Magazyn Instalatora 10/2016 by Magazyn Instalatora

nakład 11 015

2 10.

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 10 (218), październik 2016

016

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”:

ogrzewanie płaszczyznowe

l Bufor do c.o.

instalacja z pompą ciepła

l Wentylacja komfortowa l Woda szara l Kocioł z klasą l Higiena w instalacji l Jastrych poziomy l Koza w salonie

GRUNDFOS ALPHA3 SYSTEM

“System ALPHA3 umożliwia wykonanie zlecenia szybko i prosto”

RÓWNOWAŻENIE HYDRAULICZNE PROSTE JAK NIGDY DOTĄD Właściwe wyrównoważenie hydrauliczne instalacji grzewczej przyczynia się do zmniejszenia rachunków za energię elektryczną nawet o 20%. Instalator wyposażony w smartfon, Alpha Reader i najbardziej wydają energetycznie pompę obiegową ALPHA3 może to zrobić szybko i prosto. Poznaj System ALPHA3 tutaj: grundfos.pl/alpha3

ZA SYSTEMZAKUP UA ZYSK A LPHA3 SZ

*ALPHA3, ALPHA Reader oraz smartfon należy nabyć osobno. Aplikacja Grundfos Go Balance do równoważenia hydraulicznego jest darmowa.

DODAT PUN KOWE MASTEKTY W R CLUB GRUND FOS

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Jakich argumentów użyć, aby przekonać inwestora do zastosowania ogrzewania płaszczyznowego? Kiedy zastosować ogrzewanie ścienne, a kiedy podłogowe? Czy instalacje wykonać w systemie miedzianym czy tworzywowym? A może jednak zdecydować się na maty elektryczne? Pytania te można by tu jeszcze mnożyć. Wielu z Państwa zna je na pewno lepiej z własnego doświadczenia. A odpowiedzi? Nie zawsze są jednoznaczne. Jak pisze autor jednego z artykułów ringowych: „Wśród instalatorów krąży opinia, że miedziane instalacje grzewcze są drogie. Instalatorzy, proponując system ogrzewania podłogowego, zwykle porównują tylko cenę jednego metra rury. To często wprowadza w błąd inwestorów, którzy oczekują instalacji bezpiecznej, trwałej i bezawaryjnej. Tymczasem materiały mają różne właściwości i rzeczywiste koszty wykonania instalacji z miedzi i tworzyw sztucznych różnią się bardzo nieznacznie”. A jaki rodzaj ogrzewania płaszczyznowego zdobędzie Państwa uznanie? Prosimy o oddanie głosu w naszej sondzie na www.instalator.pl. Instalacja grzewcza (i nie tylko) może być niekiedy dla właściciela źródłem... irytacji. Nawet nowa może sprawiać kłopoty. Autor artykułu „Denerwujące drobiazgi” (s. 34-35) zauważa: „(..) zaliczyć można do nich np. »słabe«, zbyt niskie lub wahające się ciśnienie wody, występujące zwłaszcza w okresach dużych jej rozbiorów poza lub na obrzeżach aglomeracji miejskich, kłopoty z niestabilną temperaturą c.w.u. czy też jej okresowy brak w przypadku posiadania własnego źródła ciepła”. A jak pojawia się kłopot (szczególnie w sezonie grzewczym), to kończy się telefonem „do tych, co się znają”. Jak sobie z nimi poradzić? Zapraszam do lektury artykułu. Modernizacja budynku ma na celu ograniczenie kosztów eksploatacyjnych, zmniejszenie energochłonności i poprawę ogólnego komfortu przebywania w pomieszczeniach. Zwykle oznacza ona ocieplenie budynku, wymianę stolarki okiennej, czasem również pokrycia dachowego. Wewnątrz budynku wymienia się instalację grzewczą i ogrzewczą, instalację wod.-kan. A czy podejmując się zadania modernizacji budynku, nie powinniśmy również zwrócić uwagi na instalację wentylacyjną? Pytanie takie postawiła autorka artykułu pt. „Współpraca z gruntem” (s. 64-65). Mam nadzieję, że argumenty przekonają również Państwa. Instalacje rurowe możemy wykonywać z materiałów takich jak: miedź i jej stopy, stal, w tym stal węglowa oraz nierdzewna, żeliwo oraz aluminium i tworzywa sztuczne. Każda z nich wymaga zastosowania odpowiednich łączników. Jakich? O tym przeczytacie Państwo w Poradniku ABC „Magazynu Instalatora”. Sławomir Bibulski

Na okładce: fot. z archiwum Europejskiego Instytutu Miedzi.

Ring „MI”: ogrzewanie płaszczyznowe s. 6-23

l Współczynnik w zestawie (Przyszłość kotłów na paliwa stałe) s. 26 l Bufor do c.o. (Elementy układu hydraulicznego w instalacji z pompą ciepła) s. 28 l Korzystne praktyki w likwidacji niskiej emisji s. 32 l Kłopoty z prawidłową pracą instalacji c.w.u. Jak im zaradzić? s. 34 l Dwa w jednym, czyli fotowoltaika i pompy ciepła w instalacji s. 36 l Stacja mieszkaniowa (strona sponsorowana Herz) s. 38 l Wymiana bez opróżniania (strona sponsorowana Calido) s. 39

Nowoczesna łazienka s. 42

l Opłacalna inwestycja (Wykorzystanie wody szarej) s. 40 l Kąpiel łatwo dostępna (Nowoczesne łazienki) s. 42 l Bój z pałeczkami (Bakterie w instalacji) s. 44 l Kazimierz daje ciśnienie (Gdański Szlak Wodociągowy) s. 48 l Szorstkość w kanale (Sieci wodociągowe i kanalizacyjne) s. 50 l Nowości w „MI” s. 54 l Ciepło z podłogi i ściany (Chemia budowlana i energooszczędność) s. 56 l Oszczędnie i niezawodnie (strona sponsorowana Geberit) s. 58

Wentylacja komfortowa s. 60

ISSN 1505 - 8336

l Wilgoć i wentylacja s. 60 l Co tam Panie w „polityce”? s. 62 l Wentylacja i modernizacja s. 64 l Koza w salonie s. 66

10.

201

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70. Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5. Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W listopadzie na ringu: odnawialne źródła energii - pompy ciepła...

Dziś na ringu „MI”: systemy ogrzewania płaszczyznowego rura, złączka, rozdzielacz, podłogówka, zawór, sterownik

Duro Duro System to kompleksowa oferta systemu do ogrzewania tradycyjnego i płaszczyznowego obejmująca wysokiej jakości: rury wielowarstwowe, złączki zaprasowywane i skręcane, rozdzielacze ze stali nierdzewnej wraz z układami pompowymi, szafki podtynkowe i natynkowe oraz automatykę. Produkcja rur wielowarstwowych Duro odbywa się na liniach szwajcarskiej firmy NOKIA-MAILLEFFER. Do ich produkcji fabryka w obydwu warstwach wykorzystuje polietylen sieciowany PE-Xb z wkładką aluminiową spawaną doczołowo. Obustronne sieciowanie zapewnia w systemie Duro bezpieczne połączenie kształtki i rury w zakresie temperatur do 110°C i ciśnieniu do 10 barów. Brak obustronnego sieciowania w innych, stosowanych w ciepłownictwie systemach powoduje zmianę konsystencji warstwy niesieciowanej w wyższych temperaturach i zagraża wysunięciem się rury z zacisku kształtki.

najważniejszą informacją jest ta, że dzięki sieciowaniu polietylen przestaje być termoplastem i jest odporny na przegrzewy do 110°C. Rura utrzymuje grubość ścianki pod zaciskiem Pytanie do... Ile wynosi okres gwarancji na Państwa system? złączki i połączenie pozostaje bezpieczne. Bardzo ważne jest, żeby obie warstwy rury były wykonane z polietylenu sieciowanego (PE-X), ponieważ złączka zaciska jednocześnie warstwę wewnętrzną i zewnętrzną rury

wielowarstwowej. Na bazie rur PEXb/Al/PE-Xb produkowane są rury DN 16 i DN 20 w izolacji 6 mm, w kręgach 50 i 100 m, w kolorach niebieskim i czerwonym. Rury są certyfikowane przez Instytut AENOR w Hiszpanii.

Pewne zaprasowywanie Złączki zaprasowywane (profile szczęk: H, U, TH) do rur wielowarstwowych są produkowane w kooperacji z włoskim producentem ICMA. Są one wykonane z europejskiego mosiądzu o podwyższonej odporności

PE-X odporny na przegrzewy W zakresach interesujących nas w ogrzewnictwie temperatur 80-110°C taki polietylen zmienia konsystencję na półstałą, co powoduje, że siła zacisku, a więc siła połączenia „rura-złączka”, spada drastycznie. Z punktu widzenia zastosowań w ogrzewnictwie

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

mechanicznej i na korozję. Podwójne o-ringi wykonane z EPDM sieciowanego zapewniają ich wytrzymałość na przegrzewy do 150˚C oraz odporność na starzenie i pękanie. Tuleje złączek są wykonane ze stali kwasoodpornej AISI304 odpornej na związki żrące zawarte w cementach. Wszystkie materiały złączek są dopuszczone do kontaktu z wodą przeznaczoną do celów spożywczych. Okres gwarancji na Duro SYSTEM wynosi 15 lat.

Złączki skręcane Pod koniec 2015 roku oferta firmy została poszerzona o złączki skręcane, które również wyposażone są w podwójne oringi wykonane z EPDM sieciowanego. Zarówno złączki zaprasowywane, jak i skręcane posiadają gratowane gwinty zewnętrzne, a każda ze złączek posiada indywidualne opakowanie - worek.

Rozdzielacz w komplecie Rozdzielacze Duro wykonane są ze stali kwasoodpornej 304/1.4301 o grubości ścianki 1,6 mm. Wszystkie są testowane na szczelność ciśnieniem 8 barów. Ich wyposażenie zawiera: metalowe, obrotowe zawory spustowe, odpowietrzniki, wskaźniki przepływu Taconova, zawory regulacyjne Jurgen Schlösser oraz solidne uchwyty z gumowymi wkładkami tłumiącymi. Do kompletu oferowane są dokładnie dopasowane układy pompowe z przyłączami zasilania i powrotu od spodu, wyposażone w: termostatyczne zawory mieszające ESBE (zakres temperatur 2043°C), pompy Circula lub Wilo oraz termostaty przylgowe.

Solidna obudowa Solidne szafki wykonane są z blachy stalowej ocynkowanej, lakierowanej proszkowo w kolorze białym - RAL9010. Proponowane są w trzech rodzajach: natynkowe i natynkowe niskie (obydwie z regulacją wysokości) oraz podtynkowe z regulacją głębokości. Wszystkie szafki posiadają odejmowane drzwiczki oraz standardowo wyposażone są w zamek z przecięciem lub typu „Yale”. Produkty te objęte są 5-letnią gwarancją.

Nowoczesne sterowanie Proponujemy automatykę europejskiego lidera w zakresie efektywnych www.instalator.pl

10 (218), październik 2016

rozwiązań sterowania parametrami pracy instalacji. Nasza oferta obejmuje automatykę w technologii przewodowej lub w technologii radiowej, zawierającą szeroką gamę termostatów pokojowych, listew przyłączeniowych oraz siłowników termicznych. Przedstawione nowej generacji siłowniki TS+ posiadają wiele cech i funkcji, dzięki którym bardzo często sięgają po nie instalatorzy. Są odporne na wodę i kurz zgodnie z klasą ochrony IP54. Posiadają możliwość montażu w dowolnej pozycji, nawet do góry nogami. Posiadają standardowe podłączenia M 30 x 1,5. Można je otwierać i zamykać ręcznie, co jest przydatne podczas czynności rozruchowych i serwisowych. Dostępne są w wersji 230 V i 24 V.

Osprzęt Bardzo istotny przy każdym rozdzielaczu jest osprzęt w postaci zaworów kulowych. W naszej ofercie znajdują się zaprojektowane przez nas zawory nowej generacji CALIDO seria S30. Posiadają one system bezpieczeństwa, w którym konstrukcja i montaż trzpienia zapobiegają wypchnięciu go z korpusu na skutek nagłego wzrostu ciśnienia w instalacji. Dla zwiększenia bezpieczeństwa pracy trzpienie zaworów wyposażono w podwójne uszczelnienie: na górze zastosowano tradycyjną dławicę umożliwiającą doszczelnienia przy pomocy nakrętki, natomiast na dole trzpienia zastosowano nowoczesne uszczelnienie dynamiczne, w którym siła doszczelnienia zwiększa się wraz ze wzrostem ciśnienia między kulą a korpusem. Maksymalna temperatura pracy zaworów wynosi 150°C, a ciśnienie nominalne 30 barów. Zawory posiadają europejski certyfikat CE. Wszystkim dystrybutorom systemu Duro firma zapewnia doradztwo techniczne oraz profesjonalne szkolenia dla instalatorów. Jakub Gronek Fot. 1. Rury Duro PE-Xb/Al/PE-Xb w izolacji. Fot. 2. Złączka zaprasowywana Duro SYSTEM. Fot. 3. Złączka skręcana Duro SYSTEM. Fot. 4. Rozdzielacz z układem pompowym Duro SYSTEM. Fot. 5. Pokojowy termostat programowalny Duro SYSTEM. Fot. 6. Zawór kątowy do rozdzielacza CALIDO seria S30.

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Dziś na ringu „MI”: ogrzewanie płaszczyznowe ogrzewanie podłogowe, ścienne, rura, złączka, sterowanie

Comap Ogrzewanie płaszczyznowe dzięki swoim zaletom (wysoki komfort cieplny, optymalna współpraca z niskotemperaturowymi źródłami ciepła oraz łatwość aranżacji przestrzeni) zyskało wielu zwolenników. Te argumenty przekonują architektów, projektantów instalacji grzewczych, instalatorów, a przede wszystkim użytkowników. Wiedza techniczna wśród instalatorów na temat systemów ogrzewania płaszczyznowego jest już na wysokim poziomie, czego nie można było powiedzieć jeszcze kilkanaście lat temu, a kultura wykonania instalacji i świadomość wykonawców pozwala stwierdzić, że nasz rynek jest dobrze przygotowany do spełniania oczekiwań inwestorów. Te wszystkie czynniki spowodowały, że w Polsce bardzo dynamicznie rozwija się sektor instalacji grzewczych opartych na ogrzewaniu płaszczyznowym.

letą tego rozwiązania jest to, iż płyta systemowa z wypustkami pozwala na bardzo szybkie rozkładanie rury. Dodatkowo, na tego typu płycie rura jest bardzo dobrze umocowana i chroniona przed uszkodzeniami mechanicznymi, którym może ulec, zanim zostaną wykonane wylewki.

Płyta z folią

Firma Comap posiada w swojej ofercie kilka rozwiązań odpowiadających wymaganiom i wyzwaniom naszego rynku.

Innym rozwiązaniem jest zastosowanie płaskiej płyty styropianowej z folią. Tego typu rozwiązanie jest tańszą alternatywą zachowującą wszystkie podstawowe cechy ww. płyty (tj. izolacja termiczna, izolacja akustyczna, izolacja przeciwwilgociowa), daje możliwość mocowania rury, ale niestety nie daje takiego komfortu pracy i oszczędności czasu przy rozkładaniu pętli grzewczych jak płyta systemowa z wypustkami. Przy wyborze konkretnego rozwiązania polecam przeprowadzenie krótkiej analizy, bo może to, co na początku wydaje się być droższe, w rezultacie (wliczając czas pracy) pozwoli zaoszczędzić znaczącą kwotę w skali całej inwestycji.

Płyta z wypustkami

Ogrzewanie ścienne

Podstawowym produktem jest dobrze już znane ogrzewanie podłogowe BIOfloor oparte na styropianowych płytach systemowych z wypustkami, rurach wielowarstwowych lub PEX oraz rozdzielaczach modułowych poliamidowych lub rozdzielaczach mosiężnych. Niewątpliwą za-

Nowym rozwiązaniem ogrzewania płaszczyznowego w ofercie Comap jest wspominane już wcześniej ogrzePytanie do... Jaką wydajność może osiągnąć system ogrzewania ściennego?

wanie ścienne. Rozwiązanie to bazuje na tych samych rozdzielaczach, jakie proponujemy w ogrzewaniu podłogowym BIOfloor - bardzo dobrze wyposażone, z przepływomierzami umożliwiającymi łatwą regulację przepływu oraz wkładkami zaworowymi pozwalającymi na zamontowanie siłowników sytemu regulacyjnego. Rura grzewcza stosowana w tym rozwiązaniu to rura wielowarstwowa PEX/Al/PEX 14 x 2 mm. W naszym systemie proponujemy rurę z wkładką aluminiową z dwóch powodów - rura ta posiada pamięć kształtu, co bardzo ułatwia montaż i, co istotne dla późniejszych użytkowników, dzięki warstwie aluminium można tę rurę łatwo zlokalizować pod tynkiem z użyciem dość prostych narzędzi do wykrywania przewodów w ścianach.

Montaż Do mocowania rury na ścianie stosujemy listwy mocujące sprzedawa-

ne w odcinkach 1 m (składające się z fabrycznie zmontowanych dwóch elementów o długości 0,5 m) montowane w odległości około 50 cm od siebie, w które wpinamy rurę. Rura jest zatrzaskiwana w uchwytach listwy, co daje bardzo stabilne zamocowanie rury na murze. Listwa daje możliwość mocowania rury w odstępach co 5 cm. Najczęściej stosowanym rozstawem rury jest rozstaw 15 cm. Po zamocowaniu wszystkich pętli grzewczych na ścianie (analogicznie jak to wykonujemy dla ogrzewania podłogowego) należy napełnić www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Sterowanie

instalację (każdy z obiegów oddzielnie pod ciśnieniem wodociągowym umożliwiającym wypchnięcie powietrza z rur), wykonać próbę ciśnieniową i pozostawić instalację pod ciśnieniem do zakończenia wszelkich prac wykończeniowych.

Warstwa tynku Pokrycie instalacji ogrzewania ściennego tynkiem polega na wykonaniu warstwy tynku, która zrówna się grubością z powierzchnia rur, następnie należy nałożyć siatkę tynkarską, która wzmocni tynk (minimalizując ryzyko powstania pęknięć). Następnie nakładamy ostatnią warstwę tynku, która będzie miała grubość około 1,5 cm ponad rurę. Masa tynku powinna zawierać plastyfikator

do betonu, który uelastyczni zaprawę, ułatwiając szczelne „otulenie” rur grzewczych zaprawą. Tak wykonany grzejnik, po uzyskaniu przez tynk finalnej wytrzymałości i swobodnej utracie zawartej w nim wilgoci, jest gotowy do pracy. Wydajność 1 m2 takiego typu ogrzewania w zależności od parametrów zasilania i rozstawu rury może dochodzić nawet do 150 W.

Niezbędnym uzupełnieniem systemów ogrzewania powierzchniowego jest sterowanie - konieczne dla utrzymania zadanej temperatury w pomieszczeniu. Comap wprowadził w ostatnim czasie nowy system sterowania. System generalnie występuje w trzech wariantach: bezprzewodowym, kablowym 230 V i kablowym 24 V. Rozwiązanie to posiada budowę modułową i pozwala na dostosowanie układu sterowania do potrzeb użytkownika. Bazę całego systemu stanowi moduł sterujący (radiowy, 230 V lub 24 V), który może być doposażony, np. w zegar sterujący, moduł sterujący pracą pompy obiegowej lub innego zewnętrznego urządzenia, moduł rozszerzający ilość termostatów czy siłowników obsługujących instalację. Jako elementy wykonawcze (oddziałujące na wkładki zaworowe rozdzielacza) można zastosować siłowniki 230 V lub 24 V. Standardowo siłownik posiada w zestawie pierścień mocujący z gwintem M30 x 1,5, który jest instalowany na rozdzielaczu, a sam siłownik można zamontować poprzez połączenie zatrzaskowe. W ofercie sterowania Comap znajduje się kilka typów termostatów pokojowych posiadających praktyczne funkcje ułatwiające sterowanie temperaturą w pomieszczeniu oraz pozwalające na optymalizację zużycia energii. Artur Grabowski

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Ring „MI”: ogrzewanie płaszczyznowe wodne, płaszczyznowe, miedziane, złączki, rura

Europejski Instytut Miedzi Wśród instalatorów krąży opinia, że miedziane instalacje grzewcze są drogie. Instalatorzy, proponując system ogrzewania podłogowego, zwykle porównują tylko cenę jednego metra rury. To często wprowadza w błąd inwestorów, którzy oczekują instalacji bezpiecznej, trwałej i bezawaryjnej. Tymczasem materiały mają różne właściwości i rzeczywiste koszty wykonania instalacji z miedzi i z tworzyw sztucznych różnią się bardzo nieznacznie. Wodne ogrzewanie płaszczyznowe (podłogowe i ścienne) należy do typu ogrzewania niskotemperaturowego, w którym temperatura czynnika grzewczego jest dużo niższa niż w tradycyjnym ogrzewaniem grzejnikowym efekt: duże oszczędności energii.

Zalety ogrzewania płaszczyznowego Zastosowanie tego typu ogrzewania daje wiele korzyści: l wysoki komfort cieplny ze względu na korzystny i równomierny rozkład temperatur, zbliżony do idealnego, l dzięki niskiej temperaturze wody grzewczej możliwość wykorzystania alternatywnych źródeł ciepła - pompy ciepła, kotły kondensacyjne, kolektory lub absorbery energii słonecznej, l możliwość utrzymania temperatury powietrza w ogrzewanym pomieszczeniu niższej o ok. 2ºC niż przy ogrzewaniu grzejnikowym (przy tym samym odczuciu komfortu), l względy architektoniczne - brak grzejników często ograniczających architektoniczne kształtowanie i umeblowanie pomieszczenia (kościoły, obiekty zabytkowe), l czystość - bez kurzu i brudu na grzejnikach, l brak prądów konwekcyjnych powietrza, l zdolność samoregulacji. W tego typu ogrzewaniu jako elementy grzewczego stosuje się wiele rodzajów rur, z których największe zalety mają rury miedziane.

Zalety miedzi l doskonałe przewodnictwo ciepła, l trwały, sprawdzony od dziesięciole-

ci metal odporny na starzenie,

l odporna na korozję, l gazoszczelność (nie istnieje dyfuzja

tlenowa przez ścianę rury do wody grzewczej - odpada konieczność katalizy wody lub stosowania wymienników ciepła - chroni to przed korozją części stalowe, czyli kocioł, rozdzielacze),

odporna na podwyższoną temperaturę wody grzewczej w przypadku awarii automatyki (nie powstają uszkodzenia rury), l odporna na obniżające temperaturę krzepnięcia chemiczne dodatki do wody grzewczej, Pytanie do... Dlaczego do wykonania instalacji ogrzewania płaszczyznowego zużywamy 2 razy mniej rury miedzianej niż rur PEX-Al-PEX?

l łatwa do gięcia (najmniejszy promień zgięcia 8 cm - gięcie ręczne 5,5 cm przy użyciu giętarki), l odporna na napięcia powstałe przy gięciu, l bezproblemowa, pewna i łatwa technika łączeń.

Rodzaje rur Do ogrzewania płaszczyznowego stosować możemy rury miedziane w stanie miękkim wykonane zgodnie z PN-EN 1057. Rura w stanie miękkim w kręgach produkowana jest do wymiaru 22 mm, jednak do ogrzewania podłogowego stosuje się średnicę do 18 mm (12, 14, 15 i 18 mm). Należy pamiętać, że nie wolno zalewać betonem gołych rur miedzianych, na rynku dostępne są systemowe rury miedziane do ogrzewania podłogowego w osłonie. Goła rura miedziana może być stosowana przy zabudowach suchych oraz gdy zalewana jest specjalnie przystosowanym do tego rodzaju ogrzewania jastrychem z asfaltu bitumicznego. Na rynku dostępny jest także kompletny miedziany system ogrzewania płaszczyznowego z miedzi, który z jednej strony jest doskonałą rurą rdzeniową, z drugiej zaś - materiałem, który daje się świetnie układać. Dzięki specjalnym procesom produkcyjnym rury w postaci zwiniętego kręgu odznaczają się wyjątkową plastycznością, można je bez wysiłku i nakładu sił odwijać oraz układać. Najczęściej stosowanym wymiarem rur stosowanym w tego typu ogrzewaniu jest rura 12 x 0,7 i 14 x 0,8 mm. Wyprodukowana jest ona z miedzi odtlenionej fosforem (Cu-DHP), tak jak rury miękkie wykonane zgodnie z normą PN-EN 1057. Występuje w stanie miękkim R220, w kręgach 50 m. W przypadku zalewania rury jastrychem cementowym stosuje się rurę z płaszczem ochronnym, który praktycznie nie ogranicza przewodzenia ciepła, a jednocześnie chroni rdzeniową rurę miedziana przed uszkodzeniami mechanicznymi, zewnętrzwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

rzemy pod uwagę markowe rury PEXAl-PEX gwarantujące minimum bezpieczeństwa), bo różnica to zaledwie 158 zł. Kwotę tą rekompensują droższe łączniki stosowane w systemach PEXAl-PEX (tabela). Jednak ogrzewanie podłogowe z wykorzystaniem miedzi wykonuje się szybciej i łatwiej.

Miedziane referencje

nymi czynnikami chemicznymi; umożliwia niezakłócone wydłużanie się rdzeniowej rury miedzianej oraz odbiera na łukach część wydłużenia termicznego. Dla zabudów suchych lub asfaltu bitumicznego stosuje się gołą rurę miedzianą.

Miedź w PE-RT W ostatnim okresie do tego typu ogrzewania stosuje się kompozytową rurę cienkościenną z miedzi. Jest to rura miedziana o cienkiej ściance z trwale zespoloną otuliną z tworzywa PE-RT. Rura ta jest ok. 50% lżejsza i 50% tańsza od klasycznej rury stosowanej w ogrzewaniu płaszczyznowym, zachowując przy tym pozostałe zalety, takie jak odporność na uszkodzenia mechaniczne, 100% antydyfuzyjność, odporność na korozję i nieograniczoną żywotność.

Najczęściej stosowanym wymiarem w tego typu ogrzewaniu jest rura 16 x 2 mm (grubość ścianki rdzeniowej rury miedzianej 0,35 mm). Producenci rury miedzianej stworzyli gotowe panelowe systemy ogrzewania ściennego w zabudowie suchej, w których zastosowano miedzia-

ne rury systemowe 12 x 0,7, 14 x 0,8 mm lub kompozytowe miedziane rury cienkościenne 16 x 2 mm. Panele montuje się na ścianach w miejscach przeznaczonych dla tradycyjnych grzejników.

Kalkulacja Wśród instalatorów krąży opinia, że miedziane instalacje grzewcze są drogie. Instalatorzy, proponując system ogrzewania podłogowego, zwykle porównują tylko cenę jednego metra rury. To często wprowadza w błąd inwestorów, którzy oczekują instalacji bezpiecznej, trwałej i bezawaryjnej. Tymczasem materiały mają różne właściwości i rzeczywiste koszty wykonania instalacji z miedzi i z tworzyw sztucznych różnią się bardzo nieznacznie. Przeprowadzono analizę, w której dla przykładu porównano koszty wykonania instalacji ogrzewania podłogowego w domu jednorodzinnym o powierzchni ok. 160 m2. Do analizy wybrano instalacje wykonane z cienkościennych rur miedzianych oraz rur z tworzywa PEX-Al-PEX. W obu przypadkach zastosowano zaprasowywany system łączenia instalacji. Do wykonania ogrzewania podłogowego zużyto dwukrotnie więcej rur z tworzywa PEXAl-PEX niż rur miedzianych. Powód? Mniejsza wydajność cieplna instalacji. W przypadku wykonania ogrzewania podłogowego z cienkościennych rur miedzianych potrzeba ich prawie dwukrotnie mniej. Instalacje wykonuje się też dużo szybciej niż w przypadku tworzyw sztucznych. Koszt samych materiałów jest porównywalny do instalacji PEX-Al-PEX (oczywiście bie-

Kompletny system ogrzewania płaszczyznowego z miedzi dostępny jest na rynku, co bardzo oszczędza czas i ułatwia zakup. System ogrzewania płaszczyznowego z miedzi to nie tylko komfort i bezpieczeństwo dla użytkownika ogrzewania, ale także łatwość i prostota montażu dla wykonawcy. W przeciwieństwie do rur z tworzyw sztucznych montaż rury miedzianej można wykonywać przy niskich temperaturach w obiekcie; podczas układania pętli rura nie sprężynuje. O niezawodności systemu może świadczyć fakt, że został on zamontowany w tak prestiżowych obiektach, jak Zamek Królewski na Wawelu, Muzeum Collegium Maius w Krakowie, Sala Posiedzeń Klasztoru na Jasnej Górze, Terminal przylotów - Port Lotniczy Balice. Europejski Instytut Miedzi (EIM, www.instytutmiedzi.pl) działa w ramach światowej organizacji Copper Alliance, której celem jest tworzenie na rynku warunków dla zwiększenia zastosowań produktów z miedzi i jej stopów w wielu dziedzinach gospodarki takich jak energetyka, telekomunikacja,

budownictwo, architektura, ochrona środowiska i medycyna. Realizowane przez Instytut projekty są koordynowane i współfinansowane przez International Copper Association (ICA) z siedzibą w Nowym Jorku. Działalność Instytutu oparta jest na przekonaniu, że miedź posiada wyjątkowe właściwości i parametry techniczne, których wykorzystanie pozwala na tworzenie rozwiązań wpływających na poprawę jakości życia. Kazimierz Zakrzewski

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Ring „MI” : ogrzewanie płaszczyznowe elektryczne, podłogowe, ogrzewanie, sterowanie

ELEKTRA Elektryczne płaszczyznowe ogrzewanie podłogowe zwane jest systemem wszechstronnym. Może być stosowane zarówno w nowo budowanych obiektach, jak i w pomieszczeniach remontowanych. Nie ma tutaj ograniczeń wynikających z konieczności zachowania standardowej wysokości wylewek. W nowo budowanych pomieszczeniach, gdy wylewki nie są jeszcze gotowe, możemy zastosować przewody grzejne, np. ELEKTRA VCD 17. Układa się je na warstwie izolacji termicznej i zalewa betonem min. 4 m. Jednak gdy spóźniliśmy się z decyzją o wyborze systemu ogrzewania lub remontujemy istniejący obiekt, możemy zastosować maty grzejne, które przygotowane są bezpośrednio pod materiał wy-

kończeniowy podłogi. Maty montujemy w warstwę kleju lub wylewki samopoziomującej. Wszystkie maty mają 50 cm szerokości. Należy je dopasować do kształtu pomieszczenia. Rozcinając siatkę, musimy uważać, aby nie uszkodzić przewodu grzejnego. Do suchego montażu możemy wykorzystać maty ELEKTRA WoodTec™, które dedykowane są pod panele i deski warstwowe. Gdy stopień skomplikowania powierzchni, na której mamy wykonać instalację ciepłej podłogi, przekracza możliwości zastosowania mat grzejnych, możemy posłużyć się supercienkimi przewodami, np. ELEKTRA DM, lub jeszcze cieńszymi - ELEKTRA UltraTec. Przekrój

tych ostatnich jest identyczny z przekrojem zapałki. Oba typy przewodów montujemy w warstwie wylewki samopoziomującej tuż pod wykończeniem podłogi. W efekcie otrzymujemy całkowicie autonomiczny i niezależny system ogrzewania. Jeśli jednak mamy już wybrane inne ogrzewanie niż elektryczne podłogowe, nic nie stoi na przeszkodzie, aby poprawić poziom komfortu w naszym mieszkaniu lub domu i we wszystkich lub wybranych pomieszczeniach zainstalować dodatkowe urządzenia grzewcze. Główną zaletą tego rozwiązania jest zupełna niezależność ogrzewania podłogowego od głównego systemu ogrzewczego. Takie rozwiązanie sprawdzi się w okresach przejściowych, kiedy ze względu na wysokość dobową temperatury nieopłacalne jest załączanie systemu głównego. Wówczas możemy dogrzewać się elektryczną „podłogówką”. Dodatkową niezmiernie istotną cechą tego rozwiązania jest niecentralność ogrzewania opartego na matach lub przewodach grzejnych. Dzięki temu załączamy system tylko w tych pomieszczeniach, w których aktualnie potrzebne jest podniesienie temperatury. Niecentralne ogrzewanie, które ma bardzo precyzyjną regulację temperatury, pozwala na znaczą redukcję kosztów eksploatacyjnych. Regulatory temPytanie do... Jakie są ograniczenia systemów płaszczyznowego ogrzewania elektrycznego w porównaniu z ogrzewaniem wodnym podłogowym?

peratury mierzą jej poziom z dokładnością do 0,1°C. Najnowsze modele mają dotykowe panele (np. ELEKTRA OCD5), które w łatwy i przyjazny sposób prowadzą użytkownika przez proces programowania. Niektóre z dostępnych regulatorów posiadają dodatkową bardzo przydatną funkcję - samoadaptację. Regulator uczy się czasu potrzebnego do osiągnięcia zadanej o określonej porze temperatury dzięki temu mamy zawsze idealnie ciepłą podłogę o żądanej godzinie. W zależności, czy ogrzewanie podłogowe jest systemem głównym, czy tylko dodatkowym, możemy skonfigurować odpowiednio nasz regulator temperatury. Gdy system podłogowy pełni funkcję zasadniczego ogrzewania pomieszczeń, musimy sterować temperaturą powietrza. Jeśli natomiast

jest to ogrzewanie wspomagające, decydującą wartością będzie pomiar temperatury podłogi. Regulator ELEKTRA OCD5 może mierzyć temperaturę powietrza, podłogi lub powietrza z zabezpieczeniem podłogi przed przegrzaniem. Elektryczne ogrzewanie podłogowe ma jeszcze jedną wielką zaletę - jest systemem niewidocznym i pozwala na dowolną aranżację pomieszczeń. Dla tych, którzy chcieliby wyposażyć swoje domki letniskowe w ten system, cenną uwagą będzie brak możliwości kradzieży elementów grzejnych umieszczonych w podłodze. Arkadiusz Kaliszczuk www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Ring „MI”: systemy ogrzewania płaszczyznowego ogrzewanie, płaszczyznowe, ścienne, chłodzenie, panel

Herz Suchy system ogrzewania ściennego Herz Panel, opiera się na płytach systemowych gipsowo-włóknowych o grubości 15 mm z fabrycznie wbudowanymi rurami grzewczymi. Suchy system ogrzewania ściennego Herz Panel, zbudowany jest z płyt systemowych gipsowo-włóknowych o grubości 15 mm z wbudowanymi fabrycznie rurami grzewczymi z tworzywa sztucznego, wielowarstwowe z przekładką aluminiową systemu Herz PE-RT/Al/PE-HD. Średnica zewnętrzna rury grzewczej wynosi 10 mm, grubości ścianki 1,3 mm przy grubości przekładki aluminiowej wynosi 0,2 mm. Przekładka aluminiowa w ściance rury grzewczej łączona jest doczołowo przez spawanie laserowe.

Płyty ogrzewania ściennego (połączenie szeregowe, rura ok. 55 m) podłączane są bezpośrednio do wyjścia rozdzielacza lub ogranicznika temperatury na powrocie (zalecane połączenie w układzie Tichelmanna). Płyty gipsowo-włóknowe zbrojone są włóknami celulozowymi. W ten sposób powstają homogeniczne płyty o dużej gęstości. Płyty gipsowo-włóknowe są ogniotrwałe (F 30) i odporne na wilgoć. Rury wielowarstwowe są fabrycznie wprasowane w wyfrezowanych rowkach płyt. Panele grzewcze przeznaczone są do bezpośredwww.instalator.pl

niego montażu na konstrukcji nośnej na ścianie, suficie lub podłodze. Panele są dostępne w wymiarach 2000 x 625, 2000 x 310 oraz 1000 x 625. Maksymalna temperatura czynnika grzewczego nie powinna przekraczać 45°C. Płyty ogrzewania ściennego łączy się szeregowo (dwie lub trzy płyty systemowe), tak aby długość jednej pętli nie przekraczała 55 m. Każdą pętlę ogrzewania ściennego łączy się bezpośrednio do rozdzielacza i kolektora w szafce instalacyjnej, analogicznie jak pętle ogrzewania podłogowego. Zalecane jest wykonywanie połączeń w układzie Tichelmanna. Płyty łączone są szeregowo za pomocą złączek zaprasowywanych i przyłączane bezpośrednio do rury rozdzielającej lub zbierającej o średnicy 20 mm. Wydajność ogrzewania ściennego zależy od temperatury czynnika grzewczego, jego ochłodzenia oraz temperatury w pomieszczeniu. Przykładowo przy średniej różnicy temperatur między czynnikiem a pomieszczeniem wynoszącej 15°C, dla temperatury zasilania 40°C, temperatury powrotu 30°C i temperatury pomieszczenia 20°C wydajność znamionowa jednej płyty wynosi 92 W/m2. Na opisany system ogrzewania i chłodzenia ściennego firma Herz udziela 10-letniej gwarancji. Zastosowanie w systemie ogrzewania i chłodzenia rury wielowarstwowej z przekładką aluminiową zapewnia długowieczność systemu, ponieważ rura aluminiowa nie starzeje się, czego nie można powiedzieć o tworzywie sztucznym. Ponadto warstwa aluminium stanowi doskonałą ochronę przed przenikaniem tlenu z powietrza do wody w

instalacji. Rura z warstwą aluminium „zapamiętuje” nadany kształt i nie sprężynuje, przez co ułatwia montaż instalacji. Wydajność jednostkowa systemu ogrzewania ściennego jest bardzo wysoka i może wynosić powyżej 140 W/m2, zaś jej ograniczenie mogą stanowić wymagania w zakresie komfortu cieplnego. W systemie Herz do rozdzielacza ogrzewania ściennego można wpiąć nawet 48 płyt ogrzewania ściennego. Niewątpliwą przewagą systemu ogrzewania i chłodzenia ściennego Herz nad typowym ogrzewaniem podłogowym jest gwarancja w zakresie wydajności ogrzewania i chłodzenia, potwierdzona wynikami badań przez niezależną jednostkę badawczą. Systemy ogrzewania i chłodzenia z płytami systemowymi Herz mogą pracować jako Pytanie do... Jaka jest przewaga suchego systemu ogrzewania i chłodzenia ściennego Herz nad typowym ogrzewaniem podłogowym? typowy system ścienny, ale mogą także być adaptowane do systemów ogrzewania i chłodzenia podłogowego i sufitowego. Rozwiązanie ma charakter modułowy i powtarzalny, projektowanie systemu jest analogiczne do projektowania systemu z grzejnikami lub fancoilami. System nie wymaga stosowania wody do wykonania grzejnika powierzchniowego, zaś finalna grubość grzejnika wynosi zaledwie 15 mm. Technologia montażu jest podobna do systemu zabudowy ściennej z płytami gipsowo-kartonowymi. W przypadku ścianek działowych panele ścienne ogrzewania i chłodzenia Herz można wykorzystać zamiast płyt gipsowo-kartonowych. Z płyt systemu suchego ogrzewania i chłodzenia Herz można wykonywać sufity podwieszane, montowane do konstrukcji nośnej. Grzegorz Ojczyk

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Ring „MI”: ogrzewanie płaszczyznowe płaszczyznowe, podłogowe, rura, złączka, system

KAN Temat ogrzewania podłogowego i ściennego powraca w mediach jak bumerang. Ale programy, artykuły czy wypowiedzi nie dają często jasnego obrazu technologii, która ma poprawić komfort życia, a przy okazji zapewnić spore oszczędności. Poznaj więc System KAN-therm, który zmieni twoją wizję ogrzewania płaszczyznowego. Świadomy instalator powinien umieć przekazać inwestorowi dane na temat zaproponowanej, a później wykonanej instalacji, czyli jaki system ogrzewania podłogowego użytkownik wybiera, na jakiej zasadzie on działa i dlaczego właśnie taki system został zaproponowany. Dzięki temu użytkownik świadomie podejmie decyzję o wybraniu zaawansowanej technologii, jaką jest System KAN-therm i będzie przekonany, że wybrał optymalne rozwiązanie gwarantujące bezproblemowe użytkowanie na lata. Pierwszą rzeczą, o której inwestor powinien wiedzieć, jest ciepła płaszczyzna i informacja, dlaczego warto się zdecydować na taki system. O ogrzewaniu płaszczyznowym mówimy, gdy chcemy ogólnie określić wszelkie rodzaje nośników ciepła w

domu, które są po prostu „płaskie”. Takim wielkopowierzchniowym grzejnikiem może być zatem podłoga (najczęściej wybierana opcja), ściana (świetnie się sprawdza, gdy podłogę chcemy „zastawić”) oraz sufit (idealny np. na poddasze). Dlaczego warto zdecydować się na taki sposób ogrzewania domu? W przypadku ogrzewania podłogowego zapewnia ono optymalny i najzdrowszy dla organizmu rozkład temperatury we wnętrzu, kiedy to przy samej posadzce jest najcieplej, zaś w wyższych partiach wnętrza nieco chłodniej. Systemy płaszczyznowe są tańsze i bardziej komfortowe w eksploatacji niż ogrzewanie konwencjonalne, są też bezawaryjne, ekologiczne i uniwersalne - możemy w ten sposób ogrzać wszelkie, zarówno nowe, jak i modernizowane, budynki.

Kilka faktów Jeśli słowa to za mało, pozwólmy, aby o ogrzewaniu płaszczyznowym w Systemie KAN-therm wypowiedziały się liczby: dzięki takiemu systemowi temperaturę powietrza w pomieszczeniu można obniżyć nawet o 1-2°C. Obniżając temperaturę poPytanie do... Co to takiego ciepła płaszczyzna i dlaczego warto się zdecydować na taki system?

wietrza zaledwie o 1°C i zachowując przy tym pełen komfort cieplny wnętrza (czyli zastosowanej zmiany nawet nie odczuwając), zmniejszymy koszty ogrzewania minimum o 5%; nasze oszczędności na ogrzewaniu mogą wzrosnąć nawet do 30% w skali roku; co więcej, już po dwóch latach eksploatacji systemu można się spodziewać amortyzacji różnicy kosztów inwestycyjnych poniesionych w porównaniu do tradycyjnych, mniej energooszczędnych instalacji grzejnikowych. I na koniec: System KANtherm posiada 10-letnią gwarancję i ponad 50 letnią trwałość eksploatacyjną. Istotnym czynnikiem, decydującym o wyborze instalacji ogrzewania podłogowego są nie tylko kwewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Ekonomia

stie energooszczędności i wysokiej estetyki instalacji, ale także kwestie higieniczne i zdrowotne, które docenią zwłaszcza alergicy. Tego typu system grzewczy gwarantuje równomierną konwekcję ciepła, co zapobiega wzmożonej cyrkulacji kurzu we wnętrzu (czego nie można powiedzieć o grzejnikach tradycyjnych). Oczywiście, aby inwestor zaczął zbierać zaoszczędzone plony, musi najpierw zainwestować. I tu uwaga ponieważ dla użytkownika najważniejsza jest opinia instalatora, aby oszczędzić sobie na przyszłość reklamacji i telefonów od wściekłych klientów, trzeba zwrócić uwagę, by nie szukał rozwiązań połowicznych. One nie pozwolą mu zaoszczędzić, a instalatora narażą na częste kontakty z niezadowolonym klientem, narzekaniem lub nawet zepsuciem reputacji dobrego fachowca. Jeśli instalator zdecyduje się na tanie i złej jakości rozwiązania, będzie systematycznie naprawiał to, co w założeniu miało nam służyć bezawaryjnie przez dziesięciolecia. W przypadku zastosowania elementów instalacji o nieodpowiedniej jakości i ich awarii - usunięcie zniszczeń spowodowanych przez wodę (zawilgocenie, naprawa konstrukcji, remont podłóg, ścian itp.) może stanowić około 70% wartości całej inwestycji.

W rozmowie z klientem warto poinformować go o aspekcie ekonomicznym. Choć koszt zakupu i montażu ogrzewania płaszczyznowego jest nieco wyższy niż standardowych grzejników, to jego późniejsza eksploatacja sprawi, że… zupełnie o niej zapomnimy. Opłaty zmniejszą się nie tylko ze względu na bezawaryjność Systemu KAN-therm, ale i z racji paliwa, jakie zostanie zastosowane. Wykorzystywanie energii odnawialnej to zdrowy egoizm. Ogrzewanie płaszczyznowe zasilane jest zwykle z niskotemperaturowych kondensacyjnych kotłów gazowych, pomp ciepła lub innych, alternatywnych źródeł ciepła.

Światowa sława i designerskie wnętrze Kolejnym argumentem w rozmowie z inwestorem jest wygląd jego wnętrz. Technologia, ekonomia i

ją często niechciane elementy, które trudno wpisać w idealną przestrzenną kompozycję. Rury na ścianach, grzejniki pod oknami, jakieś zaworki, które do niczego nie pasują. Tego wszystkiego możemy uniknąć, decydując się na inteligentne ogrzewanie płaszczyznowe. Dyskretnie ukryte w ścianach, podłogach lub sufitach każdego dnia będzie służyć mieszkańcom, transportując tysiące litrów ciepłej i zimnej wody.

Czy wiesz, że… Istnieje łatwy sposób, aby zdolności grzewcze podłogi, ściany lub sufitu w czasie zimy przerobić na moc chłodzącą podczas upałów. Wystarczy zmienić ustawienia, aby tymi samymi rurami, którymi wcześniej krążyła gorąca woda, mogła płynąć woda chłodna, obniżając w ten sposób temperaturę wnętrza. Rozwiązania Systemu KAN-therm pozwalają na komfortowe korzystanie z technologii przez cały rok.

Sterowanie na zawołanie

ekologia idą w parze z estetyką. Wnętrza urządzone ze smakiem psu-

Jeśli zastanawiacie się, jak tę nowoczesną technologię można łatwo „ogarnąć”, to w sukurs przyjdzie Wam bezprzewodowy system automatyki podłogowej KAN-therm Smart. Niezawodność i skuteczność, których oczekujemy od systemów grzewczych, powinny korespondować z ich łatwą obsługą. A to umożliwia smartfon, który dzięki łatwej w obsłudze aplikacji KAN Smart Control umożliwia szybką i bezproblemową konfigurację systemu ogrzewania płaszczyznowego, a klientowi pozwoli na użytkowanie i zmianę standardowych ustawień temperatury w każdym pomieszczeniu lub w przypadku zarządzania kilkoma inwestycjami - w różnych budynkach. Prosto, komfortowo i intuicyjnie. Mariusz Choroszucha

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Ring „MI”: ogrzewanie płaszczyznowe

ogrzewanie, ścienne, podłogowe, rura, złączka, spinka

Kermi Poprzez naszych partnerów handlowych i z pomocą doradców Kermi otrzymują Państwo optymalnie dopasowany i właściwie zbilansowany zestaw komponentów do wykonania zlecenia, jakim jest system ogrzewania i chłodzenia płaszczyznowego. Marka Kermi gwarantuje elementy najwyższej jakości dające pewność satysfakcji oraz długiej bezproblemowej eksploatacji. W każdym budynku i pomieszczeniu znajdują się duże powierzchnie posadzki oraz ścian. Warto je wykorzystać i przystosować w miarę potrzeb do ogrzewania lub chłodzenia przestrzeni użytkowej. Taki system jest oparty o podobne elementy, które tworzą podbudowę, transportują czynnik, rozpraszają energię oraz umożliwiają podłączenie i wyregulowanie obiegów. Poprzez naszych partnerów handlowych i z pomocą doradców Kermi otrzymują Państwo optymalnie dopasowany właściwie zbilansowany zestaw komponentów do wykonania zlecenia. Marka Kermi gwarantuje elementy najwyższej jakości dające pewność satysfakcji oraz długiej bezproblemowej eksploatacji.

Kilka rodzajów rur Mając na celu trwałość systemu, proponujemy kilka rodzajów rur z tworzywa w zróżnicowanym zakresie średnic. Materiałem bazowym, z którego produkuje się przewody, jest polietylen. W celu poprawy jego własności i zarazem trwałości gotowy wyrób poddaje się procesom ulepszania. Zwiększają one własności mechaniczne oraz blokują dyfuzję tlenu do wnętrza przewodów. Istotny jest fakt, że wszystkie wybrane przez Państwa przewody Kermi należą do wysokiej 5 klasy zastosowania i gwarantują pracę pod występującymi w instalacji wartościami ciśnienia i temperatury (maksymalnie do p = 10 ba-

rów i t = 90°C). Wysoką jakość i trwałość parametrów wybranych przez Państwa przewodów potwierdzają niezbędne certyfikaty, np. DIN Certico oraz DVGW. Dla zaspokojenia ciekawości wymienię oferowane przewody. Należą do nich szeroko stosowana wielowarstwowa rura PE-Xc; o podobnym

zastosowaniu i zwiększonej elastyczności wielowarstwowa PE-Xa, proponowana w atrakcyjnej cenie elastyczna rura PE-RT oraz wielowarstwowa rura kompozytowa z płaszczem aluminiowym PE-RT/Al/PE-RT o najwyższych parametrach, odpowiednia do ogrzewania i chłodzenia płaszczyznowego. Oferta przygotowana dla Państwa stanowi kompletne rozwiązanie dla prawidłowego zbudowania różnych rodzajów układów płaszczyznowego Pytanie do... Na czym polega wyjątkowość systemów ogrzewania płaszczyznowego Kermi?

ogrzewania lub chłodzenia w oparciu o przygotowane komponenty, takie jak np. właściwe podłoże, odpowiednia rura, spinki itd. Państwa materiały zgrupowano w dwóch głównych zbiorach. Pierwszy to systemy stosowane w budownictwie mieszkaniowym, drugi to system w zastosowaniach przemysłowych. Oba zbiory wyróżniają przede wszystkim rodzaje i średnice przewodów oraz komponenty podstawowe.

Rodzaje systemów Szczegółowy podział systemów stosowanych w budownictwie mieszkaniowym prezentuje się następująco: system Noppen x-net C11, wersja economic x-net C11, system Tacker x-net C12, system Clip x-net C16, system Klett x-net C17, system suchy x-net C13, system cienkowarstwowy x-net C15 oraz ogrzewanie i chłodzenie ścienne x-net. l Podstawą budowy systemu Noppen x-net C11 jest specjalne podłoże przeznaczone do układania rury wielowarstwowej PE-Xc o średnicach 14 i 16 mm. Górna powierzchnia maty Noppen zaopatrzona w układ równomiernie rozstawionych wypustek ułatwia rozłożenie rury bez użycia dodatkowego mocowania. Podkład występuje w dwóch grubościach 48 i 29 mm. Wyższy podkład posiada warstwowo połączoną izolację tłumiącą oraz termiczną. Podstawowe zalety tego systemu to: duża stabilność pod obciążeniem oraz izolacyjność, mocne przytrzymywanie rury w wypustkach, utrzymywanie właściwego niezmiennego ułożenia rur, łatwe łączenie poszczególnych płyt z maksymalnym wykorzystaniem resztek dzięki paskom połączeniowym. Materiał jest przystosowany do recyklingu i pozbawiony szkodliwych związków (CFC). Właściwie połączone płyty są szczelne www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

i nie zachodzi niebezpieczeństwo przelania się wylewki. Wersja economic jest oparta o taką samą zewnętrzną płytę z wypustkami. Posiada dokładnie takie same zalety jak poprzednio opisywany system. Przed ułożeniem sztywnej folii należy koniecznie zadbać o właściwą izolację cieplną i tłumiącą. l System Tacker x-net C12 to klasyczne kompletne rozwiązanie oparte o płyty lub rolki do mocowania spinkami rury. Płyty lub rolki wykonane są ze zbrojonej foli z naniesionym nadrukiem oraz warstwowej izolacji tłumiącej i cieplnej. Płyty posiadają fartuch ułatwiający łączenie ze sobą sąsiednich fragmentów. Dostępne moduły posiadają powierzchnię od 2 do 15 m2, łatwe przycinanie i łączenie przy pomocy zbrojonej taśmy minimalizuje odpady. Specjalnie opracowane spinki przy pomocy rozkładających się haczyków skutecznie przytrzymują ułożoną rurę i zapewniają pewne jej mocowanie blisko podłoża. Szybkość układania rury zwiększa Tacker Kermi. W magazynku mieści się 25 spinek złączonych ze sobą w momencie formo-

plastra miodu. Jej duża sztywność umożliwia rozłożenie na nierównym materiale o małej sztywności (np. wełna mineralna) oraz nawet znaczne punktowe obciążenia bez uszkodzeń (np. przejazd taczką, rozstawienie drabiny). Komorowa struktura zapewnia mocne zakotwienie metalowych klipsów trzymających rurę. Podwójna warstwa nie pozwala na przebicie podkładu drutem na wylot i utratę szczelności. Duża powierzchnia płyt ułatwia rozłożenie, łączenie między sobą zapewnia zbrojona taśma klejąca. Płyty łatwo się przycina, dzięki czemu bez trudu dopasowuje się je do kształtu pomieszczenia. Jest to wyjątkowo szybki system w wykonaniu. Do pewnego mocowania specjalnych metalowych klipsów Kermi wyprodukowało własny Tacker - wpinacz. Za jednakowe, powtarzalne i niezależne od użycia siły mocowanie klipsów odpowiada sprężynowo-spustowy mechanizm jednocześnie zaginający i kotwiący drut pomiędzy warstwami płyty systemowej. Materiał płyty nadaje się do recyklingu.

zacyjnych; posiada opcję ogrzewania oraz chłodzenia. Płyty wypustkowe systemu są wykonane w taki sposób, aby masa, którą zalewamy, mogła trwale związać się z podłożem, tworząc niezwykle niską wylewkę. Do systemu wykorzystuje się wielowarstwowe rury PE o średnicach 10 lub 12 mm. Całkowita wysokość ogrzewania waha się między 17 a 22 mm. Dzięki tak cienkiej warstwie temperatura na zasilaniu może być niska, a obciążenie statyczne jest równie niewielkie. l System suchy x-net C13 układa się z wykorzystaniem płyt z twardego styropianu z kanałami do meandrycznego układania rur. Dla wzmożonego przekazywania ciepła w kanałach pod rurą rozkłada się wykonane z aluminium lub stali ekrany wypromieniowujące energię. W systemie suchym stosuje się wielowarstwową rurę o średnicy 14 mm. Dzięki kanałom i płytom promieniującym nie ma potrzeby dodatkowego mocowania rury. Ogrzewanie przykrywa się gotowymi płytami o dobrym współczynniku przewodzenia ciepła. l System ogrzewania i chłodzenia ściennego x-net występuje w wersji do montażu podtynkowego oraz pod pły-

wania na gorąco. W miejscach trudno dostępnych polecamy stosowanie Mini Tackera. Podsumowanie zalet systemu: odpowiedni do wykonania ogrzewania lub chłodzenia, szczelność podłoża, szybkość wykonania, maksymalne wykorzystanie materiału, dowolność układania rury, niewykorzystane resztki nadające się do recyklingu. l System Clip x-net C16 to bardzo uniwersalny sposób na wykonanie ogrzewania lub chłodzenia niezależnie od rodzaju wykonanej izolacji oraz odpowiednie do wylewki pływającej o niewielkiej wysokości. Elementem podstawowym jest dwuwarstwowa płyta z tworzywa z wypełnieniem o strukturze

l System Klett x-net C17 wykorzystuje

ty do zabudowy suchej. Jeden obieg grzewczy może pokryć ścianę o powierzchni do 10 m2. Pętle wykonuje się z rury kompozytowej o średnicy 14 mm. Grubość warstwy w systemie mokrym to 25 mm (układanie rury w szynie zaciskowej bezpośrednio na ścianie), a w systemie suchym rurę układa się w płytach ze sztywnego styropianu, podkładając metalowe ekrany wypromieniowujące. Grubość warstwy to również 25 mm. Płyty do zabudowy suchej przykręca się do wcześniej przygotowanego rusztu stalowego lub drewnianego bezpośrednio na rurach.

www.instalator.pl

większość elementów opisanego wcześniej systemu C12. Posiada wszystkie jego zalety i można go stosować w tych samych sytuacjach. Ograniczono znacznie potrzebę stosowania plastikowych klipsów. Rura mocowana jest do podłoża izolującego z warstwą samoczepną. Odpowiedną siłę utrzymującą zapewnia rzep nawinięty na rozkładaną rurę. Połączenie wymaga użycia spinek tylko w miejscu wykonania małego promienia. Rura rozłożona z wykorzystaniem dużych promieni trzyma się podłoża bez użycia dodatkowych mocowań. l System cienkowarstwowy x-net C15 jest idealny w przypadku prac moderni-

Włodzimierz Guzik

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Ring „MI”: ogrzewanie płaszczyznowe

rura, złaczka, ogrzewanie podłogowe, grupa pompowa

Oventrop Oferta Oventrop zawiera rury, szeroki wybór złączek, termostatów i innych elementów koniecznych i wystarczających do wykonania kompletnej instalacji ogrzewania lub chłodzenia płaszczyznowego. Instalator wykonujący instalacje wewnętrzne ma z reguły do czynienia z wieloma produktami pochodzącymi od różnych producentów. Oprócz gwarancji dobrego wykonawstwa jest więc równocześnie „pośrednikiem” wielu gwarancji jakościowych towarzyszących użytym produktom. Taka sytuacja jest potencjalnym źródłem napięć i problemów w przypadku wystąpienia kłopotów z prawidłowym funkcjonowaniem instalacji. Przyczyny niedomagań nie da się bowiem często jednoznacznie i szybko przypisać konkretnemu produktowi. Zjawisko ma tendencję nasilania się wraz ze wszechobecnym postępem technologicznym. Współpracujące ze sobą w instalacji produkty są coraz bardziej zaawansowane technicznie. Wiodący producenci materiałów instalacyjnych wyszli naprzeciw problemom i rozpoczęli kompletację systemów składających się z elementów produkcji własnej (z reguły podstawowych w danym systemie) i uzupełnianych o komponenty kupowane u innych wyspecjalizowanych producentów. Gwarancją producenta objęty jest zarówno cały system, jak i wszystkie jego elementy. Instalatorom i ich klientom zaoferowano „gwarancję z jednej ręki”. Wyraźnie uproszczona procedura reklamacyjna znalazła uznanie branży i tendencja do „zamykania” ofert w systemy nasila się. Firma Oventrop była jednym z prekursorów tego procesu i nadal intensywnie przebudowuje swoją ofertę, wzbogacając ją zgodnie z opisanymi trendami. Do naszych podstawowych produktów (armatury i regulatorów do instalacji co, wodociągowych, gazowych i olejowych) dodaliśmy przed ponad dziesięciu laty

system rurowy pod nową marką własną Combi- System wraz z kompletną ofertą armatury i elementów systemów ogrzewania i chłodzenia płaszczyznowego pod nazwą Cofloor. Pytanie do... Dlaczego warto zdecydować się na system ogrzewania płaszczyznowego od jednego producenta?

Oferta kompletna Oferta Oventrop zawiera rury, szeroki wybór złączek, termostatów i innych elementów koniecznych i wystarczających do wykonania kompletnej instalacji ogrzewania lub chłodzenia płaszczyznowego.

Elementami systemu Cofloor są:

l rury: jednorodne Copex (PEX z ba-

rierą antyfyfuzyjną) i Copert (PERT z barierą antydyfuzyjną) lub wielowarstwowe Copipe HS (PEX/Al/PEX) i COPIPE HSC (PERT/Al/PERT), l złączki i kształtki, w tym od niedawna złączki PPSU (Cofit PDK) - fot. 1, l pompowe grupy mieszające, rozdzielacze i inna armatura, l napędy i termostaty, l szafki rozdzielaczowe, l płyty systemowe z izolacją, taśmy brzegowe, profile dylatacyjne, dyble itp.

Pompowe grupy mieszające Konieczne ze względów technicznych i bezpieczeństwa ograniczenie temperatury w instalacjach ogrzewania podłogowego realizowane jest w większości przypadków przy użyciu pompowych grup mieszających. Grupy Oventrop wyposażone są w 3-drogowy zawór mieszający umożliwiający uzyskanie odpowiedniej temperatury. W zależności od wykonania grupy na zaworze tym realizowana jest regulacja stałotemperaturowa (przy użyciu termostatu o zakresie od 20 do 50°C, ustawionego na odpowiednią temperaturę, grupy: Regumat F, Regufloor H i Regufloor HN) lub zmiennotemperaturowa (z uwzględnieniem temperatury zewnętrznej i/lub wewnętrznej - tzw. regulacja pogodowa, grupy: Regumat M3 i Regufloor HW). Dla uporządkowania dodajmy, że: l grupy Regumat montowane są w kotłowni celem centralnego obniżenia temperatury dla instalacji ogrzewania płaszczyznowego w całym obiekcie, l grupy Regufloor - bezpośrednio przed rozdzielaczem (są z nim skręcone i ulokowane we wspólnej szafce) obniżają temperaturę zasilania dla wycinka instalacji niskotemperaturowej połączonego z instalacją wysokotemperaturową (możliwość montażu ogrzewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

wania płaszczyznowego np. w rozległej instalacji grzejnikowej). Ze względu na szereg rozwiązań konstrukcyjnych na szczególną uwagę zasługuje wprowadzona niedawno do programu grupa Regufloor HN (fot. 2). Jej dwa podstawowe zewnętrzne wymiary to jedynie 19,5 cm długości i 10 cm głębokości zabudowy (uzyskane dzięki zastosowaniu specjalnego korpusu pompy obiegowej).

Rozdzielacze ogrzewania podłogowego Odpowiednio przygotowany czynnik grzewczy (czyli o temperaturze obniżonej przez zmieszanie w grupie mieszającej) rozprowadzany jest na poszczególne piętra czy lokale. Przy użyciu rozdzielaczy Multidis Oventrop możemy obsłużyć od 2 do 12 pętli grzejnych. Instalator może wybrać pasujące mu wykonanie rozdzielacza spośród wariantów różniących się rodzajem użytych wkładek do równoważenia pętli (proste wkładki do równoważenia obsługiwane kluczykiem lub równoważąco-pomiarowe - tzw. szklanki - w których przepływ ustawiany jest bezpośrednio na skali pomiarowej).

czej pętli ogrzewania płaszczyznowego użytej do wykonania tzw. grzejnika podłogowego - często przy rozdzielaczu grzejnikowym w systemach, w których każdy grzejnik podłączony jest do takiego rozdzielacza. W systemach grzewczych wysokotemperatu-

Sterowniki, napędy, termostaty Wkładki zaworowe zintegrowane w rozdzielaczach ogrzewania podłogowego umożliwiają również zamontowanie elementów wykonawczych - siłowników elektrycznych. Dzięki ich zastosowaniu możliwa jest indywidualna regulacja temperatury na każdej pętli lub w poszczególnych pomieszczeniach. Przy użyciu odpowiednich listew zaciskowych (lub komunikacji radiowej) siłowniki zostają połączone z termostatami pomieszczeniowymi. Program dostaw Oventrop zawiera szeroki zakres siłowników nastawczych i termostatów pomieszczeniowych oraz wszystkie inne elementy potrzebne do wykonania sterowania systemem ogrzewania lub chłodzenia płaszczyznowego - w tym nowoczesne sterowniki instalacji pod nazwą własną Regtronic.

Ogranicznik temperatury powrotu Ograniczniki temperatury powrotu montowane są na końcówce pojedynwww.instalator.pl

rowych ograniczniki takie montowane są do kontroli temperatury powierzchni ogrzewanej podłogi w pojedynczych pomieszczeniach. Rozkładana pętla ma nie więcej niż 100-120 m długości i gwarantuje uzyskanie ciepłej podłogi

również w instalacjach typowo grzejnikowych. Rozwiązanie to sprawdza się dla pojedynczych, niewielkich pomieszczeń, np. łazienek. Ograniczników temperatury powrotu użyto w regulatorach podtynkowych „Unibox” Oventrop. W zależności od wybranej wersji produktu - umożliwiają one również regulację temperatury pomieszczenia, ograniczanie do bezpiecznego poziomu temperatury wody w pętli grzejnej lub kombinację obu tych funkcji. Rozwiązanie takie sprawdzi się w sytuacji, w której są możliwości lub potrzeby wykonania podłogowej instalacji grzejnej w całym budynku. W praktyce wpina się pętlę ogrzewania podłogowego łazienki w pion ogrzewania grzejnikowego. Ogranicznik może zostać również bezpośrednio podpięty pod grzejnik łazienkowy. Nowe przyłącze grzejnikowe Multiblock T-RTL (fot. 3) umożliwia równoległe podłączenie grzejnika i pętli ogrzewania podłogowego. Przyłącze Multiblock T-RTL wyposażone jest w dwie głowice termostatyczne: grzejnikową oraz ogranicznik RTL. Zintegrowana nastawa wstępna umożliwia zdławienie natężenia przepływu przez grzejnik w warunkach obliczeniowych do wartości projektowej. Wyposażenie armatury w termostat grzejnikowy pozwala na regulację temperatury w pomieszczeniu (lub całkowite odcięcie grzejnika od instalacji). Zintegrowany ogranicznik temperatury powrotu RTL utrzymuje odpowiednią temperaturę czynnika w pętli ogrzewania płaszczyznowego. Zakres regulacji temperatury powrotu z pętli wynosi od 10 do 40°C i pozwala obsłużyć jedną pętlę takiego ogrzewania. Funkcje regulacji temperatury pomieszczenia na termostacie grzejnikowym oraz ograniczenia temperatury czynnika w pętli podłogowej są rozdzielone, a ich działanie jest niezależne (rys.). Oventrop oferuje również wsparcie techniczne w każdej fazie inwestycji: od projektowania, poprzez wykonawstwo, po uruchomienie. Wszystkim zainteresowanym udostępniane są tabele do doboru urządzeń, wytyczne do projektowania bądź programy obliczeniowe. Firma zaprasza na stronę internetową i zachęca do kontaktu z przedstawicielami techniczno-handlowymi. Joanna Pieńkowska

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Dziś na ringu „MI”: ogrzewanie płaszczyznowe ogrzewanie, płaszczyznowe, rura, mata, płyta, złączka

REHAU System z rzepami RAUTHERM SPEED to aż do 30% szybsze układanie ogrzewania podłogowego. Dlaczego? Gdyż system RAUTHERM SPEED to rury oplecione taśmą rzepową, układane na płytach i matach wyłożonych włókniną o wysokiej przyczepności! Kto z nas nie chciałby pracować krócej, zarabiając więcej? Kto chce poświęcać 6,5 godziny na pracę, którą da się wykonać w 5 godzin? Przypuszczam, że nikt, i podpowiem, jak zaoszczędzić cenny czas przy wykorzystaniu tak prostej, znanej każdemu rzeczy, jaką jest rzep. Już moja 2-letnia córka wie, że łatwiej założyć buty z rzepami niż te Pytanie do... Ile czasu można zaoszczędzić układając rury z rzepami? sznurowane. Ja, jako szczęśliwy posiadacz modnej ostatnio kurtki softshell, reguluję szerokość mankietów rzepami, a nie spinam ich szpilkami. Skoro rzepy są tak praktyczne, dlaczego nie wykorzystać ich do montażu rur? Idąc za tą myślą, REHAU wprowadza system RAUTHERM SPEED - rury oplecione taśmą rzepową, układane na płytach i matach wyłożonych włókniną o wysokiej przyczepności. Zapraszam do zapoznania się z tajnikami Fot. 1. Rura RAUTHERM SPEED K z rzepami.

tego systemu i utwierdzenia się kolejny raz w przekonaniu, że najprostsze rozwiązania są najlepsze. Główne elementy systemu są trzy: l rura RAUTHERM SPEED K z rzepami (fot. 1), l mata w arkuszach lub w rolce (fot. 2), l płyta stanowiąca izolację termiczną i akustyczną (fot. 3). Zaznaczmy, że układamy albo płytę, albo matę - w zależności od wymagań danego pomieszczenia.

Serce systemu, czyli rura Zacznijmy od rury, która - jak przystało na REHAU -wykonana jest z najlepszego materiału: PE-Xa. Kolor jest nowy, pomarańczowy, kontrastujący z podłożem. Struktura zaprojektowana specjalnie do zastosowania w ogrzewaniu i chłodzeniu płaszczyznowym. W stosunku do typowych rur grzewczych, jak PE-RT czy PE-Xc, rura RAUTHERM SPEED K charakteryzuje się większą elastycznością, dzięki czemu jej układanie jest znacznie efektywniejsze. Dostępne średnice to 10, 14 i 16 mm. Rura jest opleciona taśmą rzepową z twardą stroną rzepu - tą z haczykami. Z kolei druga, miękka strona rzepu jest przyklejona fabrycznie do mat i płyt.

szych pomieszczeń proponujemy rolki. Matę układamy na polistyrenie, poliuretanie lub izolacji z wókna drzewnego, ale również na dowolnym innym podłożu, takim jak okładzina ceramiczna, drewno czy jastrych. Ponieważ mata jest bardzo cienka (tylko 3 mm wysokości), zajmuje ona mało miejsca podczas przewożenia na budowę i nie potrzeba wielkich powierzchni do jej przechowywania. Transport i magazynowanie ułatwiają też kompaktowe wymiary dopasowane do europalet. Mata jest samoprzylepna. Rozwijamy, docinamy nożem do wykładzin i przyklejamy do podłoża. Ważne jest, że nie musimy dodatkowo stosować folii chroniącej przed wodą zarobową, gdyż mata na czas wylewania spełni tę rolę sama. Nie ma konieczności zaklejenia taśmą styków mat, bo nieprzepuszczanie wody zarobowej jest zapewnione poprzez przyklejenie mat na zakładkę. Pozostałe po docięciu kawałki maty można wykorzystać dzięki samoprzylepnemu spodowi. Odpada czynność przyklejania stopki foliowej paska brzegowego, gdyż ten - ułożony pod matą - jest nią uszczelniany na szerokości ok. 5 cm. Jeśli z kolei potrzebujemy izolacji, wybieramy płytę RAUTHERM SPEED z polistyrenu pokrytego włókniną rzepową. Przebiegający z boku zapas folii zapobiega powstawaniu mostków cieplFot. 2. Mata w arkuszach lub rolce.

Kiedy mata, a kiedy płyta? Jeśli nie potrzebujemy dodatkowej izolacji, układamy matę. Do małych pomieszczeń wystarczą arkusze, do więk-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Fot. 3. Płyta stanowiąca izolację termiczną i akustyczną. nych i akustycznych. Dzięki łatwej obróbce płyta dobrze się sprawdza w pomieszczeniach o nietypowych kształtach.

Przyczepiamy Teraz czas na skorzystanie z dobrodziejstwa rzepu i sprawne zamocowanie rury. Specjalnie ukształtowana powierzchnia maty tworzy wzór, na którym łatwo precyzyjnie ułożyć rury w odstępie 5 cm i wielokrotności. Na płycie mamy z kolei nadrukowaną siatkę, która nam pokazuje, gdzie rura powinna przebiegać. Mocowanie prze-

10 (218), październik 2016

biega wygodnie i bez wysiłku. Nie potrzeba żadnych narzędzi - wystarczy co ok. pół metra przydepnąć rurę butem. Dla instalatorów oznacza to ergnomiczny sposób pracy, bez schylania się i nadwyrężania pleców. Dzięki mocowaniu na rzep łatwo skorygować ułożenie rury, nie uszkadzając płyty montażowej. Izolacji nie narusza się również przez wbijanie szpilek. Właściwości cieplne i akustyczne izolacji są więc w pełni zachowane.

Renowacja Na koniec wspomnę jeszcze o pierwszym systemie niskiej konstrukcji na bazie maty rzepowej. Gdy liczy się każdy milimetr wysokości podłogi - np. w przypadku renowacji - proponuję rurę o średnicy 10 mm z 3-milimetrową matą i jastrychem niwelacyjnym Knauf 425. To połączenie umożliwia wylanie o 30% niższej warstwy jastrychu niż w standardowych rozwiązaniach i uzyskanie warstwy podłogówki o wysokości tylko 41 mm.

Fot. 4. Ergonomiczne układanie rur z rzepami. Jeśli kogoś jeszcze nie przekonały moje argumenty, zapraszam do obejrzenia krótkich filmików montażowych na www.instalator.pl Michał Zając

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Ring „Magazynu Instalatora”: ogrzewanie płaszczyznowe podłogowe, ścienne, sufitowe, rozdzielacz, ogrzewanie

Taconova Sercem każdego systemu ogrzewania płaszczyznowego i elementem decydującym o równomiernym rozprowadzaniu ciepła jest zawsze rozdzielacz. Modele TacoSys High End z innowacyjnymi przepływomierzami Topmeter gwarantują wyższy komfort i długotrwałą, bezproblemową eksploatację. Instalator zyskuje korzyść w postaci szybszego montażu i serwisu systemu. Kompletnie prefabrykowane systemy rozdzielcze Taconova optymalnie rozprowadzają energię w całym budynku, co przekłada się na redukcję kosztów. Wysokiej jakości rozdzielacze są dostępne w różnych wariantach, dzięki czemu można je stosować w rozmaitych typach instalacji grzewczych. Wyposażone w 2 do 12 obiegów grzewczych spełniają wszystkie wymogi dotyczące wydajności i żywotności systemu.

Dlaczego stal nierdzewna? Na polskim rynku dużą popularność zdobyły rozdzielacze mosiężne, jednak ostatnio coraz chętniej instalowane są modele wykonane ze stali nierdzewnej. Materiał ten został wynaleziony prawie 100 lat temu, ale dopiero w ostatnich kilkunastu latach zaczął być powszechnie stosowany w budownictwie i architekturze. Stal nierdzewna jest odporna na uszkodzenia mechaniczne oraz temperaturowe i sprawdza się doskonale w produkcji rozdzielaczy ogrzewania płaszczyznowego.

Krótszy czas montażu i prac serwisowych

Topmeter - przepływomierz, który robi różnicę Taconova od wielu lat produkuje rozdzielacze ze stali nierdzewnej w różnych dostępnych wersjach. Najbardziej zaawansowane są modele TacoSys High End, które charakteryzują się najlepszym wyposażeniem, służącym do precyzyjnego zarządzania medium grzewczym w instalacji podłogowej.

ducenta opatentowanym określeniem Topmeter. To nazwa własna produktu firmy Taconova, określająca przepływomierz z możliwością nastawy, przeznaczony właśnie do wszelkich rozdzielaczy ogrzewania płaszczyznowego. Topmeter pozwala nie tylko nastawić zadany przepływ danej pętli grzewczej, ale również w sposób ciągły informuje nas - dzięki precyzyjnej skali - o przepływie medium grzewczego. Gwarantuje to precyzyjne ustawienie przepływu dla każdej pętli grzewczej, niezależnie od oddalenia od rozdzielacza. W praktyce ujednolicamy w ten sposób temperaturę podłogi w różnych pomieszczeniach, zapobiegając przegrzewaniu lub niedogrzaniu niektórych pomieszczeń. Zakres nastawy i pomiaru przepływu to od 0,5 l/min do 2,5 l/min lub od 1,0 l/min do 5,0 l/min w zależności od wersji produktu. Przepływomierz działa w każdym położeniu, więc możliwe jest montowanie go pionowo lub poziomo. Pozwala również na całkowite zamknięcie przepływu w danej pętli grzewczej.

Najważniejszym elementem rozdzielacza ogrzewania podłogowego jest przepływomierz, nazywany przez proPytanie do... Czym jest Topmeter i jakie są jego podstawowe zalety?

Rozdzielacz firmy Taconova wyposażony jest w zintegrowany, całkowicie automatyczny odpowietrznik, działający bez ingerencji użytkownika, co doskonale wpływa na skuteczność funkcjonowania ogrzewania płaszczyznowego, gdyż układ jest zawsze i stale prawidłowo odpowietrzony. Dodatkową zaletą są regulatory zaworów termostatycznych, które w przeciwieństwie do produktów konkurencji regulowane są przez pionowe pokrętło. Takie rozwiązanie, wyposażone w skalę i wskaźnik, pozwala na precyzyjne określenie w dowolnym momencie, w jakiej pozycji znajduje się zawór: czy jest zamknięty, czy otwarty, czy może www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

ustawiony w pozycji pośredniej. Funkcja ta daje pewność prawidłowej nastawy przepływu medium w instalacji grzewczej, jak również zabezpiecza instalatora przed pomyłkami przy uruchamianiu systemu u klienta. Pionowe pokrętło można w każdej chwili zdemontować i założyć w jego miejsce siłownik sterujący pracą zaworu. Siłowniki elektrotermiczne firmy Taconova charakteryzują się dużą odpornością i wytrzymałością aż 37 000 cykli. Montowane przez adapter pasują do większości rozdzielaczy dostępnych na rynku. Instalatorzy cenią je szczególnie za łatwość montażu i odpinany przewód, który sprawdza się doskonale w sytuacji, kiedy trzeba na przykład wymienić wkładkę zaworową w rozdzielaczu. Nie musimy wówczas demontować układu elektrycznego, a więc znacznie skracamy czas prac montażowych i serwisowych. Należy również wspomnieć o dodatkowym zaworze kulowym na wejściu i wyjściu rozdzielacza, umożliwiającym łatwy montaż lub demontaż urządzenia w szafce instalacyjnej. Rozdzielacze firmy Taconova wyposażone są w uchwyty z plastiku, które minimalizują drgania instalacji oraz eliminują niepotrzebny hałas w czasie pracy układu.

Korzyści dla użytkownika i instalatora Co zasadniczo odróżnia rozdzielacze Taconova od rozwiązań konkurencji? Podstawową różnicę stanowi budowa wewnętrzna przepływomierza Topmeter. Specjalnie zaprojektowana i

www.instalator.pl

10 (218), październik 2016

produktów. Łatwo zauważyć i przekalkulować, że stosowanie tanich i nieprecyzyjnych rozdzielaczy, które w dodatku mogą nie być szczelne, skutkuje wydłużonym czasem prac montażowych i stresem w przypadku ewentualnych reklamacji klienta. Montując rozdzielacz Taconova, mamy pewność, że nie będzie trzeba ponownie jechać do klienta i poprawiać instalacji. Stal nierdzewna zapewnia wieloletnie, prawidłowe działanie rozdzielacza i wygląda zawsze tak, jak w chwili montażu. W efekcie użytkownik może przez wiele lat cieszyć się z prawidłowo działającego, niezawodnego i estetycznego pod względem wizualnym rozdzielacza.

Zalety opatentowana technologia połączenia belki rozdzielacza z dolną częścią przepływomierza automatycznie zapobiega niekontrolowanemu obracaniu się tzw. „nypla”. Gwarantuje to stuprocentową szczelność układu, co jest najważniejsze z punktu widzenia użytkownika. Często zdarza się, że podczas przykręcania adapterów eurokonus oraz rur do rozdzielacza instalator niechcący poruszy przyłącze, co skutkuje później nieszczelnością systemu. W rozdzielaczach Taconova mamy pewność, że do takiego rozszczelnienia nie dojdzie, gdyż wyklucza to ich konstrukcja. Między innymi z tego powodu te szwajcarskie rozdzielacze charakteryzuje maksymalna niezawodność i plasują się one w absolutnie górnym segmencie dostępnych na rynku

Zalety przy projektowaniu: - niezmienność zaprojektowanego systemu dzięki prostej regulacji, - bezawaryjna praca systemu poprzez automatyczne odpowietrzanie i obrotową regulację przepływu. l Zalety przy instalacji: - wstępnie zmontowane, gotowe do instalacji systemy rozdzielczy z minimalną liczbą połączeń gwintowanych, - oszczędzająca czas, powtarzalna regulacja wielkości przepływu, bez obliczania, bezpośrednio w l/min, - prosta kontrola wielkości przepływu, w trakcie przeglądów, bez przyrządów pomiarowych, - wysoka dokładność regulacji i stała temperatura w pomieszczeniu. Krzysztof Janowski

WODA TO ŹRÓDŁO ŻYCIA. I właśnie dlatego w naszych działaniach skupiamy się głównie na kwestii higieny wody. Woda pitna to najcenniejszy skarb na Ziemi. Dlatego zapewnienie higieny wody było, jest i będzie jednym z naszych najważniejszych celów. W tej dziedzinie podejmujemy codzienne wyzwania pod względem techniki instalacyjnej i jako światowy lider bierzemy na siebie globalną odpowiedzialność. Viega. Connected in quality.

viega.pl/O-nas

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Przyszłość kotłów na paliwa stałe (2)

Współczynnik w zestawie Krajowi producenci, dostawcy i dystrybutorzy kotłów na paliwo stałe powinni podjąć przygotowania do etykietowania energetycznego i podawania informacji technicznych o wyrobach w sposób zgodny z wymaganiami ustalonymi w rozporządzeniu. W celu poprawnego etykietowania energetycznego swoich wyrobów krajowi producenci, dostawcy i dystrybutorzy kotłów na paliwo stałe powinni dokonać obliczeń współczynnika efektywności energetycznej kotłów lub zestawów urządzeń w oparciu o posiadane wyniki badań lub wykonać niezbędne badania uzupełniające, a także w odpowiednim terminie przygotować etykiety, karty produktu i informacje internetowe w sposób zgodny z wymaganiami rozporządzenia.

Obliczenia dla zestawu Współczynnik efektywności energetycznej zestawu zawierającego kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne należy obliczyć wg schematu podanego poniżej: Współczynnik efektywności energetycznej kotła na paliwo stałe oznaczamy przez I. Wartość odpowiadającą regulatorowi temperatury obliczamy następująco: WR = KPR + A, gdzie: l KPR - wartość odpowiadająca regulatorowi temperatury (z karty produktu regulatora temperatury w zależności od klasy regulatora); Wartości A dla odpowiednich klas regulatorów: - klasa I = 1; - klasa II = 2; - klasa III = 3; - klasa IV = 4;

- klasa IV = 5. Obliczenia dotyczące kotła dodatkowego: Kd = (SE - I) * 0,1, gdzie: l Kd - kocioł dodatkowy - z karty produktu kotła; l SE - sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń [%] lub współczynnik efektywności energetycznej kotła dodatkowego. Udział energii słonecznej obliczamy następująco: UES = (III * Wkol + IV * Pz) * 0,9 * Ekol * Kzas, gdzie: l UES - udział energii słonecznej l Wkol - wielkość kolektora [m2] l Pz - pojemność zasobnika [m3] l Ekol - efektywność kolektora [%] l Kzas - klasa zasobnika: - A+ = 0,95; - A = 0,91; - B = 0,86; - C = 0,83; - D = 0,81 Dodatkową pompę ciepła ustalamy według następującego algorytmu (z karty produktu pompy ciepła): DPC = (SE - I) * II, gdzie: l DPC - dodatkowa pompa ciepła, l SE - sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń [%], Aby uwzględnić udział energii słonecznej i dodatkową pompę ciepła UOZE, należy wybrać mniejszą wartość: l UOZE = 0,5 * UES, l lub UOZE = DPC.

W końcu współczynnik efektywności energetycznej zestawu WEEZ obliczamy następująco: WEEZ = I + WR + Kd + UES + DPC - UOZE, gdzie: l I - współczynnik efektywności energetycznej kotła podstawowego na paliwo stałe; l II - wartość współczynnika ustalona na podstawie tabeli; l III - współczynnik = 294/(11 * Pr); l IV - współczynnik = 115/(11 * Pr); l Pr - deklarowana nominalna moc cieplna kotła podstawowego na paliwo stałe w kW. Klasę efektywności energetycznej zestawu ustala się na podstawie obliczonego współczynnika efektywności energetycznej według przedstawionego na ryskunku diagramu. Powyższe informacje należy zamieścić na karcie produktu zestawu zawierającego kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne.

Klasa dla innego zestawu W rozporządzeniu ustalono również metodę ustalania klasy efektywności energetycznej zestawu składającego się z kotła kogeneracyjnego na paliwo stałe, kotła dodatkowego na paliwo stałe, ogrzewaczy dodatkowych, regulatorów temperatury i urządzenia słonecznego. Metoda ta jest analogiczna do podanej powyżej. Ponieważ w kraju nie są produkowane zestawy o nominalnej mocy cieplnej 70 kW lub mniejszej, w skład których wchodziłby kocioł kogeneracyjny na paliwo stałe, metoda ta nie będzie omawiana w tej publikacji.

Badania jednego urządzenia W celu oceny zgodności działania dostawców i dystrybutorów kotłów na paliwo stałe i zestawów energetycznych z kotłem na paliwo stałe,

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016 l jeżeli wyniki podane w punktach a)

w załączniku X do rozporządzenia ustalono, że: l organy kontrolne państw członkowskich UE poddają badaniom tylko jedno urządzenie danego modelu; l model uznaje się za spełniający wymagania, jeżeli:

a) wartości i klasy na etykiecie energetycznej i w karcie produktu odpowiadają wartościom podanym w dokumentacji technicznej; b) współczynnik efektywności energetycznej urządzenia nie jest niższy od zadeklarowanej wartości o więcej niż 6%;

i b) nie są spełnione, uznaje się, że model i wszystkie modele mu równoważne nie spełniają wymagań rozporządzenia. Organy kontrolne państw członkowskich UE wykonują dodatkowe badania wybranych losowo trzech egzemplarzy tego samego modelu. Uznaje się, że model spełnia wymagania, jeżeli średnia wartość współczynnika efektywności energetycznej trzech dodatkowych urządzeń nie jest niższa od wartości deklarowanej o więcej niż 6%; l w przypadku gdy kontrolowany model nie spełnia wyżej podanych wymagań, uznaje się, że model i modele mu równoważne nie spełniają wymagań ustalonych w rozporządzeniu. Organ kontrolny przekazuje wyniki badań i inne informacje pozostałym państwom członkowskim UE i Komisji w terminie jednego miesiąca od podjęcie decyzji o niezgodności. Sławomir Pilarski

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Pompa ciepła - podstawowe elementy układu hydraulicznego

Bufor do c.o. Decydując się na przedstawienie Państwu serii artykułów omawiających zagadnienia układów hydraulicznych z wykorzystaniem pomp ciepła, przyświecała mi idea, aby rzeczowo i w możliwie szczegółowy sposób przybliżyć elementy popularnych rozwiązań i szczególnie zwrócić uwagę na same składowe, które dopiero razem tworzą jedną całość. Często zdarza nam się próbować przedstawić jak najwięcej informacji w możliwie krótkim czasie, co w konsekwencji prowadzi do pominięcia wielu istotnych szczegółów decydujących właśnie o prawidłowym funkcjonowaniu całości danego rozwiązania. Dzięki serii mogę sobie pozwolić na rzeczowe, nieśpieszne omawianie kolejnych składowych całego systemu. Mając już za sobą omówienie elementów dolnego źródła pompy ciepła oraz przygotowania ciepłej wody użyt-

kowej, aktualnie w trzecim już artykule chciałbym się z Państwem podzielić omówieniem kwestii, która bardzo często podczas szkoleń i rozmów indywidualnych z branżystami budzi wiele emocji. Chodzi mianowicie o podłączenie, a może przede wszystkim wykorzystanie zasobnika buforowego centralnego ogrzewania. W tej sprawie chciałbym się konsekwentnie odwoływać do omawianego już od początku tej serii układu hydraulicznego przedstawionego na rysunku 1.

Rys 1. Schemat hydrauliczny pompy ciepła typu solanka/woda. Ogrzewania oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Zaawansowane podłączenie szeregowe zasobnika buforowego.

Czy jest to konieczne? Na samym początku rozważania należałoby zadać pytanie, dlaczego, a może nawet - czy konieczne jest stosowanie zasobnika buforowego w połączeniu z pompą ciepła? Otóż odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, a wynika to z faktu, iż rozwiązania hydrauliczne nie w każdym obiekcie są takie same. Oczywiście zasada działania pompy ciepła oraz jej wymaganie są niezmienne i tak naprawdę co do zasady nie zależą od mocy grzewczej urządzenia, producenta czy konkretnej instalacji, w której jest zastosowana. Pompa ciepła posiada swoje wymagania niezależne od czynników zewnętrznych, które musimy spełnić, gdyż w przeciwnym wypadku takie rozwiązanie będzie nastręczać nam więcej problemów niż przynosić ewentualnych korzyści. Mimo że zbiornik c.o. nazywamy buforem, nie pełni on zawsze stricte roli bufora energii. Jego wymagana pojemność minimalna powinna zostać dobrana tak, aby w każdych warunkach hydraulicznych zapewnić minimalny czas pracy sprężarki. W związku z tym pojemność ta jest ściśle uzależniona od mocy grzewczej urządzenia. Układ hydrauliczny oraz automatyka sterująca powinny być tak zaprojektowane, aby w jak najwyższym stopniu ograniczyć niepotrzebne załączenia się pompy, a z drugiej strony, kiedy dojdzie już do załączenia się sprężarki, jej czas pracy powinien wynosić co najmniej 6 minut. Aby zapewnić minimalny czas pracy sprężarki, możemy wykorzystać zasobnik buforowy dobrany na czas 6 minut pracy, co daje w konsekwencji pojemność 10% minimalnie wymaganego przepływu (6 min to 10% godziny). I tak dla przykładu: dla pompy ciepła o mocy 10 kW wymagany minimalny przepływ powinien wynosić około 1000 www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

l/h, z czego 10% to 100 l, czyli bufor powinien mieć minimalną pojemność 100 litrów. W układach pompa ciepła, gdzie zainstalowane są dwie lub więcej sprężarek, bufor powinien zostać dobrany do przepływu wymaganego do pracy urządzenia na jednej sprężarce, gdyż kolejne stopnie mocy powinny zostać załączane nie do wygrzewania samego bufora, ale w przypadku wystąpienia rzeczywistego zwiększenia zapotrzebowania na ciepło w budynku. Tutaj minimalna pojemność bufora uzależniona będzie od algorytmu załączania kolejnych stopni mocy. W układach kaskad pomp ciepła zasobnik buforowy jest dobierany w stosunku do minimalnego przepływu największej z pomp ciepła w kaskadzie. Moglibyśmy zakwestionować, iż powyższe rozważania są prawdziwe przy zastosowaniu pomp ciepła typu monoblok, a co ze splitami, czyli urządzeniami powietrze/woda sterowanymi inwerterowo? Z jednej strony można powiedzieć, że nie ma tutaj żadnej różnicy, gdyż w dalszym ciągu są to pompy ciepła, niemniej jednak posiadają one sterowanie wydajności sprężarki najczęściej w zakresie od 30 do 100%. Tak więc wymagany minimalny przepływ również będzie zależny od aktualnej mocy grzewczej urządzenia. Jest to oczywiście prawda, natomiast należy pamiętać, iż te powietrzne urządzenia wymagają odszraniania. W trybie odszraniania urządzenie pracuje z pełną mocą, aby w jak najkrótszym czasie nastąpiło odszronienie parownika i pompa ciepła mogła przełączyć się w tryb grzewczy, i dostarczać energię do budynku. Aby zapewnić minimalnie wymagany przepływ w tej sytuacji, większość producentów w tego typu urządzeniach stosuje czujniki przepływu wody grzewczej ustalone na stałą wartość, co gwarantuje stały przepływ i możliwie krótki proces odszraniania. Z drugiej strony oprócz odpowiedniego przepływu musimy zapewnić wymaganą ilość energii do odszraniania, co w niektórych przypadkach wymusza zastosowanie bufora.

10 (218), październik 2016

Rys 2. Szeregowe podłączenie bufora z zaworem typu by-pass. znacznie przewyższającym pojemność bufora? Czy w dalszym ciągu jest on konieczny? W takim przypadku należy sobie zadać proste pytanie, czy dana pojemność zładu w instalacji grzewczej będzie zawsze dostępna w każdych warunkach pracy urządzenia i w każdym czasie? Jeżeli tak, i jego pojemność jest równa lub wyższa niż wymagane 10%, to wówczas dodatkowy zasobnik buforowy nie będzie konieczny. Natomiast w rzeczywistości takich rozwiązań można szukać ze świecą. W dobie rozbudowanej automatyki sterowania ogrzewaniem podłogowym, głowic termostatycznych stosowanych w grzejnikach, wielu obiegów grzewczych najczęściej nie mamy żadnej kontroli nad tym, czy w danym momencie wystarczająca ilość obiegów będzie dostępna dla pompy ciepła czy też nie. Tzw. otwar-

ta pętla podłogówki w łazience czy stały przepływ przez grzejnik drabinkowy zdecydowanie nie wystarczą. W aplikacjach dużych mocy w 100% stosowany jest bufor z uwagi na nieprzewidywalność pracy obiegów grzewczych, najczęściej w czasie tzw. okresów przejściowych, czyli wiosną i jesienią. Aby uniezależnić pompę ciepła od pracy obiegów grzewczych i ich sterowania, stosowanie bufora zawsze przynosi pożądane rezultaty.

Podłączenie PC Kolejną ważną kwestią jest samo podłączenie w układzie pompy ciepła zbiornika buforowego. Są trzy popularne możliwości: równolegle, szeregowo na zasilaniu z pompy ciepła i szeregowo na powrocie do pompy ciepła. Bardzo często stosowane jest podłą-

Większy zład A co w sytuacjach, kiedy dysponujemy zładem czynnika grzewczego www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Rys 3. Równoległe podłączenie zasobnika buforowego. czenie równoległe, czyli zasobnik buforowy jest wykorzystywany jak typowe sprzęgło hydrauliczne. Rozwiązanie takie posiada swoje niewątpliwe zalety, jak prostota podłączenia pompy ciepła i rozdzielenie hydrauliczne pomiędzy obiegiem wytwórczym a odbiorczymi. Niewątpliwą wadą takiego układu jest konieczność zastosowania co najmniej dwóch pomp obiegowych (przed i za buforem), wybór miejsca pomiaru temperatury, załączanie pompy ciepła, a także - a może przede wszystkim - strata temperaturowa wynikająca ze zróżnicowania przepływów od strony pompy ciepła i obiegów grzewczych. W takim rozwiązaniu bardzo często pompa ciepła musi zagwarantować wyższą temperaturę zasilania do bufora, aby za buforem uzyskać wymaganą temperaturę na obiegach grzewczych. Należy zawsze mieć w pamięci, iż wzrost temperatury zasilania o 1 K powoduje spadek sprawności układu pompy ciepła o około 2,5%. Nie mamy więc w takiej konfiguracji pewności, że czynnik grzewczy o danej temperaturze opuszczający pompę ciepła zostanie przekazany na obiegi grzewcze przy zachowaniu tej samej temperatury, co jest skutkiem podmieszania w buforze podłączonym równolegle. Podłączenie szeregowe ma tę przewagę, iż w prostych systemach z wykorzystaniem zaworu przelewowego (tzw. by passu) całą instalacje central-

nego ogrzewania może obsłużyć tylko jedna pompa obiegowa. Rzeczą najważniejszą jest to, iż mamy 100% gwarancję, że jeżeli pompa ciepła na wyjściu podaje nam czynnik grzewczy o temperaturze np. 35°C, to po wygrzaniu zasobnika buforowego czynnik na zasilaniu obiegów grzewczych będzie posiadał również taką samą temperaturę. W połączeniach szeregowych nie występuje problem podmieszania i strat temperatury. Zakładając oczywiście odpowiednią izolację zbiornika.

Przykład Na omawianym schemacie mamy do czynienia z zaawansowanym podłączeniem bufora szeregowo na zasilaniu z pompy ciepła. Cechą charakterystyczną tego rozwiązania jest zastosowanie dwóch zaworów zwrotnych jako swego rodzaju sprzęgła hydraulicznego. Jest to bardzo nowatorskie rozwiązanie proste w wykonaniu, a bardzo efektywne i bezawaryjne w eksploatacji. Oba zawory zwrotne są skierowane w przeciwnym kierunku, górny zawór jest odpowiedzialny za przepływ z lewej strony na prawą, zaś dolny z prawej strony na lewą. Kluczowymi elementami tego rozwiązania są: czujnik temperatury powrotu z instalacji R2.1, według którego załączana jest sprężarka pompy ciepła, umieszczony w nieprzypadkowym miejscu pomiędzy

dwoma zaworami zwrotnymi, a także dwie pompy obiegowe M16 i M13. M16 jest to pompa w pełni sterowana przez automatykę pompy ciepła i odpowiada ona za zagwarantowanie przepływu wymaganego przez pompę ciepła, pracuje jedynie wtedy, kiedy wystąpi konieczność załączenia sprężarki. W momencie, kiedy temperatura powrotu spadnie poniżej nastawionej wartości, M16 załączana jest na czas płukania i sprawdzenia stanu naładowania bufora, przepływ przez pompę ciepła jest zagwarantowany przez górny zawór zwrotny. Jeżeli bufor jest wygrzany, pompa zostaje wyłączona; w przypadku wychłodzonego bufora następuje załączenie sprężarki i naładowanie bufora (tryb 1: ładowanie równoległe bufora). Pompa M13 jest to pompa, która może być w pełni sterowana przez automatykę zewnętrzną, np. BMS, i jest zaprojektowana do obsługi obiegów grzewczych. W takim rozwiązaniu hydraulicznym obiegi grzewcze mogą być w pełni sterowane i, np. w okresach przejściowych, może dojść do ich całkowitego odcięcia przez automatykę zewnętrzną. Wówczas elektronicznie sterowana pompa M13 zostanie wyłączona. W momencie otwarcia obiegów grzewczych M13 w sposób automatyczny zwiększa swoją wydajność i z góry bufora energia zostaje przekazana na obiegi grzewcze, a powrót z obiegów grzewczych wraca do bufora przez czujnik R2.1 (monitorujący temperaturę powrotu) oraz dolny zawór zwrotny (tryb 2: rozładowanie równoległe bufora). Kiedy bufor zostaje rozładowany, następuje załączenie pompy M16, a następnie sprężarki pompy ciepła, i grzanie w sposób szeregowy (tryb 3: grzanie obiegów grzewczych szeregowo). Takie rozwiązanie jest bardzo uniwersalne, można je stosować przy pompach ciepła typu powietrze/woda, solanka/woda różnych mocy i typów, a nawet w przypadku kaskad pomp ciepła. Również wykorzystywane jest w układach w pełni sterowalnych, jak i przy układach bez zewnętrznej automatyki sterującej. Dzięki takiemu rozwiązaniu w jednym układzie hydraulicznym wykorzystujemy wszystkie zalety systemu równoległego podłączenia bufora bez godzenia się na jego wady związane ze stratą temperaturową. Przemysław Radzikiewicz www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Najlepsze praktyki w likwidacji niskiej emisji

Korzystna zamiana W ostatnich latach coraz więcej mówi się o problemie zanieczyszczenia powietrza w Polsce. Wg najnowszego Raportu Światowej Organizacji Zdrowia aż 33 spośród 50 europejskich miast o największym zanieczyszczeniu powietrza znajduje się w Polsce. Rośnie społeczna świadomość zagrożeń i skutków, jakie związane są z długotrwałym przebywaniem w miastach borykających się z problemem niskiej emisji. Wiemy już, że powietrze zanieczyszczone pyłem zawieszonym (PM10 i PM2,5) oraz wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi (WWA) powoduje choroby układu oddechowego oraz nowotwory, co w skrajnych przypadkach jest przyczyną zgonu. Likwidacja problemu z pewnością wymaga długofalowej strategii i zastosowania trwałych rozwiązań.

Niska emisja Z niską emisją zanieczyszczeń do powietrza mamy do czynienia, gdy są one emitowane przez kominy do wysokości 40 m ponad powierzchnię gruntu. Mają one postać gazową lub stałą (pył) i kumulują się w najbliższym otoczeniu źródła emisji. Zanieczyszczenia te mają bardzo negatywny bezpośredni wpływ na środowisko i stan zdrowia ludzi. Główny źródłem niskiej emisji są kotłownie na paliwa stałe, gospodarstwa domowe, transport oraz małe i średnie zakłady przemysłowe. Niska emisja jest powodem występowania w powietrzu szkodliwych związków, takich jak pyły zawieszone, dwutlenek siarki, tlenki azotu, metale ciężkie, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, które są rakotwórcze i powodują silne zatrucia, a także trujące związki chemiczne, jakimi są dioksyny. W Polsce w odniesieniu do stężenia zanieczyszczeń występujących w powietrzu normy przekraczane są najczęściej (często nawet kilkudziesięciokrotne) w okresie od października do kwietnia. Okres występowania przekroczenia stężenia tych substancji w po-

wietrzu ma potwierdzony związek z sezonem grzewczym. Głównym powodem znacznych przekroczeń norm emisji zanieczyszczeń w tym okresie są paleniska domowe na paliwa stałe oraz lokalne kotłownie węglowe, w których spalanie odbywa się w nieefektywny sposób. Problem potęguje spalanie paliw złej jakości, często również śmieci - w tym niestety tworzyw sztucznych.

gazowego czy pompy ciepła. Przykładowo wymiana starego kotła na nowy kocioł stałopalny o wyższej klasie energetycznej spowoduje, że paliwa będą spalane wydajniej i rzeczywiście do atmosfery trafi nieco mniej pyłów. W tym samym kotle wciąż jednak można spalać śmieci i paliwa złej jakości. Jeśli w tym samym domu kocioł na paliwo stałe zostanie zamieniony np. na kocioł gazowy, to emisję substancji szkodliwych ograniczymy kilkaset razy. Natomiast w przypadku zamiany na pompę ciepła - niska emisja zanieczyszczeń do powietrza w miejscu jej zastosowania nie występuje (rys. 1).

Wymiana wskazana

Efekt skali

Wymiana nieefektywnych urządzeń grzewczych w wielu województwach objęta jest programami dofinansowań zadań realizowanych na rzecz ograniczenia niskiej emisji. W kontekście ograniczenia zanieczyszczenia powietrza z pewnością nie należy stawiać znaku równości przy wszystkich urządzeniach grzewczych objętych wspomnianymi dofinansowaniami. Efekty ekologiczne, jakie osiągniemy przez zastosowanie nowego kotła stałopalnego, są zupełnie inne niż w przypadku zastosowania wysokosprawnego kotła

Nietrudno przewidzieć efekty zastosowania pomp ciepła w nieco większej skali. Przykładem dobrych praktyk jest tutaj rząd chiński, który w ramach walki z problemem zanieczyszczonego powietrza wspiera stosowanie pomp ciepła jako urządzeń o najwyższej efektywności energetycznej. W przypadku sprężarkowych pomp ciepła z napędem elektrycznym ogólna emisja zanieczyszczeń powstaje tylko w procesach produkcji energii elektrycznej. Jeśli jednak udział energii elektrycznej pochodzącej z odnawialnych i nieemisyjnych źródeł ener-

Rys. 1. Lokalna emisja pyłów z urządzeń grzewczych (źródło: PIE/ Polski Alarm Smogowy). www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Rys. 2. Roczny koszt ogrzewania budynku i przygotowania c.w.u. (źródło: PORT PC). gii spadnie do zera (elektrownie wodne, wiatrowe, słoneczne), to instalacja wyposażona w pompę cieplną może osiągnąć całkowitą (100%) eliminację emisji zanieczyszczeń do powietrza.

Niskie koszty ogrzewania Kolejnym argumentem przemawiającym na korzyść pomp ciepła są też niskie koszty ogrzewania. Wykres pokaza-

ny na rysunku 2 obrazuje roczne koszty eksploatacji poszczególnych urządzeń grzewczych. Analiza została wykonana dla przykładowego, nowego domu jednorodzinnego lub po termomodernizacji. Przyjęto powierzchnię 130 m2 (przeciętna powierzchnia domów jednorodzinnych w Polsce). Dom zamieszkały jest przez 4 osoby. Zapotrzebowanie na przygotowanie c.w.u. przyjęto na poziomie 50 l/(osobę * dzień). Zapotrzebowanie ciepła użytkowego na ogrzewanie przyjęto na poziomie 60 kWh/(m2 * rok). Zdaniem PORT PC programy ograniczenia niskiej emisji zanieczyszczeń powinny dofinansowywać inwestycje z pompami ciepła. Jeśli klienci końcowi otrzymaliby odpowiednie wsparcie, to szerokie stosowanie pomp ciepła może przyczynić się do znacznej i długotrwałej poprawy jakości powietrza. Niskie koszty eksploatacji tych urządzeń nie spowodują wzrostu cen ogrzewania, których często obawiają się osoby zamieniające stare kotły węglowe na inne źródła ciepła. Paweł Lachman Źródło: PORT PC

Armatura Premium + Systemy Multiblock T-RTL

Armatura Multiblock T-RTL integruje funkcje zaworu termostatycznego (z nastawą wstępną), zaworu odcinającego powrotnego oraz ogranicznika temperatury powrotu (RTL) i jest przystosowana do współpracy z instalacją 2-rurową. Zintegrowany blok zaworowy umożliwia jednoczesne - ale niezależne! - zasilanie i regulację wydajności grzejnika łazienkowego i pętli ogrzewania podłogowego. Zalety: - estetyka i łatwość utrzymania - idealne rozwiązanie do niezależnej regulacji temperatury grzejnika i ogrzewania płaszczyznowego z użyciem tylko jednej armatury - możliwość wstępnego zdławienia przepływu - możliwość ustawienia temperatury powrotu z pętli podłogowej Pozostałe informacje do uzyskania w: Oventrop Sp. z o. o. Bronisze, ul. Świerkowa 1B 05-850 Ożarów Mazowiecki,

tel. (22) 752 94 47

e-mail: info@oventrop.pl

www.oventrop.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Kłopoty z prawidłową pracą instalacji c.w.u. Jak im zaradzić?

Denerwujące drobiazgi Budynki jednorodzinne, mimo że z reguły są dla mieszkańców powodem do zadowolenia wynikającym z faktu ich zbudowania, posiadania i samego użytkowania z dala od ruchliwych centrów miast, potrafią być niekiedy także źródłem irytacji. Zwłaszcza w sytuacji, kiedy pojawiają się w ich funkcjonowaniu pewne drobne nieprawidłowości, które stale lub okresowo utrudniają domownikom normalne funkcjonowanie. Do takich „drobiazgów” z zakresu instalacji hydraulicznych zaliczyć można np. „słabe”, zbyt niskie lub wahające się ciśnienie wody, występujące zwłaszcza w okresach dużych jej rozbiorów poza lub na obrzeżach aglomeracji miejskich, kłopoty z niestabilną temperaturą c.w.u. czy też jej okresowy brak w przypadku posiadania własnego źródła ciepła.

Na kłopoty... z ciśnieniem Kłopoty z ciśnieniem wody, jak już wspomniałem, pojawiają się głównie poza dużymi aglomeracjami. Dostawcy wody starają się utrzymać ciśnienie przed punktami czerpalnymi na poziomie wynikającym z „warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich wyposażenie”, tj. na poziomie między 0,5-6,0 bara i, o ile waha się ono w granicy stanów średnich ww. wartości, spadek jego wartości nie jest specjalnie odczuwalny. Natomiast w przypadku wartości ca 1,0 bara daje się odczuć użytkownikom. Stany takie pojawić się mogą szczególnie w okresach zwiększonych rozbiorów: porannego i wieczornego, na obrzeżach miast i osiedli, w lokalnych niewielkich sieciach wodociągowych bądź tam, gdzie przyłączani są ustawicznie nowi odbiorcy, a często całe ich grupy. Problem ten należy w pierwszym rzędzie zgłosić dostawcy wody. Niewykluczone bowiem, że jest to okresowy spadek ciśnienia związany z jakąś zewnętrzną awarią, remontem, podłą-

czeniem i w najbliższym czasie zostanie on zlikwidowany. Warto także dokonać zgrubnego przeglądu własnej instalacji, sprawdzając, czy zawory na dopływie (kulowe z rączką) nie są częściowo zakręcone (dzieci, zwierzęta bądź zwykła nieuwaga), czy przewody na dopływie są drożne, a woda wypływa równie niewystarczająco z innych punktów czerpalnych w różnych okresach czasu, także poza okresami głównych rozbiorów. Jeśli przyczyna leży poza obrębem naszego budynku, zaś działania dostawcy nie przynoszą oczekiwanego skutku, nie pozostaje nic innego jak samodzielne zabezpieczenie ciśnienia w domowej instalacji na relatywnie sta-

łym poziomie poprzez zainstalowanie zestawu hydroforowego. Takich rozwiązań (w wersjach gotowych do zainstalowania) dostarczają główni producenci pomp i systemów pompowych. Zasadniczymi częściami składowymi takiego zestawu hydroforowego są: układ pompowy, zbiornik hydroforowy przeponowy oraz układ sterowania i zabezpieczeń. Zestaw utrzymuje ciśnienie na zadanym poziomie, pobierając wodę z sieci zewnętrznej, magazynując ją w zbiorniku po stronie wodnej i oddając, w przypadku zaistnienia rozbioru, do instalacji wewnętrznej budynku. Do utrzymywania ciśnienia wykorzystywane jest powietrze - jako medium ściśliwe - znajdujące się po drugiej stronie przepony w zbiorniku. Całość jest w pełni zautomatyzowana, bezobsługowa i zapewnia dostawę wody pod stałym ciśnieniem. Istotne jest, aby dla domu jednorodzinnego zbiornik miał pojemność w okolicy 100 dm3, co ograniczy ilość załączeń pompy, przedłużając jednocześnie jej żywotność. Polecane są tu produkty markowe, wykonane z trwałych i bezpiecznych dla zdrowia materiałów. Nie należy zapominać, iż urządzenia te będą miały bezpośredni i stały styk z wodą będącą równocześnie naszą wodą pitną i wszelkie uwalnianie się do niej jakichkolwiek niepożądanych, dodatkowych substancji nie powinno mieć miejsca.

Niestabilność temperatury Innym zasygnalizowanym tu problemem są kwestie niestabilności temperatury c.w.u. Możemy rozróżnić co najmniej dwa aspekty tego problemu: pojawiającą się zbyt gorącą temperaturę samej wody oraz okresowy jej brak. Pierwsza kwestia może być związana z ustawieniami temperaturowymi źródła ciepła, np. kotła grzewczego prowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dukującego c.w.u., i rozwiązaniem będzie wezwanie serwisanta do sprawdzenia stosowanych nastaw lub zainstalowanie baterii termostatycznych pozwalających na uzyskanie stałej górnej granicy temperatury c.w.u. Inna przyczyna może leżeć także po stronie występowania równoczesnych, a różnych w czasie trwania, rozbiorów z innych punktów czerpalnych budynku. Tu jedną z prostszych recept będzie także instalacja ww. termostatycznych baterii czerpalnych przy zapewnionym stałym ciśnieniu w instalacji (zestaw hydroforowy). Baterie instalujemy głównie w tych punktach, gdzie mamy do czynienia z największym dyskomfortem, np. pod natryskami. Baterie takie posiadają dwa główne pokrętła: do ustawiania komfortowej dla nas maksymalnej temperatury c.w.u. i ustawienia wielkości strumienia wody. Polecamy baterie markowe łączące jednocześnie komfort ustawień, estetykę wraz z samą trwałością produktu. Należy zaznaczyć jednak, że tylko diagnostyka na miejscu jest w stanie dać skuteczną odpowiedź na rozwiązanie takich problemów.

Regularny serwis Z kolei niedobory c.w.u. często raczej rzadko bywają wynikiem niewłaściwych ustawień automatyki sterującej zainstalowanych urządzeń grzewczych. Tu okresowa kontrola serwisanta i zasygnalizowanie istniejącego problemu powinna wyeliminować powstałe niedogodności. Warto wspomnieć także, że w przypadku zastosowania pojemnościowych podgrzewaczy c.w.u. współpracujących z kotłem grzewczym można zadać wyższą temperaturę podgrzewu c.w.u., co przy tej samej, niezmienionej pojemności zbiornika zaskutkuje większą ilością wody o temperaturze właściwej do mycia, ale i większym docelowo zakamienieniem zbiornika podgrzewacza. Stosując to rozwiązanie i zwiększając temperaturę nagrzanej wody w podgrzewaczu, pamiętać należy o bateriach termostatycznych lub zainstalowaniu jednego wspólnego zaworu termostatycznego dla całej instalacji utrzymującej temperaturę c.w.u. dla odbiorców na zadanym maksymalnym poziomie. Rozpatrując ten problem, niestety często mamy do czynienia z niewławww.instalator.pl

10 (218), październik 2016

ściwym doborem już zainstalowanych urządzeń grzewczych. Najczęściej nie znajdziemy łatwego i bezbolesnego finansowo rozwiązania, a przyczyn takiego stanu może być wiele. Począwszy od zastosowania dobranego niewłaściwie, niedowymiarowanego źródła ciepła, niewielkiej, niedostosowanej do ilości użytkowników wielkości podgrzewacza c.w.u., niewielkich możliwości w zakresie produkcji c.w.u. w istniejącym kotle dwufunkcyjnym itd. O ile zatem nie ograniczymy naszych potrzeb, zmuszeni będziemy do wymiany urządzenia bądź urządzeń grzewczych.

Różne ilości c.w.u. Warto zwrócić uwagę, że ilości przygotowywanej ciepłej wody w różnego typu urządzeniach potrafią różnić się zdecydowanie od siebie. Porównamy tu kilka urządzeń - każde o nominalnej mocy grzewczej 20 kW i założonej t c.w.u. na poziomie 30 K, każde o innej konstrukcji determinującej przygotowanie ciepłej wody. I tak, z kotła dwufunkcyjnego ściennego produkującego c.w.u. poprzez wymiennik płytowy uzyskamy ilość przygotowywanej c.w.u. na poziomie rzędu ca 10 dm3/min stałego wydatku. Przykładowy kocioł ścienny dwufunkcyjny pokazano na fot. 1. Z kolei stosując kocioł dwufunkcyjny ścienny, ale produkujący c.w.u. w oparciu o zespolony z nim ścienny zasobnik c.w.u. o pojemności ca 50

dm3 i ładowany warstwowo poprzez wymiennik płytowy, uzyskamy ilości c.w.u. na poziomie już 18 dm3/min stałego wydatku. Natomiast produkując c.w.u. poprzez współpracę kotła z umieszczonym pod nim i stojącym na posadzce zasobnikowym podgrzewaczem c.w.u. o pojemności 90 dm3, przygotowywującym c.w.u. poprzez wewnętrzny wymiennik wężownicowy, możemy liczyć na uzyskanie już ca 21-22 dm3/min stałego wydatku. Przykładowy stojący kocioł grzewczy zespolony z podgrzewaczem zasobnikowym c.w.u. w dolnej części pokazano na fot. 2. Widać zatem, że rodzaj zastosowanych urządzeń i ich konstrukcji wpływa zdecydowanie na możliwości zaspokojenia komfortu c.w.u. Optymalnym z punktu widzenia ilości przygotowywanej c.w.u. i niedużej powierzchni zajmowanej, co nie jest bez znaczenia w budynkach jednorodzinnych, wydaje się być zatem ww. rozwiązanie środkowe. Z jedną uwagą - dostarczana woda zimna powinna być przeciętnej twardości (nieprzekraczająca ca 19 dH).

Podsumowanie Należy zaznaczyć, że zasygnalizowane tu problemy potrafią być niekiedy dość złożone, a przytoczone tu sposoby ich rozwiązania mogą okazać się półśrodkami. Dlatego tylko prawidłowe, zgodne ze sztuką zaprojektowanie instalacji lub zdanie się w kwestii wykonawstwa na profesjonalną firmę instalacyjną oraz okresowe przeglądy wykwalifikowanych serwisantów czy diagnostyka na miejscu spowodują, iż uda nam się uniknąć podobnych niedogodności. Andrzej Karpiński Fot. z archiwum Wolf.

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Dwa w jednym, czyli fotowoltaika i pompy ciepła

Zysk z PV Zastosowanie do ogrzewania budynku systemu grzewczego na bazie pompy ciepła zasilanej energią elektryczną, pozwala na własne potrzeby zwiększyć stopień wykorzystania energii wytwarzanej przez instalację PV. Instalacja fotowoltaiczna (PV, skrót z jęz. ang. od słów: P-photo, V-voltaic) produkuje energię elektryczną z promieniowania słonecznego. Bezpłatny prąd solarny można wykorzystać do zasilania odbiorników energii elektrycznej w budynku (np. oświetlenie, urządzenia RTV i AGD, urządzenia grzewcze zasilane elektrycznie itp.), a jego nadmiar odprowadzić do sieci energetycznej (instalacje on-grid). Nadmiar wyprodukowanej energii elektrycznej możemy również magazynować w akumulatorach (instalacje off-grid) i wykorzystać w okresie zwiększonego zapotrzebowania na energię elektryczną. Najwięcej korzyści z instalacji fotowoltaicznej uzyskuje się przy dużym zapotrzebowaniu na energię elektryczną w ciągu dnia, gdy maksymalnie wykorzystuje się „prąd słoneczny” na własne potrzeby. Zastosowanie do ogrzewania budynku systemu grzewczego na bazie pompy ciepła zasilanej energią elektryczną, pozwala na własne potrzeby zwiększyć stopień wykorzystania energii wytwarzanej przez instalację PV. Pompa ciepła jako urządzenie pobierające do swojej pracy energię elektryczną może współpracować z instalacją fotowoltaiczną. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest wspólna praca w systemie on-grid. W okresie letnim, użytkownik oddaje nadwyżki energii elektrycznej wyprodukowanej przez panele fotowoltaiczne do sieci, natomiast zimą odbiera wcześniej oddaną energię elektryczną na warunkach zgodnych z Ustawą OZE. Współpraca pompy ciepła z instalacją fotowoltaiczną jest opłacalna zwłaszcza wtedy, gdy pompa ciepła, również latem, pobiera prąd do produkcji ciepłej wody użytkowej oraz dla układów chłodzenia, ponieważ na

bieżąco wykorzystujemy energię elektryczną do wytworzenia chłodu. Szczególnie duże oszczędności można uzyskać w większych obiektach, np. w budownictwie wielorodzinnym. Przykładami tego typu inwestycji, łączących technologię produkcji ciepła przez pompy ciepła i produkcji energii elektrycznej z paneli fotowoltaicznych, są instalacje hybrydowe wyko-

nane przez firmę ADDUR z Olsztyna na należących do wspólnot mieszkaniowych budynkach wielorodzinnych w Szczytnie i Zielonce.

Wspólnota stawia na OZE W 2014 roku Wspólnota Mieszkaniowa w Szczytnie zdecydowała się na wykonanie termomodernizacji obiektu w celu obniżenia kosztów energii. Instalacja polegała na montażu dwóch pomp ciepła o łącznej mocy 120 kW, które ogrzewają budynek o powierzchni

2000 m2, współpracujących z instalacją paneli fotowoltaicznych o mocy 40 kW, wytwarzających energię elektryczną potrzebną do ich zasilania. Inwestycja została sfinansowana dzięki dotacji udzielanej przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach ogólnopolskiego programu „Prosument” oraz ze środków własnych. System został włączony do eksploatacji w listopadzie 2014 roku. Prace rozpoczęto od wykonania odwiertów geotermicznych w postaci pionowych sond dla pomp ciepła o łącznej długości odwiertu 2376 mb (24 odwierty po 99 mb), które zostały zaprojektowane pod terenem placu zabaw. W trakcie prowadzonych robót wiertniczych równocześnie były prowadzone prace instalacyjne celem adaptacji istniejącego systemu grzewczego budynku do potrzeb instalacji z pompami ciepła. Wykonano stosowne przeróbki hydrauliczne obiegu centralnego ogrzewania i przystąpiono do instalacji nowoczesnych pomp ciepła o mocy 60 kW. Następnie rozpoczęto instalację mikroelektrowni słonecznej, wykorzystując do tego zadania nowoczesne monokrystaliczne panele słoneczne PV, które wytwarzają darmową energię elektryczną dla potrzeb pracy maszynowni z pompami ciepła. Panele fotowoltaiczne w ilości 160 sztuk zostały umiejscowione na dachu sześciokondygnacyjnego budynku. Wszystko sterowane jest automatyczne i kontrolowane zdalnie przez centrum zarządzania energią. Podgląd pracującej instalacji można obejrzeć on-line za pomocą internetu i odpowiedniej aplikacji. Budynek wielorodzinny w Szczytnie to jeden z pierwszych budynków w Polsce należący do Wspólnoty, która jako prekursor działań proekologicznych i oszczędnościowych pokazuje, jak korzystając z nowoczesnych technologii, można osiągnąć mniejsze rachunki za prąd i ciepło. Roczny koszt energii cieplnej zużywanej przez wspólnotę w latach 2010-2013 wynowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

sił średnio 97 000 zł. Wyprodukowana ilość energii z PV od momentu podłączenia licznika dwukierunkowego (grudzień 2014 r.) do grudnia 2015 r., wyniosła 38,4 MWh. Z otrzymanych faktur w tym okresie wynika, że za ten okres wspólnota zapłaciła zakładowi energetycznemu za pobraną energię elektryczną 24 087,54 zł, przy czym na koniec okresu rozliczeniowego, zakład energetyczny zapłacił wspólnocie 6100 zł za nadwyżkę energii elektrycznej wyprodukowanej przez instalację fotowoltaiczną, odsprzedanej do sieci. Podsumowując, roczny koszt energii elektrycznej zużywanej w wielorodzinnym budynku o powierzchni 2000 m2, należącym do wspólnoty mieszkaniowej w Szczytnie został zredukowany z kwoty 97 000 zł do 17 988 zł, co stanowi 81% oszczędności. Prezes Spółdzielni, dzięki instalacji pomp ciepła i paneli fotowoltaicznych, zaoszczędził już dla mieszkańców budynku kilkukrotną wartość dzisiejszych rachunków. Po spłacie zobowiązania wobec WFOŚiGW mieszkańcy tego bloku będą mogli korzystać z ciepła i energii elektrycznej za darmo.

10 (218), październik 2016

zowanych obok budynku. Pozyskana w ten sposób darmowa energia z ziemi przetwarzana jest przez zainstalowaną w budynku pompę ciepła, która przetwarza energię geotermiczną i zasila w ciepło instalację grzewczą oraz podgrzewa ciepłą wodę użytkową do temperatury ok. 50°C. Do zasilania urządzeń maszynowni wykorzystano energię elektryczną pochodzącą z umieszczonej na dachu budynku mikroinstalacji fotowoltaicznej o mocy elektrycznej 10 kWp. Całość tworzy instalację hybrydową, która wykorzystuje odnawialne źródła energii do ogrzewania budynku i podgrzewania wody użytkowej. Budynek w Zielonkach jest jednym z nielicznych obiektów wykorzystujących tę nowoczesną technologię. Teraz lokatorzy budynku wielorodzinnego w Zielonkach mogą cieszyć się ekologicznym tanim ciepłem i są całkowicie niezależni od ciągle rosnących kosztów i cen energii cieplnej. Są również niezależni od dotychczasowego dostawcy ciepła. Podsumowując, zastosowanie instalacji fotowoltaicznej w budynku

Instalacja hybrydowa Kolejna realizacja hybrydowej instalacji grzewczej w budynku mieszkalnym wielorodzinnym o pow. 895 m2 miała miejsce w Zielonkach, gdzie zainstalowana została gruntowa pompa ciepła 60 kW oraz mikroinstalacja fotowoltaiczna o mocy 10 kWp w układzie on-grid. System został włączony do eksploatacji 2 grudnia 2015 roku. Realizacja hybrydowej instalacji grzewczej w budynku mieszkalnym wielorodzinnym rozpoczęła się od wykonania 16 odwiertów geotermicznych po ok. 100 m, zlokali-

wyposażonym w pompę ciepła pozwala zwiększyć stopień wykorzystania na własne potrzeby energii wytwarzanej przez instalację PV, co z kolei pozwala na osiągnięcie ponad 80% oszczędności kosztów energii cieplnej i elektrycznej. Nierównomierność poboru oraz produkcji energii elektrycznej wymusza konieczność stosowania

instalacji fotowoltaicznych typu on-grid (współpracującej z siecią elektroenergetyczną). Niektóre pompy ciepła są już wyposażone w specjalną funkcję regulatora PV Ready służącą do współpracy z instalacją fotowoltaiczną, dzięki której mogą pracować z większą wydajnością w momencie występowania produkcji darmowej energii elektrycznej z energii słonecznej. Zastosowanie tego typu instalacji hybrydowych jest w Polsce niezwykle korzystne nie tylko ze względu na niezwykle niskie koszty eksploatacji, ale także z ekologicznego punktu widzenia. Zastąpienie kotłów na paliwa stałe - pompą ciepła, w ogromnym stopniu przyczynia się do redukcji emisji CO2 i innych groźnych dla życia człowieka zanieczyszczeń, przedostających się do powietrza, głównie w wyniku tzw. niskiej emisji. Nie wszyscy bowiem zdają sobie sprawę , że niska emisja jest powodem występowania w powietrzu takich szkodliwych związków jak pyły zawieszone, dwutlenek siarki, tlenki azotu, metale ciężkie, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, które są rakotwórcze i powodują silne zatrucia, a także takie trujące związki chemiczne jak dioksyny. Stężenie zanieczyszczeń występujących w powietrzu, jest w Polsce przekraczane często nawet kilkudziesięciokrotne i to najczęściej w okresie od października do kwietnia, co ma niekwestionowany związek z sezonem grzewczym i nieefektywnym spalaniem paliw stałych o złej jakości, a nawet śmieci. W Polsce na instalację pomp ciepła i systemów fotowoltaicznych można pozyskać dofinansowanie z Unii Europejskiej. Nie trudno przewidzieć efekty zastosowania pomp ciepła w nieco większej skali. Gdyby udało się wdrożyć jeszcze większe wsparcie np. w ramach gminnych programów ograniczenia niskiej emisji zanieczyszczeń, to również osoby fizyczne mogłyby otrzymać odpowiednie wsparcie, a szerokie stosowanie pomp ciepła przyczyniłoby się do znacznej i długotrwałej poprawy jakości powietrza. dr inż. Małgorzata Smuczyńska Fot. 1 i 2. Instalacja w Szczytnie (z archiwum firmy ADDUR). Fot. 3. Instalacja w Zielonkach (z archiwum firmy ADDUR).

www.instalator.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Luksus ciepłej wody użytkowej z Herz

Stacja mieszkaniowa Stacja mieszkaniowa DeLuxe Kraków firmy Herz jest to stacjonarne urządzenie do zabudowy mieszkaniowej, które służy do przygotowania c.w.u. w sposób dynamiczny oraz do zasilania instalacji ogrzewania etażowego w mieszkaniu. Stacja mieszkaniowa DeLuxe Kraków w przeciwieństwie do zasobnika c.w.u. rozpoczyna pracę dopiero wtedy, gdy pojawi się zapotrzebowanie na c.w.u. DeLuxe Kraków zapewnia stałą temperaturę c.w.u. oraz jej odpowiedni strumień zarówno przy stałym, jak i zmiennym lub wielokrotnym poborze. Dzięki zastosowaniu tzw. mostka termicznego (4, 5) stacja jest zawsze w gotowości do przygotowania c.w.u. Dzieje się to dzięki temu, że zapewniona jest minimalna cyrkulacja czynnika grzewczego, która ma zapewnić jego odpowiednią temperaturę na wejściu do stacji mieszkaniowej. Pobór wody przez użytkownika, poprzez otwarcie baterii lub kurka z ciepłą wodą, powoduje przepływ wody zimnej przez wymiennik ciepła (1) w stacji w części wtórnej i jej podgrzanie. Jednocześnie z przepływem wody zimnej do stacji, dzięki powstałej różnicy ciśnienia, na części wody pitnej regulatora hydrodynamicznego, zwanego PM Regler (2), następuje otwarcie regulatora w części wody grzewczej. Powoduje to jednocześnie przepływ czynnika grzewczego przez część pierwotną wymiennika ciepła. Woda grzewcza w części pierwotnej wymiennika ciepła przeponowo podgrzewa wodę pitną w części wtórnej wymiennika ciepła. Dzięki regulatorowi hydrodynamicznemu zmiana strumienia wody zimnej w części wtórnej instalacji (woda pitna) powoduje zmianę wydajności w części pierwotnej instalacji (woda grzewcza). Regulacja temperatury c.w.u. wypływającej ze stacji realizowana jest dzięki regulatorowi hydrodynamicznemu z głowicą termostatyczną z czujnikiem zewnętrznym (3). Czujnik zewnętrzny głowicy termostatycznej zabudowany jest na wylocie ciepłej

wody użytkowej z wymiennika ciepła. Głowica termostatyczna doregulowuje temperaturę ciepłej wody użytkowej do wartości zadanej na pokrętle głowicy. Dla ochrony stacji przed zanieczyszczeniami unoszonymi przez wodę grzewczą w stacji zabudowano dodatkowo filtr (6). Najważniejszym elementem jest regulator hydrodynamiczny (2), który jako centralny zespół stacji mieszkaniowej odpowiada za zapewnienie właściwej tem-

peratury c.w.u. wytworzonej dynamicznie przez stację mieszkaniową. Modułem napędowym regulatora hydrodynamicznego jest różnica ciśnienia przed i za regulatorem, spowodowana przepływem c.w.u. pobieranej przez mieszkańca. Parcie wywołane przez dynamicznie wytworzoną różnicę ciśnień przed i za regulatorem hydrodynamicznym przeniesione jest na ruchomo zamocowany element napędowy połączony centralnie z trzpieniem napędowym. Występująca różnica ciśnień po obu stronach elementu napędowego powoduje powstanie parcia i przesuwanie trzpienia. Przemieszczający się w regulatorze trzpień otwiera i zamyka dopływ czynnika grzewczego po stronie pierwotnej wymiennika ciepła.

Dodatkowo regulator wyposażony jest w zawór priorytetu c.w.u. Termostatyczny zawór obejściowy (4) wykonany jest z mosiądzu pokrytego niklem, posiada przyłącza gwintowane z gwintami zewnętrznymi. Na zaworze należy zabudować ogranicznik temperatury powrotu (5), z którym tworzą tzw. mostek cieplny. Ogranicznik temperatury powrotu (5) służy do regulacji temperatury wody powrotnej w stacji w zakresie 2560°C. Ograniczenie i zablokowanie zakresu wartości zadanej możliwe jest dzięki oddzielnie zamawianym trzpieniom blokującym. Ogranicznik temperatury należy zabudować na zaworze termostatycznym mostka cieplnego (4). Temperatura c.w.u. korygowana jest dzięki zabudowanej na regulatorze hydrodynamicznym (2) głowicy termostatycznej z kapilarą i czujnikiem zewnętrznym (3). Rolą głowicy termostatycznej jest ograniczenie wahań temperatury c.w.u. w trakcie zmiennego poboru, co poprawia jakość regulacji. Regulator różnicy ciśnienia (7) z wbudowanym zaworem strefowym jest regulatorem proporcjonalnym bezpośredniego działania, przez co może pracować bez energii z zewnątrz. Dostarczany jest z fabrycznie zadaną różnicą ciśnienia 23 kPa i służy do stabilizacji różnicy ciśnienia w instalacji c.o. zasilanego przez stację mieszkaniową. Zawór strefowy regulatora różnicy ciśnienia może być napędzany przez siłownik termiczny. Regulator różnicy ciśnienia, połączony z siłownikiem termicznym i regulatorem elektronicznym, może realizować funkcję regulacji strefowej przez odcięcie instalacji centralnego ogrzewania, np. w okresie osłabienia nocnego. l

Grzegorz Ojczyk

www.herz.com.pl

strony sponsorowane

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Seria ESKIMOS - zawory grzejnikowe o innowacyjnej konstrukcji

Wymiana bez opróżniania Cieknie zawór. Podstawiamy miskę i zaczyna działać wyobraźnia: opróżnianie wody z instalacji, czas, nerwy i koszty… A może da się uszczelnić zawór grzejnikowy bez potrzeby opróżniania instalacji z wody? Czy da się uszczelnić zawór grzejnikowy bez potrzeby opróżniania instalacji z wody? To pytanie słyszeliśmy wiele razy podczas dwudziestu czterech lat pracy na rynku instalacyjnym. Postanowiliśmy więc zaprojektować zawory grzejnikowe zawierające nasze własne, innowacyjne rozwiązania techniczne. Z wielką przyjemnością prezentujemy zawory nowej generacji. Zawory grzejnikowe CALIDO serii ESKIMOS to zawory, w których zastosowana została opatentowana przez nas budowa trzpienia, umożliwiająca wymianę uszczelniających o-ringów bez potrzeby opróżniania instalacji z wody. Udało się to osiągnąć dzięki dzielonej budowie trzpienia, gdzie jego dolna część po zakręceniu zaworu pozostaje w gnieździe zaworu, zamykając go, a jednocześnie pozwalając na wysunięcie części górnej i wymianę o-ringów. Przy wyjęciu górnej części trzpienia wycieknie z grzejnika jedynie nieznaczna ilość wody znajdującej się nad zaworem. Na uwagę zasługuje fakt, że zawory zasilające i zawory powrotne mają te same długości, co znacznie ułatwia ich montaż i podnosi estetykę wykonanej instalacji. Półśrubunki zaworów posiadają wewnątrz specjalnie zaprojektowane wielowypusty, co pozwala na ich montaż śrubokrętem lub kluczem imbusowym. Budowa zaworów powrotnych umożliwia regulację oraz odcięcie przepływu kluczem imbusowym. Cechą charakterystyczną jest nowoczesne pokrętło o ergonomicznym kształcie, które standardowo pokryte jest termokurczliwą folią zabezpieczającą zawór przed zabrudzeniami do momentu przekazania obiektu użytkownikowi. Przyłącza grzejnikowe dolne serii ESKIMOS to zawory, w których również strony sponsorowane

Fot. 1. Zawór grzejnikowy zasilający ESKIMOS.

Fot. 2. Przekrój zaworu.

możliwa jest wymiana uszczelnień bez konieczności uciążliwego opróżniania instalacji z wody. Zastosowano tutaj to samo innowacyjne rozwiązanie budowy trzpienia jak w wyżej opisanych zaworach zasilających i powrotnych. Na uwagę zasługuje fakt, że przyłącza nie posiadają mostka łączącego obydwa zawory, co umożliwia indywidualną ko-

Fot. 4. Instrukcja wymiany o-ringów. rektę ich ustawienia względem gałązek: zasilającej i powrotnej. Budowa przyłączy umożliwia regulację oraz odcięcie przepływu kluczem imbusowym 6 mm. Zawory ESKIMOS są dostarczane w komplecie z nyplami 1/2 x 3/4". Zawory zasilające, powrotne i przyłącza grzejnikowe ESKIMOS zostały zaprojektowane i wykonane zgodnie z normą PN-M 75016:1992. Ich korpusy są odkuwane z europejskiego mosiądzu CW617N. ESKIMOSY charakteryzują się małymi oporami przepływu, co przekłada się na niższe zużycie energii. Zawory są zgodne z Dyrektywą Unijną 97/23/WE art. 3 pkt. 3. Powyższe konstrukcje posiadają ochronę patentową na terenie Unii Europejskiej (zgłoszenie numer P.412855). W celu uzyskania większej ilości informacji oraz podjęcia współpracy handlowej prosimy o kontakt. l

Jakub Gronek

www.arka-instalacje.pl

Fot. 3. Przyłącza grzejnikowe dolne kątowe bez mostka ESKIMOS.

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Wykorzystanie wody szarej

Opłacalna inwestycja W poprzednich artykułach opisywałem metody oczyszczania i wykorzystywania lekko zanieczyszczonej frakcji ścieków, jaką jest woda szara, w różnych rejonach świata, a także przeprowadziłem jej analizę ilościową i jakościową. W tym artykule zajmę się kwestią, która z pewnością każdego, zwłaszcza inwestora, interesuje najbardziej, czyli kwestią finansową. Przeanalizuję dwa przypadki różnych obiektów pod kątem czasu zwrotu inwestycji. Wykorzystanie wody szarej wiąże się z podwójną korzyścią, ponieważ redukuje zarówno ilość zużywanej wody, jak i ilość ścieków odprowadzanych do kanalizacji. Sprawdźmy zatem, jak wygląda to na konkretnych przykładach.

Hotel na 200 łóżek

6%, a cena energii elektrycznej o 3% w skali roku. Założenia te podyktowane są trendami obserwowanymi na rynku cen mediów w dużych miastach w Polsce. Dzienna produkcja wody szarej na osobę powinna wynieść ok. 50 l. Zużycie energii elektrycznej przez rozpatrywany system oczyszczania wody szarej to 1,4 kWh na 1 m3 oczyszczonej wody. W koszty związane z eksploatacją urządzeń wliczony został również coroczny przegląd systemu w postaci 1200 zł netto. Fotografia przedstawia system wykorzystania wody szarej do montażu w piwnicy. Nakład inwestycyjny, jaki wiąże się z zakupem systemu oczyszczania i wykorzystania wody szarej o maksymalnym dobowym przepływie 10 000 litrów (200 osób po 50 l/d os.), kosztem dualnej instalacji kanalizacyjnej oraz montażem urządzeń, wyniesie blisko 300 000 zł netto.

Wykres 1 przedstawia relację ponoszonych kosztów do możliwych zysków na przestrzeni 20 lat. Jak można łatwo zauważyć, przy danych założeniach zwrot nakładów inwestycyjnych powinien nastąpić pomiędzy 12 a 13 rokiem eksploatacji. Czas zwrotu inwestycji mógłby ulec znacznemu skróceniu w przypadku, gdyby hotel odwiedzało więcej gości lub gdyby na podFot. System wykorzystania wody szarej ze zbiornikami do montażu wewnątrz budynku.

Hotel, ze względu na swą specyfikę, jest idealnym miejscem do zastosowania systemu odzysku wody szarej. Bilans produkowanej i możliwej do zużycia wody szarej jest w tym wypadku stawie przewidywanej średniej liczby bardzo zrównoważony. gości zastosować system o mniejszej Pierwszym z analizowanych obiekwydajności, a zatem o niższym nakłatów jest hotel zlokalizowany w Wardzie inwestycyjnym. W przypadku szawie. Biorąc pod uwagę fakt, że średniej rocznej ilości gości w wysokości liczba gości odwiedzających hotel w ¾ ilości maksymalnej, zwrot nastąpiłciągu roku jest zmienna w czasie, zaby pomiędzy 8 a 9 rokiem użytkowania. łóżmy, że średnio w ciągu roku w hoDom na 6 osób telu przebywać będzie Rys. Przykładowy schemat wykorzystania wody szarej połowa maksymalnej ze zbiornikami w piwnicy. liczby gości, czyli 100 Drugim z analizowaosób. Według stanu na nych przypadków jest dom 25.02.2016 r. ceny netto jednorodzinny zlokalizoza 1 m3 wody i za 1 m3 wany w podpoznańskiej ścieków wynoszą odpogminie Rokietnica. Na tewiednio 4,20 zł i 6,42 zł renie tej gminy w dniu (źródło: ceny-wody.pl). 25.02.2016 r. ceny netto za Cena energii elektrycz1 m3 wody i za 1 m3 ścienej wg cennika RWE dla ków wynosiły odpowiedśrednich przedsiębiorstw nio 5,17 zł i 7,71 zł (źrów taryfie C11 wynosi dło: ceny-wody.pl). Cena 0,4252 zł netto za 1 kWh. za energię elektryczną wyDo obliczeń przyjęto zanosiła 0,6 zł netto za 1 łożenie, że cena za wodę kWh. Do obliczeń przyjęi ścieki będzie wzrastać o to założenie, że cena za

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wodę i ścieki będzie wzrastać o 8%, a cena energii elektrycznej o 3% w skali roku. Większy wzrost cen za wodę i ścieki wynika z faktu, że na obszarach o rzadszej sieci wodno-kanalizacyjnej realizowane są inwestycje mające na celu jej rozwinięcie. Zakłada się, że średnio w ciągu roku w domu będzie przebywało 6 osób. Przewidywana dzienna produkcja wody szarej na osobę wyniesie ok. 50 l. Zużycie energii elektrycznej przez rozpatrywany system oczyszczania wody szarej to, podobnie jak w przypadku systemu poprzedniego, ok. 1,4 kWh na 1 m3 oczyszczonej wody. W koszty związane z eksploatacją urządzeń wliczony został również coroczny przegląd systemu w postaci 300 zł netto. Przykładowy schemat systemu wykorzystania wody szarej wewnątrz budynku przedstawia rysunek. Nakład inwestycyjny, jaki wiąże się z zakupem systemu oczyszczania i wykorzystania wody szarej o maksymalnym dobowym przepływie 300 litrów (6 osób po 50 l/d os.), kosztem du-

10 (218), październik 2016

!∀#∃%&∋&#%∀)∋&∗&∃%∀+&#,&−.∃∃! !∀ #∃%

&%∀ ∋(

)∗ ∃∗

alnej instalacji kanalizacyjnej oraz montażem urządzeń, wyniesie blisko 25 000 zł netto. Wykres 2 przedstawia relację ponoszonych kosztów w stosunku do zysków na przestrzeni 20 lat. Przewidywany zwrot nakładów inwestycyjnych powinien nastąpić na początku 13 roku eksploatacji systemu.

Wnioski Przedstawione przeze mnie przykłady jednoznacznie pokazują, że zarówno w przypadku dużych, jak i mniejszych obiektów, zwrot nakładów inwestycyjnych może nastąpić w relatywnie krótkim okresie. Najważ-

!∀#∃%&∋&(%∀)∋&∗&∃%∀+&#,&−.∃∃! !∀ #∃%

&%∀ ∋(

)∗ ∃∗

niejszymi czynnikami wpływającymi na tempo zwrotu są oczywiście bazowe ceny mediów na terenie planowanej inwestycji. Biorąc pod uwagę fakt, że ceny za m3 wody i m3 ścieków w Polsce wahają się od 4,45 zł netto do 47,76 zł netto, niewątpliwie każdy przypadek należy analizować z osobna. W pewnych rejonach Polski instalacja systemu wykorzystania wody szarej będzie się wiązać ze znacznymi oszczędnościami, a po pewnym czasie i z zyskami, w innych miejscach natomiast będzie posunięciem mniej rozsądnym w kontekście finansowym. Mariusz Piasny

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Nowoczesne łazienki

Kąpiel łatwo dostępna Projektując i urządzając łazienkę, w pierwszej kolejności należy skupić się na jej funkcjonalności i komforcie użytkowania. Nowoczesne łazienki pozbawione są dziś barier, a w ich dowolnych aranżacjach odzwierciedla się styl użytkowników.

W przypadku osób starszych powinniśmy znaleźć rozwiązanie pośrednie pomiędzy łazienką dla osób niepełnosprawnych a standardową łazienką dla osób bez żadnych ograniczeń ruchowych. Nie powinna ona Dobrze urządzona łazienka to prze- pomieszczenia sanitarnego. Typowe bowiem przytłaczać nadmiarem prostrzeń dostępna, wygodna i bezpiecz- łazienki „bez barier” muszą spełniać duktów dla niepełnosprawnych, przyna, a przy tym atrakcyjna pod wzglę- specjalne wymagania osób o ograni- wodząc na myśl wyposażenie szpitaldem estetycznym. Podczas jej projek- czonej sprawności, często na małej i ne i stając się natrętnym przypotowania warto wziąć pod uwagę moż- trudnej do zaaranżowania po- mnieniem o utraconym zdrowiu. Warliwe przyszłe scenariusze jej użytko- wierzchni. W ich wypadku kluczowa to sięgnąć po przyjazną kolorystykę i wania, w których jej funknowoczesne rozwiązania, cjonalność i wygoda mogą przy których niezbędne zostać wystawione na próporęcze i siedziska nie bę. Pojawienie się w domu będą zbyt przytłaczające. dziecka, osoby starszej lub W każdym jednak wyz ograniczoną sprawnością padku należy wziąć pod ruchową, czy choćby tymuwagę jakość materiałów i czasowa niedyspozycja osób wykonania zarówno pod zdrowych sprawiają, że nawzględem funkcjonalnosze łazienki stają przed ści, jak i bezpieczeństwa specjalnymi wyzwaniami. użytkowania. Łazienka dostępna to przePosadzka powinna być w strzeń ergonomiczna, przycałym pomieszczeniu anFot. 1. Odpływ prysznicowy Linearis Compact (z arch. KESSEL). jazna i uniwersalna. Wytypoślizgowa i pozbawiona bierając produkty składająprogów, a wejście do łace się na jej wyposażenie, powinniśmy jest możliwość swobodnego manew- zienki odpowiednio szerokie. Warto pamiętać, że nie tylko budują one wi- rowania wózkiem inwalidzkim oraz dokładnie zaplanować nie tylko lokazualny charakter wnętrza, ale przede specjalistyczne produkty: ceramika lizację umywalki, toalety i strefy kąwszystkim mają nam zapewnić kom- dostosowana do potrzeb osób z nie- pielowej, ale także wieszaków na fort, bezpieczeństwo oraz łatwą eks- pełnosprawnością zamontowana na ręczniki czy choćby przełączników. ploatację tego wymagającego po- właściwej wysokości wraz z odpoKomfortowa kąpiel mieszczenia. wiednimi uchwytami, a także odpowiednia armatura i akcesoria, takie jak Bez barier krzesełka, drabinki czy uchylne lustro. W wielu przypadkach zastosowanie wanny, na skutek Samodzielny dostęp i ograniczonej powierzchkorzystanie z łazienki poni i komfortu użytkowamaga osobom z niepełnonia, staje się niemożliwe, sprawnością ruchową prodlatego najczęściej w „ławadzić możliwie aktywne zienkach do zadań spei pełne życie, a także zacjalnych” wybór pada na pobiegać poczuciu wyklunatrysk. Zapewnia on czenia społecznego. Wławiększą niż wanna swościwy dobór oraz sposób bodę ruchów i ułatwia montażu urządzeń i przysamodzielną kąpiel bez borów sanitarnych warunwzględu na stopień kuje możliwość samosprawności. Przy wyborze dzielnego korzystania z Fot. 2. Odpływ prysznicowy ścienny Scada (z arch. KESSEL). kabiny prysznicowej do

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

nie się użytkownika zbyt gorącym strumieniem wody. Sam brodzik powinien być bezprogowy, najlepiej w postaci tzw. brodzika z płytek, co dodatkowo nadaje pomieszczeniu bardziej spójny charakter, a dzięki jednolitej, pozbawionej progów powierzchni zapewnia wygodny i bezpieczny dostęp osobom o ograniczonej sprawności oraz dzieciom.

wpustu i syfonu. Przeoczenie tej cechy podczas wyboru rozwiązania może skutkować późniejszą, bardzo kłopotliwą i kosztowną wymianą całego odwodnienia z powodu zapchania syfonu lub nieszczelności produktu. Większość oferowanych obecnie rozwiązań można zabudować w sposób czyniący je prawie niewidocznymi, wyklejając ruszty płytkami zaOdpływ to podstawa stosowanymi w pozostałej części pomieszczenia. Niektóre produkty, Fot. 3. Siedzisko (z arch. Ravak). Podstawowy element wyposażenia dzięki fabrycznie zamontowanym w takiej łazienki kluczowym kryte- takich brodzików stanowią najczę- odpływach modułom LED, mogą rium, na które powinno się zwrócić ściej eleganckie i komfortowe od- także pomóc w osiągnięciu ciekawych uwagę, jest możliwość wygodnego pływy prysznicowe. efektów oświetlenia pomieszczenia. użytkowania i eksploatacji tej streW obecnej ofercie rynkowej wybór Rozwiązaniem dającym dodatkowe fy pomieszczenia. Należy zadbać, rozwiązań jest bardzo szeroki: do- możliwości kształtowania przestrzeni aby jej wymiary wynosiły nie mniej stępne są odpływy punktowe, li- w łazience są odpływy ścienne, któniż 90 x 90 cm, a takre można elastycznie że aby okładzina poddopasować do każdego łogowa bezwzględnie typu zabudowy. Przebyła antypoślizgowa. niesienie lokalizacji Warto rozważyć tu zaodpływu z posadzki na stosowanie tzw. kabiny ścianę ułatwia montaż, walk-in (otwartej, bez a także znosi ogranidrzwi, wydzielonej z czenia dla stosowania przestrzeni zwykle ogrzewania podłogojedną przegrodą szklawego w łazience. Odną), która redukuje do pływy ścienne można minimum ilość barier, instalować w ścianie z którymi musi zmiemurowanej, w płycie rzyć się osoba o ogragipsowej oraz za poniczonej sprawności. mocą gotowych moduKorzystanie z pryszni- Fot. 4 Nowoczesna łazienka dla niepełnosprawnych w przyjaznej łów montażowych. ca mogą również uła- kolorystyce (z arch. Koło). Najlepsze rozwiązania, twić specjalne uchwyw których nowoczesna ty montowane na wysokości 85 cm niowe oraz ścienne. Podczas wybo- forma wizualna i elegancja współgrają oraz składane siedziska montowane ru rozwiązania, poza walorami este- z techniką, oferują również szeroką na wysokości 43-48 cm, które uła- tycznymi, najistotniejszymi kwe- gamę osprzętu i akcesoriów, co twiają korzystanie z natrysku i czyn- stiami są szczelność oferowanego od- umożliwia ich dostosowanie do inności higieniczne. W kwestii baterii pływu prysznicowego oraz możli- dywidualnych potrzeb najbardziej prysznicowej pomocnym rozwiąza- wość czyszczenia syfonu. Należy wymagających użytkowników. niem może być bateria termosta- zawsze wybierać rozwiązania umożAnna Mikołajczak tyczna, która uniemożliwi poparze- liwiające łatwy dostęp do wnętrza

Wyniki internetowej sondy: sierpień (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ VIII/2016) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Walka z bakteriami w armaturze sanitarnej

Bój z pałeczkami Instalacje sanitarne są narażone na rozwój różnych bakterii. Tworzenie się biofilmu i zanieczyszczenia stały się normą zarówno w instalacji, jak i w urządzeniach czerpalnych. Niektóre bakterie, tj. legionella i Pseudomonas Aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej), rozwijające się w wodzie, mogą być poważnym zagrożeniem dla życia i zdrowia użytkowników. Te pierwsze rozmnażają się w wodzie o temperaturze między 25 a 45°C i można je zwalczyć dezynfekcją chemiczną lub termiczną. Natomiast bakterie Pseudomonas Aeruginosa są trudniejsze do usunięcia, gdyż jeśli pojawią się w instalacji, są niemożliwe do wyeliminowania i powodują nieodwracalne skutki. W tym artykule przybliżę problem bakterii Pseudomonas Aeruginosa.

Pałeczki ropy błękitnej Pseudomonas Aeruginosa są to pałeczki gram-ujemne, urzęsione, oksydazo dodatnie, nieprzetrwalnikujące, które wytwarzają żółto- lub niebieskozielony barwnik, czyli fluoresceinę, oraz niebieski niefluoryzujący barwnik fen azynowy piocyjaninę. Z uwagi na zabarwienie materiału ropnego, zasiedlonego przez te bakterie, nadano im nazwę „pałeczki ropy błękitnej”. Bakterie te są chorobotwórcze dla roślin, owadów, ludzi i zwierząt. Są bardzo często przyczyną tzw. zakażeń szpitalnych, szczególnie na oddziałach intensywnej terapii i chirurgii. Są czynnikiem etiologicznym schorzeń oczu, uszu i zakażeń przyrannych u ludzi kąpiących się w wodach śródlądowych. Za chorobotwórczość odpowiedzialne są wytwarzane przez nie egzotoksyny i toksyczne enzymy, takie jak enterotoksyna, leukocydyna oraz enzymy proteolityczne. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) ilość zakażeń szpitalnych w krajach europejskich wynosi między 5 a 10% wszystkich osób hospitalizowanych. Jeśli w jakimś kraju

dane statystyczne są niższe, nie oznacza to wcale, że jego standardy leczenia są wyższe, lecz że nie przykłada się dużej wagi do wykrywania zakażeń szpitalnych (przypomnijmy, że w Polsce tych statystyk w ogóle nie ma - o czym to świadczy?). W Polsce obowiązują średnie standardy leczenia i do zakażeń szpitalnych dochodzi w 7,5% przypadków wszystkich hospitalizacji. Ciężko uwierzyć, że w naszym kraju mamy najwyższe standardy czystości na oddziałach, więc 5% zakażeń wydaje się mało prawdopodobne. Nie możemy również wykluczyć, że zakażeń jest więcej niż 10%. Najbezpieczniej będzie szacować, że rocznie dochodzi w Polsce do pół miliona zakażeń szpitalnych, a to i tak ogromna liczba. Pałeczka ropy błękitnej to jedna z najbardziej niebezpiecznych bakterii. Jest odporna na powszechnie stosowane środki dezynfekujące, łatwo rozmnaża się w wodzie i niewiele jej trzeba, aby przetrwała. Najgorsze jest jednak to, że wykazuje odporność na większość antybiotyków, co bardzo utrudnia leczenie chorób przez nią spowodowanych. Pałeczka ropy błękitnej to bakteria, która żyje głównie w wodzie i glebie, jednak może występować także na powierzchni skóry człowieka i zwierząt. Akademicy z Cambridge odkryli, że superbakterie szpitalne, pałeczki ropy błękitnej, wytwarzają toksyny przypominające składnik jadu grzechotnika i w ten sposób przełamują linię obrony organizmu. Według danych z 2006 roku spośród tych szacunkowych 500 tysięcy zakażeń, większość stanowiły zakażenia miejsca operowanego (34,1%), szpitalne zapalenia płuc (27,5%) oraz zakażenia układu moczowego (18,8%). By lepiej zobrazować skalę, podkreślmy, że oznacza to, że do zakażeń dochodzi pod-

czas niemal 200 tysięcy operacji rocznie! Być może, właśnie dlatego osoby odpowiedzialne w rządzie udają, że nie ma potrzeby publikowania ogólnopolskich statystyk zakażeń szpitalnych. Gdyby ludzie dowiedzieli się, że ponad pół miliona pacjentów rocznie ulega zakażeniom w szpitalach zaczęliby domagać się zmian, a to wymagałoby poprawy jakości leczenia i znacznych nakładów finansowych.

Łatwo się zarazić Pałeczka ropy błękitnej należy do grupy bakterii oportunistycznych, tzn. takich, które wywołują zakażenie tylko u osób z obniżoną odpornością. Na zakażenie najbardziej narażone są osoby, które zmagają się z chorobami krwi, AIDS lub chorują na mukowiscydozę, cukrzycę i nowotwory (a dodatkowo są w trakcie chemioterapii). Ryzyko zakażenia się tą chorobą wzrasta bardzo także u osób zażywających narkotyki, u osób, które doznały oparzeń sporej powierzchni ciała lub rozległych urazów na powierzchni skóry. Bakteria ta może dostać się do organizmu drogą zakażenia wewnątrzszpitalnego, np. podczas korzystania z armatury wodociągowej. Najczęściej zakażenia szpitalne wywołują różne szczepy gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus, 35,3%), a ponadto: Pseudomonas aeruginosa (11,5%), Acinetobacter baumannii (8,6%), Klebsiella pneumoniae ESBL+ (5,8%) oraz szczepy Escherichia coli (5%). Szczególnie niebezpieczne są zakażenia metycylinoopornymi szczepami (MRSA), które stanowiły ponad 30% wszystkich wyhodowanych bakterii.

Jakie choroby wywołuje? Pseudomonas Aeruginosa odpowiedzialna jest m.in. za: l infekcje skóry i tkanek miękkich zwykle są ciężkimi konsekwencjami www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

oparzeń, powikłaniami pooperacyjnymi i zakażenia ran; l zakażenie układu oddechowego szczególne zagrożenie stanowi dla pacjentów z mukowiscydozą i przewlekle mechanicznie wentylowanych; l zakażenie układu pokarmowego; l zakażenie dróg moczowych (osoby cewnikowane); l zapalenie ucha środkowego i zewnętrznego (tzw. ucho pływaka); l zapalenie zatok; l zakażenie oczu u pacjentów z soczewkami kontaktowymi (pałeczka ropy błękitnej jest jednym z najczęstszych patogenów wywołujących bakteryjne zapalenie rogówki); l zakażenie ośrodkowego układu nerwowego; l zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych; l zapalenie wsierdzia i osierdzia; l zapalenie kości/szpiku kostnego/stawów; l infekcje paznokci. Pałeczka ropy błękitnej - sepsa jest najpoważniejszym skutkiem zakażenia bakterią. Pałeczki ropy błękitnej są tlenowymi, Gram-ujemnymi bakteriami, które nie tworzą otoczek i przetrwalników, wytwarzają niebieskozieloną piocyjaninę, wykazującą właściwości antybiotyczne, oraz rozpuszczalną w wodzie fluoresceinę, która fluoryzuje w świetle nadfioletowym i działa jak siderofor, czyli jest wydzielana do podłoża, gdy brakuje w nim żelaza. Bierze ona udział w wiązaniu i transporcie żelaza do komórek.

Możliwe źródło zakażeń Żeby doszło do rozwoju infekcji, np. paznokci, niewątpliwie muszą zaistnieć sprzyjające warunki, do których z pewnością można zaliczyć zabiegi manicure i pedicure. Zakażenia te mogą także skomplikować już istniejące zmiany paznokciowe, np. destrukcje płytek wywołane chorobami skóry zajmującymi narząd paznokciowy. Dotyczy to szczególnie dermatoz o przewlekłym i nawrotowym przebiegu, takich jak np. łuszczyca czy liszaj płaski. Występująca często w tych chorobach onychodystrofia, a szczególnie onycholiza, stwarzają specyficzne środowisko ułatwiające przetrwanie i szerzenie się infekcji. Jednocześnie stan zapalny wywołany obecnością patogenów i przebudowa paznokcia są czynnikiem drażniącym, wyzwalającym i zaostrzającym przebieg wymienionych dermatoz. www.instalator.pl

10 (218), październik 2016

Najbardziej charakterystyczną cechą kliniczną zakażenia narządu paznokciowego pałeczką ropy błękitnej jest zielonożółte zabarwienie paznokci oraz wywołana odczynem łożyska dystalnoboczna onycholiza płytki. Czasami występują też objawy infekcji tkanek miękkich w otoczeniu paznokcia, czyli paronychia. W przypadkach mieszanych infekcji Pseudomonas aeruginosa i Candida albicans dominującym objawem jest onycholiza z częściowym zniszczeniem dystalnych części płytek paznokciowych, charakterystycznym ciemnozielonym ich zabarwieniem i zapaleniem proksymalnego wału paznokciowego.

Zakażenia wewnątrzszpitalne Pseudomonas jest drugą bakterią będącą powodem zakażeń szpitalnych przyczyniających się do śmierci pacjentów. Dokładne badania zostały przeprowadzone w 2014 roku w 10 francuskich szpitalach. Badania dotyczyły 1314 pacjentów, którzy nie byli nosicielami Pseudomonas Aeruginosa podczas pobytu w szpitalu ponad 24 h. Wyniki pokazały, że 15% pacjentów zaraziło się bakterią Pseudomonas A. w czasie pobytu w szpitalu. Bakteria ta potrzebuje dwóch elementów do rozwoju: wody o temperaturze między 4 a 46°C (optymalne rozmnażanie między 30 a 37°C) i tlenu z powietrza. Dlatego Pseudomonas kolonizuje również urządzenia czerpalne, a w szczególności końcówki armatury czerpalnej. Skażeniu ulegają głównie wylewki, perlatory, rączki natryskowe, deszczownie, dysze natryskowe, oczomyjki i sama armatura, gdyż bakteria ta potrzebuje do rozwoju środowiska, w którym znajduje się woda i powietrze. Wgłębienia i nierówności ścianek wewnętrznych wylewki chronią bakterie przed dezynfekcją i znacznie faworyzują proliferację. Bakterie zebrane w biofilmie są tysiące razy bardziej oporne na działanie antybiotyku niż wtedy, gdy egzystują w postaci pojedynczych komórek. Brytyjczycy dowodzą, że szybko postępujące choroby o ostrym przebiegu są efektem działania swobodnie przemieszczających się bakterii, a choroby chroniczne to sprawka patogenów zgromadzonych w koloniach. Bakteria Pseudomonas Aeruginosa znajduje w tych miejscach wszystkie konieczne warunki do rozwoju, może

także w łatwy sposób rozprzestrzenić się i trwale skazić armaturę czerpalną. Nawet regularne czyszczenie sitka i wylewki nie jest skuteczne. Polskie przepisy prawa koncentrują się głównie na bakteriach Legionella spp., nie narzucają określonego protokołu kontroli jakości wody w kontekście zapobiegania Pseudomonas A. (częstotliwość, miejsce próbek w sieci itd.). Angielski Departament Zdrowia (NHS National Health Service) przeprowadził badania dotyczące skażenia armatury i instalacji przez bakterie Pseudomonas A. Badanie to zaowocowało publikacją raportu w dniu 31 marca 2012 roku. Na podstawie tego raportu powstały przewodniki, zalecające różne działania, które należy podjąć w przypadku skażenia instalacji przez Pseudomonas A. W celu jak najlepszej oceny poziomu skażenia wody przez Pseudomonas Aeruginosa, NHS zaleca pobór próbek z pierwszego strumienia na wyjściu armatury. Dla pałeczek Legionella spp. poziom skażenia znajduje się powyżej 100 jednostek tworzących kolonię/100 ml (jtk/ml), a działania interwencyjne rozpoczynają się od 1000 jtk/100 ml. Według raportu NHS poziom skażenia dla Pseudomonas Aeruginosa wynosi 1 jtk/l. Między 1 a 10 jtk/l NHS zaleca zwrócenie się do osób odpowiedzialnych celem określenia działań do wdrożenia. Powyżej 10 jtk/l zakłady opieki zdrowotnej powinny bezwzględnie przeanalizować przyczynę tych niezadowalających wyników i natychmiast wdrożyć działania korygujące. Dodatkowo wyniki kolejnych poborów próbek określają poziom skażenia instalacji wodnej. Pobór próbek z pierwszego strumienia wskazujący liczbę > 10 jtk/l oraz pobór próbek z drugiego strumienia wskazujący liczbę < 10 jtk/l określają źródło skażenia przez Pseudomonas na wyjściu armatury. Z drugiej strony pobór próbek z pierwszego i drugiego strumienia wskazujący liczbę > 10 jtk/l określa problem bardziej złożony. Jeśli wyniki poboru próbek wody są zadowalające, tzn. 0 jtk/l, NHS zaleca powtarzanie testów co 6 miesięcy. W swoim raporcie NHS jasno wskazuje, że zwykła dezynfekcja systemów dystrybucji wody (ciepłej i zimnej) nie jest skuteczna wobec powstałego biofilmu. W takim przypadku pojawia się pytanie, w jaki sposób

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

możemy chronić zdrowie użytkownika? NHS zaleca wybór armatury, która może być łatwo zdemontowana w celu ułatwienia czyszczenia wnętrza korpusu i wyeliminowania biofilmu oraz bakterii w nim zamkniętych.

W walce z bakteriami Problem rozwoju bakterii wewnątrz korpusów i na końcówkach baterii specjalistycznych przeznaczonych do obiektów służby zdrowia wiele lat temu do-

Źródło: „Risk factors for Pseudomonas Aeruginosa acquisition in intensive care units: a prospective multicentre study”, The

strzegła jedna z firm, wprowadzając do swoich wyrobów nowe materiały i rozwiązania technologiczne, które umożliwiają walkę z tymi zagrożeniami. Andrzej Świerszcz

Healthcare Infection Society, Published by Elsevier Ltd.

Dlaczego wybrać produkt firmy...

OMEO firmy Comap zawiera w sobie urządzenie do neutralizacji kamienia kotłowego i filtry, które oczyszczają wodę ze szkodliwych substancji oraz neutralizują bakterie bez użycia jakichkolwiek związków chemicznych. KOMEO neutralizuje kamień w procesie fizycznym. Neutralizuje wapń, zachowując jednocześnie skład mineralny wody. Samoczyszczący filtr wstępny Stream zatrzymuje cząsteczki obecne w wodzie, zapobiega zapychaniu się filtrów i przedłuża ich żywotność. Automatyczny zawór uruchamia czyszczenie filtra wstępnego - regularnie, bez potrzeby wymiany wkładów. Dwa filtry z węglem aktywnym wiążą metale ciężkie i drobne cząstki mikrozanieczyszczeń. Filtrują nadmiar manganu, żelaza i usuwają azotany. Zapobiegają również występowaniu smaku i zapachu chloru. Lampa UVc neutralizuje bakterie i wirusy. Czujniki przepływu i ciśnienia wykrywają przeciek i wskazują wielkość zużycia wody w czasie rzeczywistym, ciśnienie w instalacji i stan urządzenia. Zalety: chroni instalację i urządzenia grzewcze przed osadem, usuwa smak chloru, zapewnia doskonałą jakość wody pitnej, gwarantuje wodę wolną od bakterii (neutralizuje 99,99% mikroorganizmów obecnych incydentalnie w wodzie), filtruje pestycydy i herbicydy, metale ciężkie i mangan, redukuje obecność azotanów; jest ekologiczny, nie ma konieczności użycia soli ani innych substancji chemicznych, wykrywa przecieki w instalacji wodnej; jest zdalnie sterowany (dzięki aplikacji na smartfony i tablety). Maksymalna wydajność 2 m³/h jest wystarczająca, aby zapewnić wodę dla dwóch pryszniców i jednego punktu czerpalnego jednocześnie. l Artur Grabowski, Comap

łówna zasada utrzymywania czystości instalacji wody pitnej i jej bakteriologicznego bezpieczeństwa zakłada „stosowanie koniecznej, ale możliwie najmniejszej ilości środków chemicznych”. Dezynfekcja profilaktyczna - ciągłe dozowanie i utrzymywanie minimalnej, ale jeszcze skutecznej dawki ClO2 - jest szczególnie zalecana w instalacjach wrażliwych, takich jak instalacje zaopatrzenia w wodę pitną w szpitalach, domach opieki dla osób starszych, hotelach i podobnych budynkach użyteczności publicznej. Tylko takie postępowanie zapewni wszystkim użytkownikom instalacji wodnych całkowite bezpieczeństwo i komfort korzystania ze wszystkich atrakcji” i urządzeń wodnych. W porównaniu z innymi metodami dezynfekcji ClO2 wyróżnia się tym, że umożliwia dyskretną i ciągłą dezynfekcję przy użyciu skrajnie niskich stężeń, zapewniając skuteczną ochronę użytkowników i mieszkańców przez 24 godziny na dobę, obniża wysokie koszty odkażania oraz zapobiega zamykaniu obiektów i wyłączaniu ich z eksploatacji na długi okres. Oxiperm® Pro marki Grundfos jest automatycznym systemem do wytwarzania dwutlenku chloru o wydajności 5, 10, 30 i 60 g/h. Dwutlenek chloru jest wytwarzany z dwóch ogólnie dostępnych związków chemicznych - rozcieńczonego kwasu solnego i rozcieńczonego roztworu chlorynu sodowego. Powstający roztwór dwutlenku chloru o stężeniu 2 g/l gromadzony jest w zbiorniku i dozowany do strumienia wody w zależności od potrzeb przez pompę dozującą. Dozowanie jest proporcjonalne do przepływu objętościowego w taki sposób, że wymagane stężenie dwutlenku chloru w wodzie pitnej jest utrzymywane na stałym poziomie. l Adam Kowalka, Grundfos

rządzenie do spłukiwania higienicznego Geberit zostało skonstruowane specjalnie do zastosowania w toaletach publicznych i służy do zapobiegania długim okresom stagnacji wody pitnej w instalacji. Urządzenie cechuje się: łatwym montażem (możliwa zabudowa podtynkowa i natynkowa), posiada pięć modułów roboczych, umożliwia połączenie ze zintegrowanym systemem zarządzania, jest bezobsługowe, posiada dopuszczenia wymagane na rynek polski: atest PZH, At itb. Urządzenie do spłukiwania higienicznego umożliwia wymuszenie w przewodzie rurowym przepływu wody przez określony, zaprogramowany czas, z zaprogramowaną częstotliwością, dzięki czemu w instalacjach wodociągowych, w których występują dłuższe przerwy w eksploatacji, woda może być okresowo wymieniana, co zapobiega pogorszeniu się jej jakości. Podstawowe elementy i podzespoły urządzenia do spłukiwania higienicznego to: 1 lub 2 zawory elektromagnetyczne umożliwiające sterowanie przepływem wody ciepłej i/lub zimnej, elektroniczny układ sterujący, który automatycznie uruchamia spłukiwanie, zasilacz, króćce przyłączeniowe R ½, zawory odcinające (kurki kulowe), czujniki temperatury/przepływu oraz obudowa z rurą odpływową i zamknięciem wodnym. Zestaw ograniczników przepływu pozwala zmienić wydajność spłukiwania ustawioną fabrycznie na 10 l/min (przy ciśnieniu 2 barów) na 15 lub 4 l/min. Spłukiwanie uruchamiane jest elektronicznie za pomocą zaprogramowanego sterownika (możliwy wybór jednego z pięciu modułów), który otwiera i zamyka zawór elektromagnetyczny odpowiednio do zaprogramowanego czasu. Komunikacja z modułem elektronicznym w celu zmiany parametrów sterowania odbywa się przy użyciu aplikacji na smartfona - Geberit SetApp. l Zuzanna Łepkowska, Geberit www.instalator.pl

System Noppen x-net C11

Folia wypustkowa x-net economic

System Tacker x-net C12

System Clip x-net C16

System Klett x-net C17

System suchy x-net C13

System cienko- Ogrzewanie -warstwowy ścienne/system x-net C15 podtynkowy x-net C21

Ogrzewanie ścienne /system suchy x-net C22

Ogrzewanie przemysłowe x-net C14

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Gdański Szlak Wodociągowy

Kazimierz daje ciśnienie Gdański Szlak Wodociągowy to pierwsza taka trasa w Polsce. Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna chce pokazać, że mamy być z czego dumni, bo gdańskie wodociągi należały do najbardziej rozwiniętych w Europie! Coraz częściej napomyka się, że producenci wód nabijają nas w butelkę, gdyż wystarczy odkręcić kran, wrzucić do szklanki plasterek cytryny i już mamy orzeźwiający napój na wodzie często pochodzącej z tego samego źródła, co woda sprzedawana w plastiku. Woda mineralna - wg nowych dyrektyw UE - to każda woda czerpana spod ziemi, tak więc i w naszych rurach płynie taka, która się tak mieni - stopień mineralizacji nie ma wpływu na określenie. Piszę „u nas” z perspektywy gdańszczanki, która chlubi się faktem, że Gdańsk ma najlepszą wodę w Polsce (gruntownie sprawdziła to firma Brita wespół z naukowcami z Uniwersytetu Warszawskiego). Można ją więc pić bez wyrzutów sumienia i cieszyć się widokiem uczniów tłoczących się przy szkolnych poidełkach. A co najważ-

Fot. 1. Zbiornik Kazimierz.

niejsze - odchodzi nam taszczenie zgrzewek wody do domów, skoro mamy ją trzysta razy tańszą doprowadzoną pod sam nos gdańskimi wodociągami. Woda trafia do nas z ujęcia powierzchniowego - Straszyn, ujęcia drenażowego - Pręgowo oraz z 8 ujęć głębinowych: Czarny Dwór, Lipce, Osowa, Zaspa Wodna, Dolina Radości, Zakoniczyn, Smęgorzyno, Oczyszczalnia Wschód; a część mieszkańców Żabianki zaopatrywana jest z 2 sopockich ujęć głębinowych: Bitwy pod Płowcami i Nowe Sarnie Wzgórze. W awaryjnych sytuacjach istnieje możliwość podawania mieszkańcom wody z ujęć dodatkowych: Krakowiec i Świbno. Toasty wznosimy więc wodą z pokładów czwartorzędowych (64%), kredowych (ok. 10%), trzeciorzędowych (3%),

drenażowych (ok. 9%) i powierzchniowych (niecałe 15%).

Trochę historii Oklaski nasza kranówka dostała, czas napisać o zakulisowych mechanizmach jej doprowadzania i odprowadzania. Z dzisiejszej perspektywy trudno uwierzyć, że w XIV wieku gdańszczanie zaopatrywali się w wodę drewnianymi rurociągami z… kanału Raduni. Woda była oczywiście marnej jakości, więc szybko w krajobrazie miasta pojawiły się beczkowozy sprytnych dostawców horrendalnie drogiej wody spoza miasta. Epidemie wybuchały co i rusz, aż w końcu, w latach 1863-64 (za czasów nadburmistrza Leopolda von Wintera) powstał pionierski na całą Europę (!) system wodociągowy, którego realizacja dokonała się w latach 1869-74 (głównym projektantem był Eduard Friedrich Wiebe). Wypłynięto wówczas na szerokie wody, zostawiając Radunię jej własnemu biegowi - zbudowano system całościowy - od ujęcia, przez sieć wodociągową i kanalizacyjną, centralną pompownię ścieków, oczyszczalnię i monitorowany odbiornik ścieków. W 1869 roku rozpoczęto prace przy ujęciu w Pręgowie, wybudowano też zbiornik wodny Stara Orunia, na przełomie XIX/XX wieku powstała przepompownia ścieków w Jelitkowie, a na rok 1911 datuje się zbiornik Stary Sobieski we Wrzeszczu. Celowo wspominam właśnie te obiekty, gdyż to one - wraz z niedawno wzniesionym zbiornikiem wody Kazimierz w Sobieszewie - mają być głównymi punktami na mapie Gdańskiego Szlaku Wodociągowego. Przedsięwzięcie to, zakrojone na wielką skalę, zakończy się najpewniej www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

w 2018 roku i obok zrewitalizowanych punktów ma na celu zaprezentować szerszemu gronu odbiorców gdańską myśl techniczną w zakresie dostarczania i odprowadzania wody oraz znakomitą architekturę przemysłową. Naocznie będzie można poznać elementy dawnej gdańskiej infrastruktury - drewniane rurociągi, studnie, latryny datowane na XVII wiek oraz pozostałości wyposażenia z przełomu XIX i XX wieku (np. zasuwy żeliwne DN300, włazy studzienkowe, zabytkowe złączki ołowiane, kosze odpływowe). Pośród licznych eksponatów znajdzie się historyczne wyposażenie zbiorników Cyganka i Wysoki Dwór, przepompowni Ptasia, oczyszczalni Zaspa i ujęcia Dolina Radości. Priorytetem jest też uporządkowanie historycznej dokumentacji, która jest na bieżąco katalogowana i digitalizowana. Wokół każdego obiektu powstaną ścieżki turystyczne oraz wieże widokowe.

Sobieszewski Kazimierz Zbiornik Kazimierz to oczko w głowie Gdańskiej Infrastruktury Wodociągowo-Kanalizacyjnej i oczko na malowniczą Wyspę Sobieszewską, z jej rezerwatami przyrody „Ptasi Raj” i „Mewia Łacha”, Zatokę Gdańską, Żuławy, a nawet Półwysep Helski. Prace przy nim, prowadzone w ramach II etapu „Gdańskiego projektu wodno-ściekowego”, zakończono po 21 miesiącach we wrześniu 2015 roku, w dwa lata po połączeniu Sobieszewa magistralą wodociągową z głębinowym ujęciem wody w Lipcach. Woda w kranach tej urokliwej dzielnicy Gdańska zyskała pierwszorzędne parametry, nie występują już w niej szkodliwe fluorki, które przez lata niekorzystnie wpływały na zdrowie odbiorców, a które obecne były w lokalnych ujęciach Sobieszewo i Świbno. Pozostawał jednak palący problem z ciśnieniem wody, której w okresie wakacyjnym po prostu brakowało dla mieszkańców z tej prostej przyczyny, że zamiast ok. 3 tysięcy osób latem w Sobieszewie stacjonuje nagle osób 16 000! Postawiono więc na stary, sprawdzony pomysł - wzniesiono wieżę ciśnień z rezerwuarem o pojemności www.instalator.pl

10 (218), październik 2016

kładnie zapoznać się z poszczególnymi elementami konstrukcji, dzieci poznają pojęcia oczyszczania, uzdatniania; można poczęstować się kubeczkiem wody, a na tarasie skorzystać z lornetki.

Stara Orunia i Stary Sobieski

Fot. 2. Zbiornik Stara Orunia. 600 m3. Przy dziennym zużyciu przez gdańszczanina ok. 120 l - woda ze zbiornika starcza na ok. 1,5 doby. Efektem podłączenia zbiornika do systemu jest wyrównanie ciśnienia w sobieszewskiej sieci wodociągowej. Stąd woda wędruje bezpośrednio do odbiorców. Obsługa sieci nie wymaga żadnego zasilania, gdyż woda jest rozprowadzana grawitacyjnie (tzw. paradoks hydrostatyczny pokazuje, że im wyżej umiejscowiony jest zbiornik, tym wyższe ciśnienie wody dostarczanej do mieszkań). A Kazimierz pochwalić się może wysokością 30 m i tarasem widokowym umieszczonym 45 m n.p.m. Dla porównania zbiornik Orunia, który pośredniczy między ujęciem Lipce a Kazimierzem, znajduje się na wysokości ok. 62,5 m n.p.m. Warto zwiedzić ten obiekt techniczny - w sezonie od maja do końca września organizowane są bezpłatne wycieczki z przewodnikiem dla grup 10-15-osobowych. Na parterze możemy do-

Wysłużony i zasłużony zbiornik Stara Orunia, który dziś jest już reliktem, stoi w cieniu młodszych i czynnych Zbiorników Oruńskich zbudowanych kilkadziesiąt metrów dalej. Przez ponad 100 lat magistralą 418 mm dostarczał wodę gdańszczanom z Śródmieścia, przetrwał II wojnę światową, a w 1978 roku przeszedł w stan spoczynku z powodu zbyt niskiego położenia względem rozwijających się południowych dzielnic miasta. Od kwietnia 2016 roku trwają prace modernizacyjne zbiornika, które mają przywrócić mu utracony blask - wnętrze, na które składa się 11 sklepionych naw, jest w dość dobrym stanie, trzeba jednak wszystko wzmocnić przed otwarciem dla turystów. Na razie obiekt jest azylem dla setek nietoperzy, które ukrywają się tu na czas hibernacji - możemy tu spotkać prawie wszystkie żyjące w Polsce gatunki tego ssaka. Nie inaczej jest w Starym Sobieskim, wrzeszczańskim zbiorniku kołowym o średnicy 47 m, który znajduje się nieopodal skrzyżowania obecnych ulic Traugutta i Sobieskiego. On również czeka na remont, a na razie bywa mylony z... opuszczonym amfiteatrem. Gdański Szlak Wodociągowy to pierwsza taka trasa w Polsce. Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna chce pokazać, że mamy być z czego dumni, bo gdańskie wodociągi należały do najbardziej rozwiniętych w Europie! Trzeba o tym mówić głośno! Małgorzata Matysek Literatura: „Encyklopedia gdańska”, pod red. Błażeja Śliwińskiego i Jarosława Mykowskiego, Fundacja Gdańska, Gdańsk 2012. www.giwk.pl www.sng.com.pl www.blizejzrodel.pl

Fot. 3. Zbiornik Stary Sobieski.

Fot. z archiwum Gdańskiej Infrastruktury WodociągowoKanalizacyjnej Sp. z o.o

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Sieci wodociągowe i kanalizacyjne - rury (2)

Szorstkość w kanale W poniższym artykule chcielibyśmy się skupić m.in. na obliczeniach hydraulicznych przewodów kanalizacyjnych i wodociągowych wykonanych z żywic poliestrowych. Celem analizy hydraulicznej przewodów kanalizacyjnych i wodociągowych jest określenie ich przepustowości. Parametrem mającym istotny wpływ na przepustowość ww. przewodów jest: l średnica wewnętrzna rury, l spadek niwelety dna (dotyczy układów grawitacyjnych), l wartość współczynnika chropowatości eksploatacyjnej przyjmowana w zależności od rodzaju materiału, l napełnienie rurociągu (dotyczy układów grawitacyjnych), l powierzchnia przepływu (dotyczy układów grawitacyjnych), l współczynniki sprawności przekroju kanału/rurociągu w zakresie objętościowego natężenia przepływu przez dany przekrój i prędkości przepływu (dotyczy układów grawitacyjnych). W Polsce do obliczeń natężenia przepływów w przewodach najczęściej stosuje się wzory: Manninga, Colebrooka-White’a, rzadziej Waldena czy Hazena-Williamsa. Nomogramy bazujące na wzorze Manninga: l dotyczące przewodów kanalizacyjnych zostały opracowane dla rur: - betonowych/żelbetowych o współczynniku szorstkości n = 0,013, - kamionkowych o współczynniku szorstkości n = 0,011, l przewodów wodociągowych (żeliwnych i stalowych), 0,011 ≤ n ≤ 0,014 w zależności od stopnia ich inkrustacji. Uwaga! Brak tego współczynnika (dotyczy wzoru Manninga) dla rur wykonanych z tworzyw sztucznych. Dla rur z tworzyw sztucznych można obliczyć przybliżoną wartość współczynnika szorstko-

ści „n” w oparciu o ich współczynnik chropowatości bezwzględnej „k”, bezpośrednio występujący we wzorze Colebrooka-White’a. Powszechnie do obliczeń hydraulicznych przyjmuje się wartości chropowatości eksploatacyjnej „k” [mm] zalecane przez ATV-DVWKA110P, obecnie DWA - Stowarzyszenie Gospodarki Wodnej, Ściekowej i Odpadowej (w Niemczech) - tabela. Jak widać z danych przedstawionych w tabeli, czynnikiem mającym największy wpływ na wartość współczynnika oporów hydraulicznych jest chropowatość bezwzględna - eksploatacyjna „k b ” [mm] ścian przewodu kanalizacyjnego. Optymalnie ten warunek spełniają rury/kanały poliestrowe CFWGRP produkowane w technologii Flowtite. Należy jednak wiedzieć, że podane w tabeli wartości współczynnika chropowatości eksploatacyjnej „kb” [mm] nie uwzględniają strat miejscowych, co oznacza, że w dalszej kolejności należy określić współczynniki strat miejscowych/lokalnych, które są spowodowane: l niedokładnością ułożenia i zmianami wzajemnego położenia rur,

l wpływem złączy rur na wielkość strat

miejscowych/lokalnych, wpływem kształtek połączeniowych, które znajdują się w miejscach włączenia przyłączy kanalizacyjnych/przykanalików, na wielkość strat miejscowych, l wpływem studzienek (komór) kanalizacyjnych na wielkość strat miejscowych. W metodyce obliczeń zawartej w „wytycznych do hydraulicznego wymiarowania i sprawdzania przepustowości kanałów (kolektorów) ściekowych i przewodów ATV-DVWPA110P” nie uwzględnia się wpływu danego (konkretnego) materiału przewodów kanalizacyjnych na ich przepustowość. Konsekwencją takiego założenia jest przyjmowanie dla wszystkich rur jednakowej wartości chropowatości bezwzględnej k = 0,1 mm. Innymi słowy, dla aktualnie produkowanych rur kanalizacyjnych ustanowiono jednolitą chropowatość k = 0,10 mm, która uwzględniona wpływ warunków eksploatacji kanalizacji w odniesieniu do warunków występujących dla rur nowych. W obliczeniach zakłada się występowanie stałej prędkości przepływu ścieków na całej długości przewodu. Pomija się więc rzeczywiste zróżnicowanie prędkości, co powoduje, że obliczona wartość jest prędkością średnią. l

Charakterystyka W celu dokładnego zrozumienia skutków nieszczelności kanału wynikających z połączeń rur, pęknięć oraz wykruszania konstrukcji - przedstawiono i omówiono dwa zjawiska: l eksfiltracji ścieków z kanału do o gruntu (wód gruntowych), l infiltracji wód gruntowych do kanału. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Zjawisko eksfiltracji ścieków z nieszczelnego kanału do gruntu niesie ze sobą wiele zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem środowiska wodno-gruntowego w przypadku ścieków bytowych, gospodarczych i przemysłowych, a także ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo konstrukcji kanału oraz budowli i budynków usytuowanych w jego strefie oddziaływania. Występuje ono w przypadku braku wody gruntowej lub gdy nieszczelny kanał ułożony jest powyżej jej ustabilizowanego zwierciadła. Eksfiltracja ścieków jest jedną z głównych przyczyn powstawania wolnych przestrzeni powietrznych (tzw. kawern), jak również rozluźnienia się wcześniej skonsolidowanego (zagęszczonego - wg skali PROCTORA ≥ 0,98) gruntu w bezpośrednim otoczeniu kanału. W gruntach spoistych tworzą się pustki powietrzne w otoczeniu kanału (z boku i pod kanałem), które z upływem czasu doprowadzają do rozszczelnienia rur na złączach lub ich przemieszczenia. Eksfiltrujące z kanału ścieki są najczęstszą przyczyną występowania skażeń środowiska wodno-gruntowego, znajdującego się w strefie oddziaływania kanału (w otoczeniu jego nieszczelności). Ścieki transportowane kanałem mogą zawierać różnego rodzaju bakterie chorobotwórcze czy też metale ciężkie, węglowodory ropopochodne itp. Eksfiltracja jest zjawiskiem trudnym do wykrycia. Eksfiltracja ścieków z kanału może mieć również wpływ na uszkodzenie konstrukcji innych sieci znajdujących się w sąsiedztwie oraz na podtopienie obiektów znajdujących się na jej drodze. Zjawisko infiltracji wód gruntowych do kanału powoduje jego przeciążenie hydrauliczne oraz przeciążenie hydrauliczne obiektów kanalizacyjnych wybudowanych na tej sieci (przepompownie, syfony, przelewy itp.) oraz obiektów technologicznych oczyszczalni ścieków. Obecnie przy wykonywaniu bilansu ilościowego ścieków, na podstawie którego obliczamy średnicę nowego kanału, projektanci nie uwzględniają dopływu wód gruntowych tzw. infiltracji. Zakłada się, że obecnie nowo budowane kanały są szczelne. www.instalator.pl

10 (218), październik 2016

Przekrój kanału dzieli się na trzy strefy: l Osadową - w znajdujących się w tej strefie osadach zachodzą procesy beztlenowe, tj. następuje fermentacja i redukcja siarki; l Ściekową (nadosadową) - gdzie występują procesy tlenowe i beztlenowe w zawieszonej transportowanej biomasie; l Powietrzną - w strefie tej występują gazy: CH4, H2S, CO, CO2. Przestrzeń ta jest niezbędna, gdyż musi zapewnić skuteczną wentylację kanału celem zapewnienia eliminacji uciążliwości odorowej/zapachowej oraz zagrożeniu zdrowia kanalarzy. Na obwodzie wewnętrznym/zwilżonym tworzy się błona biologiczna, w której następują procesy tlenowe i beztlenowe w zależności od stopnia reaeracji. Przeciążenie hydrauliczne kanału (przykanalika - przyłącza kanalizacyjnego) ściekami powoduje, że ww. procesy ulegają zachwianiu. Transportowane ścieki gubią stężenie/ładunek, co z kolei wpływa na proces ich oczyszczania w obiektach technologicznych oczyszczalni ścieków. Przeciążony hydraulicznie kanał

(przykanalik - przyłącze kanalizacyjne), może również powodować wypływ ścieków przez przybory sanitarne usytuowane w pomieszczeniach najniżej położonych (piwnice), tj. poniżej poziomu terenu. Skutkiem tego jest skażenie zalanych pomieszczeń bakteriami znajdującymi się w ściekach oraz straty materialne użytkowników (właścicieli) tych pomieszczeń.

Cenne zestawienie Porównanie właściwości rur CWFGRP (A) z rurami betonowymi (B): l Szczelność kanału: A) rury poliestrowe produkowane w technologii Flowtite zapewniają 100% szczelności systemu; nie występują wycieki ścieków do gruntu ani infiltracja wód gruntowych do wnętrza kanału; kolektory kanalizacyjne mogą być podawane próbie ciśnieniowej za pomocą sprężonego powietrza o ciśnieniu 0,2÷0,3 bara; B) kanał betonowy z elementów prefabrykowanych wymaga odpowiedniej konstrukcji dylatacji; zapewnienie szczelności w przypadku starych rurociągów jest praktycznie niemożliwe.

miesięcznik informacyjno-techniczny l Własności antykorozyjne; A) całkowita odporność na korozję chemiczną (większość mediów) i od gruntów (nawet bardzo agresywnych); rura jest odporna na korozję w całej swej objętości; niepotrzebna jakakolwiek ochrona antykorozyjna dla związków chemicznych, które będą transportowane kolektorem; wystarczająca jest standardowa żywica i uszczelka w wykonaniu standardowym z EPDM; B) odporność chemiczna kanałów betonowych jest ograniczona i dlatego wymagane jest pokrywanie wewnętrznej powierzchni kanału specjalnymi powłokami tworzywowymi lub wykładanie klinkierem, co jest żmudne i czasochłonne oraz nie gwarantuje pełnej skuteczności; po uszkodzeniu powłoki ścieki oraz substancje gazowe będą atakować powierzchnię betonu; w kanałach żelbetowych substancje chemiczne mogą dotrzeć aż do zbrojenia i spowodować jego uszkodzenie - powoduje to w krótkim czasie pogorszenie wytrzymałości mechanicznej kanału. l Ciężar: A) rury poliestrowe - 12,5% ciężaru rury z betonu; B) rury betonowe są 8-krotnie cięższe od poliestrowych. l Trwałość: A) 75 lat do osiągnięcia rzeczywistych własności mechanicznych zgodnych z nominalnymi; bezobsługowość kanałów/kolektorów; bardzo niewielkie zarastanie i ograniczone osadzanie się substancji na ściankach kanału z uwagi na gładką powierzchnię wewnętrzną; B) zależna od warunków gruntowowodnych i jakości powłok antykorozyjnych; kanały betonowe z uwagi na swoją szorstką powierzchnię wewnętrzną mają tendencję do zarastania i wbudowania osadów w swoją strukturę, co powoduje pogorszenie parametrów hydraulicznych.

10 (218), październik 2016

Własności mechaniczne: A) elastyczność - możliwość odkształcenia rury o 15% średnicy bez uszkodzeń struktury ścianki; trwałość własności mechanicznych w długim okresie czasu, duża odporność na ścieranie 0,2 mm na 50 lat (wg. testu Darmstadt); B) materiał sztywny; materiał nieodporny na drgania; trwałość własności mechanicznych do chwili uszkodzeń korozyjnych; w przypadku uszkodzenia zabezpieczenia wewnętrznego odporność mechaniczna ulega zmniejszeniu; mała odporność na ścieranie (wg testu Darmstadt); mała odporność na udarność (w przypadku płytkiego posadowienia konieczność wzmocnienia kanału). l Własności systemu: A) łatwy i niezawodny montaż bez użycia specjalistycznych narzędzi, energii i wysoko wykwalifikowanego personelu; brak możliwości popełnienia błędu montażowego; możliwość przycinania rur na dowolne odcinki; możliwość montażu w szerokim zakresie temperatur zewnętrznych od 30 do +50°C; dostawa wszelkich studni i kształtek wg potrzeb projektu; prostota naprawy systemu; łatwość łączenia z innymi materiałami (szczególnie dla kanalizacji); możliwość doboru sztywności rury w zależności od obciążenia statycznego, dynamicznego i warunków grunto-

wych (sztywność SN 10000 N/m2 jest wystarczająca do ułożenia w drogach o obciążeniu 60 T); dobre „wpisywanie” się rurociągu w trasę (dopuszczalne odchylenia osiowe) i odporność na miejscowe osiadanie poprzez np. zastosowanie rur w odcinkach krótszych niż 6,0 m; w gruntach nienośnych z uwagi na lekkość materiału można układać rury np. na terenach torfowych, stosując dodatkowo różnego typu materace, np. faszynowe; B) z uwagi na duży ciężar rur potrzeba stosowania ciężkiego sprzętu (dźwigi), specjalnej drogi montażowej wzdłuż wykopu; system „sztywny” konieczność stosowania tylko typowych elementów; kłopotliwe przycinanie na dowolne odcinki; szczególnie w gruntach nienośnych z uwagi na duży ciężar rur konieczne przygotowanie kosztownego nośnego podłoża; zastosowanie w przypadku płytkich kanałów usytuowanych w bezpośrednim sąsiedztwie podbudowy drogi konieczność wzmocnienia konstrukcji kanału; kłopotliwe naprawianie uszkodzonego kanału (trzeba wymieniać całe elementy rur); brak możliwości wykonania skomplikowanych kształtów studni oraz kształtek. l Własności hydrauliczne: A) doskonałe własności hydrauliczne, mały współczynnik oporów przepływu niezmienny w czasie; gorsze własności hydrauliczne; B) większy współczynnik szorstkości, zmienny w czasie (ulega zwiększeniu). l Ekologia: A) rury zbudowane są z naturalnych surowców, takich jak: piasek kwarcowy, włókna szklane oraz czyste ekologicznie żywice poliestrowe; materiał niekorodujący i nieoddziałujący na środowisko naturalne; rury nie zmieniają własności organoleptycznych przepływającego medium; B) materiał korodujący przy pH < 4. Roman Ćwiertnia Tomasz Ćwiertnia www.instalator.pl

Innowacyjna obudowa nagrzewnicy wykonana z EPP Obudowa nagrzewnicy LEO FB została wykonana z niezwykle wytrzymałego, a zarazem lekkiego materiału – spienionego polipropylenu (EPP), który zapewnia: • izolację termiczną, • wysoką zdolność tłumienia, • obniżenie całkowitej masy urządzenia.

• Obudowa EPP obniża masę urządzenia dzięki czemu nie są wymagane specjalne konstrukcje nośne, • urządzenie nie brudzi się podczas montażu, • obrotowa konsola pozwala zamontować nagrzewnicę w dowolnej pozycji.

Co to jest EPP? Spieniony polipropylen w procesie produkcyjnym ma postać zamkniętych granulek wypełnionych powietrzem. Podczas formowania luźne granulki przybierają postać zamkniętych struktur komórkowych tworząc niezwykle odporną piankę polipropylenową. Dzięki swoim właściwościom materiał ten jest szeroko stosowany jako izolacja cieplna, akustyczna czy materiał amortyzujący uderzenia. Bardzo często można spotkać się z jego zastosowaniem w motoryzacji, kaskach ochronnych czy fotelikach dziecięcych.

Właściwości EPP

Izolacja termiczna

Niska waga

Doskonała odporność chemiczna

Łatwość czyszczenia

Odporność na uszkodzenia

Pamięć kształtu – powrót do pierwotnego kształtu po obciążeniach statycznych i dynamicznych

100% recykling

Zdolność tłumienia

www.flowair.com

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

szlifierka, grzejnik, centrala wentylacyjna, regulator temperatury, filtr, BIM

Nowości w „Magazynie Instalatora” Szlifowanie z Bosch Wyjątkowo poręczne i wygodne - takie są nowe jednoręczne szlifierki oscylacyjne firmy Bosch dla profesjonalistów. Linia szlifierek przeznaczonych do prac przygotowawczych obejmuje trzy narzędzia sieciowe: GSS 1401 A Professional, GSS 160-1 A Professional i GSS 160 Multi Professional oraz pierwszą akumulatorową szlifierkę oscylacyjną 18 V GSS 18V-10 Professional. Swoją wszechstronność zawdzięczają rozwiązaniu z trzema wymiennymi płytami szlifierskim: kwadratową, prostokątną i trójkątną. Bosch oferuje odpowiednie narzędzie do każdego z zastosowań: model GSS 140-1 A Professional wyposażony jest w kwadratową płytę szlifierską i przeznaczony do szlifowania mniejszych, równych powierzchni. Dzięki metalowej płycie narzędzie jest jeszcze bardziej wytrzymałe niż poprzedni model. Użytkownicy mogą używać zarówno standardowego papieru ściernego, jak i papieru z rolki, ponieważ narzędzie posiada dwa systemy mocowania: rzepy (Velcro) oraz zaciski „Easy-Fit“. Akumulatorowa szlifierka oscylacyjna GSS 18V-10 Professional ułatwia użytkownikom pracę wymagającą trzymania narzędzia nad głową oraz pracę w miejscach trudno dostępnych. Umożliwia także łatwiejsze szlifowanie delikatnych materiałów. Wszystkie cztery modele są wyposażone w efektywny system odsysania pyłu, który ma kluczowe znaczenie dla zdrowia użytkowników i trwałości elektronarzędzi. Szlifierka kątowa wykorzystywana jest przez większość profesjonalistów. Problematyczne są jednak miękkie materiały, takie jak drewno, plastik czy sucha zabudowa, przy których konieczne jest użycie innych, wyspecjalizowanych elektronarzędzi lub zastosowanie narzędzi ręcznych. Pierwsze rozwiązanie generuje spory koszt, drugie wymaga od wykonawcy dużo

bardziej intensywnej pracy. Dlatego Bosch wprowadził na rynek innowacyjne tarcze tnące do szlifierek kątowych Bosch Multi Wheel, które umożliwiają cięcie miękkich materiałów typu drewno (także drewno z gwoździami), tworzywa sztuczne, elementy suchej zabudowy czy miedź. Tarcze tnące Bosch Multi Wheel z węglikami spiekanymi przekształcają szlifierkę kątową w narzędzie wielofunkcyjne. Dzięki tej innowacji zakup dodatkowych elektronarzędzi do cięcia miękkich materiałów przestaje być konieczny. l Więcej na www.instalator.pl

Dwa przyłącza do zaworu We wrześniu br. firma ARKA Sp. J. z Sianowa wprowadziła na rynek własnego projektu (zgłoszony do opatentowania) zawór Calido serii OGRÓD BIS. Zawór charakteryzuje się: dwoma niezależnymi przyłączami, mrozoodpornością oraz wykonanymi ze stali nierdzewnej dźwignią i nakrętką. Mosiężny korpus zaworu wykonany z jednolitej, niedzielonej odkuwki zapewnia wytrzymałość konstrukcji. Niklowanie korpusu dodatkowo zabezpiecza zawór przed wpływem atmosfery. Solidność korpusu oraz unikalna konstruk-

cja kuli zamykającej i uszczelnień wewnętrznych powodują, że zawór jest odporny na pękanie wywołane zamarznięciem wody. Ponieważ zawór jest narażony na czynniki atmosferyczne, jego dźwignia zamykająca oraz nakrętka wyprodukowane są ze stali nierdzewnej. Wylewka zaworu jest wyposażona w kierownicę strumienia, która eliminuje rozbryzgi podczas napełniania naczyń do podlewania. l Więcej na www.instalator.pl

Stylowa łazienka Bogata oferta niezawodnych grzejników łazienkowych Purmo obejmuje zarówno modele, które doskonale sprawdzą się w neutralnie urządzonej łazience rodzinnej, jak i takie, które dodadzą nutę niepowtarzalności i ekstrawagancji łazience gościnnej lub indywidualnej. Java to grzejnik drabinkowy o klasycznym designie. Charakteryzuje się eliptycznymi, umieszczonymi pod kątem kolektorami poziomymi, które sprawiają, że całość przypomina uchyloną żaluzję. Interesujący projekt modelu podnosi jednocześnie jego walory praktyczne, zdecydowanie ułatwiając suszenie ręczników. W przestronnych łazienkach celująco zdaje egzamin Mauritius. Jego niezaprzeczalnym atutem jest możliwość montażu prostopadle do ściany i wykorzystania jako elementu dzielącego pomieszczenie na strefy użytkowe. Model wyróżnia się dużą mocą grzewczą w stosunku do swojej wielkości, a dzięki nietuzinkowej konstrukcji w postaci podwójnego rzędu poziomych kolektorów z powodzeniem może odegrać rolę centralnej ozdoby. Grzejnik Evia został zaprojektowany jako harmonijna kompozycja, w której sekcje płaskich kolektorów przedzielone są elementami drabinkowymi delikatnie wygiętymi w łuk, które dają się odchylać w celu wygodnego zawieszania wilgotnych tkanin. Model prezentuje się www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

niezwykle efektownie, zwłaszcza w przypadku, gdy uchylne kolektory zaakcentowane są za pomocą kontrastu barw. l Więcej na www.instalator.pl

Nowa generacja central Marka Zehnder wprowadza na rynek gamę central wentylacyjnych, które wyznaczają jeszcze wyższe standardy w zakresie efektywności energetycznej, łatwości obsługi, wzornictwa i cichej pracy urządzeń. Seria ComfoAir Q składa się z trzech central o zróżnicowanej wydajności 350, 450 lub 600 m³/h. Będzie stopniowo zastępować poprzednią, niezwykle udaną ComfoAir 350/450/550. Nowe modele wyróżnia wyjątkowa sprawność i wydajność, szczególnie w zakresie efektywności energetycznej. Optymalizacja wykorzystania wnętrza centrali oraz przepływu powietrza w wymienniku ciepła spowodowały mniejsze zapotrzebowanie mocy wentylatora, co przełożyło się na jeszcze większą redukcję zużycia energii. Centrale wentylacyjne Zehnder ComfoAir Q to urządzenia nie tylko energooszczędne, ale i bardzo ciche, m.in. dzięki specjalnej nakładce optymalizującej przepływ powietrza do wentylatora. Nowa, opatentowana koncepcja filtra zapewnia także najwyższy poziom higieny w urządzeniu i całym systemie dystrybucji powietrza. Zehnder ComfoAir Q to także całkowicie nowa obudowa, która stanowi połączenie inteligentnych rozwiązań dla budownictwa z interesującym designem i intuicyjną obsługą. Instalatorzy docenią łatwość, z jaką połączenia głównych kanałów powietrza, już na miejscu montażu, można zmienić z lewej strony na prawą. Nowa seria jest także w pełni kompatybilna ze wszystkimi urządzeniami peryferyjnymi systemu Zehnder (chłodzenie, tłumikorozdzielacze, wymienniki gruntowe). Intuicyjny wyświetlacz pokazuje w czasie rzeczywistym wszelkie istotne

www.instalator.pl

10 (218), październik 2016

dane eksploatacyjne i sprawia, że użytkownik jest bardziej świadomy zużycia energii, komfortu i wpływu na środowisko. Możliwe jest również sterowanie urządzeniem za pośrednictwem aplikacji na urządzenia mobilne. l Więcej na www.instalator.pl

Temperatura pod kontrolą W październiku wzbogacona została oferta sterowników o nowy regulator temperatury ELEKTRA ELR 20. ELEKTRA ELR 20 to programowalny, elektroniczny regulator do montażu podtynkowego z niezależnie programowanym czasem i temperaturą dla sześciu zdarzeń w ciągu doby. Wyposażony jest w bardzo duży (2,9") czytelny wyświetlacz LCD oraz wygodne, dobrze oznakowane kla-

wisze ułatwiające programowanie i kontrolowanie pracy regulatora. Przeznaczeniem regulatora jest sterowanie systemami grzejnymi, w szczególności ogrzewaniem podłogowym w bardzo szerokim zakresie temperatury od 5 do 90°C. ELEKTRA ELR 20 może być skonfigurowany w trzech wariantach pomiaru temperatury, poprzez czujnik: powietrzny, podłogowy oraz powietrzny z podłogowym limitującym. l Więcej na www.instalator.pl

Geberit BIM Building Information Modeling (BIM) jest metodą służącą do optymalizacji projektowania, wykonania i zagospodarowania budynków przy pomocy programów komputerowych. W tym celu wszystkie istotne informacje o produktach zamontowanych w budynku są na bieżąco zbierane, łączone i wprowadzane do sieci. W ten sposób powstaje baza danych, która dzięki ciągłemu bilansowaniu stale dostarcza wszystkim zainteresowanym kompleksowe i aktualne informacje o danym obiekcie. Instalacje sanitarne w prawie wszystkich budynkach należą do centralnych elementów instalacji wewnętrznych, a prace projektowe w tym zakresie pro-

wadzone są często już na wczesnym etapie. Z tego powodu Geberit postanowił zgromadzić pliki BIM dla wszystkich istotnych produktów i udostępniać je bezpłatnie. Od września 2016 roku dostępne są: systemy wodociągowe (Geberit Mepla, Geberit C-Stahl, Geberit Mapress Kupfer), systemy kanalizacyjne (Geberit Silent-PP). W najbliższym czasie pakiet Geberit BIM zostanie poszerzony o Geberit Silentdb20 i Geberit Mapress E-Stahl. Systemy instalacyjne będą udostępniane sukcesywnie do połowy 2017 roku. Geberit oferuje swoje dane BIM w postaci pakietów dostosowanych do konkretnych wymagań rynku. Odpowiadają one wymaganiom LOD 400 i wspomagają (bez dodatkowych pluginów od innych usługodawców) rozwiązanie programistyczne BIM o nazwie AutoDesk Revit. Regularne aktualizacje gwarantują, że zarówno nowości produktowe, jak i uzupełnienia asortymentu są zawsze uwzględniane w tych pakietach danych. l Więcej na www.instalator.pl

Filtry dla przemysłu Aquaphor, producent materiałów filtrujących i domowych filtrów do wody, rozbudował linię oferowanych produktów o filtry profesjonalne. Najnowsza linia filtrów Aquaphor przeznaczona do przemysłu, znana pod nazwą Aquaphor Professional, to produkowane seryjnie wysoko zaawansowane systemy profesjonalne, które opierają się o najnowocześniejsze technologie uzdatniania wody, stosowane na szeroką skalę zarówno w budynkach mieszkalnych, firmach, jak i dużych zakładach przemysłowych, gdzie potrzebne są duże ilości najwyższej jakości wody. Połączenie technologii i doświadczeń obu firm pozwoliło stworzyć szeroką gamę systemów oczyszczania wody, dostosowanych do indywidualnego odbiorcy oraz dużych inwestycji na potrzeby różnych gałęzi przemysłu i uzdatniania wody na szeroką skalę. l Więcej na www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Chemia budowlana i ogrzewanie płaszczyznowe

Ciepło z podłogi i ściany Ogrzewanie podłogowe, podobnie jak ścienne, to alternatywa dla zwykłych grzejników. W niektórych pomieszczeniach jest nawet pożądane dla domowników, np. w łazience, salonie czy kuchni. Wychodząc z wanny czy spod prysznica, każdy chciałby stąpać po ciepłej podłodze. Wykonanie instalacji to jeden problem, drugim jest dobór odpowiedniego produktu. Przy ogrzewaniu podłogowym mamy do wyboru dwa rodzaje - ogrzewanie wodne lub elektryczne. Jeden i drugi przypadek to inne wyroby chemii budowlanej. Maty lub przewody do ogrzewania elektrycznego zatapia się w kleju do płytek lub w wylewce samopoziomującej. Jakie rozwiązanie jest lepsze? Dużo zależy od rodzaju materiału wykończeniowego. Jeśli mamy do czynienia z płytkami ceramicznymi bądź kamiennymi, przewody grzewcze najlepiej zatopić w odpowiednim kleju do płytek. Płytki ceramiczne są dobrymi przewodnikami ciepła, dzięki temu szybszy będzie czas nagrzewania tych warstw, a tym samym oszczędność energii. Dzięki zatopieniu ogrzewania w kleju do płytek mamy też niewielką grubość tej warstwy, zwykle ok. 5 mm, co też ma niebagatelny wpływ na sprawność takiego ogrzewania. W przypadku stosowania materiałów wykończeniowych takich jak panele podłogowe, drewno podłogowe, parkiety - maty grzejne musimy zatopić w wylewce samopoziomującej, która będzie też równym podłożem pod te wykładziny. Kleju niestety nie zdołamy tak wypoziomo-

wać. Bardzo istotna jest grubość wylewki, przy jej doborze należy mieć na uwadze zalecenia producenta systemu grzewczego, jak i producenta wylewki.

Kleje do płytek Kilka słów na temat klejów do płytek. Najlepiej nadają się kleje klasy C2 (kleje cementowe o podwyższonych parametrach, przyczepność > 1,0 MPa wg PN-EN 12004). Są one bardziej uniwersalne, przeniosą także naprężenia od nagrzewającej się podłogi. Kleje cementowe wytrzymują działanie temperatury do 70°C, co jest bardzo istotne przy długotrwałej pracy ogrzewania. Uruchomienie ogrzewania możliwe jest po dobrym wyschnięciu i związaniu kleju, co przy warstwie ok. 5 mm (zwykle jest to maksymalna grubość stosowania kleju cementowego) nie trwa dłużej niż 1 do 2 tygodni w zależności od warunków schnięcia (temperatury i wilgotności powietrza). Im dłuższy będzie to czas, tym lepiej, wtedy klej osiągnie odpowiednią wytrzymałość.

Dwa rodzaje wylewek Oprócz klejów możliwe jest zastosowanie wylewki samopoziomującej. Na rynku są dwa rodzaje wylewek: cementowe i anhydrytowe. Atutem wylewek anhydrytowych jest dużo mniejszy skurcz w porównaniu z cementowymi, dzięki czemu możliwe jest stosowanie większego pola roboczego, bez dylatacji. Na szczęście pomieszczenia, takie jak łazienki, są niewielkich rozmiarów i stosuje

się w tym przypadku przeważnie tylko dylatacje przyścienne, bez dylatacji pośrednich dzielących pomieszczenie na mniejsze pola robocze. Pamiętać należy, że występujące już dylatacje należy przenieść na kolejne warstwy. Jak każdy materiał wylewki anhydrytowe mają także minusy, do których przede wszystkim należy brak odporności na wodę. Często mają także mniejsze wytrzymałości mechaniczne w porównaniu z wylewkami cementowymi, przez co niektóre nie nadają się jako podkład pod parkiet. Wylewki samopoziomujące cementowe - jak już wspominałem - mają z reguły wyższe wytrzymałości mechaniczne. Aby zalać przewody ogrzewania podłogowego, wytrzymałość mechaniczna może być mniejsza, jednakże dla niektórych typów materiałów wykończeniowych wytrzymałość jest bardzo istotna i chodzi tu nie tylko o wytrzymałość na zginanie czy ściskanie, ale także na ścinanie (ważna przy stosowaniu wylewki jako podkładu pod klejone parkiety). Przy wyborze należy sprawdzić szczegółowy zakres stosowania. Większość wylewek nadaje się do wyrównywania jastrychu z ogrzewaniem podłogowym wodnym, nie wszystkie natomiast do zalewania przewodów i mat elektrycznych. W przypadku wątpliwości lepiej skonsultować takie zastosowanie z działem technicznym danego producenta. Częsty problem to minimalna grubość wylewki przy takim zastosowaniu, niestety większość producentów tego nie podaje. Wartości te podane są w przypadku ogrzewania podłogowego wodnego dla jastrychów cementowych i anhydrytowych. Ponieważ

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

interesuje nas ogrzewanie elektryczne im mniejsza jest grubość wylewki, tym lepiej. Niestety nie można tego wykonać przy najmniejszych zakresach stosowania danego produktu (zwykle ok. 2-5 mm), wylewka po prostu pęknie. Zwykle grubość ok. 1 cm wystarczy, aby nic z wylewką się nie działo. Do pierwszego uruchomienia wylewkę należy wysezonować. Szybszy czas można przjąć przy wylewkach anhydrytowych, ok. 7 do 10 dni w zależności od producenta. Przy wylewkach cementowych jest to okres od 7 do 14 dni, czasem nawet do 28 dni. Przed przystąpieniem do dalszych prac należy bezwzględnie sprawdzić, czy ogrzewanie działa, ponieważ zawsze istnieje ryzyko uszkodzenia, przerwania przewodu przy zalewaniu wylewką czy nakładaniu kleju.

Ogrzewanie wodne Przejdźmy do ogrzewania wodnego. W tym przypadku do zalewania rurek stosujemy tzw. jastrychy. Ogrzewanie wodne wymaga zaprojektowania już na etapie budowy domu, ponieważ grubość wykonanej wylewki nad rurkami musi być odpowiednia. Przyjmuje się, że minimalna grubość jastrychu cementowego wynosi 45 mm nad rurkę, natomiast jastrychu anhydrytowego 40 mm. Co się stanie, gdy zmniejszymy grubość jastrychu? Po prostu popęka. Dzięki tej minimalnej grubości jastrych prawidłowo pracuje, szczególnie dotyczy to pierwszego wygrzania. Bardzo istotny jest też czas, po którym możliwe jest jego uruchomienie: przy jastrychach anhydrytowych to minimum 7 dni twardnienia, a przy cementowych 21 dni. Przy tych pracach nie jest zalecany pośpiech, lepiej odczekać kilka dni dłużej niż potem wykonywać pracę od nowa (nie jest przecież możliwe usunięcie tylko jastrychu). Gdy ogrzewanie uruchomione jest za wcześnie, dolne warstwy jastrychu mogą kurczyć się bardziej niż górne, przez co może nastąpić pęknięcie. W tym przypadku ogrzewania stosuje się także materiały cementowe i anwww.instalator.pl

10 (218), październik 2016

hydrytowe. Każda z tych wylewek ma swoje plusy, ale także minusy. Tańszym rozwiązaniem są te cementowe, koszty można obniżyć, dlatego że zwykle wykonawcy sami dobierają skład mieszanki i układają ją przy pomocy urządzenia zwanego „mixokretem”. Taka mieszanka przy złym doborze składników niestety może stwarzać tylko problemy. Najczęściej jest to niska wytrzymałość mechaniczna, która może się objawiać np. odspojeniami płytek. Należy tu wspomnieć, że nie wszystkie rodzaje cementu się do tego celu nadają, najlepszy będzie portlandzki, to samo dotyczy kruszywa. Drobne piaski będą obniżać końcową wytrzymałość. Droższym rozwiązaniem jest stosowanie gotowych mieszanek, które dostępne są w każdym składzie budowlanym pod nazwą jastrych, wylewka czy też podkład podłogowy. Przy wyborze warto zwrócić uwagę na wytrzymałość mechaniczną, dobrze wybierać te, które mają wytrzymałość > 20 MPa. W przypadku jastrychów cementowych obróbka powierzchni to ręczne zacieranie, łatwiejsze w aplikacji są jastrychy anhydrytowe, a to dzięki specyficznym właściwościom anhydrytu, czyli samopoziomowaniu. Samopoziomowanie następuje po jego zawibrowaniu sztangą metalową, nie wszyscy o tym wiedzą i najczęściej podchodzą do nich jak do wylewek odpowietrzanych tzw. jeżem. To często rodzi problemy, czyli nierówności. Anhydryty można wylewać przy użyciu zwykłego agregatu tynkarskiego, co zdecydowanie ułatwia pracę wykonawcy. Zaletą jest też nieznacznie mniejszy ciężar w porównaniu z jastrychami cementowymi, co ma znaczenie przy aplikacji na stropach.

Ogrzewanie ścienne Na koniec kilka słów o ogrzewaniu ściennym. Największym problemem jest wybór odpowiedniego tynku. Typowych nie ma, ale nadaje się tak naprawdę większość - zarówno cementowe, jak i gipsowe. Najlepiej, aby był to tynk o dobrej przewodności cieplnej, czyli im większy współczynnik przewodzenia ciepła , tym lepiej dzięki temu dodatkowo obniżymy bezwładność cieplną ściany. Większości tynków nie sprawdza się laboratoryjnie pod kątem przewodzenia ciepła, wartości te są dobierane na podstawie gęstości produktu po jego związaniu i wysuszeniu. Zwykle tynki cementowo-wapienne

mają od ok. 0,4 do 0,7, różnica ta związana jest z ich gęstością. Mniejsze wartości mają tynki gipsowe, w ich przypadku różnica między tynkami „ciężkimi” a „lekkimi” jest niewielka. Tynki bardzo lekkie czy też termoizolacyjne raczej nie są wskazane ze względu na niskie współczynniki przewodzenia ciepła - w praktyce mogą zachowywać się jak styropian. W przypadku tynków cementowo-wapiennych bardzo ważny jest dobór uziarnienia tynku. Lepsze do takich zastosowań są tynki gruboziarniste (ziarno > 1 mm), ponieważ można je aplikować w grubszej warstwie w jednym cyklu roboczym, a przecież sumaryczna grubość tynku w systemie ogrzewania ściennego może sięgać nawet 30-35 mm (w kartach technicznych tynków najczęściej znajdziemy maksymalną grubość aplikacji 15 do 25 mm, a większą warstwę tynku wykonuje się w dwóch cyklach roboczych)! Grubsze ziarno to lepszy szkielet, który przeniesie naprężenia skurczowe. Uruchomienie ogrzewania może nastąpić po związaniu i wyschnięciu tynku. W przypadku zastosowania tynków gipsowych będzie to min. 10-14 dni, w przypadku cementowo-wapiennych to 28 dni. Zaleca się, aby stopniowo podwyższać temperaturę czynnika grzewczego o ok. 2-3 stopnie w ciągu doby, do osiągnięcia temperatury maksymalnej. Po tym czasie ogrzewanie należy stopniowo schładzać. Ogrzewania nie można uruchamiać z już maksymalną temperaturą, może to spowodować pęknięcia na tynku. Ewentualne pęknięcia zarysowania można naprawić poprzez zastosowanie odpowiedniej gładzi. Bartosz Polaczyk Fot. 1. Wylewanie jastrychu anhydrytowego. Fot. 2. Poziomowanie jastrychu anhydrytowego. Fot. 3. Odpowietrzanie wylewki samopoziomującej. Fot. 4. Zacieranie jastychu cementowego.

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Geberit Mapress - technologia zaciskanych połączeń rur stalowych

Oszczędnie i niezawodnie Podstawową ideą systemów zaciskowych Geberit Mapress jest zapewnienie bezpiecznego, pewnego i trwałego połączenia przy zmniejszonym do minimum nakładzie pracy na montaż rurociągów. Osiągnięto to dzięki odpowiedniemu dopracowaniu wszystkich składowych systemów zaciskowych Geberit Mapress, tj. rur, złączek zaciskowych i narzędzi zaciskowych wraz ze specjalnie skonstruowanymi szczękami i obejmami zaciskowymi. Pod względem technicznym jest to technologia prostsza niż tradycyjne metody łączenia rur stalowych, polegająca na wykonaniu połączeń zaciskanych przez zaprasowanie. Rurowe systemy zaciskowe Geberit Mapress obejmują różne wykonania materiałowe, w tym między innymi: Mapress Edelstahl ze stali nierdzewnej (1.0041) i Mapress C-Stahl ze stali węglowej (1.0034). W obu wykonaniach są to rury cienkościenne, dzięki czemu rury systemowe charakteryzują się dużo mniejszym ciężarem niż rury do połączeń tradycyjnych. Systemowe rury Mapress C-Stahl ze stali węglowej do instalacji centralnego ogrzewania, zależnie od średnicy, są lżejsze o 35-68% od rur czarnych do połączeń spawanych. Natomiast rury Mapress Edelstahl ze stali odpornej na korozję wykazują ciężar mniejszy o 3667% od stosowanych do instalacji wody rur ocynkowanych o połączeniach gwintowanych. Tak istotna redukcja ciężaru rur powoduje, że są one dużo łatwiejsze w transporcie, cięciu i montażu. Dzięki temu nakłady robocizny na te czynności ulegają znacznemu zmniejszeniu.

Szczęka z profilem W systemach rur stalowych Geberit Mapress połączenie zaciskane wykonuje się przez zaprasowanie złączki nasuniętej na rurę. Zależnie od średnicy przewodu rozróżnia się dwa profile zaprasowania: w kształcie sześciokąta lub w kształcie cytryny. Dla systemów Mapress Edelstahl i C-Stahl stosuje się te same elektryczne narzędzia zaciskowe oraz odpowiednio szczęki lub opaski zaciskowe. Zatem montaż instalacji wody czy centralnego ogrzewania wykonuje się przy użyciu tego jednego narzędzia. Wykonanie połączenia zaciskowego trwa znacznie krócej niż wykonanie połączeń gwintowanych czy spawanych, co wynika z samego przebiegu wykonywania połączenia zaciskowego. Wykonanie połączenia zaciskowego Geberit składa się z paru prostych czynności: l przygotowanie rury i złączki do połączenia, które obejmuje przycięcie rury na wymiar, gradowanie krawędzi rury, zaznaczenie na rurze głębokości wsunięcia do złączki przy użyciu szablonu i wsunięcie rury w złączkę na zaznaczoną głębokość; l zaciśnięcie złączki na rurze przez zaprasowanie zaciskarką Geberit. Sam proces zaciskania złączki na rurze jest automatycznie sterowany i w pełni kontrolowany przez urządzenie. Trwa on nieporównywalnie krócej niż gwintowanie rury i nakręcanie złączki na rurę bądź wykony-

wanie spawu. W odróżnieniu od tradycyjnych metod łączenia rur stalowych w technologii zaciskowej udział pracy rąk został zminimalizowany. W tabeli 3 przestawiono czas potrzebny na zaprasowanie złączki na rurze od zaznaczenia głębokości wsunięcia do automatycznego wyłączenia się urządzenia. Ponadto przy wykonywaniu połączeń zaciskowych nie występują żadne materiały pomocnicze, takie jak: materiał uszczelniający w połączeniach gwintowanych lub gazy techniczne i drut spawalniczy w połączeniach spawanych. Warto zwrócić uwagę, że technologia połączeń zaciskowych Geberit jest dogodna pod względem możliwości montażowych. Nieduże gabaryty elementów zaciskających pozwalają na wykonywanie połączeń zaciskowych na rurociągach usytuowanych blisko przegród.

Krótki czas montażu Wszystkie wymienione wyżej cechy szczególne rurowych systemów

zaciskowych Geberit Mapress przekładają się bezpośrednio na skrócenie czasu montażu instalacji, co można ocenić, zestawiając przykładowo nakłady rzeczowe robocizny potrzebne na montaż rurociągów w instalacji centralnego ogrzewania dla przeciętnego domu jednorodzinnego o zapotrzebowaniu ciepła Q = 13,5 kW (15 grzejników). W celu bezpośredniego porównania różnych technologii w zestawieniu strony sponsorowane

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

ujęto tylko nakłady na montaż rurociągów wraz z połączeniami przejściowymi na gwint, niezbędnymi do podłączenia armatury i grzejników. Instalacja zaprojektowana została z rur o średnicy DN 15 (101,4 m), DN 20 (34,2 m), DN 25 (4,9 m), DN 32 (2,9 m). Dla pełniejszego zobrazowania nakładów pracy na montaż instalacji centralnego ogrzewania w różnych technologiach uwzględniona została dodatkowo technologia rur miedzianych o połączeniach lutowanych. Nakłady rzeczowe robocizny na montaż rurociągów instalacji centralnego ogrzewania w różnych technologiach przedstawiono w tabeli 4 (ponieważ krajowe katalogi nie uwzględniają nakładów rzeczowych robocizny dla zaciskanych stalowych systemów rurowych, w celach porównawczych wykorzystano normy pracy z kraju producenta, tj. z Niemiec). Jak wynika z powyższego zestawienia, najmniejsze nakłady robocizny występują dla systemu rurowego Geberit Mapress. Niemal dwukrotnie większe nakłady są na montaż rurociągów miedzianych o połączeniach lutowanych. Najbardziej pracochłonny okazuje się montaż rurociągów stalowych o połączeniach spawanych - ponad trzykrotnie wyższe nakłady robocizny niż w systemie Geberit Mapress. Oprócz szybszego montażu technologia połączeń zaciskanych zapewnia większe bezpieczeństwo pracy, eliminując zagrożenia, jakie niosą tradycyjne meto-

10 (218), październik 2016

dy połączeń, takie jak: spawanie, gwintowanie czy lutowanie. Technologia połączeń zaciskanych Geberit Mapress ma zastosowanie w montażu rurociągów pro-

dukowanych z różnych materiałów: stali nierdzewnej, stali węglowej, miedzi. Różnorodność materiałowa daje możliwość wykonywania w tej technologii instalacji wody pitnej, in-

stalacji grzewczych i chłodu, instalacji tryskaczowych, jak również instalacji technologicznych, gdzie mogą występować agresywne media, wysokie temperatury i ciśnienia. Wszystkie możliwości zastosowań systemów Geberit Mapress w wielu krajach potwierdzone zostały certyfikatami przez uprawnione, akredytowane jednostki. Gwarancją trwałości tych instalacji są wysoko ustawione wymagania jakościowe w zakresie m.in. optymalnego zestawienia składników stopu czy jakości powierzchni rur, które znacznie przekraczają wymagania normatywne. Dzięki procesowi poddawania rur specjalnej obróbce cieplnej uzyskuje się jednolitą strukturę materiału, w tym również szwu.

Rurowe systemy Geberit Mapress są doskonalone od niemal 40 lat. Przez ten czas wyprodukowano ponad 650 milionów sztuk złączek i 400 milionów metrów rur. Jest to najlepsza gwarancja dla systemów zaciskanych Geberit Mapress. l

Marzena Lech

www.geberit.pl

strony sponsorowane

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Wentylacja komfortowa

Wilgotność optymalna Najnowsze badania dowodzą, że tylko co 10 człowiek na świecie oddycha czystym powietrzem. Czystość i temperatura to parametry, na które ze względu na bezpośrednią odczuwalność zwraca się największą uwagę podczas projektowania systemów grzewczo-wentylacyjnych. Równie ważnym wskaźnikiem jakości powietrza jest odpowiednia wilgotność względna, niestety jej utrzymanie nie jest łatwe.

Poziom wilgotności jest bardzo istotny, zwłaszcza w okresie zimowym. Jest to trudny czas dla organizmu człowieka, gdyż wraz ze spadkiem temperatury zewnętrznej spada poziom wilgotności względnej. Niski poziom pary wodnej zawartej w powietrzu dodatkowo zostaje obniżony przez ogrzewanie powietrza. Wówczas też wilgotność względna spada poniżej krytycznej wartości 30%. Suche powietrze stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka, przede wszyst-

kim dla układu oddechowego, gdyż wysychają śluzówki jamy ustnej, spada tym samym odporność i jednocześnie podnosi się podatność na infekcje górnych dróg oddechowych. Ponadto, w niektórych przypadkach pojawiają się problemy z cerą, koncentracją czy snem. Taka sytuacja sprzyja też rozwojowi roztoczy. Zbyt wysoka wilgotność też nie jest dobra i niesie za sobą pewne zagrożenia. Po pierwsze wyższa wilgotność zmniejsza skuteczność chłodzenia ciała przez pocenie, spowalniając proces odparowywania wody ze skóry, a tym samym pogarsza się odczucie komfortu w gorące dni, gdyż rośnie wrażliwość ludzkiego organizmu na temperaturę. Podwyższona wilgotność to też stały problem w budownictwie. Dotyczy on zwłaszcza nowych technologii stosowanych coraz częściej w sposób nieprzemyślany i pojawia się zwłaszcza wtedy, gdy chcemy skrócić czas bu-

Fot. 1. Korozyjne działanie wilgotnego powietrza na elementy wentylacyjne, zły dobór materiałów, z jakich wykonana została kratka transferowa.

Fot. 2. Wilgoć zgromadzona w przegrodach budowlanych widoczna w postaci czarnych nalotów na suficie i ścianach, spowodowana słabo działającą wentylacją.

Wartość wilgotności względnej określa procentowo zawartość pary wodnej w powietrzu. Jej niedobór bezpośrednio wpływa na człowieka i jego zdrowie, dlatego należy kontrolować jej poziom w sposób ciągły. Wpływ poziomu wilgoci na człowieka i otoczenie przedstawia wykres.

Odpowiedni poziom

dowy. Szczególnie zwracam uwagę na stosowanie coraz bardziej popularnej do izolowania budynków pianki natryskowej PUR. Jej zastosowanie w nieodpowiednim momencie może opóźnić prace budowlane spowodowane nagłym wzrostem wilgoci, której ilość zostaje spotęgowana przez dodatkową ilość wody wydzielaną wraz natryskiem piany. Ponadto uszczelniony w ten sposób budynek ma duże problemy z oddawaniem wilgoci do otoczenia, co może wpłynąć negatywnie nie tylko na elementy konstrukcyjne, ale też instalację wentylacyjną izolowaną wełną.

Regulacja wilgotności Pomiar poziomu wilgotności w powietrzu można wykonać za pomocą higrometru, który można nabyć niemal w każdym markecie budowlanym. Do pomiaru wilgoci wewnątrz przegród budowlanych służą specjalistyczne mierniki oferowane w branżowych punktach sprzedaży. Regulacja poziomu wilgoci nie jest już taka prosta jak jej pomiar, zwłaszcza w typowych pomieszczeniach użytkowych, gdzie nie ma specjalistycznych urządzeń monitorujących i regulujących ten parametr. Najprostszym sposobem podniesienia poziomu wilgotności są nawil-

Fot. 3. Wpływ wilgoci na obudowę urządzeń klimatyzacyjnych w strefach nadmorskich. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

żacze miejscowe, które generują wiązkę pary wodnej bezpośrednio do pomieszczenia. Wśród tego typu urządzeń można wyróżnić następujące: l nawilżacze tradycyjne, czyli np. pojemnik z wodą powieszony na grzejniku; l nawilżacze parowe, które generują parę do pomieszczenia poprzez podgrzanie wody, wymagają więc do pracy energii elektrycznej, a ponieważ podgrzana para wydziela również ciepło, następuje podgrzanie temperatury powietrza w pomieszczeniu; l nawilżacze ewaporacyjne, które w przeciwieństwie do parowego wyrzucają chłodną mgiełkę, generują jednak większy hałas podczas pracy. l nawilżacze ultradźwiękowe, obecnie chyba najbardziej popularne. Urządzenie wykorzystuje ultradźwięki do rozbijania cząsteczek wody i tym samym wytworzenia mgiełki. W zależności od wykorzystanego mechanizmu para może być podgrzewana lub pozostać chłodna. Wiele modeli jest wyposażonych w higrometr, który odpowiada za mierzenie stopnia nawilżenia powietrza w pomieszczeniu. Najbardziej popularnymi urządzeniami służącymi do zmniejszenia wilgotności są osuszacze. Są one stosowane na dużą skalę zwłaszcza w procesach budowlanych, czyli są to tzw. osuszacze budowlane. Mają szerokie zastosowanie wszędzie tam, gdzie podniesienie poziomu wilgoci stanowi zagrożenie dla otoczenia. Niestety negatywne działanie wilgoci ma często charakter długoterminowy, jej nadmiar nie jest od razu zauważalny, a szkody przez nią spowodowane są zazwyczaj nieodwracalne. Często wymagają wymiany uszkowww.instalator.pl

10 (218), październik 2016

dzonych elementów lub gruntowego remontu budynku. Szkodliwe działanie wilgoci na wybrane elementy przedstawiają zdjęcia.

Wilgotność i wentylacja Regulacja poziomu wilgoci jest jednym z najtrudniejszych parametrów do utrzymania w pomieszczeniu, ale też do regulacji przez układy wentylacyjne i klimatyzacyjne. W centralach domowych, rekuperatorach jest możliwa w sposób wynikowy tylko w jednostkach wyposażonych w wymienniki entalpiczne lub obrotowe. W centralach profesjonalnych poziom wilgoci często jest określony w projekcie, wynika z wymagań technologicznych, np. specjalistycznych procesów produkcyjnych i jest realizowany przez odpowiednie sekcje funkcyjne w centralach wentylacyjno-klimatyzacyjnych. Nawilżanie może być realizowane przez urządzenia - nawilżacze wodne lub parowe: l Nawilżacz wodny ze złożem zraszanym

Nawilżacz zbudowany jest ze złoża wykonanego z nieorganicznego materiału o dużej chłonności wody. Złoże zraszane jest wodą. Przepływające powietrze powoduje odparowanie wody. Nawilżacz może być zasilany bezpośrednio wodą z sieci wodociągowej lub wodą obiegową. l Nawilżacz wodny z komorą zraszania Sekcję nawilżania wodnego z komorą zraszania stanowi sekcja centrali wyposażona w dysze wodne, odkraplacz. Woda rozpylona jest bezpośrednio w strumień powietrza. l Nawilżacz parowy Sekcję nawilżania parowego stanowi sekcja centrali wyposażona w lance rozprowadzające parę. Do sekcji nawilżania parowego może być doprowadzona para technologiczna wytworzona w kotle lub wytwornicy parowej albo para wytworzona w wytwornicy pary zlokalizowanej przy centrali np. nawilżacza elektrodowego lub rezystancyjnego. Osuszanie natomiast realizowane jest przez ochładzanie, zazwyczaj w chłodnicach freonowych. Wówczas następuje wytrącenie i skroplenie wilgoci z powietrza, a następnie podgrzanie powietrza do wymaganych wartości w sekcji nagrzewnicy. Regulacja wilgoci może też nastąpić poprzez wybrane funkcje odzysku ciepła, np. recyrkulację, ale tylko wtedy, gdy jest to dopuszczalne z punktu widzenia technologicznego. Osobnym aspektem jest serwis instalacji posiadających dowilżanie. Środowisko wilgotne jest dobre dla rozwoju bakterii oraz różnego typu drobnoustrojów, dlatego instalację tego typu należy przeglądać częściej. Sławomir Mencel

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce”?

Buderus na lotnisku

Hilti Center w Szczecinie

Terminal pasażerski Portu Lotniczego Ławica rozbudowano i zmodernizowano w okresie przygotowań do turnieju piłkarskiego EURO 2012. W tym czasie dobudowano m.in. halę odpraw, halę przylotów, sortownię bagażu oraz część biurową. Obecnie terminal ma ok. 23 000 m2 powierzchni użytkowej. Podczas rozbudowy i modernizacji wyposażono go w nowoczesną gazową kondensacyjną kotłownię Buderus o mocy 1,41 MW, która dostarcza ciepło i ciepłą wodę użytkową do nowych części budynku. Na potrzeby terminalu pasażerskiego z halą przylotów oraz łącznika w kotłowni pracują trzy wysokowydajne kondensacyjne kotły Buderus Logano plus GB402 470 kW. Kotły Buderus pracują w układzie kaskadowym w funkcji temperatury zewnętrznej. Obiegi grzewcze zasilane są z kolektora zainstalowanego za sprzęgłem hydraulicznym, który zapewnia separację od obiegu kotłowego. Obieg czynnika grzewczego w poszczególnych jego częściach wymuszany jest przez pompy obiegowe sterowane przez układ regulacji kotła. Kotłownia przygotowuje czynnik grzewczy, który w większości wykorzystywany jest do zasilania nagrzewnic w centralach wentylacyjnych nowej części obiektu oraz podgrzewania ciepłej wody użytkowej. Ta ostatnia funkcja realizowana jest przez dwa podgrzewacze Buderus typu Logalux SU1000 zapewniające maksymalny komfort. l Więcej na www.instalator.pl

27 września br. miało miejsce oficjalne otwarcie szczecińskiego sklepu Hilti Center pod nowym adresem. Obecna lokalizacja to przede wszystkim profesjonalne miejsce do przetestowania sprzętu, dostęp do fachowego doradztwa oraz łatwy dojazd. Hilti z powodzeniem działa w Polsce od 25 lat. Firma prowadzi sprzedaż za pośrednictwem kilku kanałów. Wśród nich znajdują się: strona internetowa, TeleCentrum oraz możliwość kontaktu z rzeczoznawcami technicznymi. W Polsce istnieje także trzynaście profesjonalnych salonów Hilti Center, zlokalizowanych w największych polskich miastach. Od 5 września jeden z nich znajduje się w przy ulicy Bagiennej 6 w Szczecinie. Oficjalne otwarcie nowego salonu sprzedaży Hilti Center w stolicy województwa zachodniopomorskiego było świetną okazją do rozmów biznesowych, wymiany doświadczeń ze specjalistami branży oraz do spotkania z przedstawicielami Hilti. Symbolicznego otwarcia dokonał prezes Hilti Poland - Tomas Trocil. Podczas wydarzenia klienci mieli okazję przetestować produkty Hilti, ale także poznać usługi firmy, między innymi innowacyjny program Hilti ON!Track - pozwalający na zarządzanie narzędziami i wyposażeniem oraz nowoczesne rozwiązanie umożliwiające optymalizację parku maszyn, czyli Zarządzanie Flotą. Firma Hilti przygotowała także specjalne pokazy związane z otwarciem sklepu, w tym m.in:. przeciąganie ponad 600-kilogramowego bloku betonu z użyciem nowej akumulatorowej wkrętarko-wiertarki SF 10W z funkcją ATC,

palenie przejść rurowych zabezpieczonych przeciwpożarowo systemami Hilti oraz prezentację możliwości wiertnicy diamentowej DD 250 z modułem automatycznego posuwu. Klienci sklepu mogli też wziąć udział w konkursach, w których nagrodami były innowacyjne urządzenia i sprzęt Hilti. l Więcej na www.instalator.pl

Wymiana na nowe Kampania Hilti „Wymień stare urządzenie na nowe” pozwoli użytkownikom elektronarzędzi bezprzewodowych - na bardzo korzystnych warunkach - wymienić stare baterie i akumulatory na nowe urządzenia litowo-jonowe. To odpowiedź firmy na przepisy europejskie zakazujące wprowadzenia do obrotu baterii i akumulatorów zawierających rtęć i kadm. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady wejdzie w życie 31 grudnia 2016 r. Nowe litowo-jonowe urządzenia to ekologiczna technologia, która pozwala ograniczyć uwalnianie do środowiska kadmu i rtęci. Akumulatory Hilti z systemem Cordless Power Care (CPC) to również szereg korzyści dla użytkowników elektronarzędzi. Kampania „Wymień stare urządzenia na nowe” obowiązuje od sierpnia do końca grudnia 2016 r. Przekazując do złomowania użytkowaną maszynę dowolnego producenta oraz kupując lub wynajmując w ramach usługi Zarządzanie Flotą urządzenie Hilti tego samego typu, klienci otrzymają osprzęt na preferencyjnych warunkach. l Więcej na www.instalator.pl

NFOŚiGW o LIFE NFOŚiGW przygotował na swojej stronie internetowej nowy dział udostępniający materiały promocyjno-informacyjne przygotowane w ramach polskich projektów LIFE, współfinansowanych ze środków Narodowego Funduszu od 2009 r. Różne formy materiałów, posewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

gregowane według dziedziny i formy, mają przybliżyć wiadomości z zakresu problematyki projektów LIFE. To też merytoryczne źródło, które ułatwi przekazywanie tej wiedzy młodzieży szkolnej.

cu budowy. Dodatkowo Grupa Viega posiada 15 centrów szkoleniowych w różnych krajach na całym świecie.

Kampania firmy Viega

Jesień w Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła przebiega pod znakiem nowości. Jeszcze w tym roku na rynku pojawią się nowe publikacje oraz zestaw programów obliczeniowych PORT PC. Współpraca PORT PC z niemieckim stowarzyszeniem pomp ciepła Bundesverband Wärmepumpe (BWP) e.V. zaowocowała serią poradników, które zaadaptowane są do polskich warunków. Do tegorocznych nowości zaliczyć należy: l „Poradnik - Układy hydrauliczne z pompami ciepła” l „Poradnik - Ograniczanie hałasu w instalacjach z pompami ciepła” l „Poradnik do przygotowania ciepłej wody użytkowej.” Już w listopadzie w regularnej sprzedaży dostępny będzie również zestaw programów obliczeniowych PORT PC wraz z instrukcjami.

Viega rozpoczęła międzynarodową kampanię wizerunkową. Renomowany producent rozwiązań systemowych do instalacji grzewczych i sanitarnych w dobitny sposób podkreśla główne wartości i obietnice stojące za marką Viega. Nowe hasło „Viega. Connected in quality” odnosi się nie tylko do produktów dostarczanych przez światowego lidera na rynku instalacyjnym. To także odwołanie do historii tego rodzinnego przedsiębiorstwa, które od skromnych początków rozwijało się konsekwentnie zarządzane przez kolejne pokolenia rodziny, by stać się jednym z największych dostawców w swojej branży na świecie. Kiedy firma Viega została założona w 1899 roku, oferowała jedynie bardzo wąską gamę armatury, przeznaczonej na równie niewielki, lokalny rynek (okolice miasta Attendorn w Niemczech). Dzisiaj w dziewięciu zakładach produkcyjnych na całym świecie przedsiębiorstwo zatrudnia ponad 4000 osób. Jednym z motorów tego rozwoju było zawsze dążenie do innowacyjności. W trakcie swojej ponad stuletniej historii Viega wprowadziła na rynek szereg rozwiązań, które można uznać za kamienie milowe w dziedzinie techniki instalacyjnej, takie jak połączenia zaprasowywane do rur miedzianych czy kształtki z profilem bezpieczeństwa SC-Contur. Jak podkreśla Dirk Gellisch, Członek Zarządu firmy Viega odpowiedzialny za kampanię, potencjał innowacji jest tylko jednym z filarów, na których opiera się sukces przedsiębiorstwa. „Zaufanie klientów na całym świecie do naszej marki, produktów, systemów, a także serwisu jest tutaj równie istotne”. Zaznacza też wyraźnie, że zaufanie to musi być budowane każdego dnia, we wszystkich działaniach biznesowych. Dlatego Viega inwestuje nie tylko w ciągłe badania i rozwój oraz nowoczesne linie produkcyjne, ale także stale rozbudowuje swój zespół ludzi odpowiedzialnych za sprzedaż i serwis. Zapewniają oni fachowe wsparcie partnerom biznesowym od strony handlowej i projektowej, zarówno poprzez infolinię techniczną, jak i bezpośrednio na plawww.instalator.pl

Premiera PORT PC

Danfoss w Polsce ma 25 lat! Danfoss Poland obchodzi 25. rocznicę działalności na polskim rynku. Wiodący na świecie duński producent rozwiązań technologicznych z zakresu chłodnictwa i klimatyzacji, systemów grzewczych, ciepłownictwa i sterowania silnikami jest obecny w Polsce od 1991 roku. Danfoss był jedną z pierwszych firm zagranicznych, które po transformacji ustrojowej rozpoczęły działalność produkcyjną w Polsce. Obecnie firma posiada 4 zakłady produkcyjne - w Grodzisku Mazowieckim pod Warszawą, Tuchomiu pod Gdańskiem, Wrocławiu oraz Bielanach Wrocławskich - i zatrudnia około 1400

pracowników. Wielkość corocznej sprzedaży klasyfikuje firmę w rankingu 500 największych przedsiębiorstw. To właśnie Danfoss wprowadził na polski rynek termostat grzejnikowy gwarantujący komfortową regulację temperatury w pomieszczeniach. Do tej pory firma zainstalowała w Polsce 23 miliony termostatów, zmniejszając rocznie emisję CO2 równą emisji z 745 tys. samochodów. Innymi flagowymi produktami są pompy ciepła, maty grzejne do ogrzewania podłogowego DEVI, agregaty skraplające, węzły cieplne czy przetwornice częstotliwości. Mijające ćwierćwiecze Danfoss w Polsce to przede wszystkim możliwość wpływu na dalszy rozwój Polski oparta na rozwiązaniach efektywnych energetycznie, szanujących środowisko oraz społeczeństwo. Polska należy do 15 największych rynków rozwojowych Danfoss, a w roku 2015 została umocowana jako kraj, który będzie również decydował o kierunku rozwoju w regionie Europy Wschodniej. Jest to dowód mocnej pozycji Polaków w strukturach Danfoss. W ciągu ostatnich 25 lat Danfoss zainwestował w Polsce około 800 mln zł w fabryki oraz działalność rozwojowo-badawczą. Społeczna odpowiedzialność za zespół, środowisko naturalne i najbliższe otoczenie firmy to znak rozpoznawczy Danfoss. Całość najlepiej ilustruje podejście firmy do działalności charytatywnej. To właśnie pracownicy decydują, jakie cele charytatywne wspiera firma oraz jaka jest wysokość dotacji, ponieważ jest ona ustalana na podstawie kilometrów wybieganych w biegu charytatywnym Danfoss Run. W sumie od 2009 r. firma przekazała na rzecz potrzebujących dzieci 325 000 zł. Aby tego dokonać pracownicy Danfoss wraz z rodzinami przebiegli 5000 km. l Więcej na www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Modernizujesz budynek? Nie zapomnij o wentylacji!

Współpraca z gruntem Zwykle decydujemy się na modernizację budynku w celu ograniczenia kosztów eksploatacyjnych, zmniejszenia energochłonności budynku i poprawienia ogólnego komfortu przebywania w pomieszczeniach. Najczęściej modernizacja oznacza ocieplenie budynku, wymianę stolarki okiennej, czasem również pokrycia dachowego. Wewnątrz wymieniana jest instalacja centralnego ogrzewania wraz ze źródłem ciepła i grzejnikami oraz instalacja wodna. Czy decydując się na modernizację budynku, powinniśmy również zwrócić uwagę na instalację wentylacyjną?

Tradycyjna wentylacja W starszych budynkach dominuje tradycyjny, grawitacyjny system wentylacyjny. Polega on na usuwaniu zużytego powietrza z pomieszczeń mogących wydzielać zapachy oraz duże ilości wilgoci za pomocą kratek i kominów wentylacyjnych oraz wyrzucaniu go ponad dach budynku, podczas gdy świeże powietrze dopływa do pomieszczeń „czystych” poprzez nieszczelności okien. Wentylacja grawitacyjna zachodzi za sprawą różnicy gęstości powietrza zewnętrznego i wewnętrznego (dokładnie w pionowym kanale wentylacyjnym) bądź powstania ciśnienia dynamicznego na wylocie kanału. Aby proces ten działał poprawnie, konieczne jest spełnienie kilku warunków: l kanały wentylacyjne muszą być prawidłowo zaprojektowane i wykonane, l okna i drzwi muszą być nieszczelne, aby zapewnić stały dopływ świeżego powietrza,

temperatura na zewnątrz budynku musi być niższa niż wewnątrz lub na zewnątrz musi wiać przynajmniej lekki wiatr. W związku z powyższym w modernizowanych, uszczelnionych budynkach tradycyjna wentylacja grawitacyjna nie będzie działać. Powietrze wewnątrz pomieszczeń nie będzie wymieniane w odpowiedniej ilości lub nie będzie wymieniane w ogóle. Konsekwencje braku wymiany powietrza zużytego na świeże są tematem wielu artykułów branżowych. Najbardziej typowe skutki to zawilgocone ściany oraz pojawiająca się pleśń czy grzyby, którym do życia wystarczają minimalne ilości substancji organicznych znajdujące się w większości materiałów budowlanych, w tym również w materiałach wykończeniowych. Do negatywnych zjawisk braku wentylacji należy dodatkowo zaliczyć nieodczuwalne, niebezpieczne wyziewy pochodzące z wykończenia wnętrz (meble, wykończenia podłóg i ścian).

Zdrowa wentylacja nawiewno-wywiewna Modernizując budynek, pamiętajmy zatem, aby zadbać także o zdrowe powietrze wewnątrz pomieszczeń. W budynkach modernizowanych najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej. Do podstawowych zalet wentylacji mechanicznej zaliczyć można: l ciągłe i skuteczne dostarczanie świeżego powietrze do wybranych pomieszczeń,

logiczną organizację wymiany powietrza: powietrze nawiewane jest do pomieszczeń czystych, usuwane zaś z pomieszczeń brudnych (łazienki, WC, kuchnie, pomieszczenia techniczne itp.), l praca systemu jest niezależna od warunków zewnętrznych (w przeciwieństwie do wentylacji grawitacyjnej), l powietrze zewnętrzne jest w centrali wentylacyjnej dodatkowo filtrowane, l powietrze zewnętrzne jest ogrzewane w wymienniku do odzysku ciepła (energia grzewcza pochodzi z powietrza wywiewanego), l możliwość sterowania pracą instalacji wentylacyjnej zależnie od chwilowych potrzeb.

Skuteczna wentylacja a koszty Jednym z celów modernizacji budynku jest ograniczenie kosztów eksploatacyjnych, co uzyskuje się np. poprzez poprawę (obniżenie) współczynnika przenikania ciepła przegród zewnętrznych, okien i drzwi. Pozostawiając w budynku wentylację grawitacyjną, nie uzyskamy jednak satysfakcjonujących rezultatów. Przez większą część roku budynek będzie niewłaściwie wentylowany zbyt małą ilością powietrza, a w okresach niskich temperatur i wietrznej pogody będzie następowała zbyt gwałtowna ucieczka ciepła z budynku. Ciepło będzie wysysane na zewnątrz, a na jego miejsce będzie napływało mroźne zewnętrzne powietrze. Sprawa skutecznej redukcji kosztów eksploatacyjnych staje się dyskusyjna. W przypadku zastąpienia wentylacji grawitacyjnej przez wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną sytuacja wygląda inaczej. Po pierwsze, zapewniamy ciągłą i skuteczną wentylację budynku przez cały rok. Po drugie, stosując centralę wentylacyjną z wymiennikiem do odzysku ciepła odzyskujemy znaczną część energii z powietrza usuwanego (redukcja strat wentylacyjnych). Po www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

być również przyczyną zwiększonych strat ciepła/chłodu na kanałach.

Dodatkowe możliwości i oszczędności

trzecie, znacznemu ograniczeniu ulegają koszty eksploatacyjne w porównaniu do wentylacji budynku tym samym strumieniem powietrza bezpośrednio z zewnątrz. Oszczędności na instalacji centralnego ogrzewania mogą zostać wykorzystane na modernizację instalacji wentylacyjnej, co zapewni zdrowe i higieniczne warunki w budynku.

Zamiana wentylacji Wentylacja mechaniczna nawiewnowywiewna składa się z trzech podstawowych elementów: l centrali wentylacyjnej, l instalacji transportującej powietrze, l sterowania. W pierwszej kolejności przed rozpoczęciem prac na budowie należy określić strumień powietrza wentylacyjnego dla danego budynku, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Na podstawie bilansu powietrza dobierana jest wielkość centrali wentylacyjnej. Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów central - w wykonaniu podwieszanym lub stojącym, z wymiennikami krzyżowymi, obrotowymi czy przeciwprądowymi. W budynkach modernizowanych najczęściej sprawdzają się urządzenia płaskie, podwieszane. Dla tych central zazwyczaj nie jest wymagane osobne po-

mieszczenie techniczne. Można je w prosty sposób „ukryć” w przestrzeni sufitu podwieszanego. Ze względu na wysoki odzysk ciepła dużym uznaniem cieszą się centrale podwieszane z wymiennikiem przeciwprądowym. Instalatorzy bardzo cenią sobie ten typ central również ze względu na ich niewielką wagę, co dodatkowo znacznie ułatwia i przyspiesza montaż. W kwestii transportu powietrza podstawową sprawą jest zaślepienie wszystkich kominów wentylacyjnych, aby nie następowała ucieczka powietrza z budynku przez kanały grawitacyjne. Trasę prowadzenia kanałów wentylacyjnych sugeruje się lokalizować w takich miejscach, aby możliwe było ich „schowanie” - np. ocieplony strych, przestrzeń sufitu podwieszanego, naroża pomieszczeń w obudowie z płyt g-k lub innych. Dodatkowo, aby ograniczyć koszty eksploatacyjne, należy pamiętać o warunku minimalnego spadku ciśnienia na instalacji. Trasy długie i skomplikowane (duża ilość kolan, zmian kształtów kanałów) generują zwiększone straty ciśnienia, co oznacza większe zużycie energii elektrycznej przez wentylatory centrali wentylacyjnej i zwiększony poziom hałasu (wyższy spręż). Nieoptymalne wielkości kanałów i braki izolacji mogą

Modernizując instalację wentylacji w budynku, warto zapoznać się z dodatkowymi możliwościami poprawiającymi m.in. efektywność energetyczną oraz komfort wewnątrz pomieszczeń. Jedną z nich jest zastosowanie gruntowego bezprzeponowego wymiennika ciepła, który ma za zadanie współpracować z centralą wentylacyjną, dostarczając szereg korzyści: l skuteczna redukcja strat wentylacyjnych (oszczędności eksploatacyjne), l brak konieczności stosowania wstępnych nagrzewnic powietrza - przy zastosowaniu sprawdzonego i opatentowanego rozwiązania GWC powietrze wentylacyjne przez cały sezon grzewczy jest podgrzewane do temperatur dodatnich, l znaczna redukcja bakterii i grzybów, l dostarczanie darmowego chłodu w okresie letnich upałów - skuteczność zależna od konkretnego wymiennika, dlatego ważne jest, aby wybierać producentów, którzy mogą pochwalić się rzeczywistymi pomiarami, pokazywanymi na żywo. Instalacja wentylacyjna współpracująca z bezprzeponowym gruntowym wymiennikiem ciepła jest bardzo popularnym rozwiązaniem, coraz chętniej stosowanym również w obiektach modernizowanych. Zwykle stosuje się wtedy montaż GWC obok budynku (pod terenem zielonym, parkingami, podjazdami, chodnikami itp.).

Podsumowanie Jeśli modernizowany budynek i teren wokół niego umożliwia zamianę systemu wentylacji grawitacyjnej na system wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej, zdecydowanie warto to rozważyć. Na pewno będzie się to wiązało z pewnym nakładem inwestycyjnym, jednak należy mieć świadomość, że jest to inwestycja w zdrowie i komfort użytkowników. W trakcie eksploatacji koszty te będą się zwracać dzięki znacznemu ograniczeniu ucieczki ciepła podczas wentylacji. Magdalena Skórska Fot. z archiwum Pro-Vent.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

Instalacja pieca kominkowego w budynku wielorodzinnym

Koza w salonie Po spełnieniu poniższych wytycznych możemy ze spokojem oddać w ręce inwestora piec wolnostojący, tak aby jego właściciel mógł poddać się urokowi płonącego ognia. Możemy być pewni, że piec nie zaskoczy złym funkcjonowaniem ani, co ważniejsze, nie zrobi nikomu krzywdy... W przypadku planów instalacji pieca kominkowego, potocznie zwanego „kozą”, lub kominka w budynku mieszkalnym, a w szczególności w budynku wielorodzinnym, należy postępować zgodnie z poniżej podanymi procedurami. l Instalacja tego typu paleniska może nastąpić jedynie w budynku do czterech kondygnacji i max. wysokości budynku 12 m, a pomieszczenie musi spełniać wymagania kubaturowe wynikające ze wskaźnika 4 m3/kW nominalnej mocy cieplnej kominka, lecz nie mniejszej niż 30 m3. l Planowaną inwestycję w postaci instalacji pieca kominkowego należy zgłosić do zarządcy budynku, który wyrazi zgodę i wyda wytyczne administracyjne dotyczące planowanych prac. l Przed przystąpieniem do realizacji projektu należy zlecić kontrolę przewodów kominowych mistrzowi kominiarskiemu (najlepiej, aby był to kominiarz obsługujący ten budynek), który określi parametry przewodów i wyda opinię o możliwości ich wykorzystania. Mistrz kominiarski w swojej opinii: - wskazuje wolne przewody kominowe: dymowy i wentylacyjny, - określa ich parametry, tj. wymiary kanałów, drożność oraz szczelność, - określa maksymalną dopuszczalną średnicę króćca spalinowego paleniska, - w koniecznych przypadkach zaleca uszczelnienie przewodu poprzez montaż wkładu kominowego stałoprzekrojowego posiadającego wymagane dopuszczenia lub uszczelnienie metodą szlamowania specjalną masą ceramiczną; przewody kominowe wen-

tylacyjne mogą być uszczelniane poprzez montaż wkładów typu „Alufol”, - wskazuje wolny przewód kominowy wentylacyjny w celu montażu kratki wentylacyjnej, wcześniej badając jego drożność i prawidłowość wyprowadzenia ponad dachem, - ponadto opinia kominiarska powinna zawierać część graficzną z określeniem pionu kominowego oraz wskazanych przewodów kominowych. W pomieszczeniu z tego typu paleniskiem należy zapewnić wymagany dopływ powietrza dla prawidłowego procesu spalania oraz właściwej wentylacji, tj. co najmniej 10 m3/h na 1 kW nominalnej mocy cieplnej kominka, np. poprzez wykonanie kanału nawiewnego doprowadzonego możliwie blisko paleniska. W żadnym przypadku inwestor nie może samodzielnie wyszukiwać, sprawdzać kominów oraz wykonywać podłączeń kominowych, gdyż stanowiłoby to realne zagrożenie dla zdrowia i życia mieszkańców, a on sam naraziłby się na odpowiedzialność karną. Jedynie osoba posiadająca wymagane uprawnienia kominiarskie może wykonywać takie prace. Zabronione jest wykorzystanie jednego przewodu kominowego do odprowadzenia spalin/dymu z dwóch palenisk, gdyż jest to sprzeczne z obowiązującymi przepisami i stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia mieszkańców. Bardziej szczegółowo opisane wymagania zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpo-

wiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75 poz. 690 - z późniejszymi zmianami): § 132. 1. Budynek, który ze względu na swoje przeznaczenie wymaga ogrzewania, powinien być wyposażony w instalację ogrzewczą lub inne urządzenia ogrzewcze, niebędące piecami, trzonami kuchennymi lub kominkami. Z powyższego przepisu wynika, że w całorocznym domu mieszkalnym ww. paleniska nie mogą stanowić podstawowego źródła ciepła i mogą być instalowane jedynie jako wspomagające urządzenia grzewcze.

Może ogrzewać samodzielnie Jednakże w punkcie 2 § 132 Ustawodawca umożliwił stosowanie pieców i trzonów kuchennych jako głównych źródeł ciepła w określonych warunkach: § 132. 2 Dopuszcza się stosowanie pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe w budynkach o wysokości do trzech kondygnacji nadziemnych włącznie, jeżeli nie jest to sprzeczne z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (...). W zakresie instalacji kominków/pieców kominkowych w punkcie 3 § 132 wprowadzono następujące ograniczenie: § 132.3 Kominki opalane drewnem z otwartym paleniskiem lub zamkniętym wkładem kominkowym mogą być instalowane wyłącznie w budynkach jednorodzinnych, mieszkalnych w zabudowie zagrodowej i rekreacji indywidualnej oraz niskich budynkach wielorodzinnych… (przepis ten ogranicza możliwość instalacji kominków w budynkach o wysokości do 12 m włącznie nad poziomem terenu, lub mieszkalnych o wysokości do czterech kondygnacji nadziemnych włącznie) w pomieszczeniach: www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

- o kubaturze wynikającej ze wskaźnika 4 m 3 /kW nominalnej mocy cieplnej kominka, lecz nie mniejszej niż 30 m3, - spełniających wymagania dotyczące wentylacji, o których mowa w § 150 ust. 9, - posiadających przewody kominowe określone w § 140 ust. 1 i 2 oraz § 145 ust. 1, - w których możliwy jest dopływ powietrza do paleniska kominka w ilości: a) co najmniej 10 m3/h na 1 kW nominalnej mocy cieplnej kominka - dla kominków o obudowie zamkniętej, b) zapewniającej nie mniejszą prędkość przepływu powietrza w otworze komory spalania niż 0,2 m/s - dla kominków o obudowie otwartej.

Powietrze potrzebne... Konieczność zapewnienia wentylacji w pomieszczeniu, w którym zainstalowano palenisko grzewcze na opał stały, wynika z § 147 pkt. 2, który stanowi, że: wentylację mechaniczną lub grawitacyjną należy zapewnić w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, w pomieszczeniach bez otwieranych okien, a także w innych pomieszczeniach, w których ze względów zdrowotnych, technologicznych lub bezpieczeństwa konieczne jest zapewnienie wymiany powietrza. W ustępie 1 pkt. 2 § 132 przywołano kluczowy w tym przypadku paragraf 150 ust. 9 i 10: 9. W pomieszczeniu z paleniskami na paliwo stałe płynne lub z urządzeniami gazowymi pobierającymi powietrze do spalania z pomieszczenia i z grawitacyjnym odprowadzeniem spalin przewodem od urządzenia stosowanie mechanicznej wentylacji wyciągowej jest zabronione. 10. Przepisu ust. 9 nie stosuje się do pomieszczeń, w których zastosowano wentylację nawiewno-wywiewną zrównoważoną lub nadciśnieniową.

Odprowadzanie spalin Przewody kominowe przeznaczone do obsługi kuchni, pieców i kominków muszą spełniać wymagania zawarte w § 140 ust. 1 i 2 oraz w § 145 ust. 1 ww. „Warunków technicznych”: l § 140 pkt 1. Przewody kominowe w budynku - wentylacyjne, spalinowww.instalator.pl

10 (218), październik 2016

we i dymowe, prowadzone w ścianach budynku, w obudowach, trwale połączonych z konstrukcją lub stanowiących konstrukcje samodzielne - powinny mieć wymiary przekroju, sposób prowadzenia i wysokość, stwarzające potrzebny ciąg zapewniający wymaganą przepustowość oraz spełniające wymagania określone w Polskich Normach dotyczących wymagań technicznych dla przewodów murowanych. l § 140 pkt 2 - Przewody kominowe powinny być szczelne i spełniać warunki określone w § 266. l § 145 pkt 1. (…kominki z otwartym paleniskiem lub zamkniętym wkładem kominkowym o wielkości otworu paleniskowego kominka do 0,25 m2 mogą być przyłączane wyłącznie do samodzielnego przewodu kominowego dymowego, posiadającego co najmniej wymiary 14 x 14 cm, lub średnicę 15 cm); …kominki o większym otworze paleniskowym - co najmniej 0,14 x 0,27 m lub średnicy 0,18 m, przy czym dla większych przewodów o przekroju prostokątnym należy zachować stosunek wymiarów boków 3:2.

Ciąg kominowy Bardzo istotną kwestią z punktu widzenia sprawności funkcjonowania przewodów kominowych obsługujących ww. paleniska grzewcze jest prawidłowe wyprowadzone ich wylotów na wysokość zabezpieczającą przed niedopuszczalnym zakłóceniem ciągu kominowego. Wymaganie te uważa się za spełnione, jeśli wyloty zostaną wyprowadzone ponad dach w sposób określony normą PN-89/B-10425 dla kominów murowanych. Same wymagania instalacyjne zawarte są w poniżej przywołanych PN-EN oraz w przytaczanym rozporządzeniu.

Dopuszczenia Żeliwne lub stalowe urządzenia grzewcze na paliwa stałe, przeznaczone do instalacji w pomieszczeniach mieszkalnych, bezpośrednio gotowe do instalacji, takie jak piece kominkowe lub wymagające zabudowy wkłady kominkowe, muszą posiadać dopuszczenia do stosowania w budownictwie na podstawie

znaku CE, lub właściwe dopuszczenia techniczne, takie jak deklaracja zgodności, wydane na podstawie następujących norm: l PN-EN 13 240 - 2001: Ogrzewacze pomieszczeń na paliwa stałe. Wymagania i badania. l PN-EN 13 229 - 2001: Wkłady kominkowe wraz z kominkami otwartymi na paliwa stałe. Wymagania i badania. Materiały użyte do obudowy wkładu kominkowego muszą posiadać odporność ogniową 60 minut, natomiast instalacja palenisk grzewczych na paliwa stałe musi spełniać wymagania niżej przytoczonych pkt. 1-4 § 265 ww. Warunków technicznych: l § 265 pkt. 1.Palenisko powinno być umieszczone na podłożu niepalnym o grubości co najmniej 0,15 m, a przy piecach metalowych bez nóżek - 0,3 m. Podłoga łatwo zapalna przed drzwiczkami paleniska powinna być zabezpieczona pasem materiału niepalnego o szerokości co najmniej 0,3 m, sięgającym poza krawędzie drzwiczek co najmniej po 0,3 m. l § 265 pkt. 2.Palenisko otwarte może być stosowane tylko w pomieszczeniu, w którym nie występuje zagrożenie wybuchem, w odległości co najmniej 0,6 m od łatwo zapalnych części budynku. W pomieszczeniach ze stropem drewnianym palenisko otwarte powinno mieć okap wykonany z materiałów niepalnych, wystający 0,3m po za krawędź paleniska. l § 265 pkt. 3 Piec metalowy lub w ramach metalowych, rury przyłączeniowe oraz otwory do czyszczenia powinny być oddalone od łatwo zapalnych, nie osłoniętych części konstrukcyjnych budynku co najmniej 0,6 m, a od osłoniętych warstwą tynku o grubości 25 mm lub inną równorzędną wykładziną - co najmniej 0,3 m. l § 265 pkt. 4 Piec z kamienia, cegły, kafli i podobnych materiałów

miesięcznik informacyjno-techniczny

niepalnych, oraz przewody spalinowe i dymowe powinny być oddalone od łatwo zapalnych, nie osłoniętych części konstrukcyjnych budynku co najmniej 0,3 m, a od osłoniętych okładziną tynku o grubości 25 mm na siatce albo równorzędną okładziną - co najmniej 0,15 m.

Przed pierwszym uruchomieniem... Przed przekazaniem urządzenia do użytkowania należy zlecić kontrolę całego systemu grzewczo-kominowego (w szczególności szczelności układu) mistrzowi kominiarskiemu celem wydania stosownej opinii odbiorowej. Aby długo cieszyć się prawidłowo zainstalowanym kominkiem, urządzenie grzewcze musi być użytkowane zgodnie: l z założeniami projektowymi, l instrukcją producenta urządzenia i zaleceniami instalatora, l przy zachowaniu czasookresów czyszczenia i kontroli przewodów kominowych. W trakcie użytkowania użytkownik jest zobowiązany do wykonywania obowiązkowych przeglądów i czyszczenia przewodów kominowych. Art. 62 Ustawy Prawo Budowlane nakłada na właściciela - zarządcę obowiązek utrzymania przewodów kominowych w należytym stanie, który w okresie użytkowania obiektu powinien dokonywać kontroli ich stanu technicznego, co najmniej raz w roku. Art. 62 .6 - Kontrolę stanu technicznego przewodów kominowych, o której mowa w ust. 1 pkt 1 lit. c, powinny przeprowadzać osoby posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim - w odniesieniu do przewodów dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 07.06.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. nr 109 poz. 719) nakłada na właściciela zarządcę obowiązek czyszczenia przewodów kominowych: l dymowych co najmniej raz na 3 miesiące, l spalinowych, co najmniej raz na 6 miesięcy, l wentylacyjnych - raz w roku.

10 (218), październik 2016

Czynności, o których mowa powyżej, muszą wykonywać osoby posiadające kwalifikacje kominiarskie. W trakcie czyszczenia kominowego przewodu dymowego konieczne jest usunięcie sadzy z drzwiczek rewizyjnych lub komory spalania, jak również sprawdzenie swobody ruchu obrotowej głowicy nasady kominowej, takiej jak „Strażak, „Roto-Vent”. Stosowanie chemicznych preparatów do czyszczenia urządzeń grzewczych na paliwa stałe i przewodów kominowych z sadzy twardej (np. SP Nitrolen, Sadpal itp.) nie jest zalecane i nie zwalnia użytkownika urządzenia grzewczego z obowiązku wykonania ww. okresowych czynności konserwacyjnych. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16.08.1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. nr 74 poz. 836): Użytkownik lokalu korzystający z przewodów i kanałów dymowych lub spalinowych oraz wentylacyjnych może powierzać naprawę i konserwację tych urządzeń wyłącznie osobom posiadającym świadectwa kwalifikacyjne określone w odrębnych przepisach. Bardzo ważną kwestią w zasadach prawidłowego użytkowania kominków jest stosowanie właściwego opału. Pomimo aktualnie obowiązującej ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. nr 62 art. 71 z dnia 20 czerwca 2001 r.) często stosowaną metodą pozbywania się śmieci jest ich spalanie w paleniskach gospodarstw domowych. Spalanie materiałów - takich jak drewno meblowe zawierające substancje użyte do jego konserwacji oraz pozostałości farb i lakierów, torby plastikowe z polietylenu (tzw. reklamówki) czy papieru bielonego nieorganicznymi związkami chloru z nadrukiem farb kolorowych - powoduje emisję do atmosfery związków różnego rodzaju metali ciężkich (np. rtęć i ołów). Jako produkty uboczne spalania różnych odpadów z tworzyw sztucznych powstają rakotwórcze związki zwane dioksynami i furanami (C4H4O). Nawet ich niewielkie ilości w powietrzu są przyczyną wielu groźnych chorób i stanowią ogromne zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt. W okresie użytkowania paleniska opalanego paliwem stałym użytkownik

osobiście może i powinien wykonywać bieżące czynności obsługowe: l usuwanie popiołu i czyszczenie komory spalania, l czyszczenie elementów ruchomych: ogranicznik położenia wsadu, deflektor, wyjmowany ruszt itp. l czyszczenie szyby w drzwiczkach komory spalania. Zauważone usterki: l zacinanie się szybra lub przepustnic, l uszkodzenie uszczelki w drzwiczkach komory spalania, l pęknięcie szyby, l deformacja ramy drzwiczek, deflektora, rusztu, l emisja dymu do komory grzewczej i do systemu DGP, l bezwzględnie wymagają interwencji instalatora lub kominiarza.

Podsumowanie Reasumując przedstawione zagadnienia oraz przepisy techniczne, w celu zapewnienia bezpiecznego i bezstresowego użytkowania naszego paleniska grzewczego należy przestrzegać następujących zasad: l Projekt oraz realizację instalacji kominka zlecić sprawdzonej firmie instalacyjnej posiadającej właściwe zaplecze techniczne i odpowiednie doświadczenie. l Przed przystąpieniem do prac instalacyjnych należy uzyskać wstępną opinię kominiarską. l Po wykonaniu zaleceń kominiarskich oraz wykonaniu prac instalacyjnych należy uzyskać pozytywną opinię stanu użytkowego wydaną przez kompetentnego mistrza kominiarskiego. l Regularnie zlecać wykonanie przeglądów technicznych oraz obowiązkowego czyszczenia przewodów kominowych osobom posiadającym odpowiednie uprawnienia. l Stosować się do zaleceń producenta zawartych w „Instrukcji Obsługi Urządzenia” oraz do instruktażu udzielonego przez instalatora. l Jako paliwo stosować drewno odpowiedniego gatunku o właściwej wilgotności. l Każdą zauważoną negatywną zmianę w procesie spalania konsultować z instalatorem oraz z wybranym mistrzem kominiarskim. Mirosław Antos, mistrz kominiarski www.instalator.pl

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

10.

20 1

miesięcznik informacyjno-techniczny 10 (218), październik 2016

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

III

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (218), październik 2016

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

Dostęp do pełnej treści „Magazynu Instalatora” zamów prenumeratę... Tylko 33 PLN kwartalnie! Kliknij - i zastanów się. Może warto?

warto!