Magazyn Instalatora 10/2014 by Magazyn Instalatora

nakład 11 015

4 201 . 0 1

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 10 (194), październik 2014

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”: OZE - pompy ciepła

l Regulacja instalacji kotły stałopalne

l Mikrotuneling l Komin do kominka l Grzejnik za kratkami l Wyciąg pełen mocy l Tłoczenie deszczówki

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Pom py cie pła mo że nie sztur mem, ale zdo by wa ją nasz ry nek. Naj więk sze przy ro sty sprze da ży moż na za uwa żyć w gru pie pomp do przy go to wa nia cie płej wo dy użyt ko wej. Sy gna ły pły ną ce z ryn ku mó wią też o co raz więk szym za in te re so wa niu jed nost ka mi więk szej mo cy in sta lo wa ny mi w obiek tach uży tecz no ści pu blicz nej czy ho te lach. Ze wzglę du na du ży po pyt na te urzą dze nia - kon ku ren cja też jest du ża, cze go do wo dem jest nasz paź dzier ni ko wy ring. Ja kich ar gu men tów uży wa ją uczest ni cy, aby prze ko nać do swo ich roz wią zań? „Naj więk szym atu tem grun to wej pom py cie pła (...) jest, prak tycz nie nie spo ty ka na wśród kon ku ren cyj nych urzą dzeń, in wer te ro wa sprę żar ka, da ją ca moż li wość mo du lo wa nia wy daj no ści grzew czej do ak tu al ne go za po trze bo wa nia, np. bu dyn ku. W prze ci wień stwie do po wszech nie sto so wa nych sprę ża rek on/off po bór cie pła z dol ne go źró dła dzię ki mo du la cji jest znacz nie mniej in ten syw ny w cią gu pra wie ca łe go se zo nu grzew cze go i w związ ku z tym tem pe ra tu ra grun tu w oto cze niu wy mien ni ka jest śred nio o 4 stop nie wyż sza”. Ar gu men ty o ja ko ści uży tych kom po nen tów do bu do wy pom py cie pła są też pod no szo ne przez kon ku ren cję: „Prze pi sy obo wią zu ją ce w Szwaj ca rii na kła da ją na pro du cen tów pomp cie pła obo wią zek sto so wa nia pod ze spo łów gwa ran tu ją cych mi ni mum 20-let nią ży wot ność tych urzą dzeń. Dla te go we wnątrz pomp (...) znaj dzie my tyl ko naj wyż szej ja ko ści czę ści, od elek tro nicz ne go za wo ru roz pręż ne go Ca rel po sprę żar kę Co pe land skon stru owa ną spe cjal nie dla pomp cie pła”. Ktoś in ny pod kre śla z ko lei atu ty waż ne dla in sta la to ra: „Dzię ki spe cjal nie opra co wa nej kon struk cji mo duł All -In - One eli mi nu je wie le pro ble mów, któ re po ja wia ją się w urzą dze niach in nych pro du cen tów. Naj czę ściej są one zwią za ne z in sta la cją i wy ni ka ją z utrud nio ne go do stę pu do oru ro wa nia oraz prze wo dów elek trycz nych znaj du ją cych się z ty łu jed no stek. W (...) zo sta ły one umiesz czo ne w dol nej czę ści mo du łu, a do stęp do nich wie dzie przez 15-cen ty me tro wy prze świt, co znacz nie uła twia mon taż”. Przy mie rza jąc się do wy ko na nia lub mo der ni za cji in sta la cji grzew czej, war to za sta no wić się, co chce my osią gnąć, czy li czym na praw dę chce my ste ro wać. Ja kie są ocze ki wa nia wzglę dem kom for tu użyt ko wa nia? Od po wie dzi m.in. na te py ta nia znaj dą Pań stwo w ar ty ku le pt. „Re gu la cja z pa ne lu” (s. 35 -37). Czy wie cie Pań stwo, na czym po le ga tech no lo gia mi kro tu ne lin gu? Cie ka wa na zwa - nie praw daż? Tym, któ rzy się jesz cze z nią nie ze tknę li, pod po wiem, że uży wa na jest przy drą że niu tu ne li. A ja kie ma za sto so wa nie w na szej bran ży? O tym szcze gó ło wo opo wie au tor ar ty ku łu pt. „Ru ra zgrab nie prze ci ska na” na s. 52 -53. Sła wo mir Bi bul ski

Na okładce: fot. z arch. firmy Viessmann.

Ring „MI”: OZE - pompy ciepła s. 6-25

l Podłogówka pod posadzką (Elektryczne ogrzewanie płaszczyznowe) s. 26 l Cyrkulacja Le gio nel li (Ciepła woda użytkowa w i instalacji solarnej) s. 28 l Nowości w „Magazynie Instalatora” s. 31 l Paragrafy na emisję (Instalacje odpylania dla kotłów na paliwa stałe) s. 32 l Komfort z panelu (Regulacja instalacji z kotłami na paliwa stałe) s. 35 l Prawo autorskie w instalacjach s. 38 l Grzejnik za kratkami s. 42 l Pompa ciepła a konwencjonalne ogrzewanie s. 44 l Efektywne ogrzewanie ciepłem z powietrza (strona sponsorowana firmy Viessmann) s. 46

Mikrotuneling s. 52

l Podgrzew w cysternie (Czyszczenie sieci kanalizacyjnej - 2) s. 47 l Opad w górę (Przydomowe przepompownie wody deszczowej) s. 48 l Kanalizacja z kryteriami (W sieci bez błędów) s. 50 l Rura zgrabnie przeciskana (Bezwykopowa budowa kanalizacji) s. 52 l Chemia z rozsądkiem (Podstawy BHP zapraw i klejów) s. 54

Wskaźnik SPF s. 58

ISSN 1505 - 8336

l Wyciąg pełen mocy s. 56 l Energochłonność systemów s. 58 l Komin do kominka s. 60 l Co tam Panie w „polityce”? s. 62

10.

4 201

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70. Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5. Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Ring „Ma ga zy nu In sta la to ra“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W listopadzie na ringu: niskotemperaturowe, płaszczyznowe systemy grzewcze...

Dziś na ringu „MI”: OZE - pompy ciepła woda, powietrze, c.w.u., pompa, ciepła

Beretta Firma RUG Riello Urzędzenia Grzewcze S.A. wprowadziła, pod marką Beretta, na rynek polski pompy ciepła typu woda-powietrze do przygotowania c.w.u.

sienią, gdy temperatura powietrza zewnętrznego wynosi poniżej wartości granicznej uruchomienia pompy ciepła (fabryczne ustawienie 8°C), a kocioł, np. węglowy, jest wyłączony. W takim przypadku automatycznie włącza się grzałka elektryczna, która dogrzewa wodę sanitarną do wymaganej przez użyt-

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl W ofercie firmy RUG Riello Urzędzenia Grzewcze S.A dostępne są pod marką Beretta dwa rodzaje pomp ciepła typu woda-powietrze: l HP 260 ACS S; moduł pompy ciepła z wbudowanym zasobnikiem 268 litrów i wyposażony w jedną wężownicę do podłączenia dodatkowego źródła ciepła np. kotła węglowego, l HP 260 ACS S.C.; moduł pompy ciepła z wbudowanym zasobnikiem 265 litrów i wyposażony w dwie wężownice do podłączenia dodatkowych źródeł ciepła np. kotła węglowego, kotła gazowego lub kominka z płaszczem wodnym czy też instalacji solarnej. Powyższe modele posiadają skraplacz zamontowany na zewnątrz zasobnika, dzięki czemu jest on wolny od osadów i zanieczyszczeń gazowo-wodnych wynikających z kontaktu skraplacza z wodą sanitarną. Należy tutaj nadmienić, że czynnik grzewczy (chłodniczy) stosowany w pompach ciepła (R134a) nie jest czynnikiem obojętnym dla zdrowia i ewentualne rozszczelnienie układu w zasobniku (jeśli skraplacz byłby zamontowany wewnątrz zasobnika) może doprowa-

dzić do zatrucia. Zastosowanie zasobnika stalowego pokrytego podwójną emalią i wyposażonego w antykorozyjną anodą magnezową gwarantuje długą żywotność zarówno powłoki emalii, jak i całego zasobnika. Dodatkowo zastosowanie nowatorskiej metody izolacji zasobnika polegającej na jej wykonaniu z pianki poliuretanowej, formowanej metodą wtryskową, o grubości 50 mm, gwarantuje szczelne zabezpieczenie termiczne i niewielki ubytek energii poprzez obudowę.

Budowa W skład standardowej pompy ciepła wchodzi grzałka elektryczna 1,5 kW zasilana napięciem 230 Vac, która jest uruchamiana w przypadku, kiedy moduł pompy ciepła nie pracuje, oraz gdy dodatkowe źródło ciepła jest wyłączone. Sytuacja taka może mieć miejsce np. wiosną/jePy ta nie do... Dlaczego ważne jest wyposażenie pompy ciepła w funkcję „antylegionelli”? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

kownika wartości np. 45°C. Zastosowanie zegara czasowego daje możliwość sterowania pracą w trybie dobowogodzinowym zarówno pompy ciepła, jak i grzałki elektrycznej. Warto ustawiać zakres ich pracy w przedziałach czasowych taryfy nocnej. W ten sposób, jeśli pracuje grzałka elektryczna, to 1 kWh kosztuje ok. 40 groszy, natomiast kiedy pracuje pompa ciepła, to wytworzenie 1 kWh wynosi ok. 13 groszy. Zatem porównując z gazem, którego 1 kWh kosztuje ok. 22 groszy, uzyskujemy znaczne oszczędności. Cały proces włączania i wyłączania poszczególnych źródeł ciepła może przebiegać w sposób automatyczny, co znacznie ułatwia obsługę urządzenia.

Cztery tryby pracy W pompie ciepła marki Beretta występują cztery tryby pracy, tj. czuwania, automatyczny, ręczny, antylegionelli. W trybie pracy „czuwanie” moduł pompy ciepła pozostaje wyłączony - tzw. funkcja stand-by. Tryb pracy „automatyczny” gwarantuje pracę pompy ciepła w sposób bezobsługowy. Moduł sterujący decyduje, czy w danym czasie zachodzi potrzeba załączenia modułu pompy ciepła, czy też dodatkowego źródła ciepła przy jednoczesnej kontroli temperatury wody w zasobniku tak, aby utrzymywać jej wartość na odpowiednim (wybranym przez użytkownika) poziomie, np. 45°C. Tryb pracy „ręczny” włącza grzałkę elektryczną i utrzymuje temperaturę c.w.u. na wcześniej określonej wartości (ustawienie fabryczne 55°C). Wartość tę można modyfikować w granicach od 15 do 70°C. Tryb pracy „antylegionelli” umożliwia dezynfekcję wody, która znajduje się w zasobniku. Ponieważ zład wody sanitarnej w zasobniku jest duży (260 litrów), jej rozbiór może trwać kilka dni. Trzeba tutaj zaznaczyć, że zgodnie z prawem przyjmuje się, że zapotrzebowanie na wodę o www.instalator.pl

temperaturze 55°C na 1 osobę w budynku jednorodzinnym wynosi 35 litrów. Przy 3-osobowej rodzinie zużycie dobowe c.w.u. wynosić będzie ok. 105 litrów. Tak więc całkowita wymiana wody w zasobniku nastąpi dopiero po ok. 2-3 dniach, co może sprzyjać namnażaniu się bakterii. Dodatkowo wybierana przez użytkowników niska wartość temperatury wody użytkowej (ok. 45°C) nie gwarantuje jej dezynfekcji. Bakterie mogą się namnażać i być przyczyną problemów zdrowot-

nych w szczególności z drogami oddechowymi. Dzięki zaawansowanemu modułowi głównemu mamy możliwość przeciwdziałania temu zjawisku, a mianowicie możemy określić ilość cykli wygrzewu (np. 3): temperatura, do której ma zostać podgrzana woda (np. 70°C), oraz częstotliwość wykonywania zabiegu dezynfekcji termicznej (np. co 7 dni). Cały proces odbywa się w sposób automatyczny i nie stwarza użytkownikom żadnych trudności w jego obsłudze. Dzięki wprowadzeniu na rynek pomp ciepła marki Beretta użytkownicy zyskali możliwość wyposażenia kotłowni w urządzenia jednego producenta, co gwarantuje obsługę serwisową na najwyższym poziomie. W celu dalszych pytań prosimy o kontakt z działem technicznym firmy. Mar cin Jó skow ski

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Ring „Magazynu Instalatora”: OZE - pompy ciepła pompa, ciepła, gruntowa, COP

CTA Firma CTA produkuje gruntowe pompy ciepła we własnych fabrykach zgodnie z wymogami najnowocześniejszych technologii. Przepisy obowiązujące w Szwajcarii nakładają na producentów pomp ciepła obowiązek stosowania podzespołów gwarantujących minimum 20-letnią żywotność tych urządzeń. Dlatego wewnątrz pomp CTA znajdziemy tylko najwyższej jakości części, od elektronicznego zaworu rozprężnego CAREL po sprężarkę Copeland skonstruowaną specjalnie dla pomp ciepła. Sprawdzenie każdego wyprodukowanego egzemplarza we własnym centrum testowym daje gwarancję wysokiej niezawodności, a duży asortyment i zakres mocy od 5 do ponad 300 kW zapewnia urządzenie odpowiednie do wielu zastosowań. Wysoka jakość pomp ciepła CTA sprawia, że są to urządzenia o bardzo dobrych współczynnikach efektywności i jedne z najcichszych na rynku. Poziom hałasu w odległości 1 m od urządzenia dla jednostek o mocach 5 i 6 kW wynosi zaledwie 24 dB(A). Najciekawszymi w ofercie CTA są pompy ciepła typu All-in-One „wszystko w jednym”. Mają one wbudowane elektroniczne pompy obiegowe oraz naczynia przeponowe górnego i dolnego źródła. Standardowa automatyka Siemens umożliwia współpracę z wieloma rozbudowanymi układami, jak: chłodzenie pasywne, wspomaganie solarne, praca w kaskadzie, obsługa dwóch pompowych obiegów grzewczych (jeden z mieszaczem, drugi bez mieszacza). Kilka typowych schematów węzłów cieplnych jest wstępnie zaprogramowanych w sterowniku, co daje instalatorowi wygodę i pewność poprawnego wykonania insta-

lacji w kotłowni. Optymalnym systemem grzewczym dla pomp ciepła jest ogrzewanie podłogowe z temperaturą zasilania wody grzewczej wynoszącą 35°C. Dla takiej wartości temperatury i

ne urządzenia pomocnicze, np. pompy obiegowe. W przypadku bardziej efektywnego układu typu woda/woda wartość współczynnika COP zawiera się w przedziale od 5,7 do 6,2 (przy parametrach W10/W35). Dla takiego układu istnieje możliwość zakupu pompy ciepła z wbudowanym fabrycznie obwodem pośrednim wody gruntowej. Rozwiązanie takie jest zalecane w przypadku korzystania z wód zanieczyszczonych, mogących zatykać przepływ przez wymiennik ciepła. Wymagane wówczas okresowe czyszczenie wymiennika pośredniego jest łatwiejsze od czyszczenia parownika pompy ciepła. Kilka zdań warto poświęcić chłodzeniu pasywnemu. Jeśli w całym budynku zamontowane jest ogrzewanie podłogowe, system pompy ciepła można wykorzystać również do chłodzenia latem. W przeciwieństwie do klimatyzatorów, które potrzebują dużej mocy, pompa ciepła pobiera jedynie prąd do zasilania pomp obiegowych, których łączna moc nie przekracza 300 W. Ponadto ciepło usuwane z budynku jest oddawane do gruntu, co powoduje szybszą jego regenerację. Chłodzenie pasywne odbywa się zatem bez udziału sprężarki pompy ciepła, a jego koszt eksploatacji nie przekracza 100 zł miesięcznie. Należy pamiętać, aby instalowane termostaty pokojowe były dostosowane zarówno do chłodzenia, jak i do grzania. Urządzenia CTA mają zamontowany licznik ciepła umożliwiający obliczenie całorocznego współczynnika efektywności. W przypadku większych jednostek (od mocy 100 kW) ich automatyka jest przez producenta przystosowywana do współpracy z systemem zarządzania budynkiem BMS. Wszystkie parametry pomp ciepła mogą być na bieżąco kontrolowane za pośrednictwem internetu bądź sieci GSM, co gwarantuje bezpieczeństwo i wygodę ich użytkowania.

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

Py ta nie do... Czy pom pa cie pła jest naj tań szym w eks plo ata cji urzą dze niem grzew czym?

Fot. Przekrój pompy ciepła. temperatury glikolu 0°C współczynnik efektywności COP pomp ciepła typu solanka/woda ma wartość od 4,5 do 4,7. Oznacza to, że z 1 kW energii elektrycznej urządzenie wyprodukuje odpowiednio od 4,5 do 4,7 kW energii cieplnej. Istotne jest, że przy obliczaniu wartości tego współczynnika brane jest pod uwagę zużycie energii zarówno przez kompresor, jak i przez wbudowa-

Piotr Ku li gow ski www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Ring „MI”: OZE - pompy ciepła

inwerter, gruntowa, pompa, ciepła, odnawialne

Daikin Daikin Altherma to typoszereg powietrznych, hybrydowych i gruntowych pomp ciepła z bardzo szerokim zakresem zastosowań. Pod względem mocy grzewczych od 4,0 do kilkuset kilowatów. Pod względem temperatur zasilania do 80°C i z gwarancją pracy do -25°C lub bez ograniczenia temperaturowego. Obecne pierwsze miejsce w sprzedaży na europejskim rynku pomp ciepła zapewniło ponad 225 000 zainstalowanych systemów Daikin Altherma. Ale to już historia. Rozwiązania, które obok dotychczasowych mają wpłynąć na utrzymanie pozycji lidera w przyszłości, to gruntowa inwerterowa i przede wszystkim hybrydowa pompa ciepła. Największym atutem gruntowej pompy ciepła Daikin Altherma jest, praktycznie niespotykana wśród konkurencyjnych urządzeń, inwerterowa sprężarka, dająca możliwość modulowania wydajności grzewczej do aktualnego zapotrzebowania np. budynku. W przeciwieństwie do powszechnie stosowanych sprężarek on/off (załącz/wyłącz) pobór ciepła z dolnego źródła dzięki modulacji jest znacznie mniej intensywny w ciągu prawie całego sezonu grzewczego i w związku z tym temperatura gruntu w otoczeniu wymiennika jest średnio o 4 stopnie wyższa. Dzięki modulacji inwerterowej również pompa ciepła większą cześć sezonu grzewczego pracuje przy częściowym obciążeniu, czyli w obszarze wyższych efektywności niż nominalne. Sprężarki typu on/off używają tylko pracę nominalną i postój. Py ta nie do... Jakiej marki pomp ciepła najwięcej zainstalowano w Europie? www.instalator.pl

Ponieważ wymienione zjawiska w znacznym stopniu przekładają się na efektywność, a mają miejsce w ciągu prawie całego sezonu grzewczego, to sezonowa efektywność gruntowej pompy ciepła Daikin Altherma mocno odbiega na plus od prawie wszystkich analogicznych rozwiązań dostępnych na rynku. Przy niskotemperaturowej instalacji podłogowej wartości sezonowego wskaźnika COP wahają się pomiędzy 5,0 a 6,0, co oznacza średnio rocznie nawet 6 kWh ciepła z każdej 1 kWh energii elektrycznej. Hybrydowa pompa ciepła Daikin Altherma swoją premierę na polskim rynku miała 1.04.2014 roku i jak na razie jest pierwszą i jedyną inteligentną hybrydą powietrznej pompy ciepła i gazowego kotła kondensacyjnego. Połączenie dwóch popularnych, z uwagi na swą atrakcyjność, źródeł ciepła, pozwala w pełni wykorzystać ich

zalety w poszczególnych zakresach temperatur, ale najciekawszym zjawiskiem jest tryb pracy hybrydowej. Ma on miejsce w obszarze najczęściej występujących w sezonie temperatur (około -4 do +4°C), czyli w tych temperaturach, w których z uwagi na czas trwania dostarczamy najwięcej ciepła do ogrzania budynku, a zatem możemy też wygenerować największe oszczędności. Spotykane często układy biwalentne kocioł-powietrzna pompa ciepła, z uwagi na brak pracy hybrydowej, przełączają źródła w okolicy zewnętrznej temperatury +5°C, omijając pompą ciepła pracę obszaru najkorzystniejszego dla generowania oszczędności, gdyż samodzielnie byłaby ona nieekonomiczna. W hybrydowej pompie ciepła Daikin Altherma wprowadzamy do sterownika tylko ceny nośników energii (prądu i gazu), a inteligentna automatyka hybrydy wykorzystuje współpracę źródeł tak, aby zapewnić jak największe pokrycie zapotrzebowania tańszą od kotła w eksploatacji pompą ciepła, nawet w temperaturach ujemnych. Dodatkowo ewentualna przyszła zmiana cen nośników energii po przekonfigurowaniu skutkuje automatycznie przeniesieniem roz kła du ob cią żeń pomiędzy źró dła mi ciepła. Daikin Altherma ze swoją mocną pozycją na rynku europejskim po raz kolejny wyznacza trendy w rozwoju technologii pomp ciepła i źródeł ciepła tworzonych w oparciu o tę technologię. Czasem znane rozwiązania, lecz nieco zmodyfikowane, czasem nowatorskie - czy znajdą wielu naśladowców? Czas najlepiej zweryfikuje… Er win Szczu rek

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Dziś na ringu „Magazynu Instalatora”: OZE - pompy ciepła zawór, elektroniczny, rozprężny, pompy, ciepła

Heliotherm Firma Heliotherm jest prawdziwym pionierem na rynku pomp ciepła, jeśli chodzi o przedstawione w tym artykule rozwiązania. Obecnie są one stosowane we wszystkich produkowanych przez firmę Heliotherm urządzeniach. Dzięki temu urządzenia są naprawdę wysoko zaawansowane technologicznie. Austriacka firma Heliotherm, czołowy europejski producent pomp ciepła, jako jedyna na rynku posiada w swojej ofercie elektroniczne zawory rozprężne we wszystkich typoszeregach gruntowych pomp ciepła. Nie są to już nowości dla firmy Heliotherm. Elektroniczny zawór rozprężny został zastosowany w całym typoszeregu urządzeń oferowanych przez Heliotherm już od dwudziestu lat. Stworzono do tego specjalne, inteligentne sterowanie zwane techniką „DSI” (ang. direct superheat injection). Jak wiadomo, zastosowanie takiej technologii w celu usprawnienia obiegu termodynamicznego przy małych urządzeniach nie sprawiało większego problemu, choćby z powodu niewielkiej ilości czynnika roboczego. Przykładem zastosowania takiej technologii są głównie małe urządzenia klimatyzacyjne, zwane również pompami ciepła z racji możliwości odwrócenia obiegu termodynamicznego z opcją grzania. Co to jest zawór rozprężny? Mówiąc w skrócie, jest to element dławiący w obiegu termodynamicznym. Najczęściej stosowany jest zawór termostatyczny, który posiada kapilarę. Jego zaletą jest niewielki koszt (kapilara to miedziana rurka o średnicy wewnętrznej od dziesiętnych części milimetra do kilku milimetrów). Wadą jest stała charakterystyka dławienia w stosunku do przepływu czynnika. Krótko mówiąc, długość kapilary jest tak dobrana, żeby zapewnić nominalne para-

metry pracy pompy ciepła, przegrzanie czynnika roboczego w parowniku jest ustalane na stałą wartość między 6-8 K przy podawanych nominalnych warunkach pracy przez producenta. O wiele lepsze i dużo bardziej zaawansowane technologicznie jest zastosowanie elektronicznego zaworu rozprężnego. Pierwszą bardzo istotną kwestią jest fakt, że zawór elektroniczny dysponuje bardzo dużym zakresem ciśnień dławienia freonu. Pracują one perfekcyjnie na optymalnym przegrzaniu czynnika rzędu 2-3 K. Można swobodnie powiedzieć, że obieg termodynamiczny jest bardziej sprawny, mamy nad nim dużo większą kontrole. Podczas zmiennych warunków pracy dolnego

źródła elektroniczny zawór ściśle pilnuje przegrzania czynnika roboczego. Kontrolę nad wszystkim sprawuje dedykowana elektronika wraz z wieloma czujnikami oraz oprogramowaniem.

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

Py ta nie do... Jakie korzyści daje elektroniczny zawór rozprężny w pompie ciepła?

Korzyści płynące z tego typu rozwiązania technologicznego jest wiele, jedna z najważniejszych to oczywiście obniżenie kosztów eksploatacji. Takie rozwiązanie pozwala na dużo bardziej ekonomiczną pracę przez pompę ciepła. Z jednej strony znacznie obniża zużycie energii elektrycznej przez sprężarkę (poprzez optymalne przegrzanie czynnika roboczego), z drugiej strony ma to duży wpływ na brak możliwości zasysania przez sprężarkę fazy ciekłej, co przekłada się na sprawność układu termodynamicznego oraz przedłużenie żywotności serca pompy ciepła (sprężarki). Do tego celu w produktach firmy Heliotherm zastosowano również sprężarki inwerterowe o zmiennej wydajności, co w połączeniu z elektronicznym zaworem rozprężnym daje bardzo wysokie współczynniki efektywności. Kon rad Ujej ski www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Ring „MI”: OZE - pompy ciepła sprężarka, COP, pompa, ciepła, powietrze

Hewalex Oferta firmy Hewalex w segmencie pomp ciepła do przygotowania c.w.u. ulegała na przestrzeni ostatnich lat ciągłemu rozwojowi i dostosowaniu do wymagań polskiego użytkownika. Proponowane przez firmę Hawalex pompy ciepła to urządzenia o najwyższym standardzie technicznym potwierdzonym przez szereg argumentów: l sprężarki rotacyjne Hitachi Highly i Panasonic przeznaczone do warunków eksploatacyjnych pompy ciepła (nie dla klimatyzatorów!),

4-rzędowy (zapewniający rozwiniętą powierzchnię wymiany ciepła) aluminiowy parownik z warstwą hydrofilową zapewniającą swobodne spływanie wody, l skraplacz w postaci wymiennika płaszczowo-rurowego (dla urządzeń bez zbiornika) i rury aluminiowej mocowanej na zewnątrz zbiornika o długości 55 m, o specjalnym kształcie zwiększającym powierzchnię kontaktu; obydwa rozwiązania uniezależniają eksploatację od jakości wody (narastania osadów), l zawory rozprężne termostatyczne i elektroniczne dopasowane indywidualnie do każdego rozwiązania, l konstrukcja podgrzewacza z uwzględnieniem stref grzejnych zbiornika (w modelu PCWU 300SK-2,3 kW skraplacz zlokalizowany jest w górnej części podgrzewacza w celu pozostawienia „chłodnej” strefy w dole zbiornika), l

www.instalator.pl

zbiornik ze stali nierdzewnej 304L o grubości 2 mm, l ochrona anodą tytanową i magnezową w celu wydłużenia żywotności zbiornika, wydłużenia okresu wymiany anody magnezowej, ochrony zbiornika przy braku zasilania elektrycznego, l złączki izolacyjne do ochrony zbiornika przed prądami błądzącymi (wadliwą instalacją elektryczną budynku) w zestawie, l 3-stopniowe zabezpieczenie przed nadmierną temperaturą wody w zbiorniku: sterownik (55°C), a na wypadek awarii, np. przepięcia elektrycznego, zabezpieczenie wysokotemperaturowe (84°C) i zawór bezpieczeństwa P&T (7 barów i 99°C), l elementy budowy pompy ciepła wpływające na niski poziom głośności to wentylator promieniowy w sztywnej obudowie z izolacją cieplno-akustyczną oraz izolacja cieplno-akustyczna obudowy i wytłumienie drgań sprężarki za pomocą gumowych wibroizolatorów (fot.), l grzałka 1,5 kW zabezpieczająca komfort ciepłej wody użytkowej podczas dużego poboru wody (tzw. funkcja party), w trakcie awarii, do wygrzewu higienicznego i ochrony zbiornika przed zamarznięciem, której wytrzymałość potwierdzona jest w testach przegrzewania „na sucho” przez 192 godziny pracy, l izolacja zbiornika pianą poliuretanową wysokiej gęstości, natryskiwaną na zbiornik w stałej temperaturze jako l

Py ta nie do... Czy ce na pro po no wa ne go urzą dze nia od zwier cie dla za sto so wa ne roz wią za nia tech nicz ne?

pełnowartościowe, jednolite zabezpieczenie termiczne zbiornika o grubości 50 mm, l obudowa zbiornika wykonana ze stali ocynkowanej i lakierowanej w wysokiej temperaturze poddawana testom 48 godzinnej mgły solnej w celu potwierdzenia odporności na środowisko korozyjne, l obudowa modułowej pompy ciepła PCWU 2,5 kW z ABS gwarantuje estetyczny wygląd i odporność na korozję. l rozbudowane sterowanie umożliwiające przejęcie kontroli nad całą kotłownią przygotowania ciepłej wody użytkowej z możliwością podpięcia modułu internetowego do zdalnego sterowania i obserwowania statystyk. Warto pamiętać, że cechy użytkowe czy techniczne urządzeń mają bezpośrednie odzwierciedlenie w cenie urządzenia. Dlatego w sierpniu 2014 r. do oferty został wprowadzony model PCWU 200K-1,5 kW, który powinien spełniać ekonomiczne wymagania użytkowników przy zachowaniu ważnych cech konstrukcji pomp serii PCWU 200K-2,3 kW, 300K-2,3 kW i 300SK-2,3 kW, oferując mniejszy zakres funkcji i wyposażenia dla uzyskania korzystnej ceny zakupu: l mniejsza moc grzewcza: 1,65 kW, l sterownik HW100 z minimalnym zakresem funkcji, l pobór powietrza przez kratkę na obudowie, l wentylator powietrza 1-stopniowy, l anoda ochronna wyłącznie magnezowa, l jedna wężownica grzewcza, l współczynnik COP niższy o ok. 4%, l cena katalogowa niższa o 20% Ro bert Ka łuż ny

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Ring „MI”: OZE - pompy ciepła

gruntowa, pompa ciepła, innowacyjna, oszczędna

Junkers Silną stroną marki Junkers jest szeroka oferta urządzeń grzewczych, która może zaspokoić zapotrzebowanie każdego użytkownika oraz sprostać wszelkim wymaganiom odnośnie ogrzewania. Ważnym elementem oferty produktowej marki Junkers są pompy ciepła wykorzystujące ciepło pochodzące z gruntu. W tym segmencie urządzeń Junkers oferuje moce grzewcze od 6 do 17 kW w dwóch typoszeregach. Typoszeregi Supraeco STM 60/100-1 oraz Supraeco STE 60/1701 wyposażone są w nowy regulator SEC 10-1, przeznaczony do ogrzewania obiektów jedno- lub wielorodzinnych, a także do mniejszych obiektów użyteczności publicznej oraz do podgrzewania wody użytkowej. Obejmuje on moce od 6 do 17 kW. Urządzenia zostały wprowadzone na polski rynek i cieszą się dużą popularnością dzięki innowacyjnej konstrukcji. Dodatkowo typoszereg urządzeń STM łączy zalety dwóch urządzeń: pompy ciepła i zasobnika ciepłej wody, ponieważ oba znajdują się w jednej obudowie. Zasobnik wody ma pojemność 185 litrów i jest wykonany ze stali nierdzewnej.

współczynniki o wartości nawet do 4,8! Dodatkowo pompy Supraeco wyposażone zostały w elektroniczne pompy obiegowe klasy A dolnego i górnego źródła, które wpływają na obniżenie zużycia energii przez całe urządzenie, a także spełniają wymagania dotyczące ich obowiązkowego stosowania w urządzeniach od 2015 roku. System sterowania w pompach ciepła oparty jest na regulacji pogodowej. Oznacza to, że urządzenia dostosowują temperaturę w instalacji grzewczej do warunków pogodowych, z czego również wynikają wymierne oszczędności. Oprócz innowacji zastosowanych wewnątrz pompy ciepła, pozwalających na bardziej oszczędną pracę, sterowanie SEC 10-1 dba także o to, aby urządzenia pracujące poza obrębem pompy ciepła spełniały ten warunek. Oznacza to, że pompy obiegowe podczas sezonu grzewczego nie pracują non-stop, lecz tylko wtedy, kiedy jest to konieczne, co wpływa na kolejne oszczędności.

nikach i instalacji podłogowej, to bez dokupowania dodatkowych elementów sterujących można uruchomić taką regulację. Jeżeli instalacja wymaga większej ilości obiegów grzewczych, to automatykę można rozbudować o sterowanie dwoma dodatkowymi obiegami grzewczymi. Każdy z obiegów grzewczych może wówczas mieć swój indywidualny regulator pokojowy. Dodatkowo, stosując odpowiednie akcesoria, pompa ciepła realizuje funkcje podgrzewania basenu i chłodzenia pasywnego. Może także współpracować z innym źródłem ciepła. Przy takiej współpracy określamy punkt biwalentny, czyli temperaturę zewnętrzną, po przekroczeniu której ma uruchamiać się dodatkowe źródło ciepła. Regulator pompy ciepła pozwala również na połączenie dwóch pomp ciepła w kaskadę, bez żadnych dodatkowych modułów sterujących. Wystarczy regulatory urządzeń połączyć ze sobą cztero żyłowym przewodem elektryczny w ekranie i urządzenie widzą się nawzajem, komunikują się i współpracują ze sobą. SEC 10-1 kontroluje również ilość wytworzonej energii przez pompę ciepła, a zatem użytkownik ma kontrolę nad tym, na jakie cele pompa ciepła produkuje najwięcej energii. Inne standardowe funkcje sterownika to: sterowanie czasowe pompą cyrkulacyjną ciepłej wody, sterowanie czasowe instalacją grzewczą, wygrzewanie jastrychu, dezynfekcja termiczna wody, funkcje wakacyjne i wiele innych.

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

Duże oszczędności System optymalizacji pracy Dynamic Pump Control podczas działania pompy ciepła dba o to, aby uzyskiwała ona jak najwyższy współczynnik COP. Dzięki wysokiemu współczynnikowi wydajności (COP) urządzenie pracuje oszczędniej, co przenosi się na konkretne korzyści finansowe dla użytkownika. Wg normy EN 14511 w warunkach 0/35 pompy osiągają

Wszechstronny regulator Regulator pompy ciepła SEC 10-1 umożliwia kontrolowanie dwóch obiegów grzewczych w standardzie, a zatem, jeżeli chcemy mieć w instalacji dwie różne temperatury, np. w grzejPy ta nie do... Na ja kie ce chy urzą dze nia trze ba zwró cić uwa gę przy wy bo rze pom py cie pła?

Prosty montaż elektryczny Typoszereg Supraeco został tak przygotowany, aby ich montaż elektryczny nie nastręczał problemów. Urządzenie jest całkowicie okablowane wewnętrznie. Jedynie co należy podłączyć to przewód zasilający trójwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

fazowy oraz dwa czujniki temperatur, które są w zakresie dostawy i urządzenie jest gotowe do pracy. Pompa jest wyposażona w miernik kolejności faz oraz zaniku faz, co zabezpiecza urządzenie przed nieprawidłowym działaniem. Dodatkowo wbudowane są również zabezpieczenia nad prądowe wszystkich podzespołów: l sprężarki, l grzałki, l pomp obiegowych, l sterownika. Każde urządzenie oprócz modelu o mocy 6 kW, jest wyposażony w urządzenie łagodnego rozruchu tzn. miękki start, który obniża prąd rozruchowy sprężarki, co powoduje brak przeciążeń sieci elektrycznej w budynku.

Cicha praca Cechą zasługującą na podkreślenie jest cicha praca urządzenia. W przypadku urządzeń do 17 kW głośność wynosi mniej niż 34 dB, co jest możliwe dzięki zastosowaniu kilku rozwiązań. Obudowa urządzenia wytłumiona jest specjalną pianką dźwięko-

10 (194), październik 2014

chłonną. Połączenia hydrauliczne wewnątrz urządzenia wykonane są z elastycznych połączeń zapobiegających przenoszeniu wibracji na instalację grzewczą. Sprężarka wyposażona jest w płaszcz wytłumiający, a jej „pływające” posadowienie sprawia, że wibracje nie przenoszą się na obudowę. Wszystkie wymienione rozwiązania sprawiają, że pompy ciepła marki Junkers należą do najciszej pracujących.

Wiele innowacyjnych rozwiązań zastosowanych w naszych urządzeniach pozwala na zapewnienie komfortu eksploatacji urządzeń i poprawę efektywności działania całego układu. W dążeniu do doskonałości nieustannie prowadzimy prace badawcze nad jeszcze bardziej innowacyjnymi rozwiązaniami. Grze gorz Łu ka sik

Viega Profipress

Nr 1 wśród profesjonalistów

viega.pl

Połączenia zaprasowywane – ekonomiczne i bezpieczne Profipress to uniwersalny system kształtek zaprasowywanych z miedzi. Może być stosowany niemal do każdego rodzaju instalacji. Nowoczesna technologia gwarantuje krótszy czas montażu, a profil SC-Contur – maksimum bezpieczeństwa. Wszechstronność, profesjonalizm i ochrona – dzięki temu Profipress to zawsze doskonały wybór. Viega. Liczy się pomysł!

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Ring „MI”: OZE - pompy ciepła pompa, ciepła, gruntowa, c.w.u.

NIBE-BIAWAR Firma NIBE-BIAWAR oferuje kilkadziesiąt modeli gruntowych pomp ciepła o zróżnicowanej mocy od 1,5 aż do 160 kW w jednej jednostce i wg danych statystycznych BRG Building Solutions jest liderem sprzedaży pomp ciepła w Polsce w tym segmencie. Pompa ciepła NIBE F1155 (bez zbiornika c.w.u.) oraz NIBE F1255 (z wbudowanym zbiornikiem c.w.u.) to całkowicie nowy produkt w segmencie gruntowych pomp ciepła NIBE, różniący się od poprzedniej wersji: sprężarką, pompami obiegowymi, inwerterem, automatyką i wyświetlaczem oraz akcesoriami. Jest to inteligentne urządzenie, wyposażone w inwerterowo sterowaną sprężarkę i elektroniczne pompy obiegowe z płynną regulacją prędkości. Urządzenie dopasowuje się automatycznie do zmiennego zapotrzebowania na ciepło w ciągu roku, bez skoków poboru energii, co daje jeszcze niższe rachunki za ogrzewanie i ciepłą wodę. Aktualnie w ofercie NIBE, w typoszeregu gruntowych pomp ciepła wyposażonych w inwerterowo sterowaną sprężarkę, są dwa mo de le: FXX55-6 kW o mocy od 1,5 do 6 kW i FXX55-16 kW o modulowanej mocy w zakresie od 4 do 16 kW. Oba modele występują w wersji jedno- i dwufunkcyjnej - z wbudowanym zbiornikiem c.w.u o pojemności 180 litrów. Iwerterowe pompy ciepła o mniejszej wydajności występują również w wersji FXX55 PC-6 kW z wbudowanym modułem chłodzenia pasywnego. Zastosowanie „inwerterowych sprężarek” oznacza nie tylko dostosowanie parametrów pracy do aktualnego zapotrzebowania na ciepło, ale - co się z tym wiąże - skrócenie czasu rozruchu systemu, dłuższą żywotność, cichą

pracę, osiągnięcie optymalnej temperatury w krótszym czasie oraz mniejsze zużycie energii. Nowa budowa i zastosowana technologia sprawiły, że pompy ciepła NIBE F1155 i F1255 osiągają bardzo wysoki średnioroczny współczynnik sprawności SCOP, który zgodnie z nową normą EN 14825, przy 0/35 dla klimatu zimnego i mocy obliczeniowej 12 kW, wynosi aż 5,5! Oprócz tych nowości typoszereg najbardziej pożądanych i najlepiej sprzedających się w Polsce pomp ciepła NIBE F1145/1245 również przeszedł małą rewolucję. Chociaż wygląd pomp ciepła i sterownika pozostał niezmieniony, zmianom uległa automatyka i pompy obiegowe. Aktualnie pompy ciepła samodzielnie i na bieżąco sterują wydajnością pomp obiegowych, tak aby utrzymać optymalną różnicę temperatur dolnego i górnego źródła w zależności od trybu pracy (ogrzewanie, c.w.u, basen), aktualnych warunków panujących na zewnątrz i wewnątrz budynku oraz strefy klimatycznej. Zastosowane zmiany spowodowały podwyższenie sprawności pomp ciepła zarówno w trybie ogrzewania, jak i produkcji c.w.u., poprawę komfortu ciepłej wody użytkowej (o 11-15% więcej c.w.u.), a także uproszczenie procesu rozruchu, podczas którego instalator nie musi wykonywać optymalizacji i regulacji pracy pomp. Oprócz tych zmian sterownik pomp ciepła NIBE F1145/1245 zyskał dodatkowe funkcje, jakimi są:

praca w kaskadzie, możliwość sterowania i monitoringu przez Internet za pomocą systemu NIBE Uplink, opcja Smart Grid i Price Adjust, które w przyszłości dostosują pracę pompy ciepła do bieżących zmian cen energii elektrycznej.

Największe portfolio NIBE oferuje obecnie największy na rynku wybór powietrznych pomp ciepła dostosowanych do pokrycia różnego rodzaju potrzeb grzewczych, niezależnie czy jest to mały domek, blok mieszkalny czy duży budynek z basenem. Oferta powietrznych pomp ciepła NIBE w ostatnim czasie przeszła rewolucję. W segmencie pomp ciepła typu monoblok NIBE oferuje aktualnie pompy powietrze/woda NIBE F2030 o mocy 7 i 9 kW o niewiarygodnie wysokim współczynniku sprawności, porównywalnym z pompami gruntowymi. Potwierdzeniem tego jest współczynnik sprawności (COP) pompy ciepła NIBE F2030-7 kW, który wynosi aż 4,81 dla A7/W35 wg EN14511. Do oferty pomp powietrznych dla budownictwa jednorodzinnego dołączyły również pompy ciepła typu monoblok z modulowaną mocą grzewczą i wbudowaną funkcją chłodzenia NIBE F2040 o mocy do 8, 12 i 16 kW, które z kolei cieszą inwestorów niską ceną! NIBE wprowadziło również nowe monobloki o większej mocy grzewczej NIBE F2300-14,20 kW oraz NIBE AP-AW30 o mocy 35 kW, które osiągają w kaskadzie do 180 kW (przy A7/W35 wg EN14511). Polecane są one do obiektów o dużym zapotrzebowaniu na ciepło, które już znalazły swoich fanów wśród zarządców spółdzielni mieszkaniowych. Powietrzne pompy ciepła NIBE zapewniają aż 65°C na zasilaniu systemu grzewczego, co czyni je idealnym rozwiązaniem do termomodernizacji

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

Py ta nie do... Jakie są zalety rozwiązań hybrydowych z pompami ciepła?

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

budynków, w których użytkownicy chcą zachować istniejący system grzejnikowy. Pompy ciepła NIBE instalowane są na zewnątrz budynku i dzięki nowej wysokowydajnej sprężarce spiralnej, pracującej w oparciu o technologię EVI, zapewniają temperaturę 63°C nawet przy temperaturze -25°C! Wyższa efektywność w stosunku do poprzednich modeli i niski poziom hałasu (37/45 dB w odległości 2 m odpowiednio przy wysokiej/niskiej prędkości wentylatora) stawia pompy ciepła NIBE Monoblok na najwyższej półce pośród najlepszych pomp ciepła dostępnych na świecie. Systemy NIBE są skonstruowane w taki sposób, aby zapewnić prostą instalację i przyjemną obsługę urządzenia. Przykładem są elastyczne złącza antywibracyjne, w które wyposażone są jednostki zewnętrzne NIBE oraz bogata gama akcesoriów podnosząca komfort użytkowania pompy ciepła. Wartością dodaną pomp ciepła jest również wbudowana taca ociekowa czy automatyczna regulacja wydajności pracy wentylatora. Doskonałym rozwiązaniem do nowych budynków są również pompy ciepła typu split. Są to urządzenia typu powietrze/woda składające się z jednostki zewnętrznej i wewnętrznej, które utrzymują komfort cieplny w budynku przez cały rok, zapewniając jednocześnie ogrzewanie, chłodzenie i ciepłą wodę użytkową nawet przy temperaturze -20°C. Pompa ciepła NIBE Split oparta jest na technologii inwerterowej, dzięki czemu posiada modulowaną moc grzewczą w zakresie 3-8, 3-12 i 4-16 kW (zgodnie z EN14511 dla A7/W45) w zależności od typu jednostki zewnętrznej AMS 10. Cicha praca, szeroki zakres temperatury pracy (od -20 do +43°C), szeroki wybór jednostek wewnętrznych ze zintegrowanym sterownikiem oraz modułem elektrycznym, dobieranych w zależności od zapotrzebowania na c.w.u. i łatwość obsługi, to dodatkowe zalety pompy ciepła NIBE Split, dzięki którym nasze ulubione określenia „all inclusive” i „plug and play” idealnie do niej pasują. NIBE Split spośród innych pomp ciepła wyróżnia elastyczność lokalizacji, prostota instalacji (pompa napełniona jest fabrycznie czynnikiem chłodniczym), a także „kompletność” urządzenia, które może stawww.instalator.pl

10 (194), październik 2014

Nowe rozwiązania

nowić samodzielne źródło energii cieplnej potrzebnej do ogrzewania budynku i produkcji c.w.u. W przypadku inwestorów poszukujących prostych i bezobsługowych urządzeń wyłącznie do produkcji ciepłej wody użytkowej firma oferuje pompy ciepła do c.w.u w formie kompaktowej jednostki OW-PC 270.1 R ze zbiornikiem 285 l oraz pompy ciepła NIBE F130 z osobnym zbiornikiem ciepłej wody użytkowej, polecana do domów poddawanych termomodernizacji, ponieważ umożliwia podłączenie do niej zbiornika już istniejącego. Większość oferowanych na rynku urządzeń pozwala na pracę z powietrzem, które na dolocie do urządzenia ma temperaturę >5˚C. Istotną zaletą pompy ciepła OW-PC 270.1 R jest możliwość korzystania z powietrza o temperaturze do -5˚C. Dzięki temu urządzenie może korzystać z darmowego źródła energii, jakim jest powietrze zewnętrzne. Nie bez znaczenia jest również możliwość dowolnej konfiguracji urządzenia poprzez dołączalne kanały powietrzne o średnicy 160 mm. Pompa ciepła OW-PC 270.1 R posiada wbudowaną wężownicę, która pozwala na pełną integrację z istniejącymi już instalacjami grzewczymi. Urządzenie wyposażone jest w elektroniczny regulator w języku polskim, dający możliwość szybkiego i prostego sterowania wszystkimi funkcjami, w tym wbudowaną grzałką elektryczną, która pozwala na automatyczne, okresowe wygrzewanie zbiornika pompy ciepła w celu uniknięcia wystąpienia bakterii Legionella.

Pompa ciepła NIBE jest jedynym na świecie rozwiązaniem, w którym za pomocą jednego kompaktowego urządzenia uzyskuje się ogrzewanie, chłodzenie, ciepłą wodę i wentylację z odzyskiem ciepła, którego pracą można sterować za pomocą systemu zarządzania budynkiem, Internetu czy sieci GSM dzięki aplikacjom mobilnym NIBE. Do zdalnego sterowania systemem z pompą ciepła można zastosować moduł komunikacyjny NIBE SMS 40, który umożliwia bieżącą zmianę parametrów pracy urządzenia przez telefon komórkowy za pomocą komend sms lub poprzez aplikację NIBE Mobile App dostępną dla telefonów z systemem Android. Zwolennikom komputerów, NIBE oferuje monitoring i sterowanie pompy ciepła przez witrynę www.nibeuplink.com, gdzie zupełnie za darmo (wersja „basic”) można uzyskać podgląd na aktualny status pompy ciepła, a także podgląd zmian 10 wybranych parametrów z ostatniego miesiąca pracy urządzenia. System grzewczy na bazie pompy ciepła NIBE może być sterowany za pomocą inteligentnego sterowania budynkiem, co umożliwia z kolei moduł komunikacyjny NIBE Modbus 40. W trzecim kwartale bieżącego roku do bogatej gamy akcesoriów i rozwiązań systemowych NIBE dołączył rekuperator NIBE GV-HR110, a pod koniec 2014 r. możemy spodziewać się nowych rozwiązań hybrydowych, z kotłem gazowym NIBE GBM 10-15, a także z zestawami fotowoltaicznymi w roli szczytowego źródła ciepła. Po ni żej chcia ła bym udzie lić od po wie dzi na py ta nie z po przed nie go rin gu „Ma ga zy nu In sta la to ra”: l Pytanie: Jaką maksymalna temperaturę wody można osiągnąć w oferowanych pompach ciepła powietrze-woda? l Od po wiedź: Powietrzne pompy ciepła NIBE F2030 i F2300 wyposażone w technologię EVI, zapewniają aż 65°C na zasilaniu systemu grzewczego, co czyni je idealnym rozwiązaniem do termomodernizacji budynków, w których użytkownicy chcą zachować istniejący system grzejnikowy. dr inż. Mał go rza ta Smu czyń ska

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Ring „MI”: OZE - pompy ciepła powietrze, woda, c.w.u., COP

Panasonic Pompy ciepła powietrze-woda zyskują coraz większą popularność, ponieważ pozwalają na efektywne i ekologiczne wykorzystanie energii cieplnej ze słońca zmagazynowanej w powietrzu do ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń oraz jednoczesnej produkcji ciepłej wody użytkowej. W swoich pracach rozwojowych Panasonic skupia się na tworzeniu nowych modeli pomp dostosowanych do charakterystyk budynków, w których mają zostać zastosowane, a także na projektowaniu konstrukcji maksymalnie przyjaznych użytkownikom i instalatorom.

Dobra wydajność

wnętrznych. Ze względu na zwiększoną moc jednostka znajdzie zastosowanie w tych obiektach mieszkalnych oraz komercyjnych, w których będzie jedynym źródłem ciepła.

Wszystko w jednym Jedną z nowości Panasonic w ostatnim czasie jest pompa Aquarea All-In-One, która w jednej obudowie integruje moduł hydrauliczny do podgrzewania wody z 200-litrowym zbiornikiem c.w.u. Dzięki specjalnie opracowanej konstrukcji moduł All-In-One eliminuje wiele problemów, które pojawiają się w urządzeniach innych producentów. Najczęściej są one związane z instalacją i wynikają z utrudnionego dostępu do orurowania oraz przewodów elektrycznych znajdujących się z tyłu jednostek. W Aquarea All-In-One zostały one umieszczone w dolnej części modułu, a dostęp do nich wiedzie przez 15-centymetrowy prześwit, co znacznie ułatwia montaż. W przypadku nowej jednostki Panasonic nie istnieje również problem niewłaściwego doboru zbiornika i zaworu, ponieważ producent dostarcza gotowe rozwiązanie. W efekcie jego instalacja jest niezwykle prosta i nie zajmuje zbyt wiele czasu, co z punktu widzenia kosztów jest również korzystne dla właścicieli budynków. Konstrukcja modelu All-In-One została przemyślana tak, aby był maksymalnie przyjazny dla użytkowników. Zamknięcie modułu hydraulicznego i zbiornika we wspólnej obudowie sprawia, że urządzenie zajmuje znacznie mniej miejsca niż układ stworzony z oddzielnych komponentów. Nie bez znaczenia jest również aspekt estetyczny - bryłę jednostki cechuje elegancka prostota, a przyłącza są niewidoczne dla użytkowników. Zastosowane przez Panasonic rozwiązania sprawiają, że pompy ciepła

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl Podstawowa gama pomp ciepła Panasonic Aquarea obejmuje typoszeregi: l High Connectivity, l High Temperature, l T-CAP. Pierwsza z nich jest bazowym modelem, znajdującym zastosowanie w przypadku domów z ogrzewaniem podłogowym oraz grzejnikami niskotemperaturowymi. Może działać jako samodzielna jednostka lub w połączeniu z kotłem zasilanym przez gaz lub olej. Aquarea High Temperature, przeznaczona dla grzejników konwencjonalnych jest w stanie pro-

dukować wodę o temperaturze 65°C, gdy na zewnątrz jest -15°C i bez dodatkowego wspomagania działać przy niskich temperaturach zewnętrznych. Z kolei pompę Aquarea T-CAP cechuje zachowanie stałej wydajności nawet przy niskich temperaturach zewnętrznych, sięgających -15°C, bez konieczności zastosowania dodatko-

wych źródeł ciepła, przez co sprawdzi się ona w chłodniejszym klimacie. Dopełnieniem linii pomp Aquarea są modele stworzone z myślą o specyficznych obiektach. Dla domów energooszczędnych Panasonic wprowadził monoblokowe jednostki o wydajnościach 5, 6, 9 kW, które oprócz wysokiej efektywności (dla modelu 5 kW współczynnik COP wynosi 5,08) oferują klientom możliwość zaoszczędzenia cennego miejsca. Kolejnym dedykowanym rozwiązaniem jest Aquarea T-CAP 16 kW. Opiera się ona na tej samej technologii co pozostałe modele z typoszeregu T-CAP, oferując stałą wydajność nawet przy bardzo niskich temperaturach zePy ta nie do... Czy i jak przy sto so wa li ście Pań stwo swo je urzą dze nia do współ pra cy z in sta la cja mi fo to wol ta icz ny mi?

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

ją dobrze przemyślaną konstrukcję i gwarantują zdrowe powietrze, a jednocześnie spełniają najsurowsze standardy w zakresie zużycia energii, ochrony środowiska i emisji hałasu. Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej.

Aquarea sprawdzają się w obiektach o różnych charakterystykach i są urządzeniami łatwymi w użytkowaniu.

O systemach... Panasonic, jeden z liderów branży klimatyzacji, dysponuje ponad 30letnim doświadczeniem, eksportu-

je produkty do ponad 120 krajów na całym świecie i wyprodukował już 100 milionów sprężarek. Panasonic proponuje cztery linie innowacyjnych rozwiązań do ogrzewania i klimatyzacji dla domów, biur, firm i obiektów przemysłowych. Panasonic przykłada szczególną wagę do jakości swoich rozwiązań, które ma-

Po ni żej chciał bym udzie lić od po wie dzi na jed no z py tań po sta wio nych w po przed nim rin gu „Ma ga zy nu In sta la to ra”: l Pytanie: Jaką maksymalną temperaturę wody można osiągnąć w oferowanych pompach ciepła powietrze-woda? l Odpowiedź: W przypadku pomp ciepła Panasonic Aquarea High Temperature można uzyskać wodę o temperaturze 65°C. Należy jednak pamiętać, że odbywa się to przy zastosowaniu jednego stopnia sprężania. Gwarantuje to mniejszą awaryjność niż konkurencyjne urządzenia, które choć generują wodę o temperaturze nawet 85°C, to stosują dwustopniowy system sprężania. To masz Le nar czyk

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Dziś na ringu „MI”: OZE - pompy ciepła sonda, spiralna, pompa ciepła, gruntowe, PE-X

REHAU Wykorzystanie energii geotermalnej do ogrzewania i chłodzenia obiektów to jeden z kierunków w budownictwie energooszczędnym. Dzięki zastosowaniu sondy spiralnej ciepło z wnętrza Ziemi jest pozyskiwane w obiegu zamkniętym już na głębokości ok. 5 m. Sonda w połączeniu z pompą ciepła tworzy system ogrzewania i chłodzenia budynku, który jest nie tylko przyjazny dla środowiska, lecz także ekonomiczny. Sonda spiralna nazywana jest także koszowym gruntowym wymiennikiem ciepła (w skrócie koszowy GWC). Jest to dobre rozwiązanie zwłaszcza na małych działkach budowlanych i wszędzie tam, gdzie nie można wykonać odwiertów pod sondy pionowe, np. z powodu trudnych warunków gruntowych.

rych przymocowany jest świder. Nie ma więc potrzeby zatrudniania firm wiertniczych. Sondę spiralną można stosować zarówno w nowo wznoszonych obiektach, przede wszystkim domach energooszczędnych, jak również w poddawanych renowacji starych budynkach.

Projektowanie i montaż sond spiralnych Przy projektowaniu i wymiarowaniu sond RAUGEO Helix® należy postępować zgodnie z wytycznymi zawartymi w dyrektywie VDI 4640 lub wytycznymi PORT PC (Część 1. „Dolne źródła ciepła”, wydanie 01/2013). Podstawą do projektowania sond Helix® jest zapotrzebowanie budynku na ciepło. Na podstawie tego zapotrzebowania wyznacza się wydajność sond geotermalnych. Zależy ona od liczby godzin pracy przy peł-

Dane technicz ne Zagwarantuj sobie pełen dostęp sondy spiralnej do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl Wydajność cieplna przypadająca na jedną sondę Helix® (rozwiązanie firmy REHAU) wynosi nawet do 700 W. Odporność materiału PE-Xa na temperaturę do +95°C umożliwia późniejsze połączenie sondy z systemem solarnym, np. w celu regeneracji gruntu i magazynowania energii w okresach nadwyżki ciepła. Montaż jest łatwy i nie wymaga pozyskiwania zezwoleń geologicznych zgodnie z Prawem geologicznym i górniczym (do 30 m brak konieczności wykonywania projektu robót geologicznych). Odwiert pod sondę spiralną wykonuje się za pomocą standardowych maszyn budowlanych, do któPy ta nie do... Dlaczego sonda spiralna Helix® wykonana jest z PE-Xa?

Budowa teleskopowa sond umożliwia rozwijanie ich z 1,1 m długości transportowej do 3,0 m długości montażowej. Do budowy sond użyto wysokiej jakości materiału PE-Xa, który umożliwia spiralne skręcenie rur z małym promieniem gięcia. Ponadto PE-Xa, ze względu na efekt pamięci kształtu, umożliwia nadawanie nietypowych kształtów po poddaniu materiału wysokiej temperaturze i odpowiednim procesie schłodzenia. Zasilanie i powrót wykonano z jednego odcinka przewodu z PE-Xa, co eliminuje połączenia przy głowicy sondy jak w przypadku standardowych sond pionowych z PE. Sondy charakteryzują się wysoką odpornością na obciążenia mechaniczne, a co za tym idzie pełną niezawodnością podczas montażu lub transportu. Podczas długotrwałego użytkowania zapewniają z kolei: niezmienioną wytrzymałość czasową w przypadku rys/pęknięć o głębokości do 20% grubości ścianki rury, odporność na powstawanie rys (obciążenia punktowe).

nym obciążeniu, a także od warunków geologicznych i hydrologicznych. W tabeli 1 zaprezentowano wydajność sond RAUGEO Helix® w zależności od rodzaju gruntu przy 1800 godzinach pracy i pełnym obciążeniu.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

W celu określenia rodzaju gruntu, który w znacznym stopniu wpływa na wydajność sond RAUGEO Helix, można zwrócić się do instytucji dysponującej danymi geologicznymi lub wykonać odwiert próbny. W celu dokonania dokładnego wymiarowania sond, poza wyznaczeniem rodzaju gruntu, zaleca się także określenie miejscowych warunków związanych z wodą gruntową. Na wydajność sond mają wpływ przede wszystkim głębokość wody gruntowej i spadek hydrauliczny. Jeśli dane dotyczące rodzaju gruntu i wody gruntowej nie są dostępne, wówczas przy wstępnym projektowaniu punktem wyjścia może być zakładana przeciętna wydajność sond RAUGEO Helix® wynosząca 300 W. Do wstępnego szacowania wymaganej ilości sond RAUGEO Helix® można wykorzystać dane z tabeli 2.

opatrujących budynek w media musi wynosić przynajmniej 1,5 m. W przypadku, gdy ten odstęp jest mniejszy, przewody instalacji muszą być chronione odpowiednią izolacją.

1,5 m. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku montażu sond pod budynkiem. Odstępy między sondami RAUGEO Helix® powinny

Wbudowywanie sond spiralnych

wynosić 3-4 m. Przy bardzo dobrych warunkach związanych z wodą gruntową odstępy mogą być mniejsze. Odstęp sond od innych instalacji za-

Warianty montażu

Montaż sond RAUGEO Helix® można przeprowadzić za pomocą nieskomplikowanych narzędzi i maszyn, do których może być podłączony świder. Średnica świdra musi wynosić przynajmniej 450 mm. Otwór powinien mieć głębokość około 5 m. W przypadku piaszczystego podłoża lub silnego napływu wody gruntowej należy zastosować rury osłonowe, które zapobiegają zasypywaniu się otworu podczas jego wykonywania. Minimalny odstęp sond od budynków wynosi

Montaż sond RAUGEO Helix® może odbywać się na różne sposoby w zależności od warunków gruntu i ilości dostępnego miejsca. W celu zapewnienia minimalnej straty ciśnienia w całym systemie przewody sond Helix powinny być prowadzone do rozdzielacza w równoległych obwodach. Możliwy jest montaż zespołów do 3 sond Helix, które mogą być zainstalowane szeregowo. Sondy RAUGEO Helix lub zespoły wspólnie połączonych sond powinny być prowadzone równolegle do rozdzielacza. Rozdzielacz powinien być zainstalowany w najwyżej położonym punkcie. Należy zaplanować odpowiednie urządzenie odpowietrzające. Rozdzielacze powinny być wyposażone w przepływomierze w celu kontrolowania natężenia przepływu w poszczególnych obwodach sond. Przed uruchomieniem całego systemu należy przeprowadzić próbę ciśnieniową przy ciśnieniu 1,5-krotnie wyższym niż ciśnienie robocze zgodnie z normą PN-EN 805. Należy kontrolować, czy zasilanie wszystkich sond jest równomierne. Ja kub Ko czo row ski

JUNG PUMPEN COMPLI

AGREGAT DO TŁOCZENIA ŚCIEKÓW DLA DOMÓW JEDNORODZINNYCH Jakość made in Germany

Pentair Water Polska Sp.z o.o.

Tel.: 32 295 12 00

www.jung-pumpen.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Ring „Magazynu Instalatora”: OZE - pompy ciepła powietrze-woda, ogrzewanie, ciepło, sterownik, sprawność

Vaillant Przyjazny montaż i efektywna współpraca pompy ciepła powietrze-woda z dodatkowymi źródłami ciepła to atrybuty, które można przypisać produktom marki Vaillant. Jednym z najszybciej rozwijających się segmentów pomp ciepła są urządzenia typu powietrze-woda. Ich największą zaletą są niższe koszty inwestycyjne, a z drugiej strony coraz wyższa efektywność, która pozwala znacząco ograniczyć koszty ogrzewania domu i przygotowania ciepłej wody, szczególnie w porównaniu do systemów wykorzystujących takie nośniki energii jak gaz płynny czy olej opałowy. Jednak by instalacja pracowała optymalnie i zapewniła niskie koszty eksploatacji, ważna jest odpowiednia konfiguracja instalacji, jej montaż i sposób sterowania.

niem jest monoblokowa pompa ciepła aroTHERM marki Vaillant. Proces montażu jest bardzo łatwy i sprowadza się do posadowienia jednostki zewnętrznej na fundamencie w pobliżu ściany budynku i połączenia urządzenia z instalacją wewnętrzną. Cały układ ziębniczy pompy ciepła jest już zintegrowany z urządzeniem i podczas montażu nie ingerujemy w niego w żaden sposób.

Bardzo często pompa ciepła zasila modernizowaną instalację wyposażoną w grzejniki lub też składającą się z dwóch obiegów grzewczych. W tym przypadku dla optymalizacji czasu pracy sprężarki stosujemy wiszący zbiornik buforowy VWZ MPS 40 marki Vaillant, który pozwala zapewnić odpowiedni przepływ czynnika w instalacji oraz wydłużyć czas pracy sprężarki. Rozwiązanie to jest przydatne, również gdy łączymy pompę ciepła z istniejącym kotłem. W takim przypadku zależy nam, by kocioł pracował wyłącznie wtedy, gdy jest to niezbędne. W pewnych okresach sezonu grzewczego, szczególnie we współpracy z modernizowaną instalację grzejnikową, zależy nam na tym, by kocioł spełniał jedynie rolę urządzenia, które będzie minimalnie podnosiło temperaturę wody w instalacji. W pierwszej kolejności dążymy do tego, by woda wracająca z systemu była podgrzewana przez pompę ciepła, a dopiero później przez kocioł i to w jak najmniejszym stopniu. Taki efekt można osiągnąć również dzięki zastosowaniu zbiornika buforowego VWZ MPS 40. Układ króćców zbiornika został tak zaprojektowany, by to właśnie pompa ciepła powietrze-woda mogła w maksymalnym stopniu zasilać instalację, a kocioł wspomagał ją tylko wtedy, gdy jest to niezbędne, zasilając górną część zbiornika buforowego.

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl Swobodny wybór

Przyjazny montaż Jedną z kluczowych kwestii jest odpowiedni montaż. W przypadku pomp ciepła powietrze-woda jest on często dość skomplikowany i niejednokrotnie wymaga ingerencji w układ ziębniczy pompy ciepła. To zawsze podnosi ryzyko awarii instalacji czy spadku sprawności. W tym kontekście korzystnym rozwiąza-

Zaletą systemu pomp ciepła aroTHERM marki Vaillant jest również szeroka oferta akcesoriów, która pozwala wybrać rozwiązanie zapewniające najlepszą współpracę całego systemu. Przykładowo jeśli chcemy zastosować w obiegu pompy ciepła płyn niezamarzający, wówczas do dyspozycji mamy moduł VWZ MWT 150 marki Vaillant, wyposażony w wymiennik ciepła o dużej powierzchni i energooszczędną pompę obiegową. Py ta nie do... Iloma obiegami grzewczymi można zarządzać za pomocą jednego sterownika?

Efektywne zarządzanie pracą systemu W systemach hybrydowych składających się na przykład z istniejącego kotła (zasilanego gazem ziemnym, płynnym czy olejem opałowym) oraz pompy ciepła najważniejszym celem jest zarządzenie pracą poszczególnych urządzeń tak, www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

by koszty eksploatacji były jak najniższe. Z takiego założenia wyszli również twórcy systemu sterowania pomp ciepła aroTHERM. Nadrzędnym elementem układu jest nowoczesny sterownik pogodowy calorMATIC 470 marki Vaillant, który dzięki zaimplementowanej funkcji triVAI w sposób ciągły analizuje parametry instalacji i w danej chwili uruchamia to źródło ciepła, które zapewni najniższe koszty eksploatacji. W tym celu w menu sterownika wprowadza się jedynie ceny nośników energii wykorzystywanych w instalacji, a system automatycznie określa, które ze źródeł ciepła powinno w danej chwili pracować. Takie rozwiązanie znacząco upraszcza obsługę systemu i nie wymaga od użytkownika analizowania, czy przy określonych warunkach na zewnątrz opłaca się korzystać z pompy ciepła czy kotła gazowego lub olejowego.

Rozbudowany system, a jeden sterownik? W nowoczesnym, ale i w modernizowanym budownictwie system grzewczy to coraz częściej instalacja wielopaliwowa, zasilająca na dodatek kilka obiegów grzewczych. Zastosowanie osobnych sterowników do poszczególnych części instalacji znacząco utrudnia obsługę. Z tego powodu system sterowania calorMATIC 470 został zaprojektowany tak, by za pomocą jednego panelu sterującego możliwe było zarządzanie pracą kilku źródeł ciepła, dwóch obiegów grzewczych i nie tylko. Maksymalne możliwości sterownika to obsługa pracy pompy ciepła, kotła gazowego lub olejowego, dwóch obiegów grzewczych, systemu solarnego oraz układu przygotowania c.w.u., pracy pompy cyrkulacyjnej i… systemu wentylacji z odzyskiem ciepła recoVAIR marki Vaillant. Możliwe funkcje, jakie zapewnia nam cały system, to ogrzewanie lub chłodzenie pomieszczeń www.instalator.pl

10 (194), październik 2014

(zarówno pasywne za pomocą centrali recoVAIR, jak i aktywne za pomocą pompy ciepła), przygotowanie ciepłej wody, praca cyrkulacji i wykorzystanie energii odnawialnej.

Bez niedogodności! Dla wielu osób sterownik pogodowy jest synonimem uciążliwej obsługi, poszukiwania odpowied-

niej krzywej grzewczej i ewentualnego przesunięcia. Ze sterownikiem calorMATIC 470 nie spotka nas taka niedogodność. Został on wyposażony w układ, który pozwala na automatyczny dobór krzywej grzewczej i dopasowanie pracy systemu do charakterystyki instalacji. Dzięki temu obsługa systemu jest bardzo prosta.

Pompa ciepła czy raczej system? Na łączne zużycie energii w budynku składa się szereg potrzeb, jak: ogrzewanie czy chłodzenie pomieszczeń, przygotowanie ciepłej wody, wentylacja i związane z nią koszty okresowego podgrzewania powietrza. W związku z tym najlepsze efekty i największą redukcję zużycia energii i kosztów eksploatacji osiągniemy tylko wtedy, gdy dążymy do optymalnej współpracy elementów systemu. Jest to możliwe wtedy, gdy urządzenia są do tego celu zaprojektowane i zarządzane odpowiednim sterownikiem. Dodatkowo powinien on być wyposażony w odpowiedni układ czujników temperatury, wilgotności powietrza czy stężenia CO2 w powietrzu. Tylko wtedy układ może zapewnić odpowiedni komfort i niskie koszty eksploatacji. Takim systemem jest z pewnością układ pompy ciepła aroTHERM ze sterownikiem calorMATIC 470 i dodatkowymi urządzeniami grzewczymi oraz centralą wentylacyjną recoVAIR marki Vaillant. Ste fan Żu chow ski

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Ring „MI”: OZE - pompy ciepła

energooszczędność, pompa, ciepła, powietrze, hybryda

Viessmann Nowe rozwiązania firmy Viessmann pozwalają jeszcze efektywniej wykorzystać energię środowiska naturalnego. Pozwalają również w łatwy sposób połączyć konwencjonalne z odnawialnymi źródłami energii. Nowa hybryda w ofercie firmy Viessmann składa się z pompy ciepła typu Split Vitocal 200-S, gazowego kotła kondensacyjnego Vitodens 200-W 3,2-19 kW i zasobnika warstwowego c.w.u. 130 litrów o wydajności 182 l/10 minut ciepłej wody o temperaturze 45°C. Pracą kotła i pompy ciepła w Vitocaldens 222-F steruje regulator pogodowy Vitotronic 200 typ WO1C. Na podstawie cen prądu i gazu stale kontroluje koszty ogrzewania budynku. W pierwszej kolejności

wybiera najtańszy w danym momencie sposób ogrzewania. Regulator przystosowany jest do współpracy z instalacją fotowoltaiczną. Pozwala maksymalnie wykorzystać darmowy prąd ze słońca na własne potrzeby, również do ogrzewania domu. Dodatkowa zaleta hybrydy to brak konieczności stosowania zasobnika buforowego wody grzewczej w instalacji z grzejnikami lub z zasilanym bezpośrednio ogrzewaniem podłogowym (bez zaworu mieszającego). Zmniejsza to ilość potrzebnego miejsca i obniża koszty inwestycji. Hybrydowa pompa ciepła jest idealnym sposobem na łatwą modernizację starego ogrzewania, gdy trzeba pomyśleć o wymianie wysłużonego już kotła gazowego na nowy lub gdy chcemy o przynajmniej połowę obniżyć rachunki za ogrzewanie gazem płynnym - to wszystko wykorzystując istniejące przyłącze gazu i bez konieczności dewastowania otoczenia domu i jego wnętrza.

Uzupełnieniem oferty monoblokowych pomp ciepła Viessmann jest nowa, wyjątkowo efektywna pompa Vitocal 300-A typ AWO-AC. Wykorzystuje technologię EVI i modulację mocy grzewczej, co pozwala oszczędnie ogrzewać nowe, jak i starsze budynki. Przy mroźnym powietrzu o temperaturze 20°C i wodzie grzewczej 35°C pracuje z COP 2,5 (A-20/W35 wg EN14511).

Powietrzna kaskada W nowej ofercie firmy Viessmann również popularne pompy ciepła powietrze-woda, typu Split: Vitocal 200-S, zyskały jeszcze większe możliwości zastosowania. Dla obiektów o większym zapotrzebowaniu na ciepło pompy Vitocal 200-

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

Efektywne ogrzewanie ciepłem z powietrza Monoblokowe pompy ciepła Viessmann pozwalają efektywnie wykorzystywać ciepło nawet z mroźnego powietrza. Vitocal 300-A, ze sprężarką Digital Scroll i o modulowanej mocy grzewczej, dedykowana jest dla nowego budownictwa, a jednostopniowa pompa Vitocal 350-A, z wtryskiem pary (EVI) i o wysokiej temperaturze zasilania dla budynków modernizowanych.

S można połączyć ze sobą. Łatwo w ten sposób uzyskać potrzebną moc grzewczą, łącząc w kaskadę do pięciu pomp ciepła o tej samej lub różnej mocy grzewczej. Można w ten sposób uzyskać zakres mocy grzewczej od 3 do 61,5 kW (A2/W35). Kaskada pomp ciepła może jednocześnie pracować na potrzeby centralnego ogrzewania i ogrzewaPy ta nie do... Ja ka in sta la cja z pom pa mi cie pła speł ni wy ma ga nia mi ni mal ne go se zo no we go wskaź ni ka efek tyw no ści ener ge tycz nej SCOP, okre ślo ne w pro gra mie Pro su ment? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

nia wody użytkowej lub jednocześnie dostarczać chłód i ogrzewać wodę użytkową. Specjalny algorytm sterowania poszczególnymi pompami ciepła pozwala uzyskać najwyższy roczny współczynnik efektywności SCOP pracy instalacji. W zależności od aktualnej temperatury powietrza i wody na zasilaniu ogrzewania optymalne COP jest obliczane przez regulator każdej pompy ciepła pracującej w kaskadzie, a regulator wiodącej pompy ciepła odpowiednio steruje dołączaniem i odłączaniem poszczególnych pomp ciepła. Optymalizuje również moc, z jaką pracują poszczególne pompy ciepła. Uzyskuje się w ten sposób maksymalną efektywność w każdych warunkach pracy kaskady.

się również ilość czynnika chłodniczego w układzie pompy ciepła.

Optymalne sterowanie

Skuteczne wykorzystanie ciepła z gruntu Również w pompach solanka-woda firma Viessmann udoskonaliła kilka elementów, dzięki którym pracują one jeszcze efektywniej. W pompach Vitocal typu 300 jest to nowy układ termodynamiczny pomp ciepła z efektywnymi sprężarkami Scroll - o większym zakresie temperatur dolnego źródła: od 10°C do maksymalnie +25°C, jak również wyższej temperaturze wody na zasilaniu instalacji grzewczej: do 65°C. Nowością jest również asymetryczny wymiennik ciepła dolnego i górnego źródła ciepła. Uzyskano w ten sposób jeszcze wyższą efektywność wykorzystania ciepła z gruntu, która maksymalnie wynosi >5, dla B0/W35 wg EN14511. Pompy Vitocal posiadają sprężarki spiralne firmy Copeland typu Scroll ZH (R410A), które zostały zoptymalizowane geometrycznie dla pracy w warunkach typowych dla pomp ciepła - do ogrzewania jak również pracujących w sposób odwracalny. Zapewniają one większą efektywność pompy ciepła przy niskich temperaturach parowania (dolne źródło ciepła) i wysokich temperaturach skraplania (górne źródło ciepła). Dzięki temu pompy Vitocal typu 300 posiadają jeszcze szerszy zakres pracy i wyższą efektywność sezonową instalacji. www.instalator.pl

W nowych asymetrycznych wymiennikach ciepła zwiększono kanały przepływowe po stronie solanki i wody grzewczej, a zwężono kanały po stronie czynnika chłodniczego. Uzyskano w ten sposób mniejsze opory przepływu, a tym samym mniejszy pobór energii elektrycznej przez pompy obiegowe i wzrost wartości COP. Zmniejszyła

Viessmann oferuje innowacyjną koncepcję instalacji z fotowoltaiką i pompami ciepła. Efektywnie i trwale redukuje koszty energii, maksymalnie wykorzystując prąd solarny i ciepło z gruntu, wody lub powietrza. Pompy ciepła Vitocal wyposażone są w regulator Vitotronic 200 typ WO1C, który dba o możliwie wysoki stopień wykorzystania prądu solarnego dla własnych potrzeb. Jeśli w danej chwili nie ma zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną można magazynować w postaci ciepłej wody w zasobniku. W ten sposób prąd słoneczny jest skutecznie wykorzystywany również do ogrzewania budynku - nawet w nocy. Jeszcze większe oszczędności można uzyskać, jeśli w letnie upalne dni pompa ciepła zasilana prądem słonecznym chłodzi pomieszczenia. Regulator pogodowy Vitotronic 200 typ WO1C, o wyjątkowo łatwej i intuicyjnej obsłudze, miedzy innymi: l optymalizuje pracę pompy ciepła przy współpracy z instalacją fotowoltaiczną, l posiada rozszerzoną diagnostykę układu chłodniczego, l steruje obrotami pompy pierwotnej, wtórnej i pompy ładowania ciepłej wody użytkowej, l steruje i optymalizuje pracę kaskady pomp ciepła dla jej maksymalnej efektywności, l może sterować pracą centrali wentylacyjnej Vitovent 300-F, l w zależności od pompy ciepła może sterować ogrzewaniem, chodzeniem i pracą dodatkowego źródła ciepła, np. kotła gazowego lub olejowego. Pompy Vitocal skutecznie wykorzystują ciepło z powietrza atmosferycznego, gruntu, wody gruntowej, a nawet z lodu. Wysoka efektywność ich pracy potwierdzona jest między innymi znakiem jakości Europejskiego Stowarzyszenia Pomp Ciepła: EPHA. Praktycznie każda instalacja z pompami ciepła Vitocal bez trudu spełni wymagania minimalnego sezonowego wskaźnika efektywności energetycznej SCOP, wymaganego przez program Prosument. Krzysz tof Gny ra

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Na ringu „MI”: OZE - pompy ciepła ciepła, woda, pompa, powietrze, COP

Viteco Marka VITECO od lat stawia na urządzenia nowoczesne i przyjazne środowisku naturalnemu mocnymi pozycjami w jej ofercie są pompy ciepła do przygotowania ciepłej wody użytkowej: VITECO BPC X6 oraz VITECO HPWT 3.0. Pompy ciepła VITECO wykorzystują energię cieplną zawartą w powietrzu atmosferycznym bądź wentylacyjnym budynku. Potrafią pozyskać do 80% energii z natury, dzięki czemu obniża się koszt przygotowania c.w.u. nawet do 80% w porównaniu z rozwiązaniami tradycyjnymi. Innowacyjne rozwiązania techniczne sprawiają, że urządzenia charakteryzują się wysokim wskaźnikiem COP (proporcja pomiędzy zużytą do zasilania energią elektryczną a energią cieplną pozyskaną z natury na cele grzewcze), który może wynosić nawet 1:4,5. Oba urządzenia mogą podgrzać wodę do temperatury 60°C, a w przypadku pompy BPC X6, dzięki wykorzystaniu wbudowanej grzałki elektrycznej o mocy 2 kW, nawet do temp. 70°C. Pompy ciepła VITECO mogą stać się zatem jedynym źródłem ciepła na potrzeby przygotowania c.w.u. i zabezpieczyć nawet w 100% zapotrzebowanie na ciepłą wodę typowego domu jednorodzinnego. Największe oszczędności w podgrzewaniu ciepłej wody uzyska się,

wierzchni 1 m2, wykonana ze stali nierdzewnej, umożliwia podłączenie do niej alternatywnego źródła ciepła (np. kotła gazowego lub olejowego, kotła na paliwa stałe, kominka z płaszczem wodnym, zestawu solarnego, itp.). Automatyka pompy ciepła VITECO BPC X6 umożliwia sterowanie zewnętrznym źródłem ciepła do podgrzewu wody zgromadzonej w zbiorniku urządzenia w trybie Heater, który umożliwia alternatywne sterowanie grzałką elektryczną bądź zewnętrznym źródłem ciepła. W przypadku chęci eksploatowania zewnętrznego źródła ciepła wyłączone zostają pompa ciepła oraz grzałka elektryczna, a automatyka pompy przejmuje sterowanie zewnętrznym źródłem (np. pompą cyrkulacyjną obsługującą wężownicę zbiornika).

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej Łatwy montaż - tylko 33 pln za kwartał! i obsługa urządzenia Szczegóły na www.instalator.pl jeżeli pompa ciepła wykorzystywać będzie ciepłe powietrze wentylacyjne budynku. Wykonując podmieszanie powietrza na wlocie do pompy ciepła, możemy podnieść i ustabilizować temperaturę powietrza zasysanego. Rurociąg zasysający powietrze można prowadzić w taki sposób, by zasysać powietrze z różnych pomieszczeń (np. łazienka, pralnia, kotłownia). Dzięki temu - oprócz podgrzewania c.w.u. - można zrealizować osuszanie, schładzanie bądź nawet wentylację wymuszoną pomieszczeń.

Pompa ciepła VITECO BPC X6 Pompa ciepła VITECO BPC X6 posiada 200-litrowy zbiornik wykonany ze stali nierdzewnej. Urządzenie charakteryzuje się wysoką mocą grzewczą, wynoszącą średnio 3,6 kW, przy niewielkim poborze mocy elektrycznej na poziomie 0,88 kW/h. Wbudowana w zbiorniku pompy ciepła dodatkowa wężownica o po-

Dzięki kompaktowej budowie VITECO BPC X6 wszystkie prace instalacyjne ograniczone są do minimum. Montaż sprowadza się do podłączenia hydraulicznego instalacji wodnej oraz wykonania kanałów doprowadzających i odprowadzających powietrze. Również obsługa VITECO BPC X6 nie sprawia użytkownikowi żadnych kłopotów dzięki wielofunkcyjnemu, intuicyjnemu w obsłudze panelowi sterowania z czytelnym kolorowym wyświetlaczem. Wystarczy tylko raz ustawić żądaną temperaturę wody w zbiorniku! Na standardowym wyposażeniu znajduje się również dodatkowy paPy ta nie do... Czy pom py cie pła do przy go to wa nia c.w.u. po win ny bez względ nie po sia dać atest hi gie nicz ny PZH? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

nel sterowniczy, który umożliwia sterowanie urządzeniem z innego pomieszczenia niż kotłownia. Takie rozwiązanie zdecydowanie podnosi komfort obsługi, szczególnie gdy pompa ciepła jest zlokalizowana w nisko położonych piwnicach lub odległych pomieszczeniach.

Czas podgrzewu wody Czas podgrzewu wody zgromadzonej w zbiorniku pompy ciepła VITECO BPC X6 zależny jest od aktualnych warunków atmosferycznych/otoczenia, zadanego poziomu temperatury wody w zbiorniku pompy ciepła, temperatury wody w momencie „startu” urządzenia oraz rozbioru/braku rozbioru wody ze zbiornika pompy ciepła. Przykładowe orientacyjne czasy podgrzewu: l do temperatury 35°C - 2 h 20 min (tryb Auto), 1 h 30 min (tryb Heater), l do temperatury 55°C - 4 h 40 min (tryb Auto), 2 h 40 min (tryb Heater), l do temperatury 70°C - 5 h 40 min (tryb Auto), 3 h 40 min (tryb Heater). Jeśli w trybie Auto będzie ustawiana temperatura wyższa niż 60°C, wówczas automatycznie dla dogrzania wody uruchamiana będzie dodatkowo grzałka elektryczna. Pompa ciepła bez dodatkowego źródła ciepła wygrzewa wodę do temperatury 60°C. Powyższych danych nie należy traktować jako parametrów stałych, gdyż są one zależne od zmieniających się warunków pracy pompy ciepła. Wartości te należy traktować orientacyjnie.

Najważniejsze cechy VITECO BPC X6 moc grzewcza 3600 W, wbudowana dodatkowa grzałka elektryczna o mocy 2000 W, l wbudowane zabezpieczenie elektryczne chroniące urządzenie przed przepięciami i zwarciami, l na wyposażeniu termostatyczny zawór bezpieczeństwa (10 barów/90°C), l zasobnik c.w.u. o pojemności 200 l, wykonany ze stali nierdzewnej, l dodatkowa wężownica o powierzchni 1 m2, wykonana ze stali nierdzewnej, l temperatura c.w.u. (bez grzałki elektrycznej): 60°C, l maksymalna temperatura c.w.u. (z grzałką elektryczną): 70°C, l l

www.instalator.pl

zakres temperatur powietrza dla pracy pompy ciepła: od -7°C do 43°C, l natężenie dźwięku: 45 dB, l wysokość pompy ciepła: 1670 mm, l waga pompy ciepła: 69 kg, l atest higieniczny PZH, l gwarancja podstawowa: 24 miesiące, l gwa ran cja wy dłu żo na: 5 lat (wa runkowana corocznymi przeglądami serwisowymi). l

Pompa ciepła VITECO HPWT 3.0 Urządzenie to można podłączyć do każdego istniejącego zbiornika. Dzięki temu nadaje się zarówno do realizowania nowych inwestycji, jak i modernizacji istniejących instalacji grzewczych. Konstrukcja VITECO HPWT 3.0 oparta jest o wymiennik ciepła z czynnikiem roboczym - wodą: Shell

in Tube. W wymienniku tym do przepływającej wody oddawane jest ciepło sprężonego czynnika roboczego (R410a). Unikalna budowa wymiennika sprawia, że przy stosunkowo małych wymiarach i objętości może przekazać dużą moc, a co za tym idzie - dużą ilość ciepła. Sprawność układu podnosi wymiennik ciepła parownika pokryty specjalną warstwą hydrofilową, która zapobiega przyleganiu zanieczyszczeń do lamelek wymiennika. Dzięki temu znacznie wzrasta jego efektywność, a tym samym ograniczona zostaje częstotliwość konserwacji. Pompę ciepła VITECO HPWT 3.0 można podłączyć zarówno do wężownicy wbudowanej w zbiorniku wodnym, jak i bezpośrednio do obiegu wody wodociągowej, gdyż urządzenie posiada atest higieniczny PZH. Ró ż n o r o d n o ś ć podłączeń ze zbiornikiem sprawia, że pompa ciepła adaptuje się do wszystkich warunków układu grzewczego i ze wszystkimi zbiornikami c.w.u. Całym systemem zarządza automatyka z czytelnym wyświetlaczem.

Funkcje Funkcje realizowane w obrębie automatyki: l programator czasowy ustawiany w 2 przedziałach, l pełna kontrola temperatur powietrza na wlocie i wylocie z pompy ciepła, l kontrola temperatury skraplacza pompy ciepła, l podgląd na wszystkie stany pracy urządzenia, l funk cja au to star tu przy za ni ku prądu, l autotest pompy ciepła (Elektroniczna Samokontrola Urządzenia), l ochrona kompresora przed tzw. Zimnym Startem (podgrzew oleju), l cotygodniowe termiczne uzdatnianie wody, l regulacja odszraniania do -20°C, l moż li wość re gu la cji ze wnętrz nej grzałki elektrycznej. Je rzy Per ges

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Jakie będzie ogrzewanie budynków w przyszłości - elektryczne?

Podłogówka pod posadzką Planując obecnie sposób ogrzewania nowych budynków, warto sobie zadać pytanie: czy te systemy ogrzewania, które do tej pory były planowane, następnie projektowane i realizowane, będą sprawdzały się w najbliższej przyszłości, czyli za 5, 10, 15 lat? Jak zapowiedziałem w poprzednim artykule („Kable w gładzi betonowej”, „Ma ga zyn In sta la to ra” 9/2014) omówię obecnie montaż ogrzewania podłogowego wykonywanego bezpośrednio pod posadzką w postaci mat grzejnych lub ultracienkich przewodów grzejnych. Tam, gdzie ze względów konstrukcyjnych lub braku możliwości podniesienia poziomu podłogi zainstalowanie tradycyjnych przewodów grzejnych jest niemożliwe, przy renowacji starych podłóg stosuje się maty grzejne lub cienkie przewody grzejne. Maty lub przewody grzejne instalowane są w warstwie kleju lub w wylewce samopoziomującej bezpośrednio pod posadzką. Stosowane są zazwyczaj jako ogrzewanie uzupełniające w celu uzyskania tzw. efektu ciepłej podłogi. Mogą również stanowić podstawowy system grzejny. Maty lub przewody można układać na posadzkach betonowych, jak również na starych płytkach ceramicznych, na lastryku czy na płytach wiórowych i innych drewnopochodnych odpornych na wilgoć lub na thermopanelach izolacyjnych. W przypadku dużych powierzchni, jak również powierzchni o różnorodnych kształtach, zalecane jest stosowanie ultra cienkich przewodów grzejnych. Należy przy tym zwrócić szczególną uwagę, gdy mamy do czynienia z remontowanymi posadzkami, aby nie zapomnieć przed położeniem ogrzewania podłogowego o sprawdzeniu, czy istnieje pod nimi izolacja termiczna. Jeśli jej nie ma i nie chcemy likwidować starej podłogi (ze względu na duży koszt takiego przedsięwzięcia), lecz ułożyć na niej nasze ogrzewanie podłogowe, to również jest to możliwe. Wtedy najlepiej

zastosować system izolacji w postaci paneli termoizolacyjnych. Izolację termiczną stanowi w nich polistyren ekstradowany (XPS) typu thermopanel, na którym bezpośrednio można układać wszystkie rodzaje posadzek, wcześniej montując ogrzewanie podłogowe w postaci mat lub ultracienkich przewodów grzejnych (rys.). Panele termoizolacyjne mają też dodat-

w dowolnie zaprojektowany sposób (np. w karo), co przy dylatacjach jest utrudnione lub niemożliwe. Panele termoizolacyjne mogą być montowane bezpośrednio na podłoże betonowe, lastryko lub drewnopochodne i są polecane w systemach elektrycznego ogrzewania podłogowego jako wysokiej jakości izolacja termiczna. Najbardziej popularne grubości tych płyt wynoszą od 6 do 50 mm, a ich wymiary 600 x 1250 mm.

Budowa maty Mata grzejna składa się z cienkiego przewodu grzejnego przymocowanego do siatki z tworzywa sztucznego o szerokości najczęściej 50 cm, zakończonego przewodem zasilającym (tzw. zimnym) o długości ok. 4 m. Wyróżniamy maty grzejne dwużyłowe o jednostronnym zasilaniu i jednożyłowe o dwustronnym zasilaniu prądem. Ze względu na konstrukcję maty dwużyłowe są o ok. 1 mm grubsze od mat jednożyłowych i grubości te kształtują się od 34 mm. Maty jednostronnie zasilane (dwużyłowe) są prostsze w układaniu, ponieważ mają jeden przewód zasilający. Maty dwustronnie zasilane (jednożyłowe) są trudniejsze w układaniu, ponieważ dwa przewody zasilające trzeba doprowadzić do puszki elektrycznej. Z uwagi na niewielką grubość stosuje się je tam, gdzie nie można zbytnio podnieść poziomu podłogi. Moce mat grzejnych wynoszą najczęściej od 100 do 160 W/m2. Są też wyjątki o mniejszych mocach rzędu 6070 W/m2, które służą do montażu pod podłogi typu panele podłogowe, drewnopochodne lub deski wielowarstwowe. Maty o mocach wyższych, np. 160 W/m2, mogą być instalowane wyłącznie pod posadzkami ceramicznymi. Maty grzejne o mocach niższych, np. 100 W/m2 mogą być instalowane pod każdym typem posadzki. Wybór odpowiedniego typu maty grzejnej zależy

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

kową zaletę, a mianowicie po ich ułożeniu tworzy się izolacyjna podłoga pływająca i nie ma potrzeby wykonywania przerw dylatacyjnych w posadzce, szczególnie przy większych powierzchniach grzejnych. By poprawić stylistykę, posadzkę możemy układać

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

od rodzaju ogrzewania (czy planujemy dogrzewanie, czy też zasadnicze ogrzewanie) od rodzaju pomieszczenia i wielkości wolnej, niezabudowanej powierzchni grzejnej.

Dobór Dobierając wymiary maty grzejnej, należy rozplanować jej ułożenie na powierzchni posadzki wolnej od zabudowy. Powierzchnia maty grzejnej musi być równa powierzchni niezabudowanej lub nieco mniejsza. Gdy jest mniejsza, matę należy tak ułożyć, aby ewentualne powierzchnie nieogrzane znalazły się przy ścianach. Przy kład: l powierzchnia łazienki: 2,80 m x 2,80 m = 7,84 m2 l po wierzch nia nie za bu do wa na: 5,92 m2, l powierzchnia maty grzejnej wyniesie: 5,5 lub 5 m2 - zależnie od rodzaju dostępnej maty u producenta systemu. Wybierając matę grzejną jednostronnie zasilaną lub dwustronnie

10 (194), październik 2014

zasilaną należy pamiętać, że konieczne jest doprowadzenie przewodów zasilających maty (długość 4 m) do puszki elektrycznej, w której umieszczony będzie regulator temperatury. Wybór mocy maty grzejnej będzie zależał od całkowitego zapotrzebowania na ciepło oraz wielkości powierzchni niezabudowanej pomieszczenia. W przypadku, gdy mata będzie stanowiła dodatkowe źródło ciepła, a użytkownikowi będzie zależało jedynie na uzyskaniu „efektu ciepłej podłogi”, należy wybrać matę o mocy 100 W/m2. Przystępując do układania maty grzejnej, należy pamiętać, że: l nie wol no prze ci nać ani skra cać przewodu grzejnego (rys. 2), l aby dopasować maty do rozmiaru i kształtu powierzchni, która będzie ogrzewana, można ciąć jedynie siatkę, do której przymocowany jest przewód, l ma ty grzej nej nie wol no pod da wać nadmiernemu naciąganiu i naprężaniu,

maty grzejnej nie należy instalować w miejscach, w których przewidziano stałą zabudowę, l mata nie może przecinać szczelin dylatacyjnych w podłodze, l podłączenie do sieci elektrycznej należy powierzyć elektrykowi z uprawnieniami, l do przymocowania mat do podłoża należy użyć zaprawy klejowej przystosowanej do ogrzewania podłogowego, l maty grzejne powinny być instalowane w odległości co najmniej 10 cm od innych źródeł ciepła, takich jak kanały dymowe, rury ciepłej wody i c.o., l wskazane jest, aby matę przyklejać przewodami grzejnymi do dołu, aby siatka chroniła przewody przed ewentualnymi uszkodzeniami. W następnym odcinku przedstawię Państwu poszczególne czynności związane z układaniem maty grzejnej. l

Ja cek Kar pie siuk W artykule wykorzystano rysunki firmy Elektra i Elektra Kardo.

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Ciepła woda użytkowa z instalacji solarnej - zagrożenia

Cyrkulacja Legionelli Niniejszy artykuł dotyczy małych instalacji solarnych, jakie są budowane na potrzeby ciepłej wody użytkowej w domach jednorodzinnych. Instalacje solarne do podgrzewania ciepłej wody użytkowej są powszechnie budowane w naszym kraju dzięki zaletom samych instalacji, jak i wspomaganiu finansowemu przez różne instytucje krajowe i europejskie. Oprócz zalet i korzyści, jakie dają instalacje solarne, występują również pewne zagrożenia dla ich użytkowników, o których się często nie wie lub nie przywiązuje do nich należytej wagi, jak wynika z praktyki. Niniejszy artykuł dotyczy małych instalacji solarnych, jakie są budowane na potrzeby ciepłej wody użytkowej w domach jednorodzinnych.

Rodzaje błędów

pewne zagrożenia dla użytkowników. Autor projektu instalacji solarnej jest tą „Podstawową Instytucją”, która wykonuje prawidłowy, zgodny ze sztuką budowlaną projekt instalacji i która ma zagwarantować prawidłowe i bezpieczne działanie tej instalacji - oczywiście przy prawidłowej eksploatacji instalacji przez użytkownika i przy prawidłowej jej obsłudze serwisowej. Odpowiedzialność ponosi również instalator instalacji solarnej, jeśli dopuści się odstępstw od wytycznych prawidłowego projektu, i serwisant, jeśli po corocznym przeglądzie technicznym nie przekaże użytkownikowi w pełni sprawnej i bezpiecznie działającej instalacji. W praktyce dość często zdarza się, że doświadczony instalator zauważa błędy w projekcie instalacji solarnej i zgłasza je projektantowi w celu skorygowania. Projektant jednak nie

przyznaje mu racji i nie dokonuje poprawek w projekcie. Co w takiej sytuacji ma zrobić instalator? To temat na ewentualny kolejny artykuł. Według danych statystycznych, jakie można było znaleźć u naszych zachodnich sąsiadów (2009 r.), przyczynami wadliwie działających instalacji solarnych w ok. 45% przypadków były błędy popełnione przez projektantów. Dalsze 40% błędów określono jako błędy wykonawcze, popełnione przez instalatorów, pozostałe jako wady fabryczne podzespołów. Jak jest w naszym kraju, nie wiadomo, ponieważ nie istnieją takie opracowania statystyczne. Można przypuszczać, że od roku 2009 do dzisiaj nastąpił znaczny postęp na każdym etapie budowy instalacji solarnych do podgrzewania wody użytkowej i wytykanie błędów realizatorom i użytkownikom instalacji solarnych jest nieuzasadnione. Niestety tak nie jest. Istnieją ciągle poważne błędy w instalacjach solarnych do podgrzewania wody

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl O błędach w instalacjach solarnych napisano już wiele artykułów, również na łamach poczytnego czasopisma, jakim jest „Ma ga zyn In sta la to ra”. Na użytek tego artykułu podzielmy wszystkie błędy w instalacjach solarnych na: 1. wpływające na złe funkcjonowanie instalacji solarnej, 2. zagrażające bezpieczeństwu użytkowników. W niniejszym artykule zostaną omówione błędy dotyczące punktu 2, o których niewiele się mówi i pisze w porównaniu do tych w punkcie 1 naszego umownego podziału błędów. Budowa instalacji solarnej do podgrzewania wody użytkowej powinna być realizowana na podstawie profesjonalnego projektu wykonawczego. Projekt powinien zawierać m.in.: odnośne wyliczenia techniczne, rysunek techniczny instalacji, wyszczególnienie materiałów, opis wykonania instalacji i wykaz odnośnych przepisów prawnych. Te oczywiste informacje dotyczące projektu są o tyle ważne, że instalacja solarna, jak większość urządzeń technicznych, oprócz realizacji pożytecznych funkcji, niesie ze sobą również

Rys. Schemat instalacji solarnej dla domu jednorodzinnego. 1. Kolektor solarny. 2. Regulator solarny. 3. Stacja solarna. 4. Zasobnik solarny (biwalentny). 5. Grzałka elektryczna. 6. Kocioł. 7. Regulator kotła. 8. Obieg grzewczy. TZM - termostatyczny zawór mieszający, PLeg - pompa cyrkulacyjna legionella, PMet - przewód metalowy. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

użytkowej i są to błędy, które mają swój początek na etapie projektów. Na podstawie projektów instalacji solarnych dla domów jednorodzinnych, jakie można w dużych ilościach znaleźć w internecie, wyraźnie widać, że projektanci nie przywiązują wagi do co najmniej trzech zagrożeń, które stwarzają realne niebezpieczeństwa dla użytkowników; l zagrożenie zbyt wysoką temperaturą ciepłej (gorącej) wody na punktach poboru, l zagrożenie zakażeniem bakterią Legionella, l zagrożenie wynikające ze złego doboru materiałów dla przewodu z ciepłą (gorącą) wodą. Na rysunku przedstawiono najczęściej występujący w projektach schemat instalacji solarnej. Schemat jest pokazany bardziej w formie „marketingowej” niż według zasad rysunku technicznego. Dzięki temu ma lepszą czytelność. W wersji pierwotnej schemat nie zawierał zaworu mieszającego, który został dorysowany (ZM), i dodatkowej instalacji (PLeg). Instalacja solarna podgrzewa wodę w zasobniku o odpowiedniej pojemności, zwykle nie mniejszej niż 300 dm3. Uzyskiwana temperatura wody może wynosić nawet 95°C, zgodnie z powszechną i słuszną tendencją, by wykorzystać jak najwięcej energii słonecznej. Tak gorącej wody nie można podać bezpośrednio do punktów poboru - umywalki, prysznica czy wanny - ponieważ grozi to poparzeniem co najmniej drugiego stopnia. Zabraniają też tego odnośne przepisy budowlane, uwzględniające zasady bezpieczeństwa, cyt: „§ 120. 2. Instalacja ciepłej wody powinna zapewniać uzyskanie w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 55°C i nie wyższej niż 60°C, przy czym instalacja ta powinna umożliwiać przeprowadzanie jej okresowej dezynfekcji termicznej przy temperaturze wody nie niższej niż 70°C” (Dz.U. 75/2002, poz. 690).

10 (194), październik 2014

woduje mieszanie wody gorącej i zimnej, i w zależności od ustawienia, można otrzymywać wodę ciepłą za zaworem w zakresie temperatur od 35 do 65°C. Takie rozwiązanie jest stosowane w dużej części projektów technicznych instalacji solarnych i w praktyce, jednak nie we wszystkich. Stąd ta uwaga. Znacznie gorzej przedstawia się kwestia zabezpieczenia ciepłej wody użytkowej przed bakteriami Legionella w instalacjach solarnych. Problem dotyczy zasobników z podwójną wężownicą grzewczą, tzw. biwalentnych, w których w dolnej części znajduje się wężownica solarna, a w górnej wężownica grzewcza połączona z kotłem. O zagrożeniach, jakie stwarzają bakterie Legionella, można się dowiedzieć wystarczająco dokładnie na podstawie znakomitego artykułu dra. Sławomira Biłozora: „Legionella - jak unikać zagrożeń. Sposoby na mikroby”, („Ma ga zyn In sta la to ra” nr 1(173), sty czeń 2013). Autor podaje dodatkowo odnośną literaturę i przepisy prawne.

Instalacja solarna nagrzewa wodę w całej objętości zasobnika i, jeśli temperatura wody osiąga wartość 70°C lub większą, nie ma niebezpieczeństwa rozwoju bakterii Legionella. Realizowana jest jednocześnie tzw. dezynfekcja termiczna zasobnika. Bakterie Legionella giną całkowicie w tej temperaturze. Sytuacja wygląda zupełnie inaczej, gdy woda w zasobniku solarnym, biwalentnym, podgrzewana jest kotłem poprzez górną wężownicę lub grzałką elektryczną, która jest najczęściej umieszczona w połowie wysokości zasobnika. Wówczas woda osiąga wyższą temperaturę tylko w obszarze wężownicy górnej lub powyżej grzałki elektrycznej, co stanowi ok. 1/2 objętości zasobnika. Ponadto maksymalna temperatura tej wody rzadko przekracza wartość 70°C. Z praktyki wiadomo, że instalatorzy i użytkownicy ustawiają temperaturę wody użytkowej w zasobniku, grzanej kotłem i górną wężownicą lub grzałką elektryczną, w zakresie 45-60°C, a więc poniżej temperatury

Zabezpieczenia Zabezpieczeniem przed zbyt wysoką temperaturą wody w punktach czerpalnych jest automatyczny zawór termostatyczny, montowany na przewodzie gorącej wody, do którego podłącza się przewód wody zimnej. Zawór powww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dezynfekcji termicznej i likwidacji bakterii Legionella. Występują tu więc dwa niekorzystne zjawiska: nie cała woda w zasobniku jest podgrzewana i nie jest osiągana temperatura rzędu 70°C. Aby zachować bezpieczeństwo użytkowania wody ciepłej i ochronić użytkowników przed groźnym skażeniem, należy przeprowadzać okresowo (zalecane jeden raz na tydzień) dezynfekcję termiczną całej objętości wody w zasobniku. Można to przeprowadzić za pomocą grzania wody kotłem i górną wężownicą tylko w przypadku zastosowania dodatkowej instalacji cyrkulacyjnej („cyrkulacja Legionelli”), która w czasie podgrzewania wody będzie cyrkulować wodę zasobnika i dzięki temu umożliwi nagrzanie jej w całej objętości. Na rysunku została dorysowana „cyrkulacja Legionelli” razem z pompą (PLeg) w odpowiednim miejscu instalacji ciepłej wody użytkowej. Współczesne kotły i regulatory, stosowane w instalacjach centralnego ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej, są zaprogramowane do obsługi procedury dezynfekcji termicznej zasobnika wody użytkowej i sterowania pompą cyrkulacyjną. Odpowiednie ustawienie regulatora umożliwia okresowe przeprowadzenie dezynfekcji termicznej w cyklu automatycznym. Przy jednoczesnym zastosowaniu zaworu mieszającego na instalacji ciepłej wody użytkownik będzie zabezpieczony zarówno przed zakażeniem bakteryjnym, jak i przed oparzeniami gorącą wodą.

Naczynie przeponowe Warto przy tej okazji zwrócić uwagę na jeden z elementów instalacji ciepłej wody użytkowej, który przyczynia się do szybszego, biologicznego skażenia wody w zasobniku. Instalacje ciepłej wody użytkowej są wyposażane w większości w naczynie przeponowe, które mają za zadanie kompensację przyrostu objętości podgrzewanej wody i zapobiegania wypływowi wody z zaworu bezpieczeństwa. Najbardziej rozpowszechnione są naczynia „ślepe”, w których woda zalega. Naczynia te stanowią swego rodzaju „inkubator” flory bakteryjnej i przy każdym pobieraniu z kranu ciepłej wody przekazują porcję wody („zaczyn” flory bakteryjnej) do zasobnika. Rozwiązanie tego problemu sprowadza się do:

10 (194), październik 2014

l niestosowania naczynia przeponowego w instalacji ciepłej wody i akceptowania wypływu wody z zaworu bezpieczeństwa, co preferują niektóre firmy dostarczające urządzenia grzewcze na nasz rynek; należy tutaj zadbać o odprowadzenie do kanalizacji wyciekającej wody z zaworu; l zastosowania naczyń przeponowych-przepływowych, w których część lub całość wody zimnej, zanim wpłynie z wodociągu do zasobnika, przepływa przez naczynie przeponowe; w takim naczyniu znajduje się cały czas świeża woda, pozbawiona flory bakteryjnej i nie jest ono „inkubatorem” flory bakteryjnej skażającej wodę w zasobniku;

Za krótka instalacja... Maksymalna temperatura wody w solarnych zasobnikach ciepłej wody może osiągać wartość 95°C w zależności od typu urządzeń, ich producenta i odnośnych dopuszczeń. Występują jednak specyficzne i trudne do przewidzenia sytuacje, w których woda w zasobniku może osiągnąć jeszcze wyższą temperaturę, nawet powyżej 100°C, mimo właściwego ustawienia regulatora solarnego, który powyżej ustawionej, dopuszczalnej temperatury wody w zasobniku wyłącza całkowicie instalację solarną. Może się to zdarzyć w „krótkiej” instalacji solarnej, w której jest niewielka długość przewodów (zasilającego i powrotnego) od kolektorów słonecznych do zasobnika. Niektórzy producenci ciśnieniowych zestawów solarnych zalecają długość przewodów od kolektorów do zasobnika nie mniejszą niż 6 metrów. Co może zaistnieć przy zbyt krótkich przewodach?

Stagnacja temperatury Najwięcej problemów w instalacjach solarnych występuje podczas tzw. stagnacji, tj. w okresie, kiedy ciepło nie jest odbierane z kolektorów słonecznych. W okresie stagnacji zasobnik jest w pełni naładowany i woda ma w nim maksymalna temperaturę, np. 95°C. W takim stanie temperatura samych kolektorów w upalny dzień może osiągać 200°C i więcej. Ciepło z kolektorów może być jednak przenoszone dalej do zasobnika, tym razem oboma przewodami (zasilającym i powrotnym), by podnosić temperaturę wody. Będzie się to odbywało

nie poprzez cyrkulację cieczy solarnej, pompa bowiem jest wyłączona, lecz przez materiał miedzianych rur, które „chętnie” przewodzą ciepło, i które są od zewnątrz zaizolowane termicznie. Jakie to stwarza niebezpieczeństwo? Wysoka temperatura wody użytkowej w zasobniku wymaga odpowiedniego przewodu, spełniającego wymagania temperaturowe i ciśnienia. Nie może to być przewód np. z tworzywa sztucznego, który ma dopuszczenie do zbyt niskiej temperatury i zbyt niskiego ciśnienia. Konsekwencją zastosowania takiego przewodu będzie co najmniej jego zniszczenie poprzez pęknięcie lub perforację. Jeśli awaria zakończy się tylko na tym, będzie można mówić o „szczęściu w nieszczęściu”. Możliwe jest jednak „nieszczęście w nieszczęściu” polegające na eksplozji zasobnika, ze wszystkimi dalszymi konsekwencjami, podobnie jak to się zdarza z przegrzanymi kotłami centralnego ogrzewania. Kiedy może dojść do eksplozji? Zawsze wtedy, gdy woda w zamkniętym zbiorniku ma temperaturę powyżej 100°C i zostanie obniżone jej ciśnienie do poziomu ciśnienia atmosferycznego. Następuje wówczas tzw. wrzenie objętościowe, czyli eksplozja. Temperatura wrzenia wody w ciśnieniu atmosferycznym wynosi 100°C i podnosi się wraz z ciśnieniem. Przy ciśnieniu wody 2 bary temperatura wrzenia wynosi 121°C. Przegrzana woda w odpowiednio wyższym ciśnieniu jest dalej wodą (cieczą), gdy ciśnienie spadnie do zbyt niskiego „chce” być parą (gazem) o znacznie większej objętości. Tak więc odcinek przewodu hydraulicznego ciepłej wody od zasobnika solarnego do zaworu mieszającego powinien być wykonany z rury metalowej, odpornej na temperaturę i ciśnienie. Na rysunku zaznaczono ten odcinek przewodu symbolem „RM”. Opisane wyżej zagrożenia są ważne nie tylko ze względu na bezpieczeństwo użytkownika, ale również na bezpieczeństwo projektanta, instalatora, serwisanta i dostawcy urządzeń grzewczych i armatury hydraulicznej. Awaria, w której użytkownik zostanie poszkodowany, będzie obciążać odpowiedzialnością, przed komisją powypadkową, wszystkich uczestników wykonanej instalacji solarnej. dr inż. Jan Sie dla czek www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

pompa ciepła, moduł, zawory mieszające

Nowości w „Magazynie Instalatora” Zawory mieszające Od września tego roku Womix wprowadził na rynek nową linię zaworów mieszających MIX M. Konstrukcyjnie zawory mieszające MIX M niczym nie różnią się od produktów spotykanych w handlu. Korpus, grzyb oraz pokrywa zaworu wykonane są z mosiądzu. Uszczelnienie wałka jako uszczelnienie dynamiczne standardowo zapewniono dwoma o-ringami EPDM. Niewątpliwą zaletą gwintowanych zaworów MIX M jest ich szeroka gama, co znaczy, że zawory te występują w szerokim zakresie średnic - od 3/4 do 2''. Dodatkowo dla dopasowania zaworu do projektowanej lub istniejącej instalacji mieszacze wykonywane są dla kilku kv dla tej samej średnicy. Na przykład średnica 3/4'' występuje aż w trzech różnych wykonaniach dla wartości kv: 4, 6 i 8. Dodatkową zaletą zaworów MIX M jest czerwona skala wizualizująca położenie grzyba zaworu, a więc pokazująca stopień zmieszania czynnika. Skala ta wykonana jest dwukierunkowo (od 0 do 10 i odwrotnie), dzięki czemu możemy mieć właściwą wizualizację dla różnych sposobów zamontowania zaworu. Dzięki bardzo łatwemu sposobowi przestawienia skali czynność tę może wykonać zarówno instalator montujący zawór, jak również użytkownik. Zawory mieszające MIX M mogą pracować samodzielnie, jednak w pełni

www.instalator.pl

zostaną wykorzystane, gdy zamontujemy je wspólnie z siłownikami obrotowymi MP, które podłączamy do automatyki kotłowej.

przeglądarka stron www z obsługą JavaScript oraz jQueryMobile.

Zdalna obsługa

Panasonic wprowadził na rynek nową wydajną jednostkę wewnętrzną pompy ciepła Aquarea typu All-In-One. Rozwiązanie w jednej obudowie obejmuje moduł hydrauliczny Aquarea oraz 200-litrowy zasobnik c.w.u. Jednostka jest łatwa w instalacji i charakteryzuje się wysokim współczynnikiem COP sięgającym poziomu 5,0. All-In-One to nowa jednostka wewnętrzna pompy ciepła Panasonic Aquarea, która w jednej obudowie integruje moduł hydrauliczny do podgrzewania wody ze zbiornikiem c.w.u. W skład serii wchodzi typoszereg trzech modułów o wydajności od 3 do 16 kW, przeznaczonych do współpracy z agregatami zasilanymi jedno- lub 3-fazowo. Z kolei zbiornik c.w.u. ma pojemność 200 l i jest wykonany ze stali nierdzewnej, a otaczająca go izolacja ogranicza straty energii. Duża powierzchnia wymiany ciepła podnosi wydajność urządzenia i skraca czas potrzebny do podgrzania wody użytkowej. Dzięki zastosowanym rozwiązaniom udało się uzyskać wysoki współczynnik COP sięgający poziomu 5,0, co świadczy o wysokiej efektywności pompy ciepła. Dzięki opracowanej przez specjalistów Panasonic konstrukcji - moduł All-In-One eliminuje także wiele problemów, które pojawiają się w urządzeniach innych producentów. Najczęściej są one związane z instalacją i wynikają z utrudnionego dostępu do orurowania oraz przewodów elektrycznych znajdujących się z tyłu jednostek. W nowej jednostce Panasonic zostały one umieszczone w jej dolnej części, a dostęp do nich wiedzie przez 15centymetrowy prześwit.

WebManipulator to moduł komunikacji z centralą firmy Pro-Vent z poziomu sieci domowej LAN, WiFi. Przy odpowiedniej konfiguracji sieci możliwy jest również zdalny dostęp z sieci internet. Dzięki nowej aplikacji z poziomu dowolnego komputera lub smartfona, z dostępem do sieci domowej: l moż li wa jest zmia na wy daj no ści centrali, l moż na usta wić tem pe ra tu rę na wiewu, l można włączyć lub wyłączyć obsługę GWC lub bypassu, l i inne. Nowy webmanipulator umożliwia pełną obsługę zdalną sytemu wentylacji. Dostęp do ustawień centrali możliwy jest z poziomu aplikacji stworzonej na system Android lub z poziomu przeglądarki stron www. Użycie przeglądarki stron www umożliwia sterowanie pracą centrali z poziomu dowolnego smartfona, tabletu czy komputera PC. Nieistotny jest w tym przypadku system operacyjny, jak np. Windows, Linux (komputery PC), WindowsPhone, iOS (iPhone), Android (smartfony) itd. Warunkiem dostępu do centrali jest jedynie zainstalowana w urządzeniu graficzna

PC z nowym modułem

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Instalacje odpylania dla urządzeń grzewczych małej mocy na paliwa stałe

Paragrafy na emisję Artykuł zawiera omówienie podstawowych zagadnień związanych z emisją pyłu z instalacji spalania małej mocy, opalanych węglem i biomasą. W artykule przedstawiony został przegląd odnośnych regulacji prawnych, zarówno krajowych, jak i unijnych, w tym dyrektyw, norm produktowych i standardów testowania. Omowiono wybrane techniczne możliwości ograniczenia emisji pyłu z urządzeń grzewczych, w szczególności filtry tkaninowe i elektrofiltry. Wskazano kluczowe cechy techniczne i wskaźniki ekonomiczne decydujące o możliwości skutecznego zastosowania określonych urządzeń odpylających. Konieczność ograniczania emisji zanieczyszczeń, w tym pyłu z instalacji spalania małej mocy, jest jednym z kluczowych wymagań dla osiągnięcia poprawy jakości powietrza. Strategia tematyczna Czystego Powietrza (Clean Air for Europe CAFE) zwraca szczególną uwagę na tzw. małe obiekty spalania. Realizacja założeń strategii wymaga intensywnych działań w sektorze indywidualnego i komunalnego ogrzewnictwa. Dla stymulowania tych działań od wielu lat podejmowane są działania ukierunkowane na opracowanie i wdrożenie odpowiednich uregulowań prawnych oraz technicznych metod ograniczenia emisji zanieczysczeń do atmosfery. Celem artykułu jest przybliżenie tematyki zwiazanej z emisją pyłu z instalacji spalania małej mocy i techniczymi możliwościami jej ograniczenia. Niniejszy artykuł zawiera analizę aktualnego stanu odnośnych uregulowań prawnych, zarówno krajowych, jak i unijnych. W pracy omówiono kluczowe parametry wpływające na emisję zanieczyszczeń, w szczególności pyłu z instalacji spalania małej mocy. Przedstawiono techniczne możliwości ograniczenia ich emisji, tj. urzadzenia odpylające aktualnie wprowadzane na rynek.

Aktualny stan prawny Krajowe uregulowania prawne w zakresie spalania paliw nie zawierają wymagań w zakresie dopuszczalnych wartości emisji pyłu i innych zanieczyszczeń z instalacji spalania paliw, w tym paliw stałych, o mocy poniżej 1 MWth. Obowiązujące Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22.04.2011 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji spalania dotyczy źródeł o mocy powyżej 1 MW. Przygotowywaną nowelizacją zamierza się objąć (poszerzyć) instalacje spalnia paliw stałych o mocy powyżej 0,5, a poniżej 1 MW. Stanadardy są takie same jak dla instalacji o mocy < 50 MW. Graniczne Wielkości Emisji (GWE) wynoszą 100 mg/mn3 przy referencyjnym stężeniu pyłu na poziomie 6%. Planowane jest również zaostrzenie wymogów norm produktowych w związku z wprowadzeniem dy-

rektyw produktowych, w tym Ekoproduktu (EcoDesign). W tym przypadku GWE zróżnicowane jest w zależności od typu paliwa i rodzaju urządzenia. Dla przykładu w przypadku kotłów i pieców peletowych oraz kotłów opalanych węglem GWE wynosi 50 mg/mn3, przy 13% O2. Kolejnym aktem prawnym odnoszącym się do omawianych urządzeń jest konwencja z 1979 r. o transgranicznym przenoszeniu zanieczyszczeń powietrza „Convention on Long-range Transboundary Air Pollution” - znowelizowana 10.12.2012 r. Zalecane GWE dla nowych kotłów i pieców procesowych o mocy od 100 kW do 1 MW wynoszą również 50 mg/mn3, przy 6% O2. Urządzenia grzewcze podlegają także normom produktowym, takim jak PN-EN 303-5:2012. GWE dla spalania paliw w stałych kotłach małej mocy (poniżej 0,5 MW) według znowelizowanej normy wynosi 40 mg/mn3, przy 10% O2, dla najwyższej, tj. 5 klasy automatycznych urządzeń opalanych węglem i biomasą.

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Sposoby ograniczania emisji Wyróżnia się cztery sposoby zmniejszania uciążliwości procesów spalania: l oczyszczanie paliwa - usuwanie zanieczyszczeń z paliwa przed spalaniem, stosowanie stałych paliw niskoemisyjnych, paliw gazowych, ciekłych [3]. l technologie czystego spalania - modyfikacja komór spalania, palników, dodatek addytywów do spalanego paliwa (zgazowanie, odgazowanie, upłynnianie). l wtórne metody ograniczenia emisji - urządzenia odpylające; filtry, odpylacze odśrodkowe, inercyjne, elektrofiltry [1, 2], skrubery itp. Dobór odpowiedniego odpylacza dla danego procesu jest uzależniony od charakterystyki technicznicznej instalacji, ale także uwarunkowań ekonomicznych. Kluczowe są również wymagania stawiane jakości emitowanych spalin - regulacje prawne w zakresie dopuszczalnych norm emisji ze spalania paliw.

Odpylacze dla instalacji spalania małej mocy Ograniczenia techniczne, w przypadku instalacji spalania malej mocy, związane z charakterystyką źródła emisji wynikają przede wszystkim ze skali urządzeń. Sprawiają one, że brak jest uzasadnienia dla zastosowania technik oczyszczania gazów odlotowych powszechnie spotykanych w instalacjach o większej mocy, np. w sektorze energetyki zawodowej. Ograniczenia techniczne są ściśle powiązane w tym przypadku z aspektami ekonomicznymi, tj. kosztami inwestycyjnymi i eksploatacyjnymi urządzeń oczyszczania spalin, akceptowalnymi z punktu widzenia indywidualnego użytkownika instalacji. Nie bez znaczenia jest istotny czynnik ludzki w znaczącym stopniu limitujący warianty konstrukcyjne ze względu na wymóg prostej i nieuciążliwej obsługi. Biorąc powyższe pod uwagę, konieczne wydaje się dostosowanie znanych technologii oczyszczania spalin z instalacji małej mocy do ich szczególnej charakterystyki. Spośród przedstawionych wyżej typowych rozwiązań technicznych, w przypadku rynku instalacji małej mocy, zastosowanie znaleźć mogą przede wszystkim następujące rozwiązania [3]: l filtry tkaninowe, l elektrofiltry. Odpylacze przygotowane do instalacji spalania małej mocy oferowane na rynku europejskim to produkty pochodzące przede wszystkim z Niemiec i Austrii.

Elektrofiltry Te wysokosprawne urządzenia odpylające o stosunkowo niskich kosztach eksploatacyjnych instalowane przy urządzeniach spalania małej mocy występują w następujących wariantach konstrukcyjnych: l aparaty instalowane bezpośrednio za czopuchem urządzenia grzewczego, l aparaty instalowane na końcu przewodu kominowego. Urządzenie te mogą osiągać skuteczność separacji od 60 do 80% w zależności od charakterystyki pyłu emitowanewww.instalator.pl

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA

miesięcznik informacyjno-techniczny

go przez urządzenie grzewcze. Bilans materiałowy elektrofiltru, koszty inwestycyjne oraz eksploatacyjne, a także wpływ instalacji elektrofiltru na sprawność ekologiczną urządzenia grzewczego podano w tabeli 1.

Filtry tkaninowe Obok elektrofiltrów filtry tkaninowe są najpowszechniej stosowanymi rozwiązaniami technicznymi ograniczającymi emisje pyłów w sektorze energetyki zawodowej. Charakteryzują się one jednak znacznymi oporami przepływu, co wpływa na charakterystyczne dla tych urządzeń wysokie koszty eksploatacyjne. Jest to główna przyczyna, dla której rozwiązania te nie są powszechnie stosowane w instalacjach spalania małej mocy. Mymagają bowiem instalacji wentylatorów wyciągowych. Nie bez znaczenia jest również konieczność okresowej wymiany medium filtracyjnego - co około 1,5 do 2 lat. Bilans materiałowy filtru tkaninowego, koszty inwestycyjne oraz eksploatacyjne, a także wpływ instalacji odpylacza filtracyjnego na sprawność ekologiczną urządzenia grzewczego podano w tabeli 2. Dane dotyczą urządzenia z mechanicznym układem automatycznego oczyszczania powierzchni filtracji.

Podsumowanie Antropogeniczna emisja zanieczyszczeń do atmosfery, w tym pierwotnych i wtórnych zanieczyszczeń pyłowych (zarówno frakcji PM2,5 jak i PM10) oraz zaasocjowanych na nich zanieczyszczeń gazowych, jest zjawiskiem o stosun-

10 (194), październik 2014

kowo dobrze rozpoznanej naturze i znaczeniu dla zdrowia i życia ludzi. Analiza zagadnienia dowodzi, iż głównym źródłem emisji pyłów są procesy energetycznego wykorzystania paliw kopalnych oraz biomasy, przy czym konwersja paliw w instalacjach o dużej mocy, np. z sektora energetyki zawodowej, jest procesem dobrze kontrolowanym zarówno z technicznego, jak i legislacyjnego punktu widzenia. Jednak ze względu na znaczne rozproszenie, problemy techniczne wynikające ze skali urządzeń oraz aspekty socjoekonomiczne stale wzrasta znaczenie instalacji małej mocy, które są istotnym źródłem emisji pyłu oraz zanieczyszczeń zaasocjowanych i zaadsorbowanych. Rozproszenie instalacji związane jest z ich powszechnym stosowaniem w sektorach ogrzewnictwa indywidualnego i komunalnego, usług, przetwórstwa i rolnictwa. Ograniczenia techniczne wynikają ze skali urządzeń, tj. braku uzasadnienia dla zastosowania technik oczyszczania gazów odlotowych powszechnie spotykanych w instalacjach o większej mocy, np. w sektorze energetyki zawodowej. Ograniczenia techniczne są ściśle powiązane w tym przypadku z aspektami ekonomicznymi, tj. kosztami inwestycyjnymi i eksploatacyjnymi urządzeń oczyszczania spalin, akceptowalnymi z punktu widzenia indywidualnego użytkownika instalacji. Nie bez znaczenia jest istotny czynnik ludzki w znaczącym stopniu ograniczający oddziaływanie prawne oraz edukację proekologiczną. Biorąc powyższe pod uwagę, konieczne wydaje się poszukiwanie nowych technik oczyszczania spa-

lin z instalacji małej mocy, wykorzystujących znane mechanizmy wydzielania pyłu ze strumienia gazu w sposób umożliwiający ich skuteczne zastosowanie w przypadku grupy małych obiektów energetycznych, szczególnie obiektów zasilanych węglem oraz biomasą. W tym przypadku stwierdzić można, iż skutecznymi rozwiązaniami w zakresie ograniczenia emisji z instalacji spalania małej mocy są przede wszystkim filtry tkaninowe i elektrofiltry, przy czym ze względu na łatwość instalacji i obsługi te drugie wydają się być rozwiązaniem korzystniejszym. Wymienione metody z technicznego punktu widzenia stanowią rozwiązania typu „najlepsza dostępna technika” (Best Available Technique BAT), które gwarantują spełnienie coraz wyższych wymogów energetyczno-emisyjnych stawianych przed instalacjami spalania małej mocy, w tym tych określonych w odnośnych standardach testowania EN303-5. Ro bert Ku bi ca Literatura: [1] Johansson L., Tullin C., Leckner B.: “Particulate emissions from small-scale biomass combustion”, “Aerosols from Biomass Combustion”, Verenum, Zurich 2001, s. 87. [2] Hartmann H., Turowski P., Rossmann, P., Ellner-Schubert F.: “State of art of small-scale biomass combustion with respect to fine particulate emissions”, Raport krajowy, “Procc. Expert-Workshop Fine Particulate emissions from small-scale biomass combustion systems”, 2008, Graz. [3] Ross A.B., Jones J.M., Chaiklangmuang S., Pourkashanian M., Williams A., Kubica K., Andersson J.T., Kerst M., Danihelka P., Bartle K.D.: “Measurement and prediction of the emission of pollutants from the combustion of coal and biomass in a fixed bed furnace”, “Fuel” 2002, Vol. 81 no. 5, s. 571-582.

Wy ni ki in ter ne to wej son dy: sierpień (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ 8/2014) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Regulacja instalacji grzewczej zasilanej kotłem na paliwa stałe

Komfort z panelu Przymierzając się do wykonania lub modernizacji instalacji grzewczej, warto zastanowić się, co chcemy osiągnąć, czyli czym naprawdę chcemy sterować? Jakie są oczekiwania względem komfortu użytkowania? Niniejszy artykuł w szczególności jest dedykowany użytkownikom kotłów na paliwa stałe z automatycznym podawaniem paliwa. Opisanie sposobów regulacji regulatorów zainstalowanych w kotle poprzez poszczególne dodatkowe urządzenia ma na celu utrzymanie komfortu użytkowania kotła przy zachowaniu ekonomicznych kosztów ogrzewania. Przedstawione możliwości sterowania są stosowane od przynajmniej 5-10 lat w zależności od typu regulatora stosowanego przez producenta kotła. Ogólnie mówiąc, duże możliwości sterowania regulatorów podnoszą koszt całego kotła. Chciałbym jednak przedstawić takie procesy z praktyki, które przekładają się na wygodne użytkowanie systemu grzewczego, przy zachowaniu właśnie komfortowej temperatury wewnętrznej, ochronie kotła przed szybszym jego zużyciem oraz niższych kosztach eksploatacyjnych. Z racji różnorodności konstrukcji regulatorów kotłowych mogą one posiadać różne funkcje regulacyjne. Są i takie, które regulują całą instalacją grzewczą bez konieczności dokładania kolejnego zewnętrznego regulatora, co jest dość kosztowne. Często jednak regulatory kotłowe spośród tych, które stosowane są w kotłach grzewczych na potrzeby ogrzewania domów jednorodzinnych, w standardzie obsługują znikomą część urządzeń instalacji.

Najprostsze regulatory W zasadzie uniemożliwiają sterowanie innymi urządzeniami niż tymi, które są potrzebne do pracy kotła. Zatem zaliczyć do nich można palnik www.instalator.pl

(podajnik ślimakowy z napędem oraz wentylator nadmuchowy bądź wyciągowy) oraz główną pompę obiegową instalacji c.o. (centralnego ogrzewania). Dodatkowo realizowana może być również obsługa pracy pompy c.w.u. (ciepłej wody użytkowej). Trudno jest tu mówić o jakiejkolwiek automatycznej regulacji temperatury instalacji c.o. lub temperatury wewnętrznej w budynku, ponieważ jedyne, co nam zostaje w takim przypadku, to sterowanie ręczne poprzez zainstalowane w instalacji zawory odcinające czy mieszające, jeżeli takie w ogóle są. Należy podkreślić, iż regulacja temperatury instalacji grzewczej nie powinna opierać się tylko na temperaturze pracy kotła, ponieważ nie jest wskazane, aby kocioł utrzymywać na niższej temperaturze pracy niż 60°C. Dla wielu budynków temperatura zasilania przy tej wartości kończy się przegrzaniem pomieszczenia, a więc wymuszoną wentylacją. Jest to więc nieekonomiczne. Nieekonomiczne jest także utrzymywanie pracy kotła poniżej temperatury 60°C, przy której kocioł ma niską sprawność, cierpi na tym wymiennik pokryty osadami wszelkiego rodzaju oraz komin. Nieco więcej umożliwiają regulatory kotłowe wyposażone w obsługę kilku pomp, w tym np. c.w.u., obiegowej c.o. 1, obiegowej c.o. 2 (np. podłogowej). Istnieje więc prawdopodobieństwo wyboru obiegów grzewczych, które chcemy nagrzewać lub po prostu, które chcemy wyłączyć. Zaliczyć tu na pewno należy pracę pompy w tak zwanym trybie „lato”. Jest to funkcja, która uaktywnia ładowanie tylko i wyłącznie pompy podgrzewa-

cza c.w.u., np. w okresie, w którym nie wymaga ogrzewania instalacji grzejnikowej czy podłogowej. Regulator taki z pewnością powinien być zaprogramowany w taki sposób, aby uniknąć niepożądanego przegrzania kotła, czyli w funkcję awaryjnego wyrzutu ciepła na instalację w chwili przekroczenia krytycznej alarmowej temperatury kotła, której wartość można dowolnie zdefiniować w przedziale najczęściej 80-95°C. Przegrzanie kotła w zasadzie jest niemożliwe przy kotłach dozujących odpowiednią stałą dawkę paliwa. Jest to jednak możliwe w kotłach, które wyposażone są w dodatkową ręczną komorę spalania, np. podczas spalania drewna czy większych kawałków węgla. Kolejnym „bogatszym” w funkcje regulatorem kotła można nazwać taki, który umożliwia podłączenie termostatu pomieszczeniowego (pokojowego). W takim przypadku można już mówić o regulacji temperatury instalacji. Termostat taki spełnia funkcję pomiaru temperatury wewnętrznej wykorzystywanego na potrzeby kotła. W momencie, gdy temperatura ustawiona na termostacie pomieszczeniowym jest osiągnięta, kocioł zatrzymuje pracę pompy obiegowej. Ma to na celu chwilowe wychłodzenie instalacji grzewczej, by nie przekroczyć wymaganej zadanej temperatury wewnętrznej. Przerywana praca pompy obiegowej nie jest najbardziej ekonomicznym procesem sterowania, gdyż działa na zasadzie „grzeje, nie grzeje”. Najlepsze efekty uzyskuje się wtedy, gdy temperaturę instalacji możemy obniżyć, a nie diametralnie zmniejszyć. Ale o tym później. Regulator wyposażony w dobrą obsługę pompy (rozbudowane menu pracy pompy) przy blokadzie termostatu pomieszczeniowego pozwala na ustalenie czasów pracy pompy nawet wtedy, gdy termostat blokuje grzanie na dom. Dzięki temu nieco mniej wychładza-

miesięcznik informacyjno-techniczny

my instalację niż w przypadku, gdy pompa obiegowa dopiero uruchomiła swoją pracę w momencie, gdy temperatura wewnątrz pomieszczenia spadła. Trzeba powiedzieć, że ten sposób regulacji poprzez pracę pompy działa i na pewno zwiększa nasz komfort temperaturowy w pomieszczeniu. Jak wiadomo, temperatura pomieszczenia może wzrosnąć poprzez nagrzewanie się okien w słoneczne dni czy np. odwiedzinach innych osób, z których każda emituje ciepło podgrzewając temperaturę pomieszczenia. Termostat pomieszczeniowy reaguje właśnie na takie zmienne, niecodzienne sytuacje. Jeśli chodzi o rodzaje termostatów, to jest ich bardzo dużo. Jednak ich podstawowa funkcja zawarta jest w zasadzie w większości z nich. Na myśli mam tu możliwość ustawienia temperatury komfortowej oraz obniżonej w godzinach dla różnych dni tygodnia. Programujemy strefy czasowe pracy dla zadanej komfortowej temperatury pomieszczenia. W pozostałych przedziałach czasowych utrzymywana jest tak zwana obniżona temperatura, która również jest przez nas określona. Obniżona temperatura może być utrzymywana przykładowo w godzinach, w których nie mamy potrzeby zachowania wyższej, komfortowej temperatury, np. w nocy, w godzinach pracy, gdy jesteśmy poza domem, w weekend, kiedy jesteśmy na wyjeździe itp. Same termostaty mogą być połączone poprzez przewód lub mogą być bezprzewodowe. Te drugie umożliwiają również przenoszenie ich do różnych pomieszczeń budynku. Termostaty bezprzewodowe stosuje się głównie wtedy, gdy nie mamy możliwości przeciągnięcia potrzebnego do sterowania przewodu. Większość termostatów nie wymaga zasilania z sieci, bowiem są zasilane 2 bateriami, paluszkami typu AA. Są również i takie termostaty, które wymagają zasilania z sieci elektrycznej. Pozwalają one na zmianę temperatury pracy kotła bez wchodzenia do kotłowni. Aby mieć takie rozwiązania, należy zastosować komplet regulatora kotłowego oraz współpracującego z nim odpowiedniego termostatu pomieszczeniowego.

10 (194), październik 2014

Średnio zaawansowane regulatory Regulatory w standardzie umożliwiają podłączenie pompy c.w.u., c.o.1 oraz jednego siłownika zaworu mieszającego. Czasem dodatkowo jest pompa c.o.2 (nazywana podłogową). Sterowanie zaworem mieszającym daje nam dużo większe możliwości związane z płynną zmianą temperatury instalacji grzewczej oraz zdecydowanie większy komfort użytkowania. Zawór mieszający nie dosyć, że w sposób płynny współpracuje z termostatem pomieszczeniowym (pokojowym), to - co najważniejsze - może wyznaczać temperaturę instalacji grzewczej poprzez czujnik zewnętrzny, nazywany czujnikiem pogodowym. Czujnik pogodowy, zainstalowany na ścianie północnej w neutralnym miejscu (niezbyt nasłonecznionym, niebędącym również w cieniu) poprzez odczyt temperatury zewnętrznej wyznacza temperaturę instalacji

grzewczej, tej za zaworem mieszającym. W zależności od przeznaczenia oraz stopnia docieplenia budynku do dyspozycji mamy korektę wyznaczonej temperatury poprzez wybór odpowiedniej krzywej grzewczej. Raz dobrana krzywa grzewcza pozwala na utrzymanie komfortowej temperatury wewnątrz budynku (nie tylko odpowiedniej, ale i niezbyt wysokiej - przegrzana instalacja). Dodatkowo w okresach przejściowych, jak wiosna czy jesień, kiedy temperatura podczas nocy i dnia może różnić się między sobą nawet o więcej niż 10°C, zawór mieszający z czujnikiem zewnętrznym powoduje obniżenie kosztów ogrzewania. Możliwa jest również praca czujnika zewnętrznego bez zainstalowanego siłownika na zaworze mieszającym, lecz korzyść takiej regulacji będzie znikoma, ponieważ będzie zmieniana jedynie temperatura pracy kotła na poziomie 55-80°C (max. 90°C). W nowoczesnym budownictwie temperatura instalacji na poziomie 55°C będzie przegrzewała pomieszczenie. Przy współpracy systemu pogodowego z siłownikiem regulowany zakres temperatury instalacji grzejnikowej to 30-80°C, a systemu podłogowego 1840°C. W obu przypadkach górny i dolny zakres jest dowolnie definiowany i regulowany. W nowoczesnym budownictwie przy odpowiednio wykonanej instalacji oraz prawidłowym doborze grzejników, a także przy wykonanej

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

instalacji podłogowej - temperatura zasilania grzejnika przy temp. ok. 0°C nie przekracza 36°C, natomiast instalacji podłogowej 22-26°C. Wartości podano dla temperatury wewnętrznej ustawionej na termostacie pomieszczeniowym na poziomie 22,6°C. Siłownik sterujący pracą zaworu mieszającego dodatkowo, poprzez zamieszczoną czujkę temperatury na rurze powrotnej do kotła, chroni kocioł przez zimnym powrotem. W przypadku paliw zasiarczonych czy bogatych w chlor (głównie węglowych) ochrona kotła przed zbyt zimną temperaturą powrotu znacznie wydłuża okres eksploatacyjny kotłów, szczególnie stalowych. Ale musi to się odbywać w sposób płynny, czyli koniecznie z zainstalowanym siłownikiem na zaworze mieszającym. Zastosowanie zaworu mieszającego bez siłownika w znacznie mniejszym stopniu gwarantuje nam ochronę kotła przed korozją niskotemperaturową. Podniesienie temperatury powrotu do poziomu 4555°C wpływa też korzystnie na niższy stopień zanieczyszczenia wymiennika, a więc na zwiększenie, a raczej utrzymanie sprawności kotła w dłuższym okresie eksploatacji. Należy podkreślić także, iż do sterowania instalacją grzejnikową oraz ochrony kotła przed zimnym powrotem należy stosować tylko i wyłącznie zawory mieszające czterodrogowe. Zawory trójdrożne służą do regulacji jakościowej temperatury obiegu, np. instalacji ogrzewania podłogowego. Kompletnie nie nadają się one na zawory mające na celu podmieszanie oraz podbicie wody powrotnej do kotła.

10 (194), październik 2014

gulatory takie mają możliwość podłączenia kilku niezależnych termostatów pomieszczeniowych, które można zastosować np. do instalacji na parterze budynku i I piętrze bądź jako inny przykład w hali produkcyjnej i biurze. Oznacza to, że na każdym „poziomie grzewczym” utrzymywać możemy zupełnie inne temperatury. Zaawansowane regulatory współpracują także z zewnętrznymi źródłami ciepła, jak np. kominkiem z płaszczem wodnym wyposażonym w regulator pracy kominka czy innym. W chwili pracy przykładowego kominka kocioł ustępuje na rzecz nagrzewania instalacji tymże właśnie urządzeniem. Przymierzając się do wykonania lub modernizacji instalacji grzewczej, warto zastanowić się, co chcemy osiągnąć. Czym naprawdę chcemy sterować? Jakie są nasze oczekiwania względem komfortu użytkowania? Warto zatem zwrócić uwagę

przy wyborze nowego kotła nie tylko na samą konstrukcję wymiennika ciepła czy wizerunek kotła, ale również na możliwości regulatora kotła, aby spełniał nasze oczekiwania. Oczywiście możliwe jest stosowanie dodatkowych zewnętrznych regulatorów sterujących pracą instalacji, lecz z pewnością finalnie wyjdzie to znacznie drożej oraz - co najważniejsze - regulatory te nie będą wzajemnie się komunikowały. Zastosowanie jednego rozbudowanego regulatora, z punktu widzenia bezpieczeństwa oraz reakcji kotła na stany alarmowe, jest najlepszym rozwiązaniem. Mar cin Fo it Fot. 1. Przykład regulatora umożliwiającego sterowanie domową instalacją grzewczą z jednego regulatora kotła. Fot. 2. Sterowanie pogodowe - krzywa grzewcza.

Zaawansowane regulatory Do tych zaliczyć możemy regulatory, które sterują większą ilością pomp (co najmniej 3-4) oraz większą ilością zaworów mieszających, czy pracą bufora. Dodatkowo każdy ze sterowanych zaworów mieszających posiada odrębną krzywą grzewczą przy współpracy z czujnikiem zewnętrznym (pogodowym). Jako sterowane pompy możemy wymienić pompę c.w.u. z czasowymi strefami pracy, pompę cyrkulacyjną c.w.u. z czasowymi strefami pracy, pompy obiegowe c.o.1, c.o.2 itd. Rewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Próba oceny działań zgodnych z prawem i wbrew prawu...

Prawo autorskie w instalacjach Bardzo wiele podmiotów w branży instalacyjnej korzysta ze stron internetowych domen znaków graficznych. Tworzy dokumenty, znaki graficzne, tabele, wykresy. Każda z tego rodzaju działalności jest regulowana prawem autorskim lub prawem własności przemysłowej. Co nie da się objąć regulacją obydwu tych ustaw, zazwyczaj bywa przedmiotem regulacji kodeksu cywilnego. W Polsce wciąż jeszcze natrafić można na niezrozumienie kwestii praw autorskich w oparciu o twórców, właścicieli stron internetowych, znaków graficznych, własności przemysłowych. Wciąż pojawiają się zagadnienia, których w prosty sposób nie da się rozwiązać prawnie. Niniejsza publikacja jest próbą wykazania niektórych aspektów prawnych podlegających ochronie.

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych obejmuje również ochroną tzw. utwory zależne. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Z orzecznictwa: „1. Jeżeli w powstawaniu utworu uczestniczy kilka osób, status współtwórcy przysługuje tylko tym, które wniosły twórczy wkład o indywidualnym charakterze, przy czym takie same przesłanki zdolności prawno-autorskiej twórczości pojedynczego twórcy obowiązują w odniesieniu do utworów będących rezultatem współtwórczości. Takiego charakteru nie ma współpraca polegająca na dokonywaniu czynności pomocniczych, nawet kwalifikowanych i wymagających własnej inicjatywy lub technicznych ściśle realizowanych według wskazówek innych osób. 2. Współtwórcy mogą uczestniczyć na różnych etapach powstawania utworu, ale muszą współdecydować o jego ostatecznym kształcie. Decydujące znaczenie ma fakt polegający na udziale w procesie powstawania utworu, a drugorzędne wartościowanie - ich wkład nie musi być równy w znaczeniu rozmiaru (wielkości), sposobu wyrażenia, charakteru i ekwiwalentnej wartości, może ale nie musi dać się wyodrębnić i mieć samodzielne znaczenie, jednak zawsze powinien być twórczy. 3. Niezbędne jest, aby współpraca była wynikiem porozumienia, obejmującego stworzenie wspólnym

wysiłkiem wspólnego dzieła przy wzajemnej akceptacji wkładów twórczych, przy czym nie wyklucza się jego formy konkludentnej (dorozumianej)”. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 19 lutego 2014 r. V CSK 180/2013. Art. 1 ust. 2 (1) prawa autorskiego precyzuje, że ochroną nie są objęte: odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Sam pomysł, koncepcja, która nie została skonkretyzowana w danym utworze, nie podlega ochronie. Przedmiotem ochrony jest bowiem ustalony utwór, a nie wynikająca z niego idea.

Przykład

Utwór Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl Zgodnie z art. 1 ust. 2 prawa autorskiego przedmiotem prawa autorskiego są w szczególności utwory: l wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), l plastyczne, l fotograficzne, l lutnicze, l wzornictwa przemysłowego, l architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, l muzyczne i słowno-muzyczne, l sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, l audiowizualne (w tym filmowe). Przedmiotem prawa autorskiego są również różnego rodzaju zbiory, antologie, wybory, bazy danych, „o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter”. Zbiory i bazy danych mogą być przedmiotem ochrony niezależnie od tego, czy ich zawartość składa się z utworów czy też z niechronionych materiałów.

Firma instalacyjna X zamieściła na swojej stronie internetowej publikację, która została wykorzystana przez firmę Y. Firma Y nie zaznaczyła pod publikacją, na jej wstępie czy w jakikolwiek inny sposób, że autorstwo tekstu pochodzi z firmy X. Czy działania takie są zgodne z prawem? Zdecydowanie nie! Stosownie do przepisu art. 1 ust. 1 prawa autorskiego przedmiotem prawa autorskiego jest utwór „ustalony”, uzewnętrzniony w sposób umożliwiający jego indywidualizację, tj. odróżnienie od innych wytworów twórczości człowieka. Zatem kopiowanie bez podania autora dzieła ma na celu przywłaszczenie sobie treści publikacji jako własnej. To samo będzie tyczyło się sytuacji, w której mamy do czynienia z rysunkiem technicznym autorstwa konkretnej osoby. Warto zaznaczyć, że wszelkie sporne kwestie są zawsze rozwiązywane przez sąd. Zgodnie z art. 115.1. prawa autorskiego, kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniwww.instalator.pl

Porada od firmy:

miesięcznik informacyjno-techniczny

czenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Natomiast zgodnie z art. 116 prawa autorskiego, kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Tej samej karze podlega ten, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie.

Znak towarowy Jak wynika z definicji, znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa (art. 120 ust. 1 ustawy Prawo własności przemysłowej). Warto podkreślić, iż nie może być udzielone prawo ochronne na znak, który nie ma dostatecznych znamion odróżniających oraz składa się wyłącznie z elementów mogących służyć w obrocie do wskazania w szczególności rodzaju towaru, jego pochodzenia, jakości, ilości, wartości, przeznaczenia, sposobu wytwarzania, składu, funkcji lub przydatności. Zdolność odróżniająca w rozumieniu wskazanego przepisu oznacza więc zdolność przekazania przez oznaczenie słowne informacji o pochodzeniu towaru z określonego przedsiębiorstwa, a tym samym umożliwia odróżnienie tych towarów i usług od towarów oraz usług innych przedsiębiorstw. Przykładowo znakiem towarowym mogą być m.in. wyraz, kompozycja kolorystyczna czy forma przestrzenna. Właściwość posiadania dostatecznych znamion odróżniających zgłoszone oznaczenia w celu uzyskania prawa wyłącznewww.instalator.pl

go jest podstawową przesłanką udzielenia ochrony na takie oznaczenia. Te dostateczne znamiona odróżniające oznaczenia pozwalają postrzegać przez właściwy krąg odbiorców, że dany towar wśród towarów tego samego rodzaju pochodzi od konkretnego podmiotu. Z orzecznictwa: l „Podstawową funkcją znaku towarowego jest odróżnienie towarów innego przedsiębiorstwa. Zatem prawo do znaku towarowego może przysługiwać tylko przedsiębiorcy”. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 listopada 2011 r. VI SA/Wa 1848/2011. l „Utożsamienie pojęcia prawo >>do znaku towarowego<< z pojęciem >>prawo ochronne na znak towarowy<< lub z pojęciem >>prawo określone w ustawie - Prawo własności przemysłowej<< nie ma charakteru zawężającego, ponieważ wszystkie te terminy zrelatywizowane są do prawa ochronnego unormowanego w ustawie - Prawo własności przemysłowej”. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 września 2011 r. II FSK 627/2010.

Przykład Firma instancyjna opatentowała znak graficzny, który umieściła na stronie internetowej. Inna firma wykorzystała barwę kolorystyczną znaku towarowego, jego kształt, podając przy tym nazwę innej firmy? Czy to oznacza naruszenie praw własności przemysłowej do tego znaku? Sprawę tę należy drobiazgowo wyjaśnić poprzez ustalenie prawa autorskiego do znaku graficznego, a następnie wykazać, że w urzędzie patentowym przysługuje ochrona prawna na znak trwająca 10 lat, którą można przedłużyć. Jeżeli znak towarowy jest rejestrowany w urzędzie patentowym podlega ochronie prawnej, a jego wykorzystanie wbrew woli właścicieli jest karalne. Zgodnie z art. 303.1 prawa własności przemysłowej, kto przypisuje sobie autorstwo albo wpro-

Jak działa pomporozdrabniacz wbudowany w stelaż podtynkowy SaniWall PRO? Francuska firma SFA już od ponad 55 lat dostarcza kompleksowe rozwiązania do instalacji łazienki, pralni, kuchni i WC niezależnie od położenia istniejącej instalacji wod.-kan., bez kosztownych i pracochłonnych prac remontowych. Specjalny kompletny stelaż podtynkowy z wbudowanym w dolnej części pomporozdrabniaczem o mocy 400 W pozwala na pompowanie ścieków na

wysokość 5 m i 100 m w poziomie. Jego konstrukcja pozwala na zamontowanie dowolnej dostępnej na rynku miski WC poprzez zastosowanie zunifikowanego rozstawu mocowań. Zestaw umożliwia dodatkowe podłączenie umywalki, bidetu bądź prysznica - słowem umożliwia budowę kompletnej (czasem dodatkowej) łazienki w miejscu na nią wcześniej nieprzeznaczoną. Pozwala na montaż ceramiki, jaką sobie wybierzemy pod względem kształtu, koloru czy producenta. Wyposażony jest w spłuczkę i podwójny chromowany przycisk do spłukiwania (6/3 l tryb ECO). Solidna stalowa konstrukcja stelaża, zintegrowana z pomporozdrabniaczem pozwala na zyskanie dodatkowej przestrzeni, a co ważne - nie ma potrzeby wykonywania rewizji obok stelaża. Ruchoma dolna część (rewizja) ułatwia dostęp do urządzenia w przypadku konserwacji. Jest to nowatorskie rozwiązanie cieszące się bardzo dużym uznaniem naszych klientów na całym świecie. Urządzenia dostępne są u partnerów SFA na terenie całego kraju. Lista partnerów dostępna jest na stronie internetowej producenta www.sfapoland.pl. Bardzo ważnym elementem jest sprawnie działający serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Ponad 50 punktów serwisowych na terenie kraju zapewnia najwyżej jakości usługi i w przeciwieństwie do innych producentów ewentualne naprawy odbywają się w miejscu zainstalowania urządzenia. Klient nie musi przesyłać urządzeń do producenta. Na wszystkie produkty SFA udziela 2-letniej gwarancji. Wszystkie urządzenia produkowane są w fabrykach we Francji, a ich jakość potwierdzona jest przez ISO 9001 AFQ. l Prze my sław Kap czuk

www.sfapoland.pl rubryka sponsorowana

miesięcznik informacyjno-techniczny

wadza w błąd inną osobę co do autorstwa cudzego projektu wynalazczego albo w inny sposób narusza prawa twórcy projektu wynalazczego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jeżeli sprawca dopuszcza się powyższych naruszeń w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Natomiast zgodnie z art. 304. 1. prawa własności przemysłowej, kto, nie będąc uprawnionym do uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji, zgłasza cudzy wynalazek, wzór użytkowy, wzór przemysłowy lub cudzą topografię układu scalonego w celu uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Tej samej karze podlega ten, kto ujawnia uzyskaną informację o cudzym wynalazku, wzorze użytkowym, wzorze przemysłowym albo cudzej topografii układu scalonego lub w inny sposób uniemożliwia uzyskanie patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji.

Znak renomowany W przypadku znaku renomowanego chodzi o podobieństwo szczególnego rodzaju, polegające na niebezpieczeństwie samego skojarzenia z nim innego znaku, niezależnie nawet od rodzaju towarów. Znak renomowany nie jest bowiem tylko nośnikiem informacji o pochodzeniu towaru (usługi). Jest przekaźnikiem pewnych istotnych informacji, które mogą odnosić się do jakości towaru (usługi), jak też do reputacji uprawnionego do znaku lub do jego działalności. Znak renomowany to znak znany, rozpoznawalny w stopniu większym niż znaki towarowe zwykłe, co nie oznacza, że musi być znany powszechnie. Jego rozpoznawalność zapewniają właśnie te wartości, które znak uosabia, a więc przykładowo prestiż, reputacja, unikatowość, wysoka jakość. Renoma nie jest prostą konsekwencją rozpowszechniania znaku, lecz utrwalonym w świadomości kupujących (odbiorców) wyobrażeniem o walorach towarów (usług), prestiżu uprawnionego do znaku lub o innych wartościach.

10 (194), październik 2014

Renoma znaku jest wypracowywana przez uprawnionego do znaku przez dbałość o poziom jakości towarów i usług, a także zapobiegliwość w utrwalaniu znaku na rynku, np. poprzez jego stronę wizualną. Renomę znaku wspomaga, tak jak w przypadku znaku powodowej Spółki BP, atrakcyjność samej formy przedstawieniowej znaku i jego moc odróżniająca. Podkreślenia zatem wymaga, że dopiero suma wskazanych elementów decyduje o tym, że znak renomowany to taki, który w pełni realizuje tę funkcję znaku towarowego, którą jest przyciąganie klienteli. W przypadku użycia przez podmiot nieuprawniony znaku renomowanego dla towarów lub usług podobnych do zarejestrowanych, co ma miejsce w niniejszej sprawie, ryzyko pomyłki co do pochodzenia występuje już wówczas, gdy podobieństwo do znaku renomowanego jest wyzwolone przez skojarzenie z tym znakiem. Ryzyko skojarzenia stanowi jedno z kryteriów oceny podobieństwa, które powinno uwzględniać wszystkie okoliczności, w tym siłę odróżniającą znaku imitowanego, stopień jego rozpowszechniania oraz renomę. Jeżeli znak imitowany cieszy się wysoką rozpoznawalnością na danym rynku i uznaniem wśród kupujących albo jest szczególnie oryginalny lub łatwo zapada w pamięć, to nawet dodanie przez naruszającego dodatkowych oznaczeń lub dokonanie pewnych zmian w znaku nie wyłącza ryzyka pomyłki przez skojarzenie.

Wzór przemysłowy Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych. Za wytwór uważa się także: l przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych

umożliwiających jego rozłożenie i ponowne złożenie (wytwór złożony); l część składową, jeżeli po jej włączeniu do wytworu złożonego pozostaje ona widoczna w trakcie jego zwykłego używania, przez które rozumie się każde używanie, z wyłączeniem konserwacji, obsługi lub naprawy; l część składową, jeżeli może być przedmiotem samodzielnego obrotu. W przypadku wzorów przemysłowych Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (UP RP) udziela prawa z rejestracji (art. 105 ust. 1 prawa własności przemysłowej). Uprawniony do prawa z rejestracji może w sposób wyłączny korzystać ze wzoru przemysłowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Wzór przemysłowy może być też chroniony jako utwór w rozumieniu prawa autorskiego, przy spełnieniu przesłanek wynikających z prawa autorskiego, kiedy to wzór przemysłowy stanowi przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W przypadku korzystania przez wzór przemysłowy z ochrony wynikającej z u.p.a.p.p. należy wskazać, iż twórcy wzoru przemysłowego przysługują wtedy prawa osobiste i majątkowe autorskie wynikające z faktu stworzenia utworu, jakim jest wzór przemysłowy. Wobec tego jego zgoda będzie wymagana do korzystania ze wzoru przemysłowego przez inne osoby. Kwestie związane z ewentualnym stworzeniem wzoru przemysłowego jako utworu przez pracownika reguluje art. 12 u.p.a.p.p., z którego wynika, iż jeżeli ustawa lub umowa nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa autorskie prawa majątkowe do tego utworu z chwilą jego przyjęcia w granicach, w jakich to wynika z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Prze my sław Go go je wicz Podstawa prawna: * Ustawa o prawach autorskich i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. nr 90 poz. 631 ze zm.). * Ustawa Prawo własności przemysłowej (Dz. U. 2013 r. poz. 1410 ze zm.). www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Nowoczesne techniki ogrzewania

Grzejnik za kratkami W ostatnich latach coraz większym zainteresowaniem cieszą się grzejniki kanałowe. Dawniej spotykane głównie w budynkach biurowych lub obiektach ekspozycyjnych, dziś trafiają pod przysłowiowe „strzechy” domów jednorodzinnych oraz do nowoczesnych apartamentowców. Silnie przeszklone przegrody zewnętrzne, wyjścia na tarasy czy ogrody zimowe to miejsca, gdzie najczęściej można spotkać grzejnik kanałowy. Wiele osób rezygnuje z tradycyjnych grzejników mocowanych na ścianie na rzecz rozwiązań ukrytych w podłodze. Grzejnik kanałowy może wspomagać pracę ogrzewania podłogowego lub całkowicie je zastąpić. Osoby decydujące się na współdziałanie obu systemów grzewczych wykorzystują najczęściej grzejnik kanałowy jako kurtynę powietrzną, która eliminuje, obniżający komfort cieplny, wpływ przegrody chłodzącej, lub jako element zabezpieczający przed kondensacją pary wodnej, która w niesprzyjających warunkach może wykroplić się na wewnętrznych powierzchniach przegród zewnętrznych, najczęściej okien. Grzejniki kanałowe występują jako modele wykorzystujące konwekcję naturalną lub w układzie, gdzie przepływ powietrza przez grzejnik wymuszony jest wentylatorem. W zależności od mocy cieplnej niezbędnej do ogrzania pomieszczenia oraz ilości miejsca, które można przeznaczyć na ich montaż, projektant podejmuje decyzję, które rozwiązanie będzie korzystniejsze. W wyborze grzejników z wentylatorami warto sięgać po rozwiązania, w których wykorzystywane jest bezpieczne niskie, napięcie elektryczne. W przypadku stosowania elementów pracujących przy napięciu 230 V należy całą instalację wyposażyć w zabezpieczenie różnicowo-prądowe gwarantujące pełną ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym.

Grzejniki kanałowe można zwykle dopasowywać do indywidualnych potrzeb klienta. Już 9 cm zagłębienia w posadzce pozwala na jego instalację. Długość czy szerokość również nie stanowi bariery.

Budowa Grzejniki kanałowe składają się z wanny ze stali ocynkowanej lub nierdzewnej, w której montowany jest wymiennik, który zwykle zbudowany jest z rur miedzianych i umieszczonych na nich lameli duraluminiowych. W przypadku modeli z konwekcją wymuszoną wewnątrz kanału zostają zabudowane także wentylatory promieniowe. Elementem, który jest najbardziej interesujący z punktu widzenia użytkownika, jest kratka przykrywająca grzejnik. Najczęściej wykonywana jest z drewna, duraluminium, mosiądzu lub stali nierdzewnej. Kratki są produkowane w układzie poprzecznym i podłużnym. Ze względu na przenoszone obciążenia producenci zwykle ograniczają stosowanie drewna do kratek w układzie poprzecznym. Z pozostałych materiałów wykonywane są zarówno kratki podłużne, jak i poprzeczne. W pomieszczeniach, gdzie ruch pieszy jest inten-

sywny, lub charakter pomieszczenia pozwala przewidzieć możliwość pojawienia się znacznych nacisków na kratki grzejnika kanałowego, również warto sięgnąć po rozwiązania opierające się na duraluminium, mosiądzu lub stali nierdzewnej. Szczególnie duże możliwości daje duraluminium, które w procesie anodowania może być barwione na kolory inne niż naturalny kolor aluminium. Kratki drewniane są oferowane w wykonaniu z drewna surowego, olejowanego lub lakierowanego. W przypadku drewna surowego istotne jest zabezpieczenie kratki, po pomalowaniu na właściwy kolor, środkiem ograniczającym chłonięcie wilgoci. Higroskopijność surowego drewna wpływa bezpośrednio na zmianę wymiarów kratki, co w skrajnych przypadkach może skutkować silnym skurczem lub wypaczeniem.

Instalacja Ostateczny efekt, jaki uzyskujemy po montażu grzejnika kanałowego, związany jest z dokładnością wykonania posadzki na styku kanał-podłoga. W sytuacji gdy fuga pomiędzy kanałem i materiałem podłogi jest nieregularna, można posiłkować się elementami maskującymi tę niedoskonałość. Producenci grzejników kanałowych często oferują specjalne listwy profilowe, które tuszują mankamenty źle wykonanej posadzki. W przypadku, gdy problem stanowi wyłącznie estetyka przejścia kanał-podłoga, wystarczy użycie listwy L-kształtowej. Innym problemem jest zbyt głęboki montaż wanny grzejnika kanałowego. W tej sytuacji użycie listwy Z-kształtowej pozwoli zniwelować różnice poziomów pomiędzy grzejnikiem i resztą podłogi. Warto jednak pamiętać, że precyzja, z jaką kratki są dopasowywane do wymiarów kanału, wymusza zamawianie www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

ich w wykonaniu bez listwy profilowej lub z nią. Sterowanie pracą grzejnika kanałowego można realizować przy wykorzystaniu różnego rodzaju elementów automatyki. Najprostszym sposobem na zmianę przepływu wody przez grzejnik jest wykorzystanie głowicy termostatycznej z kapilarą, gdzie element wykonawczy umieszczony jest na zaworze termostatycznym wewnątrz kanału,

10 (194), październik 2014

a sam regulator zamocowany jest na ścianie pomieszczenia w wygodnym dla użytkownika miejscu. Dla grzejników kanałowych z wentylatorami możliwe jest sterowanie zarówno przepływem wody przez wymiennik, jak i obrotami wentylatora, z czym wiąże się jego wydatek. Oferowane na rynku sterowniki pozwalają zautomatyzować te procesy tak, że udział użytkownika ogranicza

się jedynie do nastawienia żądanej temperatury w pomieszczeniu. Grzejniki kanałowe to doskonała propozycja dla osób, które poszukują nowoczesnych rozwiązań w instalacjach centralnego ogrzewania. Są sposobem na dyskretne i eleganckie ogrzewanie bez konieczności poświęcania ścian na montaż emiterów ciepła. Ro bert Sko mo row ski

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Porównanie pomp ciepła i konwencjonalnych źródeł ciepła

Nie tylko ekonomia... W tym artykule chciałbym się skupić na aspektach nieekonomicznych użytkowania systemów opartych o pompy ciepła.

tów eksploatacji bez konieczności obniżenia komfortu użytkowania. Programowanie czasowe umożliwia również dopasowanie instalacji do lepszego wykorzystania tańszej energii elekBardzo często w prasie branżowej, Domy jednorodzinne trycznej w przypadku posiadania liczjak również i tej przeznaczonej dla odbiorcy ostatecznego, można spoPrzy nowo budowanym domu jed- nika dwutaryfowego. Dzięki raz potkać się z różnymi porównaniami norodzinnych aktualnie niemal w prawnie zaprogramowanej i dopasokosztów eksploatacji oraz kosztów in- każdym przypadku, niestety z różnym wanej do potrzeb automatyki pompy westycyjnych systemów z pompami skutkiem, pojawia się określenie ciepła klient bez konieczności jakiejciepła do rozwiązań opartych o trady- „pompa ciepła”. Coraz częściej budo- kolwiek ingerencji w układ powinien cyjne źródła ciepła. Również firmy wane są domy o stosunkowo niewiel- cieszyć się komfortem ciepłej wody handlowe i wykonawcze, w celu prze- kich powierzchniach, pomiędzy 100- użytkowej oraz wymaganą, stabilną konania klienta do wyboru rozwiąza- 200 m2, i coraz rzadziej są to domy temperaturą w pomieszczeniach, bez nia opartego o pompy ciepła, wykazu- wielopokoleniowe. Domownicy naj- występowania okresowych przegrzeją ekonomiczną wyższość pomp cie- częściej przez większą część dnia są wów czy spadków temperatury. To pła nad np. systemami kotłów gazo- poza domem, co wiąże się z koniecz- właśnie m.in. bezobsługowość i bezawych czy olejowych. Jest to podejście nością zastosowania bezobsługowego waryjność sprawia, iż klienci decydujak najbardziej słuszne, bo przecież systemu ogrzewania, z możliwością ją się na pompy ciepła. Dodatkowo musimy sprawdzić, czy sterowania jego wydajnością w zależ- cechą, która budzi zainteresowanie taka inwestycja nam się ności od trybu życia użytkowników. inwestorów, jest zdalny dostęp do opłaci, zanim się na nią Do tych celów pompa ciepła nadaje pompy ciepła. Klienci chcą mieć zdecydujemy. się idealnie. Jest to urządzenie w peł- wgląd w aktualny stan pracy ich źróW tym artykule chciał- ni sterowalne. Nie ma konieczności dła ciepła, kiedy nie ma ich w domu. bym się jednak skupić utrzymywania jej pracy w trybie pod- Starając się nie uogólniać zbytnio, na aspektach nieekono- trzymania czy utrzymywania określo- można powiedzieć, że wśród produmicznych użytkowania syste- nych parametrów pracy. Automatyka centów dominują dwa rozwiązania. mów opartych o pompy cie- pomp ciepła powinna być wyposażona Pierwsze to bezpośredni dostęp do pła. Są to aspekty bardzo w możliwości czasowego programowa- pompy ciepła poprzez komputer i deważne, gdyż dosyć często korzyści fi- nia ogrzewania oraz przygotowania dykowane oprogramowanie czy też nansowe są stawiane na równi z kom- ciepłej wody użytkowej po to, aby w przeglądarkę internetową, jak rówfortem użytkowania instalacji. Jako momencie nieobecności domowni- nież przez smartfona czy tablet. Dziębranżysta mam możliwość spotykania ków np. blokować ogrzewanie ciepłej ki takiemu rozwiązaniu mamy dostęp użytkowników i potencjalnych inwe- wody użytkowej lub realizować obni- do naszej pompy ciepła wszędzie storów na różnych etapach budowy, żenie temperatury w pomieszcze- tam, gdzie mamy możliwość skorzyzdecydowania i użytkowania pomp niach. Pozwoli to na obniżenie kosz- stania z internetu. Drugie rozwiązanie to sprzężenie pompy cieciepła. Coraz częściej obserpła z układałem automatyki wuję, iż klienci są w stanie tzw. inteligentnego budynku zaakceptować wyższe koszi, przez jego aplikację, dostęp ty systemu przy założeniu, do pompy ciepła. W przypadiż system spełni ich doceloku rozważania opcji numer 2 we oczekiwania i zapewni warto już na etapie projektoim bezproblemową eksplowania upewnić się, iż rozpaatację niemal w każdych trywana przez nas pompa ciewarunkach. Jako użytkowpła posiada interfejs umożlinik pompy ciepła potrafię wiający współpracę z protoosobiście docenić takie rozkołem automatyki inteligentwiązanie i z własnego punknego budynku. Niektóre z tu widzenia postaram się o Rys. 1. Sterowanie pompą ciepła przez internet, aktualnie wykorzystywanych nim wypowiedzieć. zrzut ze strony www.

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

protokołów (ale nie wszystkie) to KNX, MODBUS, EIB etc. Pompy ciepła nie emitują żadnych produktów spalania, nie wydzielają dymu ani żadnych substancji smolistych, w związku z czym nie jest potrzebne wykonywanie kominów ani dodatkowej wentylacji w pomieszczeniach, gdzie instalowana jest pompa ciepła. Dzięki temu również nie będziemy mieć do czynienia z uciążliwym zadymieniem w sezonie grzewczym, zakładając, że nie zadbają o to nasi sąsiedzi. Oczywiście przy pompie ciepła nie ma konieczności wykonywania magazynu paliwa, np. oleju czy drewna, i corocznym jego przygotowywaniu. Etat palacza przy pompie ciepła nam nie grozi. Kotłownia z pompą ciepła będzie pomieszczeniem czystym i może być wykorzystywana jako pralnia czy suszarnia. Są to urządzenia ciche, więc w przypadku zainstalowania ich w bryle budynku emitowany przez nie dźwięk nie powinien powodować żadnych niedogodności dla jego użytkowników. W przypadku zastosowania pompy ciepła do montażu wewnątrz budynku (np. pompa ciepła typu solanka/woda) urządzenie, jak i zainstalowany osprzęt, jest niewidoczne na zewnątrz budynku, co zwiększa bezpieczeństwo. W przypadku gdy rozpatrywana jest opcja chłodzenia domu w okresie letnim źródłem chłodu może być to same urządzenie, czyli pompa ciepła, która zimą grzeje, latem chłodzi, a przez cały rok przygotowuje wodę użytkową. Oczywiście w takim przypadku należy upewnić się, czy dane urządzenie posiada funkcję chłodzenia.

10 (194), październik 2014

Obiekty komercyjne W przypadku obiektów publicznych i komercyjnych, np. hoteli, szpitali, szkół, urzędów, biurowców, basenów etc., coraz częściej stosowane są pompy ciepła. Umożliwiają one realizowanie kilku zasadniczych funkcji przy wykorzystaniu tylko jednego źródła. Dla przykładu w instalacji szpitalnej możemy dostarczać grzanie i chłód w

Rys 2. Zdjęcie przykładowej kotłowni w domu jednorodzinnym, pompa ciepła solanka/woda. Fot. Dimplex. tym samym czasie przy jednoczesnym wykorzystaniu ciepła odpadowego. Przy zastosowaniu układów czterorurowych możemy część obiektu ogrzewać, np. salę chorych. W tym samym czasie można chłodzić salę operacyjną, a dodatkowo wykorzystywać ciepło odpadowe z sali operacyjnej do przygotowywania ciepłej wody użytkowej do łazienek. Podobnie w obiektach hotelo-

wych, gdzie pompy ciepła mogą być w okresie grzewczym wykorzystywane do ogrzewania budynku, latem chłodzić z wykorzystaniem ciepła odpadowego do ogrzewania np. basenów kąpielowych przy całorocznym ogrzewaniu ciepła wody użytkowej. Wykorzystanie jednego źródła ciepła i chłodu zdecydowanie upraszcza instalację i wpływa znacząco na redukcję jej kosztów. Dzięki zastosowaniu rewersyjnych pomp ciepła możliwe jest chłodzenie do temperatur typowych dla standardowych instalacji klimatyzacyjnych, np. 7/12°C, i zastosowanie klimakonwektorów wentylatorowych, które zimą realizują funkcję grzania, a w okresie letnim chłodzenia. Również stosowanie kaskad pomp ciepła opartych o różne typy urządzeń, np. rewersyjnych pomp ciepła powietrze/woda, w połączeniu z urządzeniami solanka/woda umożliwia zawsze wykorzystanie najbardziej energetycznie, ekologicznie i ekonomicznie opłacalnego źródła ciepła w zależności od zapotrzebowania i temperatur zewnętrznych. Nadzór nad całym układem w sposób zdalny jest dodatkowym autem dla inwestora oraz serwisu. Muszę nadmienić, iż właśnie przy instalacjach pomp ciepła serwis jest jednym z kluczowych zagadnień. Technologia pomp ciepła jest bardzo zaawansowana i najczęściej w przypadku pojawienia się usterek czy błędów w pracy pomp ciepła konieczna jest wizyta serwisu. Warto upewnić się, czy w naszej okolicy znajduje się punkt serwisowy danego producenta i jak wygląda struktura jego działania. Prze my sław Ra dzi kie wicz

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Efektywne ogrzewanie ciepłem z powietrza

Viessmann i OZE Nawet mroźne powietrze zawiera sporo ciepła, które można wykorzystać do ogrzewania. Nowa, wyjątkowo efektywna pompa ciepła powietrze-woda Vitocal 300-A to idealne rozwiązanie dla oszczędnego ogrzewania ciepłem powietrza, nawet o temperaturze -20°C. Vitocal 300-A typ AWO-AC jest uniwersalną pompą ciepła do ustawienia na zewnątrz budynku, która najefektywniej wykorzystuje ciepło powietrza spośród monoblokowych pomp ciepła Viessmann. Szeroki zakres temperatury wody grzewczej i modulowana praca pompy ciepła pozwalają efektywnie i oszczędnie ogrzewać nowe oraz modernizowane budynki. Przy temperaturach powietrza 2°C i wody grzewczej 35°C pracuje z COP: 3,9 (A2/W35 wg EN14511), a przy 7°C jej COP wynosi 5,0 (A7/W35). Nowa Vitocal 300-A oferowana jest w dwóch wariantach, o nominalnej mocy grzewczej: 7,0 i 8,5 kW. Przy -20°C woda grzewcza może być ogrzewana przez pompę ciepła do 57°C. Maksymalna temperatura wody wynosi 65°C, przy temperaturze powietrza -5°C.

Oprócz ogrze wa nia bu dyn ku i wo dy użyt ko wej, pom pa cie pła Vi to cal 300-A mo że ak tyw nie

chło dzić po miesz cze nia pod czas let nich upal nych dni. Opa ten to wany system doprowadzenia i odpro wa dze nia po wie trza re du ku je ha łas oraz zmniej sza opo ry prze pły wu, zwłasz cza przy du żych stru mie niach prze pły wa ją ce go po wie trza.

Cykl EVI Vitocal 300-A to również nowy i bardziej wydajny układ chłodniczy. Wysoką efektywność pracy pompy ciepła uzyskano przez zastosowanie sprężarki inwerterowej i zoptymalizowanego wtrysku pary (cykl EVI: Enchanced Vapour Injection). Wtrysk pary EVI (gorącego gazu) został opatentowany przez firmę

Viessmann w 2002 r. i stosowany jest do dzisiaj w sprężarkach typu on/off - Vitocal 350-A. W 2013 roku firma opatentowała technologię wtrysku pary dla sprężarek z inwerterem. W ten sposób pompy ciepła o modulowanej mocy grzewczej i chłodniczej również wykorzystują zalety systemu EVI. Cykl EVI umożliwia efektywne działanie pompy ciepła przy dużych różnicach temperatury powietrza i wody zasilającej ogrzewany budynek. Dzięki temu możliwe jest uzyskanie temperatury zasilania na poziomie 65°C, a przy niskiej temperaturze powietrza (-20°C) do 57°C. W no wej Vi to cal 300-A typ AWO -AC za sto so wa no elek tro nicz ny za wór roz pręż ny, sys tem dia gno stycz ny RCD, któ ry opty malizuje pracę pompy ciepła, oraz wy mien ni ki po bie ra ją ce cie pło z po wie trza o spe cjal nej kon struk cji. To wszystko sprawia, że pompa ciepła pracuje wyjątkowo efektywnie w całym zakresie temperatur powietrza atmosferycznego.

Parametry Przykładowe parametry Vitocal 300-A typ AWO-AC 301.B11, wg EN14511 przy schłodzeniu 5K: l A2/W35: COP 3,90; moc grzewcza 7 kW l A-7/W35: COP 3,11; moc grzewcza 10,5 kW l A-20/W35: COP 2,5; 9,22 kW l A-20/W45: COP 2,17; 9,6 kW l A-20/W55: COP 1,9; 10,10 kW l A-5/W65: COP 2,09; moc 12,39 kW. l Krzysz tof Gny ra

www.viessmann.pl

strony sponsorowane

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Hydrodynamiczne czyszczenie sieci i obiektów kanalizacyjnych (2)

Podgrzew w cysternie W poprzednim artykule omówiliśmy tematykę związaną z obniżaniem kosztów eksploatacji samochodów specjalnych do hydrodynamicznego czyszczenia sieci i obiektów kanalizacyjnych. Dziś przyjrzymy się eksploatacji tego typu samochodów w temperaturach ujemnych w okresie zimowym. „Jak jest zima, to musi być zimno. Takie jest odwieczne prawo natury” o tym wiedzą wszyscy, którzy znają kultowe filmy Barei. Jednak również w okresie zimowym bieżąca eksploatacja oraz czyszczenie sieci i obiektów kanalizacyjnych muszą przebiegać bez zakłóceń, niezależnie od warunków atmosferycznych i temperaturowych panujących na zewnątrz, dzięki czemu możliwe jest spełnienie wymagań bezpieczeństwa technicznego, technologicznego i hydraulicznego. Niezależnie od pory roku eksploatacja i serwis sieci kanalizacyjnych posiadają określony standard świadczenia usług, określający czas podjęcia działań, np. w celu usunięcia zatoru w kanale lub wypompowania ścieków z zalanej piwnicy.

Aby woda nie zamarzła! Przy większych zlewniach samochody specjalne muszą pokonać niekiedy nawet kilka lub kilkanaście kilometrów, co przy ujemnych temperaturach zewnętrznych może spowodować zamarznięcie wody w zbiorniku (cysternie). Producenci samochodów specjalnych stosują różne rozwiązania w celu niedopuszczenia do takiej sytuacji. Najpopularniejsze z nich to: l Wymuszenie za pomocą pompy obiegu wody w układzie wodnym. Najniższa temperatura dla pracy ciągłej samochodu to -3°C. l Wymuszenie za pomocą pompy obiegu wody w układzie oraz jej podgrzewanie. Najniższa temperatura dla pracy ciągłej samochodu to -7°C. l Ogrzewanie za pomocą gorącego powietrza. System składa się z dwóch nawww.instalator.pl

grzewnic typu webasto, zasilanych paliwem ze zbiornika w podwoziu, zamontowanych w okolicy pompy wodnej i dużego kołowrotu ciśnieniowego. System funkcjonuje na zasadzie doprowadzenia powietrza do wszystkich miejsc przepływu wody powietrza. Wszystkie przewody wodne prowadzone są w peszlach, w które wdmuchiwane jest gorące powietrze. Pompa wodna oraz zawory są zabudowane i ogrzewane gorącym powietrzem. Duży kołowrót ciśnieniowy jest również obudowany i ogrzewany drugim webasto zamontowanym z tyłu pojazdu. Ogrzewane są także szafki sterujące. W najnowszych zabudowach odchodzi się od klasycznych manometrów na rzecz wyświetlaczy elektronicznych, które w sposób znaczący są bardziej odporne na niskie temperatury. Ten typ ogrzewania działa niezależnie od silnika. Najniższa temperatura dla pracy ciągłej samochodu to -15°C. l Zalewanie zbiornika gorącą wodą z elektrociepłowni. Żywotność elementów gumowych pomp ciśnieniowych drastycznie skraca się przy temperaturze wody powyżej +40°C. l Ryglowanie tłoka przesuwanego za pomocą rygla zabudowanego wewnątrz zbiornika, co umożliwia wykorzystywanie jego funkcji także podczas ujemnych temperatur. Nie występuje tutaj zjawisko lodowacenia, które znane jest z pojazdów posiadających ryglowanie za pomocą manualnych rygli zewnętrznych.

Zalewanie zbiornika Poniżej przybliżono metodę zalewania zbiornika gorącą wodą z elektrociepłowni jako najmniej znaną użytkowni-

kom samochodów specjalnych. W metodzie tej wymagane jest określenie czasu zamarzania wody (w samochodzie z odzyskiem wody) lub ścieków w zbiorniku podczas ich transportu. Czas ten można obliczyć, korzystając ze wzoru: t = r * cw * V * R * ln[(Tp - To)/(Tk - To)] * A-1 [s], gdzie: t - czas zamarzania wody w zbiorniku (cysternie) [s], r - gęstość wody = 1000 kg/m3, cw - ciepło właściwe wody = 4200 kJ/kg * K, V - objętość wody w zbiorniku (cysternie) [m3], R - współczynnik oporu cieplnego stali = 1/58 [m2 * K * s], ln - logarytm naturalny, Tp - temperatura początkowa wody w zbiorniku [°C lub K], To - temperatura otoczenia [°C lub K], Tk - temperatura końcowa zamarzania [°C lub K], A - pole powierzchni cysterny [m2].

Podsumowanie Postęp techniczno-technologiczny, korespondujący z czynnikami ekologicznymi oraz ekonomicznymi, pozwala nie tylko zwiększyć wydajność i skuteczność pracy, ale również obniżyć koszty związane z bieżącą eksploatacją sieci i obiektów kanalizacyjnych. Nie można jednak umniejszyć roli, jaką odgrywa kadra techniczna i pracownicza służb serwisowych i eksploatacyjnych. Dlatego należy pamiętać o regularnych szkoleniach i podnoszeniu kwalifikacji zawodowych. Połączenie tych czynników oraz wnikliwa analiza wszystkich aspektów funkcjonowania zakładu eksploatacyjno-serwisowego sieci kanalizacyjnej pozwalają na optymalizację pracy takiego zakładu. Ro man Ćwiert nia To masz Ćwiert nia

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Przydomowe przepompownie wody deszczowej

Opad w górę Przydomowe przepompownie wody deszczowej (zwane też pompowniami) to urządzenia, które są wykorzystywane wszędzie tam, gdzie nie ma możliwości wykonania grawitacyjnego odpływu wód opadowych. W porównaniu do dużych, w pełni zautomatyzowanych pompowni występujących w układach kanalizacyjnych pompownie przydomowe są urządzeniami raczej nieskomplikowanymi. Choć wydają się one być prostymi w montażu i eksploatacji, mogą w praktyce sprawić pewne problemy zarówno instalatorowi, jak i użytkownikowi. W tym artykule przedstawimy najważniejsze aspekty związane z tą tematyką. O zastosowaniu przydomowej pompowni powinniśmy pomyśleć nie tylko, gdy istnieje potrzeba przepompowania zebranej z rur spustowych czy też z odwodnienia terenu wody opadowej, która spływać ma następnie do zbiorników retencyjnych lub do kanalizacji, ale również wtedy, gdy mamy

wszędzie tam, gdzie nie ma możliwości odprowadzenia wód grawitacyjnie.

Budowa Występujące najczęściej na rynku przepompownie przydomowe do wody deszczowej mają kształt pionowego walca i nie przekraczają wysokością 3 metrów. Istotne jest zastosowanie odpowiedniej średnicy walca ze względu na kilka kwestii: zbyt małe wymiary utrudnią bądź uniemożliwią pracę serwisanta wykonującego przeglądy lub naprawy, niezapewnione też będzie swobodne unoszenie się pływaka uruchamiającego pompę. Niemniej ważne jest też zapewnienie odpowiedniej pojemności zbiornika pompowni tak, ażeby w razie awarii pompy pojemność zbiornika była w stanie zapewnić retencję wody przez określony czas. Większość oferowanych dziś na rynku pompowni jest wykonana w średnicach 315, 400, 600 lub 800 mm. Dobór pompowni to jednak przede wszystkim dobór odpowiedniej pompy. Ważne są takie parametry pompy jak konstrukcja, wydajność i wysokość podnoszenia. Pewne jest, iż do wody deszczowej nie musimy stosować pompy z rozdrabniaczami stosowanymi w pompowniach na ścieki surowe. Jednak w wodzie deszczowej pojawiają się drobne zanieczyszczenia mechaniczne takie jak ziarnka piasku, liście itp. Ryzyko uszkodzenia pompy przez dużą ilość zanieczyszczeń piaskowych możemy zminimalizować, stosując filtracje na rurach spustowych, m.in. osadniki podrynnowe oraz filtry umieszczone wewnątrz pompowni lub ewentualnie w studzience przed pompownią. Wydajność pompy musi być na tyle duża, by w momencie napływu wody podczas obfitych opadów atmosferycznych komora pompowni nie

przepełniła się, a cała dopływająca ciecz została wypompowana. Odpowiednia wysokość podnoszenia umożliwi odprowadzenie wody w docelowe miejsce. Dużym ułatwieniem dla instalatorów jest obecność na rynku kompletnych pompowni z kilkoma wariantami pomp. Najczęściej występujące urządzenia na rynku mają wydajność od kilku do około 20 m3/h i podnoszenie od ok. 5 do 25 m. Optymalny dobór pompy jest niezbędny nie tylko ze względów technicznych, ale również ekonomicznych, gdyż jednocześnie pozwoli na jej optymalną pracę oraz zapobiegnie nadmiernemu zużyciu energii elektrycznej, czyli zbędnym kosztom. Przy planowaniu odpowiednich wymiarów pompowni oraz parametrów pompy powinno się wziąć pod uwagę nie tylko istniejący stan obiektu, posesji czy działki, ale również wszelkie planowane zmiany, czyli np. przebudowy, rozbudowy lub remonty mogące istotnie wpłynąć na zwiększenie się ilości spływającej wody.

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Zastosowanie Szczegóły na www.instalator.pl

Odpompowanie wody w teren. do rozwiązania np. problem z nadmiarem wody deszczowej gromadzonej w podziemnym zbiorniku retencyjnym, której nie ma można odprowadzić grawitacyjnie lub gdy układ awaryjnego rozsączania jest nieskuteczny ze względu na słabą przepuszczalność gruntu. W takich sytuacjach możemy wodę wypompować w teren, aby uruchomić tzw. infiltrację terenową, lub całkowicie poza teren działki. W skrócie więc pompownie są potrzebne

Pompownie przeznaczone do pompowania wody deszczowej spływającej zazwyczaj z obszaru jednej posesji nie pracują tak często i regularnie jak np. pompownie ścieków bytowych. Ścieki deszczowe, które nie wydzielają nieprzyjemnych zapachów, nie stanowią tak dużego dyskomfortu w momencie ewentualnej awarii jak ścieki sanitarne, przy których każda awaria skutkuje problemami z normalnym korzystaniem z WC i innych przyborów sanitarnych oraz np. z przydomowej oczyszczalni ścieków. W związku z powyższym pompownie wody deszczowej często są wyposażane w jedną pompę, która zasilana jest jedną fazą oraz nie posiadają automatyki i sygnałów alarmowych (ewentualnie wyposażone są w prosty układ z drugim pływakiem, który przy przepełnieniu komory podniesie się, uruchamiając sygnalizację www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

świetlną). Stąd warto uczulić użytkownika, by regularnie sprawdzał układ, szczególnie przed okresem letnim, w którym występują intensywne ulewy, a także po ich zakończeniu, by nie przeoczyć ewentualnych usterek. Jeżeli użytkownik rzadko przebywa w miejscu zainstalowanej pompowni lub też woda, którą ma odpompować pompownia, spływa z dużej powierzchni, to można rozważyć zastosowanie układu zbudowanego z dwóch pomp i sterowania, które posiada m.in. funkcje: zabezpieczenia silnika, dwóch trybów pracy (automatycznego i ręcznego) i, co zapewne najistotniejsze, modułu sygnalizacyjno-alarmowego (sygnalizuje przeciążenie oraz przepełnienie).

Montaż Montaż przydomowej pompowni do wody deszczowej nie jest skomplikowany i przypomina instalację zbiornika na ścieki, deszczówkę lub przydomową oczyszczalnię ścieków. Jednak przy wyborze konkretnej pompowni, a później podczas jej instalacji, należy zwrócić szczególną uwagę na kilka kwestii. Pierwszym ważnym czynnikiem wyboru konkretnego rozwiązania są lokalizacje dopływu i rurociągu tłocznego. Należy tak dobrać pompownię, aby zakres regulacji jej wysokości był wystarczający dla konkretnych warunków. Niektóre pompownie posiadają możliwość lub wręcz konieczność wykonania otworu na dopływ w zależności od zapotrzebowania na miejscu montażu. Należy pamiętać, żeby tak umiejscowić komorę pompowni, aby pojemność retencyjna nie była zbyt mała, tzn. wlot do komory nie następował na takim poziomie, który sprawi, że zanim podniesie się pływak pompy, woda zacznie cofać się w rurociągu tłocznym. Elementy wewnątrz pompowni powinny być tak umiejscowione, aby nie doszło do żadnych zakłóceń pracy pływaka oraz jego zahaczenia bądź zablokowania o ściany komory. Należy pamiętać również o poziomie przemarzania gruntu w danej lokalizacji geograficznej, a konkretnie o potrzebie wykonania elementów instalacji na bezpiecznej głębokości.

10 (194), październik 2014

rują, aby kominek wentylacyjny był jak najniżej nad powierzchnią terenu. Choć montaż pompowni odbywa się najczęściej w okresie letnim, to sama pompownia ma za zadanie pracować cały rok: kominek wentylacyjny umieszczony zbyt blisko gruntu może zostać przykryty np. pokrywą śnieżną i wówczas nie będzie spełniał swojej roli. Należy pamiętać również o odpowiednim zabezpieczeniu komory przed oddziaływaniem wód gruntowych lub najazdem pojazdów kołowych - jeżeli taki jest możliwy lub planowany w miejscu umieszczenia pompowni.

Estetyka Pewnego rodzaju niewygodą dla przyszłych użytkowników przydomowych pompowni może być dodatkowa pokrywa, która pojawi się np. w trawniku. Aby zminimalizować negatywne estetyczne odczucia właściciela posesji, można wykonać w

miejscu zamontowanej pompowni np. ozdobny pas wysypanych kamieni lub żwiru. Pokrywa nie będzie widoczna z poziomu terenu, a w momencie konieczności jej otwarcia w celach przeglądu, serwisu lub naprawy będzie można ją szybko odsłonić. Dodatkowym atutem konkretnego rozwiązania będzie pokrywa wyposażona w zabezpieczenie przed otwarciem przez dzieci. Przydomowe pompownie wód opadowych są elementami nieskomplikowanymi, ale ważnymi dla komfortu właścicieli i użytkowników posesji. Warto więc zadbać o dostosowany do potrzeb posesji dobór urządzenia, a także jego właściwą instalację, a następnie systematyczne przeglądy i konserwację. Wybór rozwiązań najtańszych, jak to często bywa, może okazać się kosztowny z punktu widzenia ich późniejszej eksploatacji i serwisowania. Ma riusz Pia sny, Mi ko łaj Ro ga sik

Odpowietrzenie Każda pompownia powinna mieć swoje odpowietrzenie. Nie należy ulegać namowom inwestorów, którzy sugewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

W sieci bez błędów (5)

Kanalizacja z kryteriami W artykule tym chciałbym zwrócić uwagę na to, że należy przestrzegać zasad określonych prawem i z całą stanowczością przestrzegać jednej z ważniejszych kwestii w procesie budowlanym, a mianowicie ustalenia kryteriów porównawczych pozwalających wybrać odpowiednie rozwiązanie techniczne spełniające postawione mu zadanie. Na poprawne funkcjonowanie i użytkowanie kanalizacji sanitarnej lub deszczowej składa się wiele czynników. W dokumentacji technicznej i przetargowej projektant w uzgodnieniu z inwestorem wskazuje w sposób szczegółowy cechy charakterystyczne, tj. dobór materiałów, rozwiązania techniczne oraz technologię wykonywania robót, mając na uwadze późniejszą bezawaryjną pracę całego sytemu. Jednak pomimo precyzyjnego wskazania w dokumentacji rodzaju materiału, sztywności obwodowej, szczelności połączeń, sposobu wykonania itp. wielu wykonawców już w trakcie realizacji zadania dopuszcza się odstępstwa od projektu, popierając swój wybór własnym doświadczeniem lub przesłankami ekonomicznymi. Z punktu widzenia eksploatatora najważniejsze powinno być, aby już na etapie wykonawstwa dopilnować wszystkimi możliwymi sposobami,

aby zadanie zostało zrealizowane zgodnie z projektem pierwotnym. Przed rozpoczęciem zadania inwestycyjnego inwestor powinien sprecyzować szczegółowo, jakie ma wymagania co do materiałów i technologii wykonania robót. Dopuszczenie na etapie projektowym oraz na kolejnych etapach procesu budowlanego materiałów bez określonych parametrów spowoduje, iż na etapie realizacji zostanie zastosowany materiał najtańszy, najczęściej o słabych parametrach jakościowych i wytrzymałościowych. W trakcie realizacji zadania wykonawca zawsze poszukuje materiału najtańszego i jednocześnie spełniającego funkcje określone w dokumentacji. Aby materiał spełniał funkcję określoną przez projektanta, musi on posiadać odpowiednie cechy mechaniczne, chemiczne oraz fizyczne. Cechy te nazwane są parametrami technicznymi. Przed wprowadzeniem materiałów na rynek

wykonuje się badania dopuszczające poprzez kontrolę laboratoryjną każdą partię materiałów. Materiały podlegają kontroli podczas produkcji i odbioru na budowie w możliwym zakresie do sprawdzenia: np. wymiarów wyrobów, wyglądu zewnętrznego, wybarwienia oraz oznakowania. Ilość i zakres badań poszczególnych elementów określają normy państwowe. Jednakże pomimo tak restrykcyjnych uwarunkowań wielokrotnie spotykałem się z tzw. „zamianą materiałów” i stosowaniem rozwiązań prawie takich samych jak określone w dokumentacji technicznej. Nie bez przyczyny podkreślam słowa „prawie takich samych”, ponieważ zgodnie z obowiązującym prawem wykonawca jest zobligowany do zastosowania materiału wskazanego w dokumentacji lub nie gorszego pod względem właściwości użytkowych, wytrzymałościowych oraz cech technicznych niż wskazany w projekcie. Często jednak dochodzi do zaniżenia parametrów technicznych, np. podczas budowy kanalizacji, poprzez stosowanie materiałów niespełniających założonych minimalnych kryteriów, o których mowa w projekcie, lub wybiórczego porównania cech proponowanych materiałów z wymaganymi.

www.instalator.pl

Stosowanie materiałów odpowiedniej jakości jest jednym z warunków wykonania poprawnie powierzonego zadania. Znajomość cech materiałów pozwala przewidzieć zachowanie samego materiału podczas jego eksploatacji, a także w zmiennych warunkach użytkowania przez użytkownika. Każdy inwestor, projektant czy handlowiec powinien pogłębiać wiedzę na temat poszczególnych cech charakterystycznych surowców, z jakich są wykonane dane produkty, ponieważ przekłada się to wprost proporcjonalnie na jego wytrzymałość, trwałość, a także żywotność oraz determinuje możliwość zastosowania w istniejących lub prognozowanych warunkach terenowych. Na żywotność poszczególnych systemów rurowych, wykonanych z materiałów takich jak PVC, PP, PEHD, włókno szklane, beton czy glina, wpływa sposób produkcji, sposób zabudowy i użytkowanie. Każdy z wymienionych materiałów użyty do produkcji ma swoje zalety i wady. Każdy inwestor, projektant oraz wykonawca powinien posiadać wysoką świadomość zagrożeń, jakie niesie za sobą stosowanie materiałów niezgodne z ich przeznaczeniem oraz określonymi parametrami mechanicznymi, chemicznymi i fizycznymi. Dlatego też dokumentacja projektowa powinna w jasny i przejrzysty sposób określać wymagane poszczególne cechy materiałów, co umożliwi dokonanie szybkiego porównania produktów. Działanie takie pozwoli na uniknięcie przez inwestora niepotrzebnego stresu na etapie wykonawstwa dotyczącego uznania proponowanego przez wykonawcę danego materiału za równoważny lub nie. W projektowaniu, a potem w wykonawstwie systemów, np. kanalizacji sanitarnej czy deszczowej, dobór odpowiedniego materiału, z którego wykonana jest rura, kształtka czy studnia, przenosi na cały system poszczególne zalety oraz ograniczenia wynikające z ich właściwości. Dla przykładu ścieralność (przedstawiona na rycinie) to jedna z cech fizycznych, która może i powinna być brana pod uwagę przy doborze odpowiedniego sytemu kanalizacyjnego, jednakże to nie jedyny parametr opisujący systemy rurowe. Na wykresie zobrazowano wytrzymałość na ścieranie systemów rurowych w zależności od surowca, z jakiego są wykonane i ilości cykli w czasie testu. Pozostałe cechy, takie jak: sztywność obwodowa, grubości ścianek, konstrukcja rur, sposób łączenia rurociągów, odporność na obciążenie komunikacyjne, ciśnienie robocze, rodzaj i sposób uszczelnienia, znakowanie oraz badanie na czyszczenie pod wysokim ciśnieniem, jeżeli zostaną dobrze opisane w dokumentacji projektowej, zagwarantują inwestorowi, że w trakcie wykonywania robót będą stosowane materiały, o takich cechach użytkowych, które pozwolą maksymalnie wydłużyć czas oraz żywotność danego rozwiązania. Podobne porównania dotyczące wyżej wymienionych cech w formie tabeli pozwalają w szybki i trafny sposób określić, czy dany materiał i jego cechy odpowiadają tym założonym w dokumentacji projektowej. Podsumowując, uważam, że należy przestrzegać zasad określonych prawem i z całą stanowczością przestrzegać jednej z ważniejszych kwestii w procesie budowlanym, a mianowicie ustalenia kryteriów porównawczych pozwalających wybrać odpowiednie rozwiązanie techniczne spełniające postawione mu zadanie. Grze gorz Pli nie wicz www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Mikrotuneling - sposób bezwykopowej budowy kanalizacji

Rura zgrabnie przeciskana Technologia mikrotunelingu została wprowadzona do naszego kraju na początku lat 90. Polega ona na drążeniu tunelu przy pomocy głowicy skrawającej z jednoczesnym przeciskiem rur przewodowych. Budowa kanału jest prawie całkowicie zautomatyzowana. Rosnący rozwój miast, zagospodarowanie terenów w centrach miast, możliwość wykorzystania terenów poprzemysłowych powoduje, że bardzo często spotykamy się z bardzo trudnymi warunkami technicznymi budowy kanalizacji, zarówno sanitarnej jak i deszczowej. Wysoki poziom wód gruntowych, głębokie wykopy, zabezpieczenie otwartego wykopu w środku miasta bądź konieczność blokowania newralgicznych fragmentów układów komunikacyjnych, później odtwarzania nawierzchni powodują konieczność zastosowania innych metod budowy kanalizacji niż tradycyjny wykop otwarty. Takim rozwiązaniem technologicznym niemającym bardzo długiej historii w naszym kraju jest mikrotuneling. Technologia ta została wprowadzona do naszego kraju na początku lat 90. Jej zastosowanie polega na drążeniu tunelu przy pomocy głowicy skrawającej z jednoczesnym przeciskiem rur przewodowych. Budowa kanału jest prawie całkowicie zautomatyzowana. Kierunek wykonywania mikrotunelingu wzdłuż wiązki laserowej pokazano na fotografii 1.

l Odbiór hydrauliczny urobku z wier-

cenia do zbiorników umieszczonych na powierzchni; l Dostarczanie i przepychanie za głowicą kolejnych odcinków rur; l Od biór gło wi cy w ko mo rze od biorczej. Oczywiście początki stosowania tej technologii były jednoznaczne z ponoszeniem wysokich wydatków na

Ważnym elementem ograniczającym koszty budowy takiej sieci jest prowadzenie przewiertu już docelową rurą przewodową oraz, co jest bardzo ważne, zwiększyła się dostępność rur różnych producentów, jak i również możliwe jest wykonanie tych rur z bardzo różnych materiałów. Do początkowo dostępnych rur kamionkowych doszły również rury wykonane z GRP, polimerobetonu jak i również najtańsze z żelbetu.

Ważna manszeta W zależności od oczekiwań zamawiającego, warunków gruntowo-wodnych rura do przewiertów wyposażona jest w manszetę (odpowiednik kielicha w rurach do wykopu otwartego). To w niej następuje doszczelnienie rur. Budowa mikrotunelu odbywa się poprzez pchanie kolejnych rur manszetą do tyłu. Manszety wykonuje się ze stali, stali malowanej, ocynkowanej, stali cor-ten jak i również ze stali nierdzewnej. Ważnym elementem wbudowanym w manszecie jest drewniany pierścień kompensujący nierówny nacisk.

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

Technologia Cały proces wykonania mikrotunelingu składa się z kilku podstawowych elementów: l Budowa komór startowej i odbiorczej; l Umieszczenie w komorze startowej głowicy skrawającej i elementu pchającego;

taki sposób budowy. Kolejne lata z powodzeniem wpłynęły na możliwości ograniczania kosztów realizacji takich tematów. Po pierwsze znacznie zwiększyła się ilość firm specjalizujących się w mikrotunelingu, posiadających niezbędne doświadczenie jak i potrzebny do takich prac sprzęt.

Rodzaje rur do przecisku Bardzo duży progres w produkcji rur wykonali producenci rur żelbetowych. Kilku z nich produkuje rury przeciskowe dużych średnic w formach stacjonarnych, gdzie rura betonowa dojrzewa w formie. Dzięki temu wyprodukowana rura cechuje się niższą szorstkością, która sprzyja wykonaniu przecisku na dłuższe odległości. Producenci rur żelbetowych proponują również rozwiązania podnoszące wytrzymałość i chemioodporność rur. Możliwa jest produkwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

cja rur z betonów wysokowartościowych w klasach C70/85, jak również w klasie C90/105. Kolejnym krokiem jest możliwość zastosowania rur żelbetowych z wykładzinami wewnętrznymi. Bardzo ciekawym rozwiązaniem są rury z wbetonowaną, kilkumilimetrową wkładką z PEHD.

Komory Dalsze technologiczne zmiany zaszły również przy budowie komór startowych i odbiorczych. Propozycją producentów elementów żelbetowych są studnie żelbetowe okrągłe o średnicach wewnętrznych 2000, 2500 i 3200 mm (dla krótszych rur) bądź też komory żelbetowe wielokątne przygotowane również do zapuszczania metodą studniarską, tj. bez dna z betonowym lub stalowym nożem tnącym (fot. 2). Niektórzy producenci wyposażają studnie zapuszczane w uchwyty wewnątrz prefabry-

katu, umożliwia to wyjęcie po zapuszczeniu górnego kręgu, zastąpienie go pokrywą przejściową i standardowym kominem zejściowym do komory roboczej. Wyjęty element nadbudowy może być wykorzystany przy zapuszczaniu kolejnej komory. Jest to tańsza alternatywa do tradycyjnej metody budowy komór startowych z zabitych ścianek szczelnych, po wykonaniu przewiertu budowy na tym kanale tradycyjnej studni betonowej i usunięcie ścianek szczelnych (fot. 3).

Gotowe komory startowe odbiorcze mogą być przez producenta, zgodnie z oczekiwaniami firmy wykonawczej, zaopatrzone w pocienioną od wewnątrz ściankę w miejscu przewidywanego przejścia rurociągu. Warto się zastanowić przy podejmowaniu decyzji o budowie kanalizacji nad możliwością zastosowania takiej metody budowy kanalizacji. Na jednej szali należy położyć koszt budowy metodą tradycyjnego wykopu otwartego, na drugiej „technologią mikrotunelingu” z gotowymi komorami roboczymi (wykorzystanie zapuszczonych komór startowych i odbiorczych jako docelowych komór roboczych), wykonanym kolektorem - bez konieczności zastosowania igłofiltrów wzdłuż linii wykopu, zabezpieczenia wykopu, blokady ulic, odtwarzania nawierzchni itp. Ra fał Wód kow ski

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Podstawy BHP zapraw i klejów

Chemia z rozsądkiem Karta charakterystyki to bardzo ciekawy dokument, w którym zawarte są wszystkie informacje na temat produkowanego produktu niebezpiecznego. Warto się z nim zapoznać. Kiedy czytamy hasło często pojawiające się w reklamach: „firma X producent chemii budowlanej”, z czym może się nam kojarzyć określenie: „chemia budowlana”? Laboratorium. I to pewnie takie, jakie pamiętamy z lekcji chemii ze szkoły podstawowej - kolby, odczynniki, probówki. Cóż, rzeczywistość jest jednak okrutna, laboratorium producenta zapraw oparte jest na wadze, sicie, pomiarach wszelakiej wytrzymałości - gdzie tu więc chemia? Otóż zgodnie z obowiązującymi przepisami prawie wszystko, co produkują producenci używający substancji chemicznych (np. cement czy wapno budowlane to, w skrócie mówiąc, preparaty chemiczne), to mieszaniny chemiczne. Regulują to odpowiednie przepisy: Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach i ich mieszaninach oraz Rozporządzenie REACH: Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. Rozporządzenie REACH reguluje obrót i klasyfikację substancji oraz mieszanin chemicznych w całej Unii Europejskiej, Ustawa natomiast jest dokumentem krajowym powołującym organy do kontroli rozporządzenia REACH oraz regulującym warunki i zakazy produkcji substancji - tyle w skrócie. Tak więc większość zapraw, klejów, tynków itp. to mieszaniny podlegające tym regulacjom, a część z nich klasyfikowana jest jako niebezpieczna. Co ciekawe dokumentem dopuszczającym do obrotu w sensie chemicznym nie jest atest higieniczny, jak wielu ludzi sądzi, ale karta charakterystyki - producent, aby wprowadzić do obrotu substancję lub mieszaninę, musi zgodnie z art. 15 Ustawy z

dnia 25 lutego 2011 r. dostarczyć kartę charakterystyki preparatu oraz poinformować o produkcji Inspektora do spraw substancji chemicznych.

Karta charakterystyki Karta charakterystyki to bardzo ciekawy dokument, w którym zawarte są wszystkie informacje na temat produkowanego produktu niebezpiecznego. Karta charakterystyki zawiera zbiór informacji kluczowych dla bezpieczeństwa, w szczególności o zagrożeniach stwarzanych przez produkt, zasadach bezpiecznego stosowania, przechowywania, postępowania w sytuacjach awaryjnych. Karta taka składa się z 16 punktów, zawsze takich samych dla każdego niebezpiecznego wyrobu (Identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa, Identyfikacja zagrożeń, Skład/informacja o składnikach, Środki pierwszej pomocy, Postępowanie w przypadku pożaru, Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska, Postępowanie z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowanie, Kontrola narażenia/środki ochrony indywidualnej, Właściwości fizyczne i chemiczne, Stabilność i reaktywność, Informacje toksykologiczne, Informacje ekologiczne, Postępowanie z odpadami, Informacje dotyczące transportu, Informacje dotyczące przepisów prawnych, Inne informacje). Każdy z wymienionych punktów jest ważny, jednak dla nas, przeciętnych użytkowników, najważniejsze będą punkty: 2, czyli Identyfikacja zagrożeń, 4 - Środki pierwszej pomocy, 8 - Kontrola narażania i środki ochrony indywidualnej oraz 11 - Informacje toksykologiczne. Ale nie tyl-

ko karta jest ważna. Bardzo istotne będą dla nas odpowiednie zapisy na opakowaniach. Są tam podstawy bezpiecznego, w sensie chemicznym, używania wyrobu. Niestety karta charakterystyki jest przez przeciętnego użytkownika danego wyrobu bardzo rzadko czytana. Częściej zapoznajemy są za to z zapisami na opakowaniu. Na szczęście większość środków stosowanych do wykończenia obiektów budowlanych (kleje do płytek, izolacje podpłytkowe, uszczelniacze, fugi, grunty) nie jest bardzo niebezpieczna dla użytkownika (słowo „niebezpieczna” w tym przypadku nie oznacza, że zachorujemy na jakąś dziwną chorobę). Do niedawna zgodnie z dyrektywą 1999/45/WE na opakowaniach były czarne symbole na pomarańczowym tle. Najczęściej był to duży znak „X” z małym „i” na żółtym lub pomarańczowym tle. Oznaczało to, że wyrób jest drażniący. Każdy taki lub podobny piktogram na żółtym tle świadczył o jakimś zagrożeniu, które musi być odpowiednio opisane i sklasyfikowane. Samych symboli literowych było wiele, mógł być to np. T lub T+ z piktogramem trupiej główki, czyli substancji toksycznej, rakotwórczej lub mutagennej. Na szczęście takie wyroby w znakomitej większości nie są w obrocie dla zwykłych konsumentów. Pozostałe kategorie niebezpieczeństw to: E - o właściwościach wybuchowych, O - o włościach utleniających, F - łatwopalne, C - żrące, Xn - uczulające, N - niebezpieczne dla środowiska. Obecnie „wchodzimy” w nowe oznakowanie zgodnie z Rozporządzeniem 1272/2008, zmienia ono kryteria klasyfikacji i w niektórych przypadkach produkt, który wcześniej był drażniący, dziś jest np. żrący. Ale nie należy się tym przejmować, w środku cały czas są te same produkty, więc działanie ich na nas będzie takie samo. Obecnie w kartach charakterystyki w okresie przejściowym występuje podwójna klasyfikacja. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Bądź czujny Opisy na opakowaniach, niestety, tak jak karty charakterystyki, są bardzo rzadko czytane. Produkty wykorzystywane do wykonywania okładzin ceramicznych i ich uszczelnień były klasyfikowane jako drażniące, dziś będą najczęściej klasyfikowane jako żrące, co związane jest z zawartością przede wszystkim klinkieru cementu portlandzkiego i czasem wapna hydratyzowanego. Wyroby te praktycznie przyjmują klasyfikacje użytych surowców do produkcji. Cement działa drażniąco na skórę, oczy i drogi oddechowe. Działanie to spowodowane jest odczynem alkaicznym po wymieszaniu z wodą. Dodatkowo cement może powodować reakcje alergiczne, co związane jest ze związkami chromu w jego składzie. Cement przeznaczony dla konsumentów (workowany), czy też zaprawy oparte na nim, powinny mieć nieprzekraczalną zawartość chromu <0,0002% w masie wyrobów. Jednakże nawet specjalny dodatek odchramiaczy może u osób nadwrażliwych spowodować wystąpienie reakcji alergicznej. Okazuje się, że taka reakcja to nie jest odosobniony przypadek. Pracując w branży chemii budowlanej, spotkałem się z takimi sytuacjami dwukrotnie, że pracownicy wykonujący dany etap budowy zostali na skórze dotkliwie podrażnieni, można nawet stwierdzić, że poparzeni. Analizując takie wypadki okazało się, że niestety sprzyjał temu złośliwy zbieg okoliczności (upał, pot, mokra zaprawa, nadwrażliwość na związki chromu). Uważać trzeba też z wapnem hydratyzowanym oraz z wyrobami, które mają go w swoim składzie. Wapno jest także klasyfikowane jako niebezpieczne. Szczególnie należy zwrócić uwagę na oczy, które wapno może silnie podrażnić. Oczywiście do produkcji zapraw używa się także innych składników, z których część może być niebezpieczna, jednakże ich niski udział procentowy w danym wyrobie może nie wnosić nic do jego klasyfikacji, a tym samym jego działanie na człowieka jest żadne. Wracając do reakcji alergicznych - aby nie wystąpiły, powinno używać się środków ochrony indywidualnej, czyli po prostu stosować się do zasad

10 (194), październik 2014

BHP. Po pierwsze - rękawice, aby nie podrażnić rąk, gdyż te są najbardziej narażone na działanie zaprawy. Niestety w środowisku alkaicznym ręce bardzo szybko się niszczą, wystarczy popracować trochę bez rękawiczek, a skóra robi się sucha, szorstka, może także pękać. Uważać należy zawsze, gdy nastąpi podrażnienie jakiejkolwiek części ciała, należy spłukać to miejsce bieżącą wodą. Rękawice czy okulary nie kosztują zbyt wiele, a na pewno polepszą komfort pracy. Okulary warto stosować podczas cięcia, np. płytek, rur. Opiłki zawsze mogą przez złośliwy zbieg okoliczności wpaść do oka i uszkodzić rogówkę, a wtedy oko zostanie wyłączone z użycia na ok. 2 tygodnie. Okulary ochronne na pewno przydadzą się też podczas wiercenia, gdy jest dużo pyłu wtedy także można sobie zaprószyć oczy powstającymi pylastymi zwiercinami, które mogą podrażnić oczy. Dobrze jest też uzbroić się w odpowiednie ubranie, które będzie chronić pozostałe części naszego ciała. To ważne w przypadku prac, przy których istnieje ryzyko zachlapania cementem lub wapnem. Poza tym wygodniej jest pracować w odpowiednim stroju roboczym dostosowanym do wykonywanej pracy, np. spodnie robocze płytkarzy mogą być zaopatrzone w nakolanniki, które chronią stawy przed uciążliwym klęczeniem przy układaniu płytek na podłodze. Bardzo ważne jest także stosowanie się do innych zapisów na opakowaniu, które mogą być zawarte w instrukcji stosowania. Chodzi np. o wietrzenie pomieszczenia. Przyspiesza to usuwanie nadmiaru pary wodnej wytwarzanej w trakcie schnięcia wyrobu, ale także może ograniczać

niekorzystne działanie niektórych składników na nas. Bardzo dobrym przykładem mogą być produkty oparte na rozpuszczalnikach organicznych, np. benzynowych. Dłuższa ich wdychane może wywołać ból głowy, a nawet mdłości, stąd potrzeba dostępu do świeżego powietrza. Obecnie we wszystkich farbach czy gruntach jest ograniczenie w stosowaniu lotnych związków organicznych. Inny typ wyrobu to produkty epoksydowe. Żywice te są niebezpieczne dla środowiska i bezwzględnie nie można ich tam używać. Z produktami epoksydowymi związana jest także szybkość wiązania, w ciągu godziny potrafią związać „na amen” i ich usunięcie z pobrudzonych narzędzi, płytek może być niemożliwe. Oczywiście jest jeszcze kilka ważnych uwag nieopisanych w karcie technicznej czy na opakowaniu, które znają prawdziwi fachowcy. Na przykład dbałość o narzędzia. Pobrudzone zaprawą kielnia i mieszadło zniszczą się, cement zwiąże i trudno będzie go usunąć, choć nie jest to niemożliwe. To samo tyczy się wszystkich produktów na bazie żywic, trzeba je czyścić na bieżąco, ponieważ żywica po związaniu może być w ogóle nie do usunięcia - szczególnie dotyczy to wspomnianych wcześniej wyrobów epoksydowych, które wiążą poprzez reakcję chemiczną. Dobry wykonawca, oprócz zestawu narzędzi i zapraw, posiada wiaderko wody oraz pędzel do ich czyszczenia. Jeśli nie doświadczenie, to zdrowy rozsądek powinien nam podpowiadać pewne zachowania. W trakcie pracy stykamy się z wieloma niebezpiecznymi narzędziami, które w niewprawnych rękach mogą być „zabójcze”. Zwykły nożyk do tapet jest przecież ostry, rana nim spowodowana jest głęboka, a jeśli w trakcie wykonywania pracy przecięlibyśmy sobie jakąś ważną tętnicę czy żyłę... Na co dzień w trakcie wykonywania prac spotykamy się z prądem i wodą, które połączone razem mogą przecież porazić. W artykule opublikowanym na www.instalator.pl zamieszczono tabelę porównania kategorii niebezpieczeństwa z zagrożeniami zgodnie z dwoma dyrektywami (starą i nową).

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

Bar tosz Po la czyk

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Wentylacja oddymiająca - wytyczne doboru

Wyciąg pełen mocy Sprawą nadrzędną jest wyposażenie budynku w urządzenia, których działanie, w jak najkrótszym czasie w razie pożaru zapewni strefę wolną od dymu na drogach ewakuacyjnych, doprowadzi do utrzymania odpowiednio niskiej temperatury oraz będzie przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się dymu i gorących gazów poza strefę objętą pożarem. W tym celu stosuje się systemy wentylacji oddymiającej. W przypadku wybuchu pożaru sprawą priorytetową jest umożliwienie bezpiecznej ewakuacji ludzi oraz przeprowadzenie sprawnej akcji gaśniczej poprzez zapewnienie wystarczającej widoczności oraz odpowiedniego stężenia tlenu na drogach ewakuacyjnych. Śmiertelne niebezpieczeństwo dla życia ludzi i poważne utrudnienie prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej stanowią dymy pożarowe oraz trujące gazy. Istotnym aspektem, szczególnie w przypadku magazynów, hal przemysłowych oraz galerii handlowych, jest ochrona dóbr materialnych przed wysoką temperaturą i szkodliwym działaniem dymu. Sprawą nadrzędną jest, więc wyposażenie budynku w urządzenia, których działanie, w jak najkrótszym czasie zapewni strefę wolną od dymu na drogach ewakuacyjnych, doprowadzi do utrzymania odpowiednio niskiej temperatury oraz będzie przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się dymu i gorących gazów poza strefę objętą pożarem. W tym celu stosuje się systemy wentylacji oddymiającej. Obowiązek stosowania systemów wentylacji pożarowej, w tym systemów służących do usuwania dymu, wynika z przepisów zawartych w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Brak odpowiedniego, określonego w przepisach techniczno-budowlanych, zabezpieczenia dróg ewakuacyjnych może stanowić podstawę do uznania budynku użytkowanego za zagrażający życiu i zdrowiu ludzi.

Dwie grupy Systemy służące do odprowadzania dymu dzielimy na dwie grupy: l grawitacyjne systemy oddymiania służące do usuwania dymu i ciepła w sposób naturalny z wykorzystaniem różnicy w gęstości mieszaniny gazów pożarowych i powietrza kompensacyjnego dostarczanego do strefy chronionej, l mechaniczne systemy oddymiania w których usuwanie dymu odbywa się za pomocą wentylatora. Grawitacyjny system oddymiania (GSO) najczęściej stosuje się w obiektach wielkokubaturowych takich jak hale przemysłowe, magazyny, atria, galerie handlowe, ale także - jeżeli zapewniona jest wymagana ochrona przeciwpożarowa - na klatkach schodowych w budynkach użyteczności publicznej. Odprowadzenie na zewnątrz budynku lotnych produktów spalania (gazów i dymu) realizowane jest za pomocą samoczynnych urządzeń oddymiających tj. klap oddymiających oraz otworów bądź urządzeń zapewniających dopływ powietrza kompensacyjnego do obszarów chronionych. Automatyczne systemy oddymiania składają się najczęściej z: l okna oddymiającego zlokalizowanego na dachu bądź w górnej części fasady budynku, l odpowiednio zabezpieczonych stałych otworów w ścianach zewnętrznych budynku w dolnej jego części, l automatycznie otwieranych drzwi, okien bądź bram wyposażonych w automatykę sterującą otwarciem podczas alarmu pożarowego.

System przeciwpożarowego oddymiania w chwili pojawienia się zadymienia automatycznie otwiera klapy oddymiające, umożliwiając usuwanie dymu. Jednocześnie w chwili zadziałania systemu automatycznie odblokowują się otwory, przez które do wnętrza klatki dopływa powietrze kompensacyjne. Ręczne uruchomienie systemu jest możliwe za pomocą przycisków Ręcznego Ostrzegania Pożarowego ROP. Zbicie szybki i wciśnięcie przycisku, powoduje zadziałanie systemu GSO. Mechaniczny system oddymiania stosuje się powszechnie w budynkach wielokondygnacyjnych, w których niemożliwe jest usuwanie dymu bezpośrednio z obszaru strefy pożarowej za pomocą klap oddymiających. System mechaniczny oparty jest na wentylatorach oddymiających, zamontowanych w dachu (system bezprzewodowy) lub w kanałach wentylacyjnych (system przewodowy). Przy stosowaniu wentylatorów wyciągowych do oddymiania, należy bezwzględnie pamiętać o zapewnieniu układu napowietrzania, który zapewni utrzymanie w przestrzeni chronionej nadciśnienia w stosunku do przestrzeni przylegających, co zapobiegnie zasysaniu dymu w przypadku pożaru. Niewątpliwą zaletą system mechanicznego w porównaniu z GSO jest osiągnięcie pełnej mocy wyciągowej zaraz po uruchomieniu wentylatora, natomiast działanie systemu grawitacyjnego uzależnione jest różnicy temperatury między wnętrzem budynku, a otoczeniem zewnętrznym.

Zasady projektowania Przy projektowaniu wentylacji oddymiającej należy pamiętać o ogólnych wymagania warunków techniczno-budowlanych, które mówią o usuwaniu dymu z odpowiednią intensywnością i konieczności zapewnienia dowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

pływu powietrza kompensacyjnego, rozmieszczeniu punktów nawiewnych i wywiewnych oraz o warunkach, jakie spełniać muszą elementy mechanicznej instalacji oddymiającej. Bardziej szczegółowe instrukcje wspomagające proces doboru znajdziemy zarówno w polskich normach oraz wytycznych: l Zasady obliczania powierzchni klap dymowych oraz ich rozmieszczenia określono w Polskiej Normie PN-B-0277-4 Instalacje grawitacyjne do odprowadzania dymu i ciepła. Zasady Projektowania. Zgodnie z tą normą powierzchnia czynna klap dymowych Acz zależy od powierzchni strefy, w której jest zainstalowana, natomiast powierzchnia wlotów powietrza zależy od powierzchni klap dymowych. l Reguły projektowania instalacji wentylacji pożarowej dróg ewakuacyjnych w budynkach wysokich i wysokościowych przedstawiono w poradniku Instytutu Techniki Budowlanej 378/2002. Instrukcja zakłada dwa podstawowe systemy zabezpieczenia dróg ewakuacyjnych - A i B różniące się sposobem doprowadzania powietrza do przestrzeni korytarza ewakuacyjnego. Niezależnie od wybranej metody ochrony przeciwpożarowej algorytm obliczeń dotyczy sytuacji, w której klapy odcinające, będące elementami składowymi instalacji, otwierają się tylko na kondygnacji objętej pożarem, a do obliczeń przyjmuje się najbardziej niekorzystne miejsce wystąpienia pożaru. W instrukcji podano zasady doty-

10 (194), październik 2014

czące rozmieszczania kratek nawiewnych i wywiewnych, warunki przepływu powietrza między klatką schodową a przedsionkiem ppoż., określono wydajność instalacji wyciągowej w korytarzach ewakuacyjnych oraz wskazano, w jaki sposób ograniczyć zadymienie holu wejściowego. Ponad to przy doborze instalacji można odnieść się do standardów zagranicznych: l Standardy amerykańskie NFPA 204 Standard dla projektowania systemów usuwania ciepła i dymu z budynków oraz NFPA 92 B Standardy systemów oddymiających w centrach handlowych, atriach i dużych przestrzeniach. l Brytyjska norma BS 7346-4:2003 Komponenty systemów oddymiania i usuwania ciepła - Część 4: Zalecenia funkcjonalne i metody obliczeniowe dla systemów oddymiania i usuwania ciepła opartych na stabilnych pożarach projektowych - Wytyczne postępowania. Metody obliczeniowe oparte są na założeniu pożaru projektowanego i uwzględniają prawach fizyki mające wpływ na przepływ dymu w budynku. Norma zwraca uwagę na precyzyjne określenie celu projektowania systemów oddymiania i usuwania ciepła (zabezpieczenie drogi ewakuacyjnej, ochrona mienia, ochrona konstrukcji budynku, ułatwienie akcji gaśniczej). l Niemieckie wytyczne dotyczące Urządzeń do oddymiania klatek schodowych. Projektowanie i instalo-

wanie VdS 2221:2008-08, mówiące o certyfikowaniu elementów składowych instalacji oddymiania grawitacyjnego, odpowiednim lokalizowaniu urządzeń służących oddymianiu, określające wielkość i rozmieszczenie otworów oddymiających i dolotowych powietrza, badaniach odbiorczych i eksploatacji systemów. Bez względu na to, jaki system usuwania dymu zdecydujemy się zastosować, należy pamiętać o jego ścisłym powiązaniu z innymi elementami ochrony przeciwpożarowej takimi jak: wodna instalacja ochrony przeciwpożarowej, system alarmowania przeciwpożarowego (SAP), dźwiękowy system ostrzegawczy (DSO), czy instalacja oświetlenia ewakuacyjnego i stałe urządzenia gaśnicze. Główny problem w prawidłowym doborze instalacji wentylacji pożarowej stanowi brak określonych w Rozporządzeniu jednoznacznych wytycznych projektowania. Na szczęście polscy projektanci coraz częściej wspierają się programami komputerowymi, pozwalającymi na symulowanie powstawania pożaru, rozchodzenia się dymu w budynku, warunków widoczności oraz temperatury w kolejnych fazach rozwoju pożaru, a także sekwencji i momentu zadziałania elementów systemu ochrony przeciwpożarowej. Symulacja komputerowa stanowi doskonałą metodę weryfikacji zaprojektowanego system oddymiania. An na Szczę sna

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Wentylacja i klimatyzacja w paragrafach

Energochłonność systemów Kontynuując temat zmian wprowadzonych w przepisach („Od zysk ko niecz ny”, „Ma ga zyn In sta la to ra” 8/2014), chciałbym zwrócić tym razem uwagę na zapisy, które wymagają wg mnie dalszego uszczegółowienia i doprecyzowania, zwłaszcza w kontekście zużycia energii przez układy wentylacyjno-klimatyzacyjne. Wprowadzane w przepisach zmiany mają na celu ograniczyć zużycie energii przez budynki oraz instalacje powietrzne w nich pracujące. Niejednokrotnie jednak aktualizowane zapisy są mało precyzyjne i pozwalają na swobodę interpretacji, przez co zamiast wspomagać rozwój instalacji odzysku energii mogą im zwyczajnie zaszkodzić.

Współczynnik SFP W 2008 r. „Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w spra wie wa run ków tech nicz nych, ja kim po winny odpowiadać budynki i ich usy tu owa nie” wpro wa dzi ło za pis do ty czący zużycia energii przez urzą dze nia wen ty la cyj no -klimatyzacyjne. Mocno dyskutowany był zapis dotyczący określania wartości współczynnika mocy właściwej SFP implikującego energochłonność systemów wentylacyjno-klimatyzacyjnych (tabela 1). Dyskusja dotyczyła m.in. określenia: „prosta i złożona instalacja”, ponieważ brakowało szczegółowej definicji określającej sposób rozwiązania ww. prostej i złożonej instalacji. Taki zapis dawał dowolność interpretacji producentom urządzeń i projektantom instalacji. W 2014 r. „Warunki techniczne” uszczegółowiły nieco zapis o współczynniku SFP, ograniczając tym samym możliwości swobodnej interpretacji przepisu (tabela 2).

W aktualnych warunkach zastąpiono podział instalacji „prostej i złożonej” na instalację z odzyskiem i bez odzysku ciepła. Nie określono jednak szczegółowo sposobu i rodzaju odzysku ciepła. Uważam, że ten fragment wymaga dalszego sprecyzowania. Należy pamiętać, iż sprawność układów jest zmienna i niezależna tylko od układu temperatur. Dodatkowo, w okresach zimowych może dojść do oblodzenia wymienników (zwłaszcza krzyżo-

wych i przeciwprądowych), co również powinno być uwzględnione, gdyż wymaga doprowadzenia do-

datkowej energii (najczęściej elektrycznej) na potrzebny rozmrożenia. Ponadto współczynnik mocy właściwej SFP zależy też od poboru mocy przez wentylator, wydajności przepływu powietrza oraz oporów instalacji wentylacyjnej. Z tego powodu należałoby też sprecyzować m.in. opory instalacji wentylacyjnej, dla których wartość współczynnika mocy jest określana. Należy pamiętać, że porównując wskaźnik SFP różnych wentylatorów, należy odnieść go do konkretnego projektowego punktu pracy, dopiero wówczas możemy uzyskać wiarygodną odpowiedź na temat zużycia energii pierwotnej.

Izolacja cieplna Kolejną wątpliwość budzi zapis dotyczący grubości izolacji. W projektach wentylacji mechanicznej spotyka się coraz częściej tabele, które są skopiowane wprost z Rozporządzenia o warunkach technicznych (tabela 3). W punkcie 8 i 9 tej tabeli określono grubości izolacji dla ogrzewania powietrznego. W tym momencie pojawia się pytanie, czy ogrzewaniem powietrznym można określić instalację wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła i czy narzucenie stoso-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wania właśnie takich wartości przez projektantów dla instalacji wentylacji z odzyskiem ciepła jest słuszne? Wg mnie nie jest to jednoznaczne, gdyż układ wentylacji zapewnia przede wszystkim wymianę powie-

10 (194), październik 2014

trza niezbędną i wymaganą dla potrzeb higienicznych i nie pokrywa strat ciepła, tym samym nie stanowi układu ogrzewania powietrznego. Ponadto podane wartości są nie tylko kłopotliwe z punktu widzenia

montażu (znaczne zwiększenie średnic przewodów, trudności w zabudowie, problemy architektoniczne), ale też z logicznego punktu widzenia. Stosowanie izolacji o grubości 40 mm na instalacji wywiewnej prowadzonej w strefie izolowanej, gdzie temperatura wewnątrz pomieszczeń jest identyczna jak temperatura powietrza w kanale, jest bezsensowne i ekonomicznie nieuzasadnione. W tym sa mym roz po rzą dze niu po ja wia się za pis dot. wy mo gów stawianych przewodom wentylacji: „Przewody instalacji klimatyzacji, przewody stosowane do recyrkulacji powietrza oraz prowadzące do urządzeń do odzyskiwania ciepła, a także przewody prowadzące powie trze ze wnętrz ne przez ogrze wa ne po miesz cze nia, po win ny mieć izolację cieplną i przeciwwilgo cio wą”. Ten za pis rów nież na rzuca konieczność stosowania izolacji, nawet wtedy, gdy z technicznego punktu widzenia nie musi to być konieczne. Kolejnym paradoksem, na który przy tej okazji należy zwrócić uwagę, jest program dopłat do budowy budynków energooszczędnych wprowadzony przez NFOŚiGW i wymóg stosowania minimalnej grubość izolacji min. 10 cm (budynki jednorodzinne) i 12 cm (dla budynków wielorodzinnych). Tym samym otrzymanie dotacji będzie się często wiązało z jednoczesnym „wyrzuceniem” pieniędzy na jej otrzymanie, tylko po to, by zachować narzucone, technicznie nieuzasadnione rozwiązania. Rozumiem, że powyższe zmiany w przepisach mają się przyczynić do obniżenia strat ciepła generowanych przez instalację wentylacyjno-klimatyzacyjne z odzyskiem energii. Uwa żam jed no cze śnie, że je śli nadal będą tak ogólnie i niejednoznacznie formułowane, przyczynią się przede wszystkim do znacznego podwyższenia kosztów inwestycyjnych realizacji ww. instalacji, a w kon se kwen cji do re zy gna cji z mon ta żu sys te mu, zwłasz cza w tych obiektach, gdzie jeszcze nie jest to ob li ga to ryj nie na rzu co ne przez przepisy.

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

Sła wo mir Men cel www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Odprowadzanie spalin z urządzeń grzewczych w pytaniach (i odpowiedziach...)

Komin do kominka Artykuł jest kontynuacją materiału zamieszczonego w wydaniu 08/2014 „Ma ga zy nu In sta la to ra”, a zawierającego odpowiedzi na pytania dotyczące kominów zadawane przez inwestorów, wykonawców, projektantów i instalatorów urządzeń grzewczych. Pytanie: Wybudowałem komin ceramiczny i zdecydowałem się na kocioł kondensacyjny. Instalator twierdzi, że ten komin nie jest właściwy i istnieje konieczność wstawienia wkładu ze stali do już wybudowanego komina. Co robić? l Odpowiedź: Wybór komina ceramicznego, mimo słów instalatora, nie musi od razu oznaczać błędu. Ba! Może się okazać, że wybrany i wybudowany komin ceramiczny jest dopuszczony do współpracy z kotłem kondensacyjnym, co może oznaczać dłuższą żywotność komina niż w przypadku, do którego zachęca instalator (wkład stalowy). Należy przede wszystkim sprawdzić „dokumentację” wybudowanego komina lub w razie wątpliwości poprosić o opinię producenta tego komina. Jeżeli jednak okaże się, że faktycznie komin ceramiczny, który został wybudowany, ma inne przeznaczenie niż współpraca z kotłami kondensacyjnymi, to wkład (najczęściej stalowy ze względów wymiarowych) jest najczęściej jedynym poprawnym rozwiązaniem. Ponieważ kotły kondensacyjne wymagają zwykle do współpracy kominów powietrzno-spalinowych, włożenie przewodu stalowego do komina ceramicznego może przy okazji utworzyć taki właśnie komin. Wnętrze rury stalowej będzie stanowić przewód kominowy spalinowy, natomiast przestrzeń między rurą stalową a ceramiczną będzie prawdopodobnie wystarczająca na jej wykorzystanie w charakterze przewodu kominowego powietrznego. Tą drogą będzie pobierane przez kocioł powietrze niezbędne do procesu spalania. l Pytanie: Czy komin może być wbudowany w ścianę nośną? l

Odpowiedź: Niezależnie od materiału, z jakiego wykonany jest komin, jego połączenie ze ścianą konstrukcyjną budynku nie jest zalecane. Od tej zasady zdarzają się jeszcze wyjątki, w przypadku gdy ściany budynku i komin wykonane są z tego samego materiału z cegły, a więc w przypadku, gdy nie ma obaw o nierównomierną pracę elementów takiego budynku. Jednak projektanci odchodzą od takiego, niegdyś istniejącego, standardu. Ściany budynków coraz rzadziej buduje się z cegieł, a kominy ceglane również mają bardzo wąskie zastosowanie. Ściany konstrukcyjne budynków najczęściej nie mogą być przerywane w celu uzyskania miejsca na komin, jedynie czasami dopuszcza się miejscowe zmniejszenie szerokości takiej ściany i częściowe „wsunięcie” komina do tak uzyskanej wnęki. Jeśli na ścianie oparty jest wieniec stropowy, to zbrojenie wieńca prowadzone w tym miejscu jest najczęściej projektowane z większym zagęszczeniem. Komin wybudowany w takiej wnęce nie może być ze ścianą trwale połączony (powinien być od niej oddylatowany), a ewentualne belki stropowe nie mogą obciążać komina. Jeśli standardowy rozstaw belek uniemożliwia zmieszczenie między nimi konstrukcji komina, to belkę, która nie omija komina, wykonuje się krótszą i opiera za pośrednictwem tzw. wymiany na belkach opartych na ścianie nośnej. l Pytanie: W trakcie budowy okazało się, że fundament pod komin został wykonany w niewłaściwym miejscu. Czy mogę posadowić komin na tzw. chudziaku czy fundament pod kominem jest koniecznością? l Odpowiedź: W przypadku komina stalowego raczej nie będzie to problel

mem, jednak fundament pod komin z cegły lub komin systemowy ceramiczny jest najczęściej koniecznością. W przypadku kominów niskich (a co za tym idzie - niezbyt ciężkich) można jednak rozpatrzyć rozwiązanie „bezfundamentowe”, sprawdzając nośność podłoża (stropu/betonu posadzki) pod kątem punktowego obciążenia kominem o określonej masie i powierzchni podstawy komina. Z problemem tym należy jednak zwrócić się do projektanta-konstruktora. Może on, na drodze obliczeniowej, uznać, że podłoże ma wystarczającą nośność dla obciążenia niewielkim kominem lub zaproponować rozłożenie ciężaru komina na większą powierzchnię, np. wykonując na naszym niezbyt nośnym podłożu kilkunastocentymetrowej wysokości postument betonowy o większych wymiarach poprzecznych niż komin, dzięki czemu ciężar komina będzie obciążał nasz strop czy beton posadzki w piwnicy na dużo większej powierzchni. l Pytanie: Buduję kominek z płaszczem wodnym, dlaczego więc sprzedawca przestrzega mnie przed zakupem komina o średnicy 20 cm, skoro takie najczęściej proponowane są do kominków? l Odpowiedź: Rzeczywiście dla większości (ale z całą pewnością nie dla wszystkich) kominków zaleca się stosowanie kominów o średnicy przewodu dymowego 20 cm. Wynika to z konieczności uzyskania odpowiedniego ciągu kominowego przy spalinach o określonej ilości i temperaturze. Wśród kominków można jednak znaleźć takie, dla których wystarczające są kominy o średnicy 16 cm, a także takie, dla których komin o średnicy 20 cm ma jeszcze zbyt mały przekrój. Do tych drugich należy większość znajdujących się w sprzedaży kominków z płaszczem wodnym. Kominek taki jest właściwe kotłem grzewczym, a energia produkowana przez to urządzenie ma w sporej ilości zostać przekazana czynnikowi grzewczemu (wodzie na potrzeby c.o.),

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

w związku z czym do komina trafiają spaliny o stosunkowo niskiej temperaturze, co utrudnia wytworzenie ciągu kominowego w porównaniu do spalin o wyższej temperaturze. Kominy eksploatowane we współpracy z kominkami z płaszczem wodnym muszą być więc przeważnie odporne na wilgoć, a także powinny dysponować większym niż zwykle przekrojem przewodu dymowego. Kominy o średnicy 25 cm, a nawet 30 cm, w takich przypadkach nie są więc rzadkością. l Pytanie: Pracownik hurtowni proponuje mi zakup komina z trójnikiem spalin pod kątem około 45° zamiast standardowego pod kątem prostym. Taki trójnik jest droższy, mam więc pytanie, czy jest konieczny? l Odpowiedź: W przy pad ku po prawnie zwymiarowanego komina najczęściej wystarczający jest trójnik spalin pod kątem prostym (poziomo odchodzący od pionowej części komina). Do wyjątków można zaliczyć głównie 4 przypadki: a) w kominach dla odprowadzenia produktów spalania z palenisk otwartych, b) gdy zastosowanie komina z trójnikiem pod kątem łagodnym, najczęściej 45°, jest wymagane przez producenta urządzenia grzewczego (zapis taki znajdziemy w dokumentacji techniczno-ruchowej - DTR - kotła lub kominka), c) gdy ze względu na niewielką wysokość efektywną komina należy obawiać się dynamicznych zmian w przewodzie kominowym spowodowanych oddziaływaniem wiatru na szczyt komina, d) gdy zastosowanie trójnika łagodnego wynika z projektu lub gdy komin był zwymiarowany dla innego urządzenia grzewczego niż faktycznie zastosowane (zmiana koncepcji instalacji w późnej fazie procesu budowlanego), a nowe urządzenie grzewcze, nieprzewidziane w projekcie, ma wymagania kominowe na poziomie bardzo bliskim parametrom komina, który został przywieziony na budowę w celu jego wybudowania (trójnik łagodny może dać wówczas niewielki zapas bezpieczeństwa). l Pytanie: Czy powietrze dla poprawnej pracy kominka mogę poprowadzić dodatkowym, niepotrzebnym mi kanałem wentylacyjnym sponad dachu? l Od powiedź: Tak, jest to możliwe, choć na ogół niezalecane. Proszę mieć na uwadze, że prowadzenie powietrza www.instalator.pl

10 (194), październik 2014

kanałem pionowym w kierunku z góry do dołu jest sprzeczne z prawami fizyki („domowe” powietrze, jako cieplejsze, unosi się naturalnie ku górze w kierunku wylotu z komina). Prowadzenie powietrza pionowym kanałem kominowym do urządzenia grzewczego jest spotykane głównie w przypadku kotłów gazowych z zamkniętą komorą spalania, ale tam spaliny są lżejsze niż dym z kominka, a poza tym część z tych kotłów jest wyposażona w wentylatory wspomagające ciąg i wykorzystane również do zasysania powietrza do spalania. W przypadku kominków należy podchodzić do takiego rozwiązania z ostrożnością. Jeżeli nie ma możliwości technicznej poprowadzenia powietrza do kominka kanałem poziomym, to wykorzystanie w tym celu nieużywanego kanału wentylacyjnego wymaga dodatkowego sprawdzenia obliczeniowego, czy komin został zwymiarowany tak, aby wytworzyć ciąg odpowiednio większy niż w standardowym przypadku. W przypadku pionowego kanału nawiewnego występują opory przepływu powietrza przez ten kanał, a opory te będzie musiał pokonać komin. Znając geometrię połączenia kominka z kanałem powietrznym oraz wysokość i przekrój tego kanału, można obliczeniowo wykazać, o ile większe musi być podciśnienie wytworzone przez komin (ciąg grawitacyjny) niż w standardowym przypadku. l Pytanie: Jakie są zalecane materiały na spoiwa elementów kominowych (rur, pustaków)? l Odpowiedź: Spoiwo służące do łączenia sąsiednich elementów kominowych bywa często traktowane jako mało ważne, jednak w praktyce może mieć istotne znaczenie, szczególnie w przypadku spoiw łączących elementy kominowych wkładów ceramicznych. Cegły czy pustaki z lekkiego betonu w kominach systemowych łączone są na ogół zaprawą murarską (np. cementowo-wapienną), z kolei wkłady kominowe stalowe najczęściej są bezspoinowe (łączone na wcisk lub z ewentualnym doszczelnieniem elementami elastomerowymi (np. w przypadku kominów nadciśnieniowych). Wkłady ceramiczne w kominach systemowych mają jednak przeróżne spoiwa dedykowane przez producentów tych kominów i zastosowanie niewłaściwego z nich może się wią-

zać z zagrożeniem bezpieczeństwa, a także z utratą gwarancji producenta na system kominowy! Najczęściej stosowane są masy łączące uszczelniające w formie zbliżonej do silikonów (nakładane z tubek za pomocą wyciskacza - potocznie nazywanego „pistoletem”). Część tych spoiw/kitów/mas/silikonów jest dopuszczona do stosowania z kominami dymowymi (gdyż są odporne na wysokie temperatury, ale nie mają zbyt dużych właściwości uszczelniających), inne z kolei są doskonałymi uszczelniaczami, stosowanymi nawet w przypadku kominów nadciśnieniowych, jednak ich zastosowanie w warunkach zagrożenia pożarem mogłoby się skończyć np. ich stopieniem i wypłynięciem z fug kominowych. Z tego względu warto stosować te spoiwa, które są przystosowane przez producentów dla konkretnego systemu kominowego. Są one wskazane w instrukcjach montażu kominów i nie należy ich stosować do łączenia innych kominów, nawet sprzedawanych przez tego samego producenta. Mamy nadzieję, że opisane wyżej sytuacje okażą się dla Państwa przydatne, nie tylko na gruncie teoretycznym, ale przede wszystkim wskażą prawidłowy sposób działania w podobnych przypadkach. Gorąco Państwa zachęcamy do zadawania pytań, na które postaramy się odpowiedzieć. Pytania prosimy kierować na adres redakcji „Ma ga zy nu In sta la to ra” - redakcja@instalator.pl Łu kasz Chę ciń ski Mar cin Kie dos

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce“? 9000 kształtek Instalacje metalowe z założenia są bardziej higieniczne i trwalsze niż te wykonane z tworzyw sztucznych. Ma to szczególne znaczenie w wysokiej rangi obiektach, takich jak lotnisko Chopina największy i najważniejszy port lotniczy w Polsce. Dlatego do instalacji wody użytkowej w modernizowanym terminalu zastosowano najwyższej jakości systemy zaprasowywane Sanpress i Profipress. Gwarantuje to bezproblemową eksploatację przez wiele lat. Dodatkowym zabezpieczeniem jest charakterystyczny profil SC-Contur, w który wyposażone są wszystkie złączki zaprasowywane firmy Viega. Fragmenty instalacji o największych średnicach 88,9 mm (w sumie ok. 200 metrów) zostały wykonane w systemie Sanpress. Jest to najlepsze rozwiązanie, gdy mamy do czynienia z agresywną korozyjnie wodą. System składa się z rur ze stali ferrytycznej 1.4521, zawierającej molibden zwiększający odporność na chlorki, których zawartość w Wodociągu Centralnym jest bardzo wysoka. Złączki systemu Sanpress wykonane są z kolei z niezwykle wytrzymałego brązu. Materiał ten wytwarza ochronną warstwę katodową na wewnętrznej powierzchni rur ze stali odpornej na korozję. Stal ferrytyczna ma dodatkowo niższy współczynnik rozszerzalności cieplnej niż miedź, z której wykonano pozostałą część instalacji. Oba systemy firmy Viega, zastosowane w instalacji wody użytkowej w modernizowanym terminalu, oparte są na technologii zaprasowywania. Pozwala ona zaoszczędzić nawet do 50% czasu montażu w porównaniu z innymi sposobami łączenia rur. W Terminalu A wykorzystano ok. 9000 miedzianych kształtek uniwersalnego systemu Profipress. Dzięki nowoczesnej technologii firmy Viega montaż instalacji przebiegał szybko i sprawnie. Ponadto zaprasowywanie na zimno zamiast lutowania miedzi lub

spawania stali odpornej na korozję zdecydowanie zmniejsza ryzyko popełnienia błędu przez wykonawcę. Wpływa to w istotny sposób na bezpieczeństwo instalacji, a ponieważ unikamy operowania otwartym ogniem - także na bezpieczeństwo pracy na terenie budowy.

Profesjonaliści w termach W położonej niedaleko Zakopanego wiosce Chochołów trwają prace przy budowie Term Chochołów - całorocznego obiektu rekreacyjno-wypoczynkowego z pięcioma basenami zewnętrznymi i basenami wewnątrz kompleksu, zasilanymi ciepłą wodą geotermalną. W tej chwili Termy Chochołów są jeszcze ogromnym, zajmującym ponad 18 000 m2 placem budowy, na którym znaczącą rolę odgrywają elektronarzędzia. Razem z dwoma doświadczonymi fachowcami, Krzysztofem Zięderem i Dawidem Paniakiem, przetestowano i sprawdzono tam zalety rozwiązań wybranych narzędzi firmy Bosch z linii niebieskiej, czyli elektronarzędzi dla profesjonalistów. Akumulatorowe wiertarko-wkrętarki udarowe GSB 14,4 V-EC Professional i GSB 18 V-EC Professional oraz akumulatorowe wiertarko-wkrętarki GSR 14,4 V-EC Professional i GSR 18 V-EC Professional znalazły swoje zastosowanie podczas montażu elementów drewnianych i stalowych do konstrukcji żelbetowej i drewnianej. Dzięki technologii EC bezszczotkowe silniki są całkowicie bezobsługowe i osiągają wyższą sprawność (ponad 80% zamiast standardowych 60-70%). Mniejsze są także straty ciepła i energii w trakcie komutacji energii elektrycznej na szczotkach, co sprawia, że narzędzia nie nagrzewają się mocno, a czas pracy na jednym cyklu ładowania akumulatora jest dłuższy nawet o 30%. Do trudniejszych zadań przydatny okazał się również młot udarowy GSH 11 VC Professional. Podczas prac przy budowie Term Chochołów wykuwano przejścia przez ściany żelbe-

towe, a także wyburzano elementy żelbetowe. Wysoki komfort pracy osiągnięty dzięki oddzieleniu rękojeści głównej i bocznych od silnika oraz wyposażenie mechanizmu udarowego młota w system tłumienia drgań wyraźnie zaskoczyły testerów i pozwoliły im na znacznie dłuższą pracę.

Buderus wspiera projektantów Buderus pogłębia kontakty z projektantami. W czerwcu w dziewięciu polskich miastach zorganizował dla nich spotkania, w których wzięło udział około 260 projektantów, a teraz z myślą o nich, na stronie internetowej, w części „Buderus on-line”, powstała zakładka „Pomoce projektowe”. Projektanci mogą znaleźć tam materiały niezbędne do projektowania instalacji grzewczych, czyli katalogi projektowe i rysunki CAD. Rysunki CAD dostępne są w wersji on-line oraz w postaci biblioteki CAD. Biblioteka liczy 11 000 plików i zawiera zarówno rysunki detali, jak i pełne trójwymiarowe modele urządzeń w formacie DWG. Wszystkie wykonane są z niesamowitą dbałością i szczegółowością. Na korzystanie z rysunków w wersji on-line pozwala platforma internetowa Archispace. Dzięki niej możliwe jest niemal natychmiastowe pobranie rysunków wykorzystywanych w procesie projektowania i opracowywania dokumentacji technicznej inwestycji budowlanej. Dużą zaletą platformy jest możliwość komunikowania się za jej pomocą projektantów i producentów. „Biblioteka CAD” rysunków urządzeń marki Buderus dostępna jest na płycie, która zawiera gotowe rysunki w formie 2D i 3D kotłów naściennych kondensacyjnych wraz z systemami spalinowymi, kotłów stojących, pomp ciepła, instalacji słonecznych, podgrzewaczy pojemnościowych c.w.u., systemów regulacyjnych, wyposażenia do-

Zagwarantuj sobie pełen dostęp do wersji drukowanej - tylko 33 pln za kwartał! Szczegóły na www.instalator.pl

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

datkowego kotłowni i grzejników. Każdy projektant może otrzymać płytę bezpłatnie od Przedstawiciela Techniczno-Handlowego Buderus.

Grundfos szkoli 1 września Grundfos uruchomił unowocześnioną wersję internetowej platformy szkoleniowej Grundfos Ecademy. Nowa Ecademy ma mnóstwo zalet: wspiera rozwój kompetencji zawodowych, posiada nowoczesny wygląd i przejrzysty wykaz tematów, materiały szkoleniowe mają atrakcyjną i przystępną formę. Ecademy zapewnia bogactwo prezentacji, filmów, artykułów technicznych, daje możliwość wydruku dyplomu potwierdzającego udział w szkoleniu, jest dostępna na komputer, tablet lub smartfon, a co najważniejsze - jest darmowa! Aktualny program szkoleń zainteresuje przede wszystkim instalatorów oraz sprzedawców pomp. Dla nowych użytkowników przygotowano powitalne upominki. Obecnie w Grundfos Ecademy znaleźć można następujące zagadnienia: wszystko o automatycznej regulacji AutoAdapt; pompy cyrkulacyjne Comfort na straży komfortu domowników; Sololift2 - wszechstronne i niezawodne maceratory. Planowane zagadnienia tematyczne to między innymi: Magna3 - nowoczesna technologia i sterowanie; narzędzia dla Instalatora; wykorzystanie wody deszczowej; domowe hydrofory.

Prąd z paneli Energa wybudowała w Gdańsku największą farmę fotowoltaiczną w Polsce (wg informacji z 25.09.2014 r.). Panele słoneczne o łącznej mocy 1,64 MW zajmują powierzchnię około trzech boisk do piłki nożnej, a ich szacunkowa produkcja jest w stanie pokryć zapotrzebowanie na energię elektryczną ponad 700 gospodarstw domowych. Farma fotowoltaiczna usytuowana na granicy Gdańska i Przejazdowa zbudowana została z 6292 paneli o łącznej mocy 1,636 MWp. Ułożono je w pięciu równoległych rzędach na powierzchni około 25 tys. m2. Według wstępnych szacunków instalacja będzie produkować około 1,5 GWh energii rocznie, co pozwoli zaspokoić zapotrzebowanie około 720 przeciętnych gospodarstw domowych. Koszt inwestycji wyniósł bliwww.instalator.pl

10 (194), październik 2014

sko 9,5 mln zł, a prace budowlano-montażowe trwały dwa miesiące. Inwestycja zgodna jest z celem strategicznym Grupy Energa, który zakłada rozwój przyjaznych naturze źródeł wytwarzania energii. Farma fotowoltaiczna zwiększy moc OZE zainstalowaną w elektrowniach Grupy o niespełna 0,5%. Będzie to pierwsza instalacja Grupy ENERGA wykorzystująca do produkcji energii promienie słoneczne i dołączy do innych wykorzystywanych w Grupie odnawialnych źródeł: wody, wiatru i biomasy. Firma planuje także budowę elektrowni fotowoltaicznej w województwie kujawsko-pomorskim o mocy około 4 MW. Nowa farma w Gdańsku znacząco zwiększy moc zainstalowanych w Polsce instalacji fotowoltaicznych, która według ostatnich danych Urzędu Regulacji Energetyki wynosi prawie 3 MW. Fotowoltaika ma jednak wciąż niewielki udział w całkowitej mocy OZE zainstalowanej w Polsce, która wynosi niemal 6 tys. MW.

Bosch przejmuje udziały Spółki Bosch i Siemens uzgodniły, że Robert Bosch GmbH przejmie od Siemensa 50% udziałów w spółce joint venture BSH Bosch und Siemens Hausgeräte GmbH (BSH). Zarządy i rady nadzorcze obu spółek wyraziły zgodę na transakcję. Cena zakupu wyniesie 3 mld EUR. Dodatkowo, przed sfinalizowaniem transakcji, BSH wypłaci spółkom Siemens i Bosch dywidendę w wysokości 250 mln EUR dla każdej ze spółek. Transakcja wymaga zgody odpowiednich urzędów antymonopolowych i zostanie sfinalizowana prawdopodobnie w pierwszej połowie 2015 roku. Wszystkie udziały spółki BSH znajdą się w posiadaniu Grupy Bosch. W ramach negocjacji uzgodniono także, że BSH jeszcze przez długi czas będzie produkować i sprzedawać sprzęt AGD pod marką Siemens.

Wiadomości Grupy PSB l W sierpniu 2014 r., w porównaniu do

poprzedniego miesiąca, wzrosły ceny narzędzi i sprzętu budowlanego (+0,6%), izolacji termicznych (+0,5%) i wodochronnych (+0,2%). Spadły ceny silikatów (-1,1%), pokryć i folii dachowych, rynien (-1%), chemii budowlanej (-0,8%), gazobetonów (-0,7%), suchej zabudowy (-0,6%) i mat. ściennych ceramicznych (-0,2%). W pozostałych grupach ceny nie zmieniły się. W kategorii „inne” wzrosły jedynie ceny farb, lakierów, tapet (+5,9%). Natomiast spadły ceny instalacji i techniki grzewczej, kanalizacji, odwodnień, wentylacji (-0,7%) oraz cementu, wapna (-0,6%). Nie zmieniły się ceny płytek ceramicznych, wyposażenia łazienek i kuchni, wyrobów stalowych, kostki brukowej oraz bram, ogrodzeń. Wskaźnik optymizmu związanego ze wzrostem liczby pozwoleń na budowę mieszkań ogółem wydanych w okresie styczeń-lipiec 2014 r., w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, przyjął wartość plus 15,8%, ale w kategorii mieszkań w budownictwie indywidualnym minus 0,7%. Równolegle w zakresie mieszkań ogółem, których budowę rozpoczęto, dynamika wyniosła plus 18,9%, a w kategorii mieszkań w budownictwie indywidualnym plus 4,3%. l Puchar Gordon Benetta z udziałem pilotów Grupy Lotniczej Mrówka Po 10 latach nieobecności Polska powróciła do najstarszego wyścigu lotniczego na świecie. W piątek 29 sierpnia 2014 roku o północy 17 załóg z 10 krajów wystartowało z Vichy we Francji do lotu o Puchar Gordon Benetta. Polacy, Mateusz Rękas i Krzysztof Zapart, zajęli 5. Miejsce, pokonując odległość 1136,69 km. Lot trwał 50,19 godz. Start w Vichy we Francji, lądowanie w Lavello na południu Włoch. Zwyciężyła załoga niemiecka, która w ciągu 61,35 godz. przeleciała 1410,64 km. Polska przed II

miesięcznik informacyjno-techniczny

wojną światową zdobyła puchar czterokrotnie, w 1933, 1934, 1935 i 1938 roku, zaś po wojnie tylko raz - w 1983 roku. Obaj reprezentanci Polski - Mateusz Rękas z Tarnowa i Krzysztof Zapart ze Świdnicy - związani byli z Grupą PSB, a pierwsze szlify w powietrzu zdobywali na balonie SP-BAS „Mrówka”. l Grupa Polskie Składy Budowlane S.A. z siedzibą w Wełeczu k/Buska-Zdroju działa na rynku od 16 lat, jest największą i najszybciej rozwijającą się siecią rodzimych hurtowni oraz marketów „dom i ogród” w Polsce. Sieć Grupy PSB to: 428 składów budowlanych, 175 sklepów PSB-Mrówka, 36 centrów PSB-Profi. Zdecydowana większość tych placówek to liderzy na swoich rynkach lokalnych. W centrach PSB-Profi oferowane są przede wszystkim produkty i technologie najbardziej znanych producentów. Są to wieloletni dostawcy Grupy PSB, gwarantujący jakość swoich wyrobów oraz zapewniający odpowiednie programy szkoleniowe i wsparcie doradcze podczas realizacji inwestycji. Celem Profi jest uzyskanie najwyższego poziomu obsługi klientów. Placówki te są najbardziej nowoczesnymi hurtowniami na lokalnym rynku, posiadają: sklep samoobsługowy, specjalną strefę obsługi klienta (fakturowanie, rozmowy handlowe), magazyny i strefę składowania towarów na zewnątrz, miejsce do kompletowania towarów, odbieranych przez klientów w terminie późniejszym, parking, ekspozycje towarowe.

10 lat SFA w Polsce Firma SFA jest wynalazcą pomporozdrabniaczy. Dostarcza te urządzenie z wielkim sukcesem już od ponad 55 lat. Rozwój nowych technologii, materiałów oraz większe zapotrzebowanie rynku na coraz to nowe kon-

strukcje urządzeń spowodowały bardzo dynamiczny rozwój firmy. W swojej ofercie firma posiada ponad 50 produktów dedykowanych do aplikacji domowych oraz komercyjnych. Urządzenia prze-

10 (194), październik 2014

tłaczają ścieki szare i czarne w pionie i poziomie, co pozwala na dowolną aranżacje przestrzeni niezależnie od położenia pionów kanalizacyjnych lub gdy kanalizacja znajduje się powyżej przyborów. Posiadamy również produkty dedykowane do branży klimatyzacyjnej i grzewczej. W tym roku firma SFA Poland obchodzi swoje 10-lecie na rynku polskim. Wszystkie urządzenia produkowane są w naszych fabrykach we Francji z zachowaniem norm ISO 9001 AFAQ. Urządzenia objęte są 2-letnią gwarancją, a nad ich prawidłowym działaniem czuwa świetnie rozwinięta sieć 53 punktów serwisowych. Więcej informacji znajdziecie państwo na naszej stronie internetowej, na której dostępny jest też cykl e-learning.

Nowa siedziba TG Instalacje 5.09.2014 r. miało miejsce uroczyste otwarcie nowej siedziby firmy TG Instalacje w Dąbrowie k. Poznania. Uroczystość rozpoczęły targi branżowe połączone ze szkoleniami produktowymi, które trwały od godz. 10.00 do 15.00. W projekt zaangażowanych było 25 strategicznych dostawców firmy, którzy wraz z pracownikami TG Instalacje poprowadzili całe wydarzenie. W trakcie targów miały miejsce liczne konkursy z nagrodami, w których klienci chętnie brali udział. Po godzinie 15.00 Prezes Zarządu firmy TG Instalacje, Michał Kowalski, oficjalnie przywitał zgromadzonych gości - klientów makroregionu Zachód wraz z osobami towarzyszącymi. Powitanie swym śpiewem uświetniła Marilyn Monroe, która wykonała utwór „Happy Birthday Mr. President” będący życzeniami pomyślności dla TG Instalacje. Druga część otwarcia odbyła się pod znakiem wielu rozrywek, ogromnych wrażeń i dobrej zabawy. Największą atrakcją otwarcia był pokaz fire-show - połączenie tańca, świetnej muzyki oraz ognia. Widowisko było prezentowane dwukrotnie. Przy wspólnym śpiewie, tańcu i obficie zastawionych stołach wszyscy bawili się do późnej nocy, korzystając z uroków ładnej wrześniowej pogody i niezapomnianej atmosfery. W ten sposób hucznie uczczono realizację kolejnego etapu rozwoju całej sieci hurtowni TG Instalacje. l Wię cej na www.in sta la tor.pl

Filtry z Estonii Międzynarodowa korporacja Aquaphor, producent sorbentów uzdatniających wodę oraz domowych filtrów do wody na swojej stronie internetowej informuje, że we wrześniu 2014 została uruchomiona produkcja filtrów do wody w nowej fabryce Aquaphor w mieście Narva (Estonia). To już drugi po fabryce w Sillamae zakład produkcyjny Aquaphora w Estonii. Jest to dziś jedna z największych tego typu fabryk w Unii Europejskiej, zajmujących się produkcją domowych filtrów do wody pod marką Aquaphor oraz marek własnych sieci handlowych. Zakład został otwarty jako uzupełnienie funkcjonujących już licznych fabryk amerykańskiego producenta. W fabryce w Narvie produkowane są filtry do wody i wkłady filtrujące przeznaczone na rynki Unii Europejskiej. Firma donosi, że w przyszłości zwiększające się możliwości zakładu pozwolą zaopatrzyć w produkty Aquaphor wszystkich użytkowników miłośników czystej wody w Europie. Marka Aquaphor należy do amerykańskiej korporacji Electrophor Inc. oraz jej akcjonariuszy. Jest to firma międzynarodowa, sprzedająca swoje produkty w 35 krajach świata. Aquaphor posiada swoje oddziały naukowo - badawcze, marketingowe i centra logistyczne w USA, Polsce, Niemczech, Rosji, Estonii, Chinach, Serbii, Rumunii. Główne zakłady produkcyjne, zajmujące się produkcją filtrów Aquaphor na rynki europejskie znajdują się w Estonii. W fabrykach przestrzegane są najbardziej restrykcyjne normy jakości produkcji, przy-

jęte i stosowane w UE. Wszystkie produkty Aquaphor poddawane są gruntownej kontroli jakości, zgodnej z dyrektywami UE, standardami jakości oczyszczania wody NSF (USA) i LS (Japonia). www.instalator.pl

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

10.

20 1 4

miesięcznik informacyjno-techniczny 10 (194), październik 2014

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

III

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

P Pierwsze ierwsze w P Polsce olsce konsor konsorcjum cjum hur hurtowni towni instalac instalacyjnych yjnych

w www.ik.pl ww.ik.pl

Do pakietu solarnego z wymiennikiem oraz pompy ciepła do przygotowania c.w.u. Viteco BPC X6 lub 2 pomp Viteco HPTW 3.0

dodajemy gratis markowy polar firmy 4F

Akcja Akcja obowiązuje obowiązuje do 31 grudnia grudnia 2014 r.r. lub do wyczerpania wyczerpania zapasów zapasów polarów. polarów. D Dystrybucja: ystrybucja: Hurtownie Hurtownie IInstal-Konsorcjum nstal-Konsorcjum

hurtownieinstalacyjne.pl hurtownieinstalacyjne.pl

Warunki promocji dostępne w hurtowniach Instal-Konsorcjum oraz na wortalu w www.hurtownieinstalacyjne.pl ww.hurtownieinstalacyjne.pl i w www.viteco.pl ww.viteco.pl 69

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

Nie uznajem y komprom isów!!! Każdy n asz mod el najlepsz e rozwią to zania dwutłokowy podajnik paliwa 100% zabezpieczenie przed cofnięciem się żaru na miał, ekogroszek, pellet...

żeliwny podajnik ślimakowy modulowana moc palnika żeliwny ruszt w komplecie

sterowanie pogodowe palenisko ze stali żaroodpornej automatyczna rozpalarka

ZZapraszmy apraszmy instalatorów instalatorów ddoo w współpracy spółpracy

www.kotrem.pl www.kotrem.pl

VII

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

VIII

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

.RWï\ JD]RZH NRQGHQVDF\MQH

.RWï\ JD]RZH VWDQGDUGRZH

4XDGUD *UHHQ 12:2¥m

4XDGUD ,, 12:2¥m

&LDR *UHHQ 12:2¥m

&LDR 6 12:2¥m

0\QXWH *UHHQ 12:2¥m

0\QXWH 6 12:2¥m

([FOXVLYH *UHHQ +(

.RPSDNW ,,

0\QXWH %RLOHU *UHHQ 12:2¥m

0\QXWH %RLOHU 12:2¥m

([FOXVLYH %RLOHU *UHHQ +( 12:2¥m

9HQXV ļ NRFLRï VWRMÈF\

0\QXWH *UHHQ 5 6 , 3RGJU]HZDF]H

(QHUJLD RGQDZLDOQD

)RQWH ļ SU]HSï\ZRZ\

3RPSD FLHSïD +3 $&6 6 12:2¥m

*96 ļ SRMHPQRĂFLRZ\

.ROHNWRU\ VïRQHF]QH

Warunki oferty dostępne w hurtowniach Instal-Konsorcjum oraz na w www.hurtownieinstalacyjne.pl/quadra ww.hurtownieinstalacyjne.pl/quadra i www.beretta.pl www.beretta.pl 73

miesięcznik informacyjno-techniczny

10 (194), październik 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

PALNIKI NA PELLET alternatywa dla ogrzewania olejem, gazem oraz węglem

LIDER PALNIKÓW NA PELLET

Linia Revo Palnik Pellas X Revo jest innowacyjnym produktem na rynku Ėwiatowym, jego przeýomowoĖÂ polega na bardzo zaawansowanej technologii rotacyjnej komory spalania. Oprócz wysokiej sprawnoĖci spalania siÔgajÀcej 99%, to unikatowe rozwiÀzanie tzw. palnika rotacyjnego, zapewnia permanentne samooczyszczanie siÔ z popioýu pozostajÀcego w trakcie spalania.

REVOLVING REVOLUTION

REV

14-17 października Hala 7A Stoisko 24

Odwiedź nasze stoisko! Zapraszamy na targi:

Linia X L

NOWOŚĆ: 500 kW!

Î Technologia spalania nadciĖnieniowego – brak

zagroķenia cofniÔcia pýomienia Î Opatentowany system mieszania paliwa w ko-

morze paleniskowej – znacznie wydýuķa czas bezobsýugowej pracy Î Kontrola procesu spalania przy uķyciu szeroko-

pasmowej sondy LAMBDA Î Automatyczna praca: rozpalanie, czyszczenie,

kontrola pýomienia

NALEZYMY DO GRONA PRODUCENTÓW NAJLEPSZYCH POLSKICH ZIELONYCH TECHNOLOGII

www.pellasx.pl

PRODUCENT PELLASX Sp. z o.o. Sp. k. 64-920 Piýa, ul. Szybowników 39/10 tel.: +48 67 214 71 32 e-mail: info-pl@pellasx.eu

W skýad zestawu wchodzi: y Palnik Pellas X y Podajnik galwanizowany Pellas X y Sterownik Pellas X R.ControlTOUCH y Sonda Lambda