Magazyn Instalatora 8/2016m

nakład 11 065

01 8. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 8 (216), sierpień 2016

6

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”:

modernizacja instalacji

l Zawór z przelotem

ogrzewanie płaszczyznowe

l Odwiert z wypełnieniem l Wodomiary i pomiary l System z pompą l Cenne ocieplenie l Sucha szczapka l ErP w wentylacji

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: uprzejmie prosimy o wpłatę 11 PLN/miesiąc (lub - 33 na kwartał, 66 na pół roku, 121 na cały rok)

„Magazyn Instalatora” - dobra, polska firma!

nakład 11 015

15 12. 20 miesięcznik informacyjno -techniczny nr 12 (208),

grudzień 2015 ISSN 1505

- 8336

nakład 11 015

G Ring

„MI”: ins talacje w łaz

ience

6 1. 201

miesięcznik informacyjno -techniczny nr 1 (209),

styczeń

2016 ISSN 1505

G Ring

- 8336

„M

I”: instalac je energ ooszczęd ne

G Kuch

nie i ku chenki...

instalac je

nakład 11 015

gazowe G Wkła d G Cynk do kominka na koro G Reno zję wa G Wymie cja sieci nniki ciep G Mont ła aż G Popiół wentylacji

z kotła

15 11. 20

miesięcznik informacyjno -techniczny nr 11 (207),

listopad

2015 ISSN 1505

G Ring

- 8336

„M

I”: og płaszczyz rzewanie nowe

G Walka

z za

dymienie ustawa m „a G Fotowo ntysmogowa” lta

ika G Awar ie wodo mierzy G Powi et G Łączenrze i rury G Kominy ie rur G Pompa przy belce uszczelni

nakład 11

ona

015

6 2. 201 miesięcznik informacyjno -techniczny nr 2 (210),

luty 2016 ISSN 1505

- 8336

Uwaga - ważne!

W celu łatwiejszej identyfikacji osoby/firmy wpłacającej prosimy o podanie w treści przelewu numeru identyfikacyjnego znajdującego się z lewej strony etykiety adresowej albo adresu, na który wysyłamy „Magazyn Instalatora”.

Jeśli chcieliby Państwo otrzymać fakturę VAT prosimy o dołączenie Państwa adresu e-mail w treści przelewu. Na wskazany adres e-mail zostanie przesłana faktura w formie pliku pdf.

G Ring

ogrzewa

„MI”:

nie dużyc h obiektów

G Objęci

a w insta

obejmy na lacjach prawcze G Prąd i G Woda c.o. w zaso G Reku peracja bniku G Cienka G Zapraw „podłogówka” G Natry a na komine

k sk w ka peluszu

W przypadku pytań prosimy o kontakt: tel. 58 306 29 75 e-mail: info@instalator.pl

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Przed rozpoczęciem sezonu warto przypomnieć inwestorom o przeprowadzeniu prac remontowych instalacji grzewczej, ogrzewczej, wodnej; o sprawdzeniu wentylacji oraz wymianie starych elementów, czasem już nieekonomicznych, na nowe. Dlatego, nietypowo dla dotychczasowych ringów „Magazynu Instalatora”, zaprosiliśmy do stanięcia w szranki te firmy, które nie bały się przedstawić swoich produktów doskonale nadających się do modernizacji. Za dobry przykład niech posłuży, jak pisze autor: „(...) rozwiązanie najmłodsze, a jednocześnie najlepiej łączące poprzednią <<epokę>> w instalacjach z współczesnymi osiągnięciami - jest nim złączka zaprasowywana do stalowych rur grubościennych (...)”.

Modernizacja to również termomodernizacja, a jednym z jej elementów jest ocieplenie ścian budynku. Jak twierdzi autor artykułu „Ocieplać czy nie?” (s. 58-59): „Szacuje się, że aż 25-40% ogólnych strat ciepła budynku spowodowanych jest przenikaniem ciepła przez niedostatecznie zaizolowane termicznie zewnętrzne mury budynku. W świetle tych wyliczeń ocieplenie ścian jest jednym z podstawowych zabiegów mających na celu ograniczenie strat ciepła”.

Konieczność zmniejszenia emisji CO2 sprawia, że również systemy wentylacyjne są poddawane ciągłym modyfikacjom. Zmiany te mają na celu poprawę efektywności energetycznej. Wszystkie działania idą w kierunku zmniejszenia zużycia energii potrzebnej do pracy przy jednoczesnym zwiększeniu sprawności wentylatorów oraz wymienników ciepła. Więcej na temat poprawy efektywności energetycznej tego typu urządzeń znajdziecie Państwo w artykule pt. „Wentylacja oszczędna” na s. 60-61.

Zapraszam również do lektury sierpniowego Poradnika ABC „Magazynu Instalatora”. Tematem, na który wypowiadają się eksperci, jest równoważenie hydrauliczne. Jeden z nich tłumaczy, że: „Ma ono, oprócz prawidłowego rozdziału czynnika grzewczego na wszystkie odbiorniki zgodnie z ich zapotrzebowaniem powinno zapewnić także możliwość ich pełnej regulacji. Często mylone pojęcia równoważenia i regulacji dzieli subtelna, acz istotna różnica - najogólniej rzecz ujmując, instalację równoważymy po to, aby móc ją później regulować”.

Jeśli macie Państwo pytania do autorów, proszę dzwonić, pisać e-maile... Pod artykułami znajdują się bezpośrednie kontakty.

Sławomir Bibulski

4

Na okładce: fot. z archiwum Viega.

l

Ring „MI”: modernizacja instalacji s. 6-23

l Zawór z przelotem (Ogrzewania płaszczyznowe od A do Z) s. 24 l Ustalone wymagania (Przyszłość kotłów na paliwa stałe - 1) s. 26 l Pompy ciepła i modernizacja budynków edukacyjnych s. 29 l Wypełnienie sondy pionowej s. 30 l Podstawowe elementy układu hydraulicznego PC s. 32 l Podłogówka z pompą ciepła s. 34 l Strefy komfortu (Kotły kondensacyjne) s. 36 l Instalator ubezpieczony s. 39 l Poczta „Magazynu Instalatora” s. 40 l Ustawa o OZE - 1 s. 42 l Raport z rynku instalacyjno-grzewczego s. 44 l Kolektory próżniowe heat pipe s. 46 l System udoskonalony (strona sponsorowana Danfoss) s. 47

l

Retencja deszczówki s. 54

l Wodomiary w instalacjach (Historia pewnego pomiaru) s. 48 l Wytrzymałość na lata (Sieci wodociągowe i kanalizacyjne - 1) s. 50 l Nowości w „Magazynie Instalatora” s. 52 l Kanalizacja w potrzebie (Co dalej z wodami opadowymi?) s. 54 l Schyłek łaźni (Jak to dawniej o czystość dbano...) s. 56 l Doświetlacz skanalizowany s. 57 l Ocieplać czy nie ocieplać? (Chemia budowlana i energooszczędność) s. 58

l

Wentylacja i energooszczędność s. 60

ISSN 1505 - 8336

l Oszczędna wentylacja s. 60 l Co tam Panie w „polityce”? s. 62 l Termiczny komfort s. 64 l Sucha szczapka s. 66 l Legislacja F-gazowa s. 68

8 . 2

01 6

www.instalator.pl

Nakład: 11 065 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4.

Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70.

Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41.

Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5.

Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

5

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. We wrześniu na ringu: kotły kondensacyjne...

Dziś na ringu „Magazynu Instalatora”: modernizacja instalacji ogrzewanie, ciepła woda, kocioł, kondensacyjny

Ariston Obowiązująca od września 2015 roku tzw. Dyrektywa ErP w zakresie urządzeń grzewczych wprowadziła znaczące zmiany w przepisach, które musimy wziąć pod uwagę, planując modernizację instalacji grzewczej.

Jeśli w naszej instalacji grzewczej pracuje kocioł standardowy (z zamkniętą lub otwartą komorą spalania), to planując remont instalacji i wymianę źródła ciepła, musimy wziąć pod uwagę, iż obecnie w sprzedaży dostępne są praktycznie tylko kotły kondensacyjne.

Planując wymianę kotła standardowego na kondensacyjny, musimy wziąć pod uwagę szereg czynników związanych z różnymi elementami instalacji grzewczej.

Płukanie instalacji W czasie kilku czy kilkunastu lat eksploatacji w instalacji centralnego ogrzewania tworzą się różnego rodzaju osady i zanieczyszczenia. Montując nowy kocioł, należy bezwzględnie wypłukać instalację przy użyciu specjalnych środFot. 1. Kocioł Clas B Premium Evo

6

ków chemicznych, a następnie za pomocą czystej wody. Należy rówPytanie do...

Jakiego rzędu poziom hałasu (wykazany na etykiecie energetycznej) generują Państwa kotły? nież pamiętać o napełnieniu instalacji wodą o odpowiednich parametrach i przeprowadzeniu próby szczelności. Bardzo ważnym czyn-

nikiem jest tu twardość wody używanej do napełniania instalacji, ale nie mniej istotnym (szczególnie dla kotłów kondensacyjnych z wymiennikami ze stopów aluminium) jest odczyn pH. Zawsze przed napełnieniem należy porównać parametry wody z zaleceniami producenta kotła. W niektórych przypadkach można też zastosować inhibitory korozji, które zabezpieczają instalację przed korozją. Na powrocie z instalacji obowiązkowo trzeba zamontować dobrej klasy filtr wody, który dodatkowo zabezpieczy kocioł.

Podłączenie do komina Należy pamiętać, że kominy dla kotłów standardowych i kondensacyjnych mają różną konstrukcję i nie zawsze „stary” komin może nam posłużyć do podłączenia nowego kotła. Kotły kondensacyjne mają ograniczoną - w zależności od systemu spalinowego - długość maksymalną komina, w którym to limicie musimy się zmieścić, wymieniając kocioł. Urządzenia kondensacyjne to również konieczność odprowadzenia skroplin www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

z kotła (ok. 2 l/h) - jeśli poprzedni kocioł zainstalowany był w piwnicy, gdzie nie ma instalacji kanalizacji, można zastosować specjalne pompki kondensatu, które przepompują wodę na wyższą kondygnację.

wanie pogodowe automatycznie podniesie temperaturę grzania, np. do 75°C, co znów zapewni nam komfort cieplny - tym razem kosztem nieco niższej sprawności.

Pełna gama

Parametry instalacji i regulacja pogodowa Kotły standardowe pracowały zwykle na tzw. wysokich parametrach wody grzewczej (60-75°C). Kotły kondensacyjne natomiast, aby pracować z najwyższą sprawnością, wymagają temperatur znacznie niższych (40-50°C w instalacji). Przy takich temperaturach pracy grzejniki instalacji centralnego ogrzewania będą oczywiście oddawać mniej ciepła do pomieszczeń. Aby zoptymalizować pracę kotła kondensacyjnego, a jednocześnie uniknąć wymiany grzejników na większe, stosuje się regulację pogodową. Czujnik temperatury zewnętrznej ustala temperaturę wody wysyłanej przez kocioł do instalacji ogrzewania. Jeśli temperatura na zewnątrz nie jest zbyt niska (np. +5°C), wtedy ogrzewanie ustawione Fot. 2. Kocioł Genus Premium Evo.

www.instalator.pl

na poziomie 45-50°C w zupełności wystarczy do ogrzania mieszkania.

Gdy temperatura na zewnątrz spadnie znacznie poniżej zera - stero-

W gamie kotłów kondensacyjnych Ariston znajdziemy urządzenia, które możemy dopasować do każdej domowej instalacji grzewczej. Dzięki szerokiemu zakresowi modulacji (już od 2,5 kW) model Genus Premium Evo bez problemu poradzi sobie zarówno w małym mieszkaniu z kilkoma grzejnikami, jak i w domu jednorodzinnym z dużym zapotrzebowaniem na ciepło. Dodatkowo model ten odznacza się niezwykle cichą pracą ze względu na dodatkową izolację akustyczną. Jeśli potrzebujemy większego komfortu ciepłej wody użytkowej, z pomocą „przyjdzie” nam model Clas B Premium Evo - wiszący kocioł z wbudowanymi zasobnikami ciepłej wody użytkowej ze stali nierdzewnej.

Z całą gamą energooszczędnych urządzeń Ariston możecie się Państwo zapoznać na naszej stronie internetowej.

Rafał Kowalczyk

7

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: modernizacja instalacji kocioł, gazowy, kondensacyjny, olejowy, kolektor

Bosch Termotechnika Przed wykonaniem modernizacji warto zastanowić się, które elementy instalacji hydraulicznych i instalacji spalinowej pozostawić bez zmian lub tylko nieznacznie zmodernizować, a które wymienić lub zbudować od nowa.

Przed podjęciem decyzji o zastosowaniu nowego źródła ciepła należy porównać koszty inwestycyjne, oszacować koszty eksploatacyjne oraz wziąć pod uwagę oczekiwania inwestorów odnośnie do komfortu użytkowania.

Ponieważ wyżej wymienione kwestie zależą od wielu czynników, to porównanie takie zawsze powinno być wykonane indywidualnie dla konkretnego przypadku modernizacji. Przykładem może być wymiana starego kotła węglowego na gazowy kocioł kondensacyjny. Z pewnością rozwiązanie takie spowoduje, że ze względu na bezobsługowość tego typu kotłów możliwość programowania czasów pracy instalacji i temperatury oraz jej stabilność, komfort użytkowania systemu grzewczego zdecydowanie wzrośnie, nie powodując znaczącego wzrostu kosztów eksploatacyjnych. Jednak koszty inwestycyjne mogą różnić się znacznie, nie tylko ze względu na cenę zakupu samego źródła ciepła - w tym przypadku kotła, ale ze względu na konieczność wykonania dodatkowych prac związanych np. z modernizacją instalacji kominowej lub doprowadzeniem gazu do ogrzewanego budynku. W innym przypadku - wręcz odwrotnie - wymiana starego kotła węglowego na niedrogi kocioł tego samego typu sprawi, że pomimo wykonanej modernizacji i jej niskich kosztów użytkownik nie odczuje poprawy komfortu, a rachunki za ogrzewanie pozostaną na tym samym poziomie, co przed modernizacją. Dodatkowo w przypadku tzw. wymiany jeden do jednego może okazać się, że w trakcie użytkowania dotychczasowego źródła ciepła budynek został docieplony i nie

8

wymaga już zastosowania urządzenia o dotychczasowej mocy cieplnej. W jakich przypadkach stosować więc różne rodzaje źródeł ciepła?

Na początek przyjrzyjmy się gazowym kotłom kondensacyjnym do 30 kW.

Kotły wiszące W przypadku tego typu źródeł ciepła decydującą kwestią jest oczywiście dostępność zewnętrznej instalacji gazowej, a ważnym czynnikiem ekonomicznym odległość od gazociągu do posesji i budynku, czyli długość przyłącza gazowego. Oczywiście jest to czynnik istotny tylko w przypadku modernizacji polegającej na zastosowaniu kotła gazowego w zamian za inne źródło ciepła, np. kocioł na paliwo stałe lub olej. Jeśli modernizacja polega na wymianie gazowego kotła konwencjonalnego na gazowy kocioł kondensacyjny, to możemy wykorzystać istniejące przyłącze. Wydajność gazociągu powinna być wystarczająca, bo ze względu na sprawność nowego kotła, przy tej samej mocy, ilość spalanego gazu powinna być mniejsza.

Na wybór konkretnego rodzaju kotła kondensacyjnego największy wpływ mają wymagania dotyczące ciepłej wody użytkowej. Jeśli punkty poboru znajdują się blisko miejsca, w którym ma zostać zainstalowany kocioł, i jeśli będzie on zaopatrywał w ciepłą wodę Pytanie do...

W jakich sytuacjach, modernizując instalację, warto zainstalować wiszący, kondensacyjny kocioł gazowy?

małą liczbę punktów czerpalnych, np. baterię zlewozmywakową i natrysk, to wystarczającym rozwiązaniem jest zastosowanie kotła dwufunkcyjnego, podgrzewającego wodę przepływowo w wymienniku płytowym lub tzw. rura w rurze, znajdującym się w kotle. Jeśli jednak wymagania co do ilości ciepłej wody są większe lub punkty poboru wody są oddalone od kotła, to ze względu na oczekiwaną wydajność komfort użytkowania, a także możliwość zastosowania cyrkulacji ciepłej wody, należy zastosować kocioł jednofunkcyjny i dodatkowy zasobnik podgrzewacz pojemnościowy zasilany z kotła. Oczywiście w przypadku, gdy nie dysponujemy wystarczającą ilością miejsca, żeby zamontować kocioł z dodatkowym wolnostojącym zasobnikiem lub gdy taki zestaw miałby znajdować się w widocznym miejscu, a armatura i rurki łączące oba urządzenia mogłyby wpływać ujemnie na estetykę pomieszczenia, dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie kotła ze zintegrowanym zasobnikiem warstwowym lub podgrzewaczem z wężownicą.

Ważną kwestią jest też rodzaj gazu zasilającego kocioł. W przypadku kotłów zasilanych tzw. gazem płynnym (o gęstości większej od gęstości powietrza) kotły nie mogą być instalowane w pomieszczeniach, których nawet jedna ściana znajduje się poniżej poziomu terenu. Jeśli więc dotychczasowe źródło ciepła było zainstalowane w tak usytuowanym pomieszczeniu, to można w nim zainstalować kocioł gazowy, ale opalany gazem lżejszym od powietrza, czyli gazem ziemnym. Jeśli natomiast kocioł ma być zasilany gazem płynnym, to należy zainstalować go w innym pomieszczeniu, spełniającym wyżej wymienione wymaganie oraz w obu przypadkach należy uwzględnić wymagania odnośnie wentylacji. Ograniczewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

niem w zastosowaniu kotła na gaz płynny może być też miejsce montażu zbiornika paliwa, które musi być zgodne z aktualnymi przepisami.

Oczywiście zastosowanie gazowego kotła kondensacyjnego uzależnione jest również od możliwości wykonania odpowiednich instalacji odprowadzania spalin i odpływu kondensatu.

Kotły stojące Gazowe kotły stojące można w zasadzie stosować podobnie jak kotły wiszące. O wyborze między stojącym a wiszącym kotłem może decydować jednak dostępne miejsce niezbędne do montażu urządzenia i ewentualnego osprzętu. Ze względów estetycznych kotły stojące montowane są zwykle w oddzielnych kotłowniach, piwnicach lub pomieszczeniach technicznych.

Wyjątkiem są kotły ze zintegrowanymi zasobnikami lub podgrzewaczami ciepłej wody, które ze względu na estetyczny wygląd - podobieństwo do lodówek - często montowane są w bardziej eksponowanych miejscach.

Kotły na paliwa stałe Jedną z możliwości, gdy źródło ciepła nie może być zasilane gazem lub gdy koszt wykonania przyłącza gazowego jest zbyt wysoki, jest zastosowanie kotła zasilanego paliwem stałym.

Zdecydowanie najtańszym rozwiązaniem są kotły z zasypem ręcznym. Niestety w tym przypadku trudno jest mówić o komforcie obsługi ze względu na ręczny załadunek paliwa, jak i o komforcie użytkowania związanym z wahaniami temperatury wody w instalacji. Nieco lepszym rozwiązaniem są kotły na pelet lub ekogroszek z automatycznym podajnikiem paliwa i możliwością automatycznego sterowania.

W przypadku kotłów na paliwa stałe należy również zadbać o odpowiednią wentylację pomieszczenia kotła, dostarczenie właściwej ilości powietrza potrzebnego do spalania, o właściwy system spalinowy oraz skład paliwa.

Olejowe kotły kondensacyjne Kotły olejowe to bardziej komfortowa alternatywa dla kotłów na paliwa stałe. W przypadku braku możliwości zastosowania kotłów gazowych - kotły olejowe są zdecydowanie bardziej www.instalator.pl

komfortowym rozwiązaniem niż kotły na paliwa stałe. Przy odpowiednio dobranych zbiornikach uzupełnianie paliwa można ograniczyć nawet do jednego lub dwóch razy w roku, jednak ograniczeniem może być miejsce przeznaczone na skład paliwa. Niedogodnością dla użytkowników może być również charakterystyczny zapach oleju opałowego oraz wyższe, w porównaniu do wcześniej opisanych źródeł ciepła, koszty inwestycyjne oraz eksploatacyjne. Pod względem komfortu użytkowania - sterowania instalacją kotły olejowe nie ustępują natomiast kotłom gazowym. W przypadku kotłów olejowych należ również zadbać o odpowiednią wentylację pomieszczenia kotła i składu paliwa, dostarczenie odpowiedniej ilości powietrza potrzebnego do spalania oraz o właściwy system odprowadzania spalin.

to rozwiązania droższe od wcześniej wymienionych. W przypadku powietrznych pomp ciepła są one związane z samymi urządzeniami, natomiast w przypadku pomp gruntowych do ceny urządzeń należy doliczyć koszty robót ziemnych, instalacji doprowadzającej ciepło z gruntu oraz ewentualnych odwiertów (dolnego źródła ciepła).

Oczywiście rekompensatą są niskie koszty w trakcie ich użytkowania.

Ciekawym i coraz chętniej stosowanym rozwiązaniem - również podczas modernizacji - są pompy ciepła do ciepłej wody użytkowej. Wyposażone w zasobnik z wężownicą, do której można podłączyć jako dodatkowe źródło zasilania np. gazowy kocioł kondensacyjny, stanowią świetną propozycję dla inwestorów, którym zależy na obniżeniu kosztów ogrzewania wody.

Systemy solarne Systemy solarne to znakomite uzupełnienie wcześniej opisanych rozwiązań, ze względów klimatycznych (nasłonecznienie) stosowane w Polsce najczęściej jako wspomaganie podgrzewania wody użytkowej, rzadziej jako wspomaganie ogrzewania. Decydując się na zastosowanie systemu solarnego, należy przewidzieć miejsce na montaż kolektorów słonecznych, poprowadzenie dodatkowej instalacji solarnej oraz nieco większego niż standardowo zasobnika ciepłej wody użytkowej lub bu-

Pompy ciepła Pompy ciepła to kolejne rozwiązanie stosowane w przypadku braku dostępu do gazu, ale nie tylko. Do zalet pomp ciepła należy na pewno zaliczyć brak konieczności zasilania jakimkolwiek paliwem (wystarczy jedynie energia elektryczna). Pompy ciepła nie wymagają stosowania składów paliwa, dostarczania powietrza potrzebnego do spalania gazu, oleju czy paliw stałych oraz nie potrzebują systemu odprowadzania spalin. Pod względem komfortu obsługi i użytkowania to rozwiązanie z pewnością porównać można z kotłami gazowymi. Pod względem kosztów inwestycyjnych zarówno powietrzne, jak i gruntowe pompy ciepła

fora w przypadku wspomagania ogrzewania. Podobnie jak pompy ciepła - systemy solarne to rozwiązanie dla inwestorów oczekujących ograniczenia kosztów eksploatacyjnych kosztem wydatków inwestycyjnych. By uzyskać najlepszy efekt ekonomiczny i zapewnić wysoki komfort użytkownikom, najlepiej jeśli system solarny wspomagający podgrzewanie wody lub ogrzewanie komunikuje się inteligentnie z automatyką podstawowego źródła ciepła, czyli np. kotła kondensacyjnego.

Edmund Słupek

9

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: modernizacja instalacji R-22, R-410A, R32, czynnik chłodniczy

Daikin Daikin proponuje dwa rozwiązania zamiany zakazanego już czynnika R-22 na nowy czynnik chłodniczy.

Pierwsze z nich to wymiana urządzeń pracujących na czynniku R-22 na nowe urządzenia pracujące na czynniku R-410A. Drugim rozwiązaniem firmy Daikin jest zastosowanie urządzeń na czynnik R-32.

Od stycznia 2015 roku w całej Unii Europejskiej obowiązuje zakaz stosowania czynnika chłodniczego R-22 przy konserwacji i serwisowaniu urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych.

Podjęcie decyzji związanych z wyborem czynnika chłodniczego dotyczy zarówno już eksploatowanych systemów klimatyzacyjnych, jak i tych nowych, projektowanych.

W systemie klimatyzacji należy zwrócić szczególną uwagę na rodzaj występującego czynnika, a co za tym idzie - sprawdzić obciążenie środowiska naturalnego przez urządzenie chłodnicze w ciągu całego okresu jego eksploatacji.

Jeżeli obecny system ma ponad 15 lat, prawdopodobnie nadal pracuje na czynnik chłodniczy R-22, istnieje ryzyko, że dojdzie do nieoczekiwanych przestojów systemu. Aby tego uniknąć, Daikin oferuje technologię zamienną.

Firma Daikin proponuje dwa rozwiązania zamiany zakazanego już czynnika R-22 na nowy czynnik chłodniczy.

R22 na R410A Pierwsze z nich to wymiana urządzeń pracujących na czynniku R-22 na nowe urządzenia pracujące na czynniku R-410A, z pozostawieniem istniejącej instalacji chłodniczej. W ten sposób unikamy dodatkowych kosztów,

10

oszczędzamy czas i nie niszczymy aranżacji wnętrz.

Zamiana R-22 na R-410A to unikalne rozwiązanie techniczne, które pozwala na pewną i wydajną pracę nowych urządzeń w instalacji z

resztkami czynnika R-22. Takie rozwiązanie pozwala na pozostawienie jednostek wewnętrznych i instalacji rurowej, a wymianie podlega jedynie agregat. Szkodliwy wpływ resztek czynnika R22 zostaje wyeliminoPytanie do...

Dlaczego należy zamieniać czynnik chłodniczy R-22? wany dzięki unikalnemu systemowi oczyszczania instalacji.

Wymiana czynnika chłodniczego R22 jest nieunikniona, dlatego Daikin oferuje dość ciekawą aplikację dostępną na smartfony, pozwalającą

oszacować oszczędności eksploatacyjne związane z przejściem na nowe urządzenia z czynnikiem R410A. Jeśli uwzględnimy możliwy spadek wydajności wynikający z zastosowania zamienników, skalkulujemy koszt ich zastosowania oraz uwzględnimy czas, jaki pozostał do nieuniknionej wymiany urządzeń i związane z tym koszty inwestycyjne, to może okazać się, że szybsza wymiana przyniesie większe zyski niż odsuwanie inwestycji w czasie.

R22 na R32 Drugim rozwiązaniem oferowanym przez firmę Daikin, jest zastosowanie urządzeń na czynnik R32. Czynnik chłodniczy nowej generacji jest ekologiczny, a więc ma najniższy wskaźnik GWP (potencjał tworzenia efektu cieplarnianego).

Czynnik R-32 ma lepsze parametry chłodnicze w stosunku do R-410A. System pracujący na czynniku chłodniczym R-32 ma wysokie sprawności w trybie grzania i chłodzenia. Żywotność typowego systemu klimatyzacyjnego szacowana jest na 10-15 lat. Rozsądniejsze i korzystniejsze wydaje się więc inwestowanie w nowoczesny system z ekologicznym i wysoko sprawnym czynnikiem chłodniczym. Nowe systemy oferują użytkownikowi korzyści w postaci lepszej wydajności energetycznej dzięki nowemu czynnikowi chłodniczemu w połączeniu z najnowszą technologią, z równoczesnym zmniejszeniem szkodliwego wpływu na środowisko.

Dzięki dostępności wielu opcji nie ma powodów, by zwlekać - zacznij działać już teraz, by zapewnić sobie spokój oraz by skorzystać z doskonałych parametrów i komfortu zapewnianych przez najnowsze systemy Daikin.

Magda Sawicka www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: modernizacja instalacji kocioł, wiszący, stojący, kondensacyjny, pompa ciepła

Ferroli Jeśli mimo dobrego ocieplenia domu rachunki za ogrzewanie wciąż są za wysokie, może to oznaczać, że instalacja c.o. wymaga unowocześnienia. Aby to zmienić, wspólnie z doświadczonym instalatorem trzeba określić zakres modernizacji i rodzaj zmian. Najlepiej będzie, jeśli projektant przygotuje projekt, w którym dobierze wszystkie urządzenia, a instalator zamontuje i uruchomi je w instalacji zgodnie z projektem.

Najważniejszym ogniwem modernizowanej instalacji jest źródło zarówno ciepła dla celów bytowych, jak i przygotowania c.w.u. Skupimy się na dwóch nowoczesnych grupach urządzeń Ferroli, dzięki którym instalacja będzie sprawniej działała, a przede wszystkim w portfelach inwestora pozostanie więcej pieniędzy. Mowa o kotłach kondensacyjnych serii Bluehelix i Divacondens oraz pompie ciepła do ciepłej wody użytkowej COMO. Ferroli oferuje dwie rodziny nowoczesnych kotłów kondensacyjnych dla zastosowań indywidualnych: l Divacondens - dwufunkcyjne kotły grzewcze charakteryzujące się doskonałym stosunkiem ceny do możliwości. Zastosowano w nich sprawdzone rozwiązania stosowane w nowoczesnej technice kondensacyjnej. Należą do nich m.in. aluminiowy wymiennik kondensacyjny, wymiennik c.w.u. ze stali nierdzewnej czy bardzo cichy palnik ze stali nierdzewnej. O oszczędną i wydajną produkcję ciepłej wody dba funkcja Eco/Comfort. Kotły Divacondens oferowane są w dwóch mocach: 24 i 28 kW. Udzielamy na nie 5-letniej gwarancji, obowiązkowy przegląd następuje dopiero przed końcem 2 roku użytkowania. l Bluehelix to najnowocześniejsze urządzenia w ofercie Ferroli. Rodzina obejmuje różnorodne wersje kotłów wiszących i stojących. Wśród kotłów wiszących oferujemy dwufunkcyjne modele PRO C z bitermicznym wymiennikiem na cele c.w.u. (25 i 32 kW), TECH C z płytowym wymiennikiem c.w.u. (25 kW), jedwww.instalator.pl

nofunkcyjne TECH A z wbudowanym zaworem przełączającym do podłączenia zasobników Ecounit lub pompy ciepła COMO (18/25/35 kW), kotły z wbudowanym zasobnikiem c.w.u. 25K50 (25 kW, zasobnik 50 l ze stali nierdzewnej i dualna wężownica INOX). Z kolei kotły stojące to jednofunkcyjny B35 (35 kW) lub z wbudowanym zasobnikiem c.w.u., tzw. „lodówka” BSK50/100 (32 kW, zasobnik 50 l lub 100 l ze stali nierdzewnej i dualna wężownica INOX). Na kotły z rodziny Bluehelix udzielamy również 5-letniej gwarancji, a obowiązkowy przegląd wymagany jest przed końcem 2 roku użytkowania. Kładąc nacisk na doskonałą jaPytanie do...

Jakie są korzyści z wymiany tradycyjnego kotła na model kondensacyjny? kość i innowacyjność kotłów z rodziny Bluehelix, zwracamy szczególną uwagę na następujące wspólne cechy tych urządzeń: - innowacyjny wymiennik ciepła ze stali nierdzewnej; - sferyczny palnik ze stali nierdzewnej, ze wstępnym zmieszaniem; - długość przewodu spalinowego koncentrycznego = 80/125 mm - aż do 28 m; - protokół open-therm dający doskonałe możliwości regulacyjne kotłem; - zasobniki c.w.u. wykonane ze stali nierdzewnej wraz z dualnymi wę-

żownicami (w wersjach z wbudowanymi zasobnikami); - made in Italy; - korzystny stosunek ceny do jakości.

Kotły Bluehelix wyposażone są oczywiście w automatykę pogodową. Zastosowanie sterowników systemowych ROMEO oraz modułu funkcyjnego FZ4B daje możliwość sterowania praktycznie nieograniczoną ilością obiegów grzewczych naszego układu grzewczego. l COMO - pompa ciepła do przygotowania ciepłej wody użytkowej. Praktycznie każdy „kotlarz” oferuje tego typu urządzenia, które doskonale redukują koszty wytwarzania c.w.u. Są ciekawą alternatywą dla typowego zasobnika wężownicowego, a przede wszystkim dla kolektorów słonecznych. Nie wymagają promieniowania słońca, a w Polsce bywa z tym naprawdę różnie. Do zalet pomp ciepła Ferroli COMO, które są istotne i które warto wziąć pod uwagę przy wyborze producenta, należy zaliczyć: - kompaktowe wymiary (1560 x 650 mm, zasobnik 200 l ze stali nierdzewnej); - praca od -7 do +43ºC; - COP = 3,5 (EN255-3) - sprężarka Mitsubishi lub Panasonic; - czynnik chłodniczy R134A; - dodatkowa wężownica grzewcza o powierzchni 1,5 m2; - atrakcyjne wzornictwo i intuicyjny panel sterowniczy.

Przedstawione w artykule produkty Ferroli z powodzeniem pracują w Polsce, stając się wysokowydajnym „sercem” modernizowanych układów grzewczych.

Grzegorz Ciechanowicz

11

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Dziś na ringu „MI”: modernizacja instalacji energia, oszczędność, równoważenie, zawór

Danfoss W celu zapewnienia wydajności oraz najwyższego możliwego komfortu dla mieszkańców należy zapewnić gwarantowany przepływ czynnika grzewczego i temperaturę wewnątrz pomieszczeń zarówno w warunkach pełnego, jak i częściowego obciążenia systemu.

Aby spełnić warunki porozumienia klimatycznego zawartego w ramach protokołu w Kioto i wnieść wkład w redukcję emisji CO2 w dłuższej perspektywie czasu, Europa musi ograniczyć zużycie energii w 28 państwach członkowskich. W tym celu sporządzono dyrektywę w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPDB), w której zawarto szereg wartości związanych z oszczędzaniem energii, których państwa członkowskie muszą przestrzegać.

Zużycie energii przez budynki mieszkalne stanowi 40% całkowitej konsumpcji energii. Przy tak znaczącym udziale w zużyciu energii wprowadzanie ulepszeń w nowych, modernizowanych i remontowanych systemach grzewczych budynków jest bardzo ważne. W porównaniu z rozwiązaniami, takimi jak izolacje budynkowe oraz wdrażanie odnawialnych źródeł energii, tworzenie układów automatycznego równoważenia hydraulicznego i dokładnej regulacji temperatury uznaje się obecnie za najlepsze metody ograniczania poboru energii w budynkach.

Oprócz nacisku na oszczędność energii wielu projektantów instalacji grzewczych ma świadomość wyzwań, jakie wiążą się ze stworzeniem działającego właściwie dwururowego systemu grzewczego. Często, gdy mieszkańcy narzekają na głośną pracę systemu grzewczego i brak wygody, podejmuje się próby rozwiązania tych problemów poprzez na przykład eksperymentalne regulowanie krzywych grzania kotła lub innego źródła ciepła, zwiększenie wyso-

12

kości podnoszenia pompy lub zmianę punktu pracy pompy czy też montaż ręcznych zaworów równoważących.

Podjęcie takich środków rzadko w pełni rozwiązuje problem skarg mieszkańców, a dodatkowo stoi ono w sprzeczności z postanowieniem dyrektywy EPDB o konieczności redukcji zużycia energii w budynkach. Skuteczne rozwiązanie problemu skarg oraz zwiększenia komfortu użytkowania instalacji i komfortu cieplnego przy jednoczesnym ograniczeniu zu-

życia energii wymaga nowego podejścia do projektowania i wykonywania systemów grzewczych w budynkach. Dobry projekt, właściwy dobór urządzeń i rozwiązań oraz jakość wykonania często wymagają jedynie niewielkich dodatkowych nakładów inwestycyjnych, a pozwalają uzyskać długotrwałą wysoką sprawność systemu. W celu zapewnienia wydajności oraz najwyższego możliwego komfortu dla mieszkańców należy zapewnić gwarantowany przepływ czynnika grzewczego i temPytanie do...

Jakie są najlepsze metody ograniczania poboru energii w budynkach?

peraturę wewnątrz pomieszczeń zarówno w warunkach pełnego, jak i częściowego obciążenia systemu.

W systemach niezrównoważonych lub niewłaściwie zrównoważonych natężenia przepływu w rurach są inne niż oczekiwane - najczęściej za wysokie. W wielu przypadkach dotyczy to sytuacji, w których przepływ przez rury i zawory regulacyjne grzejników jest tak turbulentny, że powoduje hałas. Oprócz zjawiska, na które skarżą się mieszkańcy, przepływ turbulentny powoduje również niepotrzebną stratę ciepła oraz ciśnienia. W wielu systemach przepływ przez odbiorniki jest 3-4 razy większy, niż jest to konieczne dla zapewnienia właściwego działania. Wskutek tego strata ciśnienia w rurach drastycznie wzrasta, co powoduje zbyt niskie ciśnienie w grzejnikach „krytycznych”, położonych najdalej od źródła ciepła. W związku z tym pewna liczba mieszkańców w określonych porach dnia będzie doświadczać takich sytuacji, jak całkowicie lub częściowo zimne grzejniki, pomimo zapotrzebowania na ciepło.

Często takie problemy rozwiązywane są poprzez zmianę ustawień punktu pracy pompy, zamontowanie większej pompy cyrkulacyjnej lub podniesienie temperatury wody (poprzez modyfikację krzywej grzania regulatorów pogodowych), co nieuchronnie prowadzi do zwiększenia zużycia energii.

By zagwarantować komfort cieplny wszystkim użytkownikom, w wielu systemach konieczne jest ustawienie wyższej temperatury zasilania. To sprawia, że kotły pracują z wydajnością inną niż optymalna i dostępna, a strata ciepła na rurociągach przesyłowych wzrasta. Aby móc korzystać z najwyższej wydajności, na wymienniku ciepła w kotłach kondensacyjnych musi dochodzić do skraplania gazu wylotowego. Im niższa temperatura wody powrotnej, tym wyższy wskaźnik skraplania, a zatem wyższa wydajność kotła. W systemach niezrównoważonych hydrauliczwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nie temperatury medium są wyższe, aby zapewnić oczekiwany poziom komfortu. Zatem brak zrównoważenia hydraulicznego lub złe zrównoważenie hydrauliczne wywierają niekorzystny wpływ na straty ciepła na rurociągach przesyłowych oraz wydajność kotłów kondensacyjnych i pomp ciepła.

Nowe podejście do tworzenia wydajnych pod względem energetycznym systemów grzewczych w budynkach wymaga dokładnego przeanalizowania obecnych rozwiązań i dostępnych urządzeń. Z analizy tej wynika na przykład, że ręczne zawory równoważące, ręczne zawory grzejnikowe i standardowe pompy cyrkulacyjne coraz częściej zastępuje się automatycznymi rozwiązaniami z zakresu równoważenia i regulacji, a także pompami cyrkulacyjnymi z regulacją prędkości obrotowej.

Wydajna praca l

Obciążenie cieplne każdego pomieszczenia należy wyznaczyć w oparciu o lokalne warunki pogodowe, konstrukcję budynku, wytyczne obliczeniowe oraz obowiązujące normy. l Pierwszym krokiem podczas tworzenia wydajnego systemu poprzez równoważenie hydrauliczne jest ograniczenie przepływu każdego grzejnika.

Przepływ zmniejsza się, ograniczając przepustowość zamontowanego zaworu grzejnikowego. Wymaga to zastosowania zaworów grzejnikowych z funkcją wstępnej nastawy. Ponadto w celu zagwarantowania poprawnej pracy zaworu, a tym samym regulacji, należy utrzymać stały spadek ciśnienia na zaworze. Należy więc zastosować regulator ciśnienia na pionie (automatyczny zawór równoważący) lub zamontowany bezpośrednio przy grzejniku zawór grzejnikowy niezależny od zmian ciśnienia.

Każdy zawór grzejnikowy z nastawą wstępną musi być wyposażony w czujnik termostatyczny (głowicę termostatyczną) do regulacji temperatury pomieszczenia, o czym informują wytyczne techniczne. Zapewnienie właściwego działania i możliwości obsługi przez mieszkańców wymaga dobrania właściwego typu czujnika.

Czujniki termostatyczne wykorzystują zjawisko zmiany objętości wosku, cieczy lub gazu znajdującego się w mieszku do otwierania lub zamykania zaworu grzejnikowego. Im bardziej www.instalator.pl

8 (216), sierpień 2016

stabilna temperatura pomieszczenia, tym mniejsza będzie strata energii wynikająca z niepotrzebnego ogrzewania i chłodzenia pomieszczenia.

Dlatego szybka reakcja czujnika termostatycznego na wewnętrzne i zewnętrzne obciążenie cieplne jest kluczowym czynnikiem w kwestii wydajności energetycznej: l wypełnienie woskiem - długi czas reakcji (~40 minut), l wypełnienie cieczą - średni czas reakcji (~20-25 minut), l wypełnienie gazem - krótki czas reakcji (~10-15 minut).

Obecnie dostępne są również czujniki elektroniczne. Mają one wbudowany niewielki element wykonawczy, a otwieranie i zamykanie zaworu odbywa się w wielu małych krokach w zależności od różnicy między rzeczywistą zmierzoną a żądaną temperaturą pomieszczenia.

Pozwala to zapewnić wysoką dokładność, a czas reakcji jest bardzo krótki. Takie czujniki mają zamontowane baterie umożliwiające obsługę elementu wykonawczego i wyświetlacza. Mogą obniżyć zużycie energii nawet do 30%.

Dobór systemu Jak już wspomniano, właściwe równoważenie hydrauliczne jest ważne, a jedynym sposobem jego uzyskania jest zastosowanie automatycznego systemu równoważenia, który wyeliminuje wahania ciśnienia i ograniczy przepływ każdego grzejnika. By uzyskać przepływ projektowany (qv) dla każdego grzejnika, konieczne jest kontrolowanie dwóch zmiennych - przepustowości zaworu kv i spadku ciśnienia Dp. Po spełnieniu tego warunku dla wszystkich grzejników podłączonych do systemu uzyska się równowagę hydrauliczną, zarówno w warunkach pełnego obciążenia, jak i obciążenia częściowego.

Wymagania te można spełnić za pomocą jednej z dwóch metod opartych na automatycznej regulacji ciśnienia i automatycznym ograniczaniu przepływu. l Metoda 1 - regulator ciśnienia różnicowego na każdym pionie i zawory z nastawą wstępną przy każdym grzejniku. Obszar zastosowania: - Systemy, w których na każdy pion przypada duża liczba grzejników.

- Systemy, w których stosowane są grzejniki z wbudowanymi zaworami.

- Systemy, w których różnica DT jest mała lub występują grzejniki o dużej

mocy (duże zapotrzebowanie na przepływ).

- Systemy wyposażone w istniejące i sprawnie działające termostaty grzejnikowe.

- Systemy o dużej maksymalnej wydajności pompy.

Zawory te służą do regulacji Dp w pionie lub odgałęzieniu. Regulator ciśnienia różnicowego na przewodzie powrotnym oraz zawór współpracujący na przewodzie zasilającym połączone są za pomocą rurki impulsowej.

Na regulatorze ciśnienia różnicowego ustawione jest wymagane Dp dla pionu i podłączonych do niego grzejników.

Zadaniem regulatora ciśnienia różnicowego jest eliminacja wahań ciśnienia w instalacji spowodowanych pracą termostatycznych zaworów grzejnikowych w wyniku zmiennego zapotrzebowania na ciepło. Zawór współpracujący można wykorzystać do ograniczenia maksymalnego przepływu w pionie. l Metoda 2 - zawory grzejnikowe z nastawą wstępną i wbudowanym regulatorem ciśnienia. Obszar zastosowania: - Systemy, w których odległość między rurociągami zasilającymi i powrotnymi pionów jest duża.

- Systemy, w których dostęp do rurociągów zasilających i powrotnych jest utrudniony.

- Systemy, w których nie występuje ryzyko wystąpienia nieoczekiwa-

nych dużych różnic ciśnień, np. w przypadku zastosowania pomp z regulacją prędkości obrotowej.

- Systemy o ograniczonej maksymalnej wydajności pompy.

Zawory te regulują wartość qv na poziomie grzejnika. Mają one wbudowany regulator ciśnienia różnicowego oraz funkcję ogranicznika przepływu. Jeśli nastawy na wszystkich zaworach grzejnikowych w instalacji zostaną prawidłowo wykonane, zgodnie z projektowanym przepływem, wówczas cała instalacja zostanie automatycznie zrównoważona.

Katarzyna Dragan

13

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Dziś na ringu „MI”: modernizacja instalacji pompa, instalacja, modernizacja, ogrzewanie, c.o., c.w.u.

Grundfos W Polsce w końcu ubiegłego stulecia było ponad 4 miliony domów jednorodzinnych. System grzewczy po 20 latach wymaga koniecznych zmian ze względu na naturalne zużycie elementów instalacji. Jednocześnie coraz wyższe ceny energii oraz technologia pozwalająca na maksymalną efektywność systemu powodują, że inwestorzy modernizują instalacje.

Zazwyczaj przy modernizacji systemu grzewczego w domach jednorodzinnych prace wykonuje instalator, bazując przede wszystkim na własnym doświadczeniu. Rzadko dysponuje projektem instalacji czy chociażby wstępnym określeniem zapotrzebowania budynku na ciepło. Często prace koncentrują się równoległe z poprawą izolacyjności przegród budynku. W związku z tym po wykonaniu modernizacji systemu grzewczego i przy braku informacji na temat zapotrzebowania na ciepło przepływu czy strat ciśnienia - wyrównoważenie hydraulicznie instalacji jest niemożli-

we. Pozostają metody oparte albo na tabelach producentów grzejników z preferowanymi nastawami wstępnymi na zaworach albo na wyczuciu instalatora uwzględniające wielkość grzejnika. Jednak są to metody bardzo niedokładne Równoważenie hydrauliczne to nie tylko oszczędności energii na ogrzewanie, energii elektrycznej, ale przede wszystkim zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu w pomieszczeniach. Komfort cieplny wpływa znacząco na nasze zdrowie, efektywność i wydajność pracy.

3 w jednym Firma Grundfos zaprezentowała na Targach „Instalacje 2016” nowy, unikatowy system ALPHA3 do hydraulicznego równoważenia syste-

mów grzewczych wszystkich typów - ogrzewania grzejnikowego, podłogowego i mieszanego grzejnikowopodłogowego. Pozwala wyrównoważyć system w oparciu o realne, rzeczywiste przepływy medium i straty ciśnienia we wszystkich obiegach.

System składa się z trzech elementów - pompy ALPHA3, modułu komunikacyjnego ALPHA Reader oraz bezpłatnej aplikacji Grundfos GO Balance, którą można pobrać na smartfon. Rzeczywiste wartości przepływu i strat ciśnienia są przesyłane z pompy za pomocą sygnału optycznego do modułu komunikacyjnego zamontowanego na pompie i dalej drogą radiową za pomocą Bluetooth na urządzenie mobilne, na którym zainstalowana jest aplikacja.

Pytanie do...

Ile zaoszczędzi inwestor w ciągu jednego sezonu, wykorzystując system ALPHA3 (zakładając dotychczasowe koszty za ogrzewanie domu jednorodzinnego na poziomie 4000 PLN)?

Aplikację można pobrać z App Store lub Google play.

5 etapów Proces równoważenia składa się z 5 etapów: l Konfiguracja systemu - ustawienie pompy na trzeci bieg (uzyskanie maksymalnej dokładności pomiaru), pobranie aplikacji Grundfos GO Balance, włączenie i zamontowanie modułu komunikacyjnego na pompie. l Wprowadzenie danych dotyczących pomieszczeń domu i instalacji, takich jak powierzchnia pomieszczenia, zapotrzebowanie na ciepło (aplikacja intuicyjnie podpowiada dla danego typu budynku zapotrzebowanie na ciepło), rodzaj i rozmiar grzejników (rur dla ogrzewania

14

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

podłogowego, oraz rodzaj podłogi), parametry pracy instalacji (temperatura zasilania wody grzewczej, temperatura rekomendowana pomieszczeń).

8 (216), sierpień 2016

jak źródło ciepła, sprzęgło hydrauliczne lub inne. l Równoważenie instalacji - te czynności są przeprowadzane przez instalatora poprzez ustawienie iglicy w zielonym polu wyświetlanym na smartfonie - regulacja nastawą wstępną na zaworze termostatycznym lub zaworem regulacyjnym zamontowanym na belce rozdzielacza. l Generowanie raportu - możliwość wysłania raportu z instalacji i z danymi dotyczącymi lokalizacji inwestycji, danymi instalatora i inwestora. Instalacja jest dokładnie opisana również z zaleceniem ustawienia pompy na odpowiedni tryb pracy.

wykonanie projektu oparte jest na wartościach bardzo przybliżonych.

Instalator za pomocą systemu Alpha3 równoważy system w typowym domku jednorodzinnym w ciągu 1-2 godzin. Dobrze wyrównoważona instalacja to mniejsze rachunki za ogrzewanie - oszczędność 7%, a równocześnie mniejsze rachunki za energie elektryczną (pompa ALPHA3 to najbardziej efektywny energetycznie cyrkulator w swojej klasie EEI < 0,15). Poza tym to komfort dla użytkowników - odpowiedni rozdział ciepła w budynku i brak hałasu instalacji.

Jednocześnie pompa ALPHA3 posiada kilka unikatowych funkcji, takich jak: l Zabezpieczenie przed suchobiegiem - pompa pracuje tylko wtedy, kiedy woda jest w korpusie pompy, monitorowanie instalacji. l Tryb letni pracy - w okresie postoju letniego pompa pracuje tylko dwie minuty na dzień, uniemożliwiając gromadzenie części magnetycznych w

Jedyny na rynku

l Wykonanie pomiaru przepływu we wszystkich obiegach, pętlach grzewczych - uwzględniane są tutaj również straty ciśnienia na dodatkowych elementach systemu grzewczego, takich

Jest to jedyny na rynku dostępny system do równoważenia hydraulicznego wszystkich dostępnych na rynku rodzajów instalacji w oparciu o realne straty ciśnienia oraz przepływ.

Jest niezwykle skuteczny szczególnie w instalacjach modernizowanych, gdzie niewiele jest informacji na temat istniejącej instalacji i nawet

krytycznych obszarach pompy. Nie ma problemu z uruchomieniem w okresie grzewczym.

Andrzej Zarębski

Masz je wszystkie? Nie? Zamów „Gwarantowaną dostawę”.

Szczegóły na www.instalator.pl 06.03.2016 19:08 Strona 1

nakład 11 015

nakład 11 015

3. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 3 (211), marzec 2016

11.

016

miesięcznik informacyjno-techniczny ISSN 1505 - 8336

nr 11 (207), listopad 2015

201

5

ISSN 1505 - 8336

G Ring „MI”: ogrzewanie płaszczyznowe

G Walka z zadymieniem ustawa „antysmogowa”

G Ring „MI”:

odprowadzanie ścieków

G Wymienniki odzysk ciepła

G Kopytko hydraulika G Przyłącza gazowe G Zabójczy czad G Cenne równoważenie G Miedź w instalacjach G Zmiany w prawie

www.instalator.pl

G Fotowoltaika G Awarie wodomierzy G Powietrze i rury G Łączenie rur G Kominy przy belce G Pompa uszczelniona

15

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Dziś na ringu „MI”: modernizacja instalacji pompa ciepła, ogrzewanie, odnawialne źródła

KOSPEL Firma KOSPEL od 25 lat specjalizuje się w produkcji podgrzewaczy wody. Jest jednym z największych europejskich producentów podgrzewaczy wody, wymienników c.w.u., kolektorów słonecznych oraz elektrycznych kotłów c.o. W listopadzie 2014 roku uruchomiła produkcję pomp ciepła. Pierwszym modelem jest pompa do podgrzewania wody użytkowej HPI-4.

Pompa ciepła firmy KOSPEL może być podłączona do dowolnego zasobnika c.w.u. zarówno w nowej, jak i w modernizowanej instalacji. Do pompy wystarczy podłączyć wlot zimnej wody, a wylot ciepłej wody skierować bezpośrednio do zasobnika.

Pompa HPI-4 doskonale nadaje się do montażu w niskich pomieszczeniach, w których nie zmieści się kompaktowa pompa z wbudowanym zbiornikiem. Możliwość montażu w dowolnej odległości od zbiornika daje również większą elastyczność w małych kotłowniach. Pompa i zasobnik jako dwa niezależne urządzenia są też bezpieczniejszym i wygodniejszym rozwiązaniem dla obsługi serwisowej.

wynosi około 2,5 godziny! Pompa doskonale nadaje się do stosowania w pensjonatach, hotelach czy restauracjach, gdzie potrzebne są znacznie

Duża moc Pompa charakteryzuje się ponadprzeciętnymi właściwościami grzewczymi. Zastosowanie sprężarki o dużej mocy oraz wielorzędowego parownika pozwalają osiągać moc grzewczą sięgającą około 4 kW. Dzięki temu pompa w oszczędny sposób podgrzewa wodę w czasie nawet o 30-50% krótszym od większości tego typu urządzeń dostępnych na rynku. Pompa umożliwia bardzo szybkie przygotowanie gorącej wody w gospodarstwie domowym orientacyjny czas podgrzewania 200 litrów wody od 15°C do 45°C przy temperaturze powietrza na poziomie 20°C

16

większe ilości gorącej wody - przykładowo zasobnik o pojemności 400 litrów zostanie nagrzany w ok. 5 godzin.

mocy i wydajności podczas użytkowania pompy istotny jest również poziom hałasu. Dlatego zamontowano w niej cichobieżny wentylator i odpowiednio uszczelniono obudowę. Ważnym elementem jest też zabezpieczenie parownika filtrem powietrza, który chroni go przed zanieczyszczeniami. Wydłuża to dodatkowo żywotność układu i podnosi sprawność podczas wieloletniej eksploatacji.

Inteligentne sterowanie Pompa jest fabrycznie gotowa do pracy bez konieczności dokonywania dodatkowych ustawień. Elektroniczny układ sterowania mierzy konieczne parametry i optymalnie reguluje pracę sprężarki i elektronicznego zaworu rozprężnego. Użytkownik ma możliwość ustawienia najistotniejszych parametrów: temperatury wody w zasobniku - zakres regulacji mieści się w przedziale 2055°C (nastawa fabryczna wynosi 50°C) - oraz minimalnej temperatury powietrza, przy której pracuje pompa - zakres regulacji mieści się w przedziale 5-15°C (nastawa fabryczna wynosi 10°C). Do pompy można podłączyć dodatkowy regulator czasowo-temperaturowy, istnieje również możliwość załączania urządzenia podrzędnego (np. grzałki).

Niezawodne i trwałe Pompa HPI-4 została skonstruowana i jest produkowana w Polsce, ze szczególną dbałością o jakość wykonania i niezawodność zastosowanych podzespołów. Oprócz opisanych wyżej Pytanie do...

Ile wynosi czas podgrzewania przy pomocy pompy ciepła 200 litrów wody od 15 do 45°C, przy temperaturze powietrza na poziomie 20°C?

Warto także wspomnieć, że pompa ciepła, ogrzewając wodę, jednocześnie chłodzi i osusza powietrze w pomieszczeniach, w których znajduje się wlot i wylot powietrza. Dzięki temu może spełniać funkcję klimatyzacji.

Dariusz Michalski www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: modernizacja instalacji sanitarna, rura, obejma naprawcza, złączka zaciskowa

Gebo Produkty Gebo można wykorzystywać i stosować podczas napraw bądź modernizacji instalacji sanitarnych w domach, mieszkaniach wielorodzinnych, budynkach użyteczności publicznej lub wszelkiego typu zakładach przemysłowych.

Proste rozwiązania z wieloletnią tradycją doskonale nadają się do zastosowania w instalacjach wody pitnej oraz grzewczej, w instalacjach przemysłowych i sprężonego powietrza. Można je również używać w instalacjach, gdzie czynnikiem jest roztwór glikolu.

Korozja oraz rozszczelnienia na szwach to najczęstsze przyczyny awarii rur stalowych. W każdym z tych przypadków inwestor może wykorzystać obejmy naprawcze marki Gebo.

Konstrukcja obejm Gebo Clamps zapewnia szybką i sprawną naprawę rur stalowych nawet w najbardziej niedostępnych miejscach. Obejmy występują w wersji długiej DS (przydatne w przypadku podłużnych pęknięć) oraz w wersji standardowej DSK (używane przy mniejszych przeciekach lub w miejscach trudno dostępnych). Obejmy używa się do rur w zakresie średnic od 3/8 do 4".

W przypadku rozbudowy istniejących instalacji inwestor może zastosować obejmy remontowo-naprawcze Gebo Clamps typ ANB. Dają one możliwość wykonania dodatkowego odejścia na rurach stalowych bez konieczności ich cięcia i gwintowania.

Odejścia obejm ANB wykonane są z gwintem wewnętrznym w rozmiarach od ½ do 2", natomiast zakres stosowania obejm wynosi od ½ do 4".

Modernizacja instalacji niejednokrotnie wiąże się z koniecznością poPytanie do...

Który producent poza Gebo oferuje tak szeroki i tak trwały wachlarz rozwiązań produktowych, niezbędnych przy modernizacji instalacji? www.instalator.pl

łączeń starych, stalowych instalacji z nowymi rurami stalowymi lub nowoczesnymi systemami wykonanymi z tworzyw. Tutaj z pomocą przychodzi sztandarowy produkt Gebo - uniwersalne żeliwne złączki zaciskowe Gebo

Quick. Opatentowany 80 lat temu system pierścieni zaciskowych „spiętych” nakrętką pozwala połączyć tzw. „bosy” koniec rury z nowym odcinkiem instalacji. System Gebo Quick doskonale sprawdza się w trudno dostępnych miejscach, gdzie nie mamy możliwości ani spawania, ani gwintowania rury, przy przejściach ze stali na instalacje np. PE. W wielu sytuacjach Gebo Quick to także gwarancja i pewność szybkiego i sprawnego montażu systemów rurowych. Złączki z tej grupy można stosować na rurach w rozmiarze: ½-2".

W ofercie Gebo znajdują się również złączki Gebo Special - grupa

produktów siostrzanych Gebo Quick, jednak oferta tych złączek jest znacznie szersza (w zakresie typów i średnic). Zakres ich stosowania wynosi od 3/8 do 4". Na szczególną uwagę zasługują w tej grupie korki zaciskowe, które umożliwiają zamknięcie przepływu medium np. w miejscu starego grzejnika.

Dzięki specyficznej konstrukcji Gebo Special wykorzystywane jest również do rozbudowy instalacji przeciwpożarowych. Potwierdza to certyfikat VdS. Modernizacja sieci to nie tylko wymiana instalacji wodnych, ale również całych kotłowni, a także rozbudowa o dodatkowe źródła ciepła, np. układy solarne. W tej dziedzinie Gebo służy produktem prostym, nowoczesnym, wyjątkowo trwałym i ekonomicznym.

System Gebo Super Vario to system bazujący na karbowanej rurze wykonanej ze stali nierdzewnej. Rura jest giętka i elastyczna, a zasada przygotowania i montażu jest prosta i ekonomiczna. Rurę przycinamy na żądaną długość, dzięki czemu otrzymujemy odcinek, który możemy dowolnie formować. Na końcówki zakładamy nakrętki i specjalnym ubijakiem zabijamy ostatnie karby rury, tworząc kołnierze. W ten sposób otrzymujemy gotowy produkt do montażu. Użyta stal nierdzewna AISI316L zapewnia trwałość na lata. Z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że tak wykonane podłączenia przetrwają dłużej, niż wyniesie żywotność pieca. Zakresy możliwych do użycia średnic podane są katalogach.

Zapraszamy do zapoznania się z pełną ofertą Gebo na stronie internetowej lub w katalogu technicznym dostępnym w hurtowniach instalacyjnych.

Beata Korduszewska

17

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: modernizacja instalacji pomporozdrabniacz, pompa, ścieki, kanalizacja

SFA SFA przedstawia urządzenia, które stanowią świetną alternatywę dla drogich i czasochłonnych remontów instalacji sanitarnych. Pompy i pomporozdrabniacze SFA służące odprowadzaniu wody brudnej i ścieków są zaprojektowane i wykonane z myślą o instalatorach ceniących sobie szybkość montażu i niezawodną pracę.

Wykonywanie modernizacji i przebudowy istniejącej instalacji kanalizacyjnej często pochłania ogromne środki finansowe oraz czasowe. Stworzenie dodatkowego pomieszczenia sanitarnego w budynku mieszkalnym albo obiekcie komercyjnym to poważna inwestycja, która musi być wykonana dokładnie i z niezwykłą starannością. Aby zaoszczędzić czas i

pieniądze, SFA proponuje inne rozwiązanie. Zastosowanie pomporozdrabniaczy i pomp sanitarnych, dzięki którym można zaadaptować każde pomieszczenie - od piwnicy aż po strych - na łazienkę, kuchnię, pralnię lub nawet restaurację czy kawiarnię bez skomplikowanych i kosztownych prac remontowych, niezależnie od istniejących pionów kanalizacyjnych.

Czym jest pomporozdrabniacz?

Pomporozdrabniacz jest urządzeniem elektrycznym zasilanym 230 V zaopatrzonym w pompę wraz z nożem

18

tnącym służącym do rozdrabniania i przetłaczania ścieków fekalnych, papieru toaletowego i odpadków organicznych. Wewnątrz znajduje się system elektroniczny sterujący pracą pompy oraz systemem załączania i wyłączania urządzenia. Urządzenie po rozdrobnieniu ścieków może przetłoczyć je zarówno w pionie, jak i poziomie.

Dlaczego SFA? To my ponad 55 lat temu wymyśliliśmy ideę pomporozdrabniaczy. Przez ten czas staliśmy się światowym liderem w branży i zaufały nam miliony klientów na całym świecie. Nasi naukowcy od lat prowadzą badania nad ciągłym ulepszaniem produktów i szukaniem nowych rozwiązań. Wszystkie nasze urządzenia i podzespoły pochodzą z certyfikowanych fabryk we Francji. Cały proces produkcji podlega rygorystycznym normom i testom.

Rodzaje urządzeń Pomporozdrabniacze oferowane przez SFA możemy podzielić w zależności od ich przeznaczenia na: l pomporozdrabniacze do ścieków fekalnych i szarych, l pompy do ścieków szarych.

W pierwszym przypadku są to urządzenia zaopatrzone w pompę wraz z nożem tnącym. Głównym zadaniem Pytanie do...

Kiedy warto zainstalować pomporozdrabniacz?

jest rozdrobnienie ścieków i przetłoczenie ich do istniejących pionów kanalizacyjnych, szamba lub oczyszczalni ścieków W drugim przypadku mówimy o urządzeniach stosowanych do przetłaczania ścieków z łazienki, kuchni lub innych miejsc bez ścieków fekalnych.

Innym podziałem jest tutaj rodzaj obiektu, gdzie będzie zamontowane urządzenie: l pompy i pomporozdrabniacze do zastosowań domowych, l pompy i pomporozdrabniacze do zastosowań komercyjnych.

Do zastosowań domowych Jest to największa grupa urządzeń dostępnych na rynku. Charakteryzuje się zwartą budową i mocą silników do 400 W. Pozwalają one na rozdrobnienie ścieków i przetłoczenie ich na maksymalną wysokość 5 m i do 100 m w poziomie.

W grupie tej wyróżniamy urządzenia przystawkowe, które montowane są bezpośrednio za kompaktem WC. Odpływ z miski ustępowej jest bezpośrednio wpięty do pomporozdrabniacza za pomocą gumowej manszety. W niektórych modelach istnieje możliwość podłączenia jednocześnie kilku przyborów, takich jak WC, umywalka, wanna, prysznic, pralka. W zależności od ilości przyborów i parametrów tłoczenia istnieje możliwość doboru optymalnego rozwiązania dla przyszłego inwestora (modele Saniaccess 1, 2, 3, Sanibrouyer, Sanitop, Saniplus, Sanislim, Sanipack, Sanipro).

Urządzenia przeznaczone do współpracy z miskami WC montowanymi na stelażach są instalowane w pewnej odległości do stelaża WC i tu również mamy możliwość podłączenia dodatkowych przyborów. Oferujemy urządzenia kompletne, to znaczy stelaż z wbudowanym rozdrabniaczem, który umożliwia podwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

łączenie dowolnej miski WC dostępnej na rynku (Saniwall, Sanipack).

Pompy do ścieków szarych są urządzeniami przetłaczającymi ścieki z całej kuchni, łazienki, pralni bez WC. Zastosowanie tych urządzeń pozwala na dowolną aranżację tych pomieszczeń bez względu na położenie pionów kanalizacyjnych. Istnieje możliwość stworzenia wyspy kuchennej bez konieczności przeprowadzenia kosztownych prac adaptacyjnych (Sanivite, Sanidouche, Saniaccess 4).

W zastosowaniach domowych bardzo ciekawym rozwiązaniem są ceramiki WC z wbudowanym pomporozdrabniaczem. W tej grupie asortymentowej oferujemy 5 modeli (3 modele kompaktów WC stojących i 2 modele ceramiki podwieszanej z własnym stelażem). Urządzenie to uruchamia się wbudowanym przyciskiem na ceramice i nie potrzebuje zbiornika na wodę, ponieważ podłącza się go elastycznym przewodem bezpośrednio do zasilania wody. W niektórych modelach istnieje możliwość podłączenia dodatkowej umywalki. Stosowane są wszędzie tam, gdzie jesteśmy ograniczeni przestrzenią (Sanicompact C43 ECO, Sanicompact Elite, Sanicompact PRO, Sanicompact Comfort, Sanicompact STAR).

lają na rozdrobnienie i przetłoczenie ścieków na wysokość do 11 m w pionie i 110 m poziomie. Urządzenia te bardzo często zaopatrzone są w systemy alarmowe informujące użytkownika o aktualnej pracy urządzenia oraz ewentualnej awarii. Zastosowanie w urządzeniach dwóch silników ma na celu zoptymalizowanie pracy urządzenia w zależności od ilości ścieków.

W przypadku małego zrzutu ścieków załącza się silnik pierwszy, a wraz ze wzrostem ilości ścieków system załączy drugi silnik. Dodatkowo system uruchamia silniki naprzemiennie, co wydłuża żywotność urządzenia. W przypadku awarii jednego z silników urządzenie dalej może pracować, oczywiście jego wydajność maleje. Obecnie dostępne są urządzenia w klasie ochrony IP 68 z systemem sterowania montowanym na ścianie (Sanicubic 1 WP, Sanicubic 2 PRO, Sanicubic 2 Classic).

Nowością jest urządzenie Sanicubic 2XL zaopatrzone w dwie pompy typu Vortex o wolnym przelocie 50 mm.

Każda z pomp ma moc 2000 W. Urządzenia Sanicom 1, Sanicom 2 przeznaczone są do przetłaczania ścieków szarych w obiektach komercyjnych typu bary, pralnie, hotele itp.

Do zastosowań komercyjnych

W ofercie poza pomporozdrabniaczami posiadamy jeszcze urządzenia dedykowane branży techniki grzewczej, chłodniczej i klimatyzacyjnej. W tej grupie mamy urządzenia przeznaczone do przetłaczania kondensatu powstałego w wyniku pracy kotłów kondensacyjnych (Sanicondens Mini, Sanicondens Plus, Sanicondens PRO)

Urządzenia SFA do zastosowań komercyjnych charakteryzują się mocą silników powyżej 400 W. Bardzo często zaopatrzone są w dwa silniki, wyposażone w specjalny system rozdrabniający do zastosowań komercyjnych, pozwa-

Do kondensatu

oraz specjalne pompy zaopatrzone w neutralizator skroplin (Sanicondens Best). Nowością jest grawitacyjny neutralizator skroplin wraz ze złożem (Sanineutral). Urządzenia Sanicondens stosowane są również w przypadku konieczności odprowadzenia skroplin z dużych lad chłodniczych lub urządzeń klimatyzacyjnych.

Najmniejsze pompki oferowane przez SFA to urządzenia przeznaczone do odprowadzania skroplin z klimatyzatorów typu SPLIT. Sanicondens MINI montowany jest wewnątrz klimatyzatora. Sanicondens Deco do montażu montuje się pod klimatyzatorem.

Krótka instrukcja montażowa Montaż pomporozdrabniaczy nie przysparza problemów. W sposób szybki i prosty możemy podłączyć wszystkie przybory do urządzenia. Najważniejsze, aby przewód tłoczny z urządzenia, którym będą tłoczone ścieki, był wykonany w technologii zgrzewanej lub klejonej. Ścieki podawane są pod ciśnieniem i zastosowanie rur na uszczelkach może spowodować przecieki. Dlatego zawsze pamiętajmy o tej zasadzie. Przewody tłoczne wykonywane są rurami cienkimi o średnicach 22, 25, 28 lub większych. Przy odległościach tłoczenia powyżej 10 m należy stopniowo zwiększać średnicę rur poziomych i zastosować zawory napowietrzająco-odpowietrzające.

Serwis dojezdny To co nas wyróżnia i w przypadku tych urządzeń jest bardzo istotne, to sprawnie działający serwis. Na terenie kraju posiadamy ponad 55 punktów serwisowych, a ewentualne naprawy czy konserwacje wykonywane są w miejscu montażu urządzeń. Nie trzeba ich demontować i przesyłać do producenta. Serwis przyjedzie do klienta. Więcej informacji znajdziecie Państwo na stronie internetowej.

Marcin Wojciechowski www.instalator.pl

19

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: modernizacja instalacji rura, stal, miedź, tworzywo, złączka, zaprasowywana

Viega Postęp techniczny i związane z nim innowacje dotykają niemalże każdej sfery życia. Dużo zmian zachodzi także w dziedzinie instalacji, a konkretnie - systemów rurowych. W ciągu ostatnich prawie 30 lat zmieniło się wiele - zarówno jeżeli chodzi o materiały, z których wykonane są rury, jak i o sposoby ich łączenia.

Potrzeba dokonania modernizacji instalacji z uwagi na długi okres eksploatacji bądź zmianę funkcjonalności pomieszczeń sprawia, że bez nostalgii wspominamy czasy, kiedy jedynym materiałem instalacyjnym była rura stalowa, a łączyć ją mogliśmy w zależności od przeznaczenia, gwintując albo spawając. Zważywszy, że obecnie na rynku dostępne są inne rodzaje instalacji, np.: z tworzywa sztucznego, a nowością ostatnich lat są cienkościenne systemy metalowe łączone poprzez zaprasowywanie, mamy komfort prowadzenia prac modernizacyjnych. Z oferty materiałów i rozwiązań dostępnych na rynku możemy wybrać te, które będą najbardziej odpowiadały naszym potrzebom.

Firma Viega jako wiodący producent systemów instalacyjnych ma w swojej ofercie rozwiązania, które z powodzeniem można zastosować w modernizacjach każdego typu instalacji.

Z jednej strony zapewnia bardzo szybką możliwość wykonania połączenia, a z drugiej sprawia, że ten tradycyjny materiał, jakim jest stalowa rura grubościenna, na nowo może konkurować z najnowocześniejszymi rozwiązaniami. Zachowując wiele zalet, którymi charakteryzują się rury stalowe, dokładamy te bardzo ważne w naszych czasach - szybkość, niezawodność i pewność połączenia.

Wyjątkowe cechy systemu Złączki Megapress, wykonane ze stali węglowej 1.0308, są przeznaczone do instalacji grzewczych, hydran-

Nowoczesność łączy się z tradycją Produktem, który pragnę przedstawić w niniejszym artykule, jest rozwiązanie najmłodsze (w sprzedaży w Polsce od kwietnia 2015 r.), a jednocześnie najlepiej łączące poprzednią „epokę” w instalacjach z współczesnymi osiągnięciami - jest nim złączka zaprasowywana do stalowych rur grubościennych Megapress.

Megapress to wyzwanie rzucone dotychczasowym sposobom łączenia rur ze stali węglowej, takim jak: spawanie, rowkowanie czy gwintowanie.

20

towych, tryskaczowych, chłodniczych i przemysłowych, jak np. sprężone powietrze, ciepło technologiczne itp. wykonanych z rur stalowych, spełniających wymogi normy PN EN ISO Pytanie do...

Jakie narzędzia są potrzebne, aby wykonać połączenie w technologii konkurencyjnej do Megapress?

6708 lub PN EN 10255 i PN EN 10220. Umożliwiają łączenie rur o różnych grubościach ścianek: zarówno grubościennych rur stalowych, rur do gwintowania, jak i rur kotłowych.

Megapress łączy rury bez szwu, spawane, ocynkowane, lakierowane przemysłowo, malowane żywicą epoksydową lub czarne. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu specjalnie profilowanej uszczelki EPDM gwarantującej bezwzględną szczelność połączenia nawet w przypadku szorstkich lub nierównych powierzchni.

Złączki są zabezpieczone od zewnątrz antykorozyjnie powłoką cynkowo-niklową, a pewność wykonania połączenia gwarantuje znany z systemów cienkościennych Viega - profil SC-Contur.

Obecnie dostępne są w zakresie średnic 3/8-2" w 17 modelach złączek. Trwają prace nad rozszerzeniem zakresu średnic do 4". Dzięki specjalnej złączce przejściowej możliwe jest połączenie zaciskowe rury grubościennej z jednej strony z cienkościenną z drugiej.

Jako jedyny na rynku system zaprasowywany posiada aprobatę VdS, CNBOP oraz amerykańską FM do stosowania na instalacjach tryskaczowych bez ograniczeń, tj. do ciężkiego obciążenia produkcyjnego i magazynowego włącznie.

Megapress a inne sposoby łączenia Jak wspomniałem na wstępie, Megapress jest wyzwaniem rzuconym dotychczasowym technikom łączenia rur stalowych. Obok powszechnie stosowanego spawania, gwintowania i rzadziej rowkowania pojawił się czwarty sposób: zaprasowywanie na zimno. Sposób ten www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

jest nie tylko szybszy i łatwiejszy od pozostałych, ale rozwiązuje też powszechnie odczuwalny problem braku fachowców, a w szczególności spawaczy na rynku pracy - system jest bowiem niezwykle prosty w montażu, a do wykonania połączenia potrzebna jest jedynie niewielkich rozmiarów zaciskarka.

Zalety systemu jeszcze lepiej widać w przypadku, kiedy mamy do czynienia z modernizacją lub przeróbką instalacji.

Megapress a połączenia spawane l

wykonania połączenia Megapress jest nawet 60% szybsze od spawania, l przy renowacjach - brak zagrożenia pożarowego, które jest zmorą wykonujących połączenia spawane, zwłaszcza gdy przeróbki instalacji dokonuje się w pobliżu kabli elektrycznych lub elementów łatwopalnych, l odchodzi konieczność spawania z lusterkiem w trudno dostępnych miejscach, l możliwość wykonania połączenia przy napełnionej lub „mokrej” instalacji, l noszenie ciężkich butli z gazem i spawarek jest męczące i niewygodne, zwłaszcza wtedy, gdy miejsce spawania znajduje się kilka metrów nad nami, l połączenie Megapress jest od razu gotowe do użytku - nie trzeba czekać do schłodzenia ani prowadzić obserwacji i zabezpieczenia miejsca połączenia jak w przypadku spawania,

l połączenie może wykonywać osoba po odbyciu krótkiego instruktażu dot. wykonywania połączeń zaprasowywanych.

Analogicznie do pozostałych sposobów łączenia rur, tj. gwintowania i rowkowania: l proces wykonywania połączeń Megapress jest krótszy o około 35%; l brak koniecznych urządzeń gwintownic, rowkownic; www.instalator.pl

8 (216), sierpień 2016 l w przypadku renowacji, gdy rury są

zlokalizowane w miejscach trudno dostępnych lub przy ścianie/suficie, wykonanie połączeń w technologii rowkowanej lub gwintowanych staje się bardzo trudne lub wręcz niemożliwe. Jeżeli dołożymy do tego sytuację wysokiego zagrożenia ogniowego, oznaczającą rezygnację ze spawania, Megapress jawi się jako jedyne i unikatowe rozwiązanie, które zastępuje dotychczasowe sposoby łączenia rur stalowych.

Megapress w praktyce Choć system Megapress został wprowadzony do sprzedaży w Polsce w kwietniu 2015 r., już na przełomie maja i czerwca 2015 r. został wykorzystany w sytuacji braku alternatywy dla połączeń „tradycyjnych”.

W fabryce w Gostkowie k. Łodzi wykonywano przebudowę instalacji hydrantowej. Warunki, w jakich należało wykonać potrzebne przeróbki, to: wysokie zagrożenie ogniowe produkcyjne, konieczność posiadania amerykańskiej aprobaty FM - dopuszczającej produkt do stosowania w sytuacji ciężkiego obciążenia ogniowego, praca ciągła zakładu z wyznaczoną przerwą na dokonanie przebudowy - na czas przeróbek trzeba było spuścić wodę z instalacji.

Rury średnicy 1 1/2" były zlokalizowane blisko przy ścianach. Wobec powyższych warunków - a w szczególności: zagrożenia ogniowego, konieczności osuszenia mokrej instalacji, trudnej dostępności - na wstępie odrzucono możliwość spawania. Również z uwagi na trudne położenie rur, tj.: na dużej wysokości i przy ścianach, niemożliwe okazało się podejście z gwintownicą czy rowkownicą. W tej sytuacji wykonawca zdecydował się na zastosowanie systemu Megapress. System Megapress sprostał postawionym przez inwestora niełatwym wymaganiom, co poskutkowało tym, że w nowo budowanej części tego samego zakładu także zastosowano złączki Megapress - tym razem do łączenia ze sobą rur preizolowanych na instalacji ciepła technologicznego (średnice DN50 i niżej).

Na koniec niespodzianka Zdarza się i tak, że istniejącą instalację z rur stalowych chcemy wyposażyć w dodatkowe przyłącze - celem za-

instalowana dodatkowego przyboru.

Może to być zawór, termometr, manometr lub inne urządzenie. I w tym przypadku system Megapress dostarcza unikatowego rozwiązania - jest nim przyłącze zaprasowywane. Dzięki niemu możemy w prosty sposób wykonać przyłącze z gwintem wewnętrznym średnicy ¾ lub ½" na rurze o średnicy 1 ½, 2, 2 ½, 3, 4, 5, 6".

W ciągle zmieniającym się świecie poszukiwane są rozwiązania mające usprawnić, a przez to ułatwić, życie ludziom w każdej sferze życia. W zagad-

nieniu modernizacji instalacji rurowych złączki zaprasowywane Megapress są godną uwagi nowością, która zyskuje na znaczeniu wśród instalatorów. A poza tym Megapress to produkt unikatowy, łączący nowoczesną technikę połączeń z tradycyjnymi rurami stalowymi - innymi słowy: w dziedzinie instalacji łączy nowoczesność z tradycją.

Jarosław Zupańczyk

21

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Ring „MI”: modernizacja instalacji wymiana, modernizacja, kocioł, paliwo stałe

ZMK SAS Okres letni, urlopowy jest często doskonałą okazją do zaplanowania modernizacji instalacji grzewczej, a także wymiany „starego”, często nieekonomicznego źródła ciepła. To najlepszy moment na przeprowadzenie niezbędnych prac remontowych, żeby zdążyć przed pierwszymi jesiennymi chłodami.

Użytkownicy wysłużonych kotłów zasypowych decydują się na wymianę przestarzałych konstrukcji na bardziej nowoczesne kotły podajnikowe (retortowe bądź z palnikiem peletowym), a więc zużywające mniej paliwa i niewymagające codziennego rozpalania i czyszczenia wymiennika. Nie bez znaczenia jest możliwość ciągłej pracy kotła również w okresie letnim, a także modulacji w okresach niewielkiego zapotrzebowania na moc (praca w podtrzymaniu).

Projektując lub modernizując instalację grzewczą, należy podjąć ważną decyzję o wyborze źródła ciepła oraz układu sterującego całym systemem. Nowoczesne kotły z automatycznym podawaniem paliw stałych komfortem użytkowania i sterowaniem dorównują urządzeniom gazowym czy olejowym, a przy tym pozwalają obniżyć koszty ogrzewania. Zastosowanie najlepszych, nowoczesnych konstrukcji kotłów c.o., zapewniających odpowiednie parametry procesu spalania potwierdzone badaniami niezależnych laboratoriów, gwarantuje nie tylko ograniczenie emisji zanieczyszczeń i pyłów, ale także pozwala na uzyskanie dofinansowania na wymianę „starego” pieca zasypowego.

To wymierny efekt ekonomiczny w postaci zmniejszonych strat ciepła, efektywnego spalania paliwa, wysokiej sprawności i ekologiczny dla nas i naszego otoczenia.

Przy modernizacji zarówno kotłowni, jak i całej instalacji grzewczej warto dokładnie przemyśleć potrzeby domowników i dopasować do nich od-

22

powiedni produkt wraz z układem sterującym. Z uwagi na bardzo różne warunki lokalowe kotłowni i odmienne zapotrzebowanie budynków na ciepło (od 10 kW w górę) w ZMK SAS tak przygotowano ofertę urządzeń grzewczych, by łatwo dopasować odpowiednie urządzenie.

grzewczej - pozwala na automatyczne przełączenie trybu pracy zima/lato.

Kotły podajnikowe SAS wyposażone w standardzie w regulator MultiFun mogą kontrolować pracę instalacji z dwoma obiegi mieszającymi (grzejnikowy/podłogowy), a wbudowany moduł ETHERNET pozwala na jej zdalną kontrolę za pośrednictwem platformy e-multifun (konto: Standard/Premium). Rozwiązanie to pozwala na sterowanie kotłem oraz całą instalacją z dowolnego miejsca na świecie oraz na stały nadzór nad kotłownią w sytuacjach alarmowych, a także na zdalną pomoc instalatora lub serwisu.

Kotły automatyczne W ZMK SAS opracowano zaawansowane konstrukcyjnie kotły automatyczne: SOLID i EFEKT przystosowane do spalania eko-groszku oraz BIO SOLID i BIO EFEKT wyposażone w palnik SAS MULTI FLAME do spalania peletu. Są to kotły o wysokiej sprawności i niskiej emisji zanieczyszczeń, spełniające wymagania klasy 5 w całym zakresie normy PNEN 303-5:2012. Największy na rynku typoszereg mocy 14÷48 kW pozwala optymalnie dobrać kocioł dla potrzeb danej instalacji.

Zastosowany układ sterowania umożliwia modulację mocy w zakresie 30-100%, co jest bardzo istotne w sytuacji zmiennego zapotrzebowania na ciepło. Regulator kotła steruje pracą jego podzespołów, a także całej instalacji grzewczej. Umożliwia on sterowanie pompami obiegowymi (c.o.1, c.o.2, c.w.u, cyrkulacyjną, przewałową), a dodatkowo regulacja - na podstawie odczytów z czujników pomieszczenia, czujnika zewnętrznego i krzywej Pytanie do...

Jakie zalety posiadają nowe kotły SAS?

Konstrukcje kotłów w 5 klasie z rozbudowanymi wymiennikami ciepła z otworami rewizyjnymi z zastosowaniem paneli ceramicznych i zawirowywaczy spalin (turbulatorów) ograniczają emisję szkodliwych gazów przy zachowaniu wysokiej sprawności i ekonomii procesu spalania. Jednak często tak rozbudowane konstrukcje wpływają na znaczne zwiększenie gabarytów kotłów, co niejednokrotnie uniemożliwia ich montaż w nie dość dużych kotłowniach. To spory problem dla inwestorów, jednak nie w przypadku kotłów SAS, gdzie udało się osiągnąć równowagę między rozbudowaną wysokosprawną konstrukcją wymiennika a wymiarami zewnętrznymi urządzenia. Dodatkowo w najnowszych modelach EFEKT i BIO EFEKT dopuszczono do sprzedaży wersje z czopuchem wyprowadzonym w górę przez dekiel kotła dla ułatwienia podłączenia kotła do przewowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Fot. 1. SAS BIO EFEKT. du kominowego. W nowej konstrukcji zasobnika paliwa udało się także powiększyć jego pojemność. Niebagatelną rolę dla zachowania optymalnych parametrów spalania i wysokiej sprawności w całym okresie grzewczym jest konieczność utrzymania wymiennika w czystości. Dla ułatwienia dokonywania okresowej konserwacji w konstrukcjach EFEKT i BIO EFEKT zastosowano poziomy układ kaset.

Czyszczenie odbywa się bardzo prosto przez przednie drzwiczki kotła.

Bezpieczeństwo ponad wszystko!

Kotły spełniające wymagania klasy 5 posiadają izolację otworów rewizyjnych i nowatorską konstrukcję drzwiczek, które ograniczają straty ciepła.

Ze względów bezpieczeństwa rozdzielono zasobnik opału od korpusu kotła, zastosowano naturalnie wentylowaną przestrzeń (oddzielne obudowy). W klapie zasobnika zamontowano wyłącznik krańcowy, którego działanie polega na przerwaniu pracy podajnika paliwa oraz wentylatora nadmuchowego w momencie otwarcia pokrywy. Dodatkowo w kotłach automatycznych przystosowanych do spalania eko-groszku zastosowano zabezpieczenie przed cofaniem płomienia w postaci systemu wyrównywania ciśnienia w koszu zasypowym, który pełni również funkcję osuszania i wentylowania (przeciwdziałanie kowww.instalator.pl

8 (216), sierpień 2016

Fot. 2. SAS EFEKT. rozji). W celu ochrony kotła przed przegrzaniem, w przypadku awarii układu sterowania, wprowadzono ogranicznik temperatury bezpieczeństwa (STB). Stanowi on mechaniczne zabezpieczenie, które działa na zasadzie styków rozłączanych, odcinając dopływ prądu do wentylatora nadmuchowego i podajnika paliwa w przypadku przekroczenia temperatury granicznej.

Ponowne zwarcie jest niemożliwe samoczynnie nawet po obniżeniu poziomu ciepła. Włączenia musi dokonać użytkownik, ręcznie resetując czujnik po obniżeniu temperatury.

Czujnik żaru w standardzie Zróżnicowanie paliw stałych dostępnych na rynku generuje problemy w trakcie uruchomienia, jak i codziennej eksploatacji kotłów. Podstawowe parametry paliwa, które decydują o prawidłowym procesie spalania, to: granulacja, wartość opałowa, za-

Fot. 3. SAS EFEKT z czopuchem do góry.

wartość siarki, zawartość popiołu, zawartość wilgoci, temperatura stapiania popiołu, spiekalność, zawartość części lotnych. Warunkiem prawidłowej pracy każdego kotła jest stosowanie paliwa o parametrach mieszczących się w zakresie przedmiotowych norm. ZMK SAS wraz z producentem regulatorów, firmą RecalArt, jako jedyna na rynku wprowadziła w standardzie do swoich kotłów retortowych czujnik żaru, który kontroluje proces spalania, mierząc temperaturę bezpośrednio w palenisku. Odczyt temperatury żaru pozwala na bezpośrednie sterowanie dawką paliwa i mocą nadmuchu.

Umieszczenie termopary w odpowiednim punkcie retorty daje lepsze efekty niż kontrola procesu spalania jedynie z użyciem czujnika temperatury spalin czy próby ręcznej regulacji parametrów spalania. W przypadku pojawienia się paliwa o innych parametrach sterownik MultiFun (dodatkowo wyposażony w algorytm PID) automatycznie dokonuje korekty i dostosowuje parametry spalania do aktualnych zmian paleniska. W przypadku słabej jakości paliwa istnieje możliwość ręcznej korekty nastaw. Dodatkowo funkcja ograniczenia mocy pozwala dostosować pracę kotła do niewielkiego zapotrzebowaniu na moc cieplną: okres przejściowy (jesień/wiosna), tryb letni. Sterowanie pracą kotła w oparciu o czujniki pomieszczenia, czujnik zewnętrzny i krzywą grzewczą pozwala na automatyczne przełączenie trybu pracy zima/lato. Użytkownik przy pomocy karty SD ma możliwość bezpłatnej, samodzielnej aktualizacji oprogramowania pobierając aplikację ze strony producenta.

Miejsce na paliwo W przypadku wyboru do ogrzewania peletu dla zwiększenia komfortu użytkowania, można zastosować system podawania zewnętrznego do zasobnika kotła. Częstym rozwiązaniem jest wygospodarowanie pomieszczenia obok kotłowni, z którego zmagazynowany na cały sezon grzewczy pelet jest transportowany automatycznie do zasobnika w kotle.

Innym rozwiązaniem może być także osobny większy zasobnik opału w kotłowni lub na zewnątrz budynku.

Michał Łukasik

23

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Ogrzewania płaszczyznowe od A do Z

Zawór z przelotem W przypadku konkretnej instalacji ogrzewania płaszczyznowego, gdy już wybrano system redukcji temperatury czynnika grzewczego (o ile jest to konieczne), należy zdecydować, jakie powinny być parametry techniczne komponentów układu. Sprawa nie jest trywialna i o ich doborze decyduje projektant instalacji sanitarnych.

W poprzednim artykule poświęconym ogrzewaniu płaszczyznowemu opisano jeden z najprostszych systemów redukcji temperatury czynnika grzewczego, opartych o głowicę termostatyczną z czujnikiem przylgowym, przelotowy zawór termostatyczny, ręczny zawór regulacyjny, wyłącznik zabezpieczający, pompę obiegową oraz zawór zwrotny (rys. 1). Należy nadmienić, że system redukcji temperatury czynnika grzewczego stosujemy, gdy parametr czynnika grzewczego ze źródła ciepła może przekroczyć maksymalną temperaturę pracy instalacji ogrzewania płaszczyznowego. W szczególności dotyczy to źródeł ciepła wysoko temperaturowych, takich jak kotły stałopalne, gazowe, olejowe lub wymiennikowe węzły cieplne. W przypadku źródeł ciepła niskotemperaturowych, jak pompa ciepła, taka potrzeba może nie zachodzić.

Jeżeli kocioł kondensacyjny gazowy lub olejowy będzie pracował z niską temperaturą dla pozostałych odbiorników ciepła, to także może nie zachodzić potrzeba redukcji temperatury czynnika grzewczego dla ogrzewania powierzchniowego. Wszystko zależy od przyjętych parametrów pracy wszystkich odbiorników ciepła.

jektant instalacji sanitarnych. Można wszakże wskazać pewne zależności pomiędzy np. powierzchnią ogrzewania podłogowego a przepustowością komponentów termostatycznego systemu regulacji temperatury z zaworem przelotowym. Nie wnikając głęboko w szczegóły systemu ogrzewania powierzchniowego, można wskazać pozostałe parametry z dużą dozą prawdopodobieństwa na podstawie ogólnej znajomości zagadnienia oraz doświadczenia. W szczególności dotyczy to spodziewanej maksymalnej temperatury i ciśnienia pracy instalacji. Zgodnie z obowiązującym prawem budowlanym oraz rozporządzeniem Dz. U. 75, poz.

690 wraz z nowelizacjami [1], które stanowią jego emanację, maksymalna temperatura czynnika grzewczego źródła ciepła nie może przekraczać 90°C zgodnie z § 135. Punkt 5. „W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi zabrania się stosowania ogrzewania parowego oraz wodnych instalacji ogrzewczych o temperaturze czynnika grzejnego przekraczającego 90°C”. Ciśnienie w instalacji nie może przekraczać 6 barów, przez analogię z § 134. Punkt 1 „Ciśnienie wody w instalacji wodociągowej w budynku, poza hydrantami przeciwpożarowymi, powinno wyno-

sić przed każdym punktem czerpalnym nie mniej niż 0,05 MPa (0,5 bara) i nie więcej niż 0,6 MPa (6 barów)”. W praktyce ciśnienia maksymalne są niższe i decydują o nich nastawy zaworów bezpieczeństwa. Niejednokrotnie przy kotłach wiszących nie przekraczają 2,53 barów. Do rzadkości należą maksymalne temperatury sięgające 90°C, w praktyce instalacyjnej są niższe. Przy kotłach stałopalnych prostych bez automatyki, kominkach, kotłach gazowych lub olejowych starej generacji temperatura zasilania może okresowo zbliżać się do 90°C. Przy kotłach stałopalnych z automatyką lub kotłach gazowych wiszących zazwyczaj temperatura zasilania jest poniżej 80°C. Maksymalna temperatura zasilania w obiegu ogrzewania powierzchniowego zwykle mieści się w granicach 35-50°C. Wyższe lub niższe temperatury obliczeniowe zasilania obiegów ogrzewania powierzchniowego należą do rzadkości.

Ciśnienie dyspozycyjne pompy obiegowej [5] (rys. 1) zależy od oporów miejscowych oraz spadku ciśnienia na odcinkach prostych rur i oblicza się go z wykorzystaniem oprogramowania inżynierskiego. W typowych przypadkach, gdy długość pętli ogrzewania płaszczyznowego nie jest zbyt duża (l < 80 m), zazwyczaj mieści się ona w granicach 20-30 kPa. Duża rozbieżność w zakresie parametrów technicznych armatury termostatycznego systemu regulacji temperatury z zaworem przelotowym dotyczy przepustowości, ponieważ związane jest to ze strumieniem

Parametry układu W przypadku konkretnej instalacji ogrzewania płaszczyznowego, gdy już wybrano system redukcji temperatury czynnika grzewczego (o ile jest to konieczne), należy zdecydować, jakie powinny być parametry techniczne komponentów układu. Sprawa nie jest trywialna i o ich doborze decyduje pro-

24

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

statyczna jest w stanie zamknąć zawór termostatyczny dla: l kVS = 1 m3/h wynosi ok. 60 kPa, l kVS = 2,2 m3/h wynosi ok. 40 kPa, l kVS = 5,1 m3/h wynosi ok. 20 kPa.

Działanie

przepływającego czynnika grzewczego, zaś strumień czynnika grzewczego zależy od zapotrzebowania na strumień ciepła. Dla budynków projektowanych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa budowlanego w zakresie izolacyjności cieplnej można teoretycznie i doświadczalnie wyznaczyć przepustowość w systemie redukcji temperatury armatur. Na tej podstawie można skompletować zestawy odpowiednie do ogólnej powierzchni ogrzewanej. Oczywiście należy nadmienić, że są to dobory poglądowe i każdorazowo rekomenduje się ich sprawdzenie i przeliczenie przez uprawnionego projektanta instalacji sanitarnych. W tabelach przedstawiłem parametry przykładowych zestawów, które można spotkać w sprzedaży. www.instalator.pl

W każdym z wymienionych zestawów może to być ta sama głowica termostatyczna z czujnikiem zewnętrznym i kapilarą o zakresie regulacji 2050°C lub zbliżonym. Analogicznie w każdym zestawie może być ten sam wyłącznik zabezpieczający bimetaliczny ze stykiem przełącznym o zakresie regulacji 10-90°C lub zbliżonym. W przypadku głowicy termostatycznej ważne jest, aby przyłącze było kompatybilne z przyłączem zaworu termostatycznego. W przypadku zestawów redukcji temperatury z zaworami termostatycznymi o dużej przepustowości zaworów (kVS > 2 m3/h) należy sprawdzić, przy jakiej różnicy ciśnienia głowica jest w stanie szczelnie zamknąć zawór termostatyczny. Różnica ciśnienia, przy którym typowa głowica termo-

Głowica termostatyczna zabudowana na zaworze termostatycznym jest regulatorem proporcjonalnym bezpośredniego działania, który nie wymaga zasilania zewnętrznego. Energię do pracy czerpie w oparciu o siły natury tj. rozszerzalność objętościową czynnika roboczego. W wyniku wzrostu temperatury w rurze, do której przymocowany jest czujnik zewnętrzny głowicy, następuje wzrost objętości cieczy. Nadwyżka objętości cieczy przenoszona jest kapilarą od czujnika temperatury do cylindra głowicy termostatycznej, co powoduje wypychanie tłoczka w cylindrze. Tłoczek zaś naciska na trzpień zaworu termostatycznego, powodując jego przymykanie. Powoduje to spadek przepływu czynnika roboczego, co pociąga za sobą spadek temperatury rury, do której przymocowany jest czujnik zewnętrzny, w wyniku czego kurczy się czynnik roboczy i głowica otwiera zawór. Otwieranie zaworu powoduje wzrost przepływu czynnika roboczego, a więc i temperatury rury itd.

Po pewnym czasie dochodzi do stanu równowagi pomiędzy wartością temperatury zadanej na głowicy termostatycznej a wartością temperatury w miejscu przyłożenia czujnika zewnętrznego głowicy termostatycznej.

Pozostałe komponenty zestawu regulacji temperatury muszą być indywidualnie dobierane w oparciu o parametry techniczne grzejników powierzchniowych. W tabelach 1-4 podano przykładowe parametry techniczne zestawów w oparciu o powierzchnie grzejników podłogowych w typowych przypadkach.

Przedmiotem następnego artykułu będą systemy redukcji temperatury w oparciu o inny schemat technologiczny.

Grzegorz Ojczyk Literatura: [1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dziennik Ustaw nr 75, poz. 690, wraz z nowelizacjami).

[2] Materiały firmowe HERZ Armatura i Systemy Grzewcze Spółka z o.o.

25

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Przyszłość kotłów na paliwa stałe (1)

Ustalone wymagania W artykułach postaram się przybliżyć Państwu zobowiązania, którym będą musieli sprostać dostawcy wprowadzający do obrotu lub użytkowania kotły na paliwa stałe oraz kotły włączane do zestawów zawierających - oprócz kotła - ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne.

W poprzednich artykułach („Magazyn Instalatora” 5, 6-7/2016 - przyp. red.) podałem zakres obowiązywania rozporządzenia 2015/1189 oraz termin jego wprowadzenia w życie. Zawarłem w nich również najważniejsze definicje związane z tematem.

Rozporządzenie 2015/1187 ustala obowiązki dostawców i dystrybutorów wprowadzających do obrotu lub użytkowania kotły na paliwo stałe, w tym również kotły na paliwo stałe włączane do zespołów zawierających kocioł, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne, w zakresie etykietowania kotłów i zespołów. W rozporządzeniu ustalono wymagania dotyczące etykietowania energetycznego i umieszczania dodatkowych informacji o ko-

26

tłach na paliwo stałe o nominalnej mocy cieplnej 70 kW lub mniejszej oraz zestawów zawierających kocioł na paliwo stałe o nominalnej mocy cieplnej 70 kW lub mniejszej, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne. Podobnie jak rozporządzenie 2015/1189 również omawiane rozporządzenie nie dotyczy kotłów podgrzewających tylko wodę użytkową, kotłów przeznaczonych do wytwarzania pary lub podgrzewania powietrza, kotłów kogeneracyjnych o maksymalnej mocy elektrycznej 50 kW lub większej i kotłów opalanych biomasą niedrzewną.

Obowiązki dostawców i dystrybutorów Zgodnie z postanowieniami rozporządzenia 1187/2015 od dnia 1 kwietnia 2017 r. dostawcy wprowadzający do obrotu lub użytkowania kotły na paliwa stałe oraz kotły włączane do zestawów zawierających oprócz kotła ogrzewacze dodatkowe; regulatory temperatury i urządzenia słoneczne są zobowiązani do dopilnowania, aby: a) każdy kocioł na paliwa stałe oraz każdy kocioł przeznaczony do użytkowania w zestawie zawierającym oprócz kotła ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne był dostarczany wraz z drukowaną etykietą, której format, wymiary i zawarte w niej informacje, w tym klasyfikacja efektywności energetycznej, były zgodne z wymaganiami ustalonymi w załączniku III do rozporządzenia. b) dla każdego modelu kotła na paliwo stałe dostarczono dystrybutorom

elektroniczną etykietę zawierającą identyczne informacje, jak etykiety pokazane na rysunkach 1 i 2, oraz klasyfikację efektywności energetycznej określoną w załączniku II do rozporządzenia; Rysunek 1 prezentuje wzór etykiety dla kotła na paliwa stałe: l w polu I należy podać nazwę dostawcy lub jego znak towarowy, l w polu II należy podać identyfikator modelu, l w polu III symbol funkcji ogrzewania pomieszczeń, l w polu IV należy podać klasę efektywności energetycznej kotła ustaloną wg załącznika II do rozporządzenia; wierzchołek strzałki zawierającej literowe oznaczenie klasy efektywności energetycznej kotła powinien znajdować się na wysokości wierzchołka strzałki odpowiadającej mu klasy efektywności energetycznej, l w polu V należy podać nominalną moc cieplną kotła w kW, w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej, l w polu VII dla kotłów kogeneracyjnych należy zaznaczyć symbol funkcji wytwarzania energii elektrycznej.

Uwaga! W załączniku nr III do rozporządzenia podano szczegółowe wymagania dotyczące wymiarów, grafiki i kolorystyki etykiet.

Rysunek 2 pokazuje wzór etykiety dla kotła na paliwa stałe przeznaczonego do użytkowania w zestawach zawierających kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne: l w polu I należy podać nazwę dostawcy lub jego znak towarowy, l w polu II należy podać identyfikator modelu, l w polu III należy podać symbol funkcji ogrzewania pomieszczeń, l w polu IV należy podać klasę efektywności energetycznej kotła ustaloną wg załącznika II do rozporządzenia, l w polu V należy podać wskazanie, czy do zestawu zawierającego kocioł na pawww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

liwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne może być włączony kolektor słoneczny, zasobnik ciepłej wody użytkowej, regulator temperatury lub ogrzewacz dodatkowy, l w polu VI należy podać klasę efektywności energetycznej zestawu zawierającego kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne ustaloną wg załącznika II do rozporządzenia; wierzchołek strzałki zawierającej literowe oznaczenie klasy efektywności energetycznej zestawu powinien znajdować się na wysokości wierzchołka strzałki odpowiadającej mu klasy efektywności energetycznej.

Uwaga! W załączniku nr III do rozporządzenia podano szczegółowe wymagania dotyczące wymiarów, grafiki i kolorystyki etykiet. c) dla każdego modelu kotła na paliwo stałe, w tym również dla kotłów przeznaczonych do użytkowania w zespołach zawierających wraz z kotłem ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne, była dostarczona karta produktu zgodna z wymaganiami ustalonymi w załączniku IV do rozporządzenia; d) dla każdego modelu kotła na paliwo stałe dostarczono dystrybutorom elektroniczną kartę produktu; e) na każde żądanie organów państw członkowskich oraz Komisji była udostępniana dokumentacja techniczna, której zakres ustalono w pkt 1 załącznika V do rozporządzenia; f) wszelkie reklamy modelu kotła zawierające informacje związane ze zużyciem energii lub cenę zawierały również klasę efektywności energetycznej danego modelu kotła; www.instalator.pl

8 (216), sierpień 2016

g) materiały promocyjne modelu kotła opisujące jego parametry techniczne zawierały również klasę efektywności energetycznej danego modelu kotła.

W rozporządzeniu ustalono (artykuł 4) dodatkowe obowiązki dla dystrybutorów. Obowiązki te dotyczą informacji przekazywanych nabywcy w przypadku ofert sprzedaży, wypożyczania lub ofert sprzedaży ratalnej kotłów na paliwa stałe. Informacje, które należy podawać w przypadku, gdy użytkownicy nie mogą zobaczyć oferowanego produktu, ustalono w załączniku VI do rozporządzenia. W przypadku kotłów na paliwo stałe informacje te obejmują: klasę efektywności energetycznej, nominalną moc cieplną w kW w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej, współczynnik efektywności energetycznej w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej, a w przypadku kotłów kogeneracyjnych - również sprawność elektryczną w % w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej.

Podobnie dla kotłów na paliwa stałe stanowiących wyposażenie zestawów zawierających obok kotła ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne - przekazywane informacje powinny zawierać klasę efektywności energetycznej, współczynnik efektywności energetycznej w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej oraz informacje wyszczególnione w punktach 1 i 2 załącznika IV do rozporządzenia.

Dystrybutorzy kotłów na paliwa stałe powinni dopilnować, aby: l każdy kocioł był zaopatrzony na zewnątrz etykietą spełniającą podane wyżej wymagania; l kotły oferowane na sprzedaż, do wypożyczenia lub w sprzedaży ratalnej, użytkownikowi, który nie może zobaczyć oferowanego produktu, były wprowadzane do obrotu wraz z informacjami ustalonymi w pkt. 1 załącznika IV (informacje w kolejności: klasa efektywności energetycznej, nominalna moc cieplna kW zaokrąglona do najbliższej liczby całkowitej, współczynnik efektywności energetycznej zaokrąglony do najbliższej liczby całkowitej, dla kotłów kogeneracyjnych sprawność elektryczną w % zaokrągloną do najbliższej liczby całkowitej); l w ofertach internetowych należy podać informacje ustalone w załączniku VII. W tym przypadku definiuje się dodatkowo terminy:

a) „mechanizm wyświetlania” oznaczający każdy ekran służący do wyświetlania treści internetowych; b) „wyświetlacz wbudowany” oznaczający interfejs umożliwiający dostęp do ekranu za pomocą myszy lub rozszerzenie innego obrazu albo zbioru danych na ekranie dotykowym; c) „ekran dotykowy” oznacza reagujący na dotyk ekran komputera, tabletu lub smartfonu; d) „tekst zastępczy” oznacza tekst wprowadzony jako alternatywa dla grafiki, pozwalający przedstawić informacje w innej formie (gdy urządzenia nie mogą wyświetlić grafiki) lub jako pomoc ułatwiająca dostęp.

W internecie zamieszcza się stosowną etykietę (o odpowiedniej wielkości) otrzymaną od dostawców, którą należy umieścić w bliskiej odległości od ceny. Etykietę należy wypełnić z wykorzystaniem danych z kart pro-

27

miesięcznik informacyjno-techniczny

duktu. Jeżeli zastosowano wyświetlacz wbudowany, etykieta powinna pojawić się przy pierwszym kliknięciu myszą lub rozszerzeniu ekranu dotykowego.

W przypadku wyświetlacza wbudowanego obraz: l jest strzałką w kolorze odpowiadającym klasie efektywności energetycznej; l zawiera oznaczenie klasy efektywności energetycznej; l ma formę ustaloną w załączniku; l informacjami zawartymi w etykiecie powinien wyświetlać się w sekwencji ustalonej w załączniku VII do rozporządzenia.

Na mechanizmie wyświetlania należy również umieścić (w pobliżu ceny) stosowną kartę produktu. Na wyświetlaczu wbudowanym powinno być widoczne i czytelne oznaczenie „karta produktu” - karta produktu powinna pojawiać się przy pierwszym kliknięciu myszą.

W załączniku nr IV do rozporządzenia podano szczegółowe wytyczne dotyczące informacji technicznych podawanych w karcie produktu.

Etykiety Ustalony w rozporządzeniu wzór etykiety dla kotła na paliwo stałe pokazano na rysunku 1, a wzór etykiety dla kotła na paliwo stałe przeznaczonego do użytkowania w zestawie zawierającym oprócz kotła ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne pokazano na rysunku 2.

Od dnia 26 września 2019 r. dostawcy wprowadzający do obrotu lub użytkowania kotły na paliwo stałe

8 (216), sierpień 2016

oraz kotły przeznaczone do zestawów zawierających kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne są zobowiązani do dopilnowania, aby: a) każdy kocioł na paliwa stałe był dostarczany wraz z drukowaną etykietą pokazaną na rysunku 3, której format, wymiary i zawarte w niej informacje, w tym klasyfikacja efektywności energetycznej, były zgodne z wymaganiami ustalonymi w załączniku III do rozporządzenia.

Rysunek 3 przedstawia wzór etykiety dla kotła na paliwa stałe obowiązujący do dnia 26 września 2019 r.

Opis jak do rysunku nr 1. b) dystrybutorom każdego modelu kotła udostępniono etykietę elektroniczną zgodną z wymaganiami podanymi w pkt a).

Przy porównaniu wzorów etykiet pokazanych na rysunkach 1 i 2 ze wzorem etykiety pokazanej na rysunku 3, zwracam uwagę fakt, że z etykiety pokazanej na rysunku 3 usunięto oznakowania klas efektywności energetycznych oznaczonych literami „E”; „F” i „G” - trzech najniższych klas efektywności energetycznej kotłów na paliwa stałe.

Ustalanie klasy EEI Klasę efektywności energetycznej kotła na paliwo stałe deklarowaną w etykiecie dla zalecanego paliwa należy ustalić wg wzoru: EEI = ηson * 100 * BLF – F(1) – F(2) * 100 + F(3) * 100 gdzie: ηson - sezonowa efektywność ogrzewania pomieszczeń w trybie aktywnym, obliczona w sposób podany w

części I czyklu („Magazyn Instalatora” 5 i 6-7/2016); BLF - współczynnik preferujący na potrzeby etykietowania efektywności energetycznej kotły opalane biomasą; BLF = 1,45 dla kotłów opalanych biomasą i BLF = 1 dla kotłów opalanych paliwami kopalnymi; F(1) - uwzględnia negatywny wpływ na współczynnik efektywności energetycznej czynników związanych z regulacją temperatury; F(1) = 3; F(2) - uwzględnia negatywny wpływ na współczynnik efektywności energetycznej zużycia energii elektrycznej na potrzeby własne; F(2) oblicza się w sposób podany w części I cyklu („Magazyn Instalatora” 5 i 6-7/2016); F(3) - uwzględnia pozytywny wpływ sprawności elektrycznej ηel,n kotłów kogeneracyjnych na współczynnik efektywności energetycznej; F(3) = 2,5 * ηel,n.

Klasy efektywności energetycznej kotłów na paliwo stałe, w zależności od współczynnika efektywności energetycznej, zestawiono w tabeli 1.

Klasę efektywności energetycznej zestawu zawierającego kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne, deklarowaną w etykiecie dla zalecanego paliwa należy ustalić w zależności od: l współczynnika efektywności energetycznej kotła podstawowego na paliwo stałe; l klasy regulatora temperatury; l sezonowej efektywności energetycznej ogrzewania pomieszczeń dla kotła dodatkowego; l udziału energii słonecznej wykorzystywanej przez zestaw (zaczerpniętych z karty produktu urządzenia słonecznego, w tym wielkości kolektora, pojemności zasobnika, efektywności kolektora i klasy zasobnika); l sezonowej efektywności ogrzewania pomieszczeń przez pompę ciepła (zaczerpniętej z karty produktu pompy ciepła); l udziału energii pompy ciepła.

W obliczeniach należy uwzględnić wagi przypisane do poszczególnych urządzeń zestawione w tabeli 2.

W natępnym artykule kontunuowana będzie tematyka obliczania współczynnika efektywności energetycznej zestawu.

Sławomir Pilarski

28

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Pompy ciepła - modernizacja budynków szkolnych i przedszkolnych

OZE w edukacji Okres wakacji w przypadku wielu szkół oznacza czas remontów. Modernizacja dotyczy czasem wymiany okien, parkietu czy odświeżenia ścian. Często jednak wiąże się z poważnymi nakładami jak np. wymiana lub modernizacja systemu ogrzewania.

W placówkach edukacyjnych stosowane są również gazowe absorpcyjne pompy ciepła. Zastosowano je między innymi w Zespole Szkół nr 1 w Choszcznie, Szkole Podstawowej w Lipnicy Wielkiej oraz Szkole Podstawowej w Trzycierzu. We wszystkich Dokonując wyboru nowego systemu opałowym. Po analizie ekonomicznej tych obiektach pompy ciepła zostały grzewczego w szkołach, warto wziąć wybrano instalację z pompami ciepła. wybrane ze względu na chęć posiadapod uwagę instalację z pompą ciepła W budynku po modernizacji zamon- nia taniego w eksploatacji i bezobsłujako rozwiązanie ekonomiczne i eko- towano 2 pompy ciepła typu powie- gowego systemu grzewczego. logiczne, trwale likwidujące tzw. niską trze/woda, które są zainstalowane na W czasach niżu demograficznego emisję zanieczyszczeń powietrza. Po- zewnątrz i połączone w kaskadę. Ich zasadnym wydaje się być obniżanie niżej przedstawię kilka przykładów łączna moc to 26 kW. Ze względu na kosztów utrzymania placówek edukadobrych praktyk stosowania tej tech- przeznaczenie budynku dużą wagę cyjnych. Nic więc dziwnego, że coraz nologii w obiektach edukacyjnych. przywiązuje się do zapewnienia ciszy więcej samorządów decyduje się na zaNa pompę ciepła zdecydowano się i komfortu. Na parterze budynku za- stosowanie w szkołach pomp ciepła, m.in. w szkole podstawowej często korzystając z możliw Zalesiu Śląskim. Budywości pokrycia części kosznek został zmodernizowatów inwestycyjnych z dofiny w 2013 r. Wybudowany nansowań przeznaczonych w 1965 roku gmach szkoły na modernizację budynogrzewany był dotychczas ków administracji publiczza pomocą dwóch kotłów nej. Pompy ciepła to niewęglowych. Wymieniono je zawodne urządzenia, które na dwie pompy ciepła, któdodatkowo nie wymagają re pracują w kaskadzie, obsługi. Serwis i konserosiągając moc grzewczą do wacja urządzeń nie są kosz120 kW. Źródłem ciepła towne i nie leżą w gestii jest kolektor gruntowy piopracowników szkoły, a żynowy wykonany w postaci wotność urządzeń to zwy28 odwiertów o długości kle kilkanaście, a nawet 100 mb każdy. Pompy ciekilkadziesiąt lat - to również pła zapewniają temperatu- Fot. Przedszkole integracyjne „Osinkowo” w Głownie przekłada się na dodatkowe rę wewnętrzną budynku na (źródło: www.osinkowo.pl). oszczędności. Jednocześnie poziomie +21°C. Należy zachowana jest estetyka dodać, że w tym przypadku wyelimi- stosowano ogrzewanie podłogowe, a na budynków, co zapewnia odpowiednie nowano także źródło niskiej emisji pierwszym piętrze zainstalowano grzej- warunki do nauki dla podopiecznych szczególnie szkodliwych zanieczysz- niki. Efekt ekonomiczny - rachunki za placówek szkolnych i edukacyjnych. Inczeń do powietrza jak pyły zawieszo- ogrzewanie i ciepłą wodę są znacznie stalacja z pompą ciepła może być jedne i rakotwórcze (PM10 i PM2,5) niższe w porównaniu do alternatyw- nocześnie obiektem dydaktycznym oraz wielopierścieniowe węglowodory nych źródeł ciepła. wykorzystywanym podczas pokazoaromatyczne [benzo(a)piren].

Podobne rozwiązania przyjęto rów- wych lekcji z ekologii. Systemy zawieKolejnym przykładem zastosowa- nież w 6 obiektach edukacyjnych na te- rające pompy ciepła są „ciche” z uwania pompy ciepła w obiekcie eduka- renie gminy Aleksandrów Łódzki: w gi na niski poziom hałasu oraz „czyste” cyjnym jest przedszkole integracyjne dwóch przedszkolach i w czterech - nie powodują zanieczyszczenia śro„Osinkowo” w Głownie. Inwestor, ze szkołach podstawowych. Środki na in- dowiska w zakresie tzw. niskiej emisji względu na brak dostępu do gazu westycję pochodziły z Europejskiego zanieczyszczeń powietrza. ziemnego, oprócz pomp ciepła brał pod Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Paweł Lachman, PORT PC uwagę system z gazem LPG lub olejem budżetu gminy. www.instalator.pl

29

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Dolne źródło pompy ciepła

Wypełnienie sondy pionowej Sprawność energetyczna pompy ciepła z dolnym źródłem w postaci sondy pionowej zależy w znacznym stopniu od wypełnienia otworu sondy; w tym zarówno od rodzaju materiału wypełniającego, jak i od sposobu wypełnienia. Ten ważny etap prac ziemnych nie zawsze jest dostatecznie doceniany i nie zawsze jest realizowany właściwie.

Sonda pionowa, jako dolne źródło pompy ciepła, ma decydujący wpływ na ilość uzyskiwanego ciepła i w efekcie na wydajność energetyczną całej instalacji ogrzewczej. Ilość uzyskiwanego ciepła będzie zależeć nie tylko od głębokości sond pionowych i ich ilości, ale w znacznym stopniu od przepływu ciepła z gruntu (górotworu) do czynnika roboczego instalacji hydraulicznej sondy.

O przepływie ciepła decyduje wypełnienie odwiertu sondy odpowiednim materiałem i w odpowiedni sposób. Właściwe wypełnienie odwiertu ma wpływ również na przyszłe koszty eksploatacji pompy ciepła, które zwykle mamy na względzie przy decydowaniu się na taką inwestycję. Dlatego ten etap prac wymaga szczególnej staranności wykonania. Dla przyszłych korzyści (oszczędności) nie można oszczędzać na kosztach materiałowych i wykonawczych, które i tak nie są wielkie w porównaniu do kosztów całej inwestycji.

Punkt startowy Punktem wyjścia prac geologicznych, jakim jest wykonanie odwiertu dolnego źródła pompy ciepła, powinien być projekt geologiczny. Przedsięwzięcia związane z projektowaniem i instalacją pomp ciepła są uregulowane w następujących aktach prawnych: prawo geologiczne i górnicze, prawo wodne, prawo ochrony środowiska, prawo budowlane i ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Do najważniejszych należą: l ustawa Prawo Geologiczne i Górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. 2011 nr 163 poz. 981),

30

l Rozporządzenie Ministra Środowiska

w sprawie prac geologicznych z dnia 19.12.2001 r. (Dz. U. nr 153, poz. 1777), l ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2001 nr 115 poz. 1229).

Projekt powinien zawierać tzw. profil geologiczny gruntu, uzyskany na podstawie map geologicznych lub odwiertu kontrolnego. Na profil geologiczny składają się różne warstwy w zależności od położenia w terenie. Najczęściej spotyka się pod warstwą gleby m.in. piaski, żwiry, gliny zwałowe, iły, mułki, węgiel brunatny, skały wapienne i warstwy wodonośne. Ocenie podlega również wilgotność wydobywanego urobku odwiertu - zarówno dla oszacowania wydajności cieplnej, jak i jego wypełnienia. Odwiert kontrolny wykonywany jest zwykle przy większych inwestycjach.

Od profilu geologicznego, składu i wilgotności zależeć będzie w dalszej kolejności wypełnienie odwiertu. Projekt powinien określić warunki, jakie ma spełnić materiał wypełniający odwiert i podać sposób jego doprowadzenia do odwiertu, ze szczególnym uwzględnieniem warstw wodonośnych.

Te prace mają zasadnicze znaczenie dla odpowiedniej wydajności cieplnej i

Rys. Najważniejsze cechy prawidłowo wypełnionego odwiertu pionowego dolnego źródła pompy ciepła (z archiwum firmy Aspol-FV).

bezpieczeństwa dolnego źródła oraz środowiska naturalnego.

W naszym prawie nie ma odnośnego dokumentu określającego warunki, jakie powinien spełniać materiał wypełniający odwiert dolnego źródła. Możemy posłużyć się wytycznymi Stowarzyszenia Inżynierów Niemieckich (VDI) zawartymi w arkuszu VDI 4640 cz. 2, w których znajdują się m.in. wymagania dot. materiałów używanych do wypełnienia odwiertów sond pionowych.

Podstawowym zadaniem materiału wypełniającego odwiert jest dobre połączenie termiczne instalacji hydraulicznej dolnego źródła z gruntem (górotworem), zapewniające sprawny przepływ ciepła do obiegu pompy.

Właściwy efekt uzyskuje się, stosując materiał o odpowiednich właściwościach termicznych [współczynnik przewodzenia ciepła rzędu 2 W/(m * K)] i taki sposób wprowadzenia go do odwiertu, by zapewnić całkowite wypełnienie odwiertu.

Wypełnienie zawiesiną Najskuteczniejszym sposobem gwarantującym całkowite wypełnienie odwiertu jest wprowadzanie materiału w postaci półplastycznej zawiesiny wodnej od dołu otworu. Stosuje się do tego specjalną pompę i przewód wprowadzony do samego dołu odwiertu. Przewód w miarę wypełniania odwiertu wyciąga się sukcesywnie aż do całkowitego wyjęcia.

Ten sposób wypełnienia wymaga zastosowania specjalnego materiału wypełniającego. Takie materiały są powszechnie stosowane w krajach Europy Zachodniej, ale też w Czechach i Słowacji. Na naszym rynku dostępne są również, chociaż w mniejszym asortymencie.

Produkowane są w postaci suchej masy, podobnej w wyglądzie do cementu lub szarego gipsu. Bezpośrednio przed użyciem tworzy się z nich mieszaninę wodną według określonej procedury podanej przez producenta w postaci krótkiej inwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

strukcji. Stężenie mieszaniny powinno być uzależnione od warunków geologicznych odwiertu i twardości wody użytej do wykonania mieszaniny.

Zastosowanie takiego materiału ma wiele zalet. Gwarantuje odpowiednie właściwości eksploatacyjne i utrzymanie skutecznego termicznego połączenia dolnego źródła z gruntem.

Masy te twardnieją odpowiednio szybko, ale nie wysychają, dzięki czemu nie zmienia się ich współczynnik przewodzenia ciepła, nie kurczą się i nie pękają, nie powstają szczeliny i pustki, w efekcie czego nie zmienia się ich skuteczność przenikania ciepła.

Inną ważną zaletą tych materiałów jest trwała izolacja i separacja warstw wodonośnych dzięki niskiej przepuszczalności wody oraz odporności na wymywanie i migrację ich masy do wód gruntowych.

Przed dopuszczeniem do obrotu handlowego materiały te są badane przez odpowiednie instytuty i laboratoria na okoliczność ich szkodliwości na środowisko naturalne. Muszą spełniać dyrektywę UE 2003/53/WE, która odnosi się do ograniczeń przy wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych.

Jak w każdym przypadku, tak i tu możemy mieć do czynienia z wieloma różnymi odmianami materiałów dedykowanych do wypełnienia odwiertów pod dolne źródła pomp ciepła. Dlatego przez ostatecznym zakupem należy zasięgnąć opinii specjalisty i zapoznać się z właściwościami materiałów. Mogą się one różnić współczynnikiem przewodzenia ciepła w znacznym zakresie, nawet od 0,5 do powyżej 2 W/(m * K).

Im wyższy współczynnik, tym lepszy materiał. Jednocześnie będą też one różnić się ceną. Tańszy będzie z pewnością charakteryzował się gorszymi właściwościami termicznymi, co może w efekcie oznaczać wyższe i nieopłacalne koszty w okresie eksploatacji.

Z pewnym niepokojem należy przyjąć fakt, że producenci i dystrybutorzy pomp ciepła w naszym kraju nie interesują się problematyką dolnych źródeł, a sondami pionowymi w szczególności.

Nie podają w swoich materiałach informacyjnych żadnych wymagań czy chociażby wskazówek i najważniejszych informacji dotyczących wykonania dolnych źródeł, które docierałyby do przyszłych użytkowników pomp ciepła. W żadnej z markowych firm grzewczych nie można było dowiedzieć www.instalator.pl

8 (216), sierpień 2016

się od doradców technicznych, jak i czym powinien być wypełniony odwiert sondy pionowej.

Błędne wypełnienie Złe działanie dolnego źródła w postaci pionowej sondy, na skutek wadliwego wypełnienia, użytkownik będzie niesłusznie przypisywał złemu działaniu pompy. W interesie więc użytkownika i dostawcy pompy ciepła powinna leżeć troska dostawcy o posiadanie i przekazywanie odpowiednich informacji, zarówno przyszłemu użytkownikowi, jak i wykonawcom dolnych źródeł. Może nawet powinny być tu sformułowane pewne wymagania dostawcy, od których uzależnione byłyby warunki gwarancji na pompę ciepła.

W wielu przypadkach stosuje się praktykę wypełniania odwiertów pionowych, która jest zaprzeczeniem wszystkich wyżej podanych zasad. Wy-

pełnia się bowiem odwiert urobkiem wydobytym podczas wiercenia, wsypując go od góry. Taki sposób nie zapewnia dobrego wypełnienia odwiertu, dobrego przenikania ciepła z gruntu do obiegu pompy ciepła, odpowiedniej separacji i izolacji warstw wodonośnych.

Jako usprawiedliwienie takiego sposobu wypełnienia odwiertów wykonawcy powołują się na zjawisko zaciskania się z czasem otworów na skutek panującego ciśnienia w głębi ziemi. Takie zjawisko w istocie występuje, ale nie mamy nad nim żadnej kontroli i nie wiadomo, czy i kiedy nastąpi całkowite i skuteczne pod każdym względem wypełnienie odwiertu. Nie ma też pewności, że w ten sposób zostaną uszczelnione warstwy wodonośne i nie będzie zachodzić mieszanie się wód podziemnych. dr inż. Jan Siedlaczek

ER DANFOSS LID

DE LI

R

31

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Podstawowe elementy układu hydraulicznego w PC

System z pompą W odpowiedzi na liczne zapytania czytelników „Magazynu Instalatora” odnośnie do układów hydraulicznych dedykowanych systemom pomp ciepła, chciałbym dzisiejszy artykuł poświęcić podstawowym komponentom systemu hydraulicznego.

Pompa ciepła w porównaniu do konwencjonalnych źródeł ciepła jest urządzeniem stosunkowo wrażliwym, przez co system musi zostać odpowiednio zaprojektowany oraz wykonany, aby zapewnić niskie koszty eksploatacji oraz bezawaryjną pracę maszynowni z pompą ciepła. Dzięki licznym szkoleniom producenckim, a także tym organizowanym przez niezależne stowarzyszenia, np. EUCERT, poziom wiedzy firm wykonawczych nieustannie rośnie, co ma przełożenie na rozwój branży pomp ciepła. Przy-

glądając się konkretnym rozwiązaniom stosowania pomp ciepła, każdorazowo musimy zwracać uwagę na całość. Pompa ciepła to nie tylko urządzenie danego producenta - tak naprawdę klient, który decyduje się na takie rozwiązanie, w większości przypadków kupuje system, a nie tylko urządzenie. Tylko odpowiednie zaprojektowanie całego systemu z pompą ciepła daje wymierne korzyści użytkownikowi. Przez pojęcie systemu mam na myśli trzy czynniki składowe, a mianowicie instalacje dolnego źródła

ciepła, pompę ciepła oraz instalacje górnego źródła ciepła. Jeżeli jeden z tych elementów nie pracuje optymalnie, sprawność całego systemu i jego eksploatacja przestają być opłacalne. Niebagatelny wpływ na system ma również ilość jego wykonawców. Jeżeli inwestor zdecyduje się na przeprowadzenie kompletnej inwestycji z jednym wykonawcą, umożliwi to zoptymalizowanie jej pod kątem finansowym i technicznym. W przypadku gdy każdy z elementów jest wykonywany przez kogoś innego, trudno jest dochodzić swoich praw i szukać odpowiedzialności, kiedy elementy systemu mogą po prostu okazać się niedopasowane.

Ażeby przybliżyć ideę systemu, postaram się Państwu zobrazować przykładowy układ hydrauliczny z zastosowaniem pompy ciepła typu solanka/woda do przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz ogrzewania w standardowym budynku jednorodzinnym. Na rysunku zaprezentowane jest uniwersalne rozwiązanie z wykorzystaniem zasobnika ciepłej wody użytkowej, zbiornika buforowego oraz podzespołów dolnego i górnego źródła.

Jest to jedno z przykładowych rozwiązań, na podstawie którego postaram się przybliżyć zależności i algorytmy pracy systemu, a jako kolejne będą omawiane układy bardziej rozbudowane.

Dolne źródło

Rys. Schemat hydrauliczny pompy ciepła typu solanka/woda.

Ogrzewanie oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej.

32

Zaczynając naszą przygodę z poniższym rozwiązaniem, skoncentrujmy się na początku na dolnym źródle pompy ciepła. W przypadku pomp typu solanka/woda najczęściej jest to system odwiertów lub kolektora płaskiego. Niezależnie w jakiej technologii zostanie ono wykonane, konieczne jest zastosowanie kilku elementów zabezpieczających parownik pompy ciepła przed brakiem przepływu, jak i przed potenwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

cjalnymi zanieczyszczeniami znajdującymi się w tej instalacji. Ponieważ w większości przypadków system dolnego źródła ciepła jest wykonany w układzie zamkniętym ciśnieniowym, aby chronić instalację przed znaczącymi skokami ciśnienia, konieczne jest zastosowanie przeponowego naczynia wzbiorczego (MAG). Tutaj ważne, aby było ono dobrane odpowiednio do zładu roztworu glikolu w układzie dolnego źródła ciepła, wahań temperatury i typu środka niezamarzającego zastosowanego w dolnym źródle. Powodem, dla którego stosujemy w dolnym źródle roztwory glikolu, jest fakt, iż podczas intensywnej pracy pompy ciepła, szczególnie w sezonie grzewczym, temperatury dolnego źródła spadają znacznie poniżej 0°C. Następnie wymagany jest manometr (MAN), który pozwoli użytkownikowi kontrolować aktualne ciśnienie w instalacji i w razie potrzeby zareagować, kiedy spadnie ono np. na skutek odpowietrzenia instalacji bądź uszkodzenia mechanicznego.

Standardowo w takich rozwiązaniach utrzymuje się ciśnienie na poziomie 1,5 bara. Elementem niezbędnym w ciśnieniowych układach dolnego źródła jest zawór bezpieczeństwa (SV), który zabezpiecza system przed wzrostem ciśnienia roboczego. Aby w sposób bezproblemowy wypłukać instalację oraz napełnić ją roztworem glikolu, stosuje się zespół zaworów kulowych (3 x SA), które umożliwiają w prosty sposób podłączenie stacji pompowej do układu.

Filtr i pompa Elementem podstawowym i zawsze koniecznym jest filtr zanieczyszczeń (FE). Montujemy go na wejściu do pompy ciepła w celu ochronienia parownika pompy ciepła przed zanieczyszczeniami. Za filtrem na schemacie widzimy automatyczny separator powietrza (GE), który w sposób automatyczny umożliwia odpowietrzenie układu. Aby wymusić przepływ roztworu glikolu w układzie dolnego źródła konieczne jest zastosowanie pompy obiegowej (M11)sterowanej poprzez automatykę pompy ciepła. Pompa obiegowa powinna zostać każdorazowo indywidualnie dobrana pod kątem oporów hydraulicznych całej instalacji dolnego źródła a także minimalnego wymaganego przepływu przez pompę ciepła. algorytm jej pracy powinien być skorelowany ze stanem pracy sprężarki. Przez załączeniem się sprężarki pompa obiegowa powinna zostać uruchomiona odpowiednio wcześniej np. 60 s. Po wyłączeniu sprężarki powinna nastąpić zwłoka w jej wyłączeniu (ok. 30 s). W czasie postoju sprężarki nie ma konieczności pracy tej pompy obiegowej, jedynie okresowo należy ją uruchomić w celu wyeliminowania zastoju. Ostatnim elementem instalacji dolnego źródła ciepła jest zawór zwrotny (KR). Jest on szczególnie istotny przy wykorzystaniu układów z pasywnym chłodzeniem. Prezentowany osprzęt dolnego źródła pozwoli szybko uruchomić instalację a także umożliwi jest prostą eksploatacje i serwisowanie. W kolejnych artykułach zostaną omówione kolejne elementy prezentowanego rozwiązania hydraulicznego i omówione zostaną ich funkcje oraz zasadność stosowania.

Przemysław Radzikiewicz www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

8 (216), sierpień 2016

Pompa ciepła - detale zmniejszające koszty

Podłogówka z PC W artykule wskażę elementy pośrednie powodujące obniżenie kosztów użytkowania, niezwiązane z samym montażem w kotłowni, oraz ustawienia programowe urządzenia.

W ostatnim artykule („Układ rozwiązany”, „Magazyn Instalatora” 67/2016 s. 46-47 - przyp. red.) opisywałem różne schematy instalacji powietrznych pomp ciepła. W zależności od wyboru przez instalatora danego rozwiązania można było układ zbudować najtaniej, z możliwie najlepszą efektywnością pracy (co powoduje możliwie niskie koszty użytkowania), lub łatwiej połączyć więcej źródeł grzewczych. W tym artykule wskażę elementy pośrednie powodujące obniżenie kosztów użytkowania, niezwiązane z samym montażem w kotłowni, oraz ustawienia programowe urządzenia.

Niskotemperaturowy odbiornik ciepła Częsty dylemat inwestora - czy ogrzewanie podłogowe ma być wszędzie, czy wystarczy na parterze (a na piętrze grzejniki)? Oczywiście łączenie dwóch instalacji odbierających ciepło jest możliwe, ale niepolecane.

Pompa ciepła pracuje najefektywniej (tzn. najtaniej) w momencie, gdy ma najniższą temperaturę zasilania, a więc dołożenie nawet jednego grzejnika wymagającego temperatury zasilania wyższej niż ogrzewanie podłogowe będzie skutkować podwyższeniem rachunków za ogrzewanie. Dla pompy ciepła poleca się stosować ogrzewanie podłogowe lub instalację grzewczą zaprojektowaną na niski parametr zasilania (tj. ogrzewanie podłogowe, ścienne, ewentualnie grzejniki niskotemperaturowe lub klimakonwektory).

34

Wykładzina posadzki Najlepszym materiałem będzie ten, który dobrze przewodzi ciepło.

Najlepsze oczywiście będą płytki ceramiczne, betony lub posadzki żywiczne. Średnio przyjmuje się, że w przypadku parkietów drewnianych temperatura zasilania instalacji będzie nawet o 3 K wyższa niż w przypadku ceramiki. Oczywiście nie trzeba rezygnować ze swoich oczekiwań odnośnie wystroju pomieszczeń. W tym momencie większość firm produkujących panele, deski podłogowe czy parkiety ma w swojej ofercie specjalnie zaprojektowane produkty o wyższym współczynniku przewodzenia ciepła (np. zapuszczane specjalnymi olejami lepiej przewodzącymi ciepło). Dodatkowo zaleca się w takim przypadku uzyskać możliwie duże zagęszczenie rur ogrzewania - tak żeby temperatura zasilania instalacji była możliwie niska.

Gęstość rur Do projektu ogrzewania potrzebujemy znać obciążenie cieplne poszczególnych pokoi. Jeśli pomiesz-

czenie będzie miało 20 m2 i obciążenie cieplne na poziomie 800 m2, to znaczy, że do jednego m2 musimy w szczytowych warunkach doprowadzić 40 W. W zależności od późniejszego zastawienia pokoju, np. przez meble, powinniśmy dodać naddatek do powyższego strumienia gęstości cieplnej o wielkości 1020%. Odczytując z tabel doborowych producentów ogrzewania podłogowego taki strumień gęstości cieplnej, uzyskamy, dla niskich parametrów zasilania, rozkładając rurę ogrzewania ze średnią wielkością co 10 cm.

Najlepiej jeśli rury będą ułożone w układzie ślimakowym - takie rozwiązanie uśredni temperaturę w podłodze. Najlepiej jeśli pętle będą stosunkowo krótkie - o długości maksymalnie 80-90 mb każda.

Ogrzewanie sypialni W rozmowach z klientami często pada zasłyszane stwierdzenie, że ogrzewanie podłogowe jest niezdrowe dla człowieka, zwłaszcza w sypialni. Badania naukowców nie potwierdziły jednak tej tezy, a promieniowanie jest jednym z najprzyjemniej odbieranych sposobów ogrzewania. Dodatkowo należy stwierdzić, że promieniowanie nie powoduje ruchów powietrza powodujących podnoszenie kurzu i roztoczy z podłogi. Inny problem wskazywany przez przeciwników ogrzewania podłogowego w sypialni, to konieczność obniżenia temperatury w pomieszczeniu na noc. Faktycznie ogrzewanie podłogowe charakteryzuje się dużą bezwładnością i w sensownym czasie nie damy rady sterować nim, szybko podnosząc lub ograniczając temperaturę pomieszczenia.

Jednakże łóżko z materawww.instalator.pl

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: tylko 11 PLN/miesiąc Kliknij po szczegółowe informacje...