie zabezpieczyć się przed zalaniami piwnic i podziemi w przypadkach wysokiego poziomu wody na drogach i ulicach. Jeśli posiadają zwykły dom, zarządzają pięciogwiazdkowym hotelem lub kinowym multipleksem albo pracują w wielkim biurowcu, ich własność może być skutecznie zabezpieczona przed zalaniem piwnicy i podziemia przez zainstalowanie wysokiej jakości systemu odwadniającego razem z pętlą przeciwcofkową. Agregaty podnoszące mogą stać się nieodzownym rozwiązaniem, kiedy nadejdą skrajnie intensywne opady. Dzięki odpływowi w kształcie litery „S” zapewnia ochronę przed wstecznym przepływem wody do piwnicy i podziemi. Agregaty podnoszące dostępne są w różnych wielkościach i z różnymi wydajnościami. Nadają się zarówno do domów mieszkalnych, jak i do wielkich budynków użyteczności publicznej i przemysłowych wszelkiego rodzaju. Monika Pamięta Rys. Grundfos.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Woda dla zastosowań przemysłowych (3)

Obniżka na twardości Doboru metod oczyszczania wody stosowanej w przemyśle dokonuje się w oparciu o kryterium parametrów jakości wody surowej oraz docelowej jakości wody. W ostatniej części z tego cyklu postaram się odpowiedzieć na pytanie jak oczyszczać wodę dla różnych zastosowań? Spośród wielu zastosowań wody dla celów produkcyjnych warto krótko omówić wymagania stawiane wodzie dla zakładów przemysłu przetwórstwa rolno-spożywczego. W większości przypadków jej jakość powinna odpowiadać wymaganiom stawianym wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi określonym w obowiązującym akcie prawnym [1, 2], przy czym generalnie zwraca się uwagę na stan bakteriologiczny wody. Poszczególne branże mają jednak dodatkowe wymagania związane ze specyfiką prowadzonych procesów technologicznych. I tak - woda dla browarnictwa powinna dodatkowo charakteryzować się niską zawartością jonów magnezu, azotanów i chlorków [3]. Obniżenie twardości magnezowej można uzyskać, stosując modyfikację opisanej poprzednio metody zmiękczania za pomocą wodorotlenku sodu, tzw. metodę wapno-soda, która w określonych warunkach stechiometrycznych pozwala na wytrącanie z wody nierozpuszczalnego wodorotlenku magnezu zgodnie z reakcją [4]: Mg(HCO3)2 + 4NaOH→ Mg(OH)2↓ + 2 Na2CO3 + H2O. W przemyśle przetwórstwa owocowo-warzywnego woda nie może być zbyt twarda, ponieważ duża twardość wpływa ujemnie na barwę owoców i warzyw. W wodzie twardej trudniej przebiegają również procesy technologiczne, m.in. gotowanie [3]. Tu znajdują zastosowanie opisane metody zmiękczania za pomocą wapna i/lub wapna i wodorotlenku sodu.

W przypadku przemysłu mleczarskiego wykorzystywana woda podlega różnym technikom uzdatniania pozwalającym na usunięcie jonów żelaza, magnezu i miedzi, których obecność wpływa dodatnio (katalizująco) na proces utlenienia, czyli jełczenia tłuszczu, a ponadto obecność żelaza może być przyczyną wystąpienia rdzawych plam na gotowych produktach. Z kolei sole magnezu wywołują gorzkawy, nieprzyjemny smak [3]. W tym celu wykorzystuje się opisane powyżej metody odżelaziania i obniżania twardości magnezowej, a w przypadku nadmiernego stężenia jonów miedzi - metody sorpcyjne. W piekarnictwie zazwyczaj wykorzystuje się wodę średnio twardą, ponieważ zawiera ona sole wapniowe, które korzystnie wpływają na uelastycznienie glutenu w cieście. Innymi cechami winna charakteryzować się woda wykorzystywana w przemyśle cukierniczym. Powinna to być woda miękka o małej zawartości soli nieorganicznych. Obecność takich związków pogarsza jakość i walory smakowe wyrobów gotowych, m.in. z uwagi na utrudnioną krystalizację cukru [3]. W pralnictwie najbardziej zaostrzone wymagania dotyczą zawartości żelaza, manganu oraz twardości wody, co wiąże się z utrzymaniem standardów odnośnie szarzenia i żółknięcia pranych tekstyliów oraz zużyciem środków piorących. W pralniach zasilanych wodą wodociągową instaluje się stacje uzdatniania wody oparte na procesach wymiany jonowej.

Dużymi odbiorcami złożonych i doskonałych technicznie instalacji uzdatniania wody są szpitale, laboratoria i zakłady farmaceutyczne. Podmioty te potrzebują wody o szczególnie wysokich parametrach do zasilania autoklawów, destylatorów, aparatów ultradźwiękowych, testów, myjek laboratoryjnych, do mycia basenów, sprzętu dentystycznego, produkcji farmaceutycznej, stacji dializ i wielu innych zastosowań. W większości przypadków w instalacjach tych stosuje się kolejno szereg procesów jednostkowych stopniowo uzdatniających wodę do poziomu określonego w standardach Association for the Addvancement of Medical Instrumentation (AAMI) oraz Farmakopei Europejskiej i Polskiej [5]. Przy założeniu, że instalacje te zasilane są wodą wodociągową spełniającą warunki wymagane dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [1, 2] na proces uzdatniania składają się: dezynfekcja, zmiękczanie na wymieniaczach jonowych, sorpcja na węglu aktywnym i technika odwróconej osmozy.

Do ogrzewania... Woda określana jako woda dla celów kotłowych ma zróżnicowane wymagania co do jakości, zależnie od jej rodzaju: może to być woda kotłowa znajdująca się w kotłach, w których poddawana jest odparowaniu, woda zasilająca kotły, a także woda dodatkowa przeznaczona do pokrycia strat w obiegu wodno-parowym. W obiegu wodno-parowym znajduje się ponadto kondensat, czyli skropliny pary użytkowej wyprodukowanej uprzednio w kotle oraz destylat, czyli skropliny pary powstającej w wyparkach. Woda kotłowa zasilająca kotły oraz woda dodatkowa musi spełniać wymagania www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

stawiane przez producentów kotłów. Wymagania te zależą od konstrukcji kotła i rosną w miarę wzrostu ciśnienia [6]. Proces uzdatnienia musi zapewnić wodę, która nie będzie powodowała wytrącania się kamienia kotłowego oraz korozji urządzeń, a także nie będzie się pieniła. Oznacza to konieczność usunięcia z wody węglanów, krzemianów, zawiesin i olejów, a także związków organicznych, dużego zasolenia i nadmiernej alkaliczności w celu zapobieżenia powstawaniu kamienia kotłowego oraz pienienia się wody kotłowej, a ponadto pozbawienia wody dwutlenku węgla, tlenu oraz nadmiernych ilości chlorków, siarczanów i azotanów, aby zmniejszyć jej korozyjność. Na początku układu technologicznego znajdują się urządzenia do odolejania kondensatu stanowiącego część wody zasilającej; najczęściej stosuje się tu sorpcję na węglu aktywnym lub koagulację z następującą potem filtracją. Kolejnym i najważniejszym zabiegiem technologicznym jest zmiękczanie wody, realizowane zazwyczaj opisanymi już metodami strącania za pomocą wapna, wodorotlenku sodu lub w układzie wapno-soda. Alternatywą dla zmiękczania metodami strąceniowymi jest wymiana jonowa. Dalszym etapem uzdatniania jest - zależnie od wymogów stawianych wodzie przez producentów kotłów - odsalanie lub demineralizacja wody, realizowane techniką wymiany jonowej albo odwróconej osmozy [6]. Jeśli w wodzie zasilającej obecne są nawet niewielkie ilości jonów wapnia i magnezu, konieczne jest odkrzemianie wody, które realizowane może być metodami sorpcyjnymi lub za pomocą wymiany jonowej na anionitach. Końcowym etapem uzdatniania wody zasilającej kotły jest usunięcie rozpuszczonych w wodzie gazów, szczególnie tlenu i dwutlenku węgla. Mogą być w tym celu zastosowane metody fizyczne (np. odgazowanie termiczne wykorzystujące zjawisko zmniejszania się rozpuszczalności gazów w miarę wzrostu temperatury wody) lub chemiczne (odtlenianie za pomocą sil-

nych reduktorów: siarczynu sodowego Na2SO3 lub hydrazyny N2H4, której nadmiar wykorzystywany jest również do usuwanie dwutlenku węgla).

...i do chłodzenia Na koniec pragnę przedstawić Czytelnikowi w skrócie problematykę wód chłodniczych, które szczegółowo opisałem w „Magazynie Instalatora” 6/2012 r. [7]. Woda przeznaczona dla celów chłodniczych powinna spełniać dwa podstawowe warunki, a mianowicie: l umożliwiać odprowadzenie odpowiedniej ilości ciepła, l nie stanowić zagrożenia dla systemu chłodniczego. O ilości odprowadzanego ciepła - a w konsekwencji o wielkości zużycia wody chłodzącej - decyduje jej temperatura. Zużycie wody jest odwrotnie proporcjonalne do różnicy temperatur wody wprowadzanej do systemu chłodniczego i opuszczającej ten system. Opisuje to następująca zależność [6]: W = Q/(C * DT) (kg/h), w której: W = zużycie wody chłodzącej, Q = ilość odprowadzanego ciepła (J/h), C = ciepło wł. wody (J/K* kg), DT = różnica temperatur wody. Innym czynnikiem decydującym o wielkości zużycia wody jest rodzaj obiegu chłodzącego. Najbardziej wodochłonne są obiegi otwarte, w których woda jest wykorzystywana jednokrotnie; w mniej wodochłonnych obiegach zamkniętych wodę po ogrzaniu w systemie chłodniczym poddaje się schłodzeniu i zawraca do systemu, a straty powstające wskutek parowania uzupełnia się wodą dodatkową. Zagrożenia dla systemu chłodniczego, jakie może stanowić woda chłodząca, mogą być dwojakiego rodzaju: powstawanie osadów i korozja. Zagrożenia wynikające ze skłonności wody do wytrącania osadów węglanu wapnia można wydatnie zmniejszyć przez zamianę twardości węglanowej na niewęglanową. Uzyskuje się to, sto-

sując tzw. szczepienie kwasem, polegające na dawkowaniu do wody odpowiedniej ilości silnego kwasu mineralnego, zazwyczaj kwasu solnego lub (rzadziej) kwasu siarkowego. Zamianę wapniowej twardości węglanowej na niewęglanową ilustruje równanie: Ca(HCO3)2 + 2HCl → CaCl2 + 2CO2 + 2H2O. Powstawaniu osadów można również zapobiegać, stosując zmiękczanie wody opisanymi powyżej metodami. Korozyjność betonu można ograniczyć, utrzymując pH wody na poziomie nie niższym niż 8,5. Korekta pH do poziomu 8,0-8,5 zapobiega też korozji miedzi. Wysokie pH wody zapobiega również korozji cynku, szczególnie w przypadku niskiej zasadowości wody, która sprzyja korozji tego metalu; w takich przypadkach pH należy podnieść co najmniej do poziomu 8,5. Z kolei korozję żelaza można ograniczyć, utrzymując pH wody w przedziale 6,8-7,3, twardość i zasadowość na poziomie nie niższym niż 40 mg/l (w przeliczeniu na CaCO3), a przesycenie węglanem wapnia w granicach 4-10 mg/l. Ponadto zaleca się stosowanie inhibitorów korozji (polifosforany, krzemiany). dr Sławomir Biłozor Literatura: 1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. 07.61.417 z dnia 6 kwietnia 2007 r.). 2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia zmieniające rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. 10.72.466). 3. I. Szamrej, Woda w przemyśle spożywczym. W: „Agro Przemysł” 6 (2011). 4. Uzdatnianie wody. Procesy chemiczne i biologiczne. Praca zbiorowa pod red. J Nawrockiego i S. Biłozora. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa - Poznań 2000. 5. A. Pruss., J. Wojciechowski., M. Marciniak, R. Kaczmarek, Uzdatnianie wody wodociągowej dla potrzeb dializoterapii, Mat. X Międzynarodowej Konferencji „Zaopatrzenie w wodę, jakość i ochrona wód”, Poznań, (2012), 459. 6. A.L. Kowal, M. Świderska-Bróż, Oczyszczanie wody, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa - Wrocław 1997. 7. S. Biłozor, Co warto wiedzieć o wymaganiach stawianych wodzie przeznaczonej dla celów chłodniczych, „Magazyn Instalatora” 6/2012.

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce“?

Trendy zmian cen

Pierwsi adepci szkoły...

W marcu 2014 r., w porównaniu do poprzedniego miesiąca, wzrosły jedynie ceny gazobetonów (+1,5%) i silikatów (+0,5%). W 8 grupach ceny spadły, najbardziej pokryć i folii dachowych, rynien (-3,9%) oraz narzędzi i sprzętu budowlanego (-2,5%). Ceny stolarki otworowej, parapetów nie zmieniły się. W kategorii „inne” spadły wyraźnie ceny farb, lakierów, tapet (-10,7%), wyrobów stalowych (-4,4%) oraz instalacji i techniki grzewczej, kanalizacji, odwodnień, wentylacji (-2,6%). Wzrosły jedynie minimalnie ceny cementu, wapna (+0,2%). Natomiast ceny płytek ceramicznych, wyposażenia łazienek i kuchni, bram, ogrodzeń oraz kostki brukowej nie zmieniły się. Wskaźnik optymizmu związanego ze wzrostem liczby pozwoleń na budowę mieszkań ogółem wydanych w styczniu i lutym 2014 r., w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, przyjął wartość +0,8%, ale w kategorii mieszkań w budownictwie indywidualnym -5,9%. Równolegle ogółem w zakresie mieszkań, których budowę rozpoczęto, dynamika wyniosła +56,4%, a w kategorii mieszkań w budownictwie indywidualnym +26,8%. Przychody PSB S.A. (centrali) ze sprzedaży materiałów budowlanych (do składów Grupy PSB) w marcu 2014 r. były o ponad 66% wyższe niż przed rokiem oraz o 73% wyższe niż w lutym 2014 r. Sprzedaż po trzech miesiącach 2014 roku była wyższa aż o 42% od analogicznego okresu roku poprzedniego. Duży wzrost w marcu był wynikiem sprzyjających warunków pogodowych na prowadzenie budów, niskiej zeszłorocznej bazy oraz Targów Grupy PSB, które odbyły się w marcu.

Spółka KAN z Kleosina zakończyła pierwszą edycję programu „Szkoła KAN - z nami poznasz praktyczną stronę zawodu”. Firma KAN, producent systemów wodnych i grzewczych stosowanych w budownictwie i jedna z największych firm województwa podlaskiego, jako pierwsza opracowała i wdrożyła profesjonalny program współpracy szkoły ponadgimnazjalnej z przyszłym pracodawcą. Zaproszona do współpracy placówka to Zespół Szkół Zawodowych nr 2 w Białymstoku. Program objął uczniów III i IV klasy o kierunku „technik-mechatronik”, kształcących przyszłych operatorów maszyn CNC. Jego głównym założeniem było praktyczne przedsta-

wienie młodym ludziom poszczególnych etapów działań prowadzących do wytworzenia finalnego produktu. Uczniowie śledzili proces produkcji krok po kroku: począwszy od zaprojektowania konstrukcji wyrobu, przełożenia projektu na maszynę, poprzez testy i badania jakościowo-wytrzymałościowe, aż do wytworzenia produktu i jego wdrożenia na rynek. KAN od dawna aktywnie współpracuje ze szkołami ponadgimnazjalnymi i uczelniami wyższymi z korzyścią dla obu stron: placówki kształcące otrzymują praktyczne wsparcie, zaś przedsiębiorstwo - dobrze przygotowanych pracowników.

158 „Mrówka” ruszyła W Tomaszowie Lubelskim 5 kwietnia 2014 r. Firma Sławex otworzyła

158. sklep PSB-Mrówka. Jest to już druga Mrówka po Hrubieszowie, którą otworzyli właściciele, państwo Barbara i Zbigniew Sławińscy. Obiekt ma 2000 m2 powierzchni sprzedażowej oraz 500 m2 przeznaczone zostało pod ogród zewnętrzny. W markecie zatrudnionych zostało 27 osób. Otwarcie było poprzedzone szeroką akcją reklamową w gazetkach promocyjnych, na billboardach oraz w lokalnej prasie. Asortyment w Mrówce jest bardzo zróżnicowany, duży nacisk właściciele położyli na dział dekoracyjny, dział ogrodowy i budowlany. Klienci oprócz produktów detalicznych mogą liczyć na fachową pomoc w doborze materiałów instalacyjnych i budowlanych.

Każdy klient, który dokonał nawet najmniejszych zakupów, dostawał drobny upominek. Co godzinę za największe zakupy były rozdawane różne prezenty, a za największe zakupy tego dnia dla klientów przygotowano nagrody: telewizor, rower, tablety i nawigacje, natomiast nagrodą główną w dniu otwarcia był skuter.

Imtech instaluje Prace na budowie szpitala pediatrycznego WUM idą pełną parą. Imtech Polska odpowiada za wykonanie instalacji sanitarnych wewnętrznych, przyłączy i przebudowę sieci. Poza tym wykonuje instalacje klimatyzacji i wentylacji, grzania, systemy chłodnicze oparte na wodzie lodowej i freonie, instalacje wodno-kanalizacyjne, gazów medycznych, poczty pneumatycznej i systemy www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

ochrony przeciwpożarowej szpitala. Firma zamontuje też nowoczesny układ trójkogeneracji, który zapewni większą efektywność energetyczną budynku i pozwoli na oszczędności. Realizacja instalacji w szpitalu pediatrycznym w Warszawie to kolejny projekt medyczny realizowany przez Imtech. Firma projektowała i wykonywała już instalacje m.in. w Centrum Medycyny Inwazyjnej w Gdańsku i klinice Asklepios Barmbek w Hamburgu. W ramach projektu Imtech Polska wykonuje m.in. układ trójkogeneracji, który pozwoli szpitalowi na produkcję energii elektrycznej na poziomie 800 kW oraz energii cieplnej na poziomie 500 kW. System, poza zapewnieniem dla szpitala niezależnego źródła zasilania energii, jako system ekologiczny upoważni do uzyskania dofinansowania z Urzędu Regulacji Energetyki. Imtech wykonał już całość przyłączy, przebudowę sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i ciepłowniczej, pompownię tryskaczową i hydrantową, a także 80% instalacji przeciwpożarowych na kondygnacjach. Przed rozpoczęciem okresu zimowego firma dostarczyła i zamontowała węzeł ciepła i kotły grzewcze. Odpowiada również za instalację systemu gazów medycznych w budynku. Wśród zadań wykonawcy było też dostarczenie kompletu agregatów wody lodowej i suchych chłodnic oraz montaż maszynowni wody lodowej. Imtech dostarczył i zamontował całość freonowych systemów chłodzenia, komplet central wentylacyjnych, systemów napowietrzania klatek schodowych i systemu oddymiania oraz przewietrzania garażu. Szpital pediatryczny zostanie wyposażony w pocztę pneumatyczną, którą pracownicy będą mogli szybko i wygodnie przesyłać m.in. próbki krwi.

Certyfikat z PC Europejski System Szkoleń i Certyfikacji Instalatorów Pomp Ciepła

www.instalator.pl

5 (189), maj 2014

(EUCERT) to program, którego celem jest ujednolicenie poziomu szkoleń dla instalatorów pomp ciepła w całej Europie. EUCERT to wysoki standard, który pozwoli na podnoszenie jakości instalacji z pompami ciepła. Szkolenia dla instalatorów zakończone są egzaminem uprawniającym do otrzymania certyfikatu EUCERT uznawanego we wszystkich krajach Europy, w których działa program. Certyfikat ważny jest przez 3 lata z możliwością odnowienia. Jednocześnie każdy certyfikowany instalator zostanie wpisany do europejskiej bazy instalatorów pomp ciepła na stronie internetowej EHPA oraz PORT PC. Uczestnicy otrzymają obszerny podręcznik opracowany przez ekspertów z całej Europy tworzących Komitet Edukacyjny EHPA. Ponadto, jako dodatkowe narzędzia każdy instalator otrzyma zestaw arkuszy kalkulacyjnych, który będzie uzupełnieniem zagadnień poruszanych podczas szkolenia. Szkolenia EUCERT realizowane będą w Parku Naukowo-Technologicznym Euro-Centrum w Katowicach, który jest jedynym ośrodkiem spełniającym wymagania EHPA w zakresie szkoleń. Pierwsze szkolenia instalatorów rozpoczną się w kwietniu 2014 roku. Rejestracja na szkolenia odbywać się będzie bezpośrednio w PNT Euro-Centrum Katowice. Krajowym Koordynatorem programu szkoleń EUCERT jest organizacja PORT PC, która jako jedyna instytucja w kraju może certyfikować instalatorów pomp ciepła w standardzie EUCERT.

Pompy ciepła na konferencji 9 kwietnia 2014 roku w ramach targów Instalacje w Poznaniu odbyła się Konferencja PORT PC „Wiedza daje przewagę. Rewolucja w technice grzewczej w 2015 roku. Czy jesteś na nią przygotowany?”. Było to kolejne spotkanie organizowane przez PORT PC mające na celu wypracowanie wspólnej platformy wymiany wiedzy i doświadczeń dla producentów, instalatorów, przedstawicieli handlowych oraz projektantów instalacji z pompami ciepła. Łącznie w spotkaniu udział wzięło ponad 170 osób. Tematyką konferencji objęte były istotne zagadnienia związane z aktu-

alnym stanem oraz najbliższą przyszłością techniki grzewczej w Polsce, przedstawiono założenia programu PROSUMENT, omówiono planowane zmiany w technice grzewczej, uwarunkowane przepisami prawnymi i ekologicznymi. Ważnym tematem konferencji był wprowadzany w Polsce przez PORT PC program szkoleń i certyfikacji instalatorów pomp ciepła EUCERT. l Więcej na www.instalator.pl

Mercedes przyznany Wyjątkowe nagrody trafiły do rok zwycięzców konkursów „Wygrywaj nagrody z KAN-therm”. Wyniki zostały ogłoszone podczas uroczystej gali na targach Instalacje 2014 w Poznaniu. To dwa ogólnopolskie konkursy firmy KAN, z których jeden był skierowany do wykonawców, a drugi do projektantów. Główną nagrodę w konkursie dla wykonawców - Mercedesa Citan - wygrała spółka instalacyjno-budowlana Probud z Krakowa. Z kolei wśród projektantów najlepsze okazało się Biuro Projektowe MPD Paweł Pająk z Tomaszowa Mazowieckiego, któremu przypadł kolorowy ploter HP Designjet T790 44-in ePrinter. Suma nagród wynosiła 170 tys. zł, a wśród nich znalazły się m.in.: zaciskarka z zestawem pięciu szczęk, Ipad Retina i Ipad Mini firmy Apple, program AutoCAD LT 2013, czy oprogramowanie do projektowania. Specjalne nagrody - dwa Ipady Retina firmy Apple, przewidziane dla uczestników, którzy zgłosi najwięcej instalacji lub projektów - trafiły do spółki Probud oraz do PMP Project Marcin Pasiak z Czułowa. Rozdanie konkursowych nagród to nie wszystkie atrakcje, które przygotowała firma podczas targów. Na stoisku można było rozwiązać quiz i wygrać kalkulator ogrzewania podłogowego. Osoby, które bezbłędnie rozwiązały quiz mogły dodatkowo otrzymać „Księgę nalewek”.

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Systemy gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej (5)

Akcesoria do zbiorników Kontynuując tematykę rozpoczętą w poprzednich artykułach, tym razem zwrócę uwagę na elementy uzupełniające do zbiorników podziemnych na deszczówkę, których zastosowanie ma na celu podwyższenie jakości wody, a także na filtry mechaniczne i węglowe służące do oczyszczenia wody dopływającej na instalację domową. Linia ssąca wody zainstalowana w zbiorniku może być zakończona koszyczkiem ssawnym, który zatrzyma ewentualne zanieczyszczenia mechaniczne. Jeżeli koszyczek będzie podwieszony dodatkowo na pływaku, to pompa będzie pobierała wodę z powierzchni o kilkanaście centymetrów poniżej lustra wody, na którym mogą unosić się lżejsze od wody np. pyłki roślin. Spływająca z dachu do zbiornika woda kierowana jest przez tzw. uspokojony wlew w kierunku dna zbiornika, jednak strumień wody nie wpada bezpośredni na dno, ale kierowany jest na boki oraz w górę, przez co nie zaburza zbierających się przy dnie osadów, które tworzą się z substancji cięższych od wody. Ze względu na nierównomierność opadów zbiornik może się okresowo przepełniać. Warto wyposażyć go więc w przelew awaryjny, który będzie kierował nadmiar wody np. do układu rozsączania w gruncie lub do kanalizacji. Syfon przelewowy uniemożliwia przedostawanie się do zbiornika, a dalej na posesję, nieprzyjemnych zapachów z kanalizacji, a także może zawierać zabezpieczenie przed gryzoniami.

Elementy dodatkowe

Rys. 1. Zbiornik podziemny wyposażony w uspokojony wlew, syfon przelewowy i pływający pobór wody. dy, można zastosować kilka dodatkowych akcesoriów wpływających na czystość pobieranej przez urządzenie pompowe wody deszczowej. Na linii ssącej, a więc pomiędzy zbiornikiem podziemnym a centralą deszczową, można zainstalować filtr mechaniczny z wkładem o otworach wielkości np. 25 μm, który zabezpieczy pompę przed uszkodzeniem mechanicznym, lub z węglem aktywnym, który zniweluje nieodpowiednie parametry wody, np. zapach, barwę, mętność.

Filtry na instalacji wewnętrznej By zapewnić optymalną jakość wykorzystywanej wo-

Dla naj bar dziej wy ma ga ją cych użytkowników istnieje możliwość montażu na instalacji również filtrów UV. Te urządzenia sterylizują wodę pod kątem mogącej namnażać się w niej (w bar dzo nie ko rzystnych warunkach) fauny bakteryjnej.

Rys. 2. Pływający pobór wody.

Istnieje również szereg elementów uła twia ją cych ko rzy sta nie z wo dy opa do wej zgro ma dzo nej w zbiorniku podziemnym. Jednym z nich jest wąż ogro do wy au to ma tycznie zwijający się i chowający w ru rę wzno szą cą zbior ni ka. Ta kie rozwiązanie daje właścicielowi pose sji gwa ran cję kom for tu użyt ko wa nia sys te mu oraz po rząd ku w ogrodzie. Natomiast ryglowane pokry wy zbior ni ków pod ziem nych za bez pie cza ją przed nie kon tro lo wa nym otwar ciem po kry wy np. przez dzieci.

Podsumowanie W przypadku zagospodarowania wód opadowych do celów bytowych ważne jest, aby zastosować takie elementy i akcesoria w zbiorniku i na instalacji wewnętrznej, które umożliwią dopływ do budynku wody o optymalnej jakości i czystości. Pamiętać należy również, iż dbałość o odpowiednie podłączenie instalacji rynnowej czy odwadniającej do zbiornika, a także zastosowanie odpowiednich filtrów mechanicznych, np. osadników podrynnowych, filtrów zgrubnych oraz dokładnych, stanowi niezbędny wymóg odpowiedniej jakości i czystości deszczówki. Mariusz Piasny www.instalator.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Pełna gama węży przyłączeniowych Tucai

Niezawodne w każdej instalacji Tucai S.A. to hiszpański producent węży przyłączeniowych. Fabryka powstała w 1963 r., a w Polsce jest obecna od ponad 12 lat. Obecnie zatrudnia ponad 400 fachowców w dwóch fabrykach: w Hiszpanii i Bułgarii. Dzięki elastyczności w dostosowaniu się do potrzeb klientów, innowacyjności technologicznej oraz wysokiej jakości produktów Tucai zdobył pozycję lidera. Wąż przyłączeniowy to mały element w instalacji, który większość swojego żywota pracuje pod ciśnieniem. Często nie jest on dostrzegany przez użytkowników, którzy chcąc zaoszczędzić lub kupując nieświadomie, narażają się na duże straty związane z ryzykiem zalania całego obiektu. Na szczęście istnieją sprzedawcy i instalatorzy, którzy potrafią doradzić i polecić wyrób pewny oraz niezawodny. Jednym z atutów firmy Tucai jest szeroka gama wyrobów. Produkowane węże do wody oferowane są w rozmiarach od 3/8 do 2''. Używany na oplot drut oraz zaciski wykonane są ze stali nierdzewnej AISI 304 i grubości 0,2 mm. Przewód wewnętrzny jest wytwarzany we własnej fabryce z czystego EPDM. Wszystkie węże są dopuszczone do kontaktu z wodą pitną. Podstawowe grupy węży do wody to: l Seria TAQ (fot. 4) o średnicy wewnętrznej 8 mm i przepływie nominalnym 28 l/min dedykowana do przyłączania baterii, toalet, pisuarów. Standardowo dostępna w długościach od 10 do 200 cm. l Seria TAQ Super o średnicy wewnętrznej 13 mm i przepływie nominalnym 65 l/min dedykowana do przyłączania klimatyzatorów, kotłów wiszących i podgrzewaczy wody. Standardowo dostępna w długościach od 15 do 100 cm. l Seria TAQ Extra (fot. 3) o średnicach wewnętrznych od 19 do 50 mm i przepływie nominalnym od 120 do 1050 l/min dedykowana do przyłączania kotłów, stacji hydroforowych, stacji klimatyzacyjnych. strony sponsorowane

Standardowo dostępna w długościach od 30 do 100 cm. l Seria River o rozmiarach i przepływach jak wyżej przedstawiona seria TAQ Extra. Produkty tej serii posiadają oplot stalowy galwanizowany, co czyni je tańszymi. Węże o długościach niestandardowych fabryka produkuje na zamówienie. Temperatura maksymalna pracy wszystkich węży wodnych wynosi 110°C. Mogą one również być stosowane w instalacjach z glikolem oraz wodą lodową. Wszystkie wymienione grupy węży w oplocie ze stali nierdzewnej objęte są 10-letnią gwarancją. Poza wężami przyłączeniowymi do wody firma Tucai oferuje: l Węże do gazu Presinox 14800 (fot. 1) o nieograniczonym promieniu gięcia, zgodne z aktualną normą PN-EN 14800, dostępne w długościach od 50 do 200 cm. l Rurę karbowaną River Inox w zwojach ze stali kwasoodpornej AISI 316L wraz elementami do jej montażu (nakrętki, nyple, uszczelki, pierścienie zabezpieczające i zestawy montażowe). l Węże prysznicowe rozciągane (fot. 2) ze stali nierdzewnej w dwóch wariantach: 1,5-1,95 m oraz 1,75-2,30 m. l Napowietrzacze (fot. 5) oszczędzające zużycie wody do 50% oraz ograniczniki przepływu wody przy bateriach do 9 l/min. Tucai dystrybuuje swoje produkty poprzez rozbudowaną sieć punktów handlowych w całym kraju, do których serdecznie zapraszamy! l Andrzej Pawłowski

www.arka-instalacje.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Caleffi Hydronic Solutions europejski lider produktów HVAC bezpośrednio na polskim rynku

Marka z tradycjami Produkty marki Caleffi dostępne są na polskim rynku już od ponad dwudziestu lat, obecnie rozpoczyna się nowy rozdział obecności firmy Caleffi w Polsce. Od bieżącego roku włoska firma Caleffi S.p.a. zdecydowała się na bezpośrednią obecność i aktywność na polskim rynku HVAC poprzez otwarcie swojego oddziału Caleffi Poland z siedzibą w Krakowie. Firma Caleffi Hydronic Solutions jest europejskim producentem najwyższej jakości komponentów i urządzeń z zakresu techniki grzewczej, instalacji sanitarnych i klimatyzacyjnych oraz OZE. W Polsce dotychczas najbardziej znana jest z niezawodnych zaworów bezpieczeństwa dla układów CO oraz CWU, reduktorów ciśnienia, zaworów mieszających oraz armatury grzejnikowej, w tym nowoczesnych głowic termostatycznych oraz odpowietrzników. Pełny zakres oferty firmy Caleffi obejmuje ponad 10 000 pozycji, zapewniając dostęp do zaawansowanych technologicznie, bezawaryjnych urządzeń i komponentów odpowiadających na potrzeby nowoczesnego rynku HVAC. Początki firmy sięgają roku 1961, kiedy Pan Francesco Caleffi,

obecnie Honorowy Prezes firmy, rozpoczął działalność jako producent mosiężnych oraz stalowych złączek i armatury instalacyjnej dla włoskich producentów urządzeń grzewczych. Bardzo szybko zakres produkcji dostosowano do potrzeb rynku i rozpoczęto produkcję oraz sprzedaż urządzeń pod marką Caleffi. Kolejne lata firma zdobywała znaczące udziały na rynku włoskim poprzez dobrze zorganizowaną sieć dystrybucji oraz odpowiednią promocję. Obecnie jest we Włoszech liderem w swoim sektorze. Międzynarodową ekspansję firma Caleffi rozpoczęła w latach osiemdziesiątych, otwierając pierwszy zagraniczny oddział w Niemczech. Obecnie Caleffi posiada czternaście własnych oddziałów zajmujących się sprzedażą i promocją pro-

Fot. 1. Caleffi CUBOROSSO oraz MAV w Fontaneto d’Agogna, Włochy.

duktów Caleffi na całym świecie. Firma jest obecna bezpośrednio w: Niemczech, Anglii, Portugalii, Holandii, Słowenii, USA, Francji, Urugwaju, Chinach, Japonii, Australii, Brazylii, Turcji, a od bieżącego roku także w Polsce. Rozwijająca się na światową skalę sieć dystrybucji możliwa jest dzięki optymalnemu wykorzystaniu świetnego zaplecza technicznego oraz nowoczesnych modeli produkcyjnych i logistycznych. Od 1996 r., kiedy oddano do użytku zakład produkcyjny w miejscowości Gattico, firma Caleffi posiada trzy w pełni zautomatyzowane zakłady produkcyjne. W tym samym roku zakupiona została firma produkująca ciągi technologiczne, narzędzia i automatykę wykorzystywaną w zakładach produkcyjnych Caleffi, tym samym firma stała się samowystarczalna pod względem zaplecza technicznego produkcji w swoich wszystkich zakładach. Cechą, która wyróżnia firmę spośród konkurentów na rynku HVAC, jest fakt, że wszystkie zakłady produkcyjne, a co za tym idzie - sto procent produktów oferowanych przez Caleffi, produkowane są w Europie, w zakładach we Włoszech. Po zwa la to fir mie Ca lef fi na peł ną kon tro lę nad ca łym pro ce sem pro jek to wa nia i produkcji oraz na ofertę produk tów o bez pre ce den so wej na rynku wysokiej jakości. Na sukces rynkowy składa się także duży nacisk, jaki firma kładzie na badania nad no wy mi roz wią za nia mi oraz zastosowaniem odnawialnych źródeł energii. Oddany w 2008 roku budynek badawczo-rozwojowy nazywany CUBOROSSO jest sercem badań oraz testów, w praktyce wykorzystując OZE, takie jak: energia sło necz na, geo ter mal na oraz ogni wa fo to wol ta icz ne. Ośro dek ściśle współpracuje z Politechniką strony sponsorowane

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Fot. 2. Caleffi CUBOROSSO w Fontaneto d’Agogna, Włochy.

Fot. 3. Caleffi MAV w Fontaneto d’Agogna, Włochy.

Fot. 4. Zakład produkcyjny Caleffi w Fontaneto d’Agogna, Włochy. w Me dio la nie oraz Tu ry nie. Otwarty w roku 2010 automatyczny ma ga zyn MAV po zwa la zop ty malizować cały proces logistyczny zwią za ny z ma ga zy no wa niem, kompletacją oraz przygotowaniem do od bio ru i wy sy łek za mó wień klientów firmy. Wszystkie operacje strony sponsorowane

w tym wysokim na ponad trzydzieści i długim na ponad sto metrów ma ga zy nie są wy ko ny wa ne au to ma tycz nie, bez po trze by an ga żo wania pracy ludzkich rąk. Automatyzacja procesu pozwoliła podnieść jakość obsługi klientów poprzez szybsze realizowanie za-

mówień oraz wyeliminowanie praktycznie do zera błędów przy kompletacji dostaw. Firma Caleffi, podnosząc jakość swoich produktów, produkcji oraz obsługi klienta, może pochwalić się uzyskaniem najbardziej restrykcyjnych certyfikatów gwarantujących jakość na wielu światowych rynkach, na których jest obecna. Lata wielu nakładów na rozwój oraz dynamiczna ekspansja na nowe rynki zaowocowały w roku 2013 przekroczeniem obrotu 250 mln € i po raz pierwszy w historii firmy z większym udziałem sprzedaży eksportowej nad sprzedażą na rodzimym, włoskim rynku. Bardzo ważnym z perspektywy biznesowej sektorem działalności firmy jest europejski rynek OEM, na którym Firma Caleffi jest liderem w swoim sektorze, dostarczając swoje rozwiązania dla największych i najbardziej zaawansowanych technologicznie europejskich producentów urządzeń grzewczych i sanitarnych. Firma Caleffi zatrudnia obecnie w swojej grupie ponad tysiąc pracowników. Jest także właścicielem takich ma rek jak: Al lva lve, Tec sas, Pressco, Altecnic, RDZ; wszystkie działają w sektorze HVAC. Swoją bezpośrednią obecnością w Polsce, poprzez Caleffi Poland, firma chce za pew nić szer szy niż do tej po ry, peł ny do stęp do ofe ro wa nych przez siebie nowoczesnych rozwiązań klientom z Polski oraz regionu Europy Środkowowschodniej. Firma wkrót ce obej mie kom plek so wym technicznym i promocyjnym wsparciem wszystkie oferowane w Polsce produkty, zapewniając przy tym najwyższy standard obsługi logi stycz nej do staw i kom ple ta cji urządzeń marki Caleffi. Zespół firmy Caleffi, szczególnie Caleffi Poland, jest do Państwa dyspozycji w za kre sie wszel kiej po mo cy w te matach związanych z oferowanymi urzą dze nia mi oraz dys try bu cją pro duk tów pod mar ką Ca lef fi na terenie Polski. www.caleffi.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Dobra izolacja to nie wszystko

Kropla drąży skałę Łazienka to pomieszczenie mokre, w którym wytwarzamy bardzo dużo pary wodnej. Jest tam także dużo wody rozpryskowej. Woda niszczy niestety materiały budowlane, nawet te wodo- i mrozoodporne. Kropla drąży przecież skałę… Jeśli myślimy o łazience, przychodzą nam do głowy materiały, które są odporne na działanie wody, z których woda łatwo spływa, czyli po prostu płytki ceramiczne. Ale płytki to nie wszystko, między nimi jest fuga, która w miarę upływu czasu może spękać, wpłynie tam woda i… sąsiad zalany. W celu zabezpieczenia się przed nerwami sąsiada stosuje się odpowiednie izolacje wodochronne, a podstawowym środkiem izolacyjnym stosowanym wewnątrz pomieszczeń jest płynna folia.

Folia w płynie Płynnej folii nie trzeba stosować wszędzie. Dlatego na początek należy określić, gdzie tak naprawdę musimy zastosować materiały wodoszczelne, czyli wyznaczyć strefę mokrą. „Książkowo” strefa mokra obejmuje miejsca, gdzie może wystąpić rozlewanie wody lub krótkotrwale silne zraszanie powierzchni wodą rozpryskową. Strefa ta sięga: l w przypadku umywalek i wanien kąpielowych bez natrysku - na wysokość co najmniej 50 cm powyżej najwyższego punktu czerpalnego (kranu), l w przypadku natrysków (także ściennych, np. nad wannami) - na wysokość co najmniej 50 cm powyżej wylotu prysznica (także trzymanego nad głową przez osobę stojącą w wannie), natomiast na szerokość co najmniej 50 cm z każdej strony poza umywalkę, wannę lub brodzik. Ponadto do strefy mokrej zalicza się całą podłogę i pas o wysokości co najmniej 10 cm na ścianach wokół podłogi, czyli miejsce, gdzie pralka może wylać swoją płynną zawartość.

W miejscach tych planujemy płytki ceramiczne, gresowe czy kamienne i wykonujemy uszczelnienie podłoża z materiału izolacyjnego, którym w łazienkach najczęściej jest płynna folia, ale nie tylko.

Materiał izolacyjny Kolejny krok to właśnie wybór materiału izolacyjnego. Oczywiście wewnątrz pomieszczeń najczęściej stosuje się płynną folię. Jest ona bardzo łatwa w stosowaniu - jest przecież gotowa do użycia, nie trzeba jej mieszać z wodą czy też z drugim składnikiem. Jednakże nie sprawdza się ona we wszystkich przypadkach. Tam, gdzie prawdopodobnie będzie duże obciążenie wodą, lepiej zastosować produkty bardziej odporne na jej działanie. Są to izolacje polimerowo-cementowe. Miejsca bardziej obciążone to np. prysznice bez brodzika, gdzie wpusty wody są na równi z płaszczyzną podłogi. Inne pomieszczenia, gdzie działanie wody jest szczególnie intensywne, to łaźnie, baseny, mokre sauny. Izolacje polimerowo-cementowe to produkty o bardzo wysokiej jakości, mogą być jedno-, jak i dwuskładnikowe (te są bardziej elastyczne, mają wyższe przyczepności i większą odporność na działanie wody). Są bardzo dobrze przyczepne do podłoży mineralnych, szczególnie tych na bazie cementu, raczej nie powinniśmy ich stosować na podłoża gipsowe. Gips z cementem się nie lubią. Między tymi ośrodkami może dojść do reakcji, której produktem jest sól-etryngit, który zmniejsza przyczepność. Dlatego też między podło-

żami gipsowymi a cementowymi zaprawami trzeba stosować odpowiednie grunty o charakterze odcinającym. Ciekawym rozwiązaniem do miejsc wysoce obciążonych wodą są specjalne maty uszczelniające. Są one popularne w krajach skandynawskich, częściej niż u nas są też wykorzystywane na Zachodzie. W Polsce na razie rozwiązania z matami raczkują, mają je w ofercie tylko niektóre firmy. Niestety w ich przypadku cena jest u nas dość wysoka, można powiedzieć, że zaporowa dla przeciętnego inwestora, ok. 60100 zł za 1 m2, a dokładając kilkanaście złotych można zakupić 1 małe opakowanie płynnej folii (ok. 5-7 kg, czyli ok. 3,5-5 m2 izolacji). Co do płynnej folii to lepiej stosować produkty renomowanych producentów, mamy wtedy pewność, że otrzymamy produkt o dobrych parametrach.

Wykonanie Przy wykonywaniu izolacji należy pamiętać o podstawowych zaleceniach wykonawczych. Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że uszczelnienie samego podłoża to nie wszystko, jak w każdych pracach diabeł tkwi w szczegółach. Przed wykonaniem izolacji należy dodatkowo zabezpieczyć miejsca szczególne: połączenie powierzchni pionowych i poziomych, szczelin dylatacyjnych i przejść rurowych -przy użyciu taśmy uszczelniającej, narożników oraz kołnierzy uszczelniających. W pobliżu uszczelnianych miejsc nanosi się warstwę płynnej folii, przykłada element uszczelniający, dociska i cienko pokrywa masą. Brak tych elementów to najczęstszy błąd wykonawczy powodujący przeciekanie takiej izolacji. W miejscu połączenia dwóch płaszczyzn zawsze będą naprężenia, których sama izolacja nie przeniesie, co prowadzi do jej pęknięcia. Nieszczelna izolacja to żadna izowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

lacja, woda wnika w te miejsca i zawilgaca wszystkie materiały wokół. Co będzie widoczne w krótkim okresie czasu: na początku mokra plama, później odspajająca się farba, tynk, a kolejny etap to zagrzybienie. Poważnym błędem jest stosowanie izolacji tylko w jednej warstwie, aby uzyskać właściwe zaizolowanie podłoża. Wymagane jest wykonanie powłoki co najmniej dwuwarstwowej o odpowiedniej grubości. No tak, ale jaka to grubość? Przeciętnie producenci płynnych folii mówią o grubości od 1 do 1,5 mm. I teraz ciekawostka: nanosząc ją dwukrotnie pędzlem czy wałkiem, nie będziemy mieli powłoki o grubości 1 mm, a więc najlepiej trochę się potrudzić i pomalować jeszcze raz (jednokrotnie naniesiemy ok. 0,50,7 kg produktu, co da grubość dużo poniżej 0,5 mm). Dzięki temu na pewno nie będzie przecieku. Jeśli malujemy pędzlem, nanosimy kolejne

5 (189), maj 2014

warstwy „na krzyż”, tak aby nie było miejsc bez folii. To samo tyczy się izolacji polimerowo-cementowych, nanosimy je też dwuwarstwowo. W ich przypadku te dwie warstwy w łazience na pewno starczą i na pewno uzyskamy wymaganą grubość izolacji. Zaprawy polimerowo-cementowe są dużo bardziej gęste i jednokrotnie nanosząc je, uzyskamy już ok. 1 mm, kolejna warstwa to następny 1 mm, czyli razem mamy wymagane minimum. W przypadku izolacji na bazie cementu nie ma konieczności gruntowania podkładów betonowych czy też tynków cementowych, lepszy efekt uzyskuje się przez lekkie zwilżenie podłoża wodą. Izolacje te nanosi się twardą szczotką lub pacą. Pierwszą warstwę najlepiej szczotką, silnie wcierając zaprawę w podłoże, kolejne warstwy możemy nanosić już pacą. Wracając jeszcze do grubości izolacji w trakcie nakładania, to nie powinna być ona większa dla jednej warstwy niż zalecana przez producenta (od 1 do 2 mm grubości). Z tym związany jest kolejny błąd, czyli nakładanie grubszej warstwy zapraw na jeden raz niż przewiduje producent. Zaprawy izolacyjne to dużo polimerów, które mogą mieć duży skurcz, a to prowadzić może do pęknięć. Grubsza warstwa to też trudności z wysychaniem. Powierzchnie pokryte płynną folią wysychają 1-2 dni, te pokryte izolacjami na bazie cementu ok. 2-3 dni (przyjmuje się czas schnięcia 0,5-1,0 mm na 1 dzień). W tym miejscu należy zauważyć, że folia w płynie czy też izolacja polimerowo-cementowa nie nadają się do tego, aby je pomalować. Choć to stwierdzenie może wydawać się oczywiste, tak naprawdę wielu ludziom przychodzi do głowy, aby miejsca nieodporne na działanie wody pokryć folią, a następnie pomalować - cóż, idea dobra, ale niestety niewykonalna. Po wyschnięciu izolacji możemy przystąpić do klejenia płytek. Zasada jest taka, że przyklejanie płytek ceramicznych prowadzi się tylko przy użyciu elastycznych zapraw klejących.

Przyklejanie płytek do takich powierzchni na kleje podstawowe jest niedopuszczalne, ponieważ mają one słabą przyczepność, co skutkuje najczęściej odspojeniami płytek. Na takich podłożach sprawdzają się kleje elastyczne o podwyższonych parametrach, klasy C2. Kleje takie są uniwersalne w stosowaniu i sprawdzają się na wielu podłożach, także na ogrzewaniu podłogowym, które bardzo często występuje w naszych łazienkach. Pamiętajmy o jeszcze jednym: klejenie „na placki” jest niedopuszczalne! Często wykonawcy stosują tą metodę, gdy chcą oszczędzić na czasie (bez podrównania wstępnego podłoża odpowiednimi zaprawami). Przyklejając w ten sposób płytki, bardzo często są pod nimi miejsca bez kleju, zwykle w narożnikach, co w połączeniu z obciążeniem płytek podłogowych powoduje ich pękanie.

Uszczelnienie Na koniec uszczelnienie płytek w miejscach połączenia powierzchni pionowych i poziomych, w załamaniach płaszczyzn. W przypadku izolacji były to taśmy, w przypadku płytek jest to silikon. Tylko on jest w stanie w pełni przenieść naprężenia, jest odkształcalny. Pierwszym błędem w jego stosowaniu jest jego brak, drugi to niewłaściwe jego ukształtowanie (gdy jego powierzchnia jest nierówna, to dostaje się w zagłębienia brud, który może powodować jego porastanie biologiczne). Trzeci błąd to niewłaściwe wypełnienie spoiny silikonem. Aby dobrze pracować, może być on podparty tylko na dwóch krawędziach. Gdy jego masa w pełni wypełnia szczelinę, ma on mniejszą zdolność do poruszania się wraz z wykończeniem, co może powodować jego pękanie. Kolejna sprawa to wypełnienie głębokich szczelin bez użycia sznurów spłycających (wystarczy zwykły elastyczny wężyk z tworzywa sztucznego). Bez tego spłycenia silikon też może spękać. Bartosz Polaczyk

Zainteresował Cię artykuł? Masz pytanie do autora? Chciałbyś, aby temat został rozwinięty? Masz inne zdanie na ten temat? Wejdź na www.instalator.pl i kliknij „Zapytaj autora” (pod każdym artykułem). www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Co z tą korozją? (2)

Warstwa ochronna W poprzednim artykule rozpocząłem temat korozji metali stosowanych w branży instalacyjnej. Temat na tyle obszerny i ważny, że jego kontynuowanie wydaje się rzeczą naturalną, a wręcz konieczną. Z punktu widzenia uczestników procesu inwestycyjnego (projektantów, instalatorów, inwestorów/użytkowników) najważniejsze jest wykonanie każdej instalacji w sposób gwarantujący jej długoletnią i bezawaryjną pracę. Rolą producentów wszystkich elementów wyposażenia technicznego instalacji - od przysłowiowego kotła do grzejnika - jest dołożenie wszelkich starań, aby zastosowane w produkcji materiały spełniały możliwe najwyższe wymagania odporności korozyjnej. Niezwykle istotna jest tu także kwestia jasnej i czytelnej informacji na temat możliwych obszarów zastosowania i odporności korozyjnej wyrobów wraz uwzględnieniem warunków granicznych. Informacje te mają bowiem kluczowe znaczenie dla projektujących i wykonujących instalacje. Dają pewność przy wyborze odpowiedniego materiału oraz gwarancję bezpieczeństwa dla przyszłego użytkownika. Z analizy poprzedniego artykułu wynikać mogą dwa zasadnicze wnioski: l aby zminimalizować zjawisko korozji, należy dobierać materiały do elementów instalacyjnych w zależności od ich właściwości i przeznaczenia instalacji, l sto so wać kil ka pro stych za sad przy łączeniu różnych materiałów w jednym obiegu.

Stale ocynkowane Dobrym przykładem do pierwszego wniosku może być stosowanie produktów zabezpieczonych antykorozyjne poprzez ocynkowanie. Są to np. rury i zbiorniki ze stali węglowej ocynkowanej. Przy zastosowaniu takich rozwiązań należy pamiętać m.in.

o tym, że grubość powłoki cynku jest zależna od warunków otoczenia oraz że jej grubość zmniejsza się z upływem czasu tym bardziej, im trudniejsze panują warunki otoczenia. Ubytek warstwy ochronnej cynku, w zależności od warunków otoczenia, przedstawia tabela 1.

Ubytek w ciągu roku Teraz czas na omówienie ubytku warstwy ochronnej cynku w ciągu roku (na podstawie: PN-EN ISO 12944-2:2001). Jeżeli pomnożymy wartość rocznego ubytku cynku przez oczekiwaną ilość lat eksploatacji instalacji, to otrzymamy grubość warstwy ochronnej. Aby zapewnić jej maksymalną ochronę, możemy wybrać najlepszą w danej chwili metodę zabezpieczenia. Można bowiem wyróżnić trzy sposoby cynkowania, różniące się grubością warstwy cynku oraz jego przyczepnością i wyglądem: l Cyn ko wa nie gal wa nicz ne wg DIN 5096. Elementy poddawane są kąpieli elektrolitycznej. Podczas niej na powierzchni elementów osadzają się jony cynku. Powstaje srebrzysta, jasno błyszcząca powłoka cynku o grubości około 5 μm. l Cynkowanie ogniowe metodą Sendzimira wg PN EN 10327:2006. W procesie metody przelotowej blacha stalowa zostaje pokryta cynkiem w walcowni. Powstaje równomierna i mocno przylegająca warstwa cynku o średniej grubości 19 μm. Uszkodzenie warstwy cynkowej w wyniku cięcia, przewiercania i perforowania blachy nie prowadzi do postępującej korozji. Pod wpływem wil-

gotności powietrza i cynku przy krawędzi cięcia, na uszkodzonej powierzchni tworzy się warstwa ochronna. Jest ona skuteczna przy grubościach blach do 2,5 mm. l Cynkowanie metodą zanurzeniową wg PN EN ISO 1461:2000. Elementy przeznaczone do cynkowania zanurzane są w płynnym cynku (temp. około 450°C). W zależności od szybkości przebiegu reakcji chemicznych (zależy to od rodzaju stali, czasu zanurzenia, metody chłodzenia) powierzchnia ma barwę od jasno błyszczącej do ciemnobrązowej. Nie świadczy to jednak ani o grubości powłoki, ani o jej jakości. Ponadto w wilgotnym otoczeniu na ocynkowanej powierzchni może powstawać tzw. biała rdza, która również nie ma wpływu na jakość ochrony antykorozyjnej. Elementy cynkowane tą metodą stosuje się w kategoriach korozji C3 i C4.

Stale nierdzewne Podobnie jest w przypadku stosowania wyrobów ze stali nierdzewnej. Mimo bardzo dobrej odporności na korozję w porównaniu do chociażby wyżej wymienionych wyrobów ze stali ocynkowanej należy zawsze brać pod uwagę wpływ warunków eksploatacji na zmianę właściwości popularnej „nierdzewki”. Prosty przykład poniżej obrazuje ten mechanizm. Dwa popularne gatunki stali nierdzewnej 1.4301 i 1.4404 zestawiono w tabeli i określono ich odporność korozyjną w zależności od stosowanego medium, jego stężenia i temperatury. Współczynnik korozji [mm/rok] oznacza odporność całkowitą przy wartościach < 0,1, częściową przy 0,1-1 i brak odporności przy wartościach > 1. Jednocześnie P oznacza ryzyko wystąpienia korozji wżerowej. Na przykładzie wody morskiej i kwasu solnego widać, jak zmienia się odporność stali od poziomu odpornowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

ści całkowitej do zupełnego braku odporności. Kwas solny jest tu dość ekstremalnym przykładem mającym raczej podkreślić istotę problemu. Przy okazji wypływa kolejny wniosek, że nie bez powodu stale nierdzewne są często wybieranym materiałem stosowanym w silnie agresywnym środowisku. Mimo ich wysokich cen są często korzystną alternatywą ze względu na ich długą żywotność i odporność na wiele substancji i związków chemicznych. Źle rozumiana oszczędność może prowadzić do częstych awarii i przerw w pracy instalacji, a co za tym idzie - strat finansowych. Generalnie w projektowaniu instalacji można wyróżnić dwa obszary występowania korozji - korozja wewnętrzna w otwartych i w zamkniętych systemach grzewczych oraz korozja zewnętrzna. Na możliwość wystąpienia korozji wewnętrznej wpływ mają m.in. właściwości wody oraz warunki eksploatacji instalacji. W instalacjach zamkniętych ze stali ocynkowanej, które eksploatują wodę w znacznym stopniu pozbawioną tlenu, jak np. w urządzeniach grzewczych, instalacjach solarnych itp., nie powinno dochodzić do powstawania korozji rurociągów. Dlatego w tym przypadku możliwe są kombinacje różnych metali (miedź, stal niestopowa, stal szlachetna itp.) w dowolnej kolejności. Do układów zamkniętych może jednak dostać się tlen. Wówczas ryzyko wystąpienia korozji znacznie wzrasta. Jeśli zawartość tlenu w wodzie przekroczy 0,1 g/m3, należy zabezpieczyć instalację poprzez dodanie do obiegu wodnego środka wiążącego tlen i utrzymanie wartości pH wody w granicach 8,5-9,5. Miedź jest odporna na korozję zarówno w otwartych, jak i zamkniętych instalacjach grzewczych. W instalacjach wody pitnej miedź jest odporna na korozję wewnętrzną przy wartościach pH > 7,4. Stal nierdzewna w reakcji z tlenem bądź wodami zawierającymi tlen (np. woda pitna) wytwarza warstwę pasywacyjną (najczęściej warstwę tlenków chromu). Warstwa pasywacyjna uniemożliwia reakcję pomiędzy metalem a wodą i jej składnikami. Tym samym materiał, z którego zbudowane są rury, w żaden sposób nie wpływa na jakość wody. Ponieważ stale nierdzewne www.instalator.pl

5 (189), maj 2014

chromowo-niklowo-molibdenowe, z uwagi na tworzącą się warstwę pasywacyjną, nie emitują żadnych substancji do wody pitnej, to można je łączyć ze wszystkimi innymi tworzywami dopuszczonymi do zastosowania w instalacjach wody pitnej w dowolnej kolejności. Poza tym stal nierdzewna jest odporna na korozję w instalacjach wody uzdatnionej, takiej jak: woda dekarbonizowana (zmiękczona), woda odsolona (dejonizowana, demineralizowana, destylowana i czysty kondensat). Zagrożenie rurociągów korozją zewnętrzną występuje wówczas, gdy przez dłuższy czas będą one miały

kontakt z agresywnymi materiałami budowlanymi lub agresywną atmosferą. Jeżeli instalacja będzie prowadzona w warunkach mogących powodować powstawanie korozji zewnętrznej, należy zabezpieczyć ją antykorozyjnie. Wykorzystuje się wówczas materiały chroniące przed powstawaniem korozji. Materiał taki powinien charakteryzować się określonymi własnościami, takimi jak: szczelność, nieporowatość i wytrzymałość na ciepło oraz starzenie. Właśnie m.in. na tych zagadnieniach skupię się w kolejnym artykule. Jarosław Czapliński

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Temperatura stagnacji a sprawność kolektora słonecznego (2)

Ochrona przed przegrzewem W poprzedniej części artykułu („MI” 4/2014) skupiono się na powiązaniu pojęcia temperatury stagnacji kolektora słonecznego z jego sprawnością. W dzisiejszej części postaram się odpowiedzieć na pytanie, jaka jest zależność temperatury stagnacji i ochrony przed nadmiernymi przegrzewami. Temperaturę stagnacji określa się na etapie badań certyfikujących zgodnie z normą EN 12975-2 przy okazji wyznaczania charakterystyki sprawności kolektora słonecznego lub na drodze bezpośredniego pomiaru temperatury absorbera przy braku odbioru ciepła i w warunkach nasłonecznienia 1000 W/m2 w temperaturze otoczenia 30°C. A jaka jest zależność temperatury stagnacji i ochrony przed nadmiernymi przegrzewami? Ochrona przed występowaniem nadmiernych temperatur jest jedną z ważniejszych kwestii interesujących użytkowników instalacji solarnej. Tak zwany stan stagnacji, gdy czynnik grzewczy nie odbiera ciepła z kolekRys. 1. Swobodne usuwanie glikolu z orurowania absorbera zapewniają układy z dolnymi przyłączami. Para wodna powstająca w razie wrzenia roztworu glikolu z wodą wypełnia orurowanie od górnej części. Brak zasyfonowań i dolne przyłącza pozwalają na szybkie wypieranie glikolu w początkowej fazie stanu stagnacji. Kolektory płaskie Hewalex w układzie harfowym, a także kolektory próżniowe KSR10 z dolnymi przyłączami, cechuje korzystne zachowanie w razie wystąpienia braku odbioru ciepła (w stanie stagnacji).

torów słonecznych, może stanowić zagrożenie dla trwałości komponentów instalacji. Kolektory słoneczne spełniające wymagania normy EN 12975-2, na podstawie której przyznaje się certyfikat Solar Keymark, podlegają testom wytrzymałościowym. Między innymi sprawdzana jest odporność konstrukcji kolektora na szoki termiczne i długotrwałe poddawanie intensywnemu promieniowaniu słonecznemu. Ryzyko uszkodzeń w większym zdecydowaniu stopniu zagrażać jednak może pozostałym elementom instalacji solarnej.

Skutki przegrzewu W praktyce przegrzewanie w instalacji solarnej stanowi zagrożenie przede wszystkim dla trwałości czynnika grzewczego (glikolu). Długotrwałe i wysokie temperatury w pierwszej kolejności powodują zmianę barwy i zapachu glikolu, co nie stanowi jeszcze powodu do jego wymiany. Znacznie groźniejsza dla instalacji jest postępująca w dalszej kolejności degradacja glikolu, który traci swoje właściwości m.in. antykorozyjne (rezerwa alkaliczna). Wytrącające się z glikolu stałe frakcje ulegać mogą spiekaniu, zatykając przekroje rur kolektora i instalacji solarnej [1]. Wzrastający udział wody w roztworze glikolu grozi zimą zamarzaniem. Dobrej klasy glikole są w stanie wytrzymywać długotrwałe podwyższone temperatury pracy. Instalacje solarne pracują bardzo często z tym samym glikolem przez okres dłuższy niż 10 lat, pod warunkiem dokonywania systematycznych przeglądów.

W skrajnych przypadkach, gdy w stanie stagnacji glikol poddawany będzie długotrwałemu wrzeniu, para wodna powstająca w kolektorze może docierać w głąb instalacji solarnej, co może prowadzić do uszkodzeń naczynia wzbiorczego, pompy obiegowej i pozostałej armatury. Dlatego należy eliminować możliwość występowania przegrzewów - w pierwszej kolejności poprzez odpowiedni optymalny dobór wielkości instalacji solarnej. Jeśli jednak dopuszcza się możliwość występowania przegrzewów w układzie, należy rozważyć, z jakiej metody jej ochrony można skorzystać.

Orurowanie a ochrona Produkowane obecnie płaskie kolektory słoneczne o wysokich sprawRys. 2. Przebieg stagnacji - układ orurowania absorbera z górnymi przyłączami: A - stan normalnej pracy, B początek fazy stagnacji, wrzenie glikolu i powstawanie pary wodnej (nasyconej), początek wzrostu ciśnienia w instalacji solarnej, pompa obiegowa nie pracuje, C - kontynuacja stanu stagnacji, długotrwałe wrzenie glikolu, para wodna nasycona wypełnia orurowanie absorbera oraz dociera w głąb instalacji solarnej, maksymalny wzrost ciśnienia w układzie (w skrajnej sytuacji otwieranie zaworu bezpieczeństwa), D - ostatnia faza stanu stagnacji, para nasycona skrapla się w przewodach instalacji solarnej, oddając ciepło do otoczenia, ciśnienie w układzie obniża się, orurowanie absorbera wypełnia para przegrzana, zamykając w dolnej przestrzeni czynnik grzewczy - glikol, którego stężenie w roztworze może sięgać 80% (zagrożenie wytrącania osadów) [3].

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

nościach pracy, przeznaczone do zastosowania w warunkach środkowoeuropejskich, mają często określoną temperaturę stagnacji na poziomie wyższym niż 200°C. Kolektory próżniowe mogą mieć jeszcze wyższe temperatury stagnacji na poziomie przekraczającym 300°C. Jakie może przynosić to skutki dla elementów instalacji solarnej? Gdyby były one poddane działaniu takiej temperatury, doszłoby do uszkodzenia np. izolacji cieplnej przewodów, membrany naczynia wzbiorczego czy też wirnika pompy obiegowej. Tymczasem niektóre kolektory, mimo wysokiej temperatury stagnacji (w certyfikacie Solar Keymark), korzystają z izolacji cieplnej wykonanej z poliuretanu o odporności na temperaturę do 150°C. Nie dochodzi do jej uszkodzenia, ponieważ w praktyce temperatury, jakim poddawany jest glikol, są znacznie niższe. W kolektorach płaskich i próżniowych, gdzie absorbery cechują się korzystną konstrukcją do samoczynnego usuwania glikolu w stanie stagnacji, przyrost ciśnienia w kolektorach słonecznych jest nieznaczny. Już we wstępnej fazie

PRZED

stanu stagnacji, glikol przy temperaturze rzędu 140-150°C będzie wypierany z kolektora słonecznego i przez to niepoddawany przegrzewaniu. Przebieg stanu stagnacji w kolektorach słonecznych jest ściśle uzależniony od układu orurowania absorbera, a także prowadzenia przewodów w obrębie baterii kolektorów. Decydujące jednak znaczenie odgrywa sposób prowadzenia przewodów w absorbe-

rze [2]. Jeżeli nie zapewni się możliwości swobodnego usuwania glikolu w początkowej fazie stanu stagnacji, to będzie następowało długotrwałe wrzenie czynnika grzewczego (glikolu). Wskutek tego glikol będzie narażany na długotrwałe występowanie podwyższonych temperatur pracy. Znaczna ilość powstającej pary wodnej może wypełniać orurowanie instalacji solarnej na sporej długości i za-

+ Ø 22 mm rura odprowadzająca

Umyw alka Pryszn ic

miesięcznik informacyjno-techniczny

grażać jej elementom - szczególnie naczyniu wzbiorczemu, pompie obiegowej i armaturze pomiarowej itp. Jaki jest związek temperatury stagnacji kolektora słonecznego z jego ochroną przed przegrzewaniem? Kolektory o bardzo niskiej temperaturze stagnacji mogą w mniejszym stopniu narażać czynnik grzewczy na przegrzewanie, ale także nie będą zapewniać wysokiej sprawności pracy. Niska temperatura stagnacji oznacza wysokie nachylenie krzywej sprawności i obniżenie wydajności kolektora słonecznego przy wyższych temperaturach pracy (patrz część 1 artykułu w „Magazynie Instalatora” 4/2014). Kluczowe znaczenie dla przebiegu stagnacji ma 2 początkowa faza stagnacji, w której powstająca para wodna w szybki sposób powinna wyprzeć wrzący glikol z orurowania absorbera. Kolektor słoneczny pozbawiony glikolu jest przewidziany na okresową eksploatację w takich warunkach. Z kolei glikol usunięty z kolektora nie będzie poddawany dalszemu przegrzewaniu i wrzeniu, co chroni jego właściwości i zabezpiecza przed uszkodzeniem elementy instalacji solarnej. W stanie stagnacji pompa obiegowa pozostaje wyłączona i glikol z parą wodną nie przepływają przez obieg solarny. Niewielki wzrost ciśnienia nie prowadzi do zbędnego otwierania zaworu bezpieczeństwa i ubytków glikolu.

Konstrukcja absorbera Ochrona instalacji solarnej przed przegrzewaniem w pierwszej kolejności zależna jest od konstrukcji absorbera [2]. l Funkcja sterownika - ochrona kolektorów przed przegrzewaniem Doraźną opcję ochrony zapewnia dla instalacji solarnej sterownik. Ma

5 (189), maj 2014

to na celu stworzenie warunków do dodatkowego odbioru ciepła z kolektorów słonecznych w sytuacji występowania nadwyżek ciepła. Sterowniki dla instalacji solarnych posiadać mogą dwie podstawowe funkcje ochronne. Pierwsza z nich to ochrona kolektora przy wzroście temperatury powyżej granicznej (np. 110°C). O ile temperatura wody użytkowej w podgrzewaczu nie będzie za wysoka, pompa obiegu solarnego zostanie uruchomiona do momentu, aż temperatura w kolektorach obniży się (do 100°C) lub woda w podgrzewaczu osiągnie dopuszczalną wartość maksymalną (np. 85°C). Woda użytkowa będzie podgrzewana do temperatury wyższej niż standardowa (zazwyczaj maks. do 60°C), co zapewni wydłużenie pracy pompy obiegu solarnego dla zwiększenia odbioru ciepła z kolektorów słonecznych. Należy w tym przypadku tym bardziej zalecić stosowanie termostatycznego zaworu mieszającego na wyjściu wody użytkowej z podgrzewacza dla ochrony mieszkańców przed poparzeniem. l Funkcja sterownika - nocne chłodzenie (tzw. funkcja urlopowa) Funkcja urlopowa wprowadza dodatkową ochronę przed przegrzewaniem w określonym przedziale czasu podczas nieobecności mieszkańców. Jej funkcjonowanie polega na uruchamianiu pompy obiegu solarnego w nocy. Glikol odbiera ciepło poprzez wężownicę podgrzewacza z wody użytkowej, oddając je w kolektorach słonecznych do otoczenia. W ten sposób woda w podgrzewaczu zostaje schładzana, co pozwoli na odbiór ciepła z kolektorów słonecznych w następnym dniu nieobecności mieszkańców w domu. Funkcję urlopową można wykorzystać jedynie przy zastosowaniu kolektorów płaskich. Kolektory próżniowe, wskutek obniżonych strat ciepła, nie zapewnią odpowiednio intensywnego schładzania wody w podgrzewaczu. Funkcja urlopowa blokuje także pracę konwencjonalnych źródeł ciepła (kotła, grzałki elektrycznej), aby uniemożliwić ewentualne dodatkowe podgrzewanie wody pod nieobecność mieszkańców domu. l Zalecenia montażowe dla instalacji solarnej W celu ochrony elementów instalacji solarnej należy wziąć pod uwagę także zalecenia producenta w tym zakresie. W

szczególności naczynie wzbiorcze instalowane musi być z podłączeniem górnym lub ewentualnie dolnym z zasyfonowaniem. Proste podłączenie od dołu naczynia będzie narażało jego przeponę na napływ glikolu o podwyższonej temperaturze wskutek sił wyporu. Rozwój technologiczny w konstrukcji kolektorów słonecznych, a także stosowanie ich do wspomagania ogrzewania budynku spowodowało częstsze występowanie w systemach solarnych podwyższonych temperatur pracy. Przede wszystkim podwyższenie sprawności pracy kolektora słonecznego było skutkiem zastosowania szkła o większej transmisyjności (przepuszczalności) dla promieniowania słonecznego, a także skuteczniejszych izolacji cieplnych i korzystniejszych cech pokryć absorbujących promieniowanie słoneczne. Zagadnienie ochrony instalacji solarnej przed skutkami stanów stagnacji jest obecnie w znacznej mierze rozpoznane dzięki zainteresowaniu się tym zagadnieniem ośrodków badawczych, szczególnie w Niemczech i Austrii. Na tych rynkach zetknięto się najwcześniej z tego rodzaju problematyką na przełomie lat 90/00, gdy zastosowanie w budowie kolektorów znalazły nowe materiały (szyby, pokrycia absorberów), a także gdy zwiększyło się zastosowanie kolektorów słonecznych do układów wspomagania ogrzewania budynków. Negatywne skutki stagnacji w systemie solarnym są możliwe w takich przypadkach jak [2]: - niekorzystny układ orurowania absorbera niezapewniający łatwego opróżniania z czynnika grzewczego (glikolu) w początkowej fazie stanu stagnacji; - niekorzystne prowadzenie przewodów zasilania i powrotu z baterii kolektorów słonecznych; - niewłaściwy dobór wielkości naczynia wzbiorczego i jego usytuowanie w systemie solarnym. Ireneusz Jeleń Literatura: 1. Materiały Tyforop Chemie GmbH. 2. „Entwicklung von thermischen Solarsystemen mit unproblematischem Stagnationsverhalten“, AEE INTEC, austriackie Ministerstwo Transportu, Inowacji Technologii (bmvit) 9/2003. 3. „Untersuchungen zum Stagnationsverhalten solartermischer Kollektorfelder“, J. Scheuner, Kassel University. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Jak to dawniej bywało...

Równe łokcie Zgodnie z zapowiedzią w dzisiejszym odcinku zajmiemy się jednostką miary zwaną łokciem krakowskim... Określenie długości najdawniejszego łokcia krakowskiego jest z braku źródeł bardzo trudne, a poza tym niepewne. Nie posiadamy bowiem żadnej prostej definicji, żadnej ustawy regulującej jego długość, a tym bardziej nie dysponujemy wzorcem łokciowym. Wiadomo, że łokci polskich było kilka różnych rodzajów, a na ich czele należy, zdaniem E. Stamma, postawić właśnie łokieć krakowski. Na nim bowiem stara się Stamm opierać nasze ustawodawstwo aż do roku 1764. Ustawodawstwo wcześniejsze nie określa niestety (aż do wymienionego roku) długości owego łokcia. Stara się ono jednak wszelkimi sposobami ujednolicić polskie miary. W roku 1420, a następnie w latach 1507, 1511, 1565, 1569, 1588, 1616, 1633, pojawiają się odpowiednie rozporządzenia. Najpewniej jednak w praktyce posługiwano się różnymi lokalnymi miarami dla różnych ośrodków miejskich. Wskazuje na to pośrednio ilość rozporządzeń starających się regulować omawianą kwestię. W roku 1507 zrównano w teorii łokieć poznański z krakowskim, w roku 1565 - warszawski z krakowskim, a właściwie wszystkie łokcie koronne z krakowskim; w roku 1569 zrównano z kolei łokieć podlaski z warszawskim, a więc i z krakowskim. Stamm podkreśla, że dla badań metrologicznych najważniejszą do roku 1764 jest ustawa z 1565 roku, w której czytamy: „A co się tycze łokciów na mierzenie wszelakich towarów: tedy ma bydź po wszystkiej Koronie łokieć jeden koronny, wedle krakowskiej teraźniejszej miary. A te wszystkie miary i wagi wyższej opisane, będą wymiarne i cechowane, i oddane wowww.instalator.pl

jewodom. A wojewodowie skoro po tym Sejmie, mają uczynić Konwokacją dygnitarzów i Urzędów Starościch, i Rady onego województwa główniejszego miasta, których będą moc dostać. A tamże ustawę każdy wojewoda ma opowiedzieć, i te miary i wagi na zamku starostom i do każdego miasta i miasteczka, sprawiedliwie, pod swoją cechą wymierzyć i oddać: które w każdym mieście i miasteczku na ratuszu mają być chowane. A tam przez burmistrza, każdemu, ktoby potrzebował pod ich cechą wymierzone bydź mają sprawiedliwie: nie wyciągając nic od żadnego za to. A potym wojewodowie te miary i wagi, które tu z Sejmu wezmą, na zamki główne starostom oddać mają. A takowych miar i wag, aby wszędy pod pod winami w statuciech opisanemi używano. A iżby się temu wszystkiemu exekucja działa, tedy już teraz czas naznaczamy, że się począć ma po wszystkiej Koronie od blisko przyszłego święta świętego Michała”. Z przytoczonego fragmentu wynika jasno, że bezpośrednio przed rokiem 1565 łokieć krakowski miał tę samą długość co po tym roku. Od tego roku miał bowiem łokieć koronny długość „wedle krakowskiej teraźniejszej miary”. W tym samym 1565 roku wyszło pierwsze wydanie geometrii autorstwa Grzepskiego. W dziele tym znajdują się fragmenty, na podstawie których można wyciągnąć wnioski pozwalające na obliczenie wartości łokcia krakowskiego z tego okresu. I tak Grzepski pisze, że dziesięć stóp rzymskich „uczyni troszkę więcej niż półsztosa łokcia krakowskiego”. Oznacza to, że 10 stóp rzymskich jest większe od 5,5 łokcia krakowskiego, ale mniej-

sze niż 6 łokci. Stopą rzymską nazywano w tamtych czasach stopę paryską lub reńską. Ubierając wywody Grzepskiego w równania matematyczne, otrzymujemy długość łokcia równą 58,6 cm. Bardzo podobne wartości otrzymujemy, posługując się innym dziełem - Arithmetica integrorum Jana Brożka, profesora Uniwersytetu Krakowskiego. Tego, czy owa miara 56,8 cm powstała na terenie Korony, czy została przyniesiona z zewnątrz, nie da się obecnie rozsądzić. Możliwe, że łokieć krakowski dawny wprowa-

dzili koloniści niemieccy poprzez Śląsk. Jest również możliwe, że łokieć ten powstał w Polsce z konieczności uproszczenia stosunku łokcia do „laski”, czyniąc z niego jej piętnastą część. W Niemczech długość łokcia krakowskiego posiadał łokieć kalenberski z okolic Hannoveru. Na koniec rzecz zabawna: u jednego z badaczy pojawiła się informacja, że Anglia wzięła łokieć z miary Henryka I, we Francji pied de roi jest stopą Karola Wielkiego - przez analogię mógł więc łokieć krakowski wziąć początek od osoby króla Władysława Łokietka. W kolejnym artykule zajmę się innymi stosowanymi na terenie Polski miarami łokciowymi. Aleksandra Trzeciecka Źródło: E. Stamm, Staropolskie miary, Warszawa 1938.

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Fakty i mity elektrycznego ogrzewania podłogowego

Podłogówka pod panelami Podłogowe ogrzewanie płaszczyznowe jest coraz powszechniej stosowane jako główny lub wspomagający system ogrzewczy. Ciepło pod naszymi stopami stało się tak naturalne jak dawniej grzejniki wodne. Elektryczne ogrzewanie podłogowe może być instalowane pod najróżniejszymi materiałami wykończeniowymi: terakotą, gresem, panelami laminowanymi, deską warstwową itp. Jednak montaż systemu zawsze wiązał się z koniecznością ubrudzenia sobie rąk rozrabianiem zaprawy klejowej lub wylewki samopoziomującej, w której instaluje się tradycyjne maty grzejne. Od niedawna rynek nie oferował systemowego rozwiązania umożliwiającego prosty i czysty montaż mat pod panelami i deską warstwową, a wielu zainteresowanych inwestorów chciało uniknąć długiego i niezbyt czystego procesu instalowania systemów tradycyjnych. Zastosowanie nowych materiałów pozwoliło na stworzenie rewolucyjnej technologii czystego montażu elektrycznego ogrzewania podłogowego bezpośrednio pod podłogami wykonanymi z paneli podłogowych - bez użycia zaprawy klejowej.

Maty do paneli składają się z cienkiego przewodu rozpiętego na siatce z włókna szklanego. Są one zdecydowanie cieńsze, co osiągnięto dzięki modyfikacji elementu grzejnego oraz wydzieleniu zewnętrznego ekranu w postaci folii aluminiowej, do której przymocowany jest przewód grzejny wraz z siatką. Pozwoliło to tylko odchudzić matę, która ma grubość 1,5 mm, ale dzięki folii ciepło jest rozkładane na większej powierzchni i łatwiej przenika przez laminat i deskę warstwową.

Koronny argument Wielu producentów paneli podłogowych nie udziela gwarancji na zastosowanie elektrycznego ogrzewania podłogowego pod swoimi panelami. Czy słusznie? Dlaczego dopuszczalne jest zastosowanie ogrzewania wodnego? Koronny argument to bardziej równomierny rozkład temperatury w

podłodze z ogrzewaniem wodnym. Łatwo go obalić, gdyż jest akurat odwrotnie - przy ogrzewaniu wodnym występuje znaczna różnica temperatur pomiędzy miejscem zasilania ogrzewania podłogowego a powrotem (wyjściem) wody. Zasada jest prosta żeby taki system pracował prawidłowo, woda w trakcie przepływu musi wytracić część swojej temperatury, a co za tym idzie - podłoga nigdy nie będzie przez nią nagrzana idealnie równomiernie. W ogrzewaniu elektrycznym dedykowanym podłogom laminowanym moc instalowana rzadko kiedy przekracza 70 W/m2. W takim wykonaniu przewody grzejne są montowane co 5-8 cm. Maty grzeją jednakowo na całej powierzchni i obojętne, czy pomiaru temperatury dokonamy na ich początku, w środku czy na końcu, a w ogrzewaniu wodnym woda na wejściu ma inną temp. niż na wyjściu, co ewidentnie pokazuje nierównomierność ogrzewania powierzchni podłogi. Konstrukcja elektrycznych mat grzejnych nie pozwala na uzyskiwanie przez nie zbyt wysokich temperatur, a i tak nad całością ogrzewania czuwa regulator który zabezpiecza prawidłowość działania systemu dokonując precyzyjnych pomiarów temperatury. Dzięki temu temperatura powierzchni podłogi nie przekracza 26-30°C.

Bezpieczne i bezobsługowe Ogrzewanie elektryczne jest całkowicie bezpieczne i bezobsługowe. Awaria przy ogrzewaniu wodnym powoduje zniszczenie podłogi, a nawet i zalanie mieszkania. Lokalizacja uszkodzenia jest mało precyzyjna i właściwie nie do odnalezienia. W ogrzewaniu elektrycznym w wypadku awarii nie uszkadza paneli, nie działa jedynie ogrzewanie, a lokalizacja jest możliwa z dokładno-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

ścią do 10 mm. Sama naprawa nie nastręcza żadnych problemów.

Dobór i instalacja Proces inwestycyjny rozpoczynamy od ustalenia powierzchni, na jakiej zamierzamy ułożyć nasze ogrzewanie podłogowe. W tym celu ustalamy powierzchnię netto naszego pomieszczenia, czyli taką, na której nie będziemy umieszczać żadnych mebli i innych „przeszkód terenowych”. Teraz musimy pomyśleć nad miejscem umieszczenia regulatora temperatury. Jest to niezbędny

5 (189), maj 2014

składnik systemu, można go jedynie porównać do sterowania telewizorem - dziś nikt nie wyobraża sobie odbiornika telewizyjnego bez pilota. Regulator umieszczamy w miejscu nienasłonecznionym na wysokości umożliwiającej jego komfortową obsługę. Do wyboru mamy sterowniki manualne i programowalne wyposażone w mikroprocesor sterujący temperaturą i czasem działania naszego ogrzewania. Najbardziej zaawansowane sterowniki same uczą się, w jakim czasie podłoga osiąga zadaną przez nas temperaturę i same załączają obwód z odpowiednim wyprzedzeniem.

Po fazie planowania przychodzi czas na zakup. Decydując się na wybór odpowiedniej maty powinniśmy kalkulować nie tylko jej koszt, ale również łatwość montażu. Maty zasilane jednostronnie będą łatwiejsze do ułożenia, jednak nieznacznie grubsze (ok. 2,8 mm). Przy matach zasilanych dwustronnie musimy pamiętać, aby obydwa końce przewodów „zimnych” zostały podłączone do jednego punktu zasilającego. Układanie maty jest wyjątkowo proste. Montujemy ją bezpośrednio pod materiałem wykończeniowym podłogi folią aluminiową skierowaną ku górze. Mata powinna być ułożona na warstwie wyrównującej najlepiej z polistyrenu ekstrudowanego. W razie potrzeby możemy matę odpowiednio dopasować do kształtu pomieszczenia. Należy jednak uważać, żeby podczas tej operacji nie uszkodzić przewodów maty. Przecinając folię, powinniśmy połączyć poszczególne odcinki paskami, które producenci dostarczają w zestawie z matą. Zapewni to ciągłość ekranu elektrycznego. Prawidłowo dobrana i wykonana instalacja ogrzewania pod panelami zapewni nam wiele miłych i ciepłych chwil nie tylko w zimowe dni. Arkadiusz Kaliszczuk

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Instalacje z mieszkaniowymi węzłami cieplnymi

Stabilne parametry Instalacja oparta na mieszkaniowych węzłach cieplnych wymaga spełniania odpowiednich parametrów projektowych oraz warunków eksploatacyjnych. Istotną rolę w instalacji opartej na mieszkaniowych węzłach cieplnych odgrywa źródło zaopatrujące instalację w ciepło. Powinno być ono zaprojektowane z uwzględnieniem wszystkich istotnych wymogów projektowych oraz aspektów związanych z późniejszą eksploatacją.

Dwa obiekty Artykuł ten jest podsumowaniem wykonanej analizy dwóch obiektów wyposażonych w mieszkaniowe węzły cieplne. W obu obiektach doprowadzenie ciepła do poszczególnych lokali projektuje się z obiegu ciepła technologicznego za pośrednictwem mieszkaniowych stacji wymiennikowych. Stacje zaopatrują lokale w zimną wodę oraz ciepło na potrzeby instalacji grzejnikowej oraz służą do przygotowywania ciepłej wody użytkowej [1]. Dla potrzeb badań obiekty te nazwano A i B. Obiekt A to apartamentowiec, obiekt turystyczno-wypoczynkowy, wyposażony w centralny węzeł cieplny, z którego zaopatrywane są instalacje ośmiu budynków wyposażonych w mieszkaniowe węzły cieplne. Każdy z ośmiu budynków wyposażany jest każdorazowo w 9-11 stacji mieszkaniowych, o mocy wymiennika 33 kW każda. Omawiany obiekt charakteryzuje zmienne obłożenie, zdarza się, że użytkowany jest on z pełnym 100% obłożeniem, w innych okresach czasu pozostający wyłączony z pracy na okres nawet 2-3 tygodni. Instalację charakteryzuje duża rozległość. Ciepło ze źródła (węzła cieplnego) transportowane jest rurociągiem DN 80 do odległych o około 100 m budynków. Obiekt B to apartamentowiec, obiekt mieszkalny 6-kondygnacyjny,

na każdej kondygnacji 12 węzłów mieszkaniowych.

Instalacje w obiektach Projektowane instalacje grzewcze są instalacjami wodnymi, niskoparametrowymi systemu zamkniętego, zabezpieczonymi naczyniami wzbiorczymi przeponowymi oraz zaworami bezpieczeństwa. Omawiane instalacje to instalacje dwuprzewodowe pompowe z rozdziałem dolnym. W obiekcie A stacje wymiennikowe zlokalizowane zostały bezpośrednio w obsługiwanych lokalach (pokojach hotelowych/apartamentach), zaś w przypadku budynku B - w szachtach na klatkach schodowych. Podejście przewodów instalacyjnych do stacji odbywać się będzie za pośrednictwem konsoli zaworów odcinających. Mieszkaniowy węzeł cieplny (jak np. zastosowany Regudis W-HTU) pośredniczy w zaopatrywaniu pojedynczych apartamentów w ciepło oraz ciepłą i zimną wodę użytkową. Przygotowywanie ciepłej wody odbywa się w trybie przepływowym, z użyciem wymiennika zabudowanego bezpośrednio. Stacje wymiennikowe wypo-

sażone są w zawory typu PM-Regler dla zapewnienia priorytetu ciepłej wody użytkowej. Regulacja temperatury ciepłej wody użytkowej zapewniona jest przy pomocy mieszaczy termostatycznych [2]. Stacje wyposażone są w wymiennik c.w.u., regulator/programator c.o, ciepłomierz, wodomierz wody zimnej. Zastosowane w obu budynkach mieszkaniowe węzły cieplne przeznaczone są do stosowania, jeśli rozbiór maksymalny c.w.u. pojedynczej stacji nie przekroczy 12 l/min. Każdy węzeł posiada już zabudowany, indywidualny regulator różnicy ciśnienia różnicowego o nastawie 100400 mbarów, stosowanie dodatkowych regulatorów różnicy ciśnienia nie jest konieczne. Regulator różnicy ciśnienia fabrycznie nastawiony jest na ciśnienie 150 mbarów (zalecane jest pozostawienie nastaw fabrycznych [3]). Dzięki regulatorowi różnicy ciśnień zapewnione są stałe parametry, w tym przede wszystkim stałe ciśnienie dyspozycyjne przed wymiennikiem, co zapewnia stabilny równomierny podgrzew wody w trybie przepływowym. Mieszkaniowe węzły cieplne umożliwiają przygotowanie wody na potrzeby każdego z apartamentów osobno bez potrzeby jej magazynowania, zapewniając tym samym higieniczne przygotowanie wody pitnej. Sterowanie obiegami instalacji centralnego ogrzewania w poszczególnych lokalach odbywa się przy pomocy zaworów regulacyjnych z siłownikami współpracującymi z regulatorami 230 V. Dla zapewnienia ciągłości krążenia czynnika grzewczego w instalacji zasilenia stacji wymiennikowych w okresie letnim zakończenia pionów instalacyjnych uzbrojono w termostatyczne mostki cyrkulacyjne.

Parametry wejściowe Mieszkaniowy węzeł cieplny z arch. firmy Oventrop.

Przy obliczeniach i projektowaniu instalacji w budynku założono, zgodnie z wytycznymi Uniwersytetu Drewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

zno (TUD) [3], równoczesność pracy węzłów mieszkaniowych na poziomie 6 sztuk. Założenie te dotyczy obu analizowanych budynków. Omówione wyżej instalacje były badane pod względem optymalnych parametrów i wymogów. Obliczenia przeprowadzono: l w okresie zimowym - pełna moc obliczeniowa c.o. oraz c.w.u.; l w okresie letnim - brak zapotrzebowania na c.o., pełna moc obliczeniowa c.w.u.; l w okresie przejściowym dla połowy zapotrzebowania na ciepło c.o. i pełnej moc obliczeniowej c.w.u. Obliczenia przeprowadzono w oparciu o program OV Plan. Wyniki obliczeń uporządkowano w tabeli. Zestawione zostały w niej wymagane parametry węzłów cieplnych po stronie instalacji z mieszkaniowymi węzłami cieplnymi. W wyniku obliczeń otrzymaliśmy moc i temperatury pracy systemu. Węzeł cieplny, w przypadku instalacji z mieszkaniowymi stacjami wymiennikowymi, musi pokryć relatywnie wysokie zapotrzebowanie na ciepło, tak aby zapewnić sprawne i efektywne działania instalacji. Zapotrzebowanie to wynika z obliczeń OZC oraz z mocy potrzebnej na podgrzew wody w trybie przepływowym na wymiennikach o mocy 29 kW każ-

5 (189), maj 2014

dy. Przy obliczaniu mocy potrzebnej do podgrzewu wody ciepłej uwzględnić należy jednoczesność pracy więcej niż jednego węzła. W przypadku projektowania przyłącza i węzła ciepłowniczego pamiętać należy o zapewnieniu odpowiednich parametrów. Odpowiednio zaprojektowany/dobrany węzeł zapewni odpowiednie parametry zarówno w okresie zimy, lata, jak i okresów przejściowych. Moc źródła ciepła może zostać skutecznie zmniejszona w przypadku zastosowania bufora ciepła. Zadaniem bufora ciepła jest wspomaganie źródła ciepła w momentach szczytowych rozbiorów c.w.u. oraz zaniechanie konieczności załączania źródła przy krótkotrwałych rozbiorach. Przy zastosowaniu bufora moc źródła może zostać zmniejszona średnio o 25 do 40%. W naszych przypadkach z różnych względów nie zdecydowano się na zastosowanie bufora. W związku z uzyskaną pojemnością zładu i jednocześnie projektowaną ilością mieszkaniowych węzłów cieplnych wynoszących odpowiednio 72 i 86 - nie było konieczne zastosowania bufora ciepła. Jeśli chodzi o zapewnienie odpowiednich parametrów źródła to, oprócz mocy, bardzo istotnym parametrem jest temperatura zasilania. Uwzględnić tu

należy spadki temperatury na rurach, w wymiennikach, a także na przesyle do położonych z dala od źródła ciepła instalacji, jak ma to miejsce budynku A. W większości przypadków nie ma większego problemu z zapewnieniem odpowiednich parametrów w okresie zimy. Przedsiębiorstwa ciepłownicze w okresie zimowym (okresie grzewczym) dystrybuują czynnik o wysokich parametrach rzędu 90-120°C. Przy takich parametrach bez trudu można uzyskać temperatury zasilania instalacji wyposażonej w mieszkaniowe węzły cieplne na poziomie 80 czy 70°C jak w przypadkach obliczeniowych. Znacznie gorzej sytuacja wygląda w przypadku lata oraz okresu przejściowego. W okresach przejściowych (wiosna, jesień) uwzględniać trzeba część zapotrzebowania na ciepło poszczególnych pomieszczeń (np. połowę OZC) oraz moc wymaganą do pracy 6 wymienników (zgodnie z założoną równoczesnością). W większości przypadków instalacja w okresie „przejściowym” zaopatrywana jest z węzła cieplnego z już obniżonymi parametrami. W większości przedsiębiorstw obsługujących sieci ciepłownicze gwarantowana temperatura zasilania w okresie letnim (również w części okresu przejściowego) to zwyczajowo 65-70°C. Pamiętając o konieczności stałowartościowej regulacji temperatury w źródle ciepła, zadbać należy, aby temperatura zasilania była o 15 K wyższa niż wymagana temperatura ciepłej wody. Po stronie instalacji z mieszkaniowymi węzłami cieplnymi musi być zapewniona odpowiednia temperatura oraz ciśnienie dyspozycyjne. Ze względu na straty ciśnienia w obiegu grzewczym na wymienniku wymagane ciśnienie przed każdym z węzłów mieszkaniowych to minimum 30 kPa. Bardzo istotny jest dobór odpowiedniej pompy zasilającej. Powinna być to elektroniczna pompa, najlepiej pracującej na stałym ciśnieniu. Szczegółowe zalecenia eksploatacyjne odnoszące się do instalacji w budynkach A i B zostaną omówione w kolejnym artykule. Joanna Pieńkowska Przywołaną w artykule literaturę zamieszczono w internetowym wydaniu „Magazynu Instalatora”.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Elementy, bez których kocioł nie będzie prawidłowo działał...

Powietrze w kotłowni Niniejszy artykuł napisano ze względu na stałe występowanie problemów zaczadzeń i pożarów związanych z nieprawidłowym systemem pracy kotłów, czyli instalacjami nawiewno-wywiewnymi oraz kominowymi. Problemy te dotyczą również pracy kotła oraz braku jego prawidłowej eksploatacji czy konserwacji. Przymierzając się do budowy lub modernizacji domu jednorodzinnego, na pierwszym miejscu interesuje inwestora układ pomieszczeń oraz sposób ich zagospodarowania, a także wygląd zewnętrzny jego przyszłej posiadłości. Kolejna sprawa dotyczyć będzie sposobu ogrzewania domu oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej. Być może wykorzystany zostanie do tego kocioł grzewczy gazowy, olejowy lub na paliwa stałe. To projektanci powinni zadbać o większość szczegółów, aby dom był ciepły oraz bezpieczny. Ale czy zawsze tak jest?

mienia kotła, niejednokrotnie nie idzie w parze z kontrolą istnienia czy oszacowania poprawności wykonania nawiewu do kotłowni. Dobrze znane są mi problemy związane z brakiem świeżego powietrza do spalania w kotle, a co za tym idzie - do wydymiania oraz

trza, ile potrzeba do spalania, niż przymykać nawiew celem niewychładzania pomieszczenia przy niespalonym w pełni paliwie. Dla przypomnienia - w kotłach na paliwa stałe o mocy do 25 kW nawiew stanowi otwór na wysokości do 1 m od posadzki, niezamykalny, o polu powierzchni co najmniej 200 cm2. To w przybliżeniu odpowiada średnicy 160 mm. To naprawdę bardzo ważny element kotłowni! Bez świeżego powietrza do spalania w kotłowni może kumulować się gaz, a spalanie z pewnością nie będzie przebiegać w taki sposób, jak powinno. Oczywiście

Konieczne powietrze Zakładając, że dom ogrzewać będzie kocioł, przygotujmy kotłownię tak, aby jego eksploatacja była prawidłowa, ekonomiczna oraz przede wszystkim bezpieczna. Kocioł, w tym na paliwa stałe, do prawidłowej pracy potrzebuje odpowiednią dawkę powietrza, aby spalanie paliwa nastąpiło całkowicie oraz zupełnie, czyli żeby osiągnąć w pełni wypalone paliwo w popielniku oraz dopalone gazy zawarte w spalinach wylotowych z kotła. W zasadzie ktoś mógłby powiedzieć, że to jest oczywiste - instalacja nawiewna to podstawa. A jednak jest z tym wiele problemów. Wynikają one między innymi z braku instalacji nawiewnej w projekcie domu lub po prostu jej nie wykonania. Trudno sobie wyobrazić, że projektant może nie pamiętać o instalacji nawiewnej, ale niestety to stwierdzony fakt, ze w części inwestycji jej brakuje. Rutynowe podejście instalatora lub serwisanta, dokonującego pierwszego urucho-

Fot. 1. Kaskada kotłów peletowych (fot. Grzegorz Serafin). wydobywania się niebezpiecznego dla życia czadu. Dotyczy to również kotłów na paliwa płynne. Niebezpieczeństwo może być również spowodowane częściowym przytkaniem nawiewu pod pretekstem, że zimne świeże powietrze wychładza nagrzane wcześniej pomieszczenie. Jak opisano wyżej, każde paliwo do pełnego spalenia potrzebuje tlenu. Jego dostarczenie w odpowiedniej ilości gwarantuje pełne spalanie, a więc najbardziej efektywnie. Częściowe przymknięcie nawiewu do kotłowni spowoduje w mniejszym stopniu wypalanie się paliwa. Z ekonomicznego punktu widzenia lepiej jest spalić w pełni paliwo, dostarczając tyle powie-

grozi to powstawaniem szkodliwych i trujących gazów, w tym tlenku węgla. Dodatkowo kocioł, a także komin, pokryte będą pyłem oraz sadzą z częściową zawartością węgla, co w każdej chwili grozi pożarem. Nawiewem z pewnością nie można nazwać otwartego w kotłowni czy piwnicy okienka. Także wymówka, że nawiew nie jest potrzebny, bo drzwi są nieszczelne, a powietrze jest zasysane z innych pomieszczeń, nie jest wystarczającym argumentem. Potrzebna ilość powietrza do spalania, np. węgla kamiennego o wartości opałowej 27 000 kJ/kgpaliwa, to 7 m3/kgpaliwa. Oznacza to, że dla kotła o mocy 25 kW potrzebna ilość powietrza www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

do spalania to ok. 31 m3/h. Dodatkowo drugie tyle potrzebne jest na wymianę powietrza w pomieszczeniu (kotłowni). Należy być świadomym, że nawet częściowe przysłonięcie kanału nawiewnego może nieść za sobą poważne konsekwencje zagrażające życiu osób przebywających w pobliżu. Proszę nigdy o tym nie zapominać!

Rozruch Podczas rozruchu kotła bez instalacji nawiewnej kocioł może chwilowo prawidłowo pracować, co może być spowodowane np. otwartymi drzwiami kotłowni oraz drzwiami na zewnątrz. Bardzo często pierwszych uruchomień kotłów dokonuje się na budowach, gdzie zwykle trwają jakieś prace wykończeniowe, a więc gdy podczas przemieszczania się pracowników wewnątrz budynku oraz na zewnątrz stale napływa świeże powietrze z zewnątrz. Są to chwilowe zasilania w tlen. To najczęstsza sytuacja, w której zapomina się o kontroli nawiewu do kotłowni, bo: „przecież się pali”. Ale jak zmieni się sytuacja, gdy instalator lub budowlaniec opuści już kotłownię, zamknie drzwi oraz nowoczesne szczelne okna? Zostało to opisane wyżej. Lepiej takich sytuacji unikać. W razie braku możliwości wykonania instalacji nawiewnej na wysokości do 1 m od posadzki, można zastosować kanał typu „Z”, stanowiący doprowadzenie powietrza z zewnątrz poprzez kanał do wysokości spełniającej wymagania poprawnie wykonanego nawiewu. Dodatkowo należy pamiętać, że przy stosowaniu innych urządzeń wytwarzających podciśnienie w kotłowni należy zastosować dodatkowy nawiew lub jeden o powiększonym odpowiednio przekroju.

Wywiew Nawiew w kotłowni to bardzo dużo. Można powiedzieć, że to połowa sukcesu. Ale do pełnej wymiany (ruchu) powietrza w kotłowni potrzebna nam jest jeszcze instalacja wywiewna o przekroju nie mniejszym niż 14 x 14 cm (kotły do mocy 25 kW) z otworem wlotowym pod sufitem pomieszczenia, wyprowadzonym ponad dach i umieszczonym obok komina. Należy uzmysłowić sobie, że instalacja nawiewno-wywiewna to nie jest tylko spełnienie wymagań dla kominiawww.instalator.pl

5 (189), maj 2014

rza, pełniącego odbiór w celu oddania budynku do użytku. Instalacja ta to inwestycja w bezpieczeństwo, komfort mieszkania oraz niedopuszczenie do tragedii lub co najmniej do zawilgocenia ścian od wewnątrz (powstanie np. szkodliwego grzyba). Problemów spowodowanych brakiem instalacji nawiewnej lub wywiewnej jest oczywiście więcej, niż opisano dla przykładu powyżej. Kratki wywiewne powinny być zainstalowane na wysokości do 0,5 m od sufitu. Kanał powinien uniemożliwiać jego częściowe lub całe zamknięcie, czasem bez ingerencji człowieka.

Komin Dobór komina oraz jego usytuowanie to również ważny element. Komin wchodzi w system kotła. Do prawidłowej pracy kotła komin musi wytwarzać odpowiednie podciśnienie gwarantujące zasysanie powietrza do paleniska kotła. Komin także odprowadza spaliny na zewnątrz, w związku z czym powinien charakteryzować się odpowiednią wysokością względem kalenicy dachu. Wysokość ta zależy również od kąta nachylenia dachu oraz stopnia palności dachu. Średnica komina nie powinna być mniejsza niż średnica wylotu spalin kotła. Średnica komina również powinna zależeć od wysokości komina. Niedopuszczalne są bardzo wysokie kominy o małej średnicy, ponieważ opory przepływu przez komin są bardzo duże (tu wymiary zależą od rodzaju zastosowanego kotła). Dlatego w niektórych przypadkach średnica komina powinna być większa niż średnica wylotu spalin z kotła. Należy jednak zachować pewien umiar w dobieraniu komina, tzn. w jego doborze średnicy oraz wysokości. Efektem pobocznym może być zastosowanie „zbyt mocnego komina”, czyli o podciśnieniu znacznie wyższym niż jest wymagane. Wiązać się z tym będzie zwiększona strata wylotowa z kotła, a zatem i sprawność kotła - wzrost zużycia paliwa. W przypadku wysokiego podciśnienia komina wysoka jest także temperatura spalin, która może spowodować pękanie komina i jego stopniowe rozszczelnianie. Dobór komina odbywa się głównie na podstawie danych dotyczących rodzaju kotła oraz paliwa, a także temperatur wylotowych z kotła. Wskazane jest, aby kominy były izolowane termicznie. Kominy systemowe, głównie wkłady cera-

Fot. 2. Kocioł 100 kW (fot. Marek Mazur). miczne czy ze stali kwasoodpornej, ocieplane są po to, aby na odcinku od kotła do wylotu spalin z komina spaliny nie traciły znacząco temperatury. Chodzi o to, aby gazy bez wychłodzenia były wyprowadzane na zewnątrz budynku. W przypadku zbyt niskich temperatur spalin wskutek eksploatacji wysokosprawnych kotłów, istnieje możliwość wnikania wilgotnych spalin w komin oraz do ściany. Nie jest to jednak możliwe przy utrzymywaniu dopuszczalnych minimalnych tempe-

Fot. 3. Spalanie pelet na palniku retortowym 100 kW (fot. Marcin Foit). ratur wylotowych spalin. Punkt kondensacji spalin zależy od ciśnienia składnikowego zawartości wilgoci w spalinach. Średnio można przyjąć, że spaliny wylotowe z kotła powinny mieć wartość minimalną ok. 130°C. Wartość ta zależy od rodzaju spalanego paliwa, a także typu komina, czy jest odporny na niskie temperatury gazów wylotowych, czy też nie. Należy też wiedzieć, że nie zawsze niska temperatura spalin wiąże się z wysoką sprawnością kotła. Dla przykładu kocioł o niskiej temperaturze spalin wylotowych może pracować na niskiej mocy lub jego wymiennik oraz palenisko może być schładzane niepoprawnie ustawionym, zbyt dużym nadmuchem powietrza do spalania - kotły z wentylatorem nadmuchowym. Marcin Foit

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Sprzęgło hydrauliczne

Sterowanie przepływami Sprzęgło hydrauliczne jest w zasadzie bardzo prostym elementem, który bez strat ciśnienia pozwala na rozdział hydrauliczny obiegów kotłowego i instalacji grzewczej w taki sposób, że pompy po pierwotnej i wtórnej stronie nie wpływają na siebie wzajemnie. Pierwotnie sprzęgło hydrauliczne stosowane było w instalacjach grzewczych celem zapewnienia ochrony kotła lub kotłów w układzie kaskadowym przed tzw. zimnym powrotem. Niezależnie od aktualnego zapotrzebowania instalacji grzewczej zapewniało ono przepływ wody grzewczej przez kocioł lub kotły w układzie kaskadowym (schemat 1). Takie schematy stosuje się zazwyczaj w dwóch przypadkach. W przypadku tradycyjnych kotłów stalowych, jeżeli mamy

do czynienia z instalacją, dla której nie ma możliwości określenia warunków hydraulicznych pracy obiegów grzewczych lub nie można wywierać wpływu na obiegi grzewcze rozdzielacz obiegów grzewczych powinien być oddalony od kotła ponad 20 m. Do takich instalacji należą w większości instalacje modernizowane o dużej pojemności wodnej (Vkotła < 10% Vinstalacji). Należy przy tym pamiętać, aby każda pompa kotłowa została dobrana na 110% wymaganego przepływu

Schemat 1. Instalacja wielokotłowa kotłów niskotemperaturowych stalowych lub żeliwnych ze sprzęgłem hydraulicznym jako pierwszym stopniem ochrony przed zimnym powrotem.

wody przez kocioł. Tym samym zapewniony jest pierwszy stopień ochrony kotła przed tzw. zimnym powrotem, a realizowane jest to poprzez zawrócenie na sprzęgle hydraulicznym minimum 10% strumienia z zasilania bezpośrednio na powrót. Drugim przypadkiem stosowania schematów ze sprzęgłem hydraulicznym są instalacje oparte o kotły żeliwne, dla których z reguły producent określa wymagany minimalny przepływ na poziomie około 30%. W przeciwieństwie do kotłów stalowych te są bardziej wrażliwe na duże różnice temperatur, posiadają też mniejszą pojemność wodną i tym samym mniejszą bezwładność.

Moc średnia i mniejsza W instalacjach z kotłami średniej mocy sprzęgło hydrauliczne stosowane jest w ostateczności - albo w przypadku modernizacji starej instalacji (o ile modernizujemy tylko źródło ciepła), albo gdy stosowane są kotły żeliwne. Sprzęgło hydrauliczne wymaga bowiem stosowania dla każdego z kotłów osobnej pompy obiegowej, co nie pozostaje bez wpływu na koszty inwestycyjne i eksploatacyjne. Bardzo dobrym rozwiązaniem na wszelkie instalacje modernizowane są kotły kondensacyjne stojące o dużej pojemności wodnej wykonane ze stali kwasoodpornej. Kotły kondensacyjne wykonane ze stopów aluminium nie eliminują konieczności stosowania sprzęgła. Sprzęgło hydrauliczne to także instalacje z kotłami mniejszej mocy, o ile w ogóle można tak napisać o kotłach wiszących. Obecnie na rynku można przecież znaleźć kotły wiszące o mocy do 150 kW! W odróżnieniu od kotła stojącego modele naścienne mają wielokrotnie mniejszą pojemność wodną i tym samym stosunkowo małą bezwładność. Z uwagi też na specyficznie wykonany wymiennik www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Schemat 2. Instalacja wielokotłowa oparta o kotły wiszące kondensacyjne oddzielone od instalacji grzewczej sprzęgłem hydraulicznym. spaliny/woda wymagane jest stosowanie pomp kotłowych, co w konsekwencji dla instalacji wielokotłowych wymaga zastosowania sprzęgła hydraulicznego dla odseparowania hydraulicznego obiegów grzewczych od obiegów każdego kotła (schemat 2).

Poprawa kondensacji? Często pojawia się pytanie, czy sprzęgło poprawia, czy pogarsza efekt kondensacji w kotłach kondensacyjnych. Otóż o ile przepływ po stronie wtórnej (instalacji grzewczej) jest większy od tego po stronie kotłowej,

to powstająca po stronie kotłowej większa różnica temperatur (zasilanie/powrót) powoduje zwiększenie efektu kondensacji. Automatyka kaskadowa dba jednak odpowiednio o efekt kondensacji, zmuszając do pracy możliwie największą ilość kotłów na możliwie najniższej mocy.

Instalacje jednokotłowe W przypadku instalacji jednokotłowych małej mocy, np. w domkach jednorodzinnych, sprzęgło stosuje się dla rozległych instalacji ogrzewania podłogowego. Każdy kocioł wiszący dom-

kowy posiada zabudowaną pompę obiegową o określonym przez producenta przepływie maksymalnym - np. dla kotła o mocy około 26 kW przepływ maksymalny wynosi około 1400 litrów/h. Jeżeli instalacja wymaga większego przepływu, a najczęściej tak jest w przypadku ogrzewania płaszczyznowego, wówczas konieczne staje się zastosowanie sprzęgła hydraulicznego. Dla przykładu instalacja ogrzewania podłogowego o planowanej mocy 12 kW wymaga około 1470 litrów/h (dla DT = 7 K). To jest więcej niż kocioł o mocy 26 kW jest w stanie zapewnić. Po montażu w takiej instalacji sprzęgła hydraulicznego pompa obiegowa po stronie kotłowej pracuje z wydajnością określoną przez producenta, a po stronie wtórnej (instalacji grzewczej) - z przepływem określonym przez projektanta ogrzewania podłogowego. Sprzęgło hydrauliczne pozwala też na swobodę w sterowaniu przepływami w obiegach grzewczych - pompy obiegowe i kotłowa nie wpływają na siebie wzajemnie. Dawid Pantera

Tekst sponsorowany

Sprzęgło hydrauliczne nowej generacji Opracowane przez Flamco niezwykle efektywne sprzęgło hy drauliczne Flexbalan ce Eco Plus C doskonale współpracuje z każdym kotłem niskotemperaturowym oraz szczególnie korzystnie z kotłami kondensacyjnymi. Za lety: l stopień wymiany ciepła wynoszący ponad 99% (zdecydowany lider na rynku); l pomijalnie niska strata ciśnienia wywołana nowatorską konstrukcją wewnętrzną; l kompaktowe wymiary; l zintegrowana separacja powietrza z użyciem wysokiej klasy odpowietrznika Flexvent; l zintegrowana separacja zanieczyszczeń dzięki przegrodom w komorze sedymentacyjnej i zaworowi odszlamiającemu; l skuteczna i estetyczna izolacja z pianki PUR; l pre cy zyj na kon tro la tem pe ra tu ry na sku tek umieszczenia tulei zanurzeniowej wewnątrz korpusu urządzenia; l szeroki zakres zastosowań z uwagi na ciśnienie robocze sięgające 10 barów oraz duży zakres temperatur osiągnięty również przez możliwość stosowania roztworów glikolu. Oszczędność energii następuje w konsekwencji skutecznego rozdzielewww.instalator.pl

nia strumienia zasilania i powrotu, gdzie nie występuje spotykane w innych konstrukcjach podnoszenie temperatury powrotu. W efekcie tego minimalizowane są straty termiczne. Dodatkowo, unikatowe rozwiązania konstrukcyjne przekładają się na szczególnie niski opór przepływu a w efekcie na znaczne zmniejszenie zużycia energii elektrycznej przez pompy obiegowe. Urządzenie Flexbalance to odpowiedź na coraz silniejsze w branży grzewczej dążenie do tworzenia energooszczędnych instalacji grzewczych, gdzie staranny dobór dotyczy już nie tylko źródła ciepła, ale również współpracujących z nim dopasowanych elementów całego układu. Od podzespołów takich jak sprzęgło Flexbalance wymagane jest, aby i one przyczyniały się do ograniczania kompleksowego zużycia energii, a więc obniżania kosztów eksploatacji oraz dbałości o środowisko naturalne. www.flamco.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Kotły stałopalne i paliwa stałe (7)

W gorącym strumieniu Tematem poprzedniego artykułu były nowoczesne kotły stałopalne małej mocy na biopaliwa stałe w postaci polan i peletu drzewnego. Przedmiotem niniejszego artykułu będą rozwiązania w nowoczesnych kotłach na biopaliwa stałe średniej i dużej mocy, które podnoszą sprawność i efektywność energetyczną. W ciągu ostatnich lat w kotłach z mechanicznym załadunkiem paliwa największe zmiany objęły konstrukcję komór spalania oraz rozwiązania w zakresie palników. W zależności od mocy kotłów możemy wyróżnić kotły z ruchomym rusztem, kotły z palnikiem retortowym oraz palnikiem schodkowym. Zmiana jakościowa w konstrukcji nowych palników w stosunku do starych polegała na rozdzieleniu procesu spalania na dwa lub trzy etapy oraz na optymalnym wprowadzeniu paliwa i powietrza do spalania do komory spalania. Kotły z ruchomym rusztem małej mocy zostały omówione w poprzednim artykule.

Palnik retortowy

powietrze wtórne doprowadzane jest na dwóch poziomach przez niezależne grupy dysz powietrza wtórnego. Dysze powietrza wtórnego pierwszego są w dolnej wewnętrznej części cylindrycznej palnika, dysze powietrza wtórnego drugiego znajdują się w górnej części palnika. Pobrane paliwo przez stoker wypychane jest do komory spalania przez centralny otwór w dnie palnika. Wypychane paliwo tworzy kopiec, na pobocznicy którego odbywa się spalanie. Popiół osypuje się przestrzenią pomiędzy podstawą palnika a częścią cylindryczną. W nowoczesnych kotłach występują co najmniej dwa lub trzy ciągi powietrza podmuchowego, tzw. powietrze pierwotne i wtórne lub powietrze pierwotne, wtórne pierwsze i wtórne drugie. Powietrze wtórne wprowadzane przestrzenią pierścienia chłodzi palnik z boku oraz stanowi izolację dla ciepła wytwarzanego w komorze spalania. Powietrze pierwotne wprowadzane jest od dołu, analogicznie jak paliwo, przez dysze w dnie palnika (perforacja podstawy palnika). Powietrze pierwotne służy do spulchnienia pa-

W przypadku kotłów średniej i dużej mocy stosuje się palniki retortowe, gdzie paliwo wprowadzane jest od dołu komory spalania. Paliwo do spalania pobierane jest z zasobnika pośredniego przez podajnik ślimakowy, znajdujący się w dolnej części palnika, zwany „stokerem”. Palnik retortowy jest w postaci walcowego naczynia z podwójnymi ściankami, otwartego od góry (jak naczynie do gotowania mleka), z dużym centralnym otworem w dnie, który tworzy podstawę palnika. W dnie znajdują się otwory, które pełnią funkcję dysz powietrza pierwotnego. Powietrze wtórne wprowadzane jest przestrzenią pierścieniową. Na wewnętrznej pobocznicy części cylindrycznej (pierścienia) występują dysze powietrza wtórnego. W nowoczesnych kotłach z palnikami retortowymi Fot. Palnik retortowy - widok z góry.

liwa oraz wstępnego spalenia i zgazowania. Powietrze pierwotne chłodzi podstawę palnika oraz stanowi izolację od dołu dla ciepła wytwarzanego w komorze spalania. W strumień gorących spalin wdmuchiwane jest powietrze wtórne pierwsze poprzez dysze zabudowane w dolnej cylindrycznej części palnika. W dolnej części palnika następuje spalanie wtórne części palnych, uchodzących znad pobocznicy kopca paliwa. W górnej części palnika następuje całkowite dopalenie uchodzących gorących spalin, które następnie kierowane są do wymiennika ciepła. Strumień powietrza wtórnego drugiego korygowany jest w zależności od zawartości tlenu w spalinach, jeśli kocioł jest wyposażony w sondę lambda.

Palniki schodkowe Powietrze do spalania wprowadzane jest trzema ciągami nawiewnymi powietrza podmuchowego, regulacja strumienia wprowadzanego powietrza odbywa się w sposób ciągły, niezależny dla każdego ciągu, zgodnie z algorytmem sterownia. Podział procesu spalania na trzy etapy pozwala na spalanie z wysoką sprawnością i efektywnością energetyczną biopaliw stałych. Kotły dużych i średnich mocy z palnikami retortowymi osiągają sprawność powyżej 92%. W kotłach średniej i dużej mocy znajdują zastosowanie także palniki schodkowe. Zostały one zaprojektowane z myślą o spalaniu paliwa gorszej jakości, takiego jak zrębka drzewna, która może zawierać znaczne ilości zanieczyszczeń stałych oraz dużą zawartość wilgoci. Jak nazwa sugeruje, palnik posiada ruchome schodki, po których zsuwa się paliwo od góry do dołu. Paliwo zaś wprowadzone jest do komory spalania za pomocą ślimakowego podajnika wznowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

śnego. Osuwające się paliwo po schodkach w dół przemieszcza się przeciwprądowo do kierunku ruchu spalin. Rozwiązanie to pozwala na spalanie paliwa o dużym zawilgoceniu, ponieważ sposób wprowadzania paliwa do komory spalania umożliwia jego wstępne osuszenie przed spaleniem. Należy nadmienić, iż osuszenie paliwa w komorze spalania odbywa się kosztem energii cieplnej, zawartej w spalinach. Rys. 1. Kocioł z palnikiem retortowym Dlatego nie zaleca się spalać wildużej mocy. gotnego paliwa, jednak gdy zdarzy się taka sytuacja, kocioł jest w stanie między innymi mechanicznego czyszpracować przy bardzo wilgotnym pali- czenia palników. W przypadku kotłów wie kosztem niższej mocy i przy więk- retortowych czyszczenie ma charakszym zużyciu paliwa. Palnik schodko- ter wibracyjny. Do podstawy palnika, wy jest palnikiem z ruchomymi płyta- na której odbywa się spalanie i gdzie mi żaroodpornymi w postaci schod- gromadzi się popiół, zamocowany jest ków, które napędzane są silnikiem wibrator, który powoduje zsypywanie elektrycznym i mechanizmem posu- się popiołu i drobnych zanieczyszczeń wisto-zwrotnym lub siłownikiem hy- do pierścienia zsypowego. W kotłach draulicznym. Takie rozwiązanie po- z palnikami schodkowymi naturalny zwala na spalanie paliwa zawierającego ruch paliwa, które ulega stopniowemałe zanieczyszczenia mechaniczne mu spaleniu, powoduje jednoczesne (typu piasek) oraz zanieczyszczenia o większych wymiarach (jak małe kamienie). Jest to ważna zaleta w przypadku spalania zrębki drzewnej, która jest przygotowywana często w warunkach polowych, w lesie. Sam proces spalania przy kotłach z palnikami schodkowymi zachodzi także trójfazowo, doprowadzanie paliwa odbywa się w sposób „quasi-ciągły”, sprawność spalania w kotłach z tymi palnikami Rys. 2. Palnik schodkowy jest także wysoka (powyżej 90%), na- - widok z boku. wet przy wilgotności paliwa do 40%. osypywanie się zanieczyszczeń i poCzyszczenie piołu w kierunku popielnika, a wiec także stałe czyszczenie palnika. Wysoka sprawność energetyczna W kotłach, oprócz mechanizmów kotłów dużej i średniej mocy na bio- automatycznego czyszczenia palników, paliwa stałe wynika nie tylko ze stoso- stosuje się mechaniczne, automatyczwania nowoczesnych i wysokoefek- ne czyszczenie wymienników ciepła. tywnych palników. Podniesienie Realizowane jest ono poprzez ruchosprawności jest wynikiem stosowania me (wahliwe) mocowanie turbulato-

5 (189), maj 2014

rów spalin w płomieniówkach wymiennika ciepła napędzanych mechanizmem posuwisto-zwrotnym. W przypadku kotłów średniej i dużej mocy turbulator zbudowany jest z tulei dzielonej cylindrycznej, wprowadzonej do płomieniówki, na pobocznicy której znajduje się zwinięty drut po linii śrubowej, wykonany ze stali sprężynowej. W trakcie pracy kotła część popiołu z komory spalania osypuje się do popielnika, natomiast popiół lotny jest unoszony przez spaliny. Część popiołu unoszonego przez spaliny osiada na elementach wewnętrznych wymiennika ciepła, co pogarsza warunki wymiany ciepła. Dzięki zastosowaniu ruchomych turbulatorów przy ich ruchu posuwisto-zwrotnym góra-dół, następuje oczyszczanie powierzchni wymiany ciepła. Zgarnięty popiół opada swobodnie do komory osadczej pod wymiennikiem ciepła. Zwinięty drut w postaci sprężyny wymusza ruch spalin po linie śrubowej, co wydłuża drogę spalin w wymienniku oraz czas kontaktu z powierzchnią wymiany ciepła. Odpowiednio zaprojektowana przestrzeń pierścieniowa pomiędzy turbulatorem oraz płomieniówką zwiększa prędkości spalin, wywołuje zwiększoną turbulencję gazów spalinowych, poprawiając warunki wymiany ciepła poprzez redukcję grubości warstwy izolacyjnej Prandtla oraz zwiększoną konwekcję mechaniczną. Dzięki jednoczesnemu zastosowaniu kilku rozwiązań poprawiających jednostkowe wskaźniki pracy elementów kotłów na biopaliwa stałe, można uzyskać dalsze zwiększanie ich sprawności energetycznej. Przedmiotem następnego artykułu będą nowoczesne kotły stałopalne opalane węglem kamiennym. Grzegorz Ojczyk

Wyniki internetowej sondy: marzec (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ 3/2014) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Zapis windykacyjny na rzecz instalatora

Spadkobiercy Instalatorzy mogą być beneficjentami zapisów windykacyjnych poczynionych na ich rzecz przez osoby prywatne i innych przedsiębiorców. Dlatego też wiedza w tym temacie może być pomocna dla wszystkich zainteresowanych. Zapis windykacyjny to rodzaj rozporządzenia na wypadek śmierci, dokonanego w testamencie notarialnym, na mocy którego oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku. Zapis windykacyjny ujmowany jest jako możliwość rozrządzenia przez spadkodawcę poszczególnymi przedmiotami majątkowymi na rzecz określonych osób. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być rzecz oznaczona co do tożsamości (konkretna nieruchomość, konkretna maszyna, wyszczególniona suma pieniędzy, zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności - art. 9811 - 9816 k.c.). Rozrządzenie, z którego wynika, że wolą spadkodawcy jest, aby określona osoba nabyła przedmiot zapisu automatycznie z chwilą otwarcia spadku, znajdujące się w testamencie sporządzonym w innej formie, należy, co do zasady, traktować jako ustanowienie zapisu zwykłego. Zapis zwykły - rozrządzenie testamentowe, mocą którego spadkodawca zobowiązuje swego spadkobiercę testamentowego lub ustawowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby - zapisobiorcy.

Uwagi wstępne Jeżeli przedmiotem zapisu na rzecz instalatora była rzecz oznaczona co do tożsamości (np. konkretna nieruchomość, urządzenie, samochód itd.), to z chwilą śmierci spadkodawcy osoba uprawniona z tytułu zapisu zwykłego nie staje się ich właścicielem. Jest to

nych mas majątkowych, tzn. przedsiębiorstwa (instalacje). Chodzi o przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55(1) kc. Ustalenie, czy mamy do czynienia z przedsiębiorstwem, czy też jedynie z poszczególnymi główna różnica pomiędzy zapisem składnikami majątkowymi, ma kazwykłym a zapisem windykacyjnym. pitalne znaczenie dla możliwości Istotą zapisu zwykłego jest więc to, że nabycia przedsiębiorstwa w drodze świadczenie nim objęte musi być zapisu windykacyjnego bądź przez przedmiotem odrębnej umowy. W dziedziczenie poszczególnych jego umowie tej obciążony zapisem zwy- składników. kłym przenosi na zapisobiercę właZapis windykacyjny jest instytusność rzeczy lub inne prawo, ustana- cją prawną, z której co do zasady wia na jego rzecz określone prawo ma- może skorzystać każdy spadkodawjątkowe itd. w zależności od tego, co ca - nie można jej ograniczać w zajest przedmiotem zapisu. Zapis win- sadzie wyłącznie do osób niepozodykacyjny, w odróżnieniu od zapisu stających w ustroju wspólności mazwykłego, pozwala na urzeczywistnie- jątkowej małżeńskiej. Ponadto innie woli spadkodawcy już z chwilą je- stytucja ta, choć przełamuje zasadę go śmierci. Skutkuje on bowiem au- sukcesji uniwersalnej, jest zgodna tomatycznym przejściem na osobę z inną podstawową zasadą prawa uprawnioną własności rzeczy, przej- spadkowego - zasadą swobody teściem innego prawa majątkowego lub stowania. Ta koherencja przemawia powstaniem prawa objętego tym za- za prowadzeniem wykładni sprzyjapisem już w chwili otwarcia spadku, jącej jak najszerszemu stosowaniu bez konieczności podejmowania po zapisu windykacyjnego w praktyce. Odmienna interpretacja byłaby śmierci spadkodawcy dodatkowych wyraźnie sprzeczna z ustawą wproczynności prawnych. Rzecz oznaczona co do tożsamości wadzającą do prawa polskiego instymoże być przedmiotem zapisu win- tucję zapisu windykacyjnego. Celem dykacyjnego (art. 981(1) § 2 pkt 1 tej ustawy było przede wszystkim k.c.), natomiast rzecz oznaczona co spełnienie oczekiwań społecznych, do gatunku, jak również pieniądze, które zmierzały do umożliwienia nie może być objęta zapisem windy- dysponowania konkretnymi przedkacyjnym. Ocena, czy dana rzecz jest miotami z majątku spadkodawcy na oznaczona tylko co do gatunku, czy wypadek śmierci, tak aby taka dystylko co do tożsamości, zależy od woli pozycja wywierała skutek rzeczowy. stron oświadczonej wyraźnie lub w Znaczne zawężenie zastosowania zasposób dorozumiany. Rozstrzyga tu pisu windykacyjnego przez wyłączesposób określenia (stopień dokładno- nie z zakresu przedmiotów takiego ści, wyodrębnienia) przedmiotu zapisu składników majątku wspólneświadczenia. Gatunek może być okre- go małżeńskiego pozostawałoby w ślony także przez wskazanie cech dla oczywistej sprzeczności z zamiarem danego gatunku właściwych (wyrok ustawodawcy. Zapis windykacyjny jest bezskuSN z dnia 18 grudnia 1973 r., I CR teczny, jeżeli w chwili otwarcia spad363/73, niepubl.) Ustawodawca dopuścił możli- ku przedmiot zapisu nie należał do wość uczynienia przedmiotem za- spadkodawcy albo spadkodawca był pisu windykacyjnego wyodrębnio- zobowiązany do jego zbycia. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Jeżeli przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością, nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Poza tym przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być tzw. majątkowe prawa zbywalne, w tym wierzytelności. Różnego rodzaju ograniczenia w dysponowaniu tymi prawami mogą wynikać z ich indywidualnych treści. Zapis windykacyjny może naruszać różnego rodzaju zastrzeżenia umowne lub nawet ustawowe.

Użytkowanie i służebność Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być ustanowienie na rzecz instalatora użytkowania lub służebności na przedmioty będące własnością testatora: Użytkowanie to inaczej obciążenie danej rzeczy prawem do jej używania i do pobierania z niej pożytków art. 252 kc. Z definicji tej wynika, że na użytkowanie składają się dwa uprawnienia: - prawo do użytkowania rzeczy, - prawo do pobierania z niej pożytków. Inaczej mówiąc, użytkowanie polega na korzystaniu z rzeczy cudzej. Użytkownik może korzystać z rzeczy w sposób podobny, lecz nie identyczny, jak czyni to jej właściciel. Prawo użytkowania jest zbliżone do niektórych innych praw cywilnych, takich jak np. prawo dzierżawy, z tą jednak różnicą, że użytkowanie jest prawem rzeczowym. Przedmiotem użytkowania może zatem być tylko rzecz (ruchoma albo nieruchomość) lub prawo zbywalne (art. 265 kc). Z istoty użytkowania wynika, że przedmiotem tego prawa mogą być rzeczy niezużywalne, tzn. takie, z których można korzystać bez ich unicestwienia. Jednakże praktyka pokazuje że często przedmiotem objęcia w posiadanie są również rzeczy zbywalne, takie jak np. pieniądze, materiały instalacyjne. Służebność osobista jest obciążeniem nieruchomości na rzecz indywidualnie oznaczonej osoby fizycznej. Ustanowienie służebności na www.instalator.pl

5 (189), maj 2014

rzecz osoby prawnej jest niedopuszczalne. Służebność osobista ma na celu zaspokojenie osobistych potrzeb osoby uprawnionej i niekiedy także jej domowników. Odmienność celów obu rodzajów służebności spowodowała odmienne ich ustawowe uregulowania. Źródłem powstania służebności osobistej jest umowa pomiędzy właścicielem nieruchomości a osobą fizyczną. Poza umową takim źródłem mogłoby być rozporządzenie testamentowe i obciążanie spadkobiercy zapisem o treści służebności osobistej. Wymienione ograniczone prawa rzeczowe powstają w chwili otwarcia spadku i od tej chwili zapisobierca windykacyjny może wykonywać uprawnienia składające się na treść tych praw. Służebność może przybrać postać zarówno służebności osobistej, jak i

służebności gruntowej. Przy ustanawianiu służebności osobistej spadkodawca powinien, poza określeniem nieruchomości obciążonej, skonkretyzować podmiot uprawniony. Niezbędne jest zatem podanie imienia i nazwiska osoby fizycznej (ewentualnie bardziej szczegółowych danych) oraz nazwy osoby prawnej bądź podmiotu określonego w art. 331 § 1. Przy ustanawianiu służebności gruntowej spadkodawca powinien określić w testamencie nieruchomość obciążoną, nieruchomość władnącą, a także osobę będącą właścicielem nieruchomości władnącej. Co do tego ostatniego wymagania mogą powstać wątpliwości ze względu na przede wszystkim charakter prawny służebności gruntowej, a także na to, że między chwilą sporządzenia testamentu a chwilą jego otwarcia może zmienić się osoba właściciela nieruchomości władną-

cej. Służebność powstanie wówczas na rzecz podmiotu, który jest właścicielem nieruchomości władnącej w chwili otwarcia spadku. Jeżeli jednak spadkodawca określi w testamencie osobę elektroinstalatora przez wskazanie jej nazwy (osoba prawna), to tylko na rzecz takiej osoby powstanie w chwili otwarcia spadku służebność gruntowa. Jeżeli między sporządzeniem testamentu a otwarciem spadku dojdzie do zmiany właściciela nieruchomości władnącej i prawo własności będzie przysługiwało innemu podmiotowi niż wskazany przez testatora, zapis windykacyjny należy uznać za bezskuteczny.

Odpowiedzialność instalatora Przede wszystkim odpowiedzialność instalatora jako zapisobiercy windykacyjnego nie jest ograniczona do przedmiotu, który otrzymał, ale do jego wartości i to bez względu na to, czy chodzi o czas sprzed przyjęcia albo odrzucenia zapisu, czy też czas już po definitywnym nabyciu przedmiotu zapisu windykacyjnego. Tym samym wierzyciel może sięgnąć do majątku osobistego zapisobiercy windykacyjnego, nawet zanim ten ostatni złoży oświadczenie o przyjęciu czy odrzuceniu zapisu, czy też zanim upłynie termin do jego złożenia. Zapisobierca windykacyjny ponosi za długi spadkowe odpowiedzialność z całego swojego majątku do wartości przedmiotu nabytego w drodze zapisu od dnia otwarcia spadku. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd stwierdza także nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, oraz przedmiot tego zapisu (art. 677 § 2 k.p.c.). Stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego może nastąpić również przez wydanie przez sąd postanowienia częściowego (art. 677 § 3 k.p.c.). Do omówienie została jeszcze kwestia nabycia zapisu windykacyjnego. Ca ły arty kuł znajdą Pań stwo na www.instalator.pl Przemysław Gogojewicz Podstawa prawna: Ustawa kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 nr 13 poz. 93 ze zm.).

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

spłuczka, pompa ciepła, kolektor słoneczny, grzejnik

Nowości w „Magazynie Instalatora” Dwa w jednym Elementy do zabudowy podtynkowej Viega o wysokości 830 lub 840 mm pozwalają na elastyczną aranżację wnętrza łazienki. Dzięki nim miska ustępowa, umywalka czy bidet mogą zostać umieszczone pod oknem lub spadzistym dachem. Oferta firmy Viega obejmuje także przystosowane do nich niskie spłuczki, uruchamiane od przodu lub od góry. Teraz Viega wprowadza na rynek nową, uniwersalną wersję, która upraszcza instalację i zamawianie produktu. Fabrycznie spłuczka ma wstępnie zamontowany mechanizm uruchamiający spłukiwanie od przodu, ale w razie potrzeby możemy za pomocą kilku prostych ruchów przenieść przycisk uruchamiający na górę. Stelaże podtynkowe z serii Viega Eco Plus i bloki do zabudowy na mokro z serii Mono występują w wersjach o wysokości 1130, 980 i 830 lub 840 mm. Spłuczki przeznaczone do niskich elementów są zdecydowanie bardziej kompaktowe od standardowych. Pomimo tego wszystkie spłuczki Viega posiadają te same funkcje, takie jak 2-objętościowy układ spłukiwania. Pod względem technicznym nowa spłuczka do niskich systemów zabudowy podtynkowej jest niemal identyczna jak poprzednie wersje. Posiada wstępnie zamontowane przyłącze wody i niezmieniony zawór kątowy. Można ją łączyć ze wszystkimi płytkami uruchamiającymi z programu Visign, bez żadnych ograniczeń.

Nowością jest wybór pomiędzy uruchamianiem spłukiwania od przodu lub od góry. Zapewnia to większą elastyczność przy urządzaniu łazienki i ułatwia magazynowanie produktów w punktach sprzedaży. Spłuczka jest dostarczana z mechanizmem ustawionym na spłukiwanie uruchamiane od przodu. Operacja przestawienia mechanizmu na aktywację od góry jest niezwykle prosta. Wystarczy usunąć zamknięcie górne, poluzować przednią część mechanizmu, chwytając za element łączący, umieścić w górnym otworze rewizyjnym i zatrzasnąć. Spłuczka ma wstępnie zamontowany mechanizm, który uruchamia spłukiwanie od przodu, ale w razie potrzeby możemy za pomocą kilku prostych ruchów przenieść przycisk uruchamiający na górę.

Efektywność na najwyższym poziomie Firma Stiebel Eltron oddaje do dyspozycji inwestorów wysokoefektywną pompę ciepła do instalacji wewnątrz budynku WPF…cool. To kompaktowe rozwiązanie, pomimo stosunkowo niewielkich wymiarów, charakteryzuje się najwyższym współczynnikiem efektywności energetycznej na rynku! Pompa ciepła WPF…cool typu solanka/woda dostępna jest w 6 modelach różniących się mocą grzewczą. Najmniejsza ma moc 4,77 kW, największa 17,02 kW. Mechanizm służy do automatycznego

ogrzania wody grzewczej do temperatury zasilania +60°C, przystosowany jest do pracy w systemach ogrzewania podłogowego, grzejnikowego oraz ciepłej wody użytkowej. Urządzenie to charakteryzuje się najwyższym współczynnikiem efektywności energetycznej na rynku COP = 5,0 wg EN 14511. Pompa ciepła WPF...cool Stiebel Eltron została wyposażona w zintegrowany regulator pracy systemu WPMi3, który zapewnia optymalną regulację systemu grzewczego, systemu chłodzenia oraz pełni funkcje zabezpieczające. W pompach serii WPF...cool Stiebel Eltron dodatkowo wbudowany jest wymiennik płytowy chłodzenia pasywnego oraz zawór 3-drogowy do przełączania między ogrzewaniem a chłodzeniem. Chłodzenie pomieszczeń odbywa się poprzez tłoczenie solanki przez dodatkowy wymiennik ciepła, w którym ciepło odbierane jest z wody grzewczej i oddawane do chłodniejszego gruntu. Urządzenie fabrycznie wyposażone jest w elementy zabezpieczające oraz ogranicznik prądu rozruchowego.

Konwektor w akcji Purmo Aura Bench to nowy grzejnik konwektorowy marki Purmo, który łączy zalety wydajnego źródła ciepła oraz wygodnego mebla. Grzejnik konwektorowy Aura Bench zapewnia wysoką moc grzewczą przy zachowaniu zwartej konstrukcji. Ze względu na działanie konwekcyjne polecany jest do montażu wzdłuż przeszkleń. Zintegrowana ławeczka sprawia, że grzejnik służy jednocześnie jako komfortowe miejsce do siedzenia. Aura Bench to rozwiązanie 2 w 1, które likwiduje problem rozmieszczenia grzejników oraz mebli, np. dla klientów oczekujących na obsługę. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Elementem grzejnym Purmo Aura jest miedziano-aluminiowy wymiennik ciepła ukryty w estetycznej obudowie stalowej, od góry osłonięty perforowaną kratką stalową. Obudowa grzejników Aura nie nagrzewa się bezpośrednio od czynnika grzewczego, co zapobiega utracie energii poprzez promieniowanie do powierzchni szklanych i obniża tym samym koszty eksploatacyjne. Purmo Aura Bench to grzejnik ustawiany na podłodze. Jest wyposażony w komplet wsporników mocujących grzejnik do podłogi oraz podtrzymujących siedzisko. Standardowo ławeczka wykonana jest z lakierowanego drewna bukowego. Na zamówienie dostępne są inne rodzaje wykończeń. Grzejnik Purmo Aura Bench można zamówić w dowolnym kolorze z bogatej palety RAL. Jest objęty 10-letnią gwarancją producenta.

Nowe kolektory Junkers rozszerza swoją ofertę produktów o nowe kolektory słoneczne. W sprzedaży dostępne są już płaskie, pionowe kolektory słoneczne Com-

5 (189), maj 2014

fort FKC-2S i Excellence FKT-2S o największej na rynku powierzchni apertury. Nowe kolektory słoneczne marki Junkers dopełniają ofertę kotłów fabrycznie wyposażonych w elementy instalacji solarnej. Płaski kolektor słoneczny FKC-2S typu Comfort ma kompozytową ramę. Miedziane rury absorbera zostały połączone z aluminiową płytą za pomocą spawu ultradźwiękowego, którego powłoka nanoszona jest w próżni metodą PVD (Physical Vapour Deposition). Metoda ta sprawia, że struktura powłoki absorbera jest równomierna i bardzo dobrze powiązana z podłożem, a przez to niezwykle odporna na uderzenia. Powierzchnia apertury kolektora wynosi 2,25 m2, a powierzchnia zewnętrzna 2,37 m2. W urządzeniu zastosowano harfowy układ jedenastu rur oraz obudowę z włókna szklanego wzmocnionego poliestrem w formie monobloku. Drugim nowym kolektorem słonecznym marki Junkers jest FKT-2S typu Excellence, który ma największą w swojej klasie powierzchnię apertury i pozwala na uzyskanie

najwyższego dofinansowania z NFOŚiGW. Jego powierzchnia apertury liczy 2,43 m2, a powierzchnia zewnętrzna 2,55 m2. Zastosowany w kolektorze układ rury absorbera (podwójny meander) znacząco obniża opory przepływu i umożliwia połączenie szeregowe jednostronne aż do pięciu kolektorów, a także połączenie szeregowe dwustronne nawet dziesięciu kolektorów. FKT-2S ma miedziano-aluminiowy absorber pokryty wysoko selektywną powłoką nanoszoną metodą PVD. Rury absorbera łączą się z płytą w technologii „Omega”, co w znacznym stopniu poprawia wymianę ciepła. Obudowa kolektora wykonana jest w jednym module z włókna szklanego wzmocnionego poliestrem.

Hybrydowa PC Hybrydowa pompa ciepła Daikin Altherma łączy w sobie technologię pompy ciepła powietrze-woda z technologią skraplania gazu, szukając optymalnego z ekonomicznego punktu widzenia trybu pracy. Osiąga najwyższe rezultaty wydajności grzewczej, wyższe nawet do 35%, dzięki inteligentnemu porównaniu takich parametrów jak: koszty energii (energia elektryczna, gaz), wydajność pompy ciepła i obciążenie. Wyjątkowe zalety to niskie koszty eksploatacji, zmniejszenie kosztów inwestycji, łatwa i szybka instalacja.

NOCCHI CPS

KAŻDEMU PODNIESIEMY CIŚNIENIE! Pentair Water Polska Sp.z o.o.

Tel.: 0 32 295 12 00

www.jung-pumpen.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Oszczędna wentylacja grawitacyjna (2)

Stabilizacja w kanale Problem braku kontroli nad wentylacją grawitacyjną mogą rozwiązać stabilizatory wentylacji. Są to urządzenia, które ograniczają przepływ do określonej wartości. Wentylacja grawitacyjna jest najczęściej spotykanym sposobem wentylacji domów w Polsce. Przepływ powietrza jest wymuszany przez różnicę gęstości spowodowaną różnicą temperatur. Ciepłe powietrze jest lekkie i ucieka z budynku przez pionowy kanał wentylacyjny - komin. Na miejsce ciepłego powietrza, przez nawietrzaki umieszczone w ścianach zewnętrznych czy w oknach, dostaje się cięższe zimne powietrze. Konstrukcja takiego systemu jest dość prosta. Prawo budowlane za pośrednictwem norm określa strumień powietrza w zależności od rodzaju pomieszczenia i ilości osób zamieszkujących dany obiekt. Przykładowo w kuchni z oknem zewnętrznym i piecykiem gazowym lub węglowym wentylacja powinna działać z wydajnością co najmniej 70 m3/h. W łazience powinno to być 50 m3/h. Na osobę powinno przypadać co najmniej 20 m3/h itd. Jeśli popatrzymy do projektu budowlanego i potem obejrzymy kanały wentylacji grawitacyjnej w wybudowanym obiekcie, to okazuje się, że zarówno kanał wentylacyjny w kuchni, jak i ten w łazience są praktycznie takie

same. Te same rozmiary, często takie same kratki. Jeśli przykładowa kuchnia i łazienka są na tym samym poziomie, to i długość obydwu kanałów wentylacyjnych jest taka sama. Dlaczego więc jeden kanał ma transportować 70, a drugi 50 m3/h? Sam zapis w przepisach tego nie zapewni.

Ograniczenie przepływu Problem braku kontroli nad wentylacją grawitacyjną mogą rozwiązać stabilizatory wentylacji. Są to urządzenia, które ograniczają przepływ do określonej wartości. Przy małym przepływie stabilizator wentylacji stawia mały opór dla powietrza. Gdy przepływ osiągnie wartość nominalną urządzenia, przepustnica odchyla się, zbliżając się do przesłony, i zmniejsza szczelinę, przez którą płynie powietrze. Wówczas zwiększenie podciśnienia nie powoduje zwiększenia strumienia powietrza. Kształty przesłon zostały tak dobrane, aby uzyskać odpowiednie charakterystyki (wykres). Zasadę regulacji pokazuje rysunek 1. Zastosowanie stabilizatorów umożliwia kontrolę nad rozdziałem

strumieni powietrza zgodnie z zaleceniami przepisów. Możemy wówczas w kuchni zgodnie z przepisami zamontować stabilizator, który według wykresu ogranicza strumień powietrza na poziomie trochę wyższym niż 70 m3/h. Pamiętajmy, że wartość 70 m3/h to minimum dla tego typu pomieszczenia. W łazience stosujemy inny stabilizator, który ogranicza przepływ na poziomie trochę wyższym niż 50 m3/h. W innych pomieszczeniach ograniczamy za pomocą stabilizatorów przepływ do wartości wynikającej z prawa budowlanego. Należy pamiętać, że na miejsce usuniętego powietrza do budynku musi dostać się świeże powietrze z zewnątrz. Zatem budynek powinien być wyposażony w nawietrzaki, które dadzą radę wpuścić tyle powietrza, ile wypuszczają stabilizatory. Innymi słowy wentylacja musi być zbilansowana, wtedy każdy kanał wentylacyjny otrzyma swoją porcję powietrza i nie zajdzie zjawisko przeciągania powietrza między kanałami wentylacyjnymi. Jeśli chodzi o aspekt ekologiczny, to należałoby zadać pytanie, ile energii oraz jakich materiałów (i w jakiej ilości) trzeba zużyć na zbudowanie wentylacji grawitacyjnej, a ile na zbudowanie wentylacji z odzyskiem ciepła i ewentualnie gruntowym wymiennikiem ciepła. Został tu pokazany wpływ zastosowania rekuperacji w perspektywie bilansu energetycznego całego budynku oraz rozważony tylko aspekt ekonomiczny takiego rozwiązania. Mogą istnieć inne aspekty przemawiające na korzyść wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła.

Porównanie do... Po dodaniu stabilizatora może się okazać, że w budownictwie miesz-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

kaniowym, wielorodzinnym i jednorodzinnym wentylacja grawitacyjna nie ustępuje zbyt wiele wentylacji mechanicznej, ponieważ nabywa istotną cechę, jaką jest kontrolowana i, zwłaszcza w wersji z nasadą hybrydową, stabilna praca. Ważną cechą jest łatwa oraz tania budowa i konserwacja. Krótkie odcinki kanałów nawiewnych, którymi są nawietrzaki, umożliwiają łatwe i dokładne czyszczenie, a to jest istotne dla zachowania czystości powietrza nawiewanego. Kolejna zaleta to możliwość pracy bez prądu. Zapewne wiele osób doświadczyło awariach linii energetycznych. Poważne awarie linii energetycznych zdarzają się zwykle w najtrudniejszych warunkach, to znaczy w zimie i w okresie burzowym, czyli wiosną i w pierwszej połowie lata. Z ekologicznego i ekonomicznego punktu widzenia nie jest takie oczywiste, czy w budownictwie mieszkaniowym i jednorodzinnym lepsza jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła i gruntowym wymiennikiem ciepła, czy jednak wentylacja grawitacyjna. Ta kwestia pewnie wymagałaby dalszych analiz. Z bilansu energii przedstawionego w tabeli 1 w „Magazynie Instalatora” 2/2014 na s. 66-67 można wyciągnąć wniosek odnośnie zastosowania w domu wentylacji z odzy-

5 (189), maj 2014

skiem ciepła, czyli instalacji rekuperacyjnej. Wynika z niego, że w tym przykładowym domu możemy oszczędzić maksymalnie 30% kosztów ogrzewania, jeśli zastosujemy idealną (teoretyczną) rekuperację, która odzyska całe ciepło z usuwanego powietrza, czyli ma 100% sprawności - np. załóżmy, że jest wspomagana przez gruntowy wy-

miennik ciepła (GWC). Przyjmijmy do rozważań taki skrajny przypadek. Drugi przypadek to rekuperacja posiadająca sprawność cieplną 70%, czyli bardziej zbliżoną do rzeczywistości. Sprawność rekuperacji 70% oznacza, że odzyskujemy 70%

ciepła z 30% energii zużywanej na ogrzewanie domu, czyli oszczędzimy na paliwie do kotła ok. 21%. Te dwa przypadki przyrównajmy do prawidłowo działającej wentylacji grawitacyjnej. Obliczenia zostały przeprowadzone we wszystkich trzech przypadkach dla warunków średnich okresu zimowego trwającego 210 dni. Należy pamiętać, że przy rekuperacji dodatkowo trzeba zasilić silniki wentylatorów, które muszą pracować w sposób ciągły. Tabela 1 przedstawia bilans mocy, a tabela 2 przedstawia koszty dla wspomnianych przypadków. Z tej ostatniej wynika, że maksymalna spodziewana oszczędność przy użytkowaniu idealnej (teoretycznej) rekuperacji wyniesie ok. 700 zł w ciągu jednej zimy przy założeniu, że ani razu w tym okresie nie włączy się grzałka odszraniająca, która zużywa zwykle ok. 2 kW energii elektrycznej, a także nie wystąpi żadna awaria w długim okresie eksploatacji. Spoglądając na sytuację bardziej realnie, należy się spodziewać w użytkowaniu oszczędności rzędu 400 zł. Koszt wykonania wentylacji mechanicznej z rekuperacją bez gruntowego wymiennika ciepła będzie większy o ok. 15 000 zł od wentylacji grawitacyjnej. Nawet takie oszczędności przyniosą zwrot z inwestycji po ok. 37 latach. Pamiętajmy, że od kwoty oszczędności trzeba jeszcze odjąć koszty obsługi, czyli wymiany filtrów, czyszczenia instalacji i ewentualnych napraw. Jeśli rozważamy aspekt ekonomiczny dla przykładowego domu, to z przedstawionych obliczeń wynika, że o ewentualnych oszczędnościach będzie decydował koszt konserwacji i ewentualnych napraw, więc raczej trudno będzie uzyskać zwrot kosztów inwestycji w wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła. Marcin Rokita Ilustracje z archiwum firmy Darco.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Czynniki wpływające na funkcjonowanie systemu zapobiegania zadymieniu

Powietrze na wspomaganiu Wykonanie poprawnego projektu instalacji systemu zapobiegającego zadymieniu jest możliwe po dokonaniu właściwej identyfikacji i analizy czynników wpływających na rozkład ciśnienia i przepływ zadymionego powietrza w budynku. Systemy zapobiegające zadymieniu, zwane systemami różnicowania ciśnienia, zapewniają wytworzenie różnicy ciśnienia pomiędzy przestrzenią chronioną a obszarem objętym pożarem, przez co utrzymują obszar chroniony w stanie wolnym od dymu. Umożliwia to bezpieczną ewakuację ludzi z przestrzeni zagrożonej pożarem, ułatwia przeprowadzenie sprawnej akcji gaśniczej, a także minimalizuje straty materialne spowodowane kontaktem z produktami termicznego rozkładu. Podczas pożaru w klatkach schodowych służących ewakuacji zostaje wytworzone nadciśnienie w stosunku do przestrzeni sąsiadujących, co uniemożliwia przedostawanie się dymu do przestrzeni chronionej. Wykonanie poprawnego projektu instalacji tego typu jest możliwe po dokonaniu właściwej identyfikacji i analizy czynników wpływających na rozkład ciśnienia i przepływ zadymionego powietrza w budynku. Koincydencja tych zjawisk ma bezpośredni wpływ na kształtowanie się ciśnienia na klatce schodowej i stanowi wyzwanie dla zapewnienia poprawnego działania instalacji różnicowania ciśnienia, szczególnie w budynku wielokondygnacyjnym. Kwestią najbardziej problematyczną jest występowanie zjawiska ciągu kominowego.

Ciąg kominowy Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego, który charakteryzuje się zmiennością warunków atmosferycznych w ciągu roku. Zimą w ocieplanych budynkach temperatura wewnętrzna jest znacznie wyższa niż temperatura otoczenia. Im wyższa

temperatura powietrza, tym niższa jego gęstość, dlatego też powietrze wewnątrz szybów budynku porusza się ku górze. Zimne powietrze zewnętrzne, które przedostaje się do przestrzeni klatki schodowej przez nieszczelności, otwarte drzwi wejściowe lub w wyniku napowietrzania, ogrzewa się i unosi za sprawą siły wyporu, powodując rozwarstwienie ciśnienia w przestrzeni klatki oraz występowanie naturalnego gradientu ciśnienia między górną a dolną kondygnacją. Zjawisko to określa się mianem efektu kominowego i występuje zawsze w przypadku dostania się zimnego powietrza zewnętrznego w zamkniętą przestrzeń pionowej drogi ewakuacyjnej. Wartość gradientu ciśnienia spowodowaną efektem kominowym można obliczyć z zależności: DP = (rzew - rwew) * g * h * j, gdzie:

DP - różnica wartości ciśnienia między skrajnymi kondygnacjami klatki schodowej [Pa]; rzew - gęstość powietrza na zewnątrz [kg/m3]; rwew - gęstość powietrza wewnątrz szybu [kg/m3]; g - przyspieszenie ziemskie [m/s2]; h - odległość od płaszczyzny obojętnej, m. j - bezwymiarowy współczynnik korekcyjny. Z powyższej zależności widać, że skutek działania efektu kominowego jest tym większy im wyższy jest budynek oraz niższa temperatura zewnętrzna (duża gęstość powietrza), powodując znaczną różnicę ciśnienia między skrajnymi kondygnacjami. W budynku, w którym zastosowano tradycyjny układ napowietrzania z wentylatorem napowietrzającym w dolnej części klatki schodowej i klapą upustową znajdującą się na dachu, bardzo trudno jest uzyskać równomierną wartość ciśnienia na całej wysokości obszaru chronionego, niezależnie od zastosowanej klasy systemu według normy PN-EN:12101-6. Przy realizacji niewielkiej ilości powietrza nawiewanego klapa utrzymuje ciśnienie w górnej części klatki schodowej, natomiast w pozostałej przestrzeni ciśnienie nie jest regulowane. Powoduje to niekontrolowany spadek różnicy ciśnienia i w konsekwencji wystąpienie podciśnienia w przestrzeni klatki schodowej. Powstałe podciśnienie prowadzi do zassania dymu na klatkę schodową, co uniemożliwia bezpieczną ewakuację. Natomiast wtłaczając do klatki duże ilości powietrza, istnieje ryzyko wystąpienia niekontrolowanego miejscowego wzrostu różnicy ciśnienia w przestrzeni pionowej drogi ewakuacyjnej, w skrajnych przypadkach uniemożliwiający otwarcie drzwi ewakuacyjnych. Wartość ciśnienia jest wynikiem intensywności ciągu komiwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

nowego, wielkości strumienia nawiewanego oraz zależy od oporów przepływu powietrza.

są istotne przy wykorzystywaniu wind jako dróg ewakuacyjnych, zwłaszcza dla osób niepełnosprawnych, poszkodowanych, kobiet w ciąży i osób z ograniczoną zdolnością poruszania się. W tym wypadku koniecznością staje się objęcie szybów windowych instalacją nadciśnieniowego zabezpieczenia przed zadymieniem szybów windowych. Szczególnie istotnym zagadnieniem jest zapewnienie odpowiednio dużej prędkości powietrza w otwartych drzwiach szybu.

Utrudniony ruch Niezależnie od zaproponowanych rozwiązań projektowych w przestrzeni klatki schodowej występują opory przepływu powietrza, których wielkość dla klatki schodowej o typowej geometrii wynosi kilka paskali. Opis ruchu powietrza w obrębie klatek schodowych jest utrudniony ze względu na efekt kominowy, obecność ewakuujących się ludzi, zmianę ciśnienia na skutek przepływu przez nieszczelności oraz straty ciśnienia spowodowane tarciem. Działanie wiatru ma również istotny wpływ na ruch powietrza w budynku oraz może w zauważalny sposób zakłócać pracę instalacji różnicowania ciśnienia. Skala oddziaływania zależy od lokalizacji budynku, aerodynamicznego kształtu elewacji, nieszczelności oraz warunków atmosferycznych. Wiatr opływający budynek wytwarza w jego otoczeniu charakterystyczny rozkład ciśnienia. Na elewacji nawietrznej występuje strefa nadciśnienia, natomiast na elewacji przeciwległej zawietrznej - strefa podciśnienia. Jego wpływ jest widoczny szczególnie w przypadku budynków wysokich i wysokościowych, gdzie nadciśnienie i podciśnienie sięgają nawet kilkudziesięciu paskali. Siła wiatru i jego kierunek powinny być uwzględniane w procesie projektowym, zwłaszcza przy określaniu mocy wentylatora napowietrzającego. Jeśli nieszczelności w stolarce okiennej, w sytuacji alarmu pożarowego, znajdują się na nawietrznej stronie elewacji klatki schodowej, wówczas wpadający wiatr może działać w kierunku przeciwnym do wentylatora napowietrzającego, przeciwdziałając efektom wentylacji pożarowej i zakłócając stabilność strumienia nawiewanego mechanicznie. Gdy podczas pożaru nieszczelności znajdować się będą po zawietrznej stronie klatki schodowej, wskutek powstałego tam podciśnienia powietrze www.instalator.pl

Konwekcja i rozprężanie zostanie wyssane z budynku na zewnątrz. W takiej sytuacji wentylator napowietrzający musi zwiększyć strumień powietrza dostarczanego do przestrzeni chronionej.

Winda dla ekipy W budynkach wyposażonych w windy istotnym problemem, szczególnie w przypadku wind o dużych prędkościach, jest efekt tłokowy wywołany

Ruch powietrza w budynku może być wspomagany za pomocą konwekcji i rozprężania, dlatego zjawiska te również należy mieć na uwadze podczas rozważań na temat ochrony przeciwpożarowej. Powietrze o wysokiej temperaturze podlega działaniu siły unoszenia z powodu jego mniejszej gęstości. W przypadku występowania nieszczelności w przegrodzie oddzielającej kondygnacje doprowadza to do przemieszczania się dymu w górę między kondygnacjami. Ponadto ciśnienie wywołane siłą unoszenia może powodować rozprzestrzenianie się dymu przez wszystkie nieszczelności w ścianach lub drzwiach pomiędzy pomieszczeniem objętym pożarem a klatką schodową. Przeciwdziałanie zjawiskom konwekcji i rozprężania polega na utrzymaniu w przestrzeni chronionej klatki schodowej poziomu nadciśnienia min. 20 Pa oraz prędkości przepływu powietrza 1 m/s w czasie ewakuacji użytkowników obiektu. Anna Szczęsna

poruszającą się kabiną. Ze względu na wymogi „Warunków technicznych” w budynku wysokim należy przewidzieć instalację zapobiegania przed zadymieniem - co najmniej windy dla ekip ratowniczych. Działanie na zasadzie tłoka w cylindrze powoduje wytworzenie przez poruszającą się windę nadciśnienia w strefie w kierunku, w którym się porusza. Ruch windy w dół powoduje wypchnięcie powietrza z szybu poniżej kabiny i zassanie powietrza do obszaru nad kabiną. Skutki efektu tłokowego

Literatura: 1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. 2. Polska Norma PN-EN 12101-6, „Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła. Część 6: Wymagania techniczne dotyczące systemów różnicowania ciśnienia. Zestawy urządzeń”. 3. B. Mizieliński, „Systemy oddymiania budynków - wentylacja”, Warszawa 1999. 4. G. Kubicki i inni, „Przewodnik - systemy różnicowania ciśnienia w budynkach wielokondygnacyjnych”, Smay, Kraków 2013.

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Jakość powietrza w środowisku zurbanizowanym

Zjawiska ekstremalne O ile wskaźniki zanieczyszczenia powietrza w Europie znacząco obniżyły się w ostatnich dziesięcioleciach, zagrożenia związane z zanieczyszczeniem atmosfery nadal są znaczące, szczególnie jeśli chodzi o pył zawieszony i ozon. Działania dotyczące jakości powietrza i klimatu w przyszłości najprawdopodobniej zadecydują o ewentualnym wzroście (lub spadku) zachorowalności i śmiertelności na choroby układu oddechowego. Najbardziej znaczące skutki zmian klimatu będą pewnie związane ze stężeniem ozonu, który jest jedną z głównych substancji zanieczyszczających atmosferę w wielu regionach Europy. Badania Europejskiej Agencji Środowiska i innych organizacji międzynarodowych dowodzą, że zmienność klimatu oraz zmiany klimatyczne doprowadziły do wzrostu stężenia ozonu w Europie południowo-zachodniej oraz że wzrost ten, spowodowany zmianami klimatu, może udaremniać obecne wysiłki zmierzające do redukcji stężenia ozonu. Alarmujący jest brak szczegółowych prognoz dotyczących wpływu zmian klimatu na zanieczyszczenie powietrza w Europie w przyszłości. Nawet w ostatnich badaniach dotyczących zanieczyszczenia atmosfery nie sprecyzowano, jak zmiany klimatu mogą wpływać na wskaźniki jakości powietrza [1].

Ozon Zanieczyszczenia powietrza na terenach zurbanizowanych to przede wszystkim związany ze spalinami motoryzacyjnymi dwutlenek azotu (NO2) - prekursor smogu, który w obecności światła słonecznego i węglowodorów staje się silnym czynnikiem utleniającym i źródłem ozonu. Ekspozycja na dwutlenek azotu zaostrza objawy astmy u dzieci i wzmaga alergie na alergeny wziewne.

Ozon (O3) indukuje uszkodzenie nabłonka i w konsekwencji zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych. Nawet 60% ozonu adsorbowane jest w jamie nosowej; ekspozycja na ozon atmosferyczny obniża sprawność płuc, zwiększa nadwrażliwość dróg oddechowych, prawdopodobieństwo skurczu oskrzeli i zaostrzenie objawów astmy. Zaobserwowano zwiększoną częstość występowania astmy w regionach o łagodniejszym klimacie, prawdopodobnie ze względu na pozytywny wpływ temperatury na syntezę ozonu [2]. Zanieczyszczenia związane ze spalinami to także cząstki stałe emitowane w gazach spalinowych silników diesla. Jest to mieszanina organicznych i nieorganicznych substancji ciekłych i stałych, które są głównym składnikiem zanieczyszczeń powietrza na obszarach zurbanizowanych. Penetracja układu oddechowego zależy od średnicy cząstek i sprawności systemów obronnych organizmu. Cząstki o różnej wielkości mogą agregować, zawierają też mikroorganizmy i inne fragmenty pochodzenia biologicznego, w tym aeroalergeny. Cząstki o średnicy do 10 μm (PM10) osiągają dolne drogi oddechowe i odpowiadają za wczesne zaostrzenia astmy u dzieci, natomiast cząstki o średnicy do 2,5 μm (PM2,5) docierają do pęcherzyków płucnych. Mechanizm ich szkodliwego działania polega na zaburzaniu równowagi pomiędzy szlakami antyoksydacji i reakcją zapalną dróg oddechowych. Do ostrych objawów ekspozycji należą podrażnienie

oczu i nosa, ból głowy, nieprawidłowy oddech i funkcjonowanie płuc, zmęczenie, nudności; do przewlekłych zalicza się kaszel i obniżoną wydajność płuc.

Obserwacje Cywilizacyjne zanieczyszczenie powietrza w obszarach zurbanizowanych zmienia się pod wpływem zjawisk pogodowych zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. Regularne obserwacje klimatu prowadzone od końca XIX wieku odnotowują zmiany klimatyczne: wzrost temperatury w skali globalnej (0,6 ± 0,2°C), ilość, intensywność, częstotliwość i typ opadów atmosferycznych oraz częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak fale upałów i mrozów, suszy, powodzi czy burz z wyładowaniami i huraganów (National Climatic Data Center, NCDC). Konsekwencje tych zjawisk pogodowych i klimatycznych odczuwane są w pogorszeniu jakości powietrza. Także fale gorąca, susze, pożary lasów, fale zimna, opady śniegu i powodzie znacząco wpływają na jakość powietrza i wody, ponieważ w warunkach wysokiej temperatury powietrze jest nieruchome i przetrzymuje zanieczyszczenia pyłowe i gazowe, co prowadzi do wzrostu poziomu ozonu przy powierzchni ziemi. Na obszarach dotkniętych suszą występują gwałtowne pożary i utrzymuje się długotrwałe, silne zadymienie. Z kolei fale mrozów akumulują zanieczyszczenia w powietrzu, zaś przerwy w dostarczaniu elektryczności podczas burz śnieżnych pośrednio wpływają na jakość powietrza ze względu na intensywne używanie kotłów i generatorów prądu. Od dawna opisywaną uciążliwością po powodziach w zalanych budynkach jest również utrzymujące się zawilgocenie, które sprzyja rozwojowi grzybów pleśniowych i bakterii. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Alergie układu oddechowego Badania epidemiologiczne wykazały korelację częstszego występowania alergii z poziomem emisji spalin, z zamieszkiwaniem na terenach zurbanizowanych i z tzw. zachodnim trybem życia. Z powodu procesu zapalnego toczącego się w drogach oddechowych składniki zanieczyszczenia powietrza pokonują ochronną barierę śluzówki i zapoczątkowują reakcję alergenną w organizmie. Szkodliwe działanie chemicznych i biologicznych zanieczyszczeń powietrza może być w tych zależnościach dodatkowo wzmacniane przez zjawiska meteorologiczne, np. prędkość wiatru, wilgotność, burze, anomalie klimatyczne wysokich i niskich temperatur czy okresy suszy i powodzi. Ścisła korelacja między zaostrzeniem stanów astmatycznych a czynnikami środowiskowymi, tj. zjawiskami meteorologicznymi, alergenami pochodzenia roślinnego i ich dystrybucją, opiera się na szybszym i bardziej intensywnym wzroście roślinności, ponieważ rośliny produkują więcej pyłków, a w ziarnie pyłku wzrasta ilość białek alergizujących. Ponadto wegetacja rozpoczyna się wcześniej, przez co sezon pylenia zaczyna się szybciej i trwa dłużej.

Burze Do szczególnych uciążliwości należą ostre ataki astmy u pacjentów z pyłkowicą, występujące w różnych strefach geograficznych podczas gwałtownych burz w sezonie pylenia. Ataki astmy są efektem uwolnienia do atmosfery bioaerozolu zawierającego cząstki łatwiej penetrujące drogi oddechowe. W wodzie deszczowej następuje pęcznienie i pękanie ziaren pyłków i spor grzybów oraz uwolnienie do atmosfery respirabilnej frakcji cząstek o silnych właściwościach alergizujących. Nasilenie ataków astmy obserwowano m.in. w Londynie, gdy po gwałtownej lipcowej burzy w 2004 r. liczba pacjentów z ostrym atakiem astmy była ponad 10-krotnie wyższa niż przy zwykłej pogodzie (około 60) - w ciągu 30 godzin przyjęto 640 pacjentów w trybie pilnym, w większości nie chorujących na astmę lub cierpiących jedynie na katar sienny. www.instalator.pl

5 (189), maj 2014

Sytuacje takie mają miejsce jedynie wiosną i latem, podczas pylenia, a wystąpienie epidemii, nadejście burzy i wzrost stężenia pyłków są ściśle powiązane w czasie. U alergików, którzy podczas burzy pozostali w domach przy zamkniętych oknach, nie obserwowano zaostrzenia objawów. Wysokie ryzyko wystąpienia niebezpiecznych objawów astmy dotyczy zwłaszcza osób chorych nieleczonych lub leczonych niewłaściwie.

Choroby układu oddechowego W 2005 roku nastąpiło zniszczenie Nowego Orleanu, najpierw przez huragan Katrina, a następnie przez katastrofalną powódź. Infrastruktura mieszkaniowa i budynki publiczne były zdewastowane i zanieczyszczone osadami wód powodziowych, w których nastąpił gwałtowny rozwój mikroorganizmów. Po ustąpieniu wody pomiary wykazywały ekstremalnie wysoki poziom infestacji mikrobiologicznej powierza i materiałów budowlanych. Odbudowa miasta wiązała się z zaangażowaniem osób przygotowanych - bądź nie - do pracy w warunkach wysokiego ryzyka ekspozycji na grzyby i spory grzybów, na bakterie, endotoksyny i mykotoksyny, a więc czynniki, które mogą być odpowiedzialne za choroby układu oddechowego: alergie, toksyczne zapalenie płuc, infekcje, zapalenie płuc oraz wystąpienie lub zaostrzenie astmy. U niemal ośmiuset robotników obserwowano wskaźniki nieprawidłowego funkcjonowania układu oddechowego: gorączkę i kaszel, zapalenie zatok, zapalenie płuc, nabycie astmy, trudności w oddychaniu, POChP oraz wskaźniki czynności płuc [3].

Silne mrozy Obserwacja i przeprowadzone wywiady z mieszkańcami Jakucka (od października do marca 2007 roku) dotyczyły ubiorów chroniących przed zimnem oraz ogrzewania mieszkań (sypialni i pokoju dziennego) w warunkach temperatury powietrza: +10,2°C, -20,0°C i -48,2°C; wyniki korelowano z przypadkami śmierci z powodu chorób układu krążenia, układu oddechowego i wypadków w tym okresie. Stwierdzono, że przy -

20,0°C temperatura pokoju dziennego wynosiła 19,6°C, zaś przy -48,2°C obniżyła się zaledwie o pół stopnia. Śmiertelność w Jakucku przy ekstremalnie niskiej temperaturze -48,2°C nie wzrosła w porównaniu do wyższych temperatur, w przeciwieństwie do krajów europejskich, gdzie już spadek temperatury poniżej +18°C wywoływał taki efekt. Dodać trzeba, że zimą mieszkańcy Jakucka noszą co najmniej cztery warstwy bardzo ciepłych ubrań (futra), ogrzewają mieszkania, a przy temperaturach poniżej 20°C nie wychodzą z domów. Śmiertelność z powodu chorób układu oddechowego wzrastała przy -20,0°C, ale przy jednoczesnym spadku ilości wypadków [5]. dr inż. Bogumiła Szponar Literatura: [1] Ekstremalne zjawiska pogodowe, zmiany klimatyczne i cywilizacyjne zanieczyszczenie powietrza - wpływ na występowanie i zaostrzanie chorób układu oddechowego: Komisja Wspólnot Europejskich, 2009. Dokument uzupełniający Białą Księgę „Adaptacja do zmian klimatu: europejskie ramy działania - Wpływ zmian klimatu na zdrowie ludzi, zwierząt i roślin”. [2] D’Amato i wsp. Multidiscpl Respiratory Med. 2013. [3] Rando i wsp., „Respiratory health effects associated with restoration work in post-hurricane Katrina New Orleans. J Env Public Health, 2012. [4] Ekstremalne zjawiska pogodowe, zmiany klimatyczne i cywilizacyjne zanieczyszczenie powietrza - wpływ na występowanie i zaostrzanie chorób układu oddechowego: Komisja Wspólnot Europejskich, 2009. Dokument uzupełniający Białą Księgę „Adaptacja do zmian klimatu: europejskie ramy działania - Wpływ zmian klimatu na zdrowie ludzi, zwierząt i roślin”. [5] Donaldson i wsp. “Cold related mortalities and protection against cold in Yakutsk, eastern Siberia: observation and interview study”, BMJ 1998.

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

Racjonalizacja zużycia energii w wentylacji

Wymiana w centrali Energooszczędność w budynku realizuje się kompleksowo, a obejmuje ona: odpowiednie wykonanie przegród zewnętrznych, system ogrzewczy, wytworzenie wody użytkowej i system wentylacji. Artykuł poświęcę zagadnieniu energooszczędności w systemach wentylacji. Coraz więcej mówi się o energooszczędności budynków. Dzięki programowi dofinansowania budynków energooszczędnych przez NFOŚiGW inwestorzy coraz częściej zastanawiają się nad ich wyborem, a są i tacy, którzy decydują się budować energooszczędnie.

Komfort cieplny Nowoczesne, coraz bardziej zaawansowane technologicznie budownictwo z założenia powinno zapewnić komfort przebywania w pomieszczeniach. Odpowiednie warunki mikroklimatu uwzględniają: aspekt cieplny (za który odpowiada system ogrzewczy i izolacyjność przegród); jakość powietrza w pomieszczeniach (za który odpowiada wentylacja: oczyszczenie powietrza, kształtowanie wilgotności powietrza, zapewnienie przepływu) oraz komfort akustyczny (przy systemach wentylacji mechanicznej może być niezachowany z powodu błędnego projektu, wykonawstwa). Z powyższego wynika, że wentylacja odgrywa decydującą rolę w zagadnieniu kształtowania komfortu przebywania w pomieszczeniach. Czyste powietrze staje się towarem, który kosztuje - wzrasta świadomość tego faktu wśród inwestorów. Na koszt czystego powietrza składają się koszty inwestycyjne związane z urządzeniami i ich zamontowaniem, a także koszty eksploatacyjne, które dla wentylacji w podstawowej wersji związane są z transportem powietrza, zaś dla wentylacji z funkcjami klimatyzacji

związane są z dodatkowymi kosztami obróbki powietrza. Aspekt eksploatacyjny jest warty szczególnej uwagi, bowiem koszty eksploatacji (w ciągu okresu użytkowania instalacji) niejednokrotnie przekraczają koszty inwestycyjne.

Energooszczędne systemy wentylacji Podstawową funkcją systemu wentylacji jest zapewnienie odpowiedniej jakości powietrza (przy zachowaniu komfortu akustycznego). Systemy energooszczędne realizują tę funkcję przy możliwie najmniejszym zużyciu energii. Aby instalacja wentylacji była energooszczędna, musi być uwzględnionych kilka aspektów: l na etapie projektowania i instalowania; l dotyczących rozwiązań technologicznych jednostek centralnych; l użyt ko wa nia in sta la cji wen ty la cyjnej.

Projektowanie i wykonanie

wietrza wentylacyjnego (poprawa warunków higienicznych w pomieszczeniu), z drugiej - ograniczana jest ilość powietrza (mniejsze zużycie energii). Dokładny bilans ilości powietrza zapewnić może komfort, ale również oszczędności w użytkowaniu instalacji wentylacji. l Dobór wielkości kanałów, izolacja Kanał wentylacyjny transportuje zadaną ilość powietrza przy zakładanej prędkości. Prędkość powiązana jest z nakładem energetycznym, jak też emisją dźwięku. Standardowo przyjmuje się prędkość nie większą niż 4 m/s. Ważna jest kwestia zachowania szczelności instalacji. Kanały prowadzone są przez pomieszczenia ogrzewane. Kanały należy bezwzględnie izolować. Izolacja pełni funkcję ochrony cieplnej, akustycznej, zapobiega wykropleniu się wilgoci. Grubość izolacji, z punktu widzenia ochrony cieplnej, uzależniona jest od różnicy temperatur pomiędzy temperaturą transportowanego powietrza i temperaturą otoczenia. Dbałość o izolację przekłada się na wyższy stopień efektywności energetycznej instalacji. Wykorzystuje się kanały sztywne. Przewody elastyczne stosowane są na odcinkach nie dłuższych niż 1 m. Powierzchnia wewnętrzna kanałów wentylacyjnych powinna być gładka. Gwarantuje to

Projektowanie i wykonanie obejmuje szereg działań, z których do najważniejszych, z punktu widzenia poszanowania energii, należą: l Określenie ilości powietrza wentylacyjnego Ilość powietrza wentylacyjnego określa się po rozważeniu stosownych kryteriów i wybraniu najmniej korzystnego - największa ilość powietrza. Obserwuje się dwie przeciwstawne tendencje. Z jednej strony wymaga się większych ilości powww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

mniejsze zużycie energii i umożliwia okresowe czyszczenie. l Umiejscowienie centrali wentylacyjnej Centralę najlepiej umieszczać w pomieszczeniach ogrzewanych - w centralnej części obsługiwanego budynku. W przypadku montażu w pomieszczeniach o ujemnej temperaturze należy bezwzględnie zaizolować dodatkowo rekuperator oraz zabezpieczyć odpływ skroplin kablem grzejnym. l Umiejscowienie czerpni, wyrzutni, elementów nawiewnych i wywiewnych Czerpnie najczęściej umieszcza się w ścianie budynku, wyrzutnie na dachu. Należy zabezpieczyć czerpnię przed opadami i wiatrem oraz zapewnić pobieranie najczystszego i najchłodniejszego powietrza. Czerpnię i wyrzutnię należy czyścić co najmniej raz w roku. Rozmieszczenie nawiewników powinno umożliwić wentylację pomieszczeń w całej kubaturze. Odpowiednie oddalenie nawiewnika od wywiewnika nadaje właściwą cyrkulację powietrza. W małych budynkach mieszkalnych preferuje się stosowanie nawiewów w pomieszczeniach mieszkalnych - czystych, zaś wyciągów w pomieszczeniach brudnych - wilgotnych. l Zamknięcie szczelne budynku (w tym likwidacja kanałów grawitacyjnych) Uzyskanie wysokiej efektywności funkcjonowania instalacji wentylacyjnej może nastąpić w szczelnym budynku. Nieszczelności prowadzą do niekontrolowanej wymiany powietrza. Całkowity strumień przekracza zdecydowanie projektową ilość powietrza - przyczynia się to do zwiększonego zapotrzebowanie na ciepło na cele ogrzewcze i powstanie przeciągów. l Wykorzystanie dodatkowych elementów instalacji wentylacji mechanicznej l Gruntowe wymienniki ciepła Gruntowe wymienniki ciepła (GWC) są dosyć chętnie wykorzystywanym elementem. Kojarzone są z wymiennikami typu powietrznego, w których powietrze dostaje się do wymiennika poprzez tzw. czerpnię terenową, przechodzi przez wymiennik, wstępnie ogrzewww.instalator.pl

5 (189), maj 2014

wając się, chłodząc, a przy wymiennikach, np. typu żwirowego, dodatkowo nawilżając się, i następnie dochodzi do rekuperatora od strony podłączenia czerpni. Wykorzystanie wymiennika gruntowego pozwala na kształtowanie temperatury powietrza nawiewanego w szerszym zakresie przy bardzo niewielkim dodatkowym nakładzie energii. W zimie zapobiega się zamrażaniu wymiennika rekuperatora, w lecie pozwala na delikatne obniżenie temperatury powietrza. Istotną kwestią jest wykorzystanie podwójnego układu czerpni (terenowa i ścienna) celem efektywnej pracy, np. w okresach przejściowych oraz w sytuacjach awaryjnych (zanieczyszczenie wymiennika gruntowego, zalanie). l Nagrzewnice i chłodnice wodne Wymienniki te w połączeniu z odpowiednią temperaturą czynników roboczych zapewniają zdecydowanie szerszy zakres temperatury przygotowywanego powietrza w okresie całego roku. Powoduje to jednak większe koszty eksploatacji niż w przypadku zastosowanie energii zgromadzonej w środowisku (gruntowe wymienniki ciepła). l Nagrzewnice elektryczne W małych instalacjach i tych użytkowanych okresowo można stosować nagrzewnice elektryczne. Wentylacja stanowić może jedynie uzupełnienie potrzeb grzewczych i chłodniczych budynku, a nie zastępować systemy dedykowane do powyższych celów.

Technologia central wentylacyjnych Najważniejszym elementem decydującym o efektywności instalacji wentylacyjnej jest centrala wentylacyjna, która dla prostych kompaktowych jednostek przyjmuje nazwę rekuperatora. Cechy energooszczędnego rekuperatora: l Możliwie jak najwyższa sprawność wymiennika ciepła Wymienniki ciepła w centralach wentylacyjnych odzyskują ciepło z powietrza usuwanego i przekazują do powietrza świeżego. Prowadzi to do odzysku dużej ilości ciepła. Sprawność odzysku determinowana jest rodzajem stosowanego wymiennika, parametrami procesowymi wymiany ciepła między dwoma strumieniami powietrza. Wykorzystuje się wymienniki krzyżowe, przeciwprądowe i obrotowe. Wymienniki krzyżowe - niemal historyczne - stosowane są nadal w najprostszych rozwiązaniach central. Sprawność temperaturowa dochodzi do 60%. Zwiększoną powierzchnią kontaktu charakteryzują się wymienniki przeciwprądowe - sprawność do 90%. Wymienniki obrotowe mogą osiągnąć podobny poziom sprawności, jednak wymagają dodatkowych nakładów energii. Sprawności eksploatacyjne dobrych wymienników oscylują wokół 80%. l Ener go osz częd ne wen ty la to ry prądu stałego Wykorzystanie wentylatorów stałoprądowych umożliwia płynną regula-

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

iż w połączeniu z poprawnie wykonaną instalacją centrala nie emituje dokuczliwego hałasu.

Filtry

cję i ograniczenie zużycia energii. Z punktu widzenia instalatora wentylator EC traktować można jako falownik zespolony z silnikiem. Oszczędność energii w porównaniu do silników asynchronicznych (AC) wynosi do 35%. Głównym elementem odpowiedzialnym za energooszczędność jest silnik. Powinno stosować się silniki energooszczędne co najmniej klasy IE2, a najlepiej IE3. l Możliwość okresowego automatycznego wyłączenia odzysku ciepła W okresie letnim by-pass stosuje się w nocy celem schłodzenia budynku, a w okresie zimowym celem zabezpieczenia wymiennika przed zamarzaniem. Zalecane jest wykorzystanie by-passu automatycznego. l Automatyczny system antyzamrożeniowy Układ antyzamrożeniowy - zabezpieczenie wymiennika ciepła (płytowego) przed szronieniem. Jednym z najpopularniejszych sposobów jest zastosowanie elektrycznej nagrzewnicy wstępnej. Zastosowanie funkcji stopniominut - załączanie w zależności od temp. zewnętrznej umożliwia ograniczenie zużycia energii. Inne sposoby realizacji odmrażania obejmują wykorzystanie automatycznego by-passu i balansowanie wentylatorów. Rozwiązania te ograniczają zdecydowanie zużycie energii, jednak czas realizacji procesu jest dłuższy niż z wykorzystaniem grzałki. Niekonwencjonalne podejście stanowi zastosowanie układu, który będzie zapobiegał wymrażania

się wymiennika. Funkcję zabezpieczającą przed zamrożeniem się wymiennika pełni również wymiennik gruntowy. Wymienniki obrotowe nie wymagają układów antyzamarzaniowych. l Zaawansowana automatyka rekuperatora Sterowanie rekuperatorem odgrywa decydującą rolę w procesie efektywnego wykorzystania rekuperatora. Praktycznie przestaje się wykorzystywać sterowanie oparte na stosowaniu przełącznika trzypozycyjnego. Wyposażenie obecnych central w układy płynnej regulacji, automatyczny by-pass, monitorowanie zabrudzenia filtrów czy wymiennika, układy antyzamrożeniowe, możliwość sterowania dowolnym urządzeniem wentylacyjnym, czujniki temperatur, wilgotności, zawartości dwutlenku węgla spowodowały wyposażanie obecnych jednostek w układy programowalne z wizualizacją parametrów pracy i dostosowaniem sposobu pracy do bieżących warunków. Ostatnim trendem jest możliwość podłączenia centrali pod system BMS. l Izolacja termiczna i akustyczna Budowa rekuperatora umożliwia zamontowanie w pomieszczeniach ogrzewanych. Zamontowana izolacja chroni przed ucieczką ciepła dla różnicy temperatur kilku stopni. W przypadku większych różnic temperatur należy jednostkę dodatkowo izolować. Zastosowana ochrona izolacyjna tłumi również dźwięk emitowany przez zamontowane wentylatory, tak

Omawiając zagadnienie efektywności energetycznej central wentylacyjnych, nie można zapomnieć o stosowanych filtrach. Mają one za zadanie oczyścić powietrze nawiewane oraz chronić wymiennik przed zanieczyszczeniem. Należy pamiętać, że każdy filtr stanowi opór dla przepływającego powietrza. Wyróżnia się: opór początkowy dla nowego filtra, który wynosi w zależności od klasy filtracji kilkadziesiąt Pa, opór końcowy opór filtra brudnego określa graniczny opór, po osiągnięciu którego filtr należy wymienić (ewentualnie wyczyścić). Zanieczyszczone filtry zdecydowanie zwiększają zużycie energii przez system wentylacji.

Podsumowanie Poprawnie wykonana instalacja i wysokiej klasy centrala wentylacyjna nie zagwarantuje jeszcze energooszczędnego charakteru systemu wentylacyjnego. Nie bez znaczenia pozostanie poprawne jej użytkowanie. Instalacja wentylacji, podobnie jak ogrzewcza, powinna dopasować się do rytmu życia mieszkańców, ograniczając przepływ powietrza w porze ich nieobecności, obniżając nawiew do sypialni podczas snu, zwiększając ilość powietrza wraz z pojawieniem się domowników czy np. podczas kąpieli. System wentylacji winien być również przygotowany do zwiększenia wydajności powyżej poziomu standardowego w przypadku np. większych imprez rodzinnych. Wykorzystuje się do tego celu odpowiednie funkcje programowe oraz zestaw czujników. Przyczynia się to do energooszczędnej realizacji tak niezbędnego procesu, jakim jest dostarczenie świeżego powietrza, celem zapewniania komfortu przebywania w pomieszczeniach. dr inż. Krystian Kurowski Fot. z arch. firmy Pro-Vent

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora 68

www.instalator.pl

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

014 5. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny 5 (189), maj 2014

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

OFERUJEMY: - Elastyczne rury karbowane CATS (0,3 mm) do instalacji wodnych i grzewczych - Rury Eco-Solar (0,2 mm) do instalacji solarnych, ĚŽƐƚħƉŶĞ ǁ ŝǌŽůĂĐũĂĐŚ ŬĂƵĐǌƵŬŽǁǇĐŚ W D ƚϭϯ ŽƌĂǌ ǁųſŬŶŝƐƚǇĐŚ W ^ ƚϭϬ ŝ W ^ ƚϮϬ

PRAWODPODOBNIE NAJLEPSZE RURY W POLSCE AZ-Polska Sp. z o.o. Ƶů͘ <ƌſƚŬĂ ϴ͕ ϰϭ-200 Sosnowiec, tel.: +48 32 745 25 01, fax: +48 32 745 25 02 www.az-polska.pl mail: info@az-polska.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

III

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

5 (189), maj 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

Profesjonalnie, w każdym calu PSB-Profi to sieć składów budowlanych wyspecjalizowanych w obsłudze firm budowlanych. Łącznie w skali kraju, sieć obsługuje kilkadziesiąt tysięcy małych oraz średnich podmiotów.

Obsługujemy inwestycje budowlane - od domu jednorodzinnego po wielkie realizacje dla inwestorów instytucjonalnych i przemysłu.

Kładziemy nacisk na ofertę najbardziej znanych i najlepszych marek producenckich w Polsce. Naszą ambicją jest zaoferowanie jak najszerszego wyboru.

Organizujemy szkolenia dla pracowników firm budowlanych i pokazy zastosowań nowych technologii. Służymy radą inwestorom indywidualnym.

Oferujemy dostawę oraz specjalistyczny transport, w tym ciężarowy HDS, materiałów budowlanych wprost na plac budowy, zgodnie z zasadą „just in time”.

www.grupapsb.com.pl

Profi KV_OK_207x293.indd 1

www.profi.com.pl

2014-04-11 11:17:48

A U T O M AT Y C Z N E PALNIKI na BIOMASĘ

LIDER PALNIKÓW NA PELLET

Pellas X Revo Palnik Pellas X Revo jest innowacyjnym produktem na rynku światowym, jego przełomowość polega na bardzo zaawansowanej technologii rotacyjnej komory spalania.

NOWA GENERACJA PALNIKÓW

Oprócz wysokiej sprawności spalania sięgającej 99%, to unikatowe rozwiązanie tzw. palnika rotacyjnego, zapewnia permanentne samooczyszczanie się z popiołu pozostającego w trakcie spalania.

Î Technologia spalania nadciśnieniowego – brak zagrożenia

cofnięcia płomienia Î Opatentowany system mieszania paliwa w komorze

paleniskowej – znacznie wydłuża czas bezobsługowej pracy Î Kontrola procesu spalania przy użyciu

szerokopasmowej sondy LAMBDA Î Automatyczna praca: rozpalanie,

czyszczenie, kontrola płomienia

Pellas X EcoNET Zaawansowany moduł komunikacyjny umożliwiający zdalne zarządzanie pracą kotła przez Internet za pomocą intuicyjnego programu komputerowego.

Panel pokojowy Pellas X EcoSterTOUCH

Użytkownik ma możliwość sterowania parametrami: Î regulacji temperatur Î pracy pomp i mieszaczy Î podglądu stanów pracy regulatora

Dodatkowe funkcje: Î rejestracja kluczowych parametrów pracy regulatora Î przejrzysta wizualizacja historii pracy kotła

w postaci wykresów Pellas X EcoNET

PRODUCENT PELLASX Sp. z o.o. Sp. k. 64-920 Piła, ul. Szybowników 39/10 tel.: +48 67 214 71 32 e-mail: info-pl@pellasx.eu